D. D.

APHORIsMI, NONNULLI

Quos,Cousenju AtnpliJJi saeni;. Philojbph. in Reg. ad Au-

ram Academia,

P K AE. s-I D EMAXIMEREVERENDO aeque CELEBERRIMO VIRO

d~ i s a a c oROss,

s, s. L, L. PROsEss. REG. & ORD,NT-C NOi\s

Fac. Fini., k t. DECANO Max. spectoPro GRADU

Publice examinandos (jstit

JOHANNEs MOLIN,V. D. M.

WIB URGENs ! sIn Audit. Majori Die VIII. Martii Anni MDCCLX.

H. A. M. C.ABOAC, Imprestit DiRtcx. & Tvpogr, Reg. Mao n Duc

Finland. JACOB MERCKELL* & ’

APHORIsMUs I.

Uamvis Autographa dudum,non sine singulari Dei Consido acdispositione interierint, horum ta-men desectum exacte compensant,quae hodie usurpantur, Apogra-

I pha, quorum integritatem ac per-sectionem in dubium vocare, ne-sas soret ac impium. Ut apographorum sidem solli-

citarent, simulque auctoritatem librorum a Patribuseditorum eo magis vindicarent qui sacris Komanen-sibus sunt addicti, multa congessierunt argumenta;quibus vero satis offendunt, sini nullam esso religio-nem, certitudinem verae religionis convellere. Hacautem omnia excipere ac resutare, prolixum magis,quam utile soret opus. Integritatem igitur ac per-sectionem apographorum primo inde colligimus,quod sicut innumera reperiunrur exemplaria» haec ta-men omnia exactissime inter se convenire, non sineadmiratione deprehendantur; uti satentur quotquothaec perlustraudi occasio data suit. Praeterea quemad-

3modum ex Historia sacra satis conslat, Populum I-fraeliticum incredibilem prorssis curam & sollicitudi*nem in servandis s. Bibliis adhibuissie, ita haud du-bitandum est, qvin pari, si non majori, ad curatio-ne sint usi in veteris Testamenti libris rite ex scri-bendis. Hanc enim postulavi & devota reverentiaDEO debita, & tenera cura, in promovenda libero-rum & Nepotum salute. Nec, qui in novo soederevixerunt sideles segniores suerunt in oraculis Divinissancte custodiendis. Quin si & haec omnia deessentargumenta»habent tamen singuIUqui cum attentioneapographa legunt, teslem in se firmissimum, nempespiritum sanctum; Cujus per hoc verbum apogra-phum toties declarata est virtus, ut digitum DEIcum illo conjunctum esle, nemini amplius, qui sensumquendam Numinis admittit, obscurum esse possit,

APHOR. II.

IN Religionis negotio adprime necessarium esse su-premum quendam judicem, salli omnino nesci-

um, ex cujus decretis controversiae, quce exorianturdecidi queant, nemo vel ignorat vel negat. Ast inhoc constituendo plerique etiam eorum, qui Christi-anarn prositentur religionem, in diversas admodumsententias abeunt. Inter caeteros autem sibi pessimeconsulunt sacris Romanensibus addicti, qui in rebussatutis nostrae Oeconomiam concernentibus parumcurant Divina oracula. seu ex Patrum vel erroneis,vel minus recte intellectis vel denique ambiguis opi-nionibus ac essatis firmissima causarum suarum pe-tunt praesidia. Evidens autem est, quod Pontificii

4

hominibus j quos gravissime subinde lapsos sulsTe inconsictio est, tantum tribuant, quantum solummodocompetat illis, quos spiritus s, inspirasione sua di-gnatus est. Quid? Quod Patrum sententias VerboDEI revelato anteponere perquam impie conesirur.His pollicem premunt, qui arbitrium causae suce consiituunt praxin Christi & Apostolica!!), atque Eccle-siam sioarh, cum ea convenire contendunt. Ab hisautem penitus dissentiunt Trivultini dans les memo*ires pour l’ Historiae des sciences de i’ Annee 1701,Les mois Janv. & Fev. Art, I. Toutes les Cornrau*nions> qui se disent Chrestiennes, veulent se tenir a1’ institution de i’ eglise saire par Jesus Christ&jsaireremonter leur origine jusques. La. De s’ arreter aprou ver pa 1’ Ecriture ia conformite, que Chaquer eglile pretend avoir aveccette eglise des Apotrcs, c’est un sond inepulsable de disputes.

