Ankara Akyurt Tarihi ve Arkeolojisi

ANKARA –AKYURT www.arkeodenemeler.blogspot.com.tr

Taylan Köken Sayfa 1 / 16



AKYURT İLÇESİ / ANKARA / GALATİA AKYURT İLÇE MERKEZİ: Akyurt İlçesinin Yeri: Ankara meydanına 32km uzaklıkta olan Akyurt, Esenboğa Havaalanı yakın konumdadır.

Akyurt Meydanı Akyurt Kısa Tarihi: Çevresinde bulunan Balıkhisar, Büğdüz, Kalaba (Köyleri) Mahallerinin tarihleri MÖ.3000’li yıllara kadar uzanmaktadır. MÖ.21 yılında Galatia bir Roma Eyaleti olmuştur. Bu eyaletin yollarından olan ve “Kral Yolu” veya “Krallar Yolu” olarak anılan antik yollardan biri Akyurt’dan geçmekteydi. Bu Akyurt’un önemini devam ettirmiş, ticari yaşamını sürdürmüştür. Daha sonra Bizans, Anadolu Selçuklular, Danişmend Beyliği döneminde varlığını sürdürmüştür. Moğol istilasından dolayı Asya’dan bölgeye gelen Türk Boyları bu bölgeyi de yurt edinmiştir. Akyurt’un eski adı Ravlı’dır. Alka Ravlı olarak da anılan bu boy Oğuz Türklerinden gelmektedir. Alka “Bölük”, Ravlı ise “Avlu, Evli, İvli” yani “Yurt” demektir. Bu yüzden 1961 yılında alınan kararla Ak-yurt olarak kabul edilmiş ve günümüze kadar gelmiştir. Akyurt Merkez Cami Bilgileri: Akyurt Merkez Cami Koruma Kurulu tarafından 1989 yılı tarihinde 1.Derece Anıt Eser olarak tescillenmiştir.

Akyurt Merkez Cami



Akyurt Merkez Cami Tavanı AHMETADİL KÖYÜ: Ahmetadil Kalıntıların Yeri: Kalıntılar Ankara İli Akyurt İlçesi Ahmetadil Köyüne dağılmış durumdadır.

Ahmetadil Köyü Ahmetadil Köyü Kalıntıları: Ahmetadil Köyü antik dönemlerden beri varlığını sürdüren bir yerleşimdir. Köye dağılmış durumda birçok mimari parça gözükmektedir. Roma Döneminden kalma mermer yılan heykel parçası günümüzde Anadolu Medeniyetler Müzesinde sergilenmektedir. Bu parça Ahmetadil Köyünden buraya aktarılmıştır.

Ahmetadil Buluntusu Yılan Heykeli



BALIKHİSAR MAHLLESİ: Balıkhisar Kalıntıların Yeri: Kalıntılar Ankara İli Akyurt İlçesi Balıkhisar Mahallesi (Köyüne) dağılmış durumdadır. Balıkhisar Mahallesi Akyurt ilçe merkezine 9km uzaklıktadır.

Balıkhisar Uydu Görüntüsü Balıkhisar Köyü Adı ve Kalıntıları: Balıkhisar’ın eski adı Balasar’dır. Bu adın köyün bulunduğu yerde bal yetiştiren bir çiftçinin bal kovanlarını ağaca asmasından dolayı Balasar olarak anılmıştır. Biz başka bir bakış açısıyla Bal-Asar olarak kelimeyi böldüğümüzde, köyün hemen yakınındaki tarihi yerleşimlere “Asar” denmesinden dolayı bu adı aldığını düşünmekteyiz. Tabi bu sadece bir varsayım. Balıkhisar Anadolu yollarından birinin üzerinde olduğundan Selçuklu Döneminde varlığını sürdürüp Osmanlı Döneminde merkez olarak büyümüştür. Çubuk ilçesi merkez olunca eski önemini kaybetmiştir.

