Speciaal verslag Dierenwelzijn in de EU: het dichten van de kloof tussen ambitieuze doelstellingen en praktische uitvoering

(uitgebracht krachtens artikel 287, lid 4, tweede alinea, VWEU)

NL 2018 nr. 31

CONTROLETEAM

In de speciale verslagen van de ERK worden de resultaten van haar controles van EU-beleid en - programma’s of beheersthema’s met betrekking tot specifieke begrotingsterreinen uiteengezet. Bij haar selectie en opzet van deze controletaken zorgt de ERK ervoor dat deze een maximale impact hebben door rekening te houden met de risico’s voor de doelmatigheid of de naleving, de omvang van de betrokken inkomsten of uitgaven, de verwachte ontwikkelingen en de politieke en publieke belangstelling. Deze doelmatigheidscontrole werd verricht door controlekamer I “Duurzaam gebruik van natuurlijke hulpbronnen”, die onder leiding staat van ERK-lid Nikolaos Milionis. De controle werd geleid door ERK- lid Janusz Wojciechowski, ondersteund door Kinga Wiśniewska-Danek, kabinetschef en Katarzyna Radecka-Moroz, kabinetsattaché; Colm Friel, hoofdmanager; Diana Voinea, taakleider; Paulo Oliveira en Lucia Roșca, adjunct-taakleiders; Xavier Demarche, Małgorzata Frydel, Michela Lanzutti, Joachim Otto en Maciej Szymura, controleurs. Fiona Urquhart verleende taalkundige ondersteuning.

Van links naar rechts: Xavier Demarche, Kinga Wiśniewska-Danek, Joachim Otto, Janusz Wojciechowski, Colm Friel, Diana Voinea, Lucia Roșca.

2

INHOUD

Paragraaf

Woordenlijst en afkortingen

Samenvatting I-IX

Inleiding 1-19

Reikwijdte en aanpak van de controle 20-27

Opmerkingen 28-95

De Commissie heeft de tweede EU-strategie voor dierenwelzijn afgerond, maar de impact ervan niet beoordeeld 28-33

De Commissie en de lidstaten rapporteerden aanzienlijke vooruitgang met betrekking tot de toepassing van EU-normen 34-40

De lidstaten hadden veel tijd nodig om bepaalde aanbevelingen uit te voeren en sommige kwesties staan nog open 41-46

Het beheer door de lidstaten van hun officiële inspectiesystemen zorgt in het algemeen voor consistentie, maar de controle- en auditsystemen vertonen enkele tekortkomingen 47-63

Lidstaten maken beperkt gebruik van de instrumenten van het gemeenschappelijk landbouwbeleid om de doelstellingen op het gebied van dierenwelzijn te verwezenlijken 64-95

Beperkte uitwisseling van resultaten tussen officiële inspecties en cross- compliancecontroles in de lidstaten en tekortkomingen in de toepassing van sancties 65-76

Plattelandsontwikkeling: weinig prikkels om dierenwelzijn te verbeteren en de kosteneffectiviteit is niet gewaarborgd 77-95

Conclusies en aanbevelingen 96-104

Bijlage I – Overzicht van de geplande acties in de EU-strategie voor dierenwelzijn 2012-2015

Bijlage II – Overzicht van de informatie in de inspectieverslagen van landbouwbedrijven die door de gecontroleerde lidstaten bij de Commissie zijn ingediend

Bijlage III – Controles en gegevens van de lidstaten met betrekking tot slachten zonder bedwelming

Bijlage IV – Cross-compliancecontroles in de bezochte lidstaten

Antwoorden van de Commissie

3

WOORDENLIJST EN AFKORTINGEN

Couperen van staarten bij varkens

Procedures waarbij de staart van varkens wordt afgesneden om bijten in de staart te verminderen.

Cross- compliancecontroles

Controles gericht op het verifiëren van de naleving van cross- complianceverplichtingen, overeenkomstig de Verordeningen (EU) nr. 1306/2013, 809/2014 en 640/2014

DG AGRI Directoraat-generaal Landbouw en Plattelandsontwikkeling van de Europese Commissie

DG SANTE Directoraat-generaal Gezondheid en Voedselveiligheid van de Europese Commissie

EFSA Europese Autoriteit voor voedselveiligheid – agentschap van de Europese Unie dat onafhankelijk, wetenschappelijk advies verleent en informeert over bestaande en opkomende risico’s in verband met de voedselketen.

GLB Gemeenschappelijk landbouwbeleid

GTES Gemeenschappelijk toezicht- en evaluatiesysteem van de EU voor maatregelen voor plattelandsontwikkeling

Officiële inspecties Term die in het hele verslag wordt gebruikt voor op lidstaatniveau verrichte controles en inspecties (bijv. door veterinaire diensten) om de correcte toepassing van voorschriften van de Europese Unie op het gebied van dierenwelzijn, overeenkomstig Verordening (EG) nr. 882/2004, te verifiëren.

