ANNVS ET MENSES dus; M rtius, tertius; Aprilis, qu …...Aemilia: "Iulius." Qu ntus: "C r ille m...
Transcript of ANNVS ET MENSES dus; M rtius, tertius; Aprilis, qu …...Aemilia: "Iulius." Qu ntus: "C r ille m...
CAPITVLVMTERTIVM DECIMVM CAP. XIII
MENSISIANVARDIESXXX!
MENSISIVLIVSblESXXXl
MEIMSISFEBRVARDiESxxvm
MENSISAVGVSTVSPIES XXXI
MENSISMARTIVSDJESXXXI
MENSISSEPTEMBHPIES XXX
MENSISAPRILISDIES XXX
MENSISSEPTEMBtROCTOBER'
MENSISMAIVSPIISXXXI
MENSISNOVENBERDIESXXX
MENSISIVNLVS?PIES XXX
MENS SDECEMBERDJES XXXl
ANNVS ET MENSES
/ Annus in duodecim m ns s d viditur, quibus haec suntn mina: I nu rius, m nsis primus; Febru rius, secundus; M rtius, tertius; Aprilis, qu rtus; M ius, qulntus;Iunius, sextus; I lius, septimus; Augustus, oct vus;
5 September, n nus; Oct ber, decimus; November, Qndecimus; December, m nsis duodecimus ac postr mus.
nus annus duodecim m ns svel trecent s sex gint qu nque di s habet. Saeculum est centum annl. Centumann vel saeculum est longum tempus. Duo saecula sunt
10 ducent ann . Hom s nus n n gint vel etiam centumann s v vere potest; ducent s ann s v vere n m potest.
M ns pr m et m ns terti de s n mina sunt: I nu ri de I n , M rti de M rte. I nus et M rs
15 sunt de R m n . I nus est deus cui duae faci s sunt.
M rs deus bell est.
M nsis September n min tur numer septem,Oct ber, November, December ab oct , novem, decem.Nam
kalend rium - n
I n. CapricornusFebr Aqu riusM rt. Pisc sApr. Ari sM i. TaurusI n. Gemin I l. ancerAug. Le Sept. Virg Oct. L braNov. Scorpi Dec. Sagitt rius
m nsis -is m
v qu ntus -a -umvi sextus -a -umvii septimus-a-umviii oct vus -a -umIX n nus -a -umx decimus -a -umxi ndecimus -a -umxii duodecimus-a-umpostr mus -a -um
<-*primustre-centl -ae -a= ccc(300)
sex gint = LX(60)
tempus -oris ndu-cent -ae -a = cc (200)
M rs-rtism
n min re < n men; n min tur=n men habet
95
CAP. XIII
antlquus < antetunc = ill tempore
nunc = h c tempore
...igitur = erg
irigint = xxx (30)
nus et tr gint = xxxi (31)
duo-d -trigint = xxvin (28)
n-d -tr gint = xxix (29)
n-decim = XI(11)
item = etiam (: utM rtius)
d midia pars = Vi
qu rta pars = lA
di s - l m
vesper -eri m <->m ne n
nox noctis/<-» dics
initium -!«<- finisfinis = pars postr mainitium = pars prlma
h ra-ae/
tempore ant qu M rtius m nsis prlmus erat. TuncSeptember m nsis septimus erat, Oct ber, November, 20December m ns s oct vus, n nus, decimus erant.Nunc autem m nsis pr mus est I nu rius, Septemberigitur m nsis n nus est, Oct ber decimus, November ndecimus, December duodecimus.
Quam longus est m nsis November? November tri- 25gint di s longus est. December num et trigint di shabet. I nu rius tam longus est quam December, sedFebru rius brevior est: duod tr gint aut nd tr gint di s tantum habet. Febru rius brevior est quam c ter undecim m ns s: is m nsis ann brevissimus est. M r- 30
tius num et trigint di s longus est (et item M ius, I lius, Augustus, Oct ber). Apr lis trigint di s habet(item I nius et September). Sex m ns s sunt d midiapars ann , tr s m ns s qu rta pars ann .
