TURKiYE CUMHURiYETi

ANAYASA MAHKEMESi

iKiNCi BOLUM

KARAR

V AHiT YAZGAN BASVURUSU

(Ba~vuru Numaras1: 2016/65902)

Karar Tarihi: 15/11/2018

Ba~vuru Numaras1 Karar Tarihi

Ba~kan

Uyeler

Raportor

Ba~vurucu

Vekili

: 2016/65902 : 15/11/2018

iKiNCi BOLUM

KARAR

Engin YILDIRIM

Muammer TOP AL

M. EminKUZ

R1dvan GULE<;

RecaiAKYEL

Murat BASPINAR

Vahit YAZGAN

Av. MehmetNurTERZi

I. BASVURUNUN KONUSU

1. Ba~vuru; gozaltmm hukuki ve stiresinin makul olmamas1, tutuklamanm hukuki olmamas1, tutuklulugun makul stireyi a~mas1 ve soru~turma dosyasma eri~imin kis1tlanmas1 nedenleriyle ki~i hurriyeti ve gtivenligi hakkmm ihlal edildigi iddiasma ili~kindir.

II. BASVURU SURECi

2. Ba~vuru 14/12/2016 tarihinde yapilm1~tir.

3. Ba~vuru, ba~vuru formu ve eklerinin idari yonden yapilan on incelemesinden sonra Komisyona sunulmu~tur.

4. Komisyonca ba~vurunun kabul edilebilirlik incelemesinin Boltim tarafmdan yap1lmasma karar verilmi~tir.

III. OLAY VE OLGULAR

5. Ba~vuru formu ve eklerinde ifade edildigi ~ekliyle ve Ulusal Y arg1 Ag1 Bili~im Sistemi (UY AP) arac1hg1yla eri~ilen bilgi ve belgeler 9en;evesinde olaylar ozetle ~oyledir:

6. Ttirkiye 15/7/2016 tarihinde askeri bir darbe te~ebbtistiyle kar~1 kar~1ya kalm1~, bu nedenle 21/7/2016 tarihinde tilke genelinde olagantislli hal ilan edilmesine karar verilmi~tir. Olagantislli hal 19/7/2018 tarihinde son bulmu~tur. Kamu makamlan ve yarg1 organlan -olgusal temellere dayanarak- bu te~ebbtistin arkasmda Ttirkiye'de uzun y1llardir faaliyetlerine devam eden ve son y1llarda Fetullah91 Teror Orgtilli (FETO) ve/veya Paralel Dev let Y ap1lanmas1 (PDY) olarak isimlendirilen bir yap1lanmanm oldugunu degerlendirmi~tir (Aydin Yavuz ve digerleri [GK], B. No: 2016/22169, 20/6/2017, §§ 12-25).

2

Ba~vuru Numaras1 Karar Tarihi

: 2016/65902 : 15/11/2018

7. Darbe te~ebbtisti s1rasmda ve sonrasmda ulke genelinde Cumhuriyet ba~savc1hklan tarafmdan darbe giri~imiyle baglantih ya da dogrudan darbe giri~imiyle baglantih olmasa bile FETO/PDY'nin kamu kurumlanndaki orgtitlenmesinin yam sua egitim, saghk, ticaret, sivil toplum ve medya gibi farkh alanlardaki yap1lanmasma yonelik soru~turmalar yurutulmti~; 90k say1da ki~i hakkmda gozalt1 ve tutuklama tedbirleri uygulanm1~tu (Aydin Yavuz ve digerleri, §§ 51, Mehmet Hasan Altan (2) [GK], B. No: 2016/23672, 11/01/2018, § 12).

8. i~ akdinin feshedildigi 2/4/2016 tarihine kadar, 27/9/2016 tarihli ve 29783 say1h Resmi Gazete'de yay1mlanan 668 say1h Olagantistu Hal Kapsammda Almmas1 Gereken Tedbirler ile Baz1 Kurum ve Kurulu~lara Dair Dtizenleme Yapilmas1 Hakkmda Kanun Htikmtinde Karamame (KHK) ile kapatilan Zaman gazetesinin izmir yaym temsilcisi olarak gorev yapmakta olan ba~vurucu, izmir Cumhuriyet Ba~savc1hgmca FETO/PDY ile baglantih su9lardan yuruttilen bir soru~turma kapsammda 8/8/2016 tarihinde izmir il Emniyet Mtidtirltigtince gozaltma almm1~tlr.

9. Ba~vurucu 25/8/2016 tarihine kadar gozaltmda tutulmu~tur.

10. izmir Cumhuriyet Ba~savc1hg1 aym gun -25/8/2016 tarihinde- ba~vurucuyu FETO/PDY tiyesi olma su9undan tutuklanmas1 istemiyle izmir 4. Sulh Ceza Hakimligine sevk etmi~tir.

11. izmir 4. Sulh Ceza Hakimligince 25/8/2016 tarihinde ba~vurucunun tutuklanmasma karar verilmi~tir. Karann gerek9esinin ilgili k1sm1 ~oyledir:

" ... atzlz sur;un vasif ve mahiyeti, 15 Temmuz 2016 tarihinde iilkemizde meydana gelen vahim terorist giri$imin ordu i<;inde yapzlanmz$ silahlz FETO/PDY mensubu teroristler dz$znda, finans sektoriinden egitim sektoriine kadar r;ok sayzda alanda faaliyet gosteren <;e$itli gorev ve sorumluluklarda olup, r;ok iyi gizlenen sok sayzda mensubunun bulundugu, iilkemizir. giivenligi ar;zszndan bu mensuplarznzn tespit edilerek gorev ve eylemlerine gore yargzlamalarznzn yapzlmasznzn zorunlu oldugu, hakimligimizin yargzlama yapan mahkeme olmayzp mevcut deli/ durumuna gore soru$furmanzn devamz niteliginde tedbiren verilecek kararlar yoniinden karar mercii oldugu, soru$furmalar kapsamznda ve i$ bu soru$furma bakzmzndan delillerin toplanma a$amasznda olu$U, arama ve el koyma tutanaklarz, tanzk beyanlarz, bylock kullanzmzna ili$kin deliller ve tiim dosya kapsamzna gore kuvvetli su<; $iiphelerinin varlzgznz gosteren olgular, atzlz sur;un katalog sur;lardan olmasz, kar;ma $iiphesinin varlzgz dikkate alznarak CMK 100. ve miiteakip maddeleri uyarznca tutuklanmalarzna ... karar verilmi$fir. "

