1

ผญาความรก เกยวพาราสจากหนงสอ ผญา โดย...สำาล รกสทธ อาจารย 3

พ.ม.,ศษ.บ.,น.ธ.เอกเปรยญ

..............................................................................

ผญาความรกเกยวพาราส เปนผญาทคนอสานสมยกอนไดแตงและคดขนเพอใชเปนเครองมอสอสารภาษารกระหวางบาวสาว ใชพดจาโตตอบสอความรกกนตามโอกาสอนเหมาะสมตางๆ หรอเรยกอกอยางหนงวา จายผญา คนทสามารถจาย“ ”ผญาไดดถกใจสาวมกจะไดรบเลอกเปนคครองกอน

ผญาเกยวสาวมกจะจายหรอพดกนในสถานททสาวๆ ไปชมนมกนมากๆ ซงสถานทนนเรยกวา ลงขวง การลงขวง “ ” คอ การทหญงสาวสมยนนไปป นฝาย หรอเขนฝายในตอนกลางคนโอกาสนเองทฝายหนมจะมาเกยวสาวดวยผญาภาษารก ฝายหญงกจะพดจายผญาโตตอบดวยทวงทำานองไพเราะออนหวาน หรอกระแทกแดกดนตามลกษณะทฝายชายจายมากอน ถาฝายชายจายมาแบบตดพอตอวา ฝายหญงกจะจายในลกษณะเดยวกน ถาจายมาแบบปรศนาภาษารกกจะถกตอบไปแบบเดยวกน เชน การถามบาว

