“ЗАХ ЗЭЭЛ БА БЭЛЧЭЭРИЙН ... · - 1.5 сая ам доллар нь Даян...

2017 он ХЯНАЛТ-ШИНЖИЛГЭЭ, ҮНЭЛГЭЭНИЙ ТАЙЛАН

ХҮНС, ХӨДӨӨ АЖ АХУЙ, ХӨНГӨН ҮЙЛДВЭРИЙН ЯАМ 1

“ЗАХ ЗЭЭЛ БА БЭЛЧЭЭРИЙН УДИРДЛАГЫН ХӨГЖИЛ” ТӨСЛИЙН ТӨГСГӨЛИЙН ШАТНЫ БОЛОН 2016 ОНЫ ГҮЙЦЭТГЭЛИЙН ХЯНАЛТ-ШИНЖИЛГЭЭ,

ҮНЭЛГЭЭНИЙ ТАЙЛАНГИЙН ТОВЧОО (2016 оны жилийн эцсийн байдлаар)

2017 оны 03 дугаар сарын 01

д/д Хөтөлбөр/төслийн агуулга Гүйцэтгэл

1

Төслийн нэр, огноо, шийдвэрийн дугаар: Зах зээл ба бэлчээрийн удирдлагын хөгжил төслийн санхүүжилтийн гэрээнд Монгол улсын засгийн газрыг төлөөлж Сангийн сайд, ХААХОУС-г төлөөлж тус сангийн ерөнхийлөгч нар 2011 оны 6 сард гарын үсэг зурсан.

Төсөл, хөтөлбөрийн зорилго: Хөдөөгийн иргэдийн орлогыг нэмэгдүүлэх, амьжиргааг тогтвортой дээшлүүлэх чиглэлээр Монгол улсын Засгийн газар болон Хөдөө аж ахуйг хөгжүүлэх олон улсын сан (IFAD)-аас тавьсан зорилго, үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх явдал юм.

2 Санхүүжилтийн эх үүсвэр

Санхүүжүүлэгч: НҮБ-ын Хөдөө аж ахуйг хөгжүүлэх олон улсын сан /IFAD/ Хамтран санхүүжүүлэгч: Даян дэлхийн байгаль орчны сан /SCCF/GEF/ Нийт төсөв 13 сая ам доллар. Үүнээс: -1.5 сая ам доллар нь Даян дэлхийн байгаль орчны сангийн /ДДБОС/ буцалтгүй тусламж, -11.5 сая ам доллар нь Хөдөө аж ахуйг хөгжүүлэх олон улын сангийн хөнгөлөлттэй /ХААХОУС/ зээл байна.

3 Хэрэгжүүлэгч байгууллага/ хэрэгжих нийт хугацаа

Хэрэгжүүлэгч: Хүнс, хөдөө аж ахуйн яам Хугацаа: 2011 оны 08 дугаар сарын 26-ны өдрөөс 2017 оны 03 дугаар сарын 30-ны өдөр хүртэл Хамтран хэрэгжүүлэгч байгууллага: Төслийн нэгж

Төслийн зорилтууд

Монгол улсын засгийн газраас хэрэгжүүлж буй “Монгол мал хөтөлбөр”, “Хоршоог хөгжүүлэх хөтөлбөр”-тэй нийцүүлэн төсөл хэрэгжиж буй аймгуудын малчин өрхүүд болон аймаг, сумын төвийн иргэдийн амьжиргааг дээшлүүлж ядуурлыг бууруулах. Төсөл нь доорх бүрэлдэхүүн хэсгээс бүрдэнэ. Үүнд:

1. Зах зээлийн хөгжил 2. Бэлчээрийн менежмент ба уур амьсгалын

өөрчлөлтөд дасан зохицох нь 3. Төслийн менежмент ба бодлогын дэмжлэг

Бэлчээрийн менежмент, уур амьсгалын өөрчлөлтөд дасан зохицох нь бүрэлдэхүүн хэсгийн зорилт: -Төсөл хэрэгжиж буй аймаг, сумдын малчин өрхүүд мал аж ахуй болон бэлчээрээ тогтвортойгоор төлөвлөн ашигладаг болж, улмаар бэлчээр ашигалалт, мал аж ахуйн үйлдвэрлэлийн үр өгөөж нэмэгдэнэ. -Малчдын байгаль цаг уурын бэрхшээлийг даван туулах чадавхи сайжирна. Зах зээлийн хөгжил бүрэлдэхүүн хэсгийн зорилт: -Малчны бүлгийн гишүүд болон хоршоод, аймаг сумын төвийн орлого багатай иргэд нэмүү өртөгийн сүлжээнд оролцож орон нутгийн болон үндэсний хэмжээний худалдан авагчтай шууд холбогдож орлогоо нэмэгдүүлэх. -Эмэгтэйчүүд давамгайлсан өөртөө туслах бүлгүүд нь батлан даалт бүхий бичил зээлд хамрагдах замаар бизнесээ өргөжүүлж орлогоо нэмэгдүүлнэ. -Төслийн зээлийн батлан даалтын дэмжлэгтэйгээр банкууд зорилтод бүлгийн хүмүүст олгох зээлийг өргөжүүлнэ. Төслийн менежмент ба бодлогын дэмжлэг -Төслийн үйл ажиллагааг зорилтод бүлэгт хүргэхдээ цаг хугацаа, өртөг хэмнэсэн байна. -Мал аж ахуйг тогтвортой хөгжүүлэх засгийн газрын бодлого, үйл ажиллагааны зорилго, зорилтууд хангагдана



4 Зардал

2016 оны төсөв

Төслөөс 2016 онд нийт 6,602.5 сая төгрөгний төсөв батлагдсанаас зээлийн хөрөнгийн эх үүсвэрээс 2,593.1сая төгрөг, буцалтгүй тусламжийн эх үүсвэрээс 412.9 сая төгрөгийн, нийт 3,093.4 сая төгрөгийг зарцуулсан байна. Үүний үндсэн шалтгаан нь “Нэмүү өртөгийн сүлжээ” дэд бүрэлдэхүүн хэсгийн хүрээнд аж ахуйн нэгжүүдэд олгогдох зээлийн эх үүсвэр болох 800 мян ам долларыг (2 тэрбум орчим төгрөг) санхүүжүүлэгч байгууллагаас төслийн дансанд шилжүүлээгүй, мөнтүүнчлэн сумдад олгох том оврын тракторын худалдан авалт (450 сая төгрөг) амжилтгүй болсонтой холбоотой байна.

5

Төсөл, хөтөлбөрийн зорилт: Биелэлт 1дүгээр зорилтын хүрээнд: Хүрэх үр дүн 1: Бэлчээрийн менежмент, байгаль цаг уурын өөрчлөлтөд дасан зохицох нь бүрэлдэхүүн хэсгийн зорилт:

Үнэлгээний тайлангийн 5-22 дугаар хуудаснаас харна уу.

2 дугаар зорилтын хүрээнд: Хүрэх үр дүн 1: Зах зээлийн хөгжил бүрэлдэхүүн хэсгийн зорилт:


3 дугаар зорилтын хүрээнд: Хүрэх үр дүн 1: (г.м) Төслийн менежмент ба бодлогын дэмжлэг


6 Дүгнэлт (ололт, дутагдал, анхаарах асуудлууд)

1. Тус төслийн жилийн ажлын гүйцэтгэлийн үнэлгээний ерөнхий дундаж (93.6) хувьтай, төсөл хэрэгжсэнээс хойших хэрэгжилт 2016 оны эцсийн байдлаар 89.1 хувь буюу “Хангалттай сайн” гэсэн үнэлгээгээр дүгнэгдэв. 2.Төслийн жилийн эцсийн тайлангийн тайлагналт хангалттай сайн гэж дүгнэж байна. 3. Төслийн багийн удирдлага зохион байгуулалт болон оролцогч талуудын хамтын ажиллагаа хангалттай сайн байгаа нь төслийн гэрээнд заасан ажил бүрэн хэрэгжих боломжтой гэж дүгнэж байна.

7 Төслийг хэрэгжүүлэгч талуудын хамтын ажиллагаанд өгөх хөндлөнгийн үнэлгээ

Хангалттай сайн гэж үнэлж байна

8 Төслийн хэрэгжилтийн үнэлгээ, дүгнэлт (Өөрийн үнэлгээ) /Хөтөлбөр хэрэгжиж эхэлснээс хойших үнэлгээгээр/

Биелэлт дундаж

Зорилтын тоо

Зорилт 1 Зорилт 2 Зорилт

3

89.1 3 91.7 95.6 80

9 Төслийн хэрэгжилтийн нэгдсэн үнэлгээ (ЗГХЭГ-ын үнэлгээ)

Нэгдсэн үнэлгээ

... %



“ЗАХ ЗЭЭЛ БА БЭЛЧЭЭРИЙН УДИРДЛАГЫН ХӨГЖИЛ” ТӨСЛИЙН 2016 ОНЫ ГҮЙЦЭТГЭЛИЙН ХЯНАЛТ-ШИНЖИЛГЭЭ, ҮНЭЛГЭЭНИЙ ТАЙЛАН

2017 оны 03 дугаар сарын 01

НЭГ. ХЯНАЛТ-ШИНЖИЛГЭЭ, ҮНЭЛГЭЭНИЙ ЗОРИЛГО

Хөдөөгийн иргэдийн орлогыг нэмэгдүүлэх, амьжиргааг тогтвортой дээшлүүлэх Монгол улсын Засгийн газар болон Хөдөө аж ахуйг хөгжүүлэх олон улсын сан (IFAD)-ийн зорилгыг хэрэгжүүлэхэд хамтран ажиллах, “Зах зээл ба бэлчээрийн удирдлагын хөгжил” төслийн 2016 оны гүйцэтгэл болон төсөл хэрэгсэнээс хойш хийсэн ажлын тайланд хяналт-шинжилгээ, үнэлгээ хийхэд чиглэгдэж байна.

ХОЁР. ХЯНАЛТ-ШИНЖИЛГЭЭ, ҮНЭЛГЭЭНИЙ АРГА ЗҮЙ

Хяналт-шинжилгээ, үнэлгээг хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлэх арга хэмжээний төлөвлөгөө, 2016 оны жилийн эцсийн тайланг судлах, тухайн ажлыг хариуцсан албан тушаалтнуудтай уулзаж ярилцах, холбогдох газруудаас тодруулга авах замаар цуглуулсан мэдээ, мэдээлэлд үндэслэн гүйцэтгэв. ГУРАВ. ТӨСЛИЙН ТОВЧ ТАНИЛЦУУЛГА

Монгол улсын засгийн газар, НҮБ-ын Хөдөө аж ахуйг хөгжүүлэх олон улсын сангийн хооронд байгуулсан төслийн Санхүүжилтийн гэрээний дагуу “Зах зээл ба бэлчээрийн удирдлагын хөгжил” төслийн үйл ажиллагаа 2011 оны 12 сараас хэрэгжиж эхэлсэн.

“Зах зээл ба бэлчээрийн удирдлагын хөгжил” төсөл нь НҮБ-ын Хөдөө аж ахуйг хөгжүүлэх олон улсын сангийн хөнгөлттэй зээл, Даян дэлхийн байгаль орчны сангийн буцалтгүй тусламжаар Архангай, Булган, Хөвсгөл, Хэнтий, Говь-Алтай аймгийн сонгогдсон нийт 89 суманд хэрэгжсэн байна. 3.1 Төслийн зорилго

Хөдөөгийн иргэдийн орлогыг нэмэгдүүлэх, амьжиргааг тогтвортой дээшлүүлэх чиглэлээр Монгол улсын Засгийн газар болон Хөдөө аж ахуйг хөгжүүлэх олон улсын сан (IFAD)-аас тавьсан зорилго, үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэхэд чиглэгдэж байна.

3.2 Төслийн зорилт

Монгол улсын засгийн газраас хэрэгжүүлж буй “Монгол мал хөтөлбөр”, “Хоршоог хөгжүүлэх хөтөлбөр”-тэй нийцүүлэн төсөл хэрэгжиж буй аймгуудын малчин өрхүүд болон аймаг, сумын төвийн иргэдийн амьжиргааг дээшлүүлж ядуурлыг бууруулах. Төсөл дараах бүрэлдэхүүн хэсгээс бүрдэнэ. Үүнд:

1. Бэлчээрийн менежмент ба байгаль, уур амьсгалын өөрчлөлтөд дасан зохицох нь 1.1. Аймаг, сумдын малчдын бүлгүүд болон малчин өрхүүд нь мал аж ахуй болон

бэлчээрээ тогтвортой төлөвлөн ашиглах, улмаар бэлчээр, мал аж ахуйн үйлдвэрлэлээ сайжруулах, бүтээмжийг нь нэмэгдүүлэх,

1.2. Төсөл хэрэгжиж буй аймг сумдын малчдын байгаль, уур амьсгалын өөрчлөлтийн нөлөөнд өртөх эмзэг байдлыг бууруулах,

2. Зах зээлийн хөгжил 2.2 Малчид, хоршоод, аймаг сумын төвийн орлого багатай иргэд нэмүү өртөгийн сүлжээнд

хамрагдан орон нутгийн болон үндэсний хэмжээний худалдан авагчдад түүхий эд бүтээгдэхүүнээ шууд борлуулах замаар орлогоо нэмэгдүүлнэ,

2.3 Төслийн батлан даалт бүхий зээл авах замаар жижиг, дунд үйлдвэрүүд бэхжиж а/ ажлын байр шинээр бий болох, б/ өртөг шингэсэн, бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж орлогоо нэмэгдүүлэх,

2.4 Эмэгтэйчүүд давамгайлсан өөртөө туслах бүлгүүд байгуулагдаж батлан даалт бүхий бичил зээл авч бизнесийн үйл ажиллагаагаа өргөжүүлж орлогоо нэмэгдүүлнэ,

2.5 Төслийн зээлийн батлан даалтын дэмжлэгтэйгээр банкууд зорилтод бүлгийн хүмүүст олгох зээлийг өргөжүүлнэ.

3. Төслийн менежмент ба бодлогын дэмжлэг 3.1. Төслийн үйл ажиллагааг зорилтод бүлэгт хүргэхдээ цаг, хугацаа, өртөг хэмнэсэн

байна,



3.2. Мал аж ахуйг тогтвортой хөгжүүлэх засгийн газрын бодлого, үйл ажиллагааны зорилго, зорилтын биелэлтийг хангахад дэмжлэг үзүүлнэ.

3.3 Төслийн нийт төсөв

Нийт төсөв 13.0 сая ам. доллар бөгөөд үүнээс: - 11.5 сая ам.доллар нь ХААХОУС-ийн хөнгөлөлттэй зээл - 1.5 сая ам доллар нь Даян дэлхийн байгаль орчны сангийн буцалтгүй тусламж

3.4 Төсөл хэрэгжих хугацаа 2011 оны 12 дугаар сараас 2017 оны 3 дугаар сар хүртэл хугацаанд хэрэгжсэн.

ДӨРӨВ. ТӨСЛИЙН САНХҮҮЖИЛТ БОЛОН ЗОРИЛТЫН ХЭРЭГЖИЛТ 4.1 Төслийн санхүүжилт

Төслийн санхүүжилтийг 2016 оны эцсийн байдлаар авч үзвэл ХААХОУ-ын сангийн хөнгөлөлттэй зээлийн 75.8 хувь буюу 8,464,054.0 ам.доллар, ДДБОС-ийн буцалтгүй тусламжийн 80.3 хувь буюу 1,204,747.9 ам.доллар, нийт 9, 668,802 ам доллар зарцуулагдсан байна.

Хүснэгт 1 д/д

Хөрөнгийн эх үүсвэр

Нийт төсөв/ Гүйцэтгэл

өссөн дүнгээр

Хувь Үүнээс

2012 2013 2014 2015 2016

1 Зээлийн хөрөнгө

11,165,000.0 8,464,054.0 75.8 447,408.3 2,279,218.0 1,273,024.7 2,458,291.8 2,006,111.1

2 Буцалтгүй тусламж

1,500,00.0 1,204,747.9 80.3 139,923.2 230,728.0 305,269.7 327,311.0 201,516.0

Нийт 11,165,000.0 9,668,801.9 - 587,331.5 2,509,946.0 1,578,294.4 2,785,602.8 2,207,627.1

Үр шим хүртэгсэдийн эрэлт хэрэгцээнд үндэслэн санхүүжүүлэгч байгууллага болон хэрэгжүүлэгч яамтай зөвшилцсөний үндсэн дээр хэрэгжилтийн явцад хөрөнгийн зарцуулалтыг дахин хувиарлаж ирсэний дүнд хөрөнгө оруулалт болон зээл, зээлийн батлан даалтын үйл ажиллагаанд хамгийн өндөр хувьтай зарцуулахаар төлөвлөгдсөн.

Зээлийн эх үүсвэрийн хөрөнгийн хуваарилалт ба зарцуулалт, /ам доллараар/ Хүснэгт 2

Ангилал Санхүүжилтын

гэрээнд тусгаснаар

Хувь Дахин

хуваариласны дараа

Хувь Зарцуулалт Хувь

Хөрөнгө оруулалт 2,340,800.0 21 3,489,400.0 33 2,692,793.3 77 Сургалт, судалгаа, зөвлөх үйлчилгээ

3,049,200.0 27 1,825,000.0 17

1,428,564.8 78

Зээл, зээлийн батлан даалт

2,972,200.0 27 4,350,800.0 41 3,570,225.5 82

Менежментийн зардал 1,694,000.0 15 876,000.0 8 772,470.4 88 Хуваарилагдаагүй зардал

1,108,800.0 10 43,800.0 0 0

Буцалтгүй тусламжийн эх үүсвэрийн дахин хуваариласан төлөвлөгөөнд заасан 825,000 ам. долларын 89 хувь буюу 733,100 ам.долларыг сургалт, судалгаа, зөвлөх үйлчилгээнд, хөрөнгө оруулалтын зориулалттай 640,000 ам.долларын 74 хувь буюу 471,414.9 ам.долларыг хөрөнгө оруулалтад тус тус зарцуулсан байна. 3 дугаар хүснэгтийг үзнэ үү.

Буцалтгүй тусламжийн эх үүсвэрийн зарцуулалт

Хүснэгт 3

Ангилал Санхүүжилтын

гэрээнд тусгаснаар

Хувь Дахин

хуваариласны дараа

Хувь Зарцуулалт Хувь

Хөрөнгө оруулалт 400,000.0 27 640,000.0 43 471,414.9 74 Сургалт, судалгаа, зөвлөх үйлчилгээ

930,000.0 62 825,000.0 55 733,100.2 89

Менежментийн зардал 22,000.0 1 10,000.0 1 232.8 2 Хуваарилагдаагүй зардал 148,000.0 10 25,000.0 0.2

0

Нийт 1,500,000.0 100 1,500,000.0 100 1,204,747.9



4.2 Төслийн зорилтын хэрэгжилт 4.2.1 Бэлчээрийн менежмент ба байгаль, уур амьсгалын өөрчлөлтөд дасан зохицох

бүрэлдэхүүн хэсгийн зорилт нь:

4.2.1.1. Төсөл хэрэгжиж буй аймаг, сумдын малчин өрхүүд мал аж ахуй болон бэлчээрээ тогтвортойгоор төлөвлөн ашиглаж, улмаар бэлчээр, мал аж ахуйн үйлдвэрлэл, орлогоо нэмэгдүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх

Зорилтын хүрээнд

Төслийн хэрэгжилтийн төгсгөлийн шатанд орсонтой холбогдуулан 2016 онд үйл ажиллагаа, ялангуяа сургалт, чадавх бэхжүүлэх ажил харцангуй бага төлөвлөгдсөн байна. Төслийн хүрээнд сонгогдсон 15 суманд нийт байгуулахаар заасан 120 бэлчээрийн малчны бүлэг 100 хувь байгуулагдаж тэдгээрт хамрагдаж буй 2771 орчим малчин өрхийн 10543 ам бүл төслийн үр шимийг хүртэх боломжтой болсон байна. Энэ нь төсөлд хамрагдсан сумдын нийт малчин өрхийн 35 хувь болж байгаа юм. Төсөл хэрэгжиж буй 5 аймгийн 15 суманд байгуулсан малчдын бүлгийн тоог 4 дүгээр хүснэгтэд үзүүлэв.