12. Ba~vurucu 1/9/2016 tarihinde tutuklama karanna itiraz etmi~, izmir 5. Sulh Ceza Hakimligi 8/9/2016 tarihinde 11tutuklamada usul ve yasaya aykm bir yon bulunmadzgz gibi §iipheliye isnat edilen suc;un vasif ve mahiyeti, soru§turma evrakzndaki mevcut deli! durumu, tutuklama kararmdan bu yana deli! durumunda §iipheli lehine bir degi§me ve degi§me olmadzgmdan tahliye talebinin reddine II gerek9esiyle itirazm kesin olarak reddine karar vermi~tir.

13. Ba~vurucu 6/12/2016 tarihinde tahliye talebinde bulunmu~, izmir 5. Sulh Ceza Hakimligince 9/12/2016 tarihinde 11atzlz suc;un vasif ve mahiyeti, dosya ic;erigi, mevcut deli! durumu, delillerin yeterince toplanamamz§ olmasz ve adli kontrol tedbirlerinin yetersiz kalacagz II belirtilerek ba~vurucunun tutukluluk halinin devamma karar verilmi~tir.

3

Ba~vuru Numaras1 Karar Tarihi

: 2016/65902 : 15/11/2018

14. Ba~vurucu, bu karara itiraz etmi~ ancak itiraz sonucunu beklemeden 14/12/2016 tarihinde bireysel ba~vuruda bulunmu~tur.

15. izmir 6. Sulh Ceza Hakimligi 30/12/2016 tarihinde itirazm kesin olarak reddine karar vermi~tir.

16. izmir Curnhuriyet Ba~savc1hgmm 4/5/2017 tarihli iddianamesi ile ba~vurucunun silahh teror orgtitli yoneticisi olma srn;undan cezalandmlmas1 istemiyle aym yer Agir Ceza Mahkemesinde kamu davas1 a9Iim1~t1r. iddianamede, ba~vurucu d1~mda yirmi be~ ~tipheli hakkmda da aym su9tan cezaland1rma talebinde bulunulrnu~tur. FETO/PDY'ye ve ByLock prograrnma ili~kin genel a91klarnalann yer ald1g1 iddianarnede ba~vurucu yontinden yapilan degerlendirme ~oyledir:

11 ••• ozetlenen deliller <;er<;evesinde $ilpheliye ili$kin yapzlan tespitler;

1- 1991 yzlzndan kurumu kayyzm at a nan tarih olan 2016 yzlz Mart ayzna kadar Zaman Gazetesinde yoneticilik yaptzgz,

2- Asya Katzlzm Bankasz nezdinde artan oranlz hesabznzn bulundugu,

3- <;ocugunu orgutle iltisaklz Yamanlar kolejinde okuttugu,

4- jzmir jz Emniyet Mudurlugu duzeyindeki atamalara yonelik FETO adzna mudahalelerde bulundugu,

5- FETO/PDY Silahlz Teror Orgutuniln kendi i<;erisinde yonetici ve uyelerinin gizli yapmz$ oldugu goril$meleri ozel $i/relerle aktarmasz amaczyla kullanzlmakta oldugu tespit edilen By lock programznz kullandzgz,

6- FETO yapzlanmasz adzna Buyuk Birlik Partisi Te$kilatznda ilye yada yonetici olarak yer almamaszna ragmen parti ust duzey organlarznda tasjiye/degi$iklikler gerc;ekle$tirdigi, BBP jz Te$kilatzna yeni yonetim olarak getirilen ki$ilerin kendisi tarafindan belirlenen ki$iler oldugu ve bu ki$iler araczlzgzyla parti adzna jzmir Emniyet Mudurlugunde gorevli olan ve haklarznda FETOIPDY mensubu oldugu hususunda Askeri Casusluk soru$turmalarznda $ilpheli sifatzyla i$lem yapzlan ve iddianame sonucu sanzk sifatzyla haklarznda kovu$turma yapzlan B.T, TA. ve E.G. isimli $ahzslarzn milletvekili adayz olarak gosterilmesini sagladzgz,

Yapzlan tespitlerde $ilphelinin FETOIPDY Silahlz Teror Orgiltil Yoneticisi Olmak eylemini gerc;ekle$tirdigi, 11

17. izmir 14. Agir Ceza Mahkemesi (Mahkeme) 10/5/2017 tarihinde iddianamenin kabultine karar vermi~ ve E.2017 /83 say1h dosya tizerinden kovu~turma a~amas1 ba~lam1~tlf.