2

สาว : แมนเจาเนาหนหอง สถานถนเมองใด อายเอย

ใจประสงคสงนอ จงดวนมาทางน

บาว : อายกะเนาหนหอง ขอนแกนคำากำาบานอย พนแหลว

ใจประสงคอยากไดช กะเลยลำาลวงมา นองเอย

สาวดกใจบาว เชน

สาว : อายนนเกลยงแตนอก ทางในเปนหมากเดอ

เจานนเกลยงปากบง ขงขอปากกะทอ นนแหลว

บาว : อายนเกลยงฮอดใน ใสฮอดกระดก

เกลยงฮอดลกออนนอย หลานสหอยะบม นนแหลว

3

ผญาปรศนารก เชน

สาว : อยามาตกกลาไว เทงโพนใหนำาแช

อยามาหวานกลาไว ในนำาใหปลวกกน หลายถอน

บาว : ชาตทชายเขงกลา วาจาตองมนเทยง

ความเวาหลดจากปากแตละครง เปนความมนเทยงจรง นองเอย

ผญารกฝายชาย

เกลยงแตนอก ทางในเปนหมากเดอ

หวานแตทางนอกเนอ ในสมจงหมากนาวแทนอ นองเอย

เกลยงแตปากเจาเวา ใจเจาเลาโงคด

ใจขดไปโงมา เปรยบดงงลอยนำา

4

เกลยงฮอดใน ใสฮอดกระดก

เกลยงฮอดลกออนนอย หลานสหอยกะบม

เกลยงออดหลอด ปลอดออยซอย

เสมอดงตองตด ผดแตเปนบาวมา

กะบมเมยซอน ผดแตเปนกอขน

บมเครอสเกยวอม ผดแตเปนพมไม

เครอสเกยวกะบม

ไกลขอใหไกลแตบาน ฮวไฮนาสวน

ไกลขอใหไกลแตมวล หมเฮอนกบเลา

สวนวาวาจาเจา สองคนเฮาอยาไดหาง

5

ตางคนแมนสอยตางบาน ความเวาอยาหางกน

ไกลขอใหไกลแตหนา สไปมาบใหหาง

สวนจตขอยกะอยน ใจขอยกะอยน

ความฮกขอยกะอยน สไปพนแตหางคง

ไกลกายเจา ใจกะอยนำานาง

บมทางไกลกน ใหพรากหนขาง

แมนสอยฟากฟา สหยอเปนแผนดนเดยว

คราวสบคนซาวคน สหยอเปนคราวมอ

ครนความมกมนคอเขา สขอกนใหมนอม

6

ครนความมกความฮก มนคอนำาบแกว

สลงลางอาบสรง นองเอย

ไกลมอน มออนสมาหา

ครนแมนชวายง สหมนมาหาเจา

ไกลไปหนา บมวนสมาจวบ

มอสบมอ ไปหนาผดแหงไกล

ไกลไปหนา บคนมาของเกา

เฮดผดกะแมนเจา เวาบฟงกะแมนเจา

เอาแตใจกะแมนเจา อยากเหนขอยใหเบงหมอน นองเอย

7

ขอยนคอดงจอกอยนำา ฮากหยงบเถงดน

ไหลเวนไปเวนมา กะบมเฟอยคาง

ครนแมนไหลไปคาง เฟอยลมเพนกะถาง

ครนแมนไหลไปคาง เฟอยบางเพนกะถาก

วาสขอฝากเจา ใหเอาขอยเขาฮวมนอน เฒาเดอ

ขอยนคอดงบวหวงนำา สไปนำาเทาชว

ครนแมนนำาแกงขน บวสยอยดนำา นนแหลว

ขอยนคอดงบวอแบ สมาเกดกลางหนอง

คอบวทองสมาเกดกลางสา บานเกาเฮาเคยยง

8

ครนบอนเลกสมาตน บอนเคยเขนสเปนฮอง

ครนมนเปนจงซน บวสยอหยงเถง ไดบอ

ขอยนคอดงไซหลงหลา บหมานปลานำาเพน

ถกกะใสคางไว บถกกะใสคางไว

ตามแตกะเยมปลา ครนบกนาผาย

สหลำาดดายด

ขอยนคอจงไกผนอย พอแตกอเฮยนขน

ตบปกขน ตนโตกะยงออน

ปากบทนแกกลา จาเจากะบเปน

9

ขอยนคนขฮาย สลอยคอกบ

เหนคนมา ปอมปแลมลงนำา

ขอยนคนจนไฮ คนเกกลางกาด

คอดงฝากระตาดฮาง กลางบานเกลอกขดน นนแหลว

ขอยนคอดงเชอชาตแฮง เหมนสาบกยผง

บแมนแนวหงสคำา สหอนเทยมพระจนทรได

ขอยนคอดงนกเจาดง งอยฝ งจอบปลา

เหนปลามา อยากกนแดดน

นกกระเตนเตน โตนลงเอากอน

10

นกกระเจานน แลจองลำาดาย

นกกระเตนนน คอชายชเกา

นกกระเจานน คออายผพลอย

ขอยนคนขฮาย คอเฮอแตกยาขซ

ยาทางหว ฮวลงทางทาย

ครนสใช ใหยาดอยาใหฮว

ขามแมนำา ทะเลกวางกะปลอดภย

ขอยนคอดงแนวนามเชอ เดยรฉานชาตตำา

มนบสมเผาผ หอยกวางอยทะเล

11

ซวนไวแน หอยกวางแมทะเล

หอยทะเลบซวน สกวนควายใตตะหลาง

หอยทะเลบซวน สกวนบานบใหนอน

ขอยนบไดโสดาดวย นำากระบวยหมากพราวแก

หมากพราวออนมบแพ สฟนเรอยเกอยลง

ขนตตง สจจงหมนเทยง

อยาไดคดเบยงเลยว ลวงลอหลอกไผ

ขอใหนางนาฏนอง ขณาผายโผด แดถอน

พกะไดพบพอ สงวอนแลวบอนด แทนอ

12

สงบจารจงเวา หลงเลศกระบวนแฝง

ครนเจามเฮอแลว อยาลมแพไมไผ

มใหมแลว อยาลมขอยผประสงค

ครนไดกนปลาแลว อยาลมปปละปลอย

ลางเทอปลาขาดของ ยงสไดปนป

ครนเจามสองแลว อยาลมแพปองไมไผ

ครนเจามสองแลว อยาลมแหลหมากไขกา

ครนเจามชแลว อยาลมชายผถามไถ

ครนเจามใหมแลว อยาลมขอยผพลอย

13

ครนเจาเนาเฮอนฮาง ใหเหลยวลงทางลม แนเดอ

ลางเทอลมพดย สไปซนฮมฮง บฮ

ครนเจามผเฝา อยาลมชายผนงลาง

ครนเจามคสราง อยาลมอายผฮกแพง เจาเดอ

ครนเจาเวาจงซน กะใหแมนคำาสา

ครนแมนชาตาม สใหญสงคอเจา ดอกต

ครนเจาหนไปแลว กกมงอายสแทน

กกแนนอายสเฝา เฮอนของเฮาอายสอย

คนสเปนคนอง เฮอนนแมนพชาย นแหลว

14

ครนเขาไปบวชแลว ใหนองอยกบฮา นแหลว

แนวไดม ใหคอยจานำาอาย

ครนเจาตาย กะใหตายไปถอน

ตายไปเปนกระตาย ขอยสตายเปนหนางกอมๆ

นำาออมอยสดอน

ครนเจาตายเปนขมนหวดงชน ขอยสนำาไปกน

เกดเปนคนครนบไดกลอมกลง ตายเปนขมนยงสไดกลอมคง

ครนเจาเปนงเภากะบาฮาย ประสงคหาเผลยงบา

ขอยสฟนทอนนนทอนน กระเดนกลงทวดน

15

ครนเจามฮวขน สามพนตาไมไผปา

วาสเอาอโต ถางหมนกนหา

ครนเจาเปนดงฟาฟาดขน แสนโหงนระงำาดน กะตามถอน

ขอยสเปนเมฆา เลอนไหลไปหาเจา

ครนเจาเอาภผาขน เหวซนตามชอง

ขอยสตดปกเปลอง มากนเขาฮวมงาย

ครนเจาลอมฮวขน จกแกนเลยนลำา

ครนเอาหนามปกเทง ขอยสลงทางใต

ครนแมนกวยบได เหลกกวงกวยสลงกวย

16

ครนแมนกวยบได สเชญฟาผาลง

ครนเจาไขทางให ขอนเตมวงสโตนผา

ฝงหมเงอกและแข สกนขอยกะบแหนง

ครนบเปนตาสอน สคอนหวงเมอตาก

สคอนดากขโม เมอตอนปาหมกยาง

ครนบเปนตาเวา เซาสาเวาผใหม

ชสฮาง ชาวบานเพนสหยน

ครนบจรงเจาอยาเวา ครนบเอาเจาอยาวา

ยานคอตอกมดกลา ดำานาแลวเหยยบใสตม นนแหลว

17

ครนบมขอนขวง ชาวแหสลงควง

ครนบมผทวง ทางขอยสหวานแห ลงเด

ครนบเปนตาหลาง สลานางเลกนาง

ครนเปนทางสได สโงโคงตาวคน

ครนแมนทางนองเตอง อายสเหงยงกระบงตก

ทางนองไขทอยา อายสฉกตองเลยลวบ

ครนเจาเตอง อายสเหงยงหฟง

ครนนองไขวาจา พสโอมเอานอง

ครนแมนเปนจงซน กะสบสวนบญสวน

18

ครนแมนบญสวนม สปลกปลกนกลวย ทอนนแหลว

ครนแมนเปนตาได สสานไซลงใส

ครนแมนสบได ไซสไหตอปลา