Esenboğa Düz Yerleşimi Esenboğa Düz Yerleşimi: Anakara-Çubuk karayolunun kenarında ve Esenboğa Havaalanın kenarındaki bu düz yerleşim yerinde herhangi bir mimari parça bulunmamaktadır. Yerleşim üzerinde seyrek olsa da Roma Dönemi keramiği gözlenmektedir. Havaalanı yapılırken yerleşimin tahribat gördüğü düşünülmektedir. Koruma Kurulu kararıyla 2008 yılında 3. Derece Arkeolojik SİT Alanı olarak tescillenmiştir. Balıkhisar (Höyüktepe) Höyük: Balıkhisar’ın 1km kuzeydoğusunda bulunan höyük yaklaşık 15 mt yüksekliğinde 200x300mt büyüklüğündedir. Çanak çömlek analizlerinde höyüğün MÖ.3000’li yıllarda yerleşim gördüğü görülmüştür. Höyük üzerinde yapılan kazıda Hitit Döneminden kalma pişmiş toprak testi, çift kulplu bir vazo, Hitit, Eski Tunç ve Frig döneminden kalma seramik parçaları ele geçmiştir. Balıkhisar Kalıntıları: Balıkhisar merkezinde bulunan caminin bahçesinde antik malzeme kalıntıları bulunmaktadır.



BOZCA MAHALLESİ: Bozca Köyü Adı ve Kalıntıları: Akyurt İlçesinin eski yerleşimlerinden biri de Bozca Köyüdür. Osmanlı kayıtlarında Baba Samud veya Bozca Samud adlarıyla geçmektedir. Bu adı Köyde medfun olan Samud Baba’dan almaktadır. Köyün cemisinin önünde 1900’lü yıllardan kalma andezit taşından inşa edilmiş eski bir çeşme bulunmaktadır.

Bozca Köyü Çeşmesi Samud Baba Türbesi: Samud Baba Türbesi eski Bozca Köyü yeni Bozca Mahallesinin camisinin bahçesindedir. Bozca Köyü Osmanlı Belgelerinde Baba Samud veya Bozca Samud olarak anılmaktadır. Bu adın köyde medfun olan Horasan ereni Somud Baba veya Somut Baba’dan gelmektedir. Somut’un anlamı ise “Susmuş, susan, surat asarak susan” anlamındadır.

Türbenin durumu hakkında herhangi bir bilgi yoktur. Bozca Köyünün manevi lideri olan Samud Baba değişik dilekler için ziyaret edilmektedir.

Ayrıca köyde 400 ila 500 arasında yaşı olduğu tahmin edilen yerel halkın Dede Ağaç olarak isimlendirdiği bir Anıt Ağaç bulunmaktadır.

Dede Ağacı



BÜĞDÜZ MAHALLESİ: Büğdüz Köyü ve Kalıntıların Bilgileri: Oğuzların 24 boyundan biri Büğdüz Boyudur. Köy onlar tarafında kurulmuştur. Eski bir yerleşim yeri olan köyde, bir çok devşirme malzeme bulunmaktadır. Büğdüz Köyü, Osmanlı Sultanı II. Murad Han tarafından Kabe-i Muazzama’nın giderleri için vakfedilir.

Büğdüz Çeşmesinde Devşirme Yazıt Büğdüz Köyü Kalıntıları: Kalıntılar Büğdüz Mahallesi (Köyü) meydanındadır. Köyün meydanındaki çeşmede devşirme olarak kullanılmış olan Roma Döneminden kalma beyaz mermer üzerine işlenmiş yazıt dikkat çekici. Yazıt bir hayli tahrip edilmiş durumdadır. Akyurt İlçesi ile Balıkhisar Köyü arasında kalan Büğdüz antik dönemden mimari parçaları barındırmaktadır. Büğdüz adı ise Oğuzların Üçok kolunun Bayındır aşiretine mensup boyların isimlerinden biridir. Ayrıca sözlüklere baktığımızda; “Ağacın budak yeri, Çam ağacının çıralı özü, Kambur, Eğri büğrü, Yamru yumru” anlamlarındadır. CÜCÜK MAHALLESİ: Cücük Köyü Adı ve Bilgileri: Cücük Köyü eski yerleşim yerlerinden biridir. 1463 yılındaki kayıtlara göre, Turasan Bey’in yeğeni Yeğen Bey tarafından satın alınır ve Ankara Yeğen Bey (Cuma) Camisine vakfedilir. Cücük, kelime olarak bir çok anlama gelmektedir: “Filiz, tomurcuk”, “Soğan ve marulların iç kısmı”, “Bir şeyin küçüğü veya onu andıran parçası”, Kümes hayvanları, kuş yavrusu ve civciv” gibi.