Di s est dum s l in cael est. Prima pars di est 35
m ne, pars postr ma vesper. Di s est tempus m ne advesperum. Nox est tempus vesper ad m ne. Vesperest finis di atque initium noctis. M ne f nis noctis estatque initium di l.
Di s in duodecim h r s d viditur Ab h r pr m 40di s initium facit. H ra sexta, quae h ra media est inter
96
CAP. XIII
h ram primam et duodecimam, 'meridi s' n min tur.H ra sexta vel meridi s diem d vidit in du s aequ spart s: 'ante mer diem' et 'post mer diem\ Meridi s l
45 altissimus in cael est. Sex h rae sunt d midia pars di .// Nocte s l n n l cet, sed l na et st llae lucent. LQna
ipsa suam l cem n n habet, lux l nae s le venit; itaque l na n n tam cl ra est quam s l. S l est st lla cl rissima, quae l ce su et terram et l nam ill strat. Neque
50 t ta l na s le ill str tur, sed tantum ea pars quae vertitur ad s lem; c tera pars obsc ra est. Cum exigua parsl nae tantum vid tur, l na 'nova' esse d citur. Di septim vel oct v post l nam novam l na d midiavid tur,quae f rmam habet litterae D. Di qulnt decim post
55 l nam novam l na pl na est et formam habet litterae O.Cum l na n n l cet, nox obsc ra est.
Di s m nsis pr mus 'kalendae' n min tur. Di s primus m nsis I nu ri d citur 'kalendae I nu riae'; is di s
annl pr mus est atque initium ann nov . Di pr m 60 m nsis I li 'kalendae I liae' n men est; is est di s ann
medius.
Di s tertius decimus post kalend s ' d s' n min tur.' d s I nu riae' di s tertius decimus est post kalend sI nu ri s. Item ' d s Febru riae' d citur di s tertius de
65 cimus m nsis Febru ri . Sed ' d s M rtiae' di s est
qulntus decimus m nsis M rti , nam m nse M rti (item M i , I li , Oct brl) d s n n di s tertius decimus, sed qu ntus decimus post kalend s est. Di s n
meri-di s (< medi-): medius di s
aequus -a -um
l na -ae/ st lla-aef
l xl cis/cl rus -a -um
terra
t tus -a -um: t ta l na«- pars l nae
c terus -a -umobsc rus -a -um<->cl rusexiguus -a -um = parvus
l nanova d midia pl na
qu ntus decimus= xv(15.)
kalendae- rum/p/
d citur = n min tur
tertius decimus= xiii (13.)
d s-uum/p/
(m nsis)-bcr-brism,abl -bri
97
CAR XIII
n nae - rum//>/
ante diem oct vum kalend sl li s(a.d. viiikal. I l.) = di soct vusante kalend s I li s
aest s - tis/*-» hiemshiemis/
v r v ris nautumnus - m
incipere -it -iunt- initium facere
calidus -a -um <- fr gidus -a -um
imber -bris mnixnivis/
opcr re
hicme mont s nivcoperiuntur
nus ante d s d citur 'nonae' (n nae I nu riae: di squ ntus I nu ri ; n nae Febru riae: di s qu ntus Fe- 70bru ri ; n nae M rtiae: di s septimus M rti ; c t.)
Di s oct vus ante kalend s I nu ri s, qu d citur'ante diem oct vum kalend s I nu ri s', est di s ann brevissimus. Ante diem oct vum kalend s I li s di s
ann longissimus est. Ante diem oct vum kalend s Apri- 75
l s (id est di oct v ante kalend s Apr l s) nox atquedi s aequ sunt; is di s 'aequinoctium' d citur. Item antediem oct vum kalend s Oct br s aequinoctium d citur,nam e quoque di nox aequa est atque di s.
Tempora ann sunt quattuor: aest s et hiems, v r et 80autumnus. Aest s est tempus m nse I ni ad Augustum, hiems m nse Decembr ad Febru rium. M nsisI nius initium aest tis, December initium hiemis est.Tempus M rti ad M ium v r d citur, m nse Septembr ad Novembrem autumnus. V r m nse M rti 85
initium faciu Autumnus Septembr incipit.Aest te di s long sunt, s l l cet, r calidus est. Aes
t s est tempus calidum. Hiems tempus fr gidum est.Hieme n n s lum imber, sed etiam nix d cael cadit.