Хүснэгт 4

№ Сумын нэр Бүлгийн тоо Бүлгийн өрхийн

тоо Ам бүлийн тоо

Сумын нийт малчин өрхөд

эзлэх 1 Цэнхэрмандал 8 247 676 38.7 2 Дэлгэрхаан 8 165 547 38.2 3 Дархан 8 166 588 40.8 4 Дашинчилэн 8 157 578 44.7 5 Гурванбулаг 8 155 570 26.5 6 Рашаант 8 132 533 28.4 7 Өлзийт 8 137 474 17.3 8 Батцэнгэл 8 222 750 24.7 9 Өгийнуур 8 123 469 19.0 10 Цэцэрлэг 8 111 443 10.4 11 Цагаан-Уул 8 327 1327 27.1 12 Бүрэнтогтох 8 224 705 29.0 13 Алтай 8 233 1211 100 14 Цээл 8 145 683 48.6 15 Цогт 8 227 989 35.3 Нийт 120 2771 10543 35.2

Өвөлжөө, хаваржааны нутаг ойролцоо, бэлчээр ус нь нэг байдаг малчин өрхүүд нийлж бүлгийн зохион байгуулалтад орж бэлчээрээ хамтран төлөвлөж ашиглах, хамгаалах, сайжруулах талаар хамтран шийдвэр гарган ажиллаж ирсэн. Тухайлбал: 1) Талхлагдсан бэлчээрийг өнжөөх, сэлгээх, амраах, ашиглах хуваарь гаргаж, дагаж мөрдөх, 2) Хадлан бэлтгэх, тэжээл тариалах ажлыг хамтран зохион байгуулах, 3) Өвөлжөө, хаваржаа, зуслангийн бэлчээрийг хуваарьтай ашиглах 4) Бүлгийн дундын санг хамтран удирдан, зохион байгуулах, бэлчээр, мал аж ахуйн үйлдвэрлэлийг дэмжих чиглэлээр төслөөс хийгдэж буй ажлуудыг биечлэн хэрэгжүүлэх, үр дүнтэй ашиглалтыг хангах зэрэг үйл ажиллагааг хэрэгжүүлж ирсэн, энэ талаар арвин туршлагатай болсон байна. Төслийн хүрээнд байгуулагдсан бүлгүүдээс 15 хоршоо үүсэн бий болсон байна.

Малчны бүлгийн дундын сан. Бүлгийн үйл ажиллагааг идэвхжүүлэх үүднээс бүлгийн дундын санг бүлэг бүрт байгуулан ажилласан. Төсөлд хамрагдсан малчны бүлгүүд нь төслөөс хийсэн хөрөнгө оруулалтын эргэн төлөлтөд түшиглэн дундын сан байгуулсан ба тоног төхөөрөмжийн эргэн төлөлтөөс 120 бүлгийн дундын санд нийт 590.0 сая төгрөг хуримтлагдана гэж тооцоолсоноос 2016 оны 4 дүгээр улирлын байдлаар таван аймгийн дунджаар 90 хувь буюу 533,3 сая төгрөг төвлөрсөн байна.



Малчны бүлгийн дундын санд төвлөрсөн дүн Хүснэгт 5

Аймаг Эргэи төлөгдөх Төлөгдсөн Үлдэгдэл Хувь

Говь-Алтай 120,947,200.00 98,347,200.00 22,600,000.00 81.0

Архангай 113,036,800.00 107,576,800.00 5,460,000.00 95.0

Хэнтий 115,110,400.00 102,010,400.00 13,100,000.00 89.0

Хөвсгөл 122,547,200.00 112,402,200.00 10,145,000.00 92.0

Булган 120,949,600.00 113,049,600.00 7,900,000.00 93.0

Нийт 590,991,200.00 533,386,200.00 83,107,000.00 90.0

Малчны бүлгийн дундын сангийн эргэн төлөлтөөс бүлгийн гишүүд бага хүүтэй зээл авч байгаа бөгөөд 2016 оны 4 дүгээр улирлын байдлаар өссөн дүнгээр нийт 99 бүлгийн 2001 өрх 1.1 тэрбум төгрөгийн зээл авч, 45.2 сая төгрөг зээлийн хүүгээс төвлөрчээ. Энэ нь нийт бүлгийн гишүүн өрхийн 74 хувь нь бүлгийн дундын сангаас үр шим хүртсэн байна. Зээлийн зориулалтыг авч үзвэл ихэвчлэн өрхийн хэрэгцээнд зарцуулсан байгаа ба 263.4 сая төгрөгийн зээлийн үлдэгдэлтэй байгаагаас нийт 3.2 сая төгрөгийн 5 хугацаа хэтэрсэн зээл бүртгэгдээд байна. Зээлийн хүүг бүлгийн гишүүд өөрсдөө зөвшилцөн шийддэг ба дунджаар 0.5-2 хүртэл хувийн хүүтэй олгож байна.

Дундын сангийн зээл олголт Хүснэгт 6

Аймаг Олгосон зээлийн

хэмжээ Зээл авсан өрхийн тоо

Хүүгийн орлого

Эргэн төлөгдсөн дүн

Зээлийн үлдэгдэл

Архангай 322,832,100 525 13,526,800 245,980,700 61,872,300

Булган 290,816,000 436 11,751,100 197,333,620 52,486,000

Говь-Алтай 176,594,000 323 5,530,200 105,343,700 45,479,000

Хөвсгөл 174,772,000 349 5,927,200 116,658,900 53,040,000

Хэнтий 194,219,000 368 6,009,900 114,010,450 54,235,000

Нийт 1,159,233,100 2,001 45,241,850 779,327,370 263,401,500

Бэлчээр сайжруулах чиглэлээр. Бэлчээр нь малчдын дундын эзэмшил, ашиглалтад байдгийн хувьд бэлчээрт тулгуурласан хамтын зохион байгуулалтыг дэмжих үүднээс бэлчээр ашиглах малчны бүлгүүдийг байгуулж идэвхжүүлэхээс гадна

Бэлчээрийн хортон мэрэгчтэй тэмцэх, Бэлчээр, хадлангийн талбайд олон наст ургамлын үрийг цацах зэрэг туршилт, үзүүлэх

сургалтын журмаар хэрэгжүүлэх, бэлчээрийн төлөв байдлыг энгийн аргаар хянах /фото мониторингийн/ аргыг сумдад

нэвтрүүлсэн байна. Төслөөс 2014-2015 онуудад 5 аймгийн 14 сумын нутагт 50 000 гаруй га талбайд үлийн цагаан

огтонотой тэмцэх ажлыг хэрэгжүүлсэн ба төслөөс 2016 онд БНСУ-д үйлдвэрлэсэн ахуйн хэрэглээний хийгээр ажилладаг 35 ширхэг утагч багажийг аймаг, сумдад хуваарилан хүргүүлэх ажлыг зохион байгуулсан байна. Төслийн хүрээнд тухайлбал:

2014 онд Говь-Алтай аймгийн Цогт, Хөвсгөл аймгийн Бүрэнтогтох, Хэнтий аймгийн Дархан, Архангай аймгийн Өгийнуур, Булган аймгийн Гурванбулаг гэсэн 5 суманд хортон мэрэгчтэй тэмцэх ажлыг зохион байгуулж 372 шувууны суудал, 63 үүр, 30 чулуун овоо босгосон байна.

2015 онд төсвийн хүндрэлээс шалтгаалан аймаг сумдад бэлчээрийн хортон мэрэгчтэй тэмцэх ажилд зориулан олгогддог санхүүжилт эрс буурсантай холбогдуулан энэ ажлын хүрээг өргөтгөн төслийн 14 суманд хортон мэрэгчтэй тэмцэх ажлыг аймгийн ХХААГ-тай хамтран зохион байгуулсан байна.

2016 онд төслөөс БНСУ-д үйлдвэрлэсэн ахуйн хэрэглээний хийгээр ажилладаг 35 ширхэг утагч багажийг аймаг, сумдад хуваарилан хүргүүлсэн энэхүү багаж нь нэг нүхийг ойролцоогоор 1-2 минут утах бөгөөд цагт 30 гаруй нүх, өдөрт 6-8 цаг ажиллахад 180-240 нүхийг утах боломж бүрдэж байна.

ХААХОУС-аас бэлчээрийн төлөв байдлыг энгийн аргаар хянах аргыг хэрэгжүүлэх зөвлөмж өгөгдсөний дагуу төсөл хэрэгжиж буй 15 суманд Бэлчээр ашиглалтын нөлөөг фото зургаар баримтжуулан хянах аргыг хэрэгжүүлсэн. Ус цаг уур, орчны шинжилгээний алба бэлчээрийн ургац, даацыг харуулсан зураглал сумдад хүргэгддэг боловч энэ нь сум бүрт 4-6 цэгт хэмжилт хийгддэг байна. Иймд сумдын ЗДТГ, Мал эмнэлэг үржлийн тасаг, Цаг уур, орчны шинжилгээний станц/харуултай хамтран өөрийн сумын бэлчээрийн мониторингийг жил бүр хийж



үр дүнг бэлчээрийн менежментийн төлөвлөгөөнд тусган хэрэгжилтийг хянах нөхцөлийг бүрдүүлэх үүднээс төсөлд хамрагдаж буй сумдын бэлчээрт мониторинг хийх энгийн аргыг хэрэгжүүлсэн байна.

Энэхүү аргын давуу тал нь хэрэглэхэд энгийн, богино хугацаанд олон цэгийн мэдээлэл цуглуулах боломжтой, зардал багатай, бэлчээрийн урт, богино хугацааны өөрчлөлтийг харуулдаг онцлогтой юм. Фото мониторинг хийхэд шаардагдах багаж хэрэгсэл, гарын авлага, хөдөө орон нутагт ажиллахад шаардлагатай шатахууны зардал зэргийг төслөөс бүрэн хариуцан 2015 болон 2016 онуудад төслийн 15 сумын хөдөөгийн 66 багийн 228 цэгт бэлчээрийн мэргэжилтэн, газрын даамал, цаг уурын ажилтнууд фото зураг авч хэмжилт мониторингийн ажлыг хийж гүйцэтгэжээ. Мал, эмнэлэг үржлийн ажилд дэмжлэг үзүүлэх чиглэлээр:

Сумдад мал эмнэлгийн дэмжлэг үзүүлэх, Аймгийн мал эмнэлэг, үржлийн газарт шаардлагатай тоног төхөөрөмж олгох, Аймгийн цөм сүргийн үржлийн төвүүдэд дэмжлэг үзүүлэх ажлуудыг

хэрэгжүүлжээ. Орон нутаг дахь мал эмнэлэг, үржлийн ажилд дэмжлэг үзүүлэх хүсэлт байнга гардгийг

харгалзан 2015 онд сумдаас ирсэн саналд үндэслэн 6 суманд дэмжлэг үзүүлэр ажлыг зохион байгуулсан байна. Тухайлбал: Мал угаалгын ванн, эмчилгээ тэжээлийн хашаа, эрсдэлтэй хаягдлын тусгай нүх зэрэгт нийт 37,018,700.00 төгрөгийн дэмжлэг үзүүлж түүнээс 2117 өрхийн 726869 малд эмчилгээ, ангилалт, үзлэг зэрэг нэгдсэн үйлчилгээнд хамрагдах, ингэснээр мал эрүүлжин малаас гарах түүхий эдийн чанар сайжирч зах зээлд борлуулах үнэлгээ нэмэгдэх боломжтой болжээ. Сумдад шаардлагатай мал эмнэлэг, үржлийн чиглэлээр дэмжлэг үзүүлэх ажлыг 2015 онд авч хэрэгжүүлсэн бөгөөд нийт 6 суманд 37,018,700.00 төгрөгийн дэмжлэг үзүүлж 2117 өрхийн 726869 мал үр шим хүртэж байна.

Мал эмнэлэг, үржлийн чиглэлээр үзүүлсэн дэмжлэг Хүснэгт 7

д/д Аймаг Сум Хийгдсэн ажил Санхүүжилт

Үр шим хүртсэн

өрх мал

1 Архангай Өлзийт Мал угаалгын ванн барих 5,530,000.00 29 8520 2 Булган Гурванбулаг Мал эмнэлгийн хашаа барих 5,712,000.00 160 96000

3 Говь-Алтай Цээл

Мал эмнэлгийн аюултай хаягдал, халдварт өвчнөөр устгалд оруулсан сэг зэм хаях тусгай нүх барих

6,582,200.00 473 166000

4 Хөвсгөл

Бүрэнтогтох Мал эмнэлэг үржлийн тасагт тоног төхөөрөмжийн дэмжлэг үзүүлэх

6,000,000.00 727 222349

5 Цагаан-Уул Мал эмнэлэг, үржлийн үйлчилгээний иж бүрэн хашаа

8,400,000.00 620 180000

6 Хэнтий Цэнхэрмандал Мал угаалгын ванн барих 4,794,500.00 108 54000 Нийт 37,018,700.00 2117 726869

Малын удмын сангийн үндэсний төвийн харъяа Булган, Хөвсгөл, Говь-Алтай, Хэнтий аймгууд дахь цөм сүргийн үржлийн төвүүд үйл ажиллагаа явуулж байгаа бөгөөд 2016 онд эдгээр 4 аймгийн Цөм сүргийн үржлийн төвүүдэд 78.4 сая төгрөгийн үнэ бүхий тоног төхөөрөмжийн дэмжлэг үзүүлсэн байна. Төслөөс дэмжлэг үзүүлж барьж байгуулсан хашаа саравч, тонтог төхөөрөмжийн жагсаалтыг 8 дугаар хүснэгтээс харна уу.

Цөм сүргийн үржлийн төвүүдэд олгосон тоног төхөөрөмж

Хүснэгт 8 д/д Хүлээн авагч Төслөөс өгсөн дэмжлэг

1

Булган аймгийн Цөм сүргийн төв /Сэлэнгэ үүлдрийн үхэр, Хангай үүлдрийн хонь/

-Үхрийн хашаа, саравч -Бог малын саравч, хашаа -Малын зөөврийн төмөр хашаа -Компьютер, принтер -Мал зүйн ажил үйлчилгээний багаж



2

Хөвсгөл аймгийн Цөм сүргийн төв /Эрчим омгийн ямаа, Дархад омгийн хонь/

-Бог малын өвөлжөө -Бог малын хаваржаа -Малын зөөврийн төмөр хашаа -Компьютер, принтер -Мал зүйн ажил үйлчилгээний багаж

3

Говь-Алтай аймгийн Цөм сүргийн төв /Говь-Алтай үүлдрийн хонь/

-Говь-Алтай хонины өвөлжөө -Малын зөөврийн төмөр хашаа -Компьютер, принтер -Мал зүйн ажил үйлчилгээний багаж

4 Хэнтий аймгийн цөм сүргийн үржлийн төв /Тал нутгийн цагаан үүлдрийн хонь/

-Бог малын хашаа, саравч, төллөх дулаан байр -Малын зөөврийн төмөр хашаа -Компьютер, принтер -Мал зүйн ажил үйлчилгээний багаж

Төслийн хөрөнгө оруулалт нь малын удмын сангийн үндэсний төвийн цөм сүргийн аж

ахуйн үйл ажиллагааг сайжруулахад чухал ач холбогдолтой байна. Тухайлбал: Хэнтий аймгийн тал нутгийн цагаан үүлдрийн нарийвтар ноост хонинд төллөх үед ашиглах дулаан байр өмнө нь байгаагүй юм. Булган, Хөвсгөл, Говь-Алтай 3 аймгийн хувьд өвөлжөө, хаваржааг нь илүү чанартай барьж байгуулах ажлыг хийж гүйцэтгэснээр өвөл, хаврын улиралд учрах эрсдлийг бууруулж байна.

Булган, Хөвсгөл, Говь-Алтай, Хэнтий аймгийн Хөдөө аж ахуйн газруудад 2015 онд 14 төрлийн 66.4 сая төгрөгийн оффисийн тоног төхөөрөмж, 23 төрлийн мал эмнэлэг үржлийн зориулалттай 24,599,400 төгрөгийн тоног төхөөрөмж, 2016 онд 65,664,000 төгрөгийн, нийт 156,708,400 төгрөгийн тоног төхөөрөмжийн дэмжлэгийг тус тус үзүүлжээ.

Олгосон тоног төхөөрөмжийн үнийн дүн

Хүснэгт 9 Аймаг Дэмжлэг 2015 он 2016 он

Архангай оффисийн т/т 1,332,820.0 15,380,800 мал эмнэлэгийн т/т 4,900,700.0

Булган оффисийн т/т 1,314,120.0 14,598,800 мал эмнэлэгийн т/т 4,893,500

Хөвсгөл оффисийн т/т 1,331,120.0 18,846,800 мал эмнэлэгийн т/т 4,995,700

Говь-Алтай оффисийн т/т 1,331,620.0 6,108,800 мал эмнэлэгийн т/т 4,908,800

Хэнтий оффисийн т/т 1,334,820.0 10,728,800 мал эмнэлэгийн т/т 4,900,700

нийт 9,104,4400 65,664,000 4.2.1.2. Төсөл хэрэгжиж буй аймаг, сумдын малчдын байгаль цаг уурын эрсдэлийг даван туулах

чадавх сайжирна

Төслөөс малчид, орон нутгийн хэрэгцээнд тулгуурлан аймаг, сумдад шаардлагатай 20 гаруй төрлийн хөрөнгө оруулалт, үйл ажиллаагаануудыг хэрэгжүүлсэн байна. Тухайлбал хадлангийн иж бүрдэл бүхий 120 ширхэг тракторыг малчны бүлгүүдэд олгох, инженерийн хийцтэй 64 худгийг шинээр гаргах, 12 худгийг засварлах, бороо, цасны ус цуглуулах 10 тооны хөвийг барьж байгуулах, өвс тэжээлийн агуулах бүхий 16 саравчийг шинээр барих, малын загвар өвөлжөө, хаваржаа 19-ыг барих, сумдад цаг уурын автомат станц нийлүүлэх,хадлангийн талбайг хамгаалах, булгийн эх хаших зэрэг томоохон ажлууд хийгдсэн байна.



“Бэлчээрийн менежмент ба уур амьсгалын өөрчлөлтөд дасан зохицох нь” бүрэлдэхүүн хэсгийн хүрээнд хийгдсэн хөрөнгө оруулалт, болон бусад ажлуудыг тоо ширхэгээр харуулбал

Хүснэгт 10

№ Хөрөнгө оруулалт Төслийн зорилт

Биелэлт Үүнээс 2016

онд Хувь

Үүнээс

Архангай Булган Говь-Алтай

Хэнтий Хөвсгөл

1 Гүн өрмийн худаг шинээр гаргах 46 64 10 100 13 16 13 16 6

2 Худаг засвар 0 16 15 100 5 5 3 0 3

3 Бага оврын трактор нийлүүлэх 120 120 0 100 24 24 24 24 24

4 Бороожуулагч 100 40 0 40 3 8 13 7 9

5 Булгийн эх хаших 100 93 22 91 20 15 16 20 22

6 Хадлангийн талбай хаших 100 53 0 53 10 9 16 8 10

6 Ядуу өрхүүдэд нарны цахилгаан үүсгүүр олгох 30 30 0 100 6 6 6 6 6

7 Бороо, цасны ус цуглуулах хөв барих 5 10 2 100 1 0 8 0 1

8 Өвсний саравч, тэжээлийн агуулах шинээр барих 10 16 7 100 5 2 4 4 1

9 Өвсний саравч, тэжээлийн агуулах завсарлах ЗТ1 2 0 100 1 0 0 0 1

10 Бэлчээрийн хортон мэрэгчтэй тэмцэх /га/ ЗТ 51225 0 100 11050 10050 10050 10050 10025 11 Хадлангийн талбай хамгаалалтад авах /га/ ЗТ 78562 41202 100 6300 1892 22 31600 1910 12 Ногоон тэжээл тариалахад дэмжлэг үзүүлэх /га/ ЗТ 0 334 100 100 150 12 72 0

13 Загвар өвөлжөө, хаваржаа шинээр барих 110 24 6 100 3 5 7 4 6

14 Сумын мал эмнэлэг үржлийн ажилд дэмжлэг үзүүлэх ЗТ 6

100 1 1 1 1 2

15 Малчдын сургалт мэдээллийн танхим тохижуулах ЗТ 15 8 100 3 3 3 3 3 16 Цаг уурын автомат станц нийлүүлэх 13 13 0 100 3 2 3 2 3

17 Сумдын цаг уурын станцад дэмжлэг үзүүлэх /байшин, хашаа барих/ ЗТ 5 2 100 0 3 0 2 0

18 Малчдад цаг уурын мэдээ хүргэх мобигатер нийлүүлэх 15 15 0 100 3 3 3 3 3

19 Сумдын мал эмнэлэг үржлийн тасагт дэмжлэг үзүүлэх /зөөврийн компъютер,GPS/ 15 12 0 80 2 2 3 3 2

20 Аймгийн ХААгазарт дэмжлэг үзүүлэх /оффисийн тоног төхөөрөмж, бусад/ 10 5 5 100 2 2 2 2 2

21 Аймгийн мал эмнэлэг үржлийн газарт дэмжлэг үзүүлэх 5 5 5 100 1 1 1 1 1

22 Малчдын мэдээллийн номын богц 120 120 0 100 24 24 24 24 24

23 Малчны бүлгийн дундын сан 120 120 0 100 24 24 24 24 24

24 Хоршооны хөгжлийг дэмжих хөрөнгө оруулалт ЗТ 2

100

2

Энэхүү 10 дугаар хүснэгтээс харахад төслийн хүрээнд тавьсан зорилтоо бүрэн хангахаас гадна төслийн үр шимийг хүртэгсдийн эрэлт хэрэгцээнд тулгуурлан нэмэлт ажлуудыг хэрэгжүүлсэн байна. Төслийн хүрээнд 2013-2016 оны хооронд нийт 4 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалтыг сумдад зарцуулсан байна. Тухайлбал худаг шинээр гаргах, хөв цөөрөм байгуулах, өвс тэжээлийн агуулах саравч барих ажлууд хийгджээ. Нийт хөрөнгө оруулалтын 70 гаруй хувийг бэлчээрийн усан хангамжийг нэмэгдүүлэх, хадлан бэлтгэлийг сайжруулах ажилд зарцуулсан байна.