Hamdi Sultan Dede Türbesi: Hamid Sultan Dede Türbesi eski Cücük Köyü yeni Cücük Mahallesindedir.

Kesin bilgi olmasa da Hamdi Sultan bugün Çubuk İlçesi Kargın Köyünü kurucusudur. Babası Kalender Veli’dir. Hamdi Sultan babası ile birlikte Cücük Köyüne yerleşmiş ve burada yaşamışlardır. Hamdi Sultan Hacı Ali Turabi’nin kızı evlenmiş ve Cücük’de vefat etmiştir. Sağlığında hayvancılıkla uğraşmıştır.

Hamdi Sultan Dede Türbesi

Türbe betonarmeden bir ev gibi inşa edilmiştir. Türbede Hamdi Sultan sandukasının yanında aile efradından olduğunu düşündüğümüz dört sanduka daha bulunmaktadır.

Hamdi Sultan Türbesi değişik dilekler için ve Yağmur Duası için ziyaret edilmektedir.

Cücük’de ailesini kuran Hamdi Sultan zamanla sığır ve koyun sürülerinin sahibi olur. Bir gün babası Kalender Veli ile birlikte Hacı Bektaş-ı Veli Hamdi Sultan’ı ziyarete gelir. Hacı Bektaş-ı Veli için hemen 300-400 kadar kuzuyu kurban edince, Hacı Bektaş-ı Veli bunun üzerine “Hamdi amma da kuzu kıranmışsın. Bu kadar kuzu kesmene ne gerek var. Bir kuzuyu bizim yememiz için eşin hazırlasın. Ben dua edeyim, siz amin deyin ve diğer kuzular dirilsin” der. Ve Hacı Bektaş-ı Veli’nin kerametiyle kuzular canlanır ve yürümeye başlar, fakat o günden sonra Hamdi Sultan’ın lakabı Kuzukıran olarak kalır.



ÇAMKÖY MAHALLESİ: Çam Köy Kalıntıların Yeri: Kalıntılar Çam Mahallesi (Köyü) yakınında bulunan Alameşe Tepesi Mevkii, Maden Sahası civarındadır.

Çamköy Uydu Görüntüsü Çam Köyü Kalıntıları: Tümülüs 2007 yılında Anadolu Medeniyetleri Müzesi yetkilileri tarafından Kaçak Kazı ile tahrip edilmesi dolayısıyla kurtarma kazısı yapılmıştır.

Çamköy Tescilli SİT Alanı Maden Sahası içinde Alameşe Tepesi ile Boztepe arasında bulunan alan ise yerleşim yeridir. Kaçak kazılar ile tahrip edilen bu alan bazı mimari parçalar bu kazılarla ortaya çıkmıştır. Yüzeyde bulunan bol miktarda çanak çömlek parçası yerleşimin Helenistik, Roma ve Bizans Döneminde iskân gördüğünü göstermektedir. Yerleşim Koruma Kurulu Kararıyla 3. Derece Arkeolojik SİT Alanı tescillenmiştir. ÇARDAKBAĞI MAHALLESİ: Çardakbağı Bilgileri: Çardakbağı Köyü eski kayıtlarda Çardak olarak geçmektedir. 1463 yılı Osmanlı kayıtlarında Çırak Fakih’in vakıf mülkü iken daha sonra Çardakoğlu olarak anılmıştır.