Imber est aqua quae d n bibus cadit. Nix fr gidior est 90quam imber. Hieme mont s et camp nive operiuntur.V re camp nov herb operiuntur, arbor s nov s foli s rnantur, av s, quae hieme tacent, r rsus canere incipiunt. Autumn folia d arboribus cadunt et terram operiunt. In Germ ni hiem s frigidi r s sunt quam in Ita- 95
98
CAR XIII
li : alt nive oper tur t ta terra et lac s glaci operiuntur; hieme Germ n pueri super glaciem lacuum l derepossunt. I nu rius m nsis ann frlgidissimus est. M ns s calidissim sunt I lius et Augustus. E tempore
100 multl R m n urbem relinquunt et v ll s su s petunt,neque enim t tam aest tem in urbe v verevolunt. —
/// H ra n na est. Aemilia apud f lium aegrum sedet.Cubiculum l ce s lis illustr tur. Aemilia ad fenestram
it caelumque spectat.105 Aemilia: "H ra n na est. S l altus in cael est nec
n bibus operitur."Qu ntus: "Quand s l altissimus est?"
Aemilia: "H r sext vel mer di . Sed post mer diem r calidior est quam ante mer diem."
110 Aemilia fenestram claudit. Iam satis obsc rum estcubiculum.
Qu ntus: " , quam longae sunt h rae, cum necesseest t tum diem in lect iac re!"
Aemilia: "V r est. Di s atque h rae longi r s sunt115 v re quam hieme."
Qu ntus: "Quand longissim sunt di s?"Aemilia: "M nse I ni ."
Qu ntus: "Iamne m nsis I nius est?"Aemilia: "M ius est: hic di s est m nsis M i postr
120 mus. H c ann tempore di s n n tam calid sunt quam
aest te et noct s frigidi r s sunt."Qu ntus: "Qu m nsis ann calidissimus est?"
glaci s - /
urbsurbis/= oppidummagnum (: R ma)
puer super glaciem lac sl dunt
quand ? = qu tempore?
am-ne
99
CAR XIII
I lius Caesar-aris m
(m nsis) Qu nt lis -is m= I lius
Caesar Augustus
(m nsis) Scxt lis -i$ m= Augustus
faci s - /
vult volunt, m/velle
Aemilia: "Iulius."
Qu ntus: "C r ille m nsis patris n men habet?"Aemilia r det et respondet: "M nsis I lius n n pa- 125
tre tu n men habet — n n tantus vir est ille! — sed
Iuli Caesare. Ante tempora Caesaris e m ns erat n men 'Qu nt lis' 'qu nt ' numer — n n n minetu !"
Qu ntus: "Estne I lius m nsis qu ntus?" Puer digit s 130
numer re incipit: "M nsis pr mus I nu rius, secundusFebru rius, tertius M rtius, qu rtus..."
Aemilia: "Ant qu stemporibus M rtius n n tertius,sed primus m nsis erat; tunc igitur Qu nt lis,qu nuncI lius n min tur, m nsis qu ntus erat, n n septimus, 135ut nunc est. Item m ns August n men erat 'Sext lis',quia sextus erat, nunc Augustus n min tur CaesareAugust . — Sed hoc satis est. Iam necesse est t dorm re." M ter enim faciem f li aspicit eumque ocul sclaudere videt. Aemilia puerum dorm re velle putat. 140
Qu ntus: "Sed di s est. S l l cet. Nocte iub m dorm re, cum s l in cael n n est! Ubi s l est nocte, cumh c n n l cet?"
Aemilia: "Cum hlc nox est> s l lucet in ali s terris
procul ab Itali et ab urbe R m . Cum nox est ill c, h c 145in Itali di s est."
Qu ntus: "Erg nunc in ali sterr s et urbibus nox estatque homin s dormiunt. H c di s est, nec tempus estdorm re!"