ครนแมนเปนจงซน สขนกนงายฮวม

ครนสไดฮวมหอง ไกลใกลกะสมา

ครนแมนคดฮอดขอย ใหเหลยวเบง เดอนดาว

ขอใหสายตาเฮา กลอมกนอยเทงฟา

ครนแมนเจาขชาง ขอยสขแมวขด

บาดหาบญแมวม สใหญสงเพยงชาง

ครนเจาอยเฮอนฮาง ขอยสอยเถยงนา

19

ครนแมนบญเถยงม สใหญเทยมเฮอนฮาง

ครนแมนขอยตายยอนไข สตายไปกะตามชาง

ครนตายยอนเจาผฮ ตายยอนชผน

เงนลานใหทอดทานแดเนอ

ครนเจาเปนนำา ไหลขาดวงมากะตามถอน

ขอยสเปนเปลวไฟ ผาลงวงนำา

ครนแมนมดงชน หนามดบมเหนกะตามถอน

ขอยสฟนสวนถาง ลวงไปใหเถงเจา

ครนแมนเจาขชาง ขอยสขแมวขด

ครนปลากดบนบน สใสไซเทงฟา

20

ครนแมนเจาขมา ขอยสขหมาขด

ครนปลาซวบนบน สใสไซปลายไม

ครนสกนกนแตมนยงฮอน แกงบอนบคนปาก

ครนมนเยนจงสคย เปลองออยออยบลง นองเอย

ครนสกนตบฟา แขนบยาวยอบฮอด

วาสกนปอดฟา แขนสนยอบเถง

ความมกมาแลนกลม คอสงงมหว

ความมกมาพอพอ คอกะทองมฮว

คองถากนนองชาง สามปขบออก

21

คองเอาลกพระเจา เลยสเถาแกตาย

คนแทไฮ เพนหากปานหนา

คนแทนา เพนหากปานแนน

เหลยวเบงซอคงนง คอนำาสอยด แทนอ

คาดสได บหอนเอยทางเสย

คาดสเปนผวเมย บหอนมทางฮาง

คดตอเจาหากคอตอตงตอ คดตอเผงฮวงเทงแหลวกะซด

คดตอมมกำาพรา สพาเผงลกหน

คดตอเจา เอาแนบมวาง

22

คดตอนาง หวางไดสเอาได

คดตอนาไฮหลง ฝนตกลงนำาบอย

คดตอเจาผฮคดตอชผน ยานมชหมนคน บฮ

คดตอควายบกเลนอย สจำาไถเขามาใส

คนบลงไฮหลง สไถขนไฮโนน

คอดงกาดำาป เทยมหงสมนสคอง คอฤา

เปนดงแสงหงหอย สเสงสแขงจนทร ไดฤา

คอดงดวงดอกไม กลางไพรหอมกลน

มแตแมงภเผง ตอมแลวกะเลาหน

23

เงาะฮปฮาย ยงไดกลอมรจนา

ยงไดเปนราชา ซาลอทงคาย

งามหลายเด งามหลายเดซเพน

เฮดจงไดสไดเวา นำาเจาผงาม

จวงจนทรค ทะลอนหอมแตมอใหม

แมงภเผง ชมควาชอบใจ

จากพรากฮอง พลดคคองหาย

คอดงตนกพลด พรากนางครวญไห

เจาผจบหนา จนทรเพญสทธแจม เฮยมเอย

บาดวายวรยาตรยาย ใจอายสขาดดอม

24

เจาผตาลปลายดวน โกนโกบมค

ลกบเตา สงเจาอยเปน

เจาผแพรผนกวาง ปมาใหมนเหลอม แดเปนหยง

สงมาปออมสอม แพงไวนงผเดยว แทนอ

เจาผหงสคำาผาย กรายเขาคนธมาทน

เจาสมองใสไม โพธดวฮมเขยว

บาดวาสาขาไม โพธบางเหลองหลน

ผนสไดอาวโอ คะนงไมอยเขาละนอ

เจาอยาอำาปกไว คอขแมวปกเทา

25

คอยายเถา อำาเจากำากา

เจาแลนแคน ผกแวนเครอดำา

สงบไปเกดกำา หวนาคำาใหอายลำา

ครนแมนไปเกดพน บมใหอยดน

บมคนเหนหนา เปนสาวหลายเทอ ดอกนา

เจาผเครอผกสม บสมเครอผกใส

ขอยผฮาย บสมเจาผด

เจาผตนมอสวย หยบซวยคอสคลอง

คนแตงของขนฮาน คอสไขบเปน แทนอ

26

เจาผตอกระยงแลว แมวสอยาสขน

ชาตทไมแกนหลอน อยาไปปลนปงใบ

เจาผผกอตเตย ตนตำาใบลาย

ขดนทรายไหลมาอน พลเมองไหลมาส

หอมดอกดอยสมอ สชมเจาผเดยว

เจาผกกตาลดง กลางนาตนตำา

ฝนสฮำาแดดสขว ตาลนอยใหคอยทน

ขอยนเหลยวเมอบาน เหนกกตาลเปนจมกม

ไผเดนอสไดหม กนนำากอนพชาย

27

เจาผพลหลายคาง หงำาใบมนสหวง ตายแหลว

อดเจาหลกถอดทม ทางคางโคนลง

อดเจาฟนทลายมวน เอาไปสมเครอเกา สาเนอ

อดเจาปลกใหมซอน ซอนเชอสบสาย หนถอน

เจาผจวงจนทรค ทะลอนหอมแตมอใหม แทนอ

บาดหากลวกลนสม ชมแลวกลนบหอม นนเด

เจาผดอกเกดกาน กาบกองในสวน

พออยากเดดมาชม ใหสวงใจบกเซยงนอย เพงเด

เจาผโพธศรกวาง กลางสวนนกแกน จรงนอ

28

บนออกไปมอละนอย บนเขานบบไหว แทนอ

เจาผหงสคำาผาย บหวงงอยตนไมตำา

บแมนยอดดอแด บแมนปลายดอแด

หงสนนบอยากงอย แทนอ

เจาผจำาปตน ลมมาอยาไหวหวน

ไผสมาสนตน ผะอวนเจาอยาหวนไหว

คนไดฝงหลกแนน แสนสลมมาฮอยหา กะตามถอน

กายพน สนอนเทงเบงลม

เจาอยาคองคอยถา ผตายบกลบเกด มาแลว

29

ใหเจาหาใหมซอน ซอนไวจงกาบปล นนถอน

เจาอยาเกบดอกหวาน บานเพนมาบาน

ใหเจางอยซานเกบ ดอกกระเจยวกลางบาน

ใจประสงคแลว เมองแกวกะดนฮอด

ใจประสงคยอดแกว ในถำากะกนหา

ใจประสงคใสมอน จงคอนมอนนำาสง

ใจประสงคเฮดนาฮวมแลว จงคอนกลาแขงฝน

ใจประสงคใสไม ขอยสเขนขวานคม

ใจประสงคเขนฝาย สแปลงหลาลงขวง

30

ใจประสงคหางแฮว สแปลงบวงฮดขา

ใจประสงคโสง กางเกงสซอใส

ขาไดสบสอดโสง แขนไดสบสอดเสอ

ตายแลวกะบแหนง

ใจประสงคโสง กางเกงกะซอนง

คนบมแทแท ใบไมสนงแทน

ใจประสงคอยากไดนำา จงคอนคมาหา

ใจประสงคปปลา จงแตงดางลงสอน

ใจประสงคตอเจา ไผกวนกะบขน

31

ใจประสงคตอเจา ไผตองขนบเปน

ใจประสงคตง นำานางทกบาทยาง

สบวางนารถนอง ไลถมใหแกไผ นองเอย

ใจประสงคตง หวงชมแกมออน

ไผสชมกอนอาย คองถาเพงมอ

พสเภทพงมาง ฝาแดนกลางใหขาดถอง

พงเทงอแองนำา ใหเปนเฟ องทวเฮอน แทแหลว

ใจประสงคแมง ฮกฮวมจตแสวง

แสนสแพงคำาฮก บไลใหมนฮาง

32

หวงสเปนคสราง บารมเฮยงฮวม

วาสเขาอยรวม ตนเจาวาจงได

ใจประสงคมง เปนคครองเทาชว

บมมวหมองเมน บาดหมางหนฮาง

วาสหมายมาสราง บารมเฮยงฮวม

วาสขอมอบเมยน เปนขาชวชวง เจาเอย

ใจประสงคไม ลำางามกลางปา

ประสงคหาหนวยแกว เทยนสไตธปถวาย

ใจประสงคปลำา สนำาฮอนเหมดสหงา

33

หมายสฟนมดมวน กองไวสจดเผา นนแหลว

ใจประสงคหนวยแกว เมอขอดแขวนขวญ

ใจประสงคองศอวน จงดวนมาทางพ

ใจบใสตอนำา แมงเงากะบสอง

กบบเตองตอเกยม เหนถำากะวาโพน

ซาตามาเถงน จำาหนกะขออย

แผนดนทอหมากบา แผนฟาทอกระดงมอน

สขอเมยนกระดกดอม

ซาตานอย สคอยไปฮอยชาต

34

คนชาตนบพอ ชาตหนาหากสเหน อยต

ซาตามาตกน จำาหนสขออย

ซาตาตกใตคว ปหนาสเพงดง

ซาตาคาดสได โดยดงรามเกยรต

ทำาเพยรขอ ยกธนกะยงได

คนแมนบญบให ยอยไฮกะบหยอน

ยานแตงมหงอนล สลานองตาวเมอ นนแหลว

ซาตาขอย บกหอยนาหนาตำา

มนบสมสำาเชอ แนวเจาชาตหงส ดอกต

35

ซาตาขอย ของคนกนขอยผนเบอ