'

Chacun croitavoir tout k drpit de sion cote, & on a jusque Ia vsipeu degens retdurner ala verite par cette voije. Ni-hilo tamen misuis! scripturam sacram, supremum ju-dicem in negotio salutis agnoscimus, quippe quae abipso DEO & sallere & salii neicio est prosecta; quam-vis hujus evidentiam & perfectionem in dubium vo-cent Romanenses, atque ad traditiones, ceu ad sa-crum asylum, iterum irerumque confugiant.

APHOR. IU.

PErveiTa admodum, immo impia censenda est il-lorum opera, qui alios ad certam religionem re-

cipiendam vi atque armis cogere satagant. Etenimreligio duabus partibus absoivitur vera scilicet DEI

5

cognitione aC cultu ipsi debito, quarum illa pr»cedo-pe hic aurem subsequi debet. Enimvero in consessioest, cognitionem illam de DEO, nec igne neque ser-ro hominibus instillars posTe; quamobrem ex coti-versione, quas per exquisirissima incipit tormenta-,nullus sperari potest successus. Huic accedit, quodhbertas eximia, quam animis nostris indidit summusrerum conditor,- cogi plane nesciar, Quid? Quoddentur homines sententiarum suarum adeo tenaces,ut si propter has vel j'n Phalaridis Tauro combureren-tur, in medio tamen slammarum exclamarent: dus.ce est & nihil ad nos pertinet. salvator igitur no-siery cujus '/essigia premere debent omnes Doctores,non alia ratione quam disputando homines ad veramsalutis viam deduxit. In rationem itaque quam Chri-sias Lue. IK 99 adsert, egregiam hanc paraphrasiaex 11LLOTsONIO adducit auctor libri Des Loixdviies & Ecdesiassiqaes saises contre les hereriquesdans son dite. prad/m“. Vous ue saires pas assez atten-tion aIa nature de votre vncation. La religion, que jesuis venu enseigner aux hommes, les sentimens scles dispositions, que se suis venti graver dans leurscceurs, ne consislent pas dans un esprit surieux,persecutenr, & deflructis. c5 est au contraire un e-sprit de douceur & de bonte, une inclination biensaisante, un scin empresse de la vie & des interetsdes hommes, menae de vos plus grands ennemis.Hinc ex Romanensibus, qui meliora sapiunt, hancconvertendi rationem penitus rejiciunt. Nempecum Rex Franci» severisiimum mandatum de Hu-

6

Hugonottis exstirpandis promulgasset, senatus Parla-menti Parisiensis, meliora svasurus, seripsir ,aeqvum vi-deri, ut potius veteris Ecclesiae vestigiis insistatur,quaenon serro & slammis in religione constiruenda ac propa-ganda, sed puriore doctrina & honestis vitae Anristi-tum exemplis rem consecit. Perplacet igitur sTE-PHANI BATORAEl sententia: Tria DEUM sibi re-servassie, ex nihilo aliquid sacere, futura scire, con-sidentiae dominari.

APHOR. IV.

FElicior multo censenda est ejus civitatis conditio,in qua unica tantum viget religio, quam illius,

in qua promiscue recipiuntur homines diversis ad-modum sacris addicti. Felicitas enim reipublicae exconcordia civium inprimis oritur, quae porro nontam consistit in qualicunque negotiorum congruentiaquam potius in exacta principiorum convenientia,quibas convenienter actiones suas instiruunt. Enim-vero ubi plures simul religiones in republica locumobtinent, cives non possunt non diversas admodumsovere opiniones circa plerarumque actionum qualita-tem ac moralitatem. Et hoc sententiarum discrimenvinculum concordiae facili negotio disrumpet, nisivel leges civiles vel propria utilitas cives in justocontinuerint officio, adeo ut turbas excitare non au-deant; quae vero repagula pari cum successu ubiquelocorum adhiberi nequeunt. Non tamen dissentien-tibus multa eademque speciosa desunt argumenta,quibus suam palliant opinionem. Operose enim con-tendunt , si liberum religionis exercitium singulis

7

concedatur gentibus, & numerum incolarum insigo!-ter accrescere & scientias atque artes quasvis ad debi-tum perfectionis culmen brevi tempore peduci.