18. Mahkemece 28/2/2018 tarihinde ba~vurucunun silahh su9 orgtitline tiye olma su9undan 8 y1l 9 ay hapis cezas1 ile cezalandmlmasma ve htiktimle birlikte tutukluluk halinin devarnma karar verilrni~tir. Karann gerek9esinin ilgili kisrn1 ~oyledir:

11 •• Bu haliy le By Lock isimli programzn sanzk tarafindan kullanzlmz$ olmasz, orgutle iltisaklz Zaman Gazetesinin farklz illerdeki birimlerinde res mi kayztlara gore 199 3 - 2016 tarihleri arasznda muhabir, gazeteci ve editor olarak gorev yapmasz, FETO/PDY silahh

4

Ba~vuru Numaras1 Karar Tarihi

: 2016/65902 : 15/11/2018

teror orgutunun jzmir ilindeki ust duzey mensuplarzna sohbet abiligi yapmz$ olmasz, orgut liderinin <;agrzsz uzerine Bank Asya'da 22.01.2014 ve 23.10.2014 tarihlerinde katzlzm hesaplarz a<;mz$ olmasz ve <;ocugunun orgutle iltisaklz okulda egitim-ogretim gormes, hususlarz birlikte degerlendirildiginde, sanzgzn eyleminin mahkememizce 5237 sayzlz TCK'nzn 314/2 maddesi geregince 11silahlz teror orgutune uye alma II suc;u olarak kabul edildigi, sanzgzn inkara yonelik olan savunmalarzna yukarzda apklandzgz uzere delillerin mahiyeti ve ispat gucu anlamznda mahkememizde bir tereddut ya$anmadzgzndan itibar edilmemi$fir. 11

19. Ba~vurucu verilen hukme kar~1 30/2/2018 tarihinde istinaf yoluna ba~vurmu~tur.

20. Dava, bireysel ba~vurunun incelendigi tarih itibanyla izmir Bolge Adliye Mahkemesinde derdesttir.

IV. iLGiLi HUKUK

21. 4/12/2004 tarihli ve 5271 say1h Ceza Muhakemeleri Kanunu'nun "Tutuklama nedenleri" kenar ba~hkh 100. maddesinin ilgili k1sm1 ~oyledir:

11(1) Kuvvetli su<; $i1phesinin varlzgznz gosteren somut delillerin ve bir tutuklama nedeninin bulunmasz halinde, $f1pheli veya sanzk hakkznda tutuklama kararz verilebilir. hin onemi, verilmesi beklenen ceza veya guvenlik tedbiri ile olc;ulu olmamasz halinde, tutuklam, kararz verilemez.

(2) A$agzdaki hallerde bir tutuklama nedeni var sayzlabilir:

a) $i1pheli veya sanzgzn kac;masz, saklanmasz veya kac;acagz $f1phesini uyandzran somut olgular varsa.

b) $i1pheli veya sanzgzn davranz$larz;

1. Delilleri yok etme, gizleme veya degi$firme,

2. Tanzk, magdur veya ba$kalarz uzerinde bas/a yapzlmasz giri$iminde bulunma, Hususlarznda kuvvetli $i1phe olu$furuyorsa.

(3) A$agzdaki suc;larzn i$lendigi hususunda kuvvetli $f1phe sebeplerinin varlzgz halinde, tutuklama nedeni var sayzlabilir:

a) 26.9.2004 tarihli ve 5237 sayzlz Turk Ceza Kanununda yer a/an;

11. Anayasal Duzene ve Bu Duzenin j$feyi$ine Kar$l Su<;lar (madde 309, 310, 311, 312, 313, 314, 315),

II

22. 5271 say1h Kanun'un "Tutuklama kararz" kenar ba~hkh 101. maddesinin (1), (2) ve (3) numarah fikralan ~oyledir:

5

Ba~vuru Numaras1 Karar Tarihi

: 2016/65902 : 15/11/2018

11(1) Soru$turma evresinde $iiphelinin tutuklanmaszna Cumhuriyet savczsznzn istemi iizerine sulh ceza hakimi tarafindan, kovu$turma evresinde samgzn tutuklanmaszna Cumhuriyet savczszmn istemi iizerine veya re'sen mahkemece karar verilir. Bu istemlerdl mutlaka gerek9e gosterilir ve adlf kontrol uygulamasznzn yetersiz kalacagznz belirten hukukf ve fiili nedenlere yer verilir.

(2) Tutuklamaya, tutuklamamn devamzna veya bu husustaki bir tahliye isteminin reddine ili$kin kararlarda;

a) Kuvvetli su9 $iiphesini,

b) Tutuklama nedenlerinin varlzgznz,

c) Tutuklama tedbirinin ol9iilii oldugunu,

gosteren deliller somut olgularla gerek9elendirilerek apk9a gosterilir. Kararzn i9erigi $iipheli veya samga sozlii olarak bildirilir, ayrzca bir ornegi yazzlmak suretiyle kendilerine verilir ve bu husus kararda belirtilir .

(3) Tutuklama istenildiginde, $iipheli veya samk, kendisinin se9ecegi veya baro tarafindan gorevlendirilecek bir miidafiin yardzmzndan yararlamr. 11

23. 5271 say1h Kanun'un 11Tazminat istemi 11 kenar ba~hkh 141. maddesinin (1) numarah flkrasmm ilgili klsm1 ~oyledir:

11Su9 soru$turmasz veya kovu$turmasz szrasznda;

a) Kanunlarda belirtilen ko$ullar dz$znda yakalanan, tutuklanan veya tutuklulugunun devamzna karar verilen,

d) Kanuna uygun olarak tutukland1g1 halde makul siirede yargzlama mercii huzuruna pkarzlmayan ve bu siire i9inde hakkznda hiikiim verilmeyen,

Ki$iler, maddi ve manevi her tiirlii zararlarznt, Devletten isteyebilirler. 11

24. 5271 say1h Kanun'un 11Tazminat isteminin ko~ullarz II kenar ba~hkh 142. maddesinin ( 1) numarah flkras1 ~oyledir:

11Karar veya hiikiimlerin kesinle$tiginin ilgilisine tebliginden itibaren ii9 ay ve her halde karar veya hiikiimlerin kesinle$me tarihini izleyen bir yzl i9inde tazminat isteminde bulunulabilir. 11

25. 5271 say1h Kanun'un 11Mudafiin dosyayz inceleme yetkisi 11 kenar ba~hkh 153. maddesinin ilgili klsm1 ~oyledir:

11(1) Miidaji, soru$turma evresinde dosya i9erigini inceleyebilir ve istedigi belgelerin bir ornegini har9s1z olarak alabilir.