1 Зорилт тавигдаагүй



Сумдад хийгдсэн хөрөнгө оруулалтын үнийн дүн Хүснэгт 11

д/д Сумд 2013 2014 2015 2016 Нийт

Архангай 213,486,000 123,800,000 455,729,288 78,313,600 871,328,888

1 Өгийнуур 97,162,000 15,000,000 182,622,854 37,416,000 332,200,854

2 Батцэнгэл 57,162,000 92,800,000 77,298,506 19,897,600 247,158,106

3 Өлзийт 59,162,000 16,000,000 195,807,928 21,000,000 291,969,928

Булган 185,486,000 185,486,000 160,900,000 287,031,782 106,977,100

1 Дашинчилэн 61,162,000 112,800,000 77,670,210 24,591,800 276,224,010

2 Гурванбулаг 61,162,000 36,100,000 147,006,849 20,774,500 265,043,349

3 Рашаант 63,162,000 12,000,000 62,354,723 61,610,800 199,127,523

Хөвсгөл 115,486,000 115,486,000 161,900,000 229,295,205 116,798,310

1 Цэцэрлэг 31,162,000 15,000,000 29,370,100 58,225,600 133,757,700

2 Цагаан-Уул 38,162,000 92,500,000 35,813,920 52,549,900 219,025,820

3 Бүрэнтогтох 46,162,000 54,400,000 164,111,185 6022810 270,695,995

Хэнтий 182,986,000 182,986,000 216,000,000 289,473,993 110,767,638

1 Дархан 58,662,000 34,000,000 65,313,190 65,739,626 223,714,816

2 Цэнхэрмандал 63,162,000 35,500,000 80,927,567 25,926,406 205,515,973

3 Дэлгэрхаан 61,162,000 146,500,000 143,233,236 19,101,606 369,996,842

Говь-Алтай 171,486,000 171,486,000 243,000,000 341,668,639 172,070,550

1 Цээл 92,162,000 40,800,000 157,932,447 72,047,250 362,941,697

2 Цогт 33,162,000 119,400,000 121,493,036 82,032,600 356,087,636

3 Алтай 46,162,000 82,800,000 62,243,156 17,990,700 209,195,856

Нийт 868,930,000 905,600,000 1,603,198,907 584,927,198 3,962,656,105

Бүрэлдэхүүн хэсгийн хүрээнд хийгдсэн 24 төрлийн (660 гаруй ширхэг ажил) хөрөнгө

оруулалт, ажлуудаас давхардсан тоогоор 21368 өрхийн 61497 хүн шууд болон шууд бус замаар үр шим хүртсэн тооцоо гарсан ба 5.4 сая толгой малыг усаар хангах боломжийг бүрдүүлсэн байна.

Хөрөнгө оруулалттаас шууд болон дам үр шим хүртэж буй өрх, хүн ам Хүснэгт 12

№ Хөрөнгө оруулалт Өрх Хүн ам Мал

1 Шинээр худаг гаргах 1323 4406 416802 2 Худаг засвар 189 1555 76730 3 Өвсний саравч, тэжээлийн агуулах барих 6071 18471 2230452 4 Булгийн эх хашиж, хамгаалах 1331 4295 336390 5 Хадлангийн талбай хаших 1369 3944 371796

6 Бороо цасны ус цуглуулах хөв барих 198 826 88342 7 Өвөлжөө барих 675 1703 159375 8 Шувууны суудал босгох 1416 1295 440471 9 Сумын мэдээлэл уулзалтын танхимыг тохижуулах 3529 10566 0 10 Хадлангийн гарц сайжруулах дэмжлэг үзүүлэх 2499 6859 473394 11 Бүлгийн дундын сангаас зээл авсан 2001 7000 0 12 Сумдын мал эмнэлэг үржлийн дэмжлэг 2117 4999 504520 13 Хадлангийн трактор 1052 3705 384457 Нийт 21368 61497 5402347

Төслөөс хийгдсэн хөрөнгө оруулалтын үр дүнд малчдын мал аж ахуйн үйлдвэрлэл, байгаль цаг уурын эрсдэлийг даван туулах чадавх нэмэгдсэн гэж үзэж байна. Гэсэн хэдий ч 2015-2016 онд бий болсон эдийн засгийн хямрал, мал аж ахуйн гаралтай түүхий эдийн үнийн уналт нь малчдын

2017 он

ХҮНС, ХӨДӨӨ АЖ АХУЙ, Х

амьжиргаанд сөргөөр нөлөөжил дараалан зуншлага тааруу байгаагаас бэлчээр, хадлангийн гарц ч тааруу бай

Төсөлд хамрагдсан

Шалгуур үзүүлэлт

Мал аж ахуйн үйлдвэрлэл өссөрхийн хувь Бэлтгэсэн хадлан тэжээл нэмэгдсэн өрхийн хувь

Төсөл эхлэх үе буюу 2012 онтой нийт өрхийн 67 хувь өссөхариулсан байна. Үүнээс 43(2016 оны өрхийн үр нөлөөний судалгааны

Бэлчээрийн төлөвлөлт, хэрэгжилтэд гол cайжруулах чиглэлээр

Инженерийн хийцтэй худаг Инженерийн хийцтэй худаг Бороо цасны эс цуглуулах х Булаг шандны эхийг хашиж хамгаалах ажлуудыг авч хэрэгж

Энэ ажлын дүнд 306хамрагдсан 15 сумын нийт бэлчээрболсон. Төслийн санхүүжилтээр засварласан байна. 2012 оны байдхийцтэй худаг байсан гэж үсумдын инежнерийн хийцашиглалтад дорвитой хувь нэмэр оруулсан гэж

Төслийн үндсэн баримт бичигт тзорилт тавьсанаас 10-ыг барьж ажлыг хур бороо багатай, зөвлөмжийг ХХААЯ-ны ажлын хэсгээс Алтай аймагт 8-ыг нь барьж байгуулсан байна. үүднээс мэргэжлийн зөвлөтулгуурлан байгууламжуудыг барьдунджаар 40.0 орчим сая тө

2 Нийт судалгаанд хамрагдсан өрхийн хувь3 Үндэсний статистикийн мэдээ

ХЯНАЛТ-ШИНЖИЛГЭЭ,

АЖ АХУЙ, ХӨНГӨН ҮЙЛДВЭРИЙН ЯАМ

өөлж байгааг төслийн жил тутмын судалгаанаас харагдаж байна. жил дараалан зуншлага тааруу байгаагаас бэлчээр, хадлангийн гарц ч тааруу бай

лд хамрагдсан өрхийг хамрагдаагүй өрхтэй харьцуулбал

2014 2015

төслийн төслийн

бус төслийн

төслийн бус

ссөн 91 64 69 44

Бэлтгэсэн хадлан тэжээл нэмэгдсэн 86 45 59 33

е буюу 2012 онтой харьцуулбал өрхийн орлого нэмэгдсэн өн гэж хариулсан бол төсөлд хамрагдсан өрхийн 88

нээс 43 хувь нь мал аж ахуйн гаралтай орлого нэмэгдсэн гэний судалгааны үр дүнгээс)

лт, хэрэгжилтэд гол үүрэг гүйцэтгэх бэлчээрийн усан хангамжийг

Инженерийн хийцтэй худаг шинээр гаргах Инженерийн хийцтэй худаг засварлах Бороо цасны эс цуглуулах хөв гаргах Булаг шандны эхийг хашиж хамгаалах ажлуудыг авч хэрэгж

нд 306 мянган га бэлчээрийг ашиглах боломжтой болсон бамрагдсан 15 сумын нийт бэлчээрийн талбай 5.0 сая га гэж үзвэл энэ нь нийт бэлчээрийн

жилтээр инженерийн хийцтэй 64 худгийг шинээр гаргаж 162012 оны байдлаар төсөл хэрэгжиж буй 15 суманд

үзвэл төслөөс 80 худгийг шинээр гаргах буюу завсарласнаар цтэй худгийн тоог 40 хувиар нэмэгдүүлж бэлчээрийн зохистой

ашиглалтад дорвитой хувь нэмэр оруулсан гэж үзэж байна.

График 1. Шнээр гаргасан худгийн тоо, оноор

имт бичигт төслийн хугацаанд бороо цасны цуглуулах ыг барьж байгуулан тавьсан зорилтоо хангасан байна. Тухайлбал х

хур бороо багатай, усны ундрага муутай говийн бүсийн зарим жлын хэсгээс өгсөний дагуу 10 хөв барьж ашиглалтад оруулсанаа

барьж байгуулсан байна. Уг ажлын үр ашгийг аль болох өхийн зааварчилгаа, удирдлага дор орон нутгийн х

тулгуурлан байгууламжуудыг барьсан ба энэ ажилд нийт 392.0 сая төгрөөгрөг зарцуулсан байна.

рхийн хувь

ШИНЖИЛГЭЭ, ҮНЭЛГЭЭНИЙ ТАЙЛАН

11

наас харагдаж байна. Мөн жил дараалан зуншлага тааруу байгаагаас бэлчээр, хадлангийн гарц ч тааруу байлаа.

рхтэй харьцуулбал Хүснэгт 13

2016

слийн бус

төслийн төслийн

бус

44 76 51

33 342

рхийн орлого нэмэгдсэн үү? гэсэн асуултад рхийн 88 хувь өссөн гэж

мал аж ахуйн гаралтай орлого нэмэгдсэн гэсэн хариулт өгчээ.

йцэтгэх бэлчээрийн усан хангамжийг

Булаг шандны эхийг хашиж хамгаалах ажлуудыг авч хэрэгжүүллээ. мянган га бэлчээрийг ашиглах боломжтой болсон бөгөөд төсөлд

звэл энэ нь нийт бэлчээрийн 6 хувь худгийг шинээр гаргаж 16 худгийг

суманд 1983 орчим инженерийн шинээр гаргах буюу завсарласнаар төслийн

лж бэлчээрийн зохистой

График 1. Шнээр гаргасан худгийн тоо, оноор

бороо цасны цуглуулах 5 хөв барихаар байна. Тухайлбал хөв барих

сийн зарим аймагт хэрэгжүүлэх в барьж ашиглалтад оруулсанаас Говь-

р ашгийг аль болох өндөр байлгах хийн зааварчилгаа, удирдлага дор орон нутгийн хүч бололцоонд

өг зарцуулсан нь нэг хөвд



Төслийн санхүүжилтээр барьсан хөв Хүснэгт 14

№ Сум/аймаг Малчны бүлгийн

нэр Хариуцах эзэн Солбицол

Үр шим хүртэж буй Ус хуримтлуулах багтаамж

Өрх Хүн ам Мал

1. 2013 он 32 122 16796

1 Өгийнуур/ Архангай

Хөөвөр Д.Ганбат N47046'52.40; E10255'53.00

17 65 9794 500,000 м3

2 Цээл/ Говь-Алтай Буур Довууч N 450 46'052; E 960 04'157

15 57 7002 150,000 м3

2. 2014 он 87 366 37806

3 Цагаан-Уул, Хөвсгөл

Х 490 27’ 43.5’

Y 980 12’ 10.3 20 65 7000 51,250 м3

4 Цогт, Говь-Алтай Хосын хамар Дарьсүрэн 42 214 21356 45,000 м3

5 Алтай, Говь-Алтай Модон-Oвоо Мөнхбат, түмэндэлгэр

25 87 9450 31,700 м3

3. 2015 он 54 226 22380

6 Цогт/ Говь-Алтай Алтаншартал Д.Тунамалдээж N:45035'55,6" E:96025'36,7"

23 102 10380 16,327м3

7 Цээл/ Говь-Алтай Сухант/ Мандалын гол

С.Насанбаяр N: 45 41 40.8 E: 9714 30.0

16 49 6720 4,074м3

8 Цээл/ Говь-Алтай Аргалчин бүлэг Б.Банзрагч N: 45 42' 18.4 E: 96 09' 35.4

15 75 5280 18,840м3

4. 2016 он 37 160 18460

9 Цогт / Говь-Алтай Хужиртын боом,

Баян-Өндөр баг И:45018’39.5 E:96048’22.1

25 112 11040 9,427 м3

10 Цээл / Говь-Алтай Их Гангат,

Бүрэнжаргалан

И:45045’59.1 E:96001’00.0

12 48 7420 6,000 м3

Нийт 10

210 874 95442



Уур амьсгалын өөрчлөлт, хүний үйл ажиллагааны нөлөөгөөр усны нөөц, чанарт өөрчлөлт орж, хомсдож байгааг сааруулахын тулд булаг шандны эхийг дарагдахаас хамгаалж ундрагыг хадгалах, нэмэгдүүлэх ажлыг хэрэгжүүлж 2012-2016 оны хугацаанд хамтран ажиллаж буй малчдын бүлгийн саналд тулгуурлаж нийт 93 булаг, шандны эхийг хашиж хамгаалах ажлыг хийж гүйцэтгэсэн байна.

График 2. Шинээр тохицууулсан булгийн эх, оноор

Байгаль цаг уурын эрсдлийг даван туулах чадавхийг сайжруулах, өвлийн бэлтгэл хангах чиглэлээр:

а) Аймаг, сумын, аймаг дундын отрын бүс нутагт өвсний саравч тэжээллийн агуулах шинээр барих, засварлах, б) 120 бага оврын хадлангийн тракторыг малчны бүлгүүдэд хөнгөлттэй үнээр олгох в) Сумын засаг даргын тамгын газартай хамтран сумын нөөцийн хадлангийн талбайг хамгаалалтад авах, г) Ногоон тэжээл тариалах, д) Хадлангийн талбайг хаших зэрэг ажлуудыг хэрэгжүүлсэн байна. Засгийн газрын зорилтыг хангахад хувь нэмэр оруулах үүднээс төсөл хэрэгжиж буй сум,

аймаг, отрын бүс нутаг нийт 16 газарт өвсний саравч, тэжээлийн агуулах барьж засварласнаар 16,000 орчим малчин өрх үр шим хүртэх боломжтой болжээ.

Төслийн санхүүжилтээр барьж засварласан өвсний саравч, тэжээлийн агуулах Хүснэгт 15

№ Он Аймаг, сум Хийж гүйцэтгэсэн ажил Үр шим хүртэх малчин

өрхийн тоо

1 2012 Хэнтий, Хэрлэнбаян-Улааны отрын бүс

Тэжээлийн агуулах, өвсний саравч шинээр барьсан

2 2013 Говь-Алтай, Аргалантын отрын бүс

2110

3

2014

Архангай, Батцэнгэл 856 4 Булган, Дашинчилэн 544 5 Хэнтий, Дэлгэрхаан 297

6 Архангай, Төвшрүүлэх/улсын нөөцийн

Засвар 4490

7 Хөвсгөл, Цагаан-Уул Өвсний саравчийн хашаа барих 1010 8

2015

Архангай Өгийнуур Тэжээлийн агуулах, өвсний саравч шинээр барьсан

642 9 Архангай Өлзийт 649 10 Булган, Гурванбулаг 530 11 Хөвсгөл, Бүрэнтогтох 727

2016

Архангай Эрдэнэбулган

Тэжээлийн агуулах шинээр барих

516 12 Архангай Эрдэнэбулган

13 Говь-Алтай, Шарга 3017 14 Говь-Алтай, Шарга

15 Говь-Алтай, Шарга

16

Хэнтий, Дархан Өвсний саравч, хашааны хамт шинээр барих

443

Нийт 15831



Төслөөс аймаг дундын отрын бүс нутагт өвс, тэжээлийн нөөц бүрдүүлэх чадавхийг бэхжүүлэх зорилгоор 2012 болон 2013 онуудад Хэрлэнбаян-Улаан, Чилэнгийн отрын бүс нутгуудад тус бүрт нь 100 тонн өвсний багтаамжтай саравч, 120 тонн тэжээлийн багтаамжтай агуулахыг барьж ашиглалтад оруулсан ба бусад шаардлагатай тоног төхөөрөмжийг нийлүүлэх ажилд 382.0 сая төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийгдсэн байна.

Аймаг дундын отрын бүс нутгийг бэхжүүлэх хүрээнд хийгдсэн хөрөнгө оруулалт

Хүснэгт 16 № Сум(аймаг) Төслөөс хийсэн хөрөнгө оруулалт

1 Говь-Алтай аймгийн Аргалант отрын бүс нутаг /118.6 мян.га/

100 тонн өвсний багтаамжтай саравч, 120 тонн тэжээлийн багтаамжтай агуулахыг 2013 онд барьж ашиглалтад оруулсан. Хамгаалалтын ажилтанд мотоцикл, офисийн тавилга, тоног төхөөрөмж олгосон

2 Хэнтий аймаг Хэрлэнбаянулаан отрын бүс нутаг /192.8 мян.га/

100 тонн өвсний багтаамжтай саравч, 120 тонн тэжээлийн багтаамжтай агуулахыг 2012 онд барьж ашиглалтад оруулсан. Хамгаалалтын ажилтанд мотоцикл, офисийн тавилга, тоног төхөөрөмж олгосон

3 Булган аймгийн Дашинчилэн-гийн отрын бүс нутаг

Хамгаалалтын ажилтанд мотоцикл, офисийн тавилга, тоног төхөөрөмж олгосон

4 ОБНХамгаалалтын захиргаа Уаз фургон автомашин, офисийн тавилга, тоног төхөөрөмж олгосон

Төслийн үндсэн баримт бичигт заасны дагуу байгалийн аясаараа байх нөхцөлд бэлчээр

хэрхэн сайжирч болохыг харуулах, боломжтой газруудад олон наст, үет болон буурцагт ургамлын үр цацаж өнгөц сэргээх замаар сэргээн сайжруулахыг малчид, орон нутгийн удирдлагад туршлага болгон үзүүлэх зорилгоор 2013-2014 онд 5 аймгийн 15 сумын 46 газарт 265 га бэлчээрийг (дунджаар 5 га газар) хашиж хамгаалсан байна.

Уг ажлыг 2015 оноос эхлэн өргөжүүлж Сумын засаг даргын тамгын газартай хамтран сумын хадлангийн нөөц бүрдүүлэхүйц хэмжээний газрыг малын хөлөөс чөлөөлөхөөр төлөвлөн мэргэжлийн зөвлөхтэй гэрээ байгуулан ажиллажээ. Энэ ажлын хүрээнд 2015 онд 37,000 га, 2016 онд 41,202 га газрыг өссөн дүнгээр 78,000 га талбайг малчин харуул тавьж хамгаалах арга хэмжээг хэрэгжүүлсэн байна. Тухайлбал 2015-2016 онд хамгаалалтад авсан газраас д 11739.8 тонн хадлан авсан байна. Цаг уур хэвийн жилүүдэд хамгаалалтад авсан хадлангийн 1 га- талбайгаас 5-7 центнер хадлан авч байгаа нь хангалттай сайн үзүүлэлт болохыг зөвлөхийн тайланд дүгнэжээ.Мөнтүүнчлэн 83 малчин харуулын ажлыг гүйцэтгэсэн бөгөөд 5 сараас 10 сар хүртэл хугацаанд харуулд нэг сарын 100000 төгрөгийн урамшуулал олгосон ба нийтдээ 179 анхааруулах самбар босгох, сумын удирдлагын хяналтын зардал зэргийг оролцуулан энэ ажилд 51.9 сая төгрөгийг зарцуулжээ.

