Angkor, Kambodža

Angkor je jedan od najznačajnijih arheoloških lokaliteta jugoistočne Azije. Od 9. do 15. veka bilo je središte kmerskog carstva. Reč Angkor potiče iz Sanskritskog „nagara“, što znači grad. Arhitektonski spomenici čine dve skupine: Angkor Thom (Veliki grad) i Anghor Wat (gradski hram). Spomenike je 1860. godine slučajno otkrila skupina francuskih botaničara istraživača.

U Angkoru se nalazi preko 1000 hramova, mnogi su obnovljeni i predstavljaju najznačajniju arhitekturu Kmera.

Od 1992. godine nalazi se na UNESCO-voj listi svetske kulturne baštine.

Angkor

Angkor Vat predstavlja najveću versku građevinu na svetu. Sagrađen je u doba Surjavarmana II u ranom 12. veku. Prvo je bio hinduistički hram, posvećen bogu Višnuu, a kasnije je postao budistički. Takođe, simbolizuje planinu Meru, dom hinduističkoh bogova.

Izgrađen je kao kraljevski mauzolej, sastoji se od pet kamenih kula od kojih je najviša smeštena u centar. Naokolo su četiri manje, pomoćne kule, a ceo kompleks je opasan dugačkim, kamenim zidovima.

Na zidinama hrama, sofisticiranim potezima su uklesani likovi iz indijskih mitoloških priča i scene iz čuvenih epskih legendi Mahabharate i Ramajane. Ilustracije obiluju i primerima iz svakodnevnog života na kmerskom dvoru, a među njima najistaknutiji su prikazi apsara (nebeska nimfa koja pleše za bogove, predstavlja ideal ženske lepote i čari; uklesane su na više od 1700 mesta), asura (demon sa božjim moćima, neprijatelj dobrih bogova), naga (drevna višeglava zmija).

Ovo je izvanredan primer kmerske arhitekture, koji su do 12. veka stekli veštinu u upotrebi peščara. Većina vidljivih zidova izgrađeni su od blokova krečnjaka.

Angkor Vat

Angkor Vat iz vazduha

Grad Angkor Tom, prestonica Kmerske carevine, sagrađen je u neposrednoj blizini Angkor Vata. Osnovao ga je kralj Jošoravman I. Razoren je 1177. godine, a ponovo ga je sagradio Džajavarman VII. U Angkor Tomu se nalazi čuvene Terasa slonova, koju je koristio kralj Džajavarman kao platformu s koje je vršio smotru svoje vojske na povratku iz ratova. Duga je 350 m, a ime je dobila po velikim raskošnim isklesanim slonovima na njenoj istočnoj fasadi.

Terasa kralja gubavca, dobila je ime po skulpturi hinduističkog boga smrti Jama, koji je nazvan „kralj- gubavac“.

Khleangzi („skladišta“) su dve građevine nepoznate funkcije koje se nalaze na istočnoj strani Trga pobede.

Angkor Tom

„Kralj gubavac“ Terasa slonova

Kmerski za „Ptica koja štiti pod svoje krilo“ je maleni piramidalni terasasti, hinduistički hram, posvećen Šivi a nalazi se sa leve strane južnog ulaza u grad Angkor Tom.

Ovo je prvi hram koji je izgrađen od trajnih materijala, opeke i kamena laterita od krečnjaka. Iako su štuko ukrasi s fasade propali, greda od krečnjaka iznad ulaza u srednji toranj prikazuje Indru kako jaše troglavog slona Airavatu. Nju s obe strane povezuje raskošni venac, a sa obe strane malenog ulaza nalaze se natpisi.

Baksei Chamkrong

Ulaz u hram

Srednji toranj

„Citadela prostorija“, poznat i kao Citadela monaških ćelija je budistički hram koji je izgradio kralj Džajavarman VII u 12. veku.

Sastoji se od tri kvadratna obzida, jedan unutar drugog, s portalima (gopura), dve galerije i dvorište sa „bibliotekama“ i svetilištem, iznad kojeg se izdižu tornjevi (prasat).

Banteay Kdei

Gopura Svetilišta

Banteay Samre

„Utvrđenje Samrea“ je hinduistički hram posvećen drevnom indokineskom narodu Samre (tzv. „Narod krušaka“).