6

Ba~vuru Numaras1 Karar Tarihi

: 2016/65902 : 15/11/2018

(2) Miidafiin dosya i<;erigini inceleme veya belgelerden ornek alma yetkisi, soru$furmanzn amacznz tehlikeye dii$iirebilecek ise Cumhuriyet savczsznzn istemi iizerine hdkim kararzyla kzsztlanabilir. Bu karar ancak a$agzda sayzlan sur;lara ili$kin yiiriitiilen soru$furmalarda verilebilir:

7. Anayasal Diizene ve Bu Diizenin hleyi$ine Kar$Z Sur;lar (madde 309, 310, 311,312, 313, 314, 315, 316),

(3) Yakalanan ki$inin veya $iiphelinin ifadesini ir;eren tutanak ile bilirki$i raporlarz w adz ger;enlerin hazzr bulunmaya yetkili olduklarz diger adli i$lemlere ili$kin tutanaklar hakkznda, ikinci fikra hiikmii uygulanmaz.

(4) Miidafi, iddianamenin mahkeme tarafindan kabul edildigi tarihten itibaren dosya ir;erigini ve muhafaza altzna alznmz$ delilleri inceleyebilir; biitiin tutanak ve belgelerin orneklerini harr;szz olarak alabilir ... "

26. 26/9/2004 tarihli ve 5237 say1h Turk Ceza Kanunu'nun "Silahh orgut" kenar ba~hkh 314. maddesinin (1) ve (2) numarah fikralan ~oyledir:

"(]) Bu kzsmzn dordiincii ve be$inci boliimlerinde yer alan sur;larz i$lemek amaczyla, silahlz orgiit kuran veya yoneten ki$i, on yzldan onbe$ yzla kadar hapis cezasz ile cezalandzrzlzr.

(2) Birinci fikrada tanzmlanan orgiite iiye olanlara, be$ yzldan on yzla kadar hapis cezasz verilir. "

27. 12/4/1991 tarihli ve 3 713 say1h Terorle Mucadele Kanunu'nun "Teror tanzmz" kenar ba~hkh 1. maddesi ~oyledir:

"Teror; cebir ve $iddet kullanarak; baskz, korkutma, yzldzrma, sindirme veya tehdit yontemlerinden biriyle, Anayasada belirtilen Cumhuriyetin niteliklerini, siyasf, hukukf, sosyal, laik, ekonomik diizeni degi$firmek, Devletin iilkesi ve milletiyle boliinmez biitiinliigiinii bozmak, Turk Devletinin ve Cumhuriyetin varlzgznz tehlikeye dii$iirmek, Devlet otoritesini zaafa ugratmak veya yzkmak veya ele ger;irmek, temel hak ve hiirriyetleri yok etmek, Devletin ir; ve dz$ giivenligini, kamu diizenini veya gene/ saglzgz bozmak amaczyla bir orgiite mensup ki$i veya ki$iler tarafindan giri$ilecek her tiirlii sur; fe$kil eden eylemlerdir. "

28. 3713 say1h Kanun'un "Teror su9lusu" kenar ba~hkh 2. maddesi ~oyledir:

"Birinci maddede belirlenen amar;lara ula$mak ir;in meydana getirilmi$ orgiitlerin mensubu olup da, bu amar;lar dogrultusunda digerleri ile beraber veya tek ba$zna sur; i$leyen veya amar;lanan sur;u i$lemese dahi orgiitlerin mensubu olan ki$i teror sur;lusudur.

Teror orgiitiine mensup olmasa dahi orgiit adzna sur; i$leyenler de teror sur;lusu sayzlzr."

7

Ba$VUfll Numaras1 Karar Tarihi

: 2016/65902 : 15/11/2018

29. 3713 say1h Kanun'un "Teror sur;larz" kenar ba$hkh 3. maddesi $6yledir:

1126/9/2004 tarihli ve 5237 sayzlz Turk Ceza Kanununun 302, 307, 309, 311, 312, 313 314, 315 ve 320 nci maddeleri ile 310 uncu maddesinin birinci fikrasznda yazzlz sur;lar, teror sur;larzdzr. 11

30. 3713 say1h Kanun'un "Cezalarzn artmlmasz" kenar ba$hkh 5. maddesinin birinci fikras1 $6yledir:

113 ve 4 iincii maddelerde yazzlz sur;larz iJleyenler hakkznda ilgili kanunlara gore tayif edilecek hapis cezalarz veya adlf para cezalarz yarz oranznda artzrzlarak hiikmolunur. Bi. suretle tayin olunacak cezalarda, gerek o jiil ir;in, gerek her nevi ceza ir;in muayyen olan cezanzn yukarz sznzrz aJzlabilir. Ancak, miiebbet hapis cezasz yerine, agzrlaJtzrzlmzJ miiebbet hapis cezaszna hiikmolunur. 11

V. iNCELEME VE GEREK<;E

31. Mahkemenin 15/11/2018 tarihinde yapm1$ oldugu toplantida ba$VUru incelenip geregi dii$iintildti:

A. Gozaltmm Hukuki Olmad1gma ve Gozalt1 Siiresinin Makul Olmad1gma ili~kin iddia

1. Ba~vurucunun iddialan

32. Ba$vurucu; srn; i$ledigine dair somut deliller ortaya konulmadan gozaltma almd1gm1, on sekiz gtinltik gozalt1 stirecinde ifadesinin almmas1 d1$mda bir i$lem yapilmad1gm1, keyfi olarak uzun bir sure gozaltmda bekletildigini belirterek ki$i htirriyeti ve gtivenligi hakkmm ihlal edildigini ileri stirmii$llir.

