“Hər Şeyimi əlimdən AldılAr”Azərbaycan Paytaxtında məcburi Köçürülmələr, mülklərin Qeyri-QanuniÖzgəninkiləşdirilməsi və Sökülməsi

H U M A N

R I G H T S

W A T C H

Hesabatın Xülasəsi və Əsas Tövsiyyələri

Human Rights Watch | Fevral 2012

Bakının mərkəzində Heydər Əliyev Sarayının arxasında dağıdılan bir ev.Maşın dayanacağı, park və dəbdəbəli evlərin tikintisini nəzərdə tutanBakı bələdiyyəsinin proqramı çərçivəsində Azərbaycan hökuməti çoxlusayda ailələri öz evlərindən çıxartmış və onlara ədalətli kompensasiyaödəməməmişdir.© 2012 Human Rights Watch

Azərbaycan Paytaxtında Məcburi Köçürülmələr, Mülklərin Qeyri-Qanuni Özgəninkiləşdirilməsi və Sökülməsi

“HƏr ŞeyiMi ƏliMdƏn AldilAr”

“Human Rights Watch” təşkilatı yuxarıda sadalananproblemlərlə qarşılaşan mülk sahibləri və o evlərdə yaşayansakinlərlə apardığı müsahibələr əsasında bu hesabatınıhazırlamışdır. Hesabat Bakının dörd yaşayış ərazisindəhökumət tərəfindən mülklərin uçurulması, məcburiözününküləşdirilməsi və insanların evlərindən məcburiköçürülməsi dövründə törədilən insan hüquqları pozuntu-larını əks etdirir. Bu ərazilərdə, adətən orta təbəqədən olaninsanlar, o cümlədən müəllimlər, kitabxanaçılar, həkimlər,hərbçilər və digərləri məskunlaşmışdir. Bu insanların birçoxu evlərini ya valideyinlərindən miras olaraq almış, ya dapul toplayaraq şəhərin arzu olunan ərazilərində özlərinə evalan Azərbaycanlılardır.

“Human Rights Watch” təşkilatı tərəfindən qeydə alınmışinsan hüquqları pozuntuları ev və mülklərin hökuməttərəfindən məcburi özününküləşdirilməsi və kompen-

sasiyaların qiymətləndirilməsi prosesinin necə və hansıformada olduğunu, həm də mülklərin uçurulması, məcburiözününküləşdirilməsi və köçürülmə hallarının necə başverməsini və eləcə də hüquqi pozulanlar üçün effektivhüquqi müdafiə vasitələrin olmamasını əhatə edir.

Bayıl qəsəbəsi bu hesabatda bəhs olunan dörd ərazidənbiridir. Bayraq Meydanı və 2012 Eurovision MusiqiMusabiqəsinin keçiriləcəyi Bakı Kristal Zalı bu qəsəbənindənizə tərəf olan tərəfindədir. Bu musiqi yarışmasının keçənilki qalibinin Azərbaycan olması və buna görə də 2012-ci ildəmüsabiqəyə ev sahibliyinin Azərbaycanın edəcəyinə gorəhökümətin Bayıl qəsəbəsi ərazisinin gözəlləşdirilməsi üçüniddialı planları 2011-ci ilin May ayından daha da surətli vəgeniş vüsət almışdır. “Eurovision” Musiqi Yarışması Avropavə onun ətrafından 56 təmsilçi ölkənin öz musiqi nümunəsininümayiş etidirdiyi ildə bir dəfə keçirilən televiziya

4 “Hər Şeyimi Əlimdən Aldılar”

2008-cil ild�n ba�layaraq C�nubi Qafqazregionunun neftl� z�ngin ölk�si olanAz�rbaycanda hökum�t paytaxt Bakı��h�rinin yenid�n qurulması il� ba�lı geni�proqramın icrasına ba�lamı�dır. Buproqramın icrası dön�mind�, hökum�tyüzl�rl� mülkü, xüsusil� orta sinfin m�skun-la�dı�ı �razil�rd�ki bina v� evl�ri qanunsuzolaraq m�cburi ��kild� özg�ninkil��dir�r�k, o�razil�rd� parklar, yollar, ticar�t m�rk�zi v�t�mt�raqlı ya�ayı� binaları tikm�k m�qs�diyl�uçurmu�dur.