หมกปลาซวใสดอกตว กนแลวยานดอกดำา

ชาตกาแกแฮง แสวงโครงควายเนา

แมงวนเขยวหวยมเปย กาแฮงตอดกนนนแหลว

ชาตทของเกาน ชมจดจางเหย

บทอดวงเสนหา ใหมมาชมซอน

ชาตทไฟเดอนหา บไขทวนสฮอนแฮง ตายแหลว

คนแมนนาคบไขปองนำา ปลาสเอาองตาย แทแหลว

ชาตทเขยดโมนอย ประสงคอานโครงสาร

36

ฝงหมงเภาพษ บหอนกลวเกรงยาน

ชาตทควายเหนกลา กาเหนกลวยสกรายหนเสยเปลาเปนฤา

คนบกนอมทอง สาแลวแมนบไป

ชาตทเกวยนแปลงแลว ดงามทกสง จรงแหลว

งวควายบเทยมแกให สะเทนคางอยเอง ดอกนา

ชาตทเปนชายน คำาพาทคอเกยรต

คำาปากวาออกแลว ประกนดวยชาตสกล

ชาตทตณหาน พาโตตกตำา

ลางเทอดบชาตซำา วายยาวเพอหญง แทดาย

37

ชาตทหงสคำาผาย เวหาปองเมฆ

กาดำาขอแอวซอน นำากนบเหลยว

ซางมาปลกผกแปน แทนหนานผกอเลด

ขอยสงเปดเจาเด มชวาบม

ซางมาเวาเยกออก ใหไดไกลหน

ซางมาตวาพชายมช ใหเจาดสหนาหตาอายมนหลา แนบ

คนมนหลาแทแท มชจงสคอ

ซางมาเวา วากระตายมเขา

วาแมงเงามยนต เซนบนอยเทงฟา

จตใจมง ของชายยงหมนเทยง

38

วาแมนเทยงทล เสมอดามดงกนหอย นนแหลว

เชอชาตมา บมหลกทางกระแส

ตนำาลม ยงสเหนฮอยเตน

เชอชาตแฮง บหอนเซนถามแหลว

แนวหงสคำา บหอนบนตามฮง

ญงบมชายซอน ญงเกกลางกาด

เปนดงฝากะตาดฮาง กลางบานเกลอกตม

ญงบมผว คอแหวนหวเปลา

พลอยบมอยคาง เขาสเอนกวซน

39

ดอกเกดแกว กานกองบวบาน

ใผมสมภารเพง ใหแบงปนหาอาย

ใบเหลองบหลนกาน สฮานเสยกะหกกง

อดพอไดปงให ลำาดวดอกหอม

พอไดเดดดมเหลน หอมสะออนทดดอก

ใจอายพวมเหยวแหง ดมแลวสชนบาน แทแหลว

ดอมจตตง มโนในขนธธาต

คอดงอกสแตกมาง เหนนองตอนเสนห

เทยมดงกาเหนกลวย สกเหลองแสวงตอด

40

แสนสหวานแซบซอย กาเตนแสวกน นนแหลว

ดอมจตตง นงแพงจงมาแว

พขอเซาจอดยง คราวนอยเพงพา แดถอน

ตกกะเทนวาไดกำาคอแข บมวางใหหางฟาด

มแตมอสเนน คอแขใสขตม นนแหลว

ตกกะเทนวาไดปลำา สนำาฮอนเหมดสหงา

พราบบานขวานบเป จำาปองขอยบเซา

ตกกะเทนวาไดแปลงขวขวม ยมนาใหมมฝง สาเนอ

แปลงขวบกายแปน มนสมมปากปลา บนอ

41

ตกกะเทนวาไดจำา สเปนแกงหรอปน กะตามถอน

มตงแตสคย เหมดถวยจงสเซา

ตกกะเทนวาไดเปนเสอแลว ลายบลายเขากะต

วาสหาดนหมอ มาแตมใหตมลาย

ตกกะเทนวาไดกวนแลว สลงกวนใหมนขน

คนแมนกวนขนแลว ซวกงหากสงอม อยต

ตกกะเทนวาไดส บมถอยใหเขาดา

นบแตมอสยางตอหนา สถอยกนนนอยาหวง

ตกกะเทนวาไดกนแลว สกนไปใหมนอม

42

ยานแตกองเขานอย บมเขาสใหกน นนแหลว

ตกกะเทนวาไดกนลาบกอย บมอายคนบอม

มตงแตสคย ใหคำาเขาสวดกลาง พนแหลว

ตกกะเทนวาไดไถแลว สเทงไถเทงคราด

คนแมนไถคราดแลว นางนองใหคอยดำา พถอน

ตกกะเทนวาไดไขรหสแลว สไขมนใหเหมดเปลอก

คนแมนเจาฟงได โตขอยสคอยไข

ตกกะเทนวาไดมาเถงแลว บคนเมอมอเปลา

วาสเอาแจมเจา เมอบานใหแมชม นนแหลว

43

ตกกะเทนวาไดเกยว สโอมเอาเปนค

แมนเจามหมนช ตวขอยสยาดเอา

ตกกะเทนวาไดกำาแขนแลว บมวางใหคนอน

มตงแตสทน ดงเจาเขาใสเพลา

ตกกะเทนวาไดตำาแจวแลว สตำาไปใหมนแหลก

คนแมนสากบเหยน สดดามแมนบเซา

ตกกะเทนวาไดมานำา แมนบคนใหแมดา

คนแมนเจาปลอยถม ตวขอยสวนสตาย

ตกกะเทนวาไดเดนแลว สเดนไปใหมนฮอด

44

คนแมนไปฮอดแลว แนวอยากไดหากสเหน

ตกกะเทนวาไดแลแลว สเหลยวดเหมดสบอน

แขงฮอดหนาขาฮอดกน ตวขอยสเบงเอา

ตกกะเทนวาไดมาฮอดแลว สขอฝากพระไตรมตร

พนธนงตดหมนปบไลเจา วาสเอาใจของหมายตายเกดฮวม

บใหคละคลาดแคลว สหมายมนฮวมหมอน

ตกกะเทนวาไดลงเฮอแลว สพายไปใหเถงฝ ง

คนแมนฝงนำากวาง ตวเจาใหซอยพาย แดเนอ

ตกกะเทนวาไดแตม สเขยนลายใหเจาเบง

45

ทงลายลมลายเทง ใหมนงามยงแยมคอแตมจงสเซา

ตกกะเทนวาไดสาแลว สลงงมหาเตา

เอาใหเหมดสซง ลงใหเหมดสดานสาแลวจงสเซา

ตกตาวาไดเวา สสนเคาผกข

แสนสโดงโดดเตน สเอาแสเขนต

ตกตาไดกำาคอแฮง สกำาแฮงแฮงใหฮากมนออก

วาสเนนแกงแก ใหคอแฮงขาดคา

ตกตาวาไดลงลายมวน บเปนบงกะใหเปนกะตา

คนบเปนกระชา ใหเปนของใสหอย

46

คนบเปนกลอนเฮอน กะใหเปนกลอนเลา

คนบเปนอนไดแท ใหถยลยลงเปนนกไก

คนบเปนแทแท สยอมวนใสไฟ

ตนไมใหญบมผ คนผดบมช ธรณบอกแตก สาฤา

ตาแฮกเปดไกตม ดนสแหงไงผง

ตหล เจาผพวดอกตาง

คอสเปนแมฮาง ชายฝ นขนนงเฮอน

ตามใจเผง ขางไฟหากสเสอม

เอาแตเผงสยอย โตขอยสคอยส

47

ตามใจเจา บมขนจกวาท

ขใสสาด หมอนแกงกะซางตาม

ตามใจนำา ไหลไปกะตามซาง

เหนแตนำาลองใต สไหลขนแมนบม

ตามใจแฮง สกมกนแตหมาเนา

มเขาเหนยวเขาจาว เตมเลากะบสน

ตามใจกง สกมกนปลาหมกใหญ

คนแมนกนบได สเอาพราชวยฟน

ตามใจเจา เอาบเอากะบวา

48

คนแมนคดแมนแลว สเอาอายบวาหยง

ตามใจเจา สเอาไผกะตามซาง

คนแมนเซาฝายพน มาพพสเอา

ตามใจแหลว แหลวแดงสกนฮงใหญ

ยานใจบกลา กาแฮงสโฮแหลว นนแหลว

ถามจตถามใจนอง ซอมกระบวนใหแจงแจบ กอนถอน

อยาไดเปนดงไมพาดฮว วางหนาเดองหลง

นกกดฮอง ทางไดใหคดถ

ชะนฮอง ทางไดอยาฟาวมวน

49

บาดหาเจาปวดช ยงสฮายกวาชะน

นกเขาเขา แทนฮงนกขาบ

หลาบทอน คองชผบมา

นกเขาเขา แทนฮงนกอแอน

ปนแกนอาย ปหนาสแกนไผ

นกเขาต พรากคกะยงขน

กาเวาวอน จากกนกะยงฮอง

บาดวานองพรากอาย ความเดยวบเอนสง

คนบเอนสงใกล ขอใหเอนสงไกล

50

ตงแตไมใหญลม กะยงเอนสงตอ

นกเคาทวง ตาแมมาตา

สองเฮาฮา ดงเดยวกนนน

นมเหลอเสอ สงบสานกะตาใส

บาดหาไฟไหมบาน ไผสหวกะตานม

นาไฮหลง ประสงคดำากลาแก

กลาออนมบแพ นาหลงบประสงค

แนนบเคยนำาหอย แสนสออยกะยนยาก

บญบเคยประกอบแกว แสนสใหกะสายหว

51

เทงหลายเพนเมาเหลา โตผดเมานำาทา

เมาแมฮางแมหมาย ปานเอาอดกระแต

เทงหลายเพนกนเหลา กนยาเพนจงวง

บาดหาฟงเจาเวา ตวขอยกะซางเมา แทนอ