ÇINAR MAHALLESİ: Çınar Bilgileri: Çınar Köyü, Osmanlı kayıtlarında Kadı Çelebi oğlu Ahmet Çelebi’nin Tımar mülkü olarak görülmektedir. Köyün geliri Ankara’da hafız yetiştiren bir okula vakfedilmiştir. DOĞANOLUK MAHALLESİ: Doğanoluk Bilgileri: Doğanoluk Köyü, Osmanlı kayıtlarında 1844 yılında görülmektedir. Bu kayıtlarda Teberik olarak geçmektedir. Teberik (Teberrük): “Armağan, anmalık”. “Emanet”, “Ölen kimsenin çocuğu”, “Hatıra, emanet” anlamlarına gelmektedir.

Baba Sultan Türbesi: Baba Sultan Türbesi, eski Doğanoluk (Teberik) Köyü yeni Doğanoluk Mahallesindedir.

Horasan’dan bölgeye gelip yerleşen velilerden olduğu kabul edilmektedir. Hakkında başka bir bilgi yoktur. Türbe üstü açık, başında bir ağaç olan bir mezardır.

Baba Sultan Türbesi değişik dilekler için ziyaret edilmektedir.

ELECİK KALINTILARI: Elecik Kalıntıların Yeri: Kalıntılar Elecik (Köyü) Mahallesine 300mt yakınlıktaki SİT alanında ve buradan köyün meydanına getirilen antik mimari elemanlardan oluşmaktadır.

Harmanyeri Mevkii Elecik Köyü Adı ve Kalıntıları: Elecik adı; “Bağevi, kulübe, Çocukların yaptığı oyuncak ev, Tulumba kolu” anlamına gelmektedir. Elecik Köyü kalıntıları köyün yakınındaki Harmanyeri Mevki kalıntıları ve buradan köye götürülen mimari parçaların yanı sıra Kızıleşik Tümülüsü bulunmaktadır.



Elecik Köyünün 300mt güney batısında bulunan Harmanyeri Mevkiinde yoğun şekilde keramik kırıntıları bulunmaktadır. Yine bu alandan köyün okulunun bahçesinde ve meydanında bulunan mimari parçalar bu alandan köye taşınmıştır. Bu malzemeler Roma ve Bizans Dönemine tarihlenmektedir. Harmanyeri Mevki Koruma Kurulunun 2010 yılındaki kararıyla 3.Derece Arkeolojik SİT Alanı olarak tescil edilmiştir.

Kızıleşik Tümülüsü: Tümülüs, Elecik (Köyü) Mahallesine 3,5km uzaklıktaki bir dere yatağının yanındadır.

Kızıleşik Tümülüsü Tümülüs Kazıları: Tümülüs dönem olarak Erken Roma Dönemine (MS.100-MS.200) tarihlenmektedir. Tümülüs kaçak kazı ile kazılmıştır. Doğal bir tepe üzerine kazılmış çukurun içine örme tekniğiyle yapılan mezar odasının üzeri taşıma toprak yığılarak Tümülüs oluşturulmuştur. Mezar odasında üç kişinin kemikleriyle beraber altın diadem, altın yüzük, altın kolye parçaları, koku şişesi ve bronz halkalar gibi mezar hediyeleri bulunmuştur. Tümülüs yöre halkı tarafından Höyüktepesi olarak adlandırılmaktadır.



Tümülüsün örtü toprağında MÖ.3000‘li yıllara uzanan keramik kırıntıları tespit edilmiştir. Bu keramiklerin bölgede bulunan başka bir yerleşim yerinden buraya geldiği düşünülmektedir. Kurtarma kazısı Anadolu Medeniyetleri Müzesi Başkanlığınca 21 Eylül 1987 tarihinde 3 gün süren çalışmalar ile tamamlanmıştır. Kazıları ve 1988 yılı raporunu Sayın Doğan Mermerci hazırlamıştır. Tümülüs 1988 yılında 1.Derece Arkeolojik SİT Alanı olarak tescillenmiştir. GÜZELHİSAR MAHALLESİ: Güzelhisar Bilgileri: Kayıtlarda eski bir yerleşim yeridir ve Kızılhisar olarak anılmaktadır. Osmanlı Döneminde Kadı Çelebi oğlu Ahmet Çelebi’nin Tımar mülküdür. Köyün geliri Ankara’da bulunan hafız okulunu barındırmaktadır.