Evl�rin uçurulması üçün hökum�t evsahibl�rinin, o evl�rd� ya�ayan insanlarıns�hh�tini v� t�hlük�sizliyini n�z�r� almayaraq,yet�rli m�lumatlandırma v� heç birx�b�rdarlıq etm�d�n, bir çox hallarda gec�yarısı onları mülkl�rind�n zorla çıxarmı�dır.Hökum�tin sökdüyü evl�rin bir çoxunun��h�rin yax�ı v� t�rcih olunan �razil�rind�yerl��m�sin� baxmayaraq, ev sahibl�rin� bumülkl�r üçün mövcud bazar d�y�rin� uy�unolan �dal�tli kompensasiya öd�nilm�mi�dir.

Human Rights Watch | Fevral 2012 5

(yuxarıda) 22-26 May 2012-ci ildəBakıda keçiriləcək eurovision Musiqiyarışması haqda reklam lövhəsi (sol) 2012-ci ilin May ayındaeurovision Musiqi yarışmasınınkeçiriləcəyi Bakı Kristal Zalınınyaxınlığındakı Milli Bayraq Meydanıərazisində yerləşən Aqil Qulyev küçəsi5 ünvanındakı binanı fəhlələr 2012-ciilin yanvar ayında sökməyə başladılar.Boşaldılan evlərin pancərələrini vəsonra da dam örtüyünü sökdülər. Buşəkildə görsəndiyi kimi, boşaldılmış9-cu mərtəbədə qar yığışıb qalmış vəaşağı mərtəbələrdə yaşamağa davamedən sakinlərdə qar və digərfəsadlarla üz-üzə qalmışdılar. © 2012 Human Rights Watch

müsabiqəsidir. Azərbaycan hökuməti üçün bu yarışmapaytaxt Bakını minlərlə turistə və milyonlarla televiziyaizləyicilərinə nümayiş etdirmək üçün ideal bir imkandır.

Yarışmanın keçiriləcəyi əsas yer Xəzər dənizinə baxan,müasir, şüşəli arena Baki Kristal Zalı olacaqdır. Hökumət buarenanın yaxınlığındakı ərazilər üçün əvvəlki layihələr üzrəplanlaşdırdığı işləri də sürətləndirmişdir: şəhərmərkəzindən başlayan sahilyanı bulvarın genişləndirilməsi;sahilə paralel olan yolun uzadılması və genişlənməsi; vəBayraq Meydanının qarşı tərəfində Bakı Kristal Zalınıntikildiyi ərazidən başlayaraq park salınması. Yol və parktikintisinin aparılması üçün ərazinin boşaldılmasıməqsədiylə hökumət Bayıl qəsəbəsində bir neçə yüz sakinievlərindən məcburi şəkildə çıxartmışdır.

Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İqtisadi, Sosial və MədəniHüquqlar üzrə Komitəsi hesab edir ki, məcburi köçürülmələr

“fərdlərin, grupların və ya icmaların müvafiq hüquqi forma vəya digər müdafiə mexanizmlərinə çatımı, təminatı olmadanöz yaşadıqları evlərindən və/ya da torpaqlarından özistəklərinə qarşı olaraq daimi və ya müvəqqəti köçürülməsi”kimi xarakterizə olunmalıdır. Məcburi özgəninkiləşdirmə vəköçürülmələr ancaq müstəsna hallarda və beynəlxalq insanhüquqları və humanitar hüququn müvafiq müddəalarına tamuyğun olduğu təqdirdə qanuni hesab oluna bilinər.Azərbaycan qanunları və beynəlxalq qanunvericilik məcburiköçürülmələri qadağan edir.

Bu hesabatda qeydə alınmış məcburi köçürülmə vəözgəninkiləşdirilmə halları ilə bağlı icraatları Bakı Şəhər İcraHakimiyyəti və Azərbaycan Əmlak Məsələləri üzrə DövlətKomitəsi idarə edir. Hökumət qurumları hər hansı mülküözgəninkiləşdirmək və uçurtmaq üçün müəyyən etdikdə,sakinlərə adətən ya maliyyə kompensasiyası və ya digərərazilərdə yerləşdirmə ilə bağlı təkliflər olunur. Lakin bunabaxmayaraq, ev sahiblərinin heç də hamısına maliyyəkompensasiyası və ya başqa ev təklif olunmur, ya da onlarhökumətin etdiyi təklifi qəbul etmirlər. Ona görə də, beləvəziyyətlə qarşılaşan sakinlər öz evlərini tərk etmirlər.Mülkləri sökməyə gələn hökumət məmurları çıxmaq

6 “Hər Şeyimi Əlimdən Aldılar”

natalia Alibekova Milli Bayraq Meydanı ərazisində yerləşən Aqil Quliyev5 ünvanındakı binada yaşayan son sakinlərdən biridir. Hökumətqurumları bu binanın su və qaz təhcizatı xəttlərini kəsərək 2012-ciyanvarından bu yana binada söküntü işlərini surətlə aparırdılar. © 2012 Human Rights Watch

istəməyən ev sahiblərini və onların ailələrini zorlaevlərindən çıxardırlar.