Ovaj hram ima krov u obliku pupoljka. Galerija ima sakošne reljefe na monumentalnim portalima (gopura), a unutra zid s četiri, bareljefima ukrašenim, portalima. Dvorište ima dve „biblioteke“ s obe strane centralne zgrade iza koje glavna staza vodi do predvorja (mandapa) s budističkim skulpturama i centralnim tornjem (prasat).

Dvorište u hramu Dovratnici u hramu

Između svetilišta

„Šuma žena“ je jedan od najmanjih hramova u Anghoru, i jedini kojega nije izgradio kralj, već dvoranin Džajnavaraha u 10. veku.

Izgrađen je uglavnom od crvenog peščara, a njegove raskošne dekoracije su još uvek dobro sačuvane.

U ovom hramu su zabati po prvi put ukrašeni narativnim prizorima. Oni prikazuju šivaističke teme, npr. Demon Ravana trese brda Kailasa iznad kojeg je Šiva na prestolu, dok Kama dolazi da poremeti njegovu meditaciju. Ostali zabati su posvećeni Višnuu i prikazuju teme kao što su „Kiša Indre“ i „Ubistvo Kamsa“.

Na kamenim vratima dovratnika gopure trećeg obzida nalazi se natpis koji nam pruža dokaz o kontinuiranoj upotrebi ovog hrama. Na natpisu se nalazi ime njegovog graditelja, i to kako je za izgradnju ovog hrama imao podršku brata i sestre.

Banteay Srei

Molitvena dvorana I toranj iznad svetilišta

Prikaz Šive

Tornjevi

Ovo je piramidalni tro-terasasti hram koji se nalazi sa južne

strane kraljevske palate u Angkor Tomu. Prvobitno je bio hinduistički hram posvećen Šivi, a krajem

XV veka pretvoren je u budistički s skulpturom „Ležećeg Bude“, devet metra visokom i 70 metra dugom, smeštenom na zapadnom delu druge terase. Zbog ove skulpture se srušilo 8 metra centralnog tornja, koji je ostao krnj. Pošto je ovaj hram imao pesak kao osnovu, njegovi veliki delovi su bili srušeni u vreme kada je postavljen veliki Buda.

Baphuon

Plan hrama

Bareljefi na vratima

Izgrađen je u XII i XIII veku, kao službeni kraljevski hram

mahajana budizma, nalazi se u sredini grada Angkor Toma koji je podigao kralj Džajavarman VII, a nakon njegove smrti je prilagođen potrebama hinduista i teravada budista.

Ovaj hram se smatra primerom „barokne kmerske arhitekture“, za razliku od klasičnog stila hrama Angkor Vata. Njegova najznamenitija odlika su masivna kamena lica uklopljena u mnoge tornjeve koji se poput piramide izdižu iznad centralne terase.

Takođe, hram je poznat po impresivnim nizovima bareljefa koji predstavljaju neobičnu mešavinu mitoloških, istorijskih i svakodnevnih prizora.

Bayon

3D rekonstrukcija hrama Bayon

Lica kraljeva ili bogova na tornjevima

Bareljef u Bayonu- Marš kmerske vojske

Ovo je kmerski hinduistički hram, izgrađen u XII veku u stilu Angkor

Vata s obzidom od laterita razmera 50x40 m i četiri građevine od peščara koje su poređane u nizu od istoka ka zapadu:

Istočna gopura (monumentalni portal); Mandapa (molitvena dvorana;) Prasat (toranj između svetilišta); Zapadna gopura;

Bareljefi su pretrpeli mnoga stradanja tokom vekova, a najsačuvaniji su dva prizora iz epa Ramajana („Boj majmunskog kralja i njegovog polubrata Vali Sugriva“ i „Smrt Vali“), koji su smešteni na južnom zidu istočne gopure.

Chau Say Tevoda

Mandapa između „biblioteka“

Prasat

Ovaj hram je izgradio kralj Radžendravarman 593. godine kao hinduistički hram posvećen Šivi, u spomen na kraljeve roditelje.

Nalazi se na veštačkom otoku u isušenom istočnom Barayu (veštačkom bazenu). Orijentisan je u pravcu sever- jug, tačno u pravcu s kraljevskim hramom Pre Rupom, a u pravcu istok- zapad je u istoj osi s hramom Phimeanakasom.