2012-2014 онд нийт 5 аймгийн 15 сумын нутгийн 56 байршилд 262.35 га талбайг хашсан бөгөөд 30 хашааны 134.8 га талбай буюу 50 хувиас нь 149.4 тонн ургац хураасан үр дүн гарч байна. Жишээлбэл 1 га тутмаас 11.0 центнер хадлан авсан нь талбай хашсаны үр дүн гарч байгааг харуулж байна. Гэхдээ Булган, Хөвсгөл аймгийн сумдын нутгаар 2016 онд хур бороо элбэг байснаас хашсан талбайн ургац арвин байх нөхцлийг бүрдүүлжээ.

2012-2014 онд хашиж хамгаалсан хадлангийн талбайгаас 2016 онд бэлдсэн хадлангийн хэмжээ

Хүснэгт 17

Аймаг Сум Хашсан талбайн

тоо

Нийт талбайн хэмжээ

2016 онд хадлан авсан хашааны тоо

Хадсан талбайн

нийт хэмжээ, га

Хадсан хадлан,

тн

Хөвсгөл

Цагаан уул 4 19 2 10 17.0 Бүрэн тогтох 4 15 2 10 7.0 Цэцэрлэг 4 15 4 15 10.0 Дүн 12 49 8 35 34.0

Булган

Рашаант 3 15 3 15 12.7 Дашинчилэн 3 15 0 0 0 Гурванбулаг 3 15 3 15 15.0 Дүн 9 45 6 30 27.7



Архангай

Батцэнгэл 3 15 0 0 0 Өгийнуур 3 15 3 15 16.0 Өлзийт 3 15 3 15 17.7 Дүн 9 45 6 30 33.7

Хэнтий

Цэнхэрмандал 4 20 1 5 6.0 Дэлгэрхаан 2 10 2 10 21.0 Дархан 4 20 0 0 0 Дүн 10 50 3 15 27.0

Говь-Алтай

Алтай 3 23.5 3 5.8 4.0 Цээл 6 30.0 1 7 10.0 Цогт 7 19.85 3 12 13.0 Дүн 18 73.35 7 24.8 27.0

Нийт дүн 56 262.35 30 134.8 149.4

Хөдөөгийн сумдад малын тэжээлийн нөөц буй болгох, таримал тэжээлийн үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх шаардлага, хэрэгцээ их байгааг харгалзан 5 суманд ногоон тэжээл тариалах ажилд дэмжлэг үзүүлжээ. Энэ ажлын үр дүнд 5 аж ахуйн нэгж, малчны бүлгийн 171 га талбайд 29 тонн үр цацаж 14.5 сая төгрөгийн өртөг бүхий 2081 боодол өвс (нэг боодол өвсийг 25 кг, зах зээлийн үнэ 7000 төгрөгөөр тооцсон) бэлтгэж сумын өвс тэжээлийн нөөцөд тушаах гэрээ байгуулсан байна. Өөрөөр хэлбэл, 5 сумын 181 га талбайд ногоон тэжээл тариалж 391.7 тонн ургац хураан авч гэрээнд заасны дагуу сумын нөөцөд 108.8 тонн (4350 боодол) тэжээл нийлүүлэх ажлыг зохион байгуулсан байна.

Ногоон тэжээл тарьсан сумдын гэрээнд заасан үүрэг, биелэлт Хүснэгт 18

Сумын нэр

Тарих гэрээт талбай

Га

Олгосон үр тн.

Үрийн үнэ сая

төг

Тээврийн зардал. сая .төг

Тарьсан га

Хураасан ургац тн.

Сумын нөөцөд өгсөн,

тн Цагаан уул 30 5.1 3.814

3.698

30.0 77 77 Өгийнуур 20 3.4 2.543 20.0 100 1.98 Гурван булаг 50 8.5 6.358 50.0 18.5 12.72 Өлзийт 65 11.0 8.228 75 189 16.4 Алтай 6 1.0 0.748 0.253 4.0 7.2 0.725 Бүгд 171 29.0 21.691 3.951 179 391.7 108.8

Төслийн үндсэн баримт бичигт тусгасны дагуу малчны бүлэг бүрт нэг, нийт 120

хадлангийн иж бүрдэл бүхий бага оврын тракторыг 2013 болон 2015 онд тус тус олгожээ. Тракторын үнийн дүнгийн 80 хувийг эзэмшигчээс гаргуулсан байна. Мөн малчны бүлгийн дундын сан бүрдүүлэхтэй холбоотой ҮХАА-н сайдын баталсан түр журмын дагуу малчны бүлгийн дундын сан бүрдүүлэх ажлыг сумын зохицуулагч нарт хариуцуулан хамтран ажилласан байна. Эргэн төлөлт 90 хувьтай байна.

Цаг уурын хяналт, шинжилгээ хийх, мэдээлэл түгээх чадавхийг бэхжүүлэх ажлын хүрээнд: Сумдад цаг уурын автомат станц суурилуулах, Сумдын цаг уурын станц, өртөө харуулд дэмжлэг үзүүлэх, Малчдад цаг уурын мэдээ хүргэх масс мессежний төхөөрөмж олгох үйл ажиллагаануудыг

төслөөс хариуцан хэрэгжүүлэх ажлыг зохион байгуулжээ.

Үүний үр дүнд сумдад цаг уурын хэмжилтийн үзүүлэлтүүдийг өндөр нарийвчлалтай цуглуулах, төв рүү илгээх, малчдад цаг агаарын мэдээг цаг алдалгүй хүргэдэг болсон ба төслийн сумдын 14,000 гаруй өрх үр шимийг нь хүртэх боломжийг бүрдүүлсэн. Ус цаг уур, орчны шинжилгээний газартай байгуулсан хамтран ажиллах санамж бичиг дагуу төсөл хэрэгжиж буй 15 сумын 7 суманд төслийн хөрөнгө оруулалтаар, 8 суманд улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар цаг уурын автомат станц суурилуулахаар болсон. Энэ ажлын хэрэгжилт төслийн талаас 100 хувь хангагдсан бол улсын төсвөөс санхүүжих ажил 88 хувийн хэрэгжилттэй ба Архангай аймгийн Батцэнгэл сумаас бусад бүх сумдад цаг уурын автомат станц суурилагдсан байна.



Сумдад цаг уурын автомат станц суурилуулсан байдал Хүснэгт 19

№ Аймаг Сум Автомат

станцын төрөл Тайлбар

1

Говь-Алтай Алтай AWS310 Төслийн санхүүжилтээр 2014 онд шинээр

хийгдсэн. Цогт AWS310 Цээл AWS310

2 Хөвсгөл

Цагаан-уул AWS310

Улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар хийгдсэн. Одоо ажиглалтын талбайг өргөтгөх, цахилгааны эх үүсвэрийг шиийдэхэд зардал шаардлагатай байгаа

Цэцэрлэг AWS330 Улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар хийгдсэн.

Бүрэнтогтох MMS04

Улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар хийгдсэн. Одоо ажиглалтын талбайг өргөтгөх, цахилгааны эх үүсвэрийг шиийдэхэд зардал шаардлагатай байгаа

3 Архангай

Батцэнгэл

Улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар хийгдсэн.

Өлзийт AWS310 Төслийн санхүүжилтээр 2014 онд шинээр хийгдсэн.

Өгийнуур AWS310 Төслийн санхүүжилтээр 2014 онд шинээр хийгдсэн.

4 Булган

Дашинчилэн MMS03 Улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар 2015 онд хийгдсэн.

Рашаант AWS310 Улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар 2015 онд хийгдсэн.

Гурванбулаг AWS330 Төсвийн хөрөнгө оруулалтаар 2013 онд хийгдсэн.

5 Хэнтий

Дэлгэрхаан AWS310 Төслийн санхүүжилтээр 2014 онд шинээр хийгдсэн.

Цэнхэрмандал AWS310 Төслийн санхүүжилтээр 2014 онд шинээр хийгдсэн.

Дархан CAMS620 Улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар 2008 шинээр хийгдсэн.

Шинээр суурилуулагдсан автомат станцыг ашиглалтыг бүрэн хангах үүднээс аймаг орон нутгийн хүсэлтэд үндэслэн доорх сумдын цаг уурын станц болон өртөө харуулд дэмжлэг үзүүлсэн байна.

Сумдын цаг уурт үзүүлсэн дэмжлэг Хүснэгт 20

№ Сум Үзүүлсэн дэмжлэг Зарцуулсан хөрөнгө 2015 он

Хэнтий 1 Цэнхэрмандал, өртөө харуулын байр барих 4,000,000

Булган 2 Дашинчилэн өртөө харуулын байр барих 4,000,000 3 Рашаант цаг уурын станцын хашаа барих 2,190,000

2016 он Булган

4 Гурванбулаг цаг уурын станцын хашаа, цахилгаан үүсгүүр

2,822,500

Хэнтий 5 Дархан цаг уурын станцын хашаа барих

Малчдад цаг уурын мэдээ, мэдээллийг хүргэх ажлыг хүртээмжтэй, хямд өртөгөөр, цаашид тогтвортой үргэлжлэх арга хэлбэрээр хэрэгжүүлэхээр 2015 онд масс мессеж илгээх мобигатер төхөөрөмжийг 15 суманд цаг уурын станцад олгож хэвийн ажиллагааг ханган ажиллажээ. Уг төхөөрөмжийг ашиглан сумдын цаг уурын ажилтнууд долоо хоногийн төлөв болон сэрэмжлүүлэх мэдээг тогтмол илгээж байгаа бөгөөд 2016 оны эцсийн байдлаар хагас өссөн дүнгээр 5339 хэрэглэгчдэд 86,000 гаруй месежийг илгээсэн байна.



Текст месеж илгээсэн байдал Хүснэгт 21

Сум Олгосон дугаар Бүртгэсэн дугаар Илгээсэн мессеж Архангай

Өлзийт 86132015 273 523 Батцэнгэл 86872015 388 5629 Өгийнуур 86452015 300 120 Булган

Гурванбулаг 86912015 397 15579 Дашинчилэн 86892015 607 8149 Рашаант 86922015 634 4960 Говь-Алтай

Цээл 86982015 171 3851 Цогт 86972015 207 10281 Алтай 86702015 33 1687 Хөвсгөл

Бүрэнтогтох 86622015 139 Цагаан-уул 86762015 511 16179 Цэцэрлэг 86852015 430 4728 Хэнтий

Цэнхэрмандал 86902015 660 9743 Дархан 86932015 366 2457 Дэлгэрхаан 86752015 223 2428

Нийт 5339 86314

Батлагдсан төсвийн хүрээнд 2015 онд 7, 2014 онд 12 өвөлжөө, хаваржаа шинээр барих ажлыг

зохион байгуулсан байна. Энэхүү үйл ажиллагаанаас өссөн дүнгээр 672 өрхийн 125,260 толгой мал үр шим хүртэх боломжтой болжээ. Барьсан өвөлжөө, хаваржааг орон нутгийн өмчид бүртгүүлэн бүлгийн малчдад эзэмшүүлсэн байна.

Төслийн сумдад барьсан загвар өвөлжөө, хаваржаа Хүснэгт 22

№ Сум Зориулалт Эзэмшигч Үр шим хүртэж буй

Төсөвт өртөг, төгрөг Өрх Хүн ам

Малын тоо

2015 он 251 1129 72415

1

Алтай

хээлтүүлэгч Өвөрцарам/Цэрэн 75 384 20184 хээлтүүлэгч Бөянхайрхан Батсүх 71 309 18564

хээлтүүлэгч Тавинлант Мөнгөншагай

81 342 28607

2 Цогт бод малын Ц.Эрхэмсанаа 6 25 50 3 Дашинчилэн Хээлтүүлэгч А.Бат-Очир 1 5 900 4 Бүрэнтогтох Хээлтүүлэгч Г.Батчулуун 13 48 2990

5 Батцэнгэл бог малын С.Мөнхбаяр, П.Батбаяр

4 16 1120

2014 он 421 569 52845 71761700

1 Цагаан уул Хээлтүүлэгч ЗДТГ 253 43000 5,000,000 2 Цэцэрлэг бог малын Буяндэлгэр 2 6 650 4,284,000 3 Дэлгэрхаан Хээлтүүлэгч ЗДТГ 51 110 7,314,800 4 Цэнхэрмандал бог малын Төгөлдөр 1 3 700 5,945,000 5 Дархан бог малын Ө.Ариунсайхан 1 5 500 5,015,400 6 Өлзийт бог малын Д Дамдинсүрэн 2 8 632 5,405,000 7 Бүрэнтогтох төл малын А.Жаргал 18 65 3985 4,998,500 8 Рашаант бог малын Б.Батсайхан 1 6 150 5,260,000 9 Цогт бог малын Эргэлбямба 1 3 165 6,922,000

10 Цээл бог малын Я.Амарсанаа 3 12 1270 8,352,000 11 Өгийнуур бог малын П.Санжаажамц 2 7 593 5,510,000 12 Гурванбулаг хээлтүүлэгч 86 344 1200 7,755,000 Нийт 672 1698 125260 71761700



Малчдын хувьд бие дааж сургалт дамжаанд суух, мэдлэг эзэмших асуудал дутагдалтай

байдгийг харгалзан хөдөөгийн иргэдэд сургалт, мэдээлэл авах боломжийг бүрдүүлэх үүднээс малчдад зориулсан сургалт, мэдээллийн өрөө танхим тохижуулах ажлыг 2014-2016 онуудад хэрэгжүүлсэн байна.

Сумдад сургалт мэдээллийн танхим тохижуулахад хийсэн хөрөнгө оруулалт

Хүснэгт 23

№ Аймаг Сум Сургалтын

ширээ сандал

Номын шүүгээ

Компъютер, проектор,

дэлгэц

Танхим засвар,

тохижолт

Санхүүжилт, төгрөг

1 Хөвсгөл Цагаан-Уул + + + 6,758,800 Бүрэнтогтох + + + 7,009,500 Цэцэрлэг + + + 15,244,600

2 Хэнтий

Дэлгэрхаан + + 3,340,000 Дархан + + 3,101,500 Цэнхэрмандал + + + + 7,307,800

3

Архангай Батцэнгэл + + 6,979,600 Өлзийт + + 7,014,500

Өгийнуур + + + 5,836,000

4

Булган

Гурванбулаг + + 7,000,000 Дашинчилэн + + 7,035,000

Рашаант + + 3,258,800

5 Говь-Алтай

Цогт + + + + 17,139,000 Алтай + + 10,238,700 Цээл + 6,654,000

Нийт 5 9 5 12 113,917,800

4.2.1.3. Сургалтын чадавхи бэхжүүлэх чиглэлээр

Төслөөс малчны бүлгийг бэхжүүлэх, малчдын бэлчээр, мал аж ахуй, уур амьсгалын

өөрчлөлт, түүнд дасан зохицох талаар мэдлэгийг нэмэгдүүлэх зорилгоор чадавх бэхжүүлэх сургалтуудыг зохион байгуулж 7800 гаруй хүнийг хамруулжээ. Сургалтуудыг зохион байгуулагч төрийн бус байгууллагаас гадна Ус цаг уур, орчны хүрээлэнгийн газар, Мал аж ахуйн хүрээлэн, Мал эмнэлгийн хүрээлэн, ХАА-н Их сургууль, ХАА-н Хоршоологчдын Үндэсний Холбоо зэрэг мэргэшсэн ТББ болон хүрээлэнгүүдтэй хамтран ажилласан байна.

Малчдад зохион байгуулсан сургалтууд Хүснэгт 24

№ Сургалтын нэр Сургалтад оролцсон хүний тоо Нийт хүний

тоо 2012 2013 2014 2015 2016 1 БМ-ын анхан шатны сургалт 540 450 990 2 БМ-ийн 2 дахь шатны сургалт 597 840 1,437 3 УАӨДЗТ-ийн сургалт 235 800 1,035 4 МИД сургалт 900 450 1,350 5 МЭҮ-ын сургалт 112 1,742 1,854 6 Хоршооны анхан шатны сургалт 54 60 499 613 7 Хоршооны ахисан шатны сургалт 40 250 290 8 Нэмүү өртгийн сургалт 40 80 120 9 Техник мэргэжлийн сургалт 43 40 83

10 Худгийн техникчийн сургалт 32 32 Нийт 7,804

4.2.2 Зах зээлийн хөгжил бүрэлдэхүүн хэсгийн зорилт

4.2.2.1. Бичил бизнесийг хөгжүүлэх. Зорилт: Эмэгтэйчүүд давамгайлсан өөртөө туслах бүлгүүд байгуулагдаж батлан даалт бүхий бичил зээлийг ашиглан орлогоо нэмэгдүүлнэ



Төсөлд хамрагдсан Архангай, Булган, Говь-Алтай, Хөвсгөл, Хэнтий аймгуудад

Эмэгтэйчүүдийн бүлэг байгуулж батлан даалт бүхий бичил зээл олгох ажлыг зохион байгуулсан байна. Тухайлбал төсөл хэрэгжих хугацаанд 410 бүлэг байгуулахаар зааснаас 3664 гишүүн бүхий 454 бүлэг байгуулагдсан. байна. 24 дүгээр хүснэгтэд 5 аймагт байгуулсан бүлэг, гишүүдийн тоо, ам бүлийн тоог тус тус үзүүлэв.

Хүснэгт 25

№ Аймгийн

нэр Бүлгийн

тоо Гишүүдийн

тоо Эм Эр

Өрх тол-гойлсон эмэгтэй

Хөгжлийн бэрхшээл- тэй иргэн

Ам бүл

1 Архангай 96 712 530 182 78 32 2418 2 Булган 80 724 572 152 71 28 2581 3 Говь-Алтай 98 727 548 179 99 24 2679 4 Хөвсгөл 92 741 587 154 128 60 2799 5 Хэнтий 89 760 591 169 97 53 2275

Нийт 455 3,664 2,828 836 473 197 12,752

4.2.2.2. 3280 хүн хадгаламж хуримтлуулах, зээлд хамрагдах талаар мэдлэг чадвартай болж өөрсдийн эх үүсвэрээс болон банкнаас зээл авна:

Төслийн зүгээс орон нутгийн иргэдтэй хамтран байгуулсан 455 бүлгийн 86.3 хувь буюу 395 бүлэгт 3,457.1 сая төгрөгийн зээлийг олгох ажлыг зохион байгуулсан байна. Төрийн банкнаас нийт 315 бүлэгт 2840.1 сая төгрөгийн, Капитал банкнаас 47 бүлэгт 444.2 сая төгрөгийн, мөнтүүнчлэн Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих сан болон сум хөгжүүлэх сангаас 32 бүлэгт 172.8 сая төгрөгийн зээлийг тус тус олгосон үр дүнтэй байна.

Эмэгтэйчүүдийн бүлэгт олгосон зээл, аймгуудаар Хүснэгт 26

д/д Аймаг

Байгуулаг дсан

бүлгийн тоо

Зээл авсан Зээлийн эх үүсвэр

Нийт Төрийн банк Капитал банк ХЭДС


зээлийн хэмжээ







1 Архангай 96 84 733.6 67 586 14 134.6 3 13

2 Булган 80 76 711.5 70 671.5 2 20 4 20


98 74 647.5 66 599.5 2 20 7 28

4 Хөвсгөл 92 84 791.6 55 535 19 176.6 10 80

5 Хэнтий 89 77 572.9 59 458.1 10 93 8 31.8

нийт 455 395 3457.1 317 2850.1 47 444.2 32 172.8

Бүлгүүд дундын сангаа бүрдүүлэх ажил эрчимтэй өрнөж байгаа бөгөөд зохион байгуулж буй төрийн бус байгууллагын мэдээлж байгаагаар 20 мянгаас 2 сая төгрөгийн дундын сантай болсон байна. Тус дэд бүрэлдэхүүн хэсгийн хүрээнд жилийн ажлын төлөвлөгөө болон төслийн хугацаанд тавьсан зорилтоо 100 хувь түүнээс дээш хувиар биелүүлсэн үр дүнтэй болжээ.