Hökumət bir çox hallarda ev sahiblərinin və sakinlərinləyaqətini, səhhətini və təhlükəsizliyini açıq şəkildəqulaqardına vuraraq və məhəl qoymayaraq məcburiköçürülmələr və söküntüləri icra edir. Human Rights Watchtəşkilatı tərəfindən qeydə alinmış ən azı 24 halda, hökumətməmurları ailə və fərdlərin yaşamağa davam etdiyi binalarıvə şəxsi evləri daxildən sökmüş, o cümlədən damörtüklərini, qapılarını, pəncərələrini, pilləkənlərini dağıtmışvə ortaq divarlara ziyan vurmuşdur. Məmurlar tərəfindəntörədilən bu cür hallar tez-tez sakinləri təhlükə altına qoyurvə onların yaşayış yerlərini qismən uçma təhlükəsi riski iləüz-üzə qoyur. Bu evlərdə yaşamağa davam etməyi qeyri-mümkün etməklə hökumət ev sahibləri və sakinləri məcburedir ki, evlərini tərk edib ədalətsiz kompensasiya təklifiniqəbul etsinlər.

İstefada olan hərbi zabit Viktor Karmanov və onun həyatyoldaşı İveta 2011-ci ilin iyul ayında 20 ildir yaşadığı BayraqMeydanı yaxınlığındakı evlərinin söküləcəyi xəbərinieşidəndə onlar kompensasiya təklifi ilə razı olmadıqlarıüçün və daha sərfəli qiymət razılaşması əldə etmək ümudi ilə

müvafiq hökumət məmurları ilə əlaqə saxlamışlar. Lakinbuna baxmayaraq, təxminən bir aydan sonra, məmurlaronların yaşayış evinin bir çox hissəsini, o cümlədən damörtüyünü dağıtmış və sentyabr ayının sonunda isə elektrik vətelefon xətlərini kəsmişdilər.

“Biz öz evimizi satmaq istəmirdik. Amma, biz satmaqməcburiyyətində idik, çünki burada yaşamaq qeyri-mümkünidi. Onlar damımızın örtüyünü dağıtdığından yağış yağarkənevimizin içinə də tökülür. … Biz onlara yalvardıq ki, ənazından özümüzə başqa yer tapana qədər başımızınüzərindəki dam örtüyünü sökməsinlər, amma onlar buyalvarışlara məhəl qoymadılar.”

Bəzi hallarda, hökumət məmurları yaşayış binası vəevlərin sökülməsindən dərhal əvvəl ya az və ya heç birxəbərdarlıq etmədən sakinləri evlərindən məcburi çəkildəçıxartmışlar. Bəzi hallarda, evlərə zorla girib və sakinləri zor

Human Rights Watch | Fevral 2012 7

Milli Bayraq Meydanı ətrafındakı yolun inşası. Arxa fondakışəkildə görsənən Aqil Quliyev küçəsi 5 ünvanındakı bu binadasakinlər içində yaşaya-yaşaya söküntü işləri bu hesabat dərcolunduğu ərəfədə hələ də davam edirdi. © 2012 Human Rights Watch

Bakı şəhərinin mərkəzindən Milli Bayraq Meydanının görüntüsü.Bu hesabat dərc olunanda bayraq dirəyinin sağ tərəfindəki AqilQuliyev küçəsi küçəsi 5 ünvanında yerləşən binada söküntü işlərigedə-gedə sakinlər hələ də orada yaşamağa davam edirdi.© 2012 Human Rights Watch

gücünə öz evlərindən çıxartmadan əvvəl çoxlu sayda polis vədigər hökumət rəsmiləri binanın ətrafını əhatəyə alıb vəpilləkənlərə toplaşıblar. Ən azı iki halda, hökumət rəsmiləriheç bir xəbərdarlıq etmədən buldozer və digər maşınlarlagecə yarısı və ya axşamın gec saatlarında əraziyə gəlmiş vəsakinlərə evlərini dərhal boşaldılması göstərişi verdikdənsonra aktiv şəkildə evlərin uçurulmasına başlamışdır.Sadalanan bütün bu hallarda, ev sahiblərinin şəxsi vəqiymətli əşyalarını götürə bilmələri üçün bir neçə saat və yadaha az vaxtı olub.