2. Degerlendirme

33. Anayasa'nm Anayasa Mahkemesinin gorev ve yetkilerini dtizenleyen 148. maddesinin ti<;tincti fikrasmm son ctimlesi $6yledir:

11BaJvuruda bulunabilmek ir;in olagan kanun yollarznzn tiiketilmiJ olmasz Jarttzr. 11

34. 30/3/2011 tarihli ve 6216 say1h Anayasa Mahkemesinin KurulU$U ve Yargilama Usulleri Hakkmda Kanun'un "Bireysel ba~vuru hakkz" kenar ba$hkh 45. maddesinin (2) numarah fikras1 $6yledir:

'ihlale neden oldugu ileri siiriilen iJlem, eylem ya da ihmal ir;in kanunda ongoriilmii§ idari ve yargzsal baJvuru yollarznzn tamamznzn bireysel baJvuru yapzlmadan once tiiketilmiJ olmasz gerekir. 11

35. Amlan Anayasa ve Kanun htiktimlerine gore bireysel ba$VUru yoluyla Anayasa Mahkemesine ba$vurabilmek i<;in olagan kanun yollannm ttiketilmi$ olmas1 gerekir. Teruel hak ve ozgtirltiklere sayg1 devletin rum organlannm anayasal odevi olup bu odevin ihmal edilmesi nedeniyle ortaya 91kan hak ihlallerinin dtizeltilmesi idari ve yarg1sal makamlann gorevidir. Bu nedenle temel hak ve ozgtirltiklerin ihlal edildigi iddialannm oncelikle derece mahkemeleri ontinde ileri stirtilmesi, bu makamlar tarafmdan degerlendirilmesi ve bir 9oztime kavu$turulmas1 esastir. Dolay1s1yla Anayasa Mahkemesine bireysel ba$VUru, iddia edilen hak ihlallerinin derece mahkemelerince dtizeltilmemesi halinde ba$vurulabilecek

8

Ba~vuru Numaras1 Karar Tarihi

: 2016/65902 : 15/11/2018

ikincil nitelikte bir kanun yoludur (Ay§e Zzraman ve Cennet Ye§ilyurt, B. No: 2012/403, 26/3/2013, §§ 16, 17).

36. 5271 say1h Kanun'un tazminat istemmm dtizenlendigi 141. maddesinin (1) numarah fikrasmda yer alan, kanunlarda belirtilen ko~ullar d1~mda yakalanan, tutuklanan veya tutuklulugunun devamma karar verilenler ile kanuni gozalt1 stiresi i<;inde hakim ontine 91kanlmayanlann maddi ve manevi her ttirlti zararlanm devletten isteyebileceklerine ili~kin htiktimlerin bu hususta bir ba~vuru mekanizmas1 ongordtigti gortilmektedir. Bununla birlikte aym Kanun'un tazminat isteminin ko~ullanmn dtizenlendigi 142. maddesinin (1) numarah fikrasmda, karar veya htiktimlerin kesinle~tiginin ilgilisine tebliginden itibaren ti<; ay ve her ha.Ide karar veya htiktimlerin kesinle~me tarihini izleyen bir y1l i<;inde tazminat isteminde bulunulabilecegi belirtilmektedir (Zeki Orman, B. No: 2014/8797, 11/1/2017, § 27).

37. Anayasa Mahkemesi, Kanun'da ongortilen gozalt1 stiresinin a~ild1g1 veya yakalama ve gozaltma almmanm hukuka aykm oldugu iddialanna ili~kin olarak bireysel ba~vurunun incelendigi tarih itibanyla as1l dava sonu9lanmam1~ da olsa -ilgili Yarg1tay i<;tihatlanna atif yaparak- 5271 say1h Kanun'un 141. maddesinde ongortilen tazminat davas1 a9ma imkanmm ttiketilmesi gereken etkili bir hukuk yolu oldugu sonucuna varm1~tlf (Hikmet Kopar ve digerleri [GK], B. No: 2014/14061, 8/4/2015, §§ 64-72; Hidayet Karaca [GK], B. No: 2015/144, 14/7/2015, §§ 53-64; Gunay Dag ve digerleri [GK], B. No: 2013/1631, 17/12/2015, §§ 141-150; jbrahim Sonmez ve Nazmiye Kaya, B. No: 2013/3193, 15/10/2015, §§ 34-47; Gulser Yzldzrzm (2) [GK], B. No: 2016/40170, 16/11/2017, §§ 92-100).

38. Ote yandan Anayasa Mahkemesi, olagantislli hal ~artlan altmda ge9ici bir sure 19m azami olarak otuz gtine kadar uygulanan gozalti stiresinin uzunlugunun makul olup olmad1g1 hususunu incelemi~ ve bu konuda 5271 say1h Kanun'un 141. maddesinde ongortilen tazminat davas1 a9ma imkanmm ttiketilmesi gereken etkili bir hukuk yolu oldugu sonucuna varm1~tlf (Neslihan Aksakal, B. No: 2016/42456, 26/12/2017, §§ 30-37).

39. Somut olayda yakalama ve gozalt1 stirecinden sonra tutuklanan ba~vurucu yontinden, yakalama ve gozalt1 tedbirlerinin hukuki olmad1gma ve/veya kanunda ongortilen gozalt1 stiresinin a~1ld1gma ya da gozaltmda tutulma stiresinin makul olmad1gma ili~kin iddialarla ilgili olarak amlan kararlarda vanlan sonu9lardan aynlmay1 gerektiren bir durum bulunmamaktad1r.

40. Buna gore 5271 say1h Kanun'un 141. maddesinde belirtilen dava yolunun ba~vurucunun durumuna uygun, telafi kabiliyetini haiz, etkili bir hukuk yolu oldugu ve bu olagan ba~vuru yolu ttiketilmeden yap1lan bireysel ba~vurunun incelenmesinin bireysel ba~vurunun ikincillik niteligi ile bagda~mad1g1 sonucuna vanlm1~tlf.