Бичил бизнесийн хөгжил буюу эмэгтэйчүүдийн бүлгийн үйл ажиллагааны хүрээнд тавьсан зорилтын биелэлт:

Хүснэгт 27

Үйл ажиллагаа Хэмжих

нэгж Төслийн зорилт

Зорилт Биелэлт Хувь

1 Санхүүгийн сургалтад хамрагдсан хүн

тоо 820 1,038 127 хувийг багасгах 100

болгох эм 656 879 134 эр 164 159 97

2 Бизнес, аж ахуйн нэгжийн сургалтад хамрагдсан хүн

тоо 820 1369 160 эм 656 834 127 эр 164 156 95

3 Бүлгийн менежментийн сургалтад хамрагдсан хүний тоо

тоо 2,050 3,093 151 эм 1,640 2,401 146 эр 410 692 169



4 Байгуулагдсан бэхэжсэн бүлгийн тоо тоо

410 454 111

5 Бүлгийн гишүүдийн тоо

тоо 3,280 3,664 112 эм 2,624 2,689 102 эр 656 975 149

6

Технологийн сургалтад хамрагдсан хүн

тоо 1,640 1,344 90 эм 1,312 1,160 88

эр 328 184 56 7 Эмэгтэй ахлагчтай бүлгийн тоо тоо 262 390 149 8 Зээл авсан бүлэг тоо 287 393 140 9 Сумдад засварласан ажлын байр тоо 0 21 Na

Тус дэд бүрэлдэхүүн хэсгийн үйл ажиллагааг мэргэшсэн ТББ-аар дамжуулан хэрэгжүүлэхээр төслийн үндсэн баримт бичигт заасны дагуу нээлттэй тендерээр сонгогдсон “Монголын үйлдвэрлэл, үйлчилгээний хоршоодын холбоо”-той хамтран ажиллах гэрээг өмнөх жилийн гэрээний хэрэгжилтийг үнэлсэний үндсэн дээр ХХААЯ-ны Төрийн нарийн бичгийн даргын А/19 тоот тушаалаар үргэлжлүүлэн сунгаж 2016 оны 1 дүгээр сарын 1-ны өдөр гарын үсэг зурсан байна. 2016 оны жилийн ажлын төсөв төлөвлөгөөний дагуу тус төрийн бус байгуулагатай 52.3 сая төгрөгийн төсөвт өртөг бүхий гэрээ байгуулсанаас ажлын болон санхүүгийн биелэлт тус бүр 100 хувь биелэлттэй гарч байна.

Дэд бүрэлдэхүүн хэсгийн хүрээнд тавигдсан зорилтууд 90-ээс дээш хувьтай хангагдсантай холбогдуулан 2016 онд харьцангуй цөөн тооны ажил төлөвлөгдсөн байна. Тухайлбал 2015 оны эцсийн байдлаар эмэгтэйчүүдийн бүлэгт олгогдох батлан даалт бүхий бичил зээл үйл ажиллагааны хувьд тавьсан зорилтоо бүрэн хангасан (байгуулагдсан бүлгийн 75 хувь нь зээл авахаар зааснаас 86.35 хувьд нь зээл олгосон үр дүнтэй), бизнесийн болон, банк зээлийн, бүлгийн менежментийн зэрэг сургалтуудын хувьд ч тавьсан зорилтоо бүрэн хангажээ (26 дугаар Хүснэгтийг харах ). Тиймээс бүлгүүдийн бизнесийн үйл ажиллагааг тогтворжуулах хөрөнгө оруулалтыг хийх, цаашид хоршоо болон өргөжихөд дэмжлэг болгох үүднээс хоршооны сургалтыг зохион байгуулах (2016 онд 289 хүнийг хамруулсан), бүлгүүд туршлага мэдлэгээ хуваалцах туршлага судлах уулзалт семинар зохион байгуулах (2016 онд 260 хүнийг хамруулсан), үндсэн ажлуудыг төлөвлөн хэрэгжүүлсэн байна.

Ажлын байрны засвар. Ажлыг зохион байгуулагч буюу хэрэгжүүлэгч байгууллагаас хийсэн судалгаанаас харахад 455 бүлгийн 3664 гишүүний 512 нь буюу ердөө 15 хувь нь түрээсийн болон өөрийн ажлын байртай байгаа судалгаа гарчээ.

Бүлгүүдийн ажлын байрны мэдээ Хүснэгт 28

№ Аймаг Ажлын байртай Түрээсийн

Бүлгийн 1гишүүний Төрийн Хувийн 1 Архангай 29 39 11 23 2 Булган 45 25 9 28 3 Говь-Алтай 36 16 2 44 4 Хөвсгөл 26 39 5 48 5 Хэнтий 10 46 5 26 Дүн 146 165 32 169

Төсөл хэрэгжиж буй аймгууд дахь төрийн өмчийн ашиглагдахгүй байгаа хуучин байрыг

засварлах ажлын төсвийг жилийн төлөвлөгөөнд тусган ажилласан ба 21 суманд 652.8 сая төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийгдсэн байна. Энэхүү ажлыг төсөлд хамрагдсан сумдаас ирүүлсэн засварлах боломжтой барилгуудын судалгаа, шаардагдах төсөв, фото зураг, сум орон нутгийн хувь оролцоо зэргийг харгалзан судлан үзэж санал боловсруулан ХХААЯ-ны техникийн ажлын хэсгээр хэлэлцүүлэн төсвийг батлуулсан байна. Батлагдсан төсвийн хүрээнд 2015 онд 11 суманд, 2016 онд 10 суманд барилга засварыг ажлыг тус тус хийж гүйцэтгэх ажлыг зохион байгуулсан байна. Энэхүү ажил нь бүлгүүдийн ажлын байрны эрэлт хэрэгцээг хангахад чиглэгдэж байгаа юм.



Сумдад ажлын байр засварлахад зарцуулсан хөрөнгийн хэмжээ, үнийн дүн

Хүснэгт 29

№ Аймаг Засварласан

Тоо ширхэг Үнийн дүн Тоо ширхэг Үнийн дүн

2015 он 2016 он 1 Архангай 2 60,000,000.0 2 69,000,000.0 2 Булган 3 81,700,000.0 2 84,400,000.0 3 Говь-Алтай 2 64,000,000.0 2 75,000,000.0

4 Хөвсгөл 1 29,300,000.0 2 55,500,000.0 5 Хэнтий 3 71,900,000.0 2 62,000,000.0 Дүн 11 306,900,000.0 10 345,900,000.0

Сумдад ажлын байр засварлах ажлыг хийж гүйцэтгэсэний үр дүнд 60 гаруй бүлгийн 170

орчим хүн ажлын байртай болсон тооцоо гарч байна. Барилгын ажлын гүйцэтгэгчийг сонгох ажлыг “Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах тухай” хуулийн дагуу босго үнийн дүнгээс хамааран орон нутагт зохион байгуулсан байна.

Тоног төхөөрөмжийн дэмжлэг үзүүлсэн талаар. Бүлгүүдийн хөдөө аж ахуйн чиглэлийн

үйл ажиллагааг дэмжих зорилгоор бороожуулагч, гар үрсэлгээний машин, дуслын усалгааны систем, хүлэмжийн плёнк зэрэг нийт 164.2 сая төгрөгийн үнэ бүхий тоног төхөөрөмж олгож үүнээс хүлэмжийн плёнк, цөцгий ялгагч зэрэг 500,000 төгрөгнөөс доош үнийн дүн бүхий тоног төхөөрөмжийг үнэ төлбөргүй, бусад тоног төхөөрөмжийн үнийн дүнгийн 80 хувийг бүлгийн дундын санд төвлөрүүлэх зарчмаар олгосон байна. Ажлын үр дүнд бүлгийн бусад гишүүд ч энэ үйл ажиллагаанаас төслийн үр шимийг хүртэх боломжтой болсон байна. Төслийн зүгээс 23.6 сая төгрөгний хөнгөлөлт үзүүлсэн ба тоног төхөөрөмж, багаж хэрэгсэл хүлээн авсан бүлэг, хоршоодын дундын санд 167.2 сая төгрөг эргэн төлөгдсөн ба дундын сангийн мөнгөн хуримтлал өссөн байна.



Бүлгүүдэд олгосон тоног төхөөрөмж Хүснэгт 30

д/д

Аймаг

Бороожуулагч Гар үрсэлгээний машин Хүлэмжийн плёнк Хүлэмж, усалгааны иж

бүрдэл Цөцгий ялгагч

Дуслын усалгааы систем

2015 он 2016 он

Тоо Үнийн дүн Тоо Үнийн дүн Тоо Үнийн дүн Тоо Үнийн дүн Тоо Үнийн дүн Тоо Үнийн дүн

1 Архангай 2 3,296,000 11 9,350,000 20 2,000,000 2 5,690,000 15 3,945,000 2 6,700000

2 Булган 5 8,592,000 10 8,500,000 20 2,000,000 2 5,690,000 15 3,945,000 3 10,050000


4 3,400,000 20 2,000,000 2 5,690,000 15 3,945,000 2 6,700000

4 Хөвсгөл 5 7,888,000 8 6,800,000 20 2,000,000 2 5,690,000 15 3,945,000 2 6,700000

5 Хэнтий 7 11,888,000. 6 5,100,000 30 3,000,000 2 5,690,000 15 3,945,000 3 10,050000

Дүн 19 31,664,000 39 33,150,000 110 11,000,000 10 28,450,000 75 19,725,000 12 40,200,000



4.2.2.2.Нэмүү өртөгийн сүлжээг хөгжүүлэх. Зорилт: Төслийн батлан даалт бүхий зээл авах замаар жижиг дунд үйлдвэрүүд бэхжиж, газар тариалан болон мал аж ахуйн түүхий эд ханган нийлүүлэгчдийн түүхий эд бэлтгэх чадавх дээшилнэ. Уг дэд бүрэлдэхүүн хэсгийн хүрээнд:

Орон нутгийн нэмүү өртөгийн сүлжээг дэмжих чиглэлээр аймаг, сумдын жижиг, дунд үйлдвэр, хоршоод дэмжлэг үзүүлж тэдэнд 50 хувийн батлан даалт бүхий хөнгөлттэй зээл олгох, боловсон хүчний хувьд чадавхжуулах.

Үндэсний хэмжээний нэмүү өртгийн сүлжээг сонгогдсон 3 чиглэлээр дэмжин ажиллажээ. Жижиг дунд үйлдвэрийг хөгжүүлэх чиглэлээр төсөлд хамрагдсан 5 аймгийн хэмжээнд нийт

55 аж ахуйн нэгжийг сонгон авч батлан даалт бүхий зээл, сургалт болон бусад чадавхийг бэхжүүлэх чиглэлээр дэмжлэг үзүүлсэн (2016 онд 20 аж ахуйн нэгж сонгогдсон) нь аймгуудын хөдөө аж ахуйн үйлдвэрлэл эрхлэгч аж ахуйн нэгжүүдийн 15.2 хувийг эзэлж байна. Сонгон шалгарсан аж ахуйн нэгжүүдийн 18 нь төслийн гол дэмжлэг болох зээлийн хэмжээний 50 хувь хүртэл батлан даалт бүхий 2.3 тэрбум төгрөгийн зээлийг авсан байна.

Сонгогдсон аж ахуйн нэгжийн нэр, үйл ажиллагааны чиглэл Хүснэгт 31

2016 онд сонгогдсон ЖДҮ, хоршоод

Аж ахуйн нэгжийн нэр

Хаяг Холбоо барих

хүний нэр Утасны дугаар

Үйл ажиллагааны чиглэл

Багарашаант ХХК Архангай аймаг, Эрдэнэбулган сум

Б. Хүрэлхуяг 99747159 Сүүний уурагны үйлдвэр байгуулах

Ар-Энхнаран хоршоо Архангай аймаг, Төвшрүүлэх сум

Ө.Энхтайван 99797169 Малын тэжээлийн үйлдвэрлэл

Шинэ тод өнгө ХХК Архангай аймаг, Эрдэнэбулган сум

Ч. Түмэн-Эрдэнэ

88110955 Сүүний эрчимжсэн ферм өргөтгөх

АР ТББДМ хоршоо Архангай аймаг, Эрдэнэбулган сум

Б.Батгэрэл 99016980 Газар тариалан эрхлэх

Өндөр цэгц ХХК Булган аймаг, Булган сум

А.Бямбадорж 99342828 Айрагны хөргүүртэй цех

Дэвжих хүнс ХХК Булган аймаг, Баяннуур сум

Л.Сумбанд 95599095 Чацаргана боловсруулах

Булган ачуут ХХК Булган аймаг, Булган сум

С.Саран 99998440 Сүү, сүүн бүтээгдэхүүн боловсруулах жижиг үйлдвэр байгуулах

Агро Алтай Импекс ХХК

Булган аймаг, Бүрэгхангай сум

Б. Индра 99118047 4 улирлын хүлэмж

Алтайн сүрлэг нуруу ХХК

Говь-Алтай аймаг, Есөн булаг сум

Н.Батболд 99084593 Махны үйлдвэр өргөтгөх

Хүрхрээн долгио хоршоо

Говь-Алтай аймаг, Чандмань сум

Б.Оросоо 88098623 Бөхтөр арвайн гурил үйлдвэрлэл

Алтан тэвш хоршоо Говь-Алтай аймаг, Бигэр сум

Д. Мөнх 99164965 Ингэний хоормог

Газрын өгөөж хуримт хоршоо

Говь-Алтай аймаг, Тайшир сум

А.Наранбаатар 99108043 Халтар арвайн гурил

Есөн-Эрдэнэ бадмаанямбуу хоршоо

Хөвсгөл аймаг, Галт сум

М.Алтангэрэл 93053485 Жимс, жимсгэнэ боловсруулах

Өөдлөх галт хоршоо Хөвсгөл аймаг, Галт сум

Ж.Будханд 98389938 Өндөр ашиг шимт сүүний ферм өргөтгөх

Эг Эрдэнэт хоршоо Хөвсгөл аймаг, Түнэл сум

Э.Бавуудорж 98979111 Эрчимжсэн мал аж ахуйг өргөтгөх

Шонхорт цагаан сайг хоршоо

Хөвсгөл аймаг, Бүрэнхаан сум

Д.Бадрах 99508650 Эрчимжсэн мал аж ахуйг өргөтгөх

Өлзийт Энсада ХХК Хэнтий аймаг, Хэрлэн сум

Ө.Болдсайхан 99105916 Тэжээлийн үйлдвэр байгуулах

Талын их наран ХХК Хэнтий аймаг, Биндэр сум

Т.Туяа 99111244 Зөгийн аж ахуй хөгжүүлэх

2017 он

ХҮНС, ХӨДӨӨ АЖ АХУЙ, Х

Хэрлэн баян дулаан хөгжил хоршоо

Хэнтий аймаг, Дэлгэрхаан сум

Хайлааст хайрхан хоршоо

Хэнтий аймаг, Хэрлэн сум

Сонгогдсон аж ахуйн нэгжмах махан бүтээгдэхүүн боловсруулах байна.

График 3. Сонгогдсон Аж ахуйн нэгж

2016 оны эцсийн байдлаар 18 аж ахуйн нэгж зүгээс 936.6 сая төгрөгийн батлан 5 жилийн хугацаагаар олгогдож буюу ЖДҮХС, Сум хөгжүүзээлд төслөөс батлан даалт гаргах шаардлаг

Зээл авсан

д/д Аймаг, сум Аж ахуйн

нэгжийн нэр

Архангай

1 Өндөр-Улаан “Ар-Аз ХХК

2 Эрдэнэбулган “Улам ХХК

3 Тариат “Бүүрэгийн нуурХХК

4 Эрдэнэбулган “ОДКР

Хөвсгөл

5 Мөрөн “Сэлэнгэ

6 Мөрөн “Гурван ИвээлХХК

7

“Газар шорооХХК

Хэнтий

8 Баян-Адрага “Мөнхийн Дуурлиг

9 Өмнөдэлгэр “Энхбум

Булган

Ноос, ноолуур, эсгий

11%

Сүү, цагаан идээ 24%

ХЯНАЛТ-ШИНЖИЛГЭЭ,

АЖ АХУЙ, ХӨНГӨН ҮЙЛДВЭРИЙН ЯАМ

Хэнтий аймаг, Дэлгэрхаан сум

Д.Батжаргал 99275160 Хадлан бэлтгэх

Хэнтий аймаг, Хэрлэн сум

Ч.Эрдэнэцэцэг 98218457 Хбарих

Сонгогдсон аж ахуйн нэгжүүдийн үйл ажиллагааны чиглэлээс харахад сн боловсруулах үйлвэрлэл хамгийн өндөр буюу тус б

График 3. Сонгогдсон Аж ахуйн нэгжүүдийн үйл ажиллагааны чиглэл

2016 оны эцсийн байдлаар 18 аж ахуйн нэгж 2.3 тэрбум төгрөгийн зээл ав

гийн батлан даалт гаргаад байна. Энэхүү зээлийн х5 жилийн хугацаагаар олгогдож байна. Эдгээрээс 3 аж ахуйн нэгж төслийн бус

үүлэх сан болон Чингис бондоос зээл авсан байна. “с батлан даалт гаргах шаардлагагүй гэж үзсэн болно.

Зээл авсан аж ахуйн нэгжүүдийн нэр, зээлийн эх

Аж ахуйн нэгжийн нэр

Зээлийн хэмжээ Зээлийн эх

үүсвэр

310,000,000 Аз Түвшин” 130,000,000 JICA TSL-II

Улам Баяжихуй” 40,000,000 ЖДҮДС

рэгийн нуур” 60,000,000 СХС

ОДКР” хоршоо 80000000 90 хувь төслөөс

178,000,000

Сэлэнгэ” ХХК 60,000,000 JICA TSL-II

Гурван Ивээл”

70,000,000 JICA TSL-II

Газар шороо”

48,000,000 90 хувь төслөөс

380,000,000 нхийн

Дуурлиг” ХХК 300,000,000 JICA TSL-II

Энхбум” хоршоо 80,000,000 90хувь төслөөс

866,700,000

Жимс, жимсгэнэ 7%

Цайны үйлдвэрлэл

7%

тариа, гурилын үйлдвэр

Мах, махан бүтээгдэхүүн

24%

Хүнсний ногоо

тариалалт11%

Ноос, ноолу

Сүү, цагаан Бусад 3%

ШИНЖИЛГЭЭ, ҮНЭЛГЭЭНИЙ ТАЙЛАН

24

Хадлан бэлтгэх үйлдвэрлэл

Хүнсний ногооны зоорь барих

йл ажиллагааны чиглэлээс харахад сүү, цагаан идээ, р буюу тус бүр 24 хувийг эзэлж

йл

гийн зээл авсан ба төслийн ээлийн хүү жилийн 8 хувь бөгөөд

слийн бус зээлийн эх үүсвэр зээл авсан байна. “Сэлэнгэ” ХХК-ний

ийн нэр, зээлийн эх үүсвэр Хүснэгт 32

Олгосон банк

Төслийн батлан даалтын хэмжээ

97,000,000

XAC банк 65,000,000

XAC банк -

-

ХАС банк 32,000,000

59,000,000 Голомт

банк -

Голомт банк 35,000,000

24,000,000

198,000,000

XAC банк 150,000,000

Төрийн банк 48,000,000

425,300,000

Цайны үйлдвэрлэл

Үр тариа, гурилын үйлдвэр

13%

Мах, махан бүтээгдэхүүн

24%



10 Булган “Булган Анар” ХХК 200,000,000 JICA TSL-II

Капитал банк 80,000,000

11 Булган “Имбүтэн-Бүтээл” хоршоо 50,000,000

90 хувь төслөөс


12 Сэлэнгэ “Сайхан Харзтай” ХХК 50,000,000



13 Хялганат “Хялганат Гэсэр” 120000000



14 Булган “Булган-Ачуут” 50,000,000



15 Хутаг-Өндөр “Өлгий сондуул” 396,700,000 JICA TSL-II

198,300,000

Говь-Алтай 555,500,000 129,300,000

16 Цээл

“Ихэр Таян” хоршоо 135,500,000



17 Цээл

“Суман Таян” “хоршоо 80,000,000



18 Есөнбулаг “Ус Харуул Алтай” ХХК

340,000,000 Чингис бонд Голомт

банк -

Нийт зээлийн хэмжээ 2,290,200,000

908,600,000

Төсөл хэрэгжсэн хугацаанд нийтдээ 9 төрлийн сургалт зохион байгуулагдсан, сургалтад

55 аж ахуйн нэгжийн 350 /давхардсан тоогоор/ ажилтан, албан хаагч, технологичид хамрагдсан бөгөөд энэхүү сургалт нь тэдний бизнесийн үйл ажиллагаагаа өргөтгөхөд томоохон мэдээлэл, арга зүйн дэмжлэг үзүүлсэн байна.