Məsələn, 41 yaşlı riyaziyyat müəlliməsi, iki gənc uşaqanası və tənha qadın olan Arzu Adıgözəlova 29 Oktyabr 2011-ci il tarixdə gec saatlarda Bayraq Meydanı yaxınlığındakı özevindən heç bir xəbərdarlıq olunmadan məmurlar tərəfindənçıxarılmışdır. Baxmayaraq ki, Adıgözəlova iki həftə əvvəl özevini məcburən satması haqda razılaşmışdı, lakin yaşamasıüçün hələlik yer tapmamışdı. O, Human Rights Watchtəşkilatına bunları demişdir:

“Ev silkələndiyi üçün mən yuxudan oyandım və ildırımsəsinə bənzəyən səs-küy eşitdim. Mən uşaqları götürübbayıra çıxdım. Mən orada olan rəsmi şəxsə yaxınlaşıbxahiş etdim ki, əşyalarımızı götürmək üçün bizə vaxtversin. O, mənə baxdı və “Yaxşı” dedi, amma elə azkeçmədən bulldozer sürücüsünə “Uçurdun buranı”göstərişini verdi.

Adıgözəlova qorxu içində öz əşyalarını toplayıb binadançıxartmağa çalışıb, lakin o, bir çox ev əşyalarını vəmebellərini evindən çıxara bilməmişdir.

10 “Hər Şeyimi Əlimdən Aldılar”

Tikintisi davam edən bu yeraltı keçid ehtimal olunur ki, 2012eurovision Musiqi yarışmasının keçiriləcəyi Bakı Kristal Zalınınyaxınlığındakı Milli Bayraq Meydanı ərazisində yaradılan parka,dincəlmə məkanına və dənizinə baxan arenaya piyadaların gedişinitəmin edəcəkdir. Azərbaycan hökuməti yuxarıdakı şəkildəgörsənən ərazidə yerləşən çoxlu sayda ailələri məcburi olaraqevlərindən çıxarmış və onların evlərini sökmüşdür.© 2012 Human Rights Watch

Human Rights Watch tərəfindən qeydə alınan üç haldamüəyyən edilmişdir ki, polis məcburi köçürülmə prosesinisurətləndirmək üçün ev sahiblərini evlərindən məcburiçıxardıb polis bölməsinə apararaq orada saxlamış və onlarınyaşayış binasındakı evləri isə məmurlar tərəfindənsökülmüşdür. Məsələn, 2010-cu ilin dekabr ayında poliszordan istifadə edərək 42 yaşlı müharibə əlili və əlillikmüavinəti alan Pərviz Əmirovu, onun həyat yoldaşını vəonların 3 məktəb yaşlı uşaqlarını İçərişəhər yaxınlığındakıyaşadıqları birotaqlı məzildən çıxartmışdır. Başına gələnləriƏmirov Human Rights Watch-a belə təsvir etmişdir:

Təxminən sayları dörd və ya beş olan polis nəfərləri qapınısındırdılar. … Mən ancaq vaxt tapıb şəxsiyyətvəsiqələrimizi və evdə saxladığım bir az pulu götürəbildim, başqa heç nə götürə bimədim. Onlar məni,yoldaşımı və qızımı polis maşınına mindirib polisbölməsinə apardılar. … Təxminən yarım saatdan sonrabizim əkiz oğlanlarımız məktəbdən evə gələndə polisonları da tutub bölməyə gətirdi. Bizi ancaq beş saatdan

sonra sərbəst buraxdılar. Evimizə gələndə biz gözümüzəinana bilmirdik. Hər şey dağıdılmışdı. Bu günə qədərbizim əşyalarımızın hələ də harada olduğunu bilmirəm.

Sökülmə prosesinin bir hissəsi kimi, fəhlələr adətənmebelləri, məişət və digər şəxsi əşyaları evlərdən çıxardıb yaküçəyə qoyur, ya da bəzi hallarda ev sahiblərinin sonragötürməsi üçün xüsusi anbara yerləşdirirlər. Mülk sahiblərişikayət edirlər ki, məcburi köçürülmə prosesində onlaraməxsus bir çox əşyalar zədələnib, dağıdılıb və ya itib. Bəzi evsahibləri isə mülkləri uçurulduğundan dolayı evdə olan şəxsiəşyalarını çıxara bilməyiblər.