41 . A91klanan gerek<;elerle ba~vurucunun gozaltmda tutulmas1yla ilgili olarak yarg1sal ba~vuru yollanm ttiketmeden bireysel ba~vuru yaptlg1 anla~1ld1gmdan ba~vurunun bu k1smmm ba§vuru yollarznzn tuketilmemi§ olmasz nedeniyle kabul edilemez olduguna karar verilmesi gerekir.

B. Tutuklamamn Hukuki Olmad1gma ili~kin iddia

1. Ba~vurucunun iddialan

42. Ba~vurucu, herhangi bir su<; i~lememesine, aleyhine su9la ilgili, kuvvetli belirtiye dayanan somut bir su9lama yapilmamasma ve tutuklama tedbiri i<;in mevzuatta

9

Ba~vuru Numaras1 Karar Tarihi

: 2016/65902 : 15/11/2018

ongorlilen ko~ullar ger9ekle~memesine ragmen tutuklanmasma karar verilerek ozgtirltigtinden mahrum buak1ld1gm1; tahliye talepleri ile tutukluluga yonelik itirazlannm da gerek9esiz olarak reddedildigini belirterek ki~i htirriyeti ve gtivenligi hakkmm ihlal edildigini ileri stirmti~tiir.

2. Degerlendirme

43. Anayasa'nm "Temel hak ve hurriyetlerin sznzrlanmasz " kenar ba~hkh 13. maddesi ~oyledir:

11Temel hak ve hurriyetler, ozlerine dokunulmakszzzn yalnzzca Anayasanzn ilgi/1 maddelerinde belirtilen sebeplere baglz olarak ve ancak kanunla sznzrlanabilir. Bu sznzrlamalar, Anayasanzn sozune ve ruhuna, demokratik toplum duzeninin ve laik Cumhuriyetin gereklerine ve olr;ululuk ilkesine aykzrz olamaz. 11

44. Anayasa'nm "Ki~i hurriyeti ve guvenligi" kenar ba~hkh 19. maddesinin birinci fikras1 ile ti9tincti f1krasmm birinci ctimlesi ~oyledir:

11Herkes, kiJi hurriyeti ve guvenligine sahiptir.

Sur;lulugu hakkznda kuvvetli belirti bulunan kiJiler, ancak kar;malarznz, delillerin yokedilmesini veya degiJtirilmesini onlemek maksadzyla veya bunlar gibi tutuklamayz zorunlu kzlan ve kanunda gosterilen diger hallerde hakim kararzyla tutuklanabilir. 11

45. Ba~vurucunun bu boltimdeki iddialannm Anayasa'nm 19. maddesinin ti9tincti fikras1 baglammda ki~i htirriyeti ve gtivenligi hakk1 kapsammda incelenmesi gerekir.

a. Uygulanabilirlik Yoniinden

46. Anayasa'nm "Temel hak ve hurriyetlerin kullanzlmasznzn durdurulmasz II kenar ba~hkh 15. maddesi ~oyledir:

11SavaJ, seferberlik, szkzyonetim veya olaganustu hallerde, milletlerarasz hukuktan dogan yukumlulukler ihlal edilmemek kaydzyla, durumun gerektirdigi olr;ude temel hak ve hurriyetlerin kullanzlmasz kzsmen veya tamamen durdurulabilir veya bunlar ir;in Anayasada ongorulen guvencelere aykzrz tedbirler alznabilir.

Birinci fikrada belirlenen durumlarda da, savaJ hukukuna uygun fiiller sonucu meydana gelen olumler dzJznda, kiJinin yaJama hakkzna, maddf ve manevf varlzgznzn butunlugune dokunulamaz; kimse din, vicdan, dilJilnce ve kanaatlerini ar;zklamaya zorlanamaz ve bunlardan dolayz sur;lanamaz; sur; ve cezalar ger;miJe yurutulemez; sur;lulugu mahkeme kararz ile saptanzncaya kadar kimse sur;lu sayzlamaz. 11

47. Anayasa Mahkemesi, olagantistii yonetim usullerinin uyguland1g1 donemlerde alman tedbirlere ili~kin bireysel ba~vurulan incelerken Anayasa'nm 15. maddesinde ortaya konulan tern el hak ve ozgtirltiklere ili~kin gtivence rej imini dikkate alacagm1 belirtmi~tir (Aydzn Yavuz ve digerleri, §§ 187-191). Soru~turma mercilerince ba~vurucuya yoneltilen ve tutuklama tedbirine konu olan su9lama, darbe te~ebbtistintin arkasmdaki yapilanma oldugu kabul edilen FETO/PDY tiyesi olma iddias1d1r. Anayasa Mahkemesi, amlan su9lamamn

10

Ba~vuru Numaras1 Karar Tarihi

: 2016/65902 : 15/11/2018

olaganiistli hal ilamm gerekli kilan olaylarla ilgili oldugunu degerlendirmi~tir (Selr;uk Ozdemir [GK], B. No: 2016/49158, 26/7/2017, § 57; Aydzn Yavuz ve digerleri, §§ 237,238).

48. Bu itibarla ba~vurucu hakkmda uygulanan tutuklama tedbirinin hukuki olup olmad1gmm incelenmesi Anayasa'nm 15. maddesi kapsammda yap1lacaktir. Bu inceleme sirasmda oncelikle ba~vurucunun tutuklanmasmm ba~ta Anayasa'nm 13. ve 19. maddeleri olmak iizere diger maddelerinde yer alan giivencelere aykm olup olmad1g1 tespit edilecek, aykmhk saptanmas1 halinde ise Anayasa'nm 15. maddesindeki ol9iitlerin bu aykmhg1 me~ru k1hp k1lmad1g1 degerlendirilecektir (Aydzn Yavuz ve digerleri, §§ 193-195, 242; Selr;uk Ozdemir, § 58).

b. Genel ilkeler

49. Anayasa'nm 19. maddesinin birinci fikrasmda, herkesin ki~i hiirriyeti ve giivenligi hakkma sahip oldugu ilke olarak ortaya konulduktan sonra ikinci ve ii<;iincii fikralannda, ~ekil ve ~artlan kanunda gosterilmek ~art1yla ki~ilerin ozgiirliigiinden mahrum b1rakilabilecegi durumlar smirh olarak sayilm1~tlf (Murat Narman, B. No: 2012/1137, 2/7/2013, § 42).