Дэд бүрэлдэхүүн хэсгийн хүрээнд зохион байгуулсан сургалтад оролцсон хүний тоо

Хүснэгт 33

д/д Сургалтын нэр Төслийн зорилт

2014 2015 2016 Нийт Зорилттой

харьцуулсан хувь

1 Бизнес төлөвлөгөө боловсруулах сургалт

45 15 20 20 55 122

2 Компъютерийн болон санхүүгийн цахим програмын сургалт

45 15 20 20 55 156

3 Манжуур хотын тоног төхөөрөмжийн үзэсгэлэн худалдаа

NT 16 0

16 Na

4 Сүү, сүүн бүтээгдэхүүний сургалт NT 5 5

10 Na 5 Өөрийн өртгийн калкуляц 45 6

16 22 49

6 Компаний дотоод хяналт 45 5 27

32 71 7 Малчны бүлгийн менежмент NT

123

123 Na

8 Түүхий эдийн чанар сайжруулах NT

7

7 Na

9 Хямралын үед жижиг, дунд бизнесийг удирдах нь NT 0 0 28

28 Na

Нийт 180 77 202 84 348 202

Үндэсний нэмүү өртөгийн сүлжээг дэмжих үйл ажиллагааны талаар. Уг үйл ажиллагааг хожимдож эхэлсэнтэй холбогдуулан санхүүжүүлэгч байгууллагын Дунд хугацааны ажлын хэсгээс цөөн тооны үндэсний хэмжээний нэмүү өртөгийн сүлжээг сонгон дэмжих зөвлөмж өгсөний дагуу тодорхой хүрээнд судалгаа хийсэн ажлын дүнг ХХААЯ-ны төслийн техникийн ажлын хэсгээр хэлэлцүүлэн доорх 3 чиглэлийг урьдчилсан байдлаар сонгосон байна. Үүнд: а) Сүү сүүн бүтээгдэхүүн, б) Чацаргана, жимс жимсгэний үйлдвэрлэл в) Байцаа, хүнсний ногоо гэсэн чиглэлүүдийг тогтоосон байна. Дээрх үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэхдээ төслийн үндсэн зорилтыг хангах хүрээнд нэмүү өртөгийн сүлжээг бүхэлд нь дэмжихээс илүү тэдгээрт түүхий эд нийлүүлэгч малчин өрхүүд, орлого багатай иргэдийг чадавхжуулах, тэдэнд дэмжлэг үзүүлэхэд голлон анхаарч 730 гаруй иргэнийг сургалтад хамруулах ажлыг зохион байгуулсан байна.



Төслийн хүрээнд 2015-2016 онуудад зохион байгуулсан сургалт, хамрагдсан хүний тоо

Хүснэгт 34

№ Сургалт Хамрагдсан хүн

2015 2016 Нийт 1 “Сүү үйлдвэрлэлийн чанар, эрүүл ахуйн зохистой дадал” 40

40

2 “Сүүний үйлдвэрлэл ба сүүний фермийн аж ахуйн зохистой дадал 43 40 83 3 Чацаргана тариалах, боловсруулах технологи 50 41 91 4 Чацаргана, бусад жимс жимсгэнэ тариалах анхан шатны сургалт 122 39 161 5 “Байцааны үрслэг бойжуулах, тариалах, арчлах технологи” 111

111

6 Чацарганы шинэ стандарт танилцуулах

40 40 7 Сонгино, сармисны үрслэг бойжуулах арга, технологи 102

102

8 Хүнсний ногооны өвчин хортон, хог ургамалтай тэмцэх арга технологи

62 82 144

нийт 530 202 732

Мөнтүүнчлэн “Сүү боловсруулах үйлдвэрлэл” гэсэн сурах бичгийн агуулгыг Технологийн

дээд сургуулийн багш нартай хамтран шинэчлэн боловсруулж орчин үеийн дэвшилтэт технологитой нийцүүлсэн нь сүүний салбарын мэргэжилтэн бэлтгэхэд томоохон оюуны хөрөнгө оруулалт болсон гэж үзсэн, одоо сурах бичгийг Технологийн дээд сургуулийн оюутнууд өргөнөөр ашиглаж байна.

Монгол улсын үндэсний стандартад “Жимс жимсгэнэ, хүнсний ногооны шүүс, технологийн шаардлага” гэсэн ерөнхий стандарт байгаа нь чацарганы шүүсийг экспортонд гаргахад сөргөөр нөлөөлж байгаа нөхцөл байдлыг судлан үзэж зарим нэг стандартыг өөрчлөх, шинээр боловсруулах үйл ажиллагааг санхүүжүүлэх ажлыг зохион байгуулсан. Тухайлбал 2015 оны 12 дугаар сард “Чацарганы шүүс ба нектар Техникийн шаардлага MNS 0664:2015” стандарт, “Жимс, жимсгэнэ ба ногооны бүтээгдэхүүн MNS ISO 2173:2015” стандарт, “Жимсний шүүс. Уусдаг хуурай бодис тодорхойлох MNS ISO 2172:2015” стандартуудыг тус тус батлуулж улс орон даяар мөрдөж эхлээд байна. Өөрөөр хэлбэл үндсэний сүлжээ байгуулах хүрээнд хийгдсэн томоохон ажлууд болсон байна.

4.2.2.4. Төслийн зээлийн батлан даалтын дэмжлэгтэйгээр банкууд зорилтод бүлгийн хүмүүст

олгох зээлийг өргөжүүлэх

Хөдөө аж ахуйн үйлдвэр эрхлэгчид, орлого багатай иргэд, эмэгтэйчүүдийн бүлгүүдэд зээл, зээлийн батлан даалт олгох чиг үүрэг бүхий Зээлийн батлан даалтын сангийн дэд нэгжийг Сангийн яамны дэргэд байгуулагдан ажилласан байна.

Төслийн хүрээнд доорх зорилтот бүлэгт зээл, зээлийн батлан даалтын үйлчилгээг үзүүлсэн байна. Тухайлбал:

1. Төслийн дэмжлэгтэйгээр зохион байгуулагдсан эмэгтэйчүүдийн бүлгүүд (төслийн 5 аймагт),

2. Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих сангийн зээлдэгчид (орон даяар), 3. Нэмүү өртөгийн сүлжээний хүрээнд төслөөс сонгон шалгаруулсан аж ахуйн нэгжүүд

(төслийн 5 аймагт), 4. Сүү, сүүн бүтээгдэхүүн, чацаргана, жимс жимсгэнэ, хүнсний ногооны чиглэлээр үйл

ажиллагаа явуулж буй жижиг, дунд үйлдвэр эрхлэгчдэд (орон даяар) багцын болон ганцаарчилсан батлан даалт гаргасан байна. Эмэгтэйчүүдийн бүлэгт олгох зээлд багцын батлан даалт гаргах гэрээг Төрийн болон Капитал банктай, ганцаарчилсан батлан даалтын гэрээг Төрийн банк, Капитал банк, Хас банк, Голомт банк, Хаан банк, Худалдаа хөгжлийн банк, Улаанбаатар хотын банк, Капитрон банк, Чингис хаан банкуудтай тус тус байгуулсан.

Өссөн дүнгээр авч үзвэл төслийн 5 аймагт байгуулагдсан 455 бүлгийн 363 бүлэгт төслийн

эх үүсвэрээс, 32 бүлэгт Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих сангаас нийт 3.3 тэрбум төгрөгийн зээл олгож, 1.9 тэрбум төгрөгийн батлан даалт гаргасан байна. Төслийн хүрээнд хэрэгжүүлсэн багцын батлан даалтыг амжилттай хэрэгжсэн гэж үзэн энэ үйл ажиллагааг орон даяар өргөжүүлэхээр шийдвэрлэн Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих сангаас төслийн бус аймаг, сумдад олгогдсон зээлд мөн багцын батлан даалт гаргажээ. Тус сангийн 560 зээлдэгчдэд 1.6 тэрбум төгрөгийн багцын батлан



даалтыг төслөөс гаргаж орлого багатай иргэдийн амьжиргааг нэмэгдүүлэх, санхүүгийн үйлчилгээний хүртээмжийг орон даяар нэмэгдүүлэхэд бодит дэмжлэг үзүүлжээ.

Аж ахуйн нэгжийн зээл болон ганцаарчилсан батлан даалтын үйл ажиллагааны хүрээнд Японы Олон улсын хамтын ажиллагааны ЖАЙКА байгууллагын санхүүжилттэй “Жижиг дунд үйлдвэрийг хөгжүүлэх, байгаль орчныг хамгаалах 2 үе шаттай зээл”-ийн төсөлтэй хамтран хэрэгжүүлэхээр гэрээ байгуулан ажилласны үр дүнд энэхүү төсөл болон өөрийн төслийн эх үүсвэрээс 18 аж ахуйн нэгжид нийт 2.3 тэрбум төгрөгийн зээлийг санхүүжүүлж 963.6 сая төгрөгийн батлан даалтыг гаргасан байна.

Эмэгтэйчүүдийн бүлгийн 2.0 тэрбум төгрөгийн зээлд багцын батлан даалт гаргах гэрээг Төрийн банк болон Капитал банктай, ганцаарчилсан батлан даалтын гэрээг арилжааны 8 банктай байгуулсан байна. Үүнд:

1. Төрийн банк 2. Капитал банк 3. Голомт банк 4. ХХ банк 5. ХАС банк 6. УБ хотын банк 7. Чингис хаан банк 8. Капитрон банкууд хамрагдсан байна.

4.2.3 Төслийн менежмент ба бодлогын дэмжлэг

4.2.3.1. Төслийн үйл ажиллагааг зорилтод бүлэгт хүргэхдээ цаг хугацаа, өртөг хэмнэсэн байна

Мал аж ахуйг тогтвортой хөгжүүлэх засгийн газрын бодлого, үйл ажиллагааны зорилго, зорилтын биелэлтийг хангахад дэмжлэг үзүүлнэ.

Төслийг удирдах хороо. Төслийн үйл ажиллагааг бодлогын удирдлага чиглэлээр хангах

үүрэг чиглэл бүхий Төслийг удирдах хороог 2012 онд ХХААХҮЯ (ҮХААЯ)-ны Төрийн нарийн бичгийн даргын тушаалаар байгуулсан бөгөөд Засгийн газрын бүтэц бүрэлдэхүүн өөрчлөгдсөнтэй холбоотойгоор удирдах хорооны бүрэлдэхүүн 2 удаа өөрчлөгдсөн байна. Хамгийн сүүлд ХХААЯ-ны Сайдын 2015 оны 03-сарын 26-ны өдрийн А-43 тоот тушаалаар Удирдах хорооны бүрэлдэхүүнийг шинэчилсэн томилсон байна. Төслийн Санхүүжилтын гэрээнд заасны дагуу Удирдах хороо нь Сангийн яамны төлөөллөөр ахлуулдаг болсон байна.

Төслийг Удирдах хорооны бүрэлдэхүүн: Удирдах хорооны дарга: Сангийн яамны Хөгжлийн санхүүжилт, өрийн удирдлагын газрын

дарга Гишүүд:

- Хүнс хөдөө аж ахуйн яамны Төрийн захиргаа удирдлагын газрын дарга - Хүнс хөдөө аж ахуйн яамны Стратегийн бодлого, төлөвлөлтийн газрын дарга - Хүнс хөдөө аж ахуйн яамны Гадаад хамтын ажиллагааны хэлтсийн дарга - Хүнс хөдөө аж ахуйн яамны Мал аж ахуйн бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах

газрын бэлчээрийн ургамал хамгаалал, малчдын хоршооны асуудал хариуцсан мэргэжилтэн

- Хүнс хөдөө аж ахуйн яамны Хяналт шинжилгээ, үнэлгээ дотоод аудитын газрын мал аж ахуйн салбарын хяналт-шинжилгээ хариуцсан мэргэжилтэн

- Хүнс хөдөө аж ахуйн яамны Гадаад хамтын ажиллагааны хэлтсийн олон улсын байгууллага, төсөл, хөтөлбөрийн зохицуулалт хариуцсан мэргэжилтэн

- Монгол банкны Төлбөр тооцоо бүртгэлийн газрын захирал - Сангийн яамны Хөгжлийн санхүүжилт, өрийн удирдлагын газрын мэргэжилтэн - Байгаль орчин, ногоон хөгжил, аялал жуулчлалын яамны Ногоон хөгжлийн

бодлого, стратегийн төлөвлөлтийн газрын мэргэжилтэн Хөндлөнгийн ажиглагчаар:

- “АГРОМ Хөдөөг дэмжих төв” ТББ-ын Захирал - Монголын үйлдвэрлэл үйлчилгээний хоршоодын холбооны Ерөнхийлөгч

Нарийн бичгийн дарга: - Төслийг удирдах нэгжийн захирал



Монгол улсын засгийн газар, ХААХОУС - ийн хооронд байгуулсан Санхүүжилтын хэлэлцээрт Удирдах хороо нь жилд 2-оос доошгүй удаа хуралдана гэж заасны дагуу хороо төсөл хэрэгжих хугацаанд 10 удаа хуралдаж, жилийн ажлын төсөв, төлөвлөгөө, өмнөх жилийн төсөв, төлөвлөгөөний биелэлт, санхүүжүүлэгч байгууллагын хяналт үнэлгээний багийн болон жил тутмын Аудитын шалгалтын дүнг хэлэлцэхээс гадна цаг үеийн шаардлагатай бусад асуудлыг хэлэлцэж байсан байна.

4.3.2 Техникийн ажлын хэсгүүд

Зээлийн батлан даалтын техникийн хороо. Зээлийн батлан даалтын сангийн дэд

хэсгийн хэрэгжилтийг удирдан чиглүүлэх үүрэг бүхий 5 хүний бүрэлдэхүүнтэй Техникийн хороог Төслийн удирдах хорооны 2013 оны 4 дүгээр сарын 11-ний өдрийн 1 тоот тогтоолоор батлуулсан ба ХААХОУС-ийн Дунд хугацааны Хяналт үнэлгээний ажлын хэсгийн зөвлөмжийн дагуу Эдийн засгийн хөгжлийн яам, Санхүүгийн зохицуулах хороо, Монголбанк, Банкны холбооны төлөөллийг нэмж Сангийн яамны Төрийн нарийн бичгийн даргын 2014 оны 7 дугаар сарын 23-ны өдрийн А181 тоот тушаалаар 10 хүний бүрэлдэхүүнтэйгээр шинэчлэн батлуулжээ. Тус техникийн хороо 2013 онд 4 удаа, 2014 онд 5 удаа, 2015 онд 7 удаа, 2016 онд 7 удаа нийт 23 удаа хуралдаж, холбогдох шийдвэрүүдийг гаргаж, хэрэгжилтийг ханган ажиллажээ.

Техникийн хороогоор зээлийн батлан даалтын сангийн үйл ажиллагаа, зээлийн батлан даалт гаргах заавар журам, сонгогдсон аж ахуйн нэгжүүдэд ганцаарчилсан батлан даалт гаргах тухай, хөрөнгийн эх үүсвэрийг байршуулах гэрээг шинэчлэх, цаашид авах шаардлагатай зарим арга хэмжээг батлах тухай зэрэг асуудлуудыг хэлэлцэж холбогдох тогтоол, шийдвэрийг гаргаж ажилласан байна.

Бүрэлдэхүүн хэсгийн техникийн ажлын хэсэг. Төслийн үйл ажиллагааг салбарын бодлого, хөтөлбөрүүдтэй уялдуулах, техникийн заавар, зөвлөмжөөр хангах зорилгоор “Зах зээлийн хөгжил”, “Бэлчээрийн менежмент ба байгаль цаг уурын өөрчлөлтөд дасан зохицох нь“ бүрэлдэхүүн хэсгүүдийн үйл ажиллагааг зохицуулах хоёр ажлын хэсгийг 2012 онд ХХААХҮЯ-ны Төрийн нарийн бичгийн даргын А/23 тоот тушаалаар байгуулсан. Засгийн газрын бүтэц бүрэлдэхүүн өөрчлөгдсөнтэй холбоотойгоор ажлын хэсгийн бүрэлдэхүүнд өөрчлөлт орсон байна.

Зах зээлийн хөгжил бүрэлдэхүүн хэсгийн Техникийн ажлын хэсэг ХХААЯ-ны Төрийн нарийн бичгийн даргын 2015 оны 03 сарын 31-ны өдрийн А/89 дугаар тушаалаар 6 хүний бүрэлдэхүүнтэйгээр шинэчлэгдэн байгуулагджээ.

Ажлын хэсгийн бүрэлдэхүүнд: Ажлын хэсгийн ахлагч:

- ХХААЯ-ны Газар тариалангийн бодлого зохицуулалтын газрын ахлах мэргэжилтэн Н.Оюунсувд

Гишүүд: - ХХААЯ-ны Газар тариалангийн бодлого зохицуулалтын газрын ахлах мэргэжилтэн

Ж.Төмөрхуяг - ХүБХЗГ-ын мэргэжилтэн Л.Отгонболор - ЗЗБУХ төслийн ТУН-ын захирал Д.Далантайням - ЗЗБУХ төслийн ЗБДС-гийн дэд нэгжийн менежер М.Баярмаа - ЗЗБУХ төлсийн бүрэлдэхүүн хэсгийн зохицуулагч Ц.Алтанцэцэг

Ажлын хэсэг жилд 2-оос доошгүй удаа хуралдаж төслийн жилийн ажлын төсөв төлөвлөгөө, ажлын хэрэгжилт, Орон нутгийн нэмүү өртөгийн сүлжээний хүрээнд сонгогдох аж ахуйн нэгж, эмэгтэйчүүд давамгайлсан бүлгийг дэмжих зорилгоор төрийн өмчийн мэдлийн ашиглагдахгүй байгаа байрыг засварлах сумдыг сонгох, Зах зээлийн хөгжил бүрэлдэхүүн хэсгийн үр шим хүртэгсдэд хийгдэх хөрөнгө оруулалт зэрэг асуудлыг хэлэлцэж холбогдох шийдвэрүүдийг гаргалаа.

“Бэлчээрийн менежмент ба байгаль уур амьсгалын өөрчлөлтөд дасан зохицох нь” бүрэлдэхүүн хэсгийн Техникийн ажлын хэсэг доорх бүрэлдэхүүнтэй ажилласан байна. Үүнд:

Дарга: Мал аж ахуйн бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газрын ахлах мэргэжилтэн Гишүүд:

- Мал аж ахуйн бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газрын мэргэжилтэн - Мал аж ахуйн бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газрын мэргэжилтэн - Стратегийн бодлого, төлөвлөлтийн газрын ахлах мэргэжилтэн - Хүнсний үйлдвэрийн бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газрын мэргэжилтэн



- Хяналт шинжилгээ, үнэлгээ дотоод аудитын газрын мэргэжилтэн - Төслийн удирдах нэгжийн захирал

Нарийн бичгийн даргаар Төслийн “Бэлчээрийн менежмент ба уур амьсгалын өөрчлөлтөд дасан зохицох нь” бүрэлдэхүүн хэсгийн зохицуулагч ажиллаж улирал тутам хуралдаж төслийн хэрэгжилт, жил тутмын ажлын төсөв төлөвлөгөө, худаг гаргах, засварлах, аймгийн нөөцийн өвсний саравч, агуулах барих, мал эмнэлэг үржлийн ажлын хөрөнгийн зарцуулалт болон шаардлагатай бусад асуудлуудыг хэлэлцдэг байсан. 2016 оны эцсийн байдлаар ажлын хэсэг 11 удаа хуралдсан байна. ТАВ. БУСАД ХАМТЫН АЖИЛЛАГАА

Төслийн үйл ажиллагааны үр өгөөжийг дээшлүүлэх, үр дүнгийн тогтвортой байдлыг хангах үүднээс иргэд малчдаас эхлээд сум, баг, үндэсний түвшинд төрийн болон төрийн бус байгуулагуудын хамтын ажиллагааг ханган ажиллаж ирсэн байна.