Human Rights Watch | Fevral 2012 11

Milli Bayraq Meydanı ərazisi yaxınlığında qismən sökülmüş evlər. BakıKristal Zalı ərazisinə girişi təmin edəcək bu yerdən Azərbaycan hökumətiçoxlu sayda insanı öz evlərindən məcburi şəkildə çıxardaraq yol və parktikintisinə başlamışdır. Hökumətin bildirdiyinə görə hər iki tikintilayihəsi Bakının 2012 eurovision Musiqi yarışmasına ev sahibliyietməsindən əvvəl planlaşdırılmışdı.© 2011 IRFS

18 dekabr 2011-ci ildə hökumət məmurları bu binanısökmədən az öncə binada yaşayan BaşxanımAbbasovanı və digər sakinləri zorla evlərindən çıxarmışvə polis şöbəsinə apararaq orada saxlamışdır.© 2011 IRFS

Bir çox ev sahibləri məhkəmələrə müraciət etsə də,məmurlar qarşı tərəf qismində təyin olunan vaxtdaməhkəməyə gəlmədiyinə görə proses aylarla təxirə salınıb.Bəzi hallarda, söküntülərin aparılmasını qadağan edənmövcud məhkəmə qərarlarını pozaraq və ya söküntüsüplanlaşdırılan mülklərlə bağlı davam edən məhkəmə proses-lərinə məhəl qoymayaraq məmurlar evlərin söküntüsünüdavam etdirmişdir.

Hökümətlər xüsusi mülkiyyəti məcburi özünüküləşdirdiyizaman, onlar mülkün mövcud bazar dəyərini və eləcə dəyenidən yerləşmə və digər xərclər üçün şəffaf kompensasiyaprosesini təmin etmək məcburiyyətindədirlər. Amma bunabaxmayaraq, adətən sahəsi 60 kvadrat metrdən az olanevlərin sahiblərinə Azərbaycan hökuməti maliyyə kompen-sasiyaların hesablanması məqsədiylə mülkün yerləşməərazisindən, yaşından, istifadə vəziyyətindən, şəraitindən vəya digər faktorlarından asılı olmayaraq mülkün sahəsininnhər kvadrat metri üçün1500 AZN (1900 ABŞ dolları)

məbləğində vahid qiymət müəyyən etmişdir. Ev sahiblərihökumət tərəfindən mülklərinin dəyərləndirilməsiməqsədiylə hər hansı bir müstəqil qiymətləndirilməninaparılmasından xəbərsizdirlər. Human Rights Watchtəşkilatının belə bir qiymətləndirlmənin aparılıb-aparılmasıilə bağlı Azərbaycan hökumətinə göndərdiyi bir sırasorğulara cavab verilməmişdir.

Sahəsi 60 kvadrat metrdən çox olan evlərin sahiblərinəhökumət adətən Bakı şəhərinin kənarında tikilmiş yüksəkmərtəbəli binalardakı evləri təklif edir. Amma, hökumətköçürmədən əvvəl bu ev sahiblərinə köçəcəkləri yeni evlərüzərində mülkiyyətə sahiblik hüququ vermir, yalnız söz verirki, sonra hansısa vaxtda, yəni qeyri-dəqiq tarixdə, onlarınmülkiyyət üzərində sahiblik hüququ təmin ediləcək.

Bundan əlavə, fotoqrafik sübütlar və bu yeni binalardayaşayan və ya köçüb yaşayacaq insanların dediklərindənbelə qənaətə gəlmək olur ki, ən azı bir neçə binanın vəevlərin keyfiyyəti çox aşağıdır və demək olar ki, bina tikintisistandartları pozulmuşdur. Zirzəmidə suyun yığılıb qalması,divarlarda, o cümlədən binanın ağırlıq daşıyan divarlarındaçatların əmələ gəlməsi, yarımçıq quraşdırılmış pəncərələr,üzəri zədələnmiş döşəmələr ev sahiblərinin yeni binalarlabağlı narazılıqlarına səbəb olan problemlərdəndir.

Bəzi ev sahiblərinin Human Rights Watch təşkilatınabildirdiyinə görə, hökumət rəsmiləri ilə məcburi

14 “Hər Şeyimi Əlimdən Aldılar”

18 dekabr 2011-ci ildə Heydər Əliyev Sarayının arxasında BaşxanımAbbasovanın yaşadığı binanı uçurarkən polis narazı bina sakinlərininmüqaviməti ilə üzləşmişdir. Polis sakinləri və qonşuluqdakı insanları, ocümlədən şəkildəki reyhan Huseyinova və onun qızını ərazidənqovalamış, itələmiş və yerə yıxmışdır. © 2011 IRFS

özününküləşdirmə və sökülmələrlə bağlı suallarla müraciətedərkən ev sahibləri özlərini qorxu və qeyri-muəyyənlikmühitində hiss edirlər. Hökumətin mülklərin söküntüsü iləapardığı işlərə etiraz edən və ya təklif olunan kompen-sasiyanı könüllü olaraq qəbul etməyən ev sahibləri bəzihökumət məmurları tərəfindən təhdid olunublar.