Sastoji se od dva kvadratna obzida, sa svetilištem na tri terase od trajnih materijala: peščara, opeke, laterita i štuko ukrasa. Na sredini centralne terase nalazi se centralni toranj (prasat), okružen s četiri manja u uglovima terase. Tornjevi su od opeke s vidljivim ožiljcima gde su nekad bile raskošne dekoracije.

Najznamenitija skulptura su kameni slonovi, visoki dva metra, u uglovima prvog i drugog sprata. Od verskih scena, na nadvratnicima se nalaze Indra koja jaše troglavog slona Airavatu, Šiva na svom humku i njegovo oličenje i sveti bik Nandi.

Istočni Mebon

Donja terasa Istočnog Mebona

Slon na gornjoj terasi

Slon na donjoj terasi

Nadvratnik sa Šivom na Airavati

„Most glava“ je arheološki lokalitet na obroncima planine Kulen. Čini ga 50 nizova petroglifa iz XI veka, uklesanih u koritu reke Stung Kbal Spean. Razbarije su vidljive samo nakon sezone monsuna kada vodostaj reka ovog područja opadne, a predstavljaju bezbrojne simbole plodnosti: lingame (falični simbol Šive), te brojne yoni (vaginalni pandan lingamu) simbole, kao i njihove kombinacije koji pokrivaju površinu korita reke. Zbog toga je ovaj lokalitet poznat i kao Reka hiljadu linga. Tu su i brojni drugi hinduistički mitoločki motivi s figurama Šive, Višnua, Brahme, Lakšmi, Rame i Hanumana, kao i brojnih životinja.

Kbal Spean

Linga-Yoni

SimboliReka hiljadu linga

Kbal Spean

Izgradio ga je kralj Džasodarvan I, i posvetio ga Šivi. Veruje se da je ovo krnji naziv grada Hariharalaya koji znači „Grad Harihara“ tj. grad ujedinjenja božanstva Višnua (Hari) i Šive (Hara).

Sastoji se od četiri tornja od opeke oko kvadratne terase. Svaki toranj je bio posvećen jednom pripadniku kraljevske porodice. U početku je hram bio okružen kvadratnim obzidom s gopurama, međutim, on nije sačuvan. Na mestu ašarma iz IX veka izgrađen je samostan.

Lolei

Jedan od devetaša u niši tornja

Stupovi Loleija

„Upletene zmije“ je maleni budistički hram smešten na otoku veštačkog jezera većeg hrama Preah Khan. Izgradio ga je kralj Džajavarman VII u XII veku kao „mebon“ (hram-otok), a ime je dobio po skulpturama zmija (Nāga), koje se pružaju oko baze hrama.

Njegov plan se temelji na starom hinduističkom verovanju u snagu ravnoteže. Njegova četiri spoljna kvadratna bazena, koji su spojeni sa centralnim, predstavljaju četiri elemenata: vodu, zemlju, vatu i vetar. Verovalo se da bi bolesnik, kada bi se okupao u sva četiri bazena, izlečio. Centralno jezero, u kome se nalazi hram, je bio i mesto izvora vode. Kako bi se sprečilo potapanje bolesnika, na hramu se nalazi skulptura bodisatve Guanyina, koji se pretvorio u konja.

Neak Pean

Guanyin

Hram-Humak, koji je izgradio kralj Džasovarman I, kao hinduistički

hram posvećen Šivi, nalazi se na vrhu brda. Phnom na kmerskom je izraz za „iznenadno izniknuti“.

Hram i humak su okruženi rovom od kojega se četiri avenije šire prema stranama sveta . Hram je imao kvadratnu osnovu od kojeg se nastavljalo šest piramidalnih terasa. Na vrhu je stajao visoku toranj, okružen s četiri manja, po jedan u svakom uglu niže terase. U početku je imao 108 manjih tornjeva koja su se zračno širila od središta, međutim, većina je danas srušena.

Phnom Bakheng predstavlja planinu Meru. Broj tornjeva je bitan jer centralni predstavlja osovinu sveta, a manjih 108 prestavljaju mesečeve mene po 27 dana. Oni su takođe bili postavljeni tako da se sa gornje terase, gledavši na bilo koju stranu, moglo videti samo njih 33, jer je, prema mitu, toliko bogova naselo na planini. Sedam terasa predstavljaju sedam nebesa, a svaka je imala 12 tornja koji predstavljaju 12-odnevni ciklus Jupitera.