50. Ki~i hiirriyeti ve giivenligi hakkma yonelik bir miidahale olarak tutuklamamn Anayasa'nm 13. maddesinde ongoriilen ve tutuklama tedbirinin niteligine uygun dii~en; kanun tarafmdan ongoriilme, Anayasa'nm ilgili maddelerinde belirtilen hakh sebeplerden bir veya daha fazlasma dayanma ve ol9iiliiliik ilkesine aykm olmama ko~ullanna uygun olup olmad1gmm belirlenmesi gerekir (Halas Aslan, B. No: 2014/4994, 16/2/2017, §§ 53, 54).

51. Anayasa'nm 19. maddesinin ii<;iincii f1krasma gore tutuklama ancak sur;lulugu hakkznda kuvvetli belirti bulunan ki:jiler bakimmdan miimkiindiir. Bir ba~ka anlatimla tutuklamanm on ko~ulu, ki~inin su9lulugu hakkmda kuvvetli belirtinin bulunmas1dir. Bunun i9in su9lamanm kuvvetli sayilabilecek inandmc1 delillerle desteklenmesi gerekir (Mustafa Ali Balbay, B. No: 2012/1272, 4/12/2013, § 72).

52. Ote yandan Anayasa'nm 19. maddesinin ii<;iincii fikrasmda, tutuklama karannm kar;ma ya da delillerin yak edilmesini veya degi!jtirilmesini onlemek amac1yla verilebilecegi belirtilmi~tir. 5271 say1h Kanun'un 100. maddesine gore de ~iipheli veya samgm ka9mas1, saklanmas1 veya ka9acag1 ~iiphesini uyandiran somut olgulann bulunmas1, ~iipheli veya samgm davram~lannm delilleri yok etme, gizleme yahut degi~tirme, tamk, magdur ya da ba~kalan iizerinde baski yapilmas1 giri~iminde bulunma hususlannda kuvvetli ~iiphe olu~turmas1 hallerinde tutuklama karan verilebilecektir. Maddede aynca i~lendigi konusunda kuvvetli ~iiphe bulunmas1 ~art1yla tutuklama nedeninin varsayilabilecegi su9lara ili~kin bir listeye yer verilmi~tir (Halas Aslan, §§ 58, 59).

53. Diger taraftan Anayasa'nm 13. maddesinde temel hak ve ozgiirliiklere yonelik smirlamalann olr;ululiik ilkesine aykm olamayacag1 belirtilmi~tir. Bu baglamda dikkate almacak hususlardan biri tutuklama tedbirinin isnat edilen su9un onemi ve uygulanacak olan yaptmmm agirhg1 kar~1smda ol9iilii olmas1dir (Halas Aslan, § 72).

54. Her somut olayda tutuklamanm on ko~ulu olan su9un i~lendigine dair kuvvetli belirtinin olup olmad1gmm, tutuklama nedenlerinin bulunup bulunmad1gmm ve tutuklama tedbirinin ol9iiliiliigiiniin takdiri oncelikle amlan tedbiri uygulayan yarg1 mercilerine aittir. Zira bu konuda taraflarla ve delillerle dogrudan temas halinde olan yarg1 mercileri Anayasa

11

Ba$VUfll Numaras1 Karar Tarihi

: 2016/65902 : 15/11/2018

Mahkemesine kiyasla daha iyi konumdadir (Giilser Yzldzrzm (2) [GK], B. No: 2016/40170, 16/11/2017, § 123). Bununla birlikte yarg1 mercilerinin belirtilen hususlardaki takdir arahgm1 a$IP a$mad1g1 Anayasa Mahkemesinin denetimine tabidir. Anayasa Mahkemesinin bu husustaki denetimi, somut olaym ko$ullan dikkate almarak ozellikle tutuklamaya ili$kin stire9 ve tutuklama karannm gerek9eleri tizerinden yap1lmahdir (Erdem Giil ve Can Diindar [GK], B. No: 2015/18567, 25/2/2016, § 79; Selc;uk Ozdemir, § 76; Giilser Yzldzrzm (2), § 124).

c. ilkelerin Olaya Uygulanmas1

55 . Ba$vurucu, darbe te$ebbtistintin arkasmdaki yapilanma oldugu belirtilen FETO/PDY mensubu oldugu iddias1yla ytirtittilen soru$turma kapsammda silahh teror orgtitti tiyesi olma su9lamas1yla 5271 say1h Kanun'un 100. maddesi uyannca tutuklanm1$tlf. Dolay1s1yla ba$vurucu hakkmda uygulanan tutuklama tedbirinin kanuni dayanag1 bulunmaktadir.

56. Kanuni dayanag1 bulundugu anla$ilan tutuklama tedbirinin me$ru bir amacmm olup olmad1g1 ve ol9tiltiltigti incelenmeden once tutuklamanm on ko$ulu olan suc;un i§lendigine dair kuvvetli belirti bulunup bulunmad1gmm degerlendirilmesi gerekir.

57. Ba$vurucu hakkmdaki tutuklama karannda ve iddianamede; ba$vurucunun FETO/PDY tiyelerinin kendi aralanndaki ileti$imi saglad1g1 ifade edilen ByLock uygulamasmm kullamc1s1 oldugu belirtilmi$tir (bkz. §§ 11 , 16).