“Бэлчээрийн менежмент ба уур амьсгалын өөрчлөлтөд дасан зохицох нь” бүрэлдэхүүн хэсгийн хүрээнд 5 аймгийн 15 сумын Засаг дарга нартай хамтран ажиллах гэрээ байгуулж, сумдын засаг даргын дэргэд төслийн үйл ажиллагааг дэмжих, орон нутгийн бусад үйл ажиллагаатай уялдуулах зорилгоор 2014 онд сумдад ажлын хэсэг байгуулах ажлыг зохион байгуулсан байна. Сумдад байгуулсан ажлын хэсэг 2014-2015 онд 141 удаа хуралдаж төслийн хэрэгжилт, хөрөнгө оруулалтын хуваарилалт, үр шим хүртэх өрхүүдийн ажлын үр дүн, ажлын чанартай холбоотой олон асуудлыг хэлэлцсэн байна. Мөнтүүнчлэн аймаг,орон нутаг дахь төслийн үйл ажиллагааны хэрэгжилт, үр дүнд хяналт тавих, хамтын ажиллагааг сайжруулах чиглэлээр төсөл хэрэгжсэн 5 аймгийн Хүнс, хөдөө, аж ахуйн газартай хамтран худаг гаргах, үлийн цагаан оготнотой тэмцэх зэрэг төслийн бүх үйл ажиллагаанд хяналт тавьж ажилласан ба сумдад хэрэгжиж байгаа төслийн үйл ажиллагаатай газар дээр нь очиж танилцаж, томилолттой холбоотой зардлыг төслөөс удаа дараа санхүүжүүлсэн байна. Булгийн эх, хадлангийн талбай хаших, загвар өвөлжөө барих, сумдад мэдээлэл солилцох уулзалтын танхим тохижуулах зэрэг ажлыг иргэд малчдын оролцоотойгоор сум, орон нутгийн удирдлагын хяналтан доор хийж гүйцэтгэх ажлыг зохион байгуулжээ. ЗЗБУХ төслийн Зах зээлийн хөгжил бүрэлдэхүүн хэсгийн үйл ажиллаагааг орон нутгийн бодлого, үйл ажиллагаатай уялдуулах, төслийг дэмжин ажиллах зорилго бүхий ажлын хэсэг 5 аймагт үйл ажиллагаа явуулж байна. Энэхүү ажлын хэсгийг аймгийн Засаг даргын орлогч ахлан ажиллаж байгаа бөгөөд бүрэлдэхүүнд нь аймгийн ХАА-н газрын дарга, Хөдөлмөрийн хэлтсийн дарга болон төслийн зээлийн батлан даалтын Дэд нэгжийн менежер, бүрэлдэхүүн хэсгийг хариуцсан зохицуулагчид улирал тутам хуралдаж төслийн хэрэгжилт, Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих сан болон төслийн зээл олголт, банкуудын хамтын ажиллагаа, аймгийн идэвхжүүлэгчдийн ажлын тайлан зэргийг хэлэлцэн шийдвэр гарган ажилласан байна.

Хамтран ажилласан байгууллагуудын жагсаалт

Хүснэгт 35

д/д Байгууллагын нэр Хамтран ажилласан чиглэл

1. Төрийн байгууллага

1 Багийн засаг дарга

Багийн засаг дарга нарыг Бэлчээрийн менежмент, уур амьсгалын өөрчлөлт зэрэг сургалтад хамруулсан бөгөөд малчдын оролцоотой хийгдэх хөрөнгө оруулалтуудыг багийн засаг даргын удирдлага дор хийж байх тухай заавар, удирдамж хүргүүлэн, багийн засаг дарга нарт урамшуулал олгож ажилласан. .

2 Сумын засаг даргын тамгын газар

Сумын засаг дарга нартай хамтран ажиллах гэрээ байгуулсан бөгөөд төслийн үйл ажиллагааг орон нутагт удирдан чиглүүлэх үүрэг бүхий ажлын хэсгийг сумын засаг дарга буюу иргэдийн хурлын даргаар ахлуулан байгуулсан. Сумдад төслөөс хэрэгжүүлж байгаа бүхий л үйл ажиллагаанд хяналт тавин ажиллаж байна.

3 Сумын мал эмнэлэг, үржлийн тасаг

Тус тасгийн ажилтнуудыг Улаанбаатар хотноо сургалтад хамруулан чадавхжуулсан бөгөөд малчдад мал эмнэлэг, үржлийн чиглэл, уур амьсгалын өөрчлөлтийн тухай сургалтыг тус тасагтай хамтран зохион байгуулсан.



4 Сумын ЗДТГазрын даамал, бэлчээрийн мэргэжилтэн

Бэлчээрийн менежмент, уур амьсгалын өөрчлөлт зэрэг сургалтуудад хамруулан, байрлал тогтоогч (GPS), зөөврийн компъютерийн дэмжлэг үзүүлсэн байна. Бэлчээрийн төлөв байдлыг хянах фото мониторингийн сургалтад мэргэжилтэн нарыг хамруу-лсан, тэдгээр мэргэжилнүүд орон нутаг дахь ажлыг гардан хэрэг-жүүлсэн байна.

5 Сумын цаг, уур өртөө харуул

Төслийн 7 суманд цаг уурын автомат станцыг суурилуулж, 3 суманд хашаа, байшин барихад санхүүгийн дэмжлэг үзүүлжээ. 15 суманд цаг, агаарын мэдээ хүргэх зорилгоор “масс мессеж” илгээх мобигатерийг олгож сар тутам нэгжээр цэнэглэж ажилласан.

6 Аймгийн хүнс, хөдөө аж ахуйн газар

Шинээр гаргаж буй худаг, өвсний саравч, тэжээлийн агуулах барих ажлын явц, гүйцэтгэлийн хяналтыг гэрээгээр гүйцэтгэж байна. Тус газарт мал эмнэлэг, хөдөө аж ахуй, оффисийн тоног төхөөрөмжийн дэмжлэг үзүүлж хамтран ажилласан байна.

7 Аймгийн Ус цаг уур орчны шинжилгээний газар

Уур амьсгалын өөрчлөлтөд дасан зохицох сургалтыг гэрээгээр гүйцэтгүүлсэн. 3 сумын цаг уурын станцад баг оврын барилга, хашаа абрих ажилд санхүүгийн дэмжлэг үзүүлсэн.

8 Цаг уур, орчны шинжилгээний газар

Энэ газзартай хамтран ажиллах “санамж бичигт” гарын үсэг зурсан. Төслийн хөрөнгөөр суурилуулсан цаг уурын автомат станцын худалдан авах ажлыг тус газар хариуцан зохион байгуулсан.

9 Онцгой байдлын ерөнхий газар Архангай аймгийн Төвшрүүлэх сум, Хөвсгөл аймгийн Цагаан-Уул суман дахь Онцгой байлын харьяан дахь өвсний нөөцийн саравчийг төслийн хөрөнгө оруулалтаар сэргэн засварласан.

10 Аймгийн засаг даргын тамгын газар

Төслийн “Зах зээлийн хөгжил” бүрэлдэхүүн хэсгийн аймаг дахь ажлын хэсгийг 5 аймгийн орлогч дарга ахлан ажилсан.

11 Улсын зээлийн батлан даалтын сан

Хамтран ажиллах гэрээний дагуу ЗЗБУХ төслийн зээлийн төслүүдэд батлан даалт гаргах үнэлгээ хийдсэн ба тус сангийн аймаг, орон нутаг дахь ажилтнуудад урамшуулал олгож хамтран ажилласан.

12 Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих сан Төслийн үр шим хүртэгсэдийг зээлийн эх үүсвэрээр хангах, төслөөс тус сангийн зээлдэгчдэд батлан даалт гаргах тухай хамтран ажиллах гэрээ байгуулан ажилласан.

13 Жижиг дунд үйлдвэрийг хөгжүүлэх сан

Төслийн үр шим хүртэгсэдийг зээлийн эх үүсвэрээр хангах тухай хамтран ажиллах гэрээ байгуулан ажилласан.

14 Мал аж ахуйн эрдэм шинжилгээний хүрээлэн

Уур амьсгалын өөрчлөлтөд дасан зохицох чиглэлийн сургалтыг хүрээлэнтэй хамтран зохион байгуулж ажилласан.

2. Төрийн бус байгууллага

1 Хөдөөг дэмжих төв АГРОМ Бэлчээрийн менежмент бүрэлдэхүүн хэсгийн ажлыг зохион байгуулагч буюу хэрэгжүүлэгчээр ажилсан.

2 Хоршоодын нэгдсэн холбооны сургалт мэдээллийн төв

Хоршооны анхан шатны сургалтыг хамтран зохион байгуулсан.

3 Хөдөө аж ахуйн хоршоодын нэгдсэн холбоо

Хоршооны анхан шатны болон гүнзгийрүүлсэн сургалтыг хамтран зохион байгуулсан

4 Дэлхийн банкны Малын индексжүүлсэн даатгалын төсөл

Малын индексжүүлсэн даатгалын сургалтын сургагч багш нарыг тус төсөлтэй хамтран бэлтгэсэн.

5 Швейцарын хөгжлийн агентлагийн Ногоон алт төсөл

Малчны бүлгийн туршлага судлах уулзалтыг төсөлтэй хамтран зохион байгуулсан.

6

ЖАЙКА санхүүжилттэй “Жижиг дунд үйлдвэрийг хөгжүүлэх, байгаль орчныг хамгаалах 2 үе шаттай зээл”-ийн төсөл

Зээл, зээлийн батлан даалтын чиглэлээр хамтран ажиллах гэрээ байгуулан ажилсан.

7 Монголын үйлдвэрлэл үйлчилгээний хоршоодын холбоо

Бичил бизнесийн хөгжил буюу эмэгтэйчүүдийн бүлэг байгуулж бичил зээлд хамруулах дэд бүрэлдэхүүн хэсгийн ажлыг хэрэгжүүлэгчээр ажилсан.

8 Монголын Жимс, Жимсгэний Үндэсний Холбоо

Чацаргана, жимс жимсгэнэ тариалах сургалтыг гэрээгээр зохион байгуулж ажилсан.

9 Монголын мэргэжлийн сүү үйлдвэрлэлийн холбоо

Сүүний үйлдвэрлэлийн сургалтыг зохион байгуулсан.

10 Хөдөө аж ахуйн үйлдвэрлэлд шинжлэх ухааны ололтыг

Хүнсний ногоо тариалах сургалтыг зохион байгуулсан.



нэвтрүүлэх төв

11 Монголын ажил олгогч эздийн холбоо

Нэмүү өртөгийн сүлжээний сургалтыг холбоотой хамтран зохион байгуулдаг

3. Арилжааны банкууд

1 Төрийн банк Зээлийн, ганцаарчилсан болон багцын батлан даалтын гэрээ байгуулсан

2 Капитал банк Зээлийн, ганцаарчилсан болон багцын батлан даалтын гэрээ байгуулсан

3 Голомт банк Ганцаарчилсан батлан даалтын гэрээг банктай байгуулсан 4 ХХ банк Ганцаарчилсан батлан даалтын гэрээг банктай байгуулсан 5 ХАС банк Ганцаарчилсан батлан даалтын гэрээг банктай байгуулсан 6 УБ хотын банк Ганцаарчилсан батлан даалтын гэрээг банктай байгуулсан 7 Чингис хаан банк Ганцаарчилсан батлан даалтын гэрээг банктай байгуулсан

Малчны бүлгийн гишүүдийн хамтын ажиллагааг дэмжих, төслийн үйл ажиллагаанд иргэд, орон нутгийн оролцоог хангах үүднээс сумдад хийгдэж буй төслийн ажилд малчдыг татан оролцуулах нь төслийн хөрөнгө оруулалтад тэдний хувь оролцоо болоод зогсохгүй хойшид төслийн үр дүнгийн тогтвортой байдлыг хангахад ач холбогдолтой гэж үзсэн байна. Төслийн үйл ажиллагаанд оролцсон малчдын тоо, тэдэнд олгосон мөнгөн дүнгийн хэмжээг 34 дүгээр хүснэгтэд харуулав.

Төслийн үйл ажиллагаан дахь малчдын оролцоо Хүснэгт 36

д/д Ажлын нэр Ажилласан хүн Ажилласан цаг Төгрөгөөр

/1цаг=1142 төг/ 2014 2015 2016 нийт 2014 2015 2016 нийт

1 Шинээр худаг гаргах 32 46 8 86 237 650 154 1041 1,188,822

2 Худаг засвар 3 12 19 34 0 148 96 244 278,648

3 Өвсний саравч барих 7 20 0 27 343 496 0 839 958,138

4 Булгийн эх хашиж, хамгаалах 149 109 70 328 507 1280 202 1989 2,271,438

5 Хадлангийн талбай хаших 296 82 5 383 1156 536 0 1692 1,932,264

6 Бороо цасны ус цуглуулах хөв барих 80 41 13 134 423 560 10 993 1,134,006

7 Өвөлжөө барих 99 61 8 168 1190 995 120 2305 2,632,310

8 Бэлчээрийн хортон мэрэгчтэй тэмцэх 88 201 0 289 283 1072 0 1355 1,547,410

9 Сумын мэдээлэл уулзалтын танхимыг тохижуулах 11 20 6 37 336 420 40 796 909,032

10 Хадлангийн гарц сайжруулах дэмжлэг үзүүлэх 105 25 24 154 385 479 144 1008 1,151,136

11 Мал эмнэлэг үржлийн дэмжлэг 0 30 0 30 0 422 0 422 481,924

Нийт 870 647 153 1670 4860 7058 766 12684 14,485,128

Дээрх хүснэгтээс харахад 11 төрлийн ажилд өссөн дүнгээр 1670 хүн оролцож 12,684 цаг ажилласан тухай мэдээ тайланг сумдаас ирүүлсэн байна. Үүнийг хөдөлмөрийн цагийн хөлсний доод хэмжээгээр тооцож үзвэл (1142 төг) нийт 14.4 сая төгрөгийн мөнгөн дүнтэй тэнцэх хэмжээний ажлыг малчдын зүгээс гүйцэтгэсэн гэж үзэж болохоор байна.



ЗУРГАА. ХҮЛЭЭГДЭЖ БУЙ ҮР ДҮНГИЙН ХҮРСЭН ТҮВШИНГИЙН ҮНЭЛГЭЭ Төсөл хэрэгжиж эхэлснээс хойш хийж гүйцэтгэсэн ажлын

үр дүнгийн шалгуур үзүүлэлтийн биелэлт Хүснэгт 37

Зорилт Шалгуур үзүүлэлт Шалгуур үзүүлэлтийн хүрсэн түвшин Хувь

1З

ор

ил

т 1

. Б

элч

ээр

ий

н

мен

ежм

ент

ба

уу

р а

мь

сгал

ын

өө

рч

лө

лтө

д д

аса

н з

охи

цо

х н

ь

Зорилт 1.1. Бэлчээрийн менежментийн орон нутгийн байгууллагыг байгуулж, бэлчээрийн менежментийн төлөвлөгөө боловсруулна. 120 малчны бүлэгт 3600 малчин өрх хамрагдаж БМТөлөвлөгөө боловсруулна.

2835 өрх бүхий 120 малчны бүлэг байгуулагдсан

100

Бүлгийн шийдвэр гаргах түвшинд эмэгтэйчүүдийн оролцоо 30 хувь байна.

Бүлгийн зээл батлах хорооны 250 гишүүний 101 буюу 40 хувь нь эмэгтэй байна.

100

Бэлчээрийн менежментийн төлөвлөгөөний 80 хувь нь хэрэгжсэн байна.

Байгуулагдсан 120 бүлэгт 20 төрлийн хөрөнгө оруулалтыг хийгээд байна.

100

Зорилт 1.2. Малчид, орон нутгийн удирдлагын уур амьсгалын өөрчлөлтөд дасан зохицох талаар мэдлэг сайжирч, малчин өрхүүдийн байгаль цаг, уурын бэрхшээлийг даван туулах чадавхи нэмэгдэнэ. 600 Малчин өрхийг малын индексжүүлсэн даатгалын сургалтад хамруулна

1750 Малчин өрхийг малын индексжүүлсэн даатгалын сургалтад хамруулсан

100

30 хүнийг худаг засварчны сургалтад хамруулна

32 хүнийг хамруулсан 100

30 ядуу малчин өрхийн гишүүнийг мэргэжил олгох сургалтад хамруулна

83 ядуу малчин өрхийн гишүүнийг мэргэжил олгох сургалтад хамруулсан

100

15 суманд цаг уурын мэдээ хүргэх үйл ажиллагаа хэрэгжүүлнэ

15 суманд цаг уурын мэдээ хүргэх мобигатер олгосон

100

12 суманд цаг уурын автомат станц нийлүүлнэ

Төслийн санхүүжилтээр 7 суманд улсын төсвийн хөрөнгөөр 5 суманд суурилуулсан

100

Сумдын цаг уурын станцад дэмжлэг үзүүлнэ

5 сумын цаг уурын станц, өртөө харуулын хашаа барих ажлын байртай болоход дэмжлэг үзүүлсэн

100

Зорилт 1.3. Малчдын байгаль, цаг уурын бэрхшээлийн даван чиглэлээр бүлгийн төлөвнлөгөө, орон нутгийн хэрэгцээ шаардлагад тулгуурлан хөрөнгө оруулалтуудыг хийнэ.

46 худаг шинээр гаргах 64, худаг шинээр гаргаж 16 гүн өрмийн худаг засварласан 100

5 Өвсний саравч, тэжээлийн агуулах барих 16-ыг шинээр барьж 2-ыг засварласан 100 Малчны бүлгийн гишүүдийн 50 хувь нь бэлчээрийн менежментийн сургалтад хамрагдана

2475 (87 хувь) хүн бэлчээрийн менежментийн сургалтад хамрагдсан.

100

Уур амьсгалын өөрчлөлтөд дасан зохицох сургалтыг төслийн 15 суманд хийж гүйцэтгэнэ.

5 аймгийн төв, 15 суманд зохион байгуулж 732 хүнийг хамруулсан

100

600 Малчин өрхийг мал эмнэлэг үржлийн сургалтад хамруулна

584 хүнийг мал эмнэлэг үржлийн сургалтад хамруулсан

97

100 Булгийн эх хашиж, хамгаалах 93 булгийн эх хашсан 93

120 Бага оврын трактор олгох 120 бага оврын трактор малчны бүлгүүдэд олгосон 100

100 Хадлангийн талбай хаших 53 хадлангийн талбай хашсанаас гадна, төслийн 12 суманд өссөн дүнгээр 70000 га хадлангийн талбай хамгаалалтад авсан 52

15 суманд цаг уурын автомат станц нийлүүлэх

Цаг уур орчны шинжилгээний хүрээлэнтэй байгуулсан гэрээний дагуу төслийн хөрөнгө оруулалтаар 8 суманд, улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар 7 суманд автомат станцыг сурилууллаа. 100

100 Бороожуулагч

33 бороожуулагчийг хэрэгцээтэй малчны бүлгүүдэд олгож, 19-ийг хүнсний ногоо тариалдаг хэрэгцээтэй эмэгтэйчүүдийн бүлгүүдэд олгсон. (Санхүүжүүлэгч байгуулллагын зөвлөмжийн дагуу энэ хөрөнгө оруулалтыг зогсоосон)

53

30 Нарны цахилгаан үүсгүүр 30 100 5 ус цуглуулах хөв барих 10 100



Загвар өвөлжөө, хаваржаа барих 19 суманд өвөлжөө, хаваржаа барьж, 4 аймгийн цөм сүргийн үржлийн төвд зөөврийн хашаа 6 ширхэгийг олгосон

100

15 суманд сургалт мэдээллийн өрөө тохижуулах

15 суманд сургалт мэдээллийн өрөөг засаж тохижуулан шаардлагатай сумдад сургалтын ширээ сандал, компъютер, телевизор зэргийг олгосон.

100

15 суманд бэлчээрийн хортон мэрэгчтэй тэмцэх ажил зохион байгуулна

2014-2015 онд 14 суманд хортон мэрэгчтэй тэмцэх ажлын зохион байгуулж, 2016 онд 35 утагч төхөөрөмж сумдад олгосон

100

Зорилт 1-ийн дундаж хувь 95.66

Зо

ри

лт

2.

Зах

зээ

ли

йн

хөг

жи

л б

үр

элд

эхүү

н х

эсэг

Зорилт 2.1. Хамтын хариуцлага хүлээсэн эмэгтэйчүүд давамгайлсан бүлгийн гишүүд нь бичил зээлийг ашиглан бизнесээ өргөжүүлнэ. 3280 хүн 410 эмэгтэйчүүдийн бүлэгт хамрагдаж үйл ажиллагаагаа хэвийн явуулна.