เทงหลายเพนกนเหลา เมาสรากะยงสวง

บาดหาขอยมกเจา บมมอสสวงหาย

เทงหลายเพนกนเขา กนปลาเพนจงอม

บาดหาเจานนนา หนแทแทกนไดจงได

เทงหลายเพนนนเลยง งวควายไวไถคราด

52

บาดหาเจา สงมาเลยงแตผชาย แทนอ

เทงหลายเพนนน เวาชายเดยวแลวเตองตอ

บาดหาเจานนนา มหมนชสไปเตองตอผใด

แนววากาเหนกลวย ในสวนสกเฮย

กาหากนอมทอง สาแลวจงสหน

แนวนามเชอ คนงามไผกะสา

ใจคดวาแมนแลว ตวขอยกะจงมา

บไดนองชาตน ตายไปบมเกด

สสะเดดขนฟา เมอถาอยสวรรค

53

บมสงแหลว บมแนวคดตอ

จตอยพ ไปพนแตฮางคง

บไดไลลาซน หนไปกนปลาแดกอง

บไดละตอนซน ไปกนออยออมกระแต ดอกนา

บไดไลวางถม ใหปลาตายแหงเปลา

บไดละปลอยถม ใหปลายางเนาเหมน ดอกนา

บไดไลนางนอง ไปมสองซอนอน

แมนสมหมนสาว แมนสซาวยอดฟา

มาเลยงอายบเอา

54

บเหนหนา เหนแตนากะพออย

เหนแตซนพาดฮว ปานไดนงนำา

บเหนหนา เหนแตนากะพออย

เหนแตหมาขเฮอน ปานไดนงเฮอน

บอยากพลดพรากนอง เวรหากจองจำาหน

บอยากไกลสายคอ แมเวรหากพาเวน

บอยากพลดพรากหนา จำาหางนางหน

อยนำากนหลายป บอยากหนไกลเจา

การมายงานหลวงมาไล แมนวาโตบอยใกล

แตใจขอยสอยนำา นางเอย

55

บอยากพลดพรากนอง อายจำาจองใจไป

พอเมอตาเวนสาย อายสไกลไลเจา

คนแมนบญเคยสราง ผลาเฮาเคยไดฮวม

คนแมนคาดไดอยรวม ไปแลวกะตาวคน ดอกนา

บอยากพลดพรากขาง ใหไกลหางนางหน

ยานแตมชายชม จากพชายผไกลบาน

ฮอดมออนสไกลทอนวมอ ฮอดมอฮอสไกลทอนวกอย

ไกลมอเลกมอนอย กะเลยซำาลำาบเหน นองเอย

บอยากเวา อกสเนานมใน

56

บอยากไขวาจา สแตกเภทพงบาง

ปละพไว กลางไฮแกมหมกา

ปละพไว กลางนาแกมหมไก

ปละพไว กลางแกงแขสกน เอาแหลว

ปลาดกบอน ชมบอนหลงหาด

ปลาหลาดบอน ชมหมากกานเหลอง

เคองใจเจา เซาสากะบวา

พอแมนองบพรอม บญสวมอายบม

ปางขาวสารไว อยาสไลตองหอ

57

ปางขาวตม ปางกลวยหากสม

ผดแตเหนกบเจา มแตเฮาเวานำานำา

ตวใหคดอำาลำา นำาเจาอยสวน แทนอ

ไผสหลงเหนไส หวใจนกขถ

ทางปากฮองพดพง ใจเลยวใสกะป

ไผสไปหยอซาตาเจาลงตำา มแตสตดไมคำา

ปลำาไมย ชขนสพระจนทร

ไผสไปหยอ แนวไดบไดหวน

ไผสหยอเปลอกทน ไผสหยนเปลอกแต

58

บมแพ เปลอกกระโดน ดอกนา

ฝนตกยงฮเออน นอนกลางคนยงฮตน

บาดอายคดฮอดนอง สงมาเออนอมบเปน

ฝนตกโหง ไหลลงแตนาขม

ไผสอมมดกลา พานองเทยวดำา

มโนเฮยมเมยน เมออวนกลงกลอม

ขวญพฮกฮปนอง นอนฟ นฝายศร

มกบไดเวา มนบสวงความเหงา

คนบเอากนสา สวนบลมความเวา

59

มสองซอน ซอนสามบหอนเบอ

มสซอน ซอนหาแฮงด

มาหลโตนโตเองเด ฮกเพนทางเดยว

แสนสเทยวมาจา เพนบเหลยวพอนอย

มาหลโตนโตเด ฮกเพนบหาญจา

คดฮอดมายามได วาแมนใจสเภทมาง

มอเปนผำา ไผสกำาดามเกยว

เขาลมเกยว ใผสกมเกยวเฮยง

ยานแตทางเพนพน บเปดปากไขรหส

60

คนเจาไขพาท สแตงคนโอมไว

ยานแตนอง บฮกพคอควร

ยานแตสายคออวน สแบงใจหลายดาน

ยานแตนาของเจา บสนใจกลาแก

พนธขาวใหญจงอาย กนแลวอมคน อยเด

ยานแตตวใหนกเขาแฮว แฮวบลนสบขา

บาดหาหงสบโสดานำา แฮวผดตามสบนว

ใยบวของ ตนสารสงบขาด

บาดตนเปดไกเหยยบของ สงมาไดขาดกลาง

61

ลมพดตอง ใบไผโวกวโว

ลมพดตอง ใบโพธโวกววอง

พกะคดฮอดนอง โทนโทโถกถโถย

ลกสาวกก เพนคาดคาหลาย

ลกสาวปลาย เพนคาดคากวางชางสควายสาม

เลยงชางเถา ขายงาไดกนคา

เลยงชางนอย ตายจอยคาบม

วาบมเครอเกยว สงมาเปนยามยาง

วาใตลางบกวาง สงมาไดผกควาย

62

วาบมผวซอน เชงแพรสงมากาน

หรอวาลกเจาดานหลานเจาดอ แพรเจาจงกานเชง

วาแตทางเจาฮอง สขานรบวาจา

วาแตเจาตกลง สเอาดางมาซอน โลดเด

วาแตเจา ยงอยเปนสาว

บวชไดซาวพรรษา สออกมาเอาเจา

วาแตทางขอยฮาย เจาแหงโหดเหลอขนด

ขอยตกลงสมาขอ เจาผดมาขอเลอน

วาแตทางขอยได สปเสอใหมานอน

63

สเอาหมอนมาใหพง เตาปนสแถมพรอม

วาแตไฟนนฮอน ใจขอยแฮงเกนไฟ

วาอยากเดดดวงใจ ผเจาพาใหมนฮอน

วาแตไซหลงหลา บหมานปลาถกแตเตา

บาดหาไซตนเคา สงมาเขาตงแตง แทนอ

วาแตเจา มผวแลวหรอไป

หรอวามแตช ผวเจาแมนบม ซนบอ

เวาชตางบาน ปานฝากไขไวนำากา

ฝากปลาไวนำาแมว ฝากแหลวไวนำาไกนอย

64

ฝากกอยไวนำาหมาขเฮอน มนสมามเมอได กะบฮ

เวาชตางบาน ยานแตเพนปนใจ

บจกไผสมาชมบจกไผสมาฮก ยาดเอาไปซอน

เวาชตางบาน มนลำาบากเหลอขนด

มนบคอบานเดยว คำามากะเหนหนา

เวาชตางบาน คอฝากไขไวนำากา

ฝากปลาไวนำาแมวแมว บแมนแนวสเหลอคาง

มแตมนสยำา กลนลงในขโผน

กนใหทองแตกโปง เสยแลวจงสเซา นนแหลว

65

เวาชตางบาน ปานเอาคางไวนำาลง

ปานเอาหญงฝากชาย กะแมนแนวบกเซยงนอย ทอนนแหลว

เวาชตางบาน คนแมนเพนบหลายใจ

คนแมนนางบหลายชาย กะบมแนวยาน ดอกนา

เวาชตางบาย ยานแตถกของเขา

วาสเอาแตวาจา สวนใจบมเตอง

เวาชตางบาน ยานแตเพนหลายใจ

ยานเมอเฮาหนเมอ เพนกะมชายซอน

วาบมความเวา เจาเอาหยงมาวา

66

วาบมผถา แมนไผแทนงอยนำา

วาบมเครอเกยว สงมาเปนแยมแหยง

วานำาแกงบขน สงมาไดซวงเฮอ

วาบมเครอเกยว สงมาเปนยามยาง

ขอยวาแมนแยงชาง ทางเจาวาแมนหยง

วาบมชายช หวกะไดสงมาเกลยงมนลน แทนอ

ชายหยางเขามอฮอย ชหยางออกมอฮอยตวไดวาบม

วาสแปลงขวขวม สะพานทองเทยวไต

ตางใหมพนอง เทยวยอหยองยาม

67

วาสสบปกเปลอง บนเวนหานาง

สไปทางเมฆา เสนหาพระอวนนอง

วาสนำาเงนพรอม นำาคำามาแตง

วาแตเจาเปดปองให สเอาเฒาสขอ

วาสปลกดอกซอน ซอนดอกกระดงงา

แมนวามหลายชาย สยาดเอาจนได

วาสไปบวชสราง กะยานหางนางหน

วาสไปเปนช กะยานนางมช

วาสทดนำาขน ใหไหลทงหวใจ

68

ปานคนแทกะพอไหว ปานใจบมได ดอกต

สจจาผชายน คอหนหนกหมน

ถมใสนำา จมหมงบฟ

สจจาผญงน คอไกวกะตาหาง

ถมใสนำา ไหลเขาซตา

สายมงเกยว ปางกอนสายแนน

บพกรรมปางหลง จองดงใหมาพอ

