STINFO S 1 & 2 - 2014

Sui ngun tri thc

Thnh ph H Ch Minh l trung tm kinh t x hi ln nht c nc vi hn 7 triu dn. Tuy vy, Thnh ph ang i mt vi vn cht thi v nhim mi trng nghim trng. Hu ht nc thi sinh hot c x thi trc tip vo h thng knh rch ni thnh m cha qua x l. Bt u i vo hot ng t thng 12/2005, trm x l nc thi Bnh Hng Ha (huyn Bnh Chnh, TP. HCM) c chc nng chnh l x l mt phn nc thi ca TP. HCM bng cng ngh x l sinh hc thun ty. Vic qun l, nh gi cht lng nc thi ti trm x l nc thi Bnh Hng Ha ch yu c quan trc vi nhng thng s thng dng v l ha v sinh hc (pH, nhit , tng cht rn l lng, nhu cu oxy sinh hc, coliform, phiu sinh vt) Tuy nhin, nghin cu c hc sinh thi ca nc thi sinh hot TP. HCM vn cha c quan tm, thc hin.

Trong nghin cu c hc sinh thi, nhiu sinh vt c s dng lm i tng chnh cho th nghim nh to, ng vt ph du, c, th Daphnia magna (thuc nhm vi gip xc, ng vt ph du) l mt trong nhng sinh vt chun trong nghin cu c hc sinh thi nh vo nhng u im ni bt nh nhy ca chng i vi cc hp cht cha c t d dng c nhn bit v kim sot, c kh nng phn b

rng, c kh nng sinh sn vi s lng nhiu bng hnh thc sinh sn v tnh. Trong bi vit ny, chng ti xin gii thiu kt qu nghin cu v nh hng mn tnh ca nc thi sinh hot ti TP.HCM (trc v sau khi x l) ln sinh vt, vi gip xc Daphnia magna.

Mu nc dng cho th nghim c thu ti trm x l nc thi Bnh Hng Ha khu vc u vo (nc cha qua x l) v u ra (nc x l, hnh 1). Cc yu t l ha ca nc mt c o trc tip ngoi mi trng bao gm pH (Metrohm 744), c (Hach DR/2010), dn in, tng cht rn l lng (WTW LF197), nhit v hm lng oxy ha tan (WTW Oxi197i).

Thit lp th nghim c hc sinh thi:T 14 n 15 c th Daphnia magna con ( 1 ngy tui) c la chn ngu nhin cho mi th nghim mn tnh v c nui ring l trong cc bnh thy tinh. Daphnia c phi nhim vi nc thi 3 nng khc nhau (10%, 50%, v 100%) v vi mi trng i chng (mi trng khng cha nc thi). Daphnia c cho n bng to lc Scenedesmus sp. Mi trng v

nh hng ca nc thi sinh hot TP. HCM ln vi gip xc Daphnia Magna NG TH THANH HUYN V O THANH SN

VIN MI TRNG V TI NGUYNEmail: dao_son2000@yahoo.com

Hinh 1:Tram x ly nc thi Binh Hng Hoa.

thc n c thay mi sau mi 2 ngy th nghim. Th nghim ko di trong 30 ngy. Cc c im sinh hc ca sinh vt c theo doi, ghi nhn hng ngy bao gm: s lng sinh vt cn sng/cht, ngy thnh thc, s lng con non trong mt la .

Kt qu o c cho thy, cc yu t l ha mi trng nc nh pH, tng cht rn l lng (TSS) ti v tr tip nhn nc thi (u vo) v x thi (u ra) u t QCVN 14: 2008/BTNMT. Nhit t QCVN 24: 2009/BTNMT. Tuy nhin, ti v tr u vo gi tr DO thp (< 2mg/l), v mi khng t quy chun k thut quc gia v cht lng nc mt ti ct B (bng 1).

nh hng ca nc thi ln Daphnia magnaSau 30 ngy th nghim, l i chng, t l sng st ca D. magna l 100% (hnh 2). iu ny hon ton ph hp