Quantumvis magna haec censeantur commoda?nimis tamen parva sunt, quae cum jactura aeternaefelicitatis acquirantur. Prosecto damnanda est utili-tas, quae fidei, religioni, ac verae pietati mille creatpericula atque atrox indicit bellum. In consultatio-nibus, gravissimum hoc negotium concernentibus,argumenta abutili, eodemque non satis certo, arces-sere perversa omnino est argumentandi ratio; cumsalntis publicae cupidos Politicos maxime deceat, piiac honesti respectum habere, neque illud ab utili un-quam separare. Qnamobrem praestantissimi quiqueviri veram pietatem speciosis quibuscunque aliis com-modis sine, ulla haesitatione majoris faciendam, 5cantiquissimi Polones ac Cicerones honestum utili at-que officiosum emolumento anteserendum esse cen-suerunt. Quemadmodum igitur issicorporibus hominumlatius est modicam staturam cum salute habere, quamad molem aliquam giganteam perpetuis adflictionisbus pervenire, quam similitudinem ex Augustinomutuo sumsimus; ita etiam felicior censenda est res-publica, quae modica vectigalia in tranquillo animo-rum otio colligit, quam quae ad immensos divitia-rum cumulos per ancipitia diseriminum vestigia per-venit*

APHOR. V.

QUamvis, quod tribuli & lolia in agro, idem bae»retes sine in vinea Domini, ex his tamen

8

sententiarum divortiis haud pauca commoda cepit 'Eo•defla. Quemadmodum enim qui inter hostium a-gmina versantur; cum quibus perpetuo -constigerecoguntur, in medios non dormiunt dies, sed levisti-mas etiam circum slant-ias cum attentione conslderant,sicque in sidi is cavendis redduntur aptiores atque suasvires sine vanis quibusdam blandimentis explorant; itaetiam calamitates atque machinationes, quas ab hae-reticis nunquam non exspectant salutis siliae cupidihomines, ipsos siaepius acerrime exercent, vcternumexcutiunt, sicque impediunt; ne in male sanam inci-dant securitatem. Praeterea sicut DEUs Philislaeosnon penitus exstirpandos voluit, Judic. III, 2. quoIfraelitae & cotes sortitudinis haberent, &iib his per-petuo lacessiti opem Divinam supplicibus quotidieimpetrarent precibus; ira DEO permittente, non-nunquam exisiunt haeretici, quorum insultibus aestracagemastbus ne prorsus succumbant sideles, ma-gis magisque incitantur ad fugiendas vitiorum sor-des, ad calidas preces sundendas aeque adcuratisti-mam scripturae s. lectionem & meditationem. Por-ro extra .dubitationis Aleam est positoin, quod mul-tis scriptis, sinceram spirantibus pietatem & apti (li-mas vitae regulas dilucide- expositas continentibus,de-stitneremur, nisi his occasionem praebuisIent haereti-carum dogmata. Denique quemadmodum erroris at-que veritatis inter se comparatione «triusque ratiomagis elucet rectiusque perspicitiir, ita ipsa haere-ticarum opinionum saeditare delecta, piae mentes ma-xime ab iis abhorrear, easque ceu ex orco venientia• mnn.

9

monstra exsecrantur. His licet ita evictis, non ta-men /equitur, vel admittendas in Civitate vel tole-candas essie haereses, sed sicut morbos quosdam,quamvis materiam cuidam auserant, nobisque adeomagis prosint quam obsint, mature tamen cohibe-mus, ne corporis nostri compagem laedant, ita adverae religionis adsertores pertinet, haereies , caputexserentes, reprimere, sc si unquam fieri potest, ex-stirpare. Bene igitur BALDUL\1 Us, manent; inquit,haereses & haeretici in se pestes religionis Chri-ssianae, quibus pro virili resistendnm cst, ne paula-tim serpendo vires acquirant sc sideles tandem pe-nitus evertant. Novit DEUs alio modo suorumprobare ac manisestare sidem ac constantiam, si velnulli esient haeretici. sic ex malis moribus bonaenascuntur leges, sc luxuria ager sertilis agnoscicur,neque tamen sequitur, vel malis moribus non esseresistendum, vel luxuriam agri, quoad ejus fieri po-tell, tollendam non esso, siquidem sc aliunde bonaeleges existere & sertilitas a<mi optime agnosci poteii.vid. commem, in i, Cor. XI, 19. p. tn.