Bakı şəhərində evlərin və digər mülklərin məcburiözününküləşdirilməsi, sökülməsi və mülklərdən məcburiköçürülmələrlə bağlı hökumətin apardığı kampanyanın yerliqanunvericilkdə heç bir hüquqi əsası yoxdur. Ölkənin yerliqanunlarına görə hökumət mülklərin dövlət ehtiyacı üçünözününküləşdirilməsini ancaq məhdud hallarda, məhkəməqərarı və mülkün mövcud bazar dəyəri ödənildiyi təqdirdəedə bilər. Hökumətin etdiyi bu hərəkətlər həm dəAzərbaycanın insan hüquqları üzrə beynəlxalq öhdəlik-lərinə, o cümlədən Avropa Insan Hüquqlari Konvensiyasıqarşısında xüsusi mülkiyyətin, özəl və ailə həyatınınqorunması barədə götürdüyü öhdəliklərə ziddir. Məcburiköçürülmənin baş verdiyi bəzi hallarda hökümət tərəfindənedilən hərəkətlər, o cümlədən köçürülənlərin əşyalarına vətəhlükəsizliyinə qarşı ciddi diqqətsizlik, qeyri-insani vələyaqəti alçaldan rəftar kimi xarakterizə oluna bilinəcəkqədər ciddi səviyyəyə qalxır.

Azərbaycan hakimiyyəti bundan sonra məcburiözgəninkiləşdirilmə, sökülmə və məcburi köçürülmələrlə

bağlı bütün icraatların ədalətliliyi və şəffaflığı təmin olunanaqədər və bu prosesin Azərbaycanın yerli qanunlarına vəbeynəlxalq insan hüquqları qanunlarına uyğun olana qədərdayandırmalıdır. Mülklərini tərk etmək istəməyən evsahiblərinin gələcəkdə mülklərindən çıxarılması prosesininonların təhlükəsizliyinə təminat və ləyaqətinə hörmətəsasında həyata keçirilməlidir. Dövlətin özgəninkiləşdirdiyimülklərə ödənilən kompensasiyalar ədalətli və müstəqilqiymətləndirmə ilə müəyyən olunmaqla hər əmlakın bazardəyəri əsasında olmalıdır.

Azərbaycanın beynəlxalq tərəfdaşları, o cümlədən əsashökumətlər və çoxtərəfli inkişaf bankları mülklərin məcburiözününküləşdirilməsi və məcburi köçürülmələr ilə bağlıAzərbaycan hökümətinin apardığı kampanyanın dayandırıl-masını və gələcəkdə baş verəcək halların yerli və beynəlxalqqanunlara hörmət əsasında olacağını təkid etməlidirlər.

Ev sahiblərinin və sakinlərin şikayətini araşdırmaq üçün vəeləcə də, evlərini və öz əşyalarını itirən insanlara hökumətintəklif etdiyi kompensasiyanın yenidən qiymətləndirilməsiməqsədiylə təcili olaraq ədalətli və şəffaf mexanizmyaradılması haqda Azərbaycanın beynəlxalq tərəfdaşlarıhökumətə müraciət etməlidirlər.

Human Rights Watch | Fevral 2012 15

Gur və parlaq işıqlar indi Bakının mərkəzi hissələrini bəzəyir. © 2012 Human Rights Watch

reyhan Huseynova adlı bina sakinin pəncərəsindənHeydər Əliyev Sarayının arxasındakı tikinti meydançasınıngörüntüsü. Hökumət qurumları tərəfindən Huseynovayabildirilib ki, onun yaşadığı bina yaxın vaxtlarda, lakinqeyri dəqiq tarixdə söküləcək. Hökumətin təklif etdiyikompensasiya ilə razılaşmadyan Huseynova öz evindəhələ də yaşamağa davam edir və hesab edir ki, təklifolunan kompensasiyanın məbləği onun yenicə təmirolunan evinin dəyərinə uyğun deyil.© 2012 Human Rights Watch

Human Rights Watch | Fevral 2012 17

Bakının mərkəzində Heydər ƏliyevSarayının arxasında dağıdılan bir ev.Maşın dayanacağı, park və dəbdəbəlievlərin tikintisini nəzərdə tutan Bakıbələdiyyəsinin proqramı çərçivəsindəAzərbaycan hökuməti çoxlu saydaailələri öz evlərindən çıxartmış vəonlara ədalətli kompensasiyaödəməməmişdir.© 2011 IRFS

Bakının mərkəzində Heydər ƏliyevSarayının arxasında dağıdılan bir ev.Azərbaycanın hökumət qurumları Bakışəhərinin bu və digər ərazilərindəsakinlərin yaşamağa davam etdiyi birçox binaları sökməyə başlamışdır. © 2011 IRFS