Kaçak Kazı Boyutu Güzelhisar Köyü Kalıntıları: Kalıntılar, Güzelhisar Mahallesi (Köyü) meydanındaki çeşmede ve çevresindedir. Köyün meydanındaki çeşmede devşirme olarak kullanılmış olan mimari parçalar görülmektedir. Bu parçalar Bizans Döneminden kalmadır. Ayrıca Milliyet gazetesinin bir haberine göre 2012 yılında Bağlar Mevkiinde bulunan kalıntılarda definecilerin yapmış olduğu tahribat anlatılmaktadır. Kalıntıların niteliği hakkında herhangi bir bilgi verilmemiştir. Akyurt –Büğüz –Balıkhisar ve Güzelhisar “Kral Yolu” olarak adlandırılan antik yol üzerindeki tarihi yerleşimlerdir.



HAYDAR MAHALLESİ: Haydar Bilgileri: Haydar Köyü bölgedeki diğer köylere göre daha erken bir dönemde kurulmuştur. Köy adını Haydar Dede’den almaktadır. Köyün doğusunda bulunan Kızılışık Mevkiinde Nekropolis alanı, çanak çömlek parçaları ve ören kalıntıları bulunmaktadır. Haydar Dede Türbesi: Haydar Dede Türbesi, Haydar (Köyü) Mahallesinin Gücükdere Mevkiindedir.

Haydar Köyü adını Haydar Dede’den almış olduğu rivayet edilmektedir. Kim olduğu konusunda herhangi bir bilgi yoktur. Türbenin durumu hakkında herhangi bir bilgimiz yoktur.

KALABA MAHALLESİ:

Kalaba Adı: Kalaba adı; “Kalabalık, Çokluk, Kızıl ve kaba tüylü koyun, Sayıca çok” anlamlarındandır. Köy eskiden Galaba olarak da anılmaktaydı. Kalaba Tümülüsü: Kalaba Tümülüsü, Akyurt İlçesinin 2km kuzeyinde yer alan Kalaba (Galaba) Mahallesindedir.

Kalaba Tümülüsü Kalaba Tümülüsü yöre halkı tarafından Kalaba Höyük olarak adlandırılmaktadır. Tümülüs 50mt çapında 7mt yüksekliğindedir. Tümülüs üzerinde kaçak kazı izleri bulunmaktadır. Tümülüs 2005 yılında Koruma Kurulu kararıyla 1. Derece Arkeolojik SİT Alanı olarak tescillenmiştir.



Kalaba Tümülüsü Cam Şişe –Tümülüsde Kaçak Kazı Akyurt Belediyesinin sağladığı olanaklarla Tümülüs 2012 yılının kasım ayında Anadolu Medeniyetleri Müzesi Müdürü Melih Arslan başkanlığında, arkeologlar Mustafa Metin ve M. Okan Cinemre tarafından kazılmıştır. Kazı sonucunda iki adet Roma Döneminden kalma Ostotek ele geçmiştir. Ostotekler ölülerin yakıldıktan sonra küllerinin kullanıldığı küçük bir lahit biçiminde kutudur. Bulunan eserler şöyledir: Bir cam matara, bir altın, bir gümüş sikke, cam, bronz, seramik ve iskelet parçaları ele geçmiştir.

Kalaba Tümülüsü Kurtarma Kazısı Kalaba Ziyareti: Kalaba Ziyaretinde kimin medfun olduğu bilinmemektedir.

Ziyaretin durumu hakkında herhangi bir bilgimiz yoktur. Ziyaret değişik dilekler için ziyaret edilmektedir.