100
CAR XIII
150 GRAMMATICA LATINAD cl n ti quintaDi s brevissimus est ante diem viii kalend s I nu ri s. M neinitium di est. Di prim I nu ri n men est kalendae I nu riae; ab e die incipit novus annus. M nse Iuni di s long
155 sunt. I nius xxx di s habet: numerus di rum est xxx. Di busprim s m nsium n mina sunt: kalendae I nu riae, Febru riae, M rtiae, Apr l s, c t. Ab i s di bus m ns s incipiunt.
Singul ris Pl r lisN min t vus di\ s di|es
160 Acc s t vus di\em di\ sGenet vus di| f d\\ rumDat vus di| t di\ bu$Abl t vus <\i\ d\\ bu$
Ut 'di s' m d cl n tur 'meridi s' m, item 'faci sVj 'glaci s'165 /, et pauca alia voc bula feminlna.
— 4M ne'est voc bulumneutrum ind clln bile.
Superl t vusAetna m ns altus est, alttVn*quam c teri mont s Siciliae: is
m ns Siciliae zhissimns est.170 Via Appia longa est, \ongior quam c terae viae Italiae: ea
via Italiae longissima est.' re' verbum breve est, brevtwsquam c tera verba Lat na:
id verbum Latlnum brevissimumest.'Allior, longior, brevius* compar t vus est. 'Altissimus, lon
175 gissima, brevissimum' superl t vus est. Superl t vusest adiect vum d clln ti nis i et n: -issim\us -a -um.
PENSVM AH rae di- sunt xn. H ra sexta di- d viditin du s part s: antemeridi- et post meridi-. Sex h rae sunt d midia pars di-.M nsis I nius xxx di- habet: numerus di- est xxx. Novusannus incipit ab e di- qul d citur kalendae I nu riae.
I lius m nsis ann calid- est; I nu rius est m nsis ann
di sdiem i di tdi
- s
-em
-ei-a
di sdi sdi rumdi bus i bus
- $
- s
- nnn
- bus
- bus
in-d cl n bilis -e (md cl) = qui d clin r n n potest
superl t vus (sup)
hissimus -a -um
longissimus -a -um
b tvissimus -a -um
-issim\us -a -um
Voc bularwva:annusm nsisdi ssaeculumtempusfaci sm nevespernoxinitiumh rameridi s
101
CAP. XIII
l nast llal xformakalendae d sn naeaequinoctiumaest shiemsv rautumnusimbernixlacusglaci surbspostr musd midiusaequuscl rust tusobsc rusexiguuscalidusfrigidusind clin bilis ndccimtr gint sex gint ducent trecent qu ntussextusseptimusoct vusn nusdecimus ndecimusduodecimusn min reill str reincipereoper revelleerat erantveltuncnuncigituritemquand ?superl t vus
frigid-. M nsis annl brev- est Febru rius. Padus est fl menItaliae long- et l t-. S l st lla cl r- est.
PENSVM BI nu rius — prlmus est. December est m nsis — ac —. Tempore ant qu September m nsis septimus —, nam — m nsisprimus erat M rtius. Nunc September m nsis — est. Di s esttempus — ad —. M ne est — di , vesper — di est etinitium —. Di s in xn — dlviditur. Nocte — et — l cent,neque eae tam — sunt quam s l. S l l nam — su —. Eal nae pars quae s le n n ill str tur — est.
V r et —, aest s et — sunt quattuor — ann . — m nseI ni —. Hieme n n s lum —, sed etiam — d n bibuscadit: mont s et camp nive —. Aqua n n tam — est quamnix.
PENSVM CQuot sunt m ns s ann ? qu I nu rius n men habet?Quam longus est m nsis Aprilis? qu m nsis I lius n men habet?C r m nsis decimus Oct ber n min tur?C r l na n n tam cl ra est quam s l?Qul di s annl brevissimus est?Qu di s aequinoctia d cuntur?Quod tempus ann calidissimum est?Quand nix d n bibus cadit?Quid est imber? qu di incipit annus novus?
102