Bng 1: Cc thng s l ha nc trm x l nc thi Binh Hng Ha

Thng s l ha u vo u ra

pH 6,5 7,5

Nhit 30oC 29oC

c 176 NTU 44 NTU

dn in 717 S/cm 573 S/cmTSS 46 mg/l 23 mg/l

DO 0,2 mg/l 8,6 mg/l

Mi Kh chu Khng kh chu

49

STINFO S 1 & 2 - 2014

Sui ngun tri thc

vi c im sinh hc ca Daphnia c nui trong mi trng chun. i vi nc thi u vo, t l sng st ca sinh vt gim mnh sau 10 ngy ti c 3 nng , c bit, sau 30 ngy phi nhim vi nng 100%, tt c cc c th D. magna u cht (hnh 2). c t mi trng nc thi u vo cng cao cng d gy bt hot ln sinh vt, sinh vt cng d cht. Nh vy, nc thi u vo c cha nhng cht/hp cht gy c ln sinh vt.

i vi nc thi u ra, trong 10 ngy u cho phi nhim 3 nng khc nhau, D. magna thch ng hoc chu ng c vi mi trng nc thi (100% c th sng). T l sng st ca D. magna gim nh sau 10 ngy phi nhim, tuy nhin t l gim khng ng k (< 9%), cho thy cht lng nc thi u ra nh hng khng ng k ln kh nng sng ca D. magna, c th sinh vt c kh nng p ng i vi thnh phn nc thi u ra (hnh 2). So vi nc thi u vo, nc thi u ra c x l kh tt c cht nh hng sc sng ca sinh vt.

Trong phi nhim vi nc thi u vo, nng nc thi cng cao, thi gian thnh thc cng lu. nng nc thi 10%, 89% sinh vt thnh thc sau 5 ngy v 11% sinh vt khng thnh thc mc d chng vn cn sng n gn cui th nghim. T l sinh vt thnh thc trong phi nhim nng 50% v 100% nc thi u vo ln lt l 50% v 55% (bng 2). Tuy nhin, s lng con cht trong phi nhim hai nng 50 v 100% rt cao (hnh 2). iu ny cho thy nc thi u vo km hm s pht trin.

Trong phi nhim vi nc thi u ra, thi gian thnh thc ca D. magna (4 5 ngy) sm hn so vi thi gian thnh thc ca mu i chng (khong 5,5 ngy, hnh 3). Tuy nhin t l thnh thc ca D. magna trong phi nhim thp hn t 7 34% so vi mu i chng (bng 2). Thi gian thnh thc sm hn nhng t l thnh thc thp hn cho thy nh hng ca nc thi sau x l ln s thnh thc ca sinh vt. C th y l mt hnh thc p ng ca sinh vt trong iu kin mi trng bt li.

Hinh 2: T l sng st ca Daphnia magna i vi cc nng khc nhau ca nc thi u ra (R, hinh trn) v u vo (V, hinh di) tai tram x ly nc thi Binh Hng Hoa.

Bng 2: T l thnh thc ca Daphnia magna(tnh trn s sinh vt sng st)

i chng 10% nc thi 50% nc thi 100% nc thi

u vo 100 % 89 % 50 % 55 %

u ra 100 % 71 % 93 % 66 %

V kt qu th nghim trn s sinh sn ca sinh vt, trong 30 ngy th nghim ca l i chng, D. magna sinh sn t 7 n 8 la. S sinh sn ca D. magna trong mt la dao ng t 9 - 13 con, trung bnh l 11 5 con/la. Tng s lng con sinh ra l 1226 c th. Trong phi nhim vi nc thi u vo, D.magna sinh sn t 5-11 la, trung bnh 14 7con/la nng nc thi 10%, t 4 -11 la, trung bnh l 23 13 con/la nng nc thi 50%, t 2-8 la, trung bnh 20 12 con/la nng

nc thi 100%. Tng s lng con c sinh ra cng c s thay i vi cc nng nc thi khc nhau. Nng nc thi 10% v 50% lm gia tng s sinh sn ca D. magna, trong khi kh nng sinh sn ca sinh vt ti nng 100% c s gim so vi i chng (hnh 4).