3664 гишүүн бүхий 455 эмэгтэйчүүдийн бүлэг байгуулагдсан.

100

Байгуулагдсан бүлгийн 70 хувь (287) банк болон бусад эх үүсвэрээс зээл авсан байна.

Байгуулагдсан 476 бүлгийн 86.3% буюу 393 нь зээл авсан.

100

Зорилт 2.2. 3280 хүн өөрсдийн орлогоосоо хадгаламж хуримтлуулах, банкнаас болон бусад албан ёсны эх үүсвэрээс зээл авах тал дээр эмэгтэйчүүдийн мэдлэг чадвар дээшилсэн байна.

Байгуулагдсан бүлгийн 60 хувь (246) хуримтлал хийсэн байна.

Байгуулагдсан 390 бүлэг хуримтлалын дундын сантай болсон.

100 Өссөн дүнгээр 7700 гаран хүн, бичил бизнес, банк санхүү, бүлгийн менежмент, хоршоо, технологийн сургалтууд хамрагдсан.

Зорилт 2.3. Зээлийн батлан даалтын дэмжлэгтэйгээр ядуу орлого , багатай иргэдэд хүрэх зээлийн хүртээмж сайжирна.

Оролцогч санхүүгийн байгууллагын тоо 8 Банктай батлан даалтын гэрээ, /Капитал, Төрийн банктай дамжуулан зээлдүүлэх гэрээ байгуулсан

100

Зээлдэгчид /гаргасан батлан даалтын / тоо

1023 (2016 эцсийн байдлаар эмэгтэйчүүдийн бүлгийн зээлийн хүрээнд байгуулсан Багцын батлан даалтын гэрээний дагуу Төрийн банкны Капитал банкны нийт 334 зээлд 2,308,873.3 мянган төгрөгийн, Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих сангийн зээлийн хүрээнд байгуулсан Багцын батлан даалтын гэрээний дагуу нийт 675 зээлд 1,386,294.2 мянган төгрөгийн, хөдөө аж ахуйн салбарын нэмүү өртгийн сүлжээг хөгжүүлэх бүрэлдэхүүн хэсгийн хүрээнд Ганцаарчилсан батлан даалтын гэрээний дагуу Хас банкны 3 зээлд 247,000.0 мянган төгрөгийн, Капитал банкны 1 зээлд 80,000.0 мянган төгрөгийн, Голомт банкны 1 зээлд 35,000.0 мянган төгрөгийн, Төрийн банкны 9 зээлд 328,300.0 мянган төгрөгийн, нийт 15 зээлд 963,600.0 мянган төгрөгийн, нийтдээ 4,800,786.0 мянган төгрөгийн батлан даалтыг 1023 зээлдэгчид гарган ажиллалаа.

100

Олгосон зээлийн хэмжээ

362 бүлэгт 3,284,300,000 сая төгрөг, (164,8 сая төгрөгийн зээлийг ХЭДСангаас олгосон), төслийн аж ахуйн нэгжийн хувьд Жайкагийн “Жижиг дунд үйлдвэрийг хөгжүүлэх, байгаль орчныг хамгаалах 2 үе шаттай зээл”-ийн төслөөс нийт 6 аж ахуйн нэгжид 1.156 сая төгрөгийн, тус төсөл өөрийн эх үүсвэрээс нийт 9 аж ахуйн нэгжид 693.5 сая төгрөгийн санхүүжилт, нийт 15 аж ахуйн нэгжид 1.8 тэрбум төгрөгийн зээлийн санхүүжилтыг олгосон

100



Үр дүнгийн хүрээнд: Зээл авсан иргэдийн 50 хувь нь бизнесийн зээл байна.

Төслийн үр шим хүртэгч өрхийн 40 хувь нь бизнесийн буюу орлого бий болгох үйл ажиллагаа, 21 хувь хэрэглээний зээл байгаа бол, үр шим хүртэгч бус өрхийн 42 хувь нь хэрэглээний зээл, 26 хувь хувь бусад хөрөнгө оруулалтын зээл байна. /ҮДС/

80

45 Жижиг, дунд үйлдвэр, хоршоог дэмжинэ.

55 аж ахуйн нэгжийг сонгон чадавхжуулах сургалтад хамруулсан.

100

Жижиг дунд үйлдвэр, хоршоодын бизнес төлөвлөгөөний доод тал нь 80 хувь банкны шаардлагыг хангасан байна.

Сонгогдсон 55 аж ахуйн нэгж 100 хувь зээлийн төсөл боловсруулж банкинд хандаад байгаа ба 18 нь зээл аваад байна.

37

Үндэсний хэмжээний 3 нэмүү өртөгийн сүлжээг дэмжих чиглэлээр ханган нийлүүлэгчдийг сургалтад хамруулна.

Сүү, 2.Чацаргана 3 байцаа, хүнсний ногоо чиглэлээр 730 хүнийг сургалтад хамруулсан

100

Зорилт 2-ийн дундаж хувь 91.7

Зорилт 3. Төслийн үйл ажиллагаа нь цаг хугаандаа, өртөг хэмнэж зорилтод бүлэгт хүрч үйлчилнэ.

3.1. Үр шим хүртэгсэдийн 70 хувь нь төслийн ямар нэгэн үйл ажиллагаанд хамрагдсан байна.

Үр дүнгийн судалгаагаар үр шим хүртэгч өрхийн 87 хувь нь дор хаяж төслийн нэг үйл ажиллагаанд хамрагдсан гэж хариулжээ.

80

3.2. Үр шим хүртэгсэдийн дунд ядуу болон эмэгтэйчүүдийн эзлэх хувь

Төслийн нийт үйл ажиллагаанд хамрагдсан хүний дунджаар 61 хувь эмэгтэй байна. Эмэгтэйчүүдийн бүлгийн гишүүдийн 28 хувь, малчны бүлгийн гишүүдийн 27 хувь ядуу, нэн ядуу иргэд байна.

80

Зорилт 3 дундаж хувь 80

Ерөнхий дундаж хувь 89.1

95.7 ДОЛОО. ҮНЭЛГЭЭ

“Зах зээл ба бэлчээрийн удирдлагын хөгжил” төслийн 2016 оны үйл ажиллагааны гүйцэтгэлийн хэрэгжилтийн хяналт-шинжилгээ, үнэлгээг хийхдээ зорилт, арга хэмжээ, шалгуур үзүүлэлт, тухайн оны үйл ажиллагааны төлөвлөгөөний биелэлт, удирдлага, зохион байгуулалтын үйл ажиллагаа, хөтөлбөрт оролцогч талуудын хамтын ажиллагаа зэргийг үндэслэн хийлээ.

Төсөл хэрэгжснээс хойших зорилтын үнэлгээ:

Хүснэгт 38

№ Зорилт Үнэлгээ

1 Зах зээлийн хөгжил бүрэлдэхүүн хэсэг 91.7

2 Бэлчээрийнменежмент, байгаль цаг уурын өөрчлөлтөд дасан зохицох нь бүрэлдэхүүн хэсэг 95.6

3 Төслийн менежмент ба бодлогын дэмжлэг 80.0

Дундаж үнэлгээ 89.1

Зах зээл ба бэлчээрийн удирдлагын хөгжил төслийн 2016 оны ажлын

төлөвлөгөө, биелэлт Хүснэгт 39

д/д ЗОРИЛТ Үйл ажиллагаа

Хэрэгжилтийн зорилт

2016 онд төлөвлөсөн

Хэрэгжилт Хувь

Бүрэлдэхүүн хэсэг 1: БЭЛЧЭЭРИЙН МЕНЕЖМЕНТ

Дэд бүрэлдэхүүн хэсэг: 1.1. Бэлчээрийн менежмент

1

1.1.Малчин өрхүүд 120 малчны бүлэгт хамрагдаж бэлчээрээ хамтран төлөвлөж ашигладаг болсон байна.

1.1.2. Сумдад энгийн аргаар бэлчээрийн төлөв байдлыг тодорхойлох /сумын тоо/

15 15 100

Дэд бүрэлдэхүүн хэсэг: 1.2. Байгаль цаг уурын өөрчлөлтөд дасан зохицох нь



2 1.3.Малчны бүлгүүдийн байгаль цаг уурын бэрхшээлийг даван туулах, бэлчээр сайжруулах чиглэлээр БМТөлөвлөгөөнд тусгасан үйл ажиллагаануудад хөрөнгө оруулалт хийнэ.

1.2.1. Бүлгийн дундын сангаас зээл авсан хүний тоо

300 1087 100

3

1.2.2. Малын даатгалын талаар хэвлүүлж түгээсэн гарын авлага материалын тоо

NT 3000 100

4 1.2.7. Малчдад цаг агаарын мэдээ хүргэх /өрхийн тоо/

4400 5300 100

5 1.3.1. Шинээр гаргасан худгийн тоо

10 10 100

6 1.3.2. Засварласан худгийн тоо

10 15 100

7 1.3.3. Шинээр барьсан өвсний саравч, тэжээлийн агуулах

3 6 100

8 1.3.4. Хашиж, хамгаалсан булгийн эх

20 20 100

9 1.3.5. Хашсан хадлангийн талбай

15 27 100

10 1.3.6. Хашаа, байшингийн дэмжлэг үзүүлсэн сумын цаг уурын станц

2 2 100

11 1.3.7. Бороо цасны ус цуглуулах хөв

2 2 100

12 1.3.8. Барьсан өвөлжөөний тоо

5 5 100

13 1.3.9. Сумдад бэлчээрийн хортон мэрэгчтэй тэмцэх ажлыг зохион байгуулах

5 35 100

14 1.3.10. Сумын мэдээлэл уулзалтын танхимыг тохижуулна

8 8 100

15 1.3.11. Хадлангийн гарц сайжруулахад дэмжлэг үзүүлэх

15 15 100

16 1.3.12. Мал эмнэлэг үржлийн дэмжлэг үзүүлэх

5 5 100

17 1.3.13. Олгосон хадлангийн тракторын тоо

0 0 0

18 1.3.14. Сумдад олгосон том оврын трактор

3 0 0

19 1.5. Салбарын дэмжлэг

1.4.1. Хоршооны сургалтад хамрагдсан хүн

450 499 100

20 1.4.2. Аймгийн ХАА газарт дэмжлэг үзүүлэх

5 5 100

Дэд бүрэлдэхүүн хэсэг: 2.1. Нэмүү өртөгийн сүлжээ

21

2.1. 45 ЖДҮ-ийг дэмжиж бэхжүүлнэ

2.1.1.Төсөлтөй хамтран ажиллахаар сонгогдсон ЖДҮ, хоршоод

15 20 100

22

2.1.2. 2014-2015 онд сонгогдсон аж ахуйн нэгжийг чадавхжуулах сургалтад хамрагдсан хүн

35 39 100

23

2.1.3. 2016 онд сонгогдсон аж ахуйн нэгжийг ажилтнуудыг чадавхжуулах сургалтад хамруулах

30 40 100

24 2.1.4. Хаяг шошго хийх, сайжруулах дэмжлэг авсан аж ахуйн нэгж

10 10 100



25 2.1.5. Бэлтгэж хэвлүүлсэн гарын авлага, зурагт альбом, бусад материалын төрөл

3 3 100

26

2.2. Үндэсний хэмжээний 3 нэмүү өртөгийн сүлжээг дэмжиж бэхжүүлнэ.

2.2.1. Чацаргана тариалах технологийн сургалтад хамрагдсан хүн

60 81 100

27

2.2.2. Сүүн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийн эрүүл ахуй, технологийн сургалтад хамрагдсан хүн

30 40 100

28

2.2.3. Байцаа, нарийн ногооны тариалалт, бусад технологийн сургалтад хамрагдсан хүн

60 82 100

29 2.2.4. Зохион байгуулсан, дэмжлэг үзүүлсэн үзэсгэлэн худалдаа

NT 2 100

30

2.2.5. Хэвлүүлж түгээсэн технологийн болон бусад гарын авлага материалын тоо

1500 1500 100

31 2.2.6. Жимс, жимсгэний зах зээлийн судалгаа хийх

1 1 100

32 2.2.7. Гар багаж, тоног төхөөрөмжийн дэмжлэг үзүүлэх

50 29 58

Дэд бүрэлдэхүүн хэсэг: 2.3. Бичил бизнесийн хөгжил

33 2.3.1. Бүлгийн гишүүдийн

туршлага судлах уулзалтад хамруулах

80 260 100

34 2.3.2. Сумдад засварласан ажлын байр

10 10 100

35 2.3.3. Тоног төхөөрөмжийн дэмжлэг авсан бүлэг

90 97 100

36 2.4. Бүлгүүдийг хоршоо болгож өргөжүүлнэ

2.4.1. Бүлгийн гишүүнийг хоршооны сургалтад хамруулах

250 289 100

37 2.4.2. Байгуулсан хоршооны тоо

5 12 100

2.4. ЗЭЭЛИЙН БАТЛАН ДААЛТЫН САН

38 2.4.1. Банкны ажилтнуудыг

зээлийн батлан даалт гаргах сургалтад хамруулна

0 42 100

39

2.4.2. Төслийн хүрээнд сонгогдсон аж нэгжүүдэд олгосон батлан даалт бүхий зээл

35 8 23

40 2.4.3. Аж ахуйн нэгжид

олгосон зээлийн хэмжээ /мян төгрөг/

NT 990,200.00 60

41 2.4.4. Төслийн бус аймагт

гаргасан багцын батлан даалтын тоо

NT 286.00 100

42 2.4.5. Төслийн бус аймагт

гаргасан багцын батлан даалтын хэмжээ

NT 828,101,400.00 100

Дундаж үнэлгээ 76.6

Бүрэлдэхүүн хэсэг 3: МЕНЕЖМЕНТ



43 3.1. Төслийн үр дүнгийн

судалгааны аргачлалын сургалтад хамрагдсан хүн

20 20 100

44 3.2. Төслийн үр дүнгийн судалгаанд хамрагдсан өрх

300 300 100

45 3.3. Яамдаас хяналт үнэлгээ хийх

NT 2 100

46 3.4. ХААХОУС-аас хяналт үнэлгээ хийх

2 2 100

47 3.5. Төслийг удирдах хорооны хуралдаанууд

2 2 100

48 3.6. Техникийн ажлын хэсгүүдийн хуралдаанууд

4 4 100

49 3.7. Аудитын шалгалт 1 1 100

50 3.8. Салбарын бодлогын хэрэгжилтийг дэмжих

NT 1 80

Дундаж хувь 97.5

Ерөнхий дундаж хувь 93.4

Төсвийн зарцуулалт бага байгаа үндсэн шалтгаан нь “Нэмүү өртөгийн сүлжээ” дэд бүрэлдэхүүн хэсгийн хүрээнд аж ахуйн нэгжүүдэд олгогдох зээлийн эх үүсвэр болох 800 мян ам долларыг (2 тэрбум орчим төгрөг) санхүүжүүлэгч байгууллагаас төслийн дансанд шилжүүлээгүй. Мөн сумдад олгох том оврын тракторын худалдан авалт (450 сая төгрөг) амжилтгүй болсон. НАЙМ. ДҮГНЭЛТ

1. 1. Төслийн санхүүжилтийг 2016 оны 12 сарын эцсийн байдлаар авч үзвэл, төсөлд зарцуулахаар төлөвлөсөн 12,785,714 ам.долларын 75.6 хувь буюу 9,668,802 ам.долларыг, үүнээс ХААХОУ-ын сангийн хөнгөлөлттэй зээлийн 75.8 хувь буюу 8,464,054.0 ам.доллар, ДДБОС-ийн буцалтгүй тусламжийн 80.3 хувь буюу 1,204,747.9 ам.долларыг тус тус зарцуулсан байна.

2. Төслийн нийт хөрөнгө оруулалтын 70 гаруй хувийг бэлчээрийн усан хангамжийг нэмэгдүүлэх, хадлан бэлтгэлийг сайжруулах ажилд зарцуулсан байна. Төслийн хүрээнд 2013-2016 оны хооронд нийт 4 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалтыг сумдад зарцуулсан байна. Тухайлбал худаг шинээр гаргах, хөв цөөрөм байгуулах, өвс тэжээлийн агуулах саравч барих ажлууд багтаж байна.

3. Тус төслийн жилийн ажлын гүйцэтгэлийн үнэлгээний ерөнхий дундаж 93.6 хувьтай, төсөл хэрэгжсэнээс хойших хэрэгжилт 89.1 хувь буюу “Хангалттай сайн” гэсэн үнэлгээгээр дүгнэгдэв.

4. Төслийн жилийн эцсийн тайлангийн тайлагналт нь үр дүнд суурилсан, хэрэгжилтийн биелэлтийг төсөл хэрэгжиж буй сум, малчдын бүлгийн үзүүлэлтээр гарган, үр нөлөөллийг тодорхой тусгасан байна. Төслийг хэрэгжүүлэгч нэгж нь Төрийн болон төрийн бус байгууллагууд, төсөлд хамрагдсан сумдын малчдын ажлын уялдаа холбоо хангалттай сайн байна.

5. Төслийн багийн удирдлага зохион байгуулалт хангалттай сайн байгаа нь төслийн гэрээнд заасан ажил бүрэн хэрэгжих боломжтой гэж дүгнэж байна.

6. Төслийн менежмент ба бодлогын дэмжлэгийн хүрээний 2016 оны батлагдсан төсөв бүрэн зарцуулаг-даагүй, тухайлбал батлагдсан хөрөнгө оруулалтын 46.8 хувь буюу 3.093.0 сая төгрөгийг төлөвлөсөн арга хэмжээнд зарцуулсан дүнтэй байна. Үүний шалтгаан нь “Нэмүү өртөгийн сүлжээ” дэд бүрэлдэхүүн хэсгийн хүрээнд аж ахуйн нэгжүүдэд олгогдох зээлийн эх үүсвэр болох 800 мян ам долларыг (2 тэрбум орчим төгрөг) санхүүжүүлэгч байгууллагаас төслийн дансанд шилжүүлээгүй, мөнтүүнчлэн сумдад олгохоор төлөвлөсөн том оврын тракторын худалдан авалт (450 сая төгрөг) амжилтгүй болсонтой холбоотой байна.



Төслийн үнэлгээ /2016 оны жилийн эцсийн байдлаар/ Хүснэгт 40

д/д Үзүүлэлтүүд Хяналт-шинжилгээ, үнэлгээ, ХУВЬ

Дундаж Коэфф Хувь 1 Зорилтын биелэлт 89.1 0.4 35.64

2 2016 оны үйл ажиллагааны төлөвлөгөөний биелэлт

93.4 0.3 28.02

3 Удирдлага, зохион байгуулалт 100.0 0.2 20.0

4 Оролцогч талуудын хамтын ажиллагаа

100.0 0.1 10.0

ЕРӨНХИЙ ДУНДАЖ 93.66

ЕС. ЗӨВЛӨМЖ

1. Энэхүү төслийн ажил 2017 оны 03 дугаар сарын 30-ны өдөр хүртэл үргэлжилж байгаа тул

үнэлгээний ажлыг 2016 оны 12 дугаар сарын 30-ны өдрийн байдлаар хийж гүйцэтгэсэн тул энэ оны 03 дугаар сарын 30-ны өдрийг хүртэлх хугацаанд хийсэн ажлын тайланг санхүүгийн мөнгөн хөрөнгийн зарцуулалтын хамт бэлтгэж 2017 оны 04 дүгээр сарын 10-ны дотор ирүүлэхийг, мөнтүүнчлэн төслийн зүгээс аймаг, орон нутаг, хамтран ажилласан байгууллагатай байгуулсан төслийн ажлын гүйцэтгэл, хяналт тавих тухай гэрээнүүдийн биелэлтийг эцсийн байдлаар дүгнэж тайланд хавсаргахыг,

2. Тайлангийн эх хувьд дээр дурдсан нэмэлтүүдийг оруулж дахин бэлтгэн Сангийн болон ХХААХҮ-ийн яам, 5-н аймаг, холбогдох эрдэм шинжилгээний байгууллагад 2017 оны 04 дүгээр сарын 15-ны дотор хүргүүлэх ажлыг зохион байгуулахыг зөвлөж байна.

“ЗАХ ЗЭЭЛ БА БЭЛЧЭЭРИЙН ... · - 1.5 сая ам доллар нь Даян...

Documents

Transcript of “ЗАХ ЗЭЭЛ БА БЭЛЧЭЭРИЙН ... · - 1.5 сая ам доллар нь Даян...