OIE Wereldorganisatie voor diergezondheid (Office International des Épizooties) – een intergouvernementele organisatie met 181 deelnemende landen. Zij ontwikkelt internationaal erkende normen op het gebied van diergezondheid en dierenwelzijn.

POP Programma voor plattelandsontwikkeling.

RBE Uit de regelgeving voortvloeiende beheerseisen – zijn een onderdeel van cross-compliance (randvoorwaarden) en zijn vastgesteld in een aantal richtlijnen en verordeningen van de Europese Unie. Ze betreffen de volksgezondheid, de gezondheid van dieren en planten, de identificatie en registratie van dieren, milieu en dierenwelzijn.

4

Traces Trade Control and Expert System – meertalig, online beheerssysteem van de Commissie voor alle sanitaire vereisten inzake intracommunautaire handel en invoer van dieren, zaad en embryo’s, levensmiddelen, diervoeder en planten

Vleeskuikens Voor vleesproductie gehouden kippen

5

SAMENVATTING

I. De regelgevingsnormen van de EU op het gebied van dierenwelzijn behoren tot de

strengste ter wereld; ze omvatten algemene vereisten inzake het fokken, vervoeren en

slachten van landbouwdieren en specifieke vereisten voor bepaalde diersoorten. Het

gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) biedt kansen om bij te dragen tot de

bewustwording bij landbouwers van hun wettelijke verplichtingen (door middel van cross-

compliance, waarbij hun GLB-betalingen worden gekoppeld aan de naleving van

minimumvereisten) en om landbouwers te stimuleren hogere normen na te streven (door

middel van financiële steun die wordt verstrekt in het kader van het beleid voor

plattelandsontwikkeling).

II. EU-burgers zijn steeds bezorgder over de effecten van landbouw op dierenwelzijn en de

daarmee samenhangende impact op de volks- en diergezondheid. De Commissie heeft

strategiedocumenten opgesteld als kader voor haar acties op dit gebied. De meest recente

EU-strategie betrof de periode 2012-2015.

III. Bij deze controle werd het welzijn van landbouwdieren en de algehele uitvoering van de

meest recente EU-strategie onderzocht, waarbij de nadruk werd gelegd op de twee

belangrijkste doelstellingen ervan: ervoor zorgen dat de minimumnormen worden nageleefd

en synergieën met het GLB optimaliseren. We concludeerden dat EU-acties ter verbetering

van dierenwelzijn succesvol waren op sommige terreinen, maar dat er nog enkele

tekortkomingen zijn wat betreft de naleving van minimumnormen, dat er ruimte is om de

coördinatie met cross-compliancecontroles te verbeteren en dat de financiële middelen van

het GLB beter kunnen worden gebruikt om hogere dierenwelzijnsnormen te bevorderen.

IV. Uit de bevindingen van onze controle blijkt dat de Commissie gebruik heeft gemaakt van

zowel richtsnoeren als handhaving om te zorgen voor naleving in de lidstaten. Haar acties

zijn succesvol geweest op belangrijke gebieden, met name wat betreft de groepshuisvesting

van zeugen en het verbod op niet-aangepaste kooien die kippen niet de mogelijkheid bieden

natuurlijk gedrag te vertonen. De Commissie en de lidstaten hebben gewerkt aan

richtsnoeren om het begrip en de consistente toepassing van wetgevingsvereisten te

faciliteren en hebben deze op grote schaal verspreid. De lidstaten die we bezochten, hebben

6

over het algemeen actie ondernomen om de controleaanbevelingen van de Commissie op te

volgen.

V. Op sommige terreinen bestonden echter nog tekortkomingen met betrekking tot

welzijnskwesties op het landbouwbedrijf (met name het routinematig couperen van staarten

bij varkens), tijdens het vervoer (naleving van de regels met betrekking tot vervoer over

lange afstanden en vervoer van ongeschikte dieren) en bij het slachten (gebruikmaking van

de uitzondering voor slachten zonder bedwelming en ontoereikende

bedwelmingsmethoden).

De lidstaten die we bezochten, hadden veel tijd nodig om sommige aanbevelingen uit te

voeren die de Commissie naar aanleiding van haar controles had gedaan.

VI. De officiële controlesystemen van de lidstaten zijn een essentiële factor om ervoor te

zorgen dat dierenwelzijnsnormen naar behoren worden gehandhaafd. We troffen goede

praktijken aan op dit gebied, vooral met betrekking tot de consistentie van officiële

inspecties, maar constateerden ook dat er meer nadruk moet worden gelegd op gebieden en

exploitanten met een hoger risico op niet-naleving. Verder kunnen de lidstaten de

informatie die tijdens interne controles en bij de behandeling van klachten is verkregen,

beter benutten om hun beheer van het dierenwelzijnsbeleid te verbeteren.

VII. De lidstaten hebben in het algemeen passende regelingen ingevoerd voor cross-

compliancecontroles met betrekking tot dierenwelzijn. Er is echter ruimte om de coördinatie