สบสฆาซาวสฆา ใหเอาแกนกระยงต

อยาเอาหวใจต สเนานมในเนอ

โสเสยแลว โสตายซำาตม

69

โสทกขโสยากเลยบเตอง สโสแยงยาดเอา

โสวางแลว บเอาคนใหเขาดา

โสหยาแลว บเอาไวใหเพนหยน

โสสแลว สนำาฮอดเฮอนซาน

ยานแตสมภารนาง สบจรงกบอาย

โสเดนแลว โสไปใหมนฮอด

วาสขอยอดแกว ดอมเจาพอแมเฮา นองเอย

หอนสมทางซอน กะมาเกนไกลหาง

หอนสไดฮวมหอง จำาใหหางเหน

70

เหนวาดำาขหล อยาฟาวขเฮอกลาย

เหนวาดำาคอยลอย อยาฟาวพายเฮอเวน

บาดหาเฮอคาแกง ดำาคอยลอยยงสไดยซอย

คนบเอนใสขอย สไปเอนใสไผ

เหนวาผกหมเหยนกลางทาง อยาสฟาวเหยยบยำา

บาดมนถอดยอดขน ยงสไดกายเกน

เหนวาขอยผฮาย อยาฟาวหนายแหนงชง

บาดหาบญมนยง สฮงเฮองเมอหนา

เหนวาทกขยากฮาย เขนขาดเงนทอง

71

ขอยกะมใจเดยว ฮกนางจรงแท

ดกวาเศรษฐเฒา เงนทองเตมกระตา

เอาเงนมาหลอกเจา กนแลวกะเหลาหน

ใหขอยไลลมเจา บมไลลมงาย

ฟาบหงาย ดนทรายบปลน

หนอยนำา ฟขนกะบไล

อดสาแงน กนลงตางกระตาย

อดสาเวาผฮาย ซามพอผด

อดสาส กนปลาทตางปลาแดก

อดสากนนำางวน ซามพอนำาหว เถาะนอ

72

อดสาเลยง ควายบกเลไวถาหา แดเนอ

คนแมนหาบพอ ยงสไดใสไถ อยเด

อดสาเยอน กนขงตางขา

อดสามกบกอาย ซามไดแตงดอง แดเนอ

อดสาเลยงชางเฒา ขายงายงมคา

ดกวาเลยงชางนอย ขายแลวขาดทน ดอกนา

อดสาเอาขอยไปเขาหอง หอคำาเฮยงบอน แดถอน

อดสาเอาขอยนไปเขา ฟมซาวฮวมก

อดสาเอาขอยน เขาฟมเกาฮวมเขา แดถอน

73

อดสาเลยง บกเซยงเดอไวเบง แนเดอ

หลอนวาบญสงให ยงสไดเพงบกเซยง บฮ

อดสาเลยงนกหงส พอเปนหมลงแกง

อดสาตากขาวแหง พอไดใสเหลาโทแนเดอ

อยาสมาลวงลอ ใหคดตอนำาหลาย

อยาสมาตวกน ใหคดนำาแลงเชา หลายเถาะ

อยาสลบความเวา เฮาเคยจาจนฮง

เวามอไดกะจนแจงเวามอไดกะฮอดเชา โตเจาอยาสลม นองเอย

อมทมเจา ผเขานาทาม

74

นำาบถวม หมายสเอาลอแก

ถกปนำาแกงถวม หวลานกะบปาน

อศจรรยใจเจา ตวชายมอฮอยเทอ

ยามไดเจาพกยง สงตวไดคสยาม แทนอ

อศจรรยใจเจา ดวงเดยวบคอเพน

หวใจเดยวแทแท เอาชายเขาไดหมนคน

เอายาวไว คอสายโทรเลข

บาดหาเกดเหตฮอน ยงสไดเพงสาย

เอายาวไว คอสนชยฟนไฮ

75

ปนปำ า ปหนาจงฮอน

เอายาวไว คอสายแมนำาใหญ

นำาอาศยขฝา นทกวางจงบเขน

เอายาวไว คอถนนสายใหญ

ทอดแตบานขอย เถงเฮอนเจาไดทองเทยว

เอายาวไว คอคลองนำาใหญ

ไขใสทงแหงแหง นากวางกะชมเลง อยเด

เฮยมนเปนดงแนวนามกง บสมเฟอยฮากไขนน

ปปลามนบสมฮากไม บมไดกลอมสอง ดอกต

76

เฮยมนเปนดงหงสคำาผาย หนองสโนบนเวน

ลงกะลงบได สโนลมขวยขน

โอนออนวาสดททางไกลลำา เดนทางมาถามขาว

สดทคอยลำาเยยม หานองกะบเหน อนเอย

เจากะนอนในหอง แจเฮอนคองถาพ

แสนสคดฮอดนอง นอนแลวหากตาวฝน

อายนคอดงสาขาไม ในไพรปลองหาง

ซคนซอยตางบาน สขอเขาฮวมเฮอน ไดบนอ

โอนอพกะมาเหนยวนอง นงนาฏแพงศร

77

พนปอาย บมยอมยงแอว

ประสงคมากลอมฝ น ดอมนองขอดเสนห

โอนอพอยากตดกงกาน ฮานงาคงกกเบงเด

ตกกะเทนวาสลงฟนไม สนำาฮอนซงา

พราบบานขวานบเป จำาบองแมนบเซา แทแหลว

โอนอพอยากถามขาวฟมซาวหา ขนดเนอถ

ยานแตนองบเตอง สอายหนาเมอลน

โอนอพกะขนงอกแคน คาทรวงบมสวง เปนแหลว

อายกะคดคงแคน นำานองเมอยมโน

78

จตใจอายเปนเพอ ละเมอฝนบาปวง

นองบผายโผดอาย ปางแคนสวนสตาย แทแหลว

อายกะอปมาให อนใดกะยอมยาก แทนอ

เปนดงไซใสได หลงหลาบหอนหมาน

ถกบถกกะแชไว ตามชางกระบวนปลา นองเอย

ครนนองบขณาผาย หอนสเยองแยงฮ ไดแหลว

ผญารกฝายหญง

กาบมกทานำา สมทรหลวงกะบวา

กาบมกทานำา กะตามถอนชางกา

79

แกวกะหากตางแกว ถอคาคำาแสน

บแมนแนวทรายผง แฮสะคอมแคมนำา

ครนบโสดาแกว ธำามรงคกะตามโชค

หนแฮเจาสกมวาแกว ตามเจาสเลอกเอา หนถอน

เกลยงปากบง ขงขออยใน

เกลยงปากไห ทางในเหมนซ

เกลยงปากช เหมนสอยใน

เกลยงแตปากเจาเวา ใจเจาเลาโงคด

ใจขดไปโงมา เปรยบดงงลอยนำา

80

เกลยงแตยามอยากได ความไดดเอามาวา

บาดหาไดขอยแลว มมายานขหน โลดเด

เกลยงแตปาก ความตวเตมกระตา

บาดหาจบไดแลว สขายหนาทอกระเชอ นเด

เกลยงแตความปากเวา หวใจกะแปนเปลา

บาดหาเปดเบงแลว ดงชางกะบปาน

เกลยงฮอดไส ใสออกมาจนเถงปาก

ชกะเจาผวกะเจา สไปเฮยงใสผได

เกลยงฮอดใจใสเหมดลน เวาความไดมแตแมน

81

เปดเบงแลว ดวงแกวกะบปาน

เกลยงฮอดบาน เฮอนซานกะแปนเปลา

มแตบอนสใหเจา มาซนฮมเงา

ไกลขอใหไกลแตบาน ฮวไฮนาสวน

ไกลขอใหไกลแตมวล หมเฮากบเลา

สวนวาวาจาเจา สองคนเฮาอยาไดหาง

ตางคนแมนสอยตางบาน ความเวาอยาหางกน

ขอยนคนขฮาย สลอยคอกบ

เหนคนมา ปอมปแลมลงนำา

ขอยนคอดงปลาเขงขอน หนองนานำาเขนขาด

82

คนแมนฝนบมาหยาดให สตายแลงแดดเผา นนแหลว

คนเคยแลว แสนสคมขงคอก กตามถอน

จำาเลาหลบลอบดน ไปไดเมอลน

ความผญาเจา จายมาใหมนคลอง

ขอยสจบใสของ ขงไวดงกะป

ความผญาเจา สหยามากะตามชาง

ยานแตหยาบกหญา หยาไดกะบกลว

ความผญาเจา จามาใหมนคลอง

ใหมนตองถกขอ สาแลวจงกลาวไป

83

ความผญาเจา จามาใหมนคลอง

คนแมนจกบถกขอ คนแมหยอบถกปลอง

มนสสนกอนสน เจาเอย

ความผญาขอย เตมโคนไมดอกอง

กงใสนำากะเหลอ กงใสเฮอกะหลม

กงใสเจาตายจอย สบไหว

ความผญาเจา ยานคอควายตายหา

ยานแตฝงหมแฮง ลงซากแหงผญาเจาแหลว

ความผญาเจา สงมาจาบหยดหยอน

บาดผญาขอยออกแลว ยานความเวาเจาบม นนแหลว

84

คราวเมอเวา หมายสเอามาจ

บาดวามาฮอดแลว สงบป งจกน

คราวเมอเวาแตก สงวาดสดอมโอบ

วาสตบแผนแปน แบนฝามอใหนง

คอบวาเชอความเขา กเลาเลยหลงบา

บาดวามาฮอดแลว จำาใหนงหนาม

ความปากเวา คอดงสกลนกน

บาดใจขมคอขอฮอ บอาจมไผฮ

คองคอยเจาจนเหมดเขตพรรษา วาสสกออกมา

ผดวาคากฐนทอด เหมดกฐนแลวกะยงเฉยอยคอเกา