Phnom Bakheng

Prikaz hrama s istoka

Jedan od tornjeva

Phnom Bakheng 2008.

Ostaci jedne od građevina hrama

„Hram Kardamoma“ je maleni induistički hram koji je, po naptisu na dovratniku vrata, 921. godine posvećen Višnuu.

Sastoji se od pet tornjeva (prasat) od crvenkaste opeke na zajedničkoj terasi. Na njegovoj istočnoj strani nalazi se plitki rov, a celi hram je cenjen zbog skladnih linija i simetrije. Svi tornjevi imaju identično prizemlje u kojem je svetilište, a centralni i južni tornjevi se razlikuju samo po dodatim spratovima. U svetilištu se nalaze veliki bareljefi s prikazom boga Višnua i boginje Lakšmi, koji su uklesani direktno u zidove od opeke, a povezani su biljnim gipsom.

Prasat Kravan

Višnu na Garudi

Lakšmi s obožavateljima

Pogled na gore kroz centralni toranj

„Sveti mač“, izgrađen u XII veku kao budističko svetilište na niskoj

terasi okruženoj kvadratnim galerijama i satelitskim hinduističkim hramovima.

Spoljnji obzid je od laterita okružen rovom, ima 72 velike skulpture garudasa (mitološki čovek-ptica) koje nose nage (zmije) svakih 50 m. Na pola puta od obzida na severnoj strani, nalazi se „Kuća vatre“ (Dharmasala), a nadalje se nastavlja četvrti obzid u kojem je nekad bio grad, sada potpuno obrastao. Treći obzid ima gopure (monumentalne portale) od kojih treća ima terasu kružnog plana s tri tornja i bočnim paviljonima. Najznamenitije na ovom portalu su dva tropska drveta bombaxa koja su izrasla između tornjeva. Prema zapadu se nalazi „Dvorana plesača“, sa zidovima ukrašenim likovima apsarasa, dok su gornje niše s likovima Bude uništene u anti-budističkom besu Džajavarmana VIII u XIII veku. Severno od nje nalazi se dvospratna galerija s velikim stupovima, čija namena je još uvek nepoznata. Oko njih se nalaze tri malena hinduistička hrama posvečena Višnuu, Šivi i Brahmi.

Preah Khan

Od Dvorane plesača se zid nastavlja na drugi obzid, te dvorište s dve „biblioteke“ i stupovima na kojima su nekad bile skulpture Bude. Nakod dvorišta nastupa centralni obzid, koji je ispunjen ruševinama, podeljene galerijom na četiri dela. Svaki od njih je, kasnijim dodacima, dobio nepravilan oblik. Sama galerija je bila prekrivena brončanim pločama s bareljefima koji su nekad prekrivali celo svetilište. U središtu hrama, na mestu gde je prvobitno stajala skulptura Lokesvara, nalaze se stubovi koji su dodani vekovima kasnije.

Ostaci biblioteke

Svetilišta

Brončani bareljefi svetilišta

„Sveti bik“ je kmerski hram koji

je izgradio kralj Indravarman I posvetio Šivi i kraljevskoj porodici kmerskog carstva 879. godine. Hram je dobio ime po skulpturi od peščara koji predstavlja Nandija, jedna od inkarnacija Šive u obliku bika.

Sastoji se od šest tornjeva od opeke koji su organizovani u dva reda po tri tornja, svakoj zajedničkoj platformi od peščara. Svi su okrenuti prema istoku, a centralni prednji je najviši i posvećen kralju Džajavarmanu II.

Preah Ko

Dvarapala, čuvar hrama

Nandi

Nadvratnik

Jedan od šest svetilišta unutar tornjeva

„Okret tela“ je hram koji je izgradio Radžendravarman 961. godine kao hinduistički hram posvećen Šivi.

Izgrađen je s dva koncentrična kvadratna obzida i svetilištem na tri terase, od trajnih materijala: peščara, opeke, laterita i štuko ukrasa. Šetiri spoljne gopure (monumentalni portali) imaju kružni plan s tri centralne prostorije od opeke s dva nezavisna prolaza, te s predvorjima s obe strane od peščara. S obe strane istočnog gopura nalaze se tri tornja u pravcu sever- jug. Nadalje, uz put koji vodi do terase svetilišta s obe strane nalaze se „biblioteke“ i druge galerije ukrašene bareljefima. Na sredini kvadratne terase nalazi se centralni toranj, okružen s dva manja s obe strane. Tornjevi su od opeke s vidljivim ožiljcima gde su nekada bile raskošne štuko dekoracije.