Bakının mərkəzində neftçilər küçəsi61 ünvanında dağıdılmış bir bina.Sakinlərin içində yaşamağa davametdiyi binanı fəhlələr ağır texnikadanistifadə edərək sökülməsini icraetmişdilər. Ərazidə ticarət mərkəzinintikilməsi məqsədiylə 2011-ci ilin iyunayında binanın son sakinləri məcburiçəkildə evlərindən çıxardılmışdır. © 2011 IRFS

18 “Hər Şeyimi Əlimdən Aldılar”

Bakı Şəhər İcra hakımıyyətınə və əmlak məsələrı Dövlət komıtəsı DəDaxıl olmaqla azərBaycan hökümətınə

• • Mülklərin dövlət tərəfindən məcburi özününküləşdirilməsinin, sökülməsinin və məcburiköçürülmələrin ədalətli və şəffaf icra təminatına qədər və prosesin yerli və beynəlxalq qanunlarauyğunluğu təmin olunana qədər bu işlər dayandırılmalıdır.

• Mülklərini tərk etmək istəməyən ev sahiblərinin gələcəkdə mülklərindən çıxarılması prosesini yalnızAzərbaycanın yerli qanunlarına və beynəlxalq qanunlara uyğunluğu əsasında olmalıdır. Ola biləcək hərhansı məcburi çıxarılma məhkəmənin qərarı ilə tənzimlənməli və evindən çıxarılan insanlarıntəhlükəsizliyinin tam təmin olunması və ləyaqətinə tam hörmət əsasında həyata keçirilməlidir. İnsanlarıniçində yaşamağa davam etdiyi evləri hökumət heç bir halda uçurmağa və dağıtmağa başlamamalıdır.

• Öz ev və əşyalarını itirənlər üçün təklif edilmiş kompensasiya yenidən bir daha qiymətləndirilməlidir.

• Mülklərin sökülməsini və mülklərdən çıxarılmaları icra edərkən bütün özəl mülkiyyətin qorunması təminedilməlidir.

• Mülklərin dövlət tərəfindən məcburi özününküləşdirilməsinin hüquqi əsasları haqqında, icra ediləcəyivaxt haqqında, ev sahiblərinə təklif olunan kompensasiya və yeni yaşayış yerlərinə köçürülmələri ilə bağlıseçim imkanı barədə və qərardan şikayət etmək haqqında mülkiyyətini itirə biləcək ev və mülk sahiblərinəaydın və müfəssəl məlumatların verilməsi təmin edilməlidir. Bu məlumatlar vaxtlı-vaxtında təqdimolunmalıdır.

• Məcburi özünüküləşdirilmədən ziyan çəkən bütün mülk sahiblərinə narazılıqlarının dəqiq və şəffafaraşdırılması və hüquq-müdafiə müstəvisində həll olunması məqsədi ilə onların səmərəli şikayətmexanizminə çatımı təmin edilməlidir.

• Məcburi özününküləşdirilmiş mülklər üçün ev sahiblərinə təklif olunan kompensasiyanın qanunlaraəsaslanaraq ədalətli və şəffaf olması təmin edilməlidir.

azərBaycan respuBlıkasının BaŞ prokurorluğuna

• Söküntü və məcburi özününküləşdirilmə hallarının açıq şəkildə Azərbaycan RespublikasınınKonstitusiyasını, milli qanunvericiliyini və beynəlxalq insan hüquqları qanunlarını pozduğunu nəzərəalaraq, Bakının mərkəzi hissələrində bu işlərin nəyə görə bu hesabatda da təsvir olunduğu kimi icraatınaicazə verilməsinə dair müstəqil istintaq araşdırmasına başladılmalıdır.

ƏSAS TövSiyyƏlƏr

Human Rights Watch | Fevral 2012 19

avropa yayım Bırlıyınə

• Bakı Kristal Zalı yaxınlığında məcburi özgəninkiləşdirilmə, uçurulma və məcburi köçürülmələrlə bağlıedilən bütün şikayətlərin çevik və ədalətli həllinə nail olmaq üçün Azərbaycan hökümətinə müraciətedilməlidir.