85

สใหคอยฮอดเฒา เซาแลวขอยบเคย

คอยอยไฮเจากะบมา คอยอยนาเจากะบทอง

คอยอยหอง คำาแลวยานบเหน

คองคอยเจา จนขาวใหมมาเถง

คองคอยเหง จนขาวนาปลาแลว

แนวนามเจา คนดายตวงาย

ขอยขอเซาเจาไว สไปเวาบาวเซยง

คองคอยเจา อยหวนาของเกา

นกเขาขนกระแตดแต แจนแวนฮองแหงคดหลาย

86

คองคอยเจา คอกบเขยดคอยฝน

คอคนจนคอยรวย ยานแตตายบเหนซำา

คนเจาไดกนขาว ใหฝากไปนำากา

คนเจาไดกนปลา ใหฝากไปนำาแฮง

คนเจาไดกนซนแหง ใหเจาแกวงนำาลม แดเนอ

คนเจาหนไปแลว กกมงไผสแทน

กกแนนไผสเฝา เฮอนของเฮาไผสอย

ไผสเปนหมขอย ยามเจาจากหน

คนเจาไปบวชแลว ขอยสอยกบไผ

87

ใจหนอใจ กะชางดำาคอหมอ

คนแมนเปนตาสม งมไปบพอเตา

คนบเปนตาเวา ตวเจาอยาสจา

คนบจรงเจาอยาเวา คนบเอาเจาอยาวา

ยานคอตอกมดกลา ดำานาแลวเหยยบใสตม นนแหลว

คนแมนทางเจาเตอง ขอยสเหงยงกระบงตก

ทางเจาไขทอยา สแลนตำากอกลวย

คนแมนเปนจงซน กะสบสวนบญสวน

คนแมนบญสวนม สปลกทะนตำาสม

88

คนแมนเปนจงซน กะสบสวนบญเจาหว

คนแมนบญจวม สคอยเคนพาขาว

คนแมนเจาขมา ขอยสขหมากด

ลางเมอบญหมาม สแลนไวคอมา

คนแมนคดฮอดขอย ใหเหลยวเบงเมฆา

กอนขฝามนไหล กะดงใจของนอง

คนแมนเจาตวขอย ใหเจาจมลงพนอเวจหมอใหญ

ไฟนรกฮอนฮอน ใหเผาเจาอยสยาม

คนแมนเขยดอโม ประสงคอานโครงสาร

89

ฝงหมงเภาพษ เงอกสกลวเกรงยาน อยบอ

คำากะใหเปนคำาแท มณแดงทางเทศ

อยาไดสบหลอเขา ทองเกแมนบควร

คำาหนกคำาเบาน เอาอนใดมาชง ซานอ

เลกและตน หวนหนหากสเหน

คดตอเจา คอดางของตอ

คดตอเจา คอเผงตอดาง

เจรจาตาน ไขคำาแจงแจบ

ใสสวางแจง ใจเอาเหอดมว

90

เจาผไซหลายทาง ทางยามหลายปลอง

พนกะทางพกะทาง ไหลเขาซทาง

เจาอยาแปลงความเวา คอเขาแปลงปลาจอม

คอจกตอนปลาแดกจำา แสนสเอกะบงาม ดอกนา

ใจประสงค เจา ใจเดยวเดดเดยว

ไผสมาเกยวของ ตวขอยกะบเหลยว

คดตอคนเดยวเจา เปนคครองแสนชาต

คาดสตายยอนเจา คำาแลวบวาสงเจาเอย

เจาผขวานดแลว ประสงคฟนแตไมแกน หลายเดอ

91

ลางเทอเปยอนไมขอหลอ ตอไมแกนหมากเยา บฮ

เจาผพวดอกซอน ซอนดอกสะเลเต

กกบเซปลายบเนง สงมาใหขอยคดนำา แทนอ

เจาผกบยามแลง เดอนสามบไขปาก

เจาสงบปากไว คอยถาเพนผได เจาเอย

เจาผดวงหอมอม ชมหลายกะเหยกลน

บคอดวงดอกซอน ซอนขนเมอลน

เจาผนาไฮโหลง ประสงคหาแตกลาออน

กลาแกนนนาบทนไดเกยวขาว เปนหยงเจาจงบดำา

92

เจาผฝนตกโฮง ไหลลงโฮมโคกเทอเลอ

บอนขมมบแพ สงมาโฮงตงแตโนน แทนอ

เจาอยาปาขอยไว กลางไฮเปนหมกา

เจาอยาปาขอยไว กลางนาเปนหมไก

เจาอยาปลงขอยไว ลยถมใหเปลยวพลอย

เจาอยาเกบดอกหวาน บานเพนมาบาน

เจาอยางอยซานเกบ ดอกกระเจยวกลางบาน

ซาตานองนนยาน คอแตงกลางไฮ

อายหากกนอมแลว สไลถมแตเครอ นนต

93

ซาตาคาดสแหง ฝนตกรนกะบซม

ซาตาคาดสแลง แสนสทวมกะไงผง

ซาตาคาดสได สบนมาคอนกเจา

ซาตาคาดสบได สบนขวมจงนกเขา

ชาตทกาเหนกลวย สกอยเตมสวน

กาสเทยวมากน บใหมนเหลอคาง

ชาตทเปนหงสแลว บลดตำาลงเปนกา

คำาทพาทไข บหลอกลวงตวเจา

คำาวาเอานน คอสจจะมนพญาหงสผสงสง

94

บลดความไดเวา ใหเขาเอนวากา ดอกนา

ชาตทกมภรแข ในวงแมนำาใหญ

แสนสเอาหมาขวมนำา ยงขใสดง

ชาตทนำาออยยวย หวานยงไปเหง

บคอหวานแหงตาล แตพอปลายลน

ชาตทนาทามเฮอ ประสงคหากลาแก

กลาออนมบแพ นาเฮอบประสงค

ชาตทหมาเหนขาว คามอสชงสวบกนแหลว

บาดมนกนอมแลว แสนสเอนกะแลนหน

95

เชอชาตแฮง บหอนฮวมฮงแหลว

บแมนแนวหงสคำา ฮวมกนบมได

เชอชาตแฮง บนเวนเวหา

แนวหงสคำา เซนไกลบนใกล

ซางมาตกกลา เทงโพนใหนำาแช

ซางมาแซกลาไว ในนำาใหปลวกกน หลายทอน

ซางมาปลกผกแปน แทนหนานผกบว

ของเกาบทนไดก สงมาปลกใหมแทน

ซางมาคดตอแข ไถนาบแมนฮต

96

ซางมาคดตอขอย ไปเลยงลกเมย เจาแท

ไดกนซน ใหเจาฝากนำากา

ไดกนปลา ใหฝากนำาแฮง

ไดกนหมากแคง ใหเจาแกวงนำาลม

ตามใจนำา ไหลไปไสกะตามซาง

เหนแตนำาลองใต สไหลขนแมนบม

ตามใจนำา ทไหลเวนกะมอย

บแมนแตสลองใต เวนขนกะหากม

ตามใจนำา สไหลลงแตทางลม

97

มแตนำาลองใต สเวนขนกะบไกล

ตามใจชาง สกนบงกะตามซาง

คนแมนบงบเออ สกนหญากะซางตาม

ตามใจแข สกนหนกะตามซาง

ปลามอยแทแท สกนไมกะซางไผ

ตามใจเจา ไผสเอากะตามซาง

วาแตเจาถมพน มาพบวาหยง

ตามใจถวย ใหตกแกงลงใส

คนแมนบวงบซอน สลงทองฮอมได

98

ตามใจอาย เหมดกายสยอมอบ

คนแมนเชออายได ใจนองสมอบนำา

ตามใจอาย สเปนตายกะบวา

วาแตทางอายเลยง ตวขอยสคอยตาม

ตววาใหนางคอยอาย คอยหลายเลยสบอด

คอยใหฮอดมอเถา บเอาจอยกะซางตว

ตแถลงแปง แปลงหลายความปาก

บแมนเชอชาตแปง แปลงไดกะบคอ

ตแถลงลม ตมบมคาดลาดมน

99

คาดลาดลม เดอนหากอนฝน

ไทไกลน เจงเลงนำาแจวขา

บคอใสตงหลง ไทใกลนำาแจวขง

นกเขาบแกนตม สปละปลอยบนหน

คนบมคอนจบ หากสเวนมาตม

คนเจามคอนแลว สบนหนกะตามซาง

นองผนอย บฮฮอมปญญา

บแมนชาวนาวา บสองเหนแปวนำา

เจาผไหมคำาฟ น ในขนบเหนเงอน

100

สงมาซกเซองไว ในหนสองบเหน

แนนมงนน คอดงวาสนา

บารมมง เหลอมงำากรวมไว

วาสนาเคยสราง กองบญชาตกอน

เคยไดเกบดอกไม ในตนฮวมกอ

แนวผฮาย ลอยคอกบ

เหนคนมา หลบลลลงนำา

แนวนามขอย บกหอยนาหนาตำา

มนบสมชาตเชอ เครอเคาบาวพชาย

แนวนามเชอ เสอไพรนอนปา

101

บหอนอดอยากเนอ ดงกวางเถอนขวาง

แนวนามเชอ กวางฟานไผกะอยาก

บาดหากนอมแลว โคเนอกะบฝง

แนวนามเชอ ชายเชงคนเกง

คนแมนเลงใสนอง ใหมาพรอมพรำาใจ เดออาย

แนวนามบง หากนจนคำา

ไปพอพมหมากเขอไปพอเครอหมากแขง โลดอยหนแมนบหน

แนวหมากตอง บหอนหลนไกลกก

แนวผมดก บหอนบหวลาน

102

แนวเฮอนบมฝาแอม เดอนสามลมสถอ

ไดลกนอยบแขวนอหอย ออยไดแมนบนอน