Najznačajnije skulpture su skulpture Lakšmi, Uma, Višnu i Šiva.

Pre Rup

„Predak brahma“ je budistički hram s pet kvadratnih obzida odvojenih dvorištima i rovovima sa svetilištem, u sredini. Spoljni obzid se sastoji od kamenog zida od laterita koji je okružen rovom, unutar kojeg se nalazilo naselje. Na središtu ovih zidina nalazili su se monumentalni portali (gopure) na koje su u XIII veku dodana velika lica, poput onih u hramu Bayon. Ostala tri obzida imaju galerije s uglovima orijentisanim prema ugaonim tornjevima unutar svetilišta.

Ta Prohm

Lice Bude na jednom od portala

Jedan od baljerefa

Maleni hram posvećen Budi,

sastoji se od jednog svetilišta na niskoj terasi, okružen trostrukim obzidom od kamena laterita, koji su otvoreni s dva niza gopura kružnog plana s prostorijama na sve četri strane i tornjem s isklesanim licima. Unutrašnje svetilište ima kružni plan s tremom na svakom krilu, okružen s četri ugaona paviljona. S obe strane prilaznog puta s istoka nalazi se po jedna „biblioteka“

Ta Som

Ulaz u svetilište

Smokva daviteljica

Ovo je najstariji piramidalni terasasti hram u Angkoru koji

je izgrađen od peščara. Izvorno se zvao Hemasringagiri („Planina sa zlatnim vrhovima“).

Hram ima pet tornjev asa svetilištima u bazi svakog od njih, organizovani u kružnom nizu na piramidi s pet stepenastih terasa, okruženi rovom.Galerija na drugoj terasi je imala čisto dekorativnu ulogu i jedna je od najstarijih od kasnije mnogo izgrađenih u Angkoru. Na šetiri ugla treće terase nalaze se tornjevi sa svetilištima otvorenima na sve četiri strane. Srednji toranj, tj. gornja piramida ima četiri strma stubišta koja vode do njenog vrha. Na dnu istočnog stubišta nalazila se skulptura Nandija.

Ta Keo

Položaj hrama u Angkoru

Plan hrama

Hinduistički hram iz XII veka, ima obzid od laterita i četiri građevine od peščara koje su poređane od istoka prema zapadu:

Istočna gopura; Mandapa; Prasat; Zapadna gopura;

Sačuvani su njegovi brojni bareljefi. Najbolje sačuvani su ulazne gopure na istoku i zapadu i centralni toranj. Najviše ima figura devetasa, boginja s cvetnim krunama i kambodžanskim suknjama- sampot.

Thommanon

Centralno svetilište

„Biblioteka“

Devatase sa dovratnicima

Detalj Devatasa

http://hr.wikipedia.org/wiki/Angkor http://hr.wikipedia.org/wiki/Angkor_Thom http://hr.wikipedia.org/wiki/Angkor_Wat http://hr.wikipedia.org/wiki/Baksei_Chamkrong http://hr.wikipedia.org/wiki/Banteay_Kdei http://hr.wikipedia.org/wiki/Banteay_Samré http://hr.wikipedia.org/wiki/Banteay_Srei http://hr.wikipedia.org/wiki/Baphuon http://hr.wikipedia.org/wiki/Bayon http://hr.wikipedia.org/wiki/Chau_Say_Tevoda http://hr.wikipedia.org/wiki/Istočni_Mebon

http://hr.wikipedia.org/wiki/Kbal_Spean http://hr.wikipedia.org/wiki/Lolei http://hr.wikipedia.org/wiki/Neak_Pean http://hr.wikipedia.org/wiki/Phnom_Bakheng http://hr.wikipedia.org/wiki/Prasat_Kravan http://hr.wikipedia.org/wiki/Preah_Khan http://hr.wikipedia.org/wiki/Preah_Ko http://hr.wikipedia.org/wiki/Pre_Rup http://hr.wikipedia.org/wiki/Ta_Prohm http://hr.wikipedia.org/wiki/Ta_Som http://hr.wikipedia.org/wiki/Ta_Keo http://hr.wikipedia.org/wiki/Thommanon

Literatura