APHOR. VE

Licet lex naturalis indolem personarum, quae ma-trimonium contrahent, respectu cognitionis de

DEO, non determinet, minus tamen recte sibi con-lulunt, qui conjugium ineunt, cum personis, diver-sae religioni admodum addictis, praesertim ubi nui-ius in gravissirao hoc negotio sperari potest consen-

10

sus. Etenim inter primarios matrimonii sines est ju-sta; liberorum educatio, cujus praecipua pars in eoconsicta, ut liberi verae pietati a teneris adsvescantungvicuiis, Eph, VI. Quando autem Parentes di-vertas plane sententias in religionis negotio sovent*non raro contigit, ut quod alter conjugam anxie ae-disicet, alter arroganter demoliatur, immo ceteraead familiam pertinentes personae a vera pietate &

religione impediantur, & sensim quoque seducentur.Porro ubi dispar est sides, & Diversus DRUM colendimodus, enltus DEI privatus sensim sensimque negli-gitur, arctissimaque animorum conjunctio; quae hu-jus vitae ambrosia merito censetut, nimium quan-tum impeditur, vel si haec vigeat, periculum est,ne maritus soeminam; vel vice versa, ad sua sacratandem perducat. Praeterea nisi personae matrimoni-um contrahentes optimae sinr Frugis, diversitas reli-gionis , facile producet virtutum frigus, nec nonrixarum, licium, ac suspicionum, quae slatum huncvehementer turbant, largissimara segetem. Quamo-brem etiam DEUs severissime olim interdixit Popu-lo suo, ne matrimonium inirent cum insidelibus;causam inrerserens gravisilmam, ne deliciis conjuga-libus ad salsa sacra seducerenrur. His licet ira evi-ctis merito tamen reprehendimus quosdam Pontisi-ciorum imprimis Canonistas, qui adeo acriter impu-gnarent connubia, a personis diversae religionis ini-ta, ut eadem & irrita esie, & rescindi posTe iterum ite-rumque contendant. At rigidam hoc praeceptum necex jure Divino vel naturali vel positivo, nec ex

11

consvetudine quadam verae Ecclesiae probari poretseQuid? Quod Apostolus Paulus i. Cor. VII. concedatmarito sideli cohabitare cum uxore insideli. Impedi»enda igitur, quantum unquam fieri potest, ejusmodi matrimonia, legitimo autem modo inita, temerenon sunt reseindenda.

APHOR. VII.

QUamvis non apodictice, admodnrn samen pm-habiliter & lanae rationis principiis offendi po*

settr dari siibssantias quasdam simplices finitas, quasgentiles vocant genios, nos autem praeeunte scripturasacra, nuncupamus Angelos. Fines, propter quos hisune' creati ex sacris pandectis & varii & simul egre-gii producantur; praeter hos autem alium commentisunt scbolassiei quem in scenam deinceps praedu-ctum desendere annisi simt Lojolae & nonnulli Cal-vini asseclae. Argute sdlicet contendunt, hos ideoetiam esse conditos, ut ordinarii corporum Coelessi-um essent motores, & per spatiosas ipsorum semi-tas ductores. Quarum continua opera & manudu-ctione si Coctum aliquamdiu dessituererur, protinus,utpote interna vi motrice dessiturum, vel subsisleretpenitus vel in prissinum Chaos mox relaberetur. Utineptas has nugas resellamus in antecessum obser-vamus» quod horrida admodum osira suerint tem-pora, quibus eruditi supinam rerum naturaliuminseitiam vel pallio quodam religionis vel cbscurssterminis adeo tegerent, ut quos propter ignoran-

12

tiam exsibilare debuissent exteri, eosdem Diviniquid inesse ac ipsorum inepta essata, totidem extripode quasi susa oracula esse existimaverint. Quamturpiter prxsenti negotio sunt hallucinati, paucisjam offendemus. 1:0 igitur scriptura sacra , quae os-sicia Angelorum explicat, nihil omnino tradit de ne-gotio Angelorum, quatenus in circumgyrationec&rporum Ccelestium sunt occupati* 2 0 Notandumest, quod opinionis suae vel nullas vel adeo ridicu-las rationes adducant adversarii, ut commiserationequam resutatione digniores videantur. 3:0 Postquamscientia naturalis noffro xvo magis magisque suitexculta, dilucide constitit, DEUM vim quandamcentripetam omnibus indidisTe corporibus, vi cujussingula corpora Ccelestia a primo & Chatholico mo-tore in initio Mundi mota, jam morum silum inorbitis Ellipticis continuant, adeoque Externam

Angelorum opem noa desiderant.