บมสงแหลว บมแมวมาฮองแมว

มแตแมวแมปา สมาฮองแอวกน

บอยากเวา หางแมงเงาผนมาแหย

บอยากเวาแทแท หางแยผนแหยมา

ปละสวนอม หนไปชมหมอปลาแดก

ปละเลาเขาไว หนไปซนปากลอย

บอยากพลดพรากเจา พอแมหากจำาหน

103

บอยากไกลคนด พอแมหากจำาเวน

บอยากพลดพรากเจา เวรหากจองจำาคง

ใหคะนงนำาชาย ผหางไปไกลหนา

ตงแตนกเขาต พรากคกะยงวอน

ตงแตนกเขาวอน พรากคอนกะยงฮอง

บาดหาเจาพรากขอย ความเดยวบเอนสง

คนบเอนสงใกล ขอใหเอนสงไกล แดแม

บอยากเวาพนฮาย ยานเพนอยากอายโต

ยานบกโมอายบกแตง สแลนตำาบกออนอย

104

ผดแตเปนกอขน บมเครอสเกยวอม

ผดแตเปนพมไม เครอสเกยวกะบม

ผดแตเปนหนองขน บมปลาสมาไข

ผดแตเปนแมนำา ปลาสบอนกะบม

ผดแตฟงเจาเวา ผดอยบมเซา

ความกกเจาเวามน ความปลายเจาเวาหลาย

แนเดอนไดกะบได สลยถมปลอยปา

ผดแตฟงความเจา ความเกาเอามาจา

มแตพาทฮก แมนบอนไดจรงแท

105

ไผสเปนองคเจา อรหนตตรสสอง

ไผสมองสอดฮ ใจเจาวาบจรง เจาเอย

ไฟไหมปา จงเหนหนาหน

นำาทวมฮ จงเหนจหลอ

มชตางบาน คอฝากไขไวนำากา

คอหมอนลบปดฝา สลกหนไปได

ยานแตทางคนไข บกนยาใหหายสวง

แสนพนปากสทวง ขอรองกะบกน

ยานแตทางพนโคง สบหลกหลบหน

106

เวากนมาเหมดป สลกหนบอายบอ

วาแตหวใจเจานน บแบงเปนสอง

ขอยสมจตเดยว ฝากใจไวนำาเจา

วาแตคดฮอดขอย จดหมายตอบบมเหน

วาแตมใจฮก แตบเหนความเวา

วาบตวนางนอง ขอยคอยคองบเหนจม

ซางสปาขอยถม กลางบานใหเพนหยนแทนอ

สงมาตแถลงลม ตมบมพะลาดมน

สงมาพะลาดลม เดอนหากอนฝน

107

สจจะทขอยให คอใจขอยอยคอยาง

สจจะขอยวาแลว สมายมางแมนบเปน

สจจะเวา คำาใดบมเปลยน

ความจรงบอกเจาแลว ยงแทแตโต ทอนนเด

สบสไดซาวสได ใหไดเพมเบดใจ

คนบมาเบดใจ สำาไดผมาซอน

เหนวาขอยผฮาย ครองจตรกะยงงาม

เหนวาขอยฮปทราม ฮตครองกะยงฮ

เหนวาพลลามคาง ปลายซานเหยวแดด

108

เจาบตกนำาพรมเจาบอมนำาพด พลสแหงเหยวตาย หรอเจา

เหลยวเหนซน วางปลาปละปลอย

ไดใหมแลว วางขอยผคอย

อดสาเยอน กนขงตางขา

อดสาเวาผฮาย ซามพอผด

อยามาตวใหหลม ตกตมทงหลม

ตวใหพาดลาดลม กลางบานมนชะเร

อยาสมาหยอ หวโจรใสลกไก

อยาสมาหยอ หวชางเขาใสโพน หลายถอน

อยาสมาตวขอย กนแกงบอนใหคนปาก

109

อยาสมาฝากลมปากไว แตใจเจาบนำา

อยาสมาปลกดอกหวาน แทนหนานผกบว หลายถอน

ของเกายงบทนไดก เจาสงมาปลกใหมแทน บฮ

เจาสมาเฮยงขอย ใสผอนโดนหลาย

เพราะวาใจของนาง แมนบคอใจเจา

เจาหากมหลายช หลายคนซอนอย

เจาสคดวาขอย สคอเจาอยาสฝน อายเอย

อยาสลยขอยถม คอแตงกลางไฮ

เจาหากกนอมแลว สลยถมแตเครอ แทนอ

110

อยาสละขอยไว กลางไฮแกมหมกา

อยาสปาขอยไว ในนาแกมหมไก

อยาสลยขอยถม กลางบานใหเพนซง เดออาย

เฮยมนปลอดออยซอย เสมอดงตองตด

ผดแตเปนคนมา กะบมไผซอน

เฮยมนเปนดงสาขาไม ลำาเดยวบมค

ไมหากมแตตน เครอสเกยวกะบม อายเอย

เฮยมนเปนดงดวงดอกไม ปานอยกลางดง

ฝนบตกลงโฮย สหลนขคาตน

111

เฮยมนปลอดออยซอย เสมอดงเทยนสง

ผดแตเปนญงมา กะบมชายซอน

เฮยมนเปนดงกาสาวผา สไบบางผนเกา

เจาหากตมหมให สไลถมบคอย

เฮยมนเปนดงเครอเของเกยว ปลายสะแบงบแบง

ชอยบาน คองถาแตแบงความ

เฮยมนอยากผาเอาหวอกจกเอาไส ตบไตออกเบง

ยานแตใจเพนนน ดำาป อดงถานไฟ นนแหลว

เฮยมนคอดงหมากฟกนอย ลอยในพงหนาม

คนสตงคงแฮง ยานแตหนามเกาะเนอ

112

เฮยมนเปนดงแนวนามเมน เหมนกยฮอดกระดก

แมนสปลกอมไว เทยมขางกะบหอม

เฮยมนบไดหวงสข ยอนบญไผมาเหลอม

สขกะสขเพนพน บมคมฮอดเฮา ดอกนา

โอนออายเอย แนวญงน คอกนกบดอกทม

ครนอายบหกไมหมน ดวงดวบหลนลง ไดแหลว

นองนแนวนามเชอ สกลญงยศตำา

ญงหากสขอยยอน บญสรางพรำาผว

ครนนกบขณาแฮว ปละจนายดนอยปมปม อายเอย

113

แฮวบเป องป นหนา กาแฮงกลำาดาย แทแหลว

นองนคอดงบปผาดว เลเตเหยกลน

บมไผเบงสง ตานอยกบเหลยว

คอดงสาขาไม โพไฮบมหนวย สงแหลว

หมากบมอยตน กาเอยงกบตอม

แกวกยงตางแกว บคอดงดวงมณ อายเอย

เหนแตฮงฮงใส หนวยขวงไผสฮ

พอชายนน คอดงจนทรเทงฟา ดาราเคยงค

ญงแสนสฮองฮำาไห บมไดเนงจนทร ไดแหลว

ชาตท นาทามเฮอ ประสงคหาแตกลาแก อายเอย

114

กลาออนมบแพ นาเฮอบประสงค

นองไดดอมจตตง ประสงคชายเฮยงฮวม

ยานทอคอกบเขยดฮอง เดอนหากอนฝน นนแหลว

เปนลงแลว อยามาจาคอผบาว

อยาสมากลาวตาน นำานองผเกดลน

นองน ปลกหมากแคงไว กลางไฮกไดปละ

ปลกหมากอหมากแตงไว กลางนากถมเปลา

ฝนบมาหยาดยอย เลยถมเปลาตาย

มแตลมมาตอง บมฝนจกหา

115

ฝนบตกเทงให ดนสแหงไงผง อายเอย

นองนคอกาดำาป เทยมหงสมนสคอง คอฤา

เปนดงแสงหงหอย สเสงสแขงจนทร ไดฤา

คอดงคนบสมโสง กางเกงบสมวาด

คอดงควายบกตเถา บสมเจาแอกไถ พแหลว

อนวาเชอชาตนอง คอดงปหอย

บคอแนวปลาบก ลาบนวกนได

แนมทอ แนวนามเชอ หอยนาหนาตำา

บหอนงามพรำาเพยง หอยกวางบวงทะเล

116

นองน มาหลโตนเปดเด อยากงอยคอนซอนไก

ตนเปมเปะเปมเป งอยไมกบเปน อายเอย

โอนอพเอย เจาเออเคอ เจามเมยแลวไป

ตานองบไดใสแวนแกว มองแลวกบเหน

มอน ตานองสงมามวมวถว ขวนวนำาเขาหมา แทนอ

บาดซมอบไดเปนดงน มองแลวกสองเหน

สงเลาเปนประหลาดลำา ตาชอบทวงทพย

สงเปนตาฟางฟบ มดมวเปนฮาย

ผแมน ของแลกได คอดงกระทอเกลอ

117

นองจกเอามาแจะ จดเคมเดยวน

จกสเปนเกลอกอน เคมดคอเกลอสา บเด

ยานเปนเกลอถกนำา ปลาเปาลกกน บฮ

แนวลนบมกระดกน แปลงเลศลวงเสนห

ชายมเมยหลายคน สวนญงบมฮ

สงใหนองดนดนดน แยงเงาในแวน แทเด

สงสใหนองคาดลาดลม เดอนหากอนฝน แทนอ

แนวนาบสมขาว เสาเฮอนบสมขอ

118

ผอบสมสาดเหยน งวเกวยนบสมแอก

ตาแฮกบสมไกตม งมเลยงกะบกน

คำาบสมสรอย พลอยนลบสมพ

ผมป นหยบสมดวงดอกไม แสนสเอกะบคอ