KARACALAR MAHALLESİ: Karacalar Kalıntıları: Kalıntılar, Karacalar Mahallesi (Köyü) yakınındadır.

Karacalar Köyü Karacalar Köyü ve Kalıntı Bilgileri: Karacalar Köyü de eski yerleşim yerlerinden biridir. Osmanlı Sultan’ı II. Murad Han’ın “Kabe-i Muazzama” giderleri için vakfedilen köylerden biridir. Karacalar Köyünün yaslandığı tepenin yakınında Hamam Mevkiinde bulunan kaynak antik dönemlerden beri varlığını sürdürmektedir. Karacalar Köyünde niteliğini tam belirleyemediğimiz kalıntılar da vardır. Hacı Veli Dede Türbesi: Hacı Veli Dede Türbesi, Karacalar (Köyü) Mahallesindedir.

Hacı Veli Dede’nin kim olduğu konusunda herhangi bir bilgi yoktur. Türbenin durumu hakkında herhangi bir bilgimiz yoktur.

KARAYATAK MAHALLESİ: Karayatak Kalıntıları: Kalıntılar, Karayatak Mahallesi (Köyü) içindeki çeşmedir.

Toygarzadeler Çeşmesi Toygaerzade Çeşmesi: Karayatak Köyü meydanındaki çeşme “Toygarzadeler” tarafından yapılmış geç dönem yapısıdır.



KIZIK MAHALLESİ: Kızık Bilgileri: Oğuzların 24 boyundan biri olan Kızık Boyu tarafından kurulmuş bir köyümüzdür. Osmanlı kayıtlarında Ravlı Kızık ve Çay Kızık olarak geçmektedir. KOZAYAĞI MAHALLESİ:

Atinni (Atini) Mağarası Atinni Mağarası Yeri: Mağara Kozayağı Köyüne kuş uçumu 2,5km uzaklıkta küçük bir vadinin içindedir. Mağara yüzeyinden 70mt yüksekliğindeki iki tepenin arasında bulunan mağaranın geç dönemlerde kaçakçılar ve Ermeni komitacılar tarafından kullanıldığı rivayet edilmektedir. (Resim ve bilgiler için Sayın Mehmet Bayraktar’a teşekkür ederim) SARACALAR MAHALLESİ: Saracalar Bilgileri: Osmanlı kayıtlarında Sarıcılar veya Sarucalar Çiftliği olarak anılan bir yerleşim yeridir. ŞEYHLER MAHALLESİ: Şeyhler Bilgileri: Osmanlı kayıtlarında Sultan II. Murad Han Döneminde Mekke-Medine gidelerini karşılamak için vakfedilen bir köydür. Göller ve Göllü ismiyle de anılmıştır. UZUNLAR MAHALLESİ: Uzunlar Bilgileri: Osmanlı kayıtlarında 1463 yılında adına rastlanan köyün adı Uzunoba olarak da geçmektedir.



KAYNAKÇA: 1-) www.envanter.gov.tr 2-) www.kulturvarliklari.gov.tr 3-) www.akyurt.bel.tr 4-) www.ankararehberi.com 5-) www.panoramio.com 6-) www.facebook.com 7-) www.ne-demek.net 8-) www.gundem.milliyet.com.tr 9-) www.akyurt.blogspot.com.tr 10-) www.akyurt.blogspot.com 11-) www.ufukgazetesi.net (Teberoğlu -1998) 12-) www.ankara.cucuk.koyu.com.tr 13-) www.webdeyim.net 14-) www.haydarkoyu.com

NOT: Bu dosya 2014 yılında www.arkeodenemeler.blogspot.com.tr ve www.sosyodenemeler.blogspot.com adresinde yayınlamış olduğumuz maddelerin düzenlenmiş bir toplamıdır.

Ankara Akyurt Tarihi ve Arkeolojisi

Documents

Transcript of Ankara Akyurt Tarihi ve Arkeolojisi