Trong phi nhim vi nc thi u ra, D. magna sinh sn t 3-8 la i vi nng nc thi 10%, trung bnh 12 7 con/la, t 7-9 la i vi nng nc thi 50%, trung bnh 19 8 con/la, v

50

STINFO S 1 & 2 - 2014

Sui ngun tri thc

Hinh 3: S thnh thc ca Daphnia magna trong cc l th nghim

t 5-9 la i vi nng nc thi 100%, trung bnh 23 13 con/la. Tng s lng con sinh ra ca D. magna m phi nhim c s thay i i vi nng pha long khc nhau. Nng nc thi pha long 10% lm gim mnh kh nng sinh sn ca D. magna, trong khi nng pha long 50% v 100% lm gia tng s sinh sn ca D. magna (hnh 4). Kt qu th nghim cho thy c s gia tng s la cc nng nc thi so vi l i chng v s con trong mt la. S gia tng s la cao cc nng thp ca nc thi (nng 10% v 50%) so vi nc thi u vo v u ra. iu ny cho thy sinh vt p ng vi mi trng nm trong mt gii hn nht nh v theo hai hng: tng cng v hn ch s sinh sn ca sinh vt, ty thuc vo mc nhim.

Bn cnh mt s c im sinh hc theo doi pha trn (sc sng, thnh thc, sinh sn), s d dng ca con non t sinh vt m phi nhim cng tnh c quan st thy trong qu trnh nghin cu. Phi nhim vi nc thi u vo v u ra ti cc nng khc nhau cn gy ra hin tng trng/phi b phn hy trong bung trng ca D. magna m. c bit, s phi nhim cn xut hin hin tng d dng (malformation) ca th h con sinh ra, bao gm s pht trin khng hon chnh ca ru ln (dng bi) v ui b cong (hnh 5b,c). Hin tng d dng xut hin ti c nc thi u vo v nc thi u ra, tuy nhin xut hin nhiu ti nc thi u ra, c bit l nng 100% v 50%. Trng/phi b phn hy nhiu hn ti nc thi u vo, c bit l nng 50%. Nh vy, nc thi u vo c nh hng mnh hn ln s pht trin ca phi sinh vt.

Kt lunNghin cu c hc mn tnh D. magna trn nc thi u vo v u ra ca trm x l nc thi Bnh Hng Ha cho thy tnh cht l ha mi trng nc mc d t QCVN 14: 2008/BTNMT, nhng vn nh hng mnh ln s sinh sn, pht trin ca sinh vt sng.

nh hng mn tnh ca nc thi ln D. magna cng cho thy kh nng p ng ca sinh vt i vi mc

Hinh 4: S lng con non Daphnia magna c sinh ra trong th nghim phi nhim vi nc thi t tram x ly nc thi Binh Hng Hoa.

Hinh 5: Hin tng d dang ca D. magna khi phi nhim vi nc thi. (a) D. magna t l i chng, binh thng, (b) D. magna t l phi nhim, d tt, (c) Gai d tt.

nhim khc nhau, cht lng nc thi u vo gy nh hng mnh ln s tn ti ca sinh vt so vi nc thi u ra. Nu tip tc phi nhim vi nc thi sinh hot (c bit nc thi cha qua x l), qun th, qun x sinh vt, v h sinh thi s b suy gim theo thi gian.

nh hng sinh hc ca nc thi i

vi sinh vt trong qu trnh phi nhim l cng c cnh bo cho sc khe ngi dn tip xc trc tip vi knh rch x thi sinh hot ca Thnh ph.

Cc phn tch ha hc, v nghin cu chi tit cc nhm cht /yu t trong nc thi nh hng xu ln D. magna nn c thc hin.

51