• Bakı Kristal Zalının ətrafında aparılan işlər də daxil olmaqla “Eurovision” musiqi yarışmasına ev sahibliyiedəcək Azərbaycanda görülən hazırlıqların bundan sonra digər insan hüquqları pozuntularına səbəbolmayacağı təminatı ilə bağlı Azərbaycan hökumətinə müraciət edilməlidir.

avropa yayım Bırlıyı üzvlərınə

• Bakı Kristal Zalı ətrafında aparılan məcburi özgəninkiləşdirmə, köçürmə və söküntü hallarının EurovisionMahnı Müsabiqəsinə kölgə salması riskini əsas tutaraq Azərbaycan hökuməti ilə aydınlaşdırılmaaparılması və dayandırılması üçün Avropa Referens Qrupu da daxil olmaqla Avropa Yayım Birliyinəmüraciət edilməlidir.

avropa Bırlıyının ayrı-ayrı ölkələrı və amerıka BırləŞmıŞ Ştatları DaDaxıl olmaqla azərBaycanın İkıtərəflı tərəfDaŞlarına

• Mülklərin məcburi özgəninkiləşdirilməsinin, sökülməsinin və məcburi köçürülmələrin ədalətli və şəffaficra təminatına qədər və prosesin yerli qanunlara və Azərbaycanın beynəlxalq insan hüquqlarıöhdəliklərinə uyğunluğu təmin olunana qədər dayandırılması təkid edilməlidir.

• Bu narahatçılıqları aradan qaldırılmasını Avropa Birliyi ilə inkişaf edən münasibətlər, o cümlədənAssosiativ Saziş çərçivəsində və ABŞ-dan göstərlən yardım və dərinləşən əməkdaşlıq kontekstindəAzərbaycan hökumətindən açıq tələb edilməlidir

hrw.org

Alov Qüllələri Bakıdakı yenitikililərin simvoluna çevrilib.

© 2011 Şəxsi foto

2008-ci ildən başlayaraq Azərbaycanda hökuməti paytaxt Bakı şəhərinin yenidən qurulması ilə bağlı geniş proqramın icrasınabaşlamışdır. Bu proqramın icrası dönəmində, hökumət yüzlərlə evi qanunsuz olaraq özgəninkiləşdirərək uçurmuş və ev sahibləriniməcburi şəkildə evlərindən çıxardaraq onların hüquqlarını pozmuşdur.

Zərərçəkən ev sahibləri ilə aparılan müsahibələr əsasında ərsəyə gələn “Hər Şeyimi Əlimdən Aldılar” adlı bu hesabatda Azərbaycanınhökumət qurumlarının heç bir xəbərdarlıq etmədən və ya gecə yarısında çoxlu sayda ailələri evlərindən çıxarması, sakinlərin evləriniuçurması və onların şəxsi əşyalarına ziyan vurması hallarından bəhs edilir.

Bəzi hallarda hökumət qurumları elektrik, su olmaqla göstərilən kommunal xidmətləri dayandırmış və evləri yararsız hala salaraqorada yaşamağa davam etməyi qeyri-mümkün etməklə hökumət ev sakinlərini məcbur edir ki, evlərini tərk etsinlər.

Hesabatda həmçinin hökumət tərəfindən sökülən evlərin bir çoxunun şəhərin yaxşı və tərcih olunan ərazilərində yerləşməsinəbaxmayaraq, bu mülklərin uçurulması müqabilində ev sahiblərinə mülklərinin gerçək dəyərinə uyğun olan ədalətli kompensasiyaödənilməməsi hallarından bəhs olunur. Hesabat həm də hüququ tapdanan fərdlər üçün səmərəli hüquqi qiymətləndirmə və ya hüquqivasitələrin mövcud olmadığına dair məsələləri nəzərə çatdırır.

Bayıl qəsəbəsi bu hesabatda bəhs olunan dörd ərazidən biridir. Bayraq Meydanı və 2012 Eurovision Musiqi Musabiqəsininkeçiriləcəyi Bakı Kristal Zalı bu qəsəbənin dəniz sahilinə tərəf olan istiqamətdədir.

Human Rights Watch təşkilatı Azərbaycan hökumətindən tələb edir ki, mülklərin özününküləşdirilməsi, sökülməsi və məcburiköçürülmə halları bu prosesin yerli və beynəlxalq qanunlara uyğunluğu təmin olunana qədər dayandırılmalıdır.

Bakının mərkəzində söküntü və məcburi özününküləşdirilmə hallarının açıq şəkildə Azərbaycan Respublikasının milli qanunveri-ciliyini və beynəlxalq insan hüquqları qanunlarını pozduğunu nəzərə alaraq, Bakının mərkəzi hissələrində bu işlərin nəyə görəicraatına icazə verilməsinə dair Baş Prokurorluq müstəqil istintaq araşdırmasına başlamalıdır.

“Hər Şeyimi əlimdən AldılAr”Azərbaycan Paytaxtında məcburi Köçürülmələr, mülklərin Qeyri-Qanuni Özgəninkiləşdirilməsi və Sökülməsi