58. Anayasa Mahkemesi, ByLock uygulamasmm ozellikleri gozontine almd1gmda ki$ilerin bu uygulamay1 kullanmalanmn veya kullanmak tizere elektronik/mobil cihazlanna ytiklemelerinin soru$turma makamlannca FETO/PDY ile olan ilgi bakimmdan bir belirti olarak degerlendirilebilecegini belirtmektedir (Aydzn Yavuz ve digerleri, §§ 106, 267). Buna gore soru$turma makamlannca ve tutuklama tedbirine karar veren mahkemelerce FETO/PDY tiyesi olmakla su9lanan ba$vurucunun ByLock uygulamasm1 kullanmasmm somut olaym ko$ullanna gore su9un i$1endigine dair kuvvetli belirti olarak kabul edilmesi, amlan programm ozellikleri itibanyla temelsiz ve keyfi bir tutum olarak degerlendirilemez (Selc;uk Ozdemir, § 74).

59. Diger taraftan ba$vurucu hakkmda uygulanan tutuklama tedbirinin me$ru bir amacmm olup olmad1gmm degerlendirilmesi gerekir. Bu degerlendirmede tutuklama karannm verildigi andaki genel ko$ullar gozard1 edilmemelidir.

60. Darbe te$ebbtisti sonrasmda te$ebbtisle baglantih veya dogrudan te~ebbtisle olmasa da FETO/PDY ile baglantih su9lara ili$kin soru$turmalarda, delillerin saghkh bir ~ekilde toplanabilmesi ve soru$turmalann gtivenlik i9inde ytirtittilebilmesi i9in tutuklama d1$mdaki koruma tedbirlerinin yetersiz kalmas1 soz konusu olabilir. Yine FETO/PDY ile baglantih ki$ilerin te$ebbtis sirasmda veya sonrasmda ortaya 91kan karga$adan yararlanmak suretiyle ka9ma imkam ve bu donemde delillere etki edilmesi ihtimali normal zamanda i$lenen su9lara gore 90k daha fazladir (Aydzn Yavuz ve digerleri, §§ 271, 272; Selc;uk Ozdemir, §§ 78, 79).

61. Ba~vurucunun tutuklanmasma karar verilen silahh teror orgtitti tiyesi olma su9u, Turk hukuk sistemi i9inde agir cezai yaptmmlar ongortilen su9 tipleri arasmda olup (bkz. § 26) isnat edilen su9a ili$kin olarak kanunda ongortilen cezanm agirhg1 ka9ma $tiphesine i~aret

12

Ba~vuru Numaras1 Karar Tarihi

: 2016/65902 : 15/11/2018

eden durumlardan biridir (aym yondeki degerlendirmeler i<;;in bkz. Huseyin Burr;ak, B. No: 2014/474, 3/2/2016, § 61; Devran Duran [GK], B. No: 2014/10405, 25/5/2017, § 66). Aynca amlan su<;;, 5271 say1h Kanun'un 100. maddesinin (3) numarah fikrasmda yer alan ve kanun geregi tutuklama nedeni varsayzlabilen su<;;lar arasmdadu (bkz. § 21; Gulser Yzldmm (2) , § 148).

62. Somut olayda izmir 4. Sulh Ceza Hakimligince ba~vurucunun tutuklanmasma karar verilirken i~lendigi iddia olunan silahh teror orgutline uye olma su<;;unun niteligine, ka<;;ma ~uphesinin varhgma ve su<;;un 5271 say1h Kanun'un 100. maddesinin (3) numarah fikrasmda yer alan katalog su<;;lar arasmda olmasma dayamld1g1 gorulmektedir (bkz. § 11 ).

63 . Dolay1s1yla tutuklama karannm verildigi andaki genel ko~ullar ve somut olaym yukanda belirtilen ozel ko~ullan ile izmir 4. Sulh Ceza Hakimligi tarafmdan verilen karann i<;;erigi birlikte degerlendirildiginde ba~vurucu yonunden ozellikle ka<;;ma ~uphesine yonelen tutuklama nedenlerinin olgusal temellerinin oldugu soylenebilir.

64. Ba~vurucu hakkmdaki tutuklama tedbirinin ol<;;ulti olup olmad1gmm da belirlenmesi gerekir. Bir tutuklama tedbirinin Anayasa'nm 13. ve 19. maddeleri kapsammda ol<;;tilulugunun belirlenmesinde somut olaym tum ozellikleri dikkate almmahdu ( Gulser Yzldmm (2), § 151).

65 . Oncelikle teror su<;;lannm soru~turulmas1 kamu makamlanm ciddi zorluklarla kar~1 kar~1ya b1rakmaktadu. Bu nedenle ki~i hiirriyeti ve giivenligi hakk1, adli makamlar ve guvenlik gorevlilerinin -ozellikle organize olanlar olmak uzere- su<;;larla ve su<;;lulukla etkili bir ~ekilde mucadelesini a~m derecede gii<;;le~tirmeye neden olabilecek ~ekilde yorumlanmamahdu (bkz. Suleyman Bagnyamk ve digerleri, B. No: 2015/9756, 16/11/2016, § 214; Devran Duran, § 64). Ozellikle darbe te~ebbusuyle veya FETO/PDY'yle baglantih soru~turmalann kapsam1 ve niteligi ile FETO/PDY'nin ozellikleri -gizlilik, hiicre tipi yapilanma, her kurumda orgutlenmi~ olma, kendisine kutsalhk atfetme, itaat ve teslimiyet temelinde hareket etme gibi- de dikkate almd1gmda, bu soru~turmalann diger ceza soru~turmalanna gore <;;ok daha zor ve karma~1k oldugu ortadadu (Aydzn Yavuz ve digerleri, § 350).

66. Somut olaym yukanda belirtilen ozellikleri dikkate almd1gmda izmir 4. Sulh Ceza Hakimliginin isnat edilen su<;; i<;;in ongoriilen yaptmmm aguhgm1, i~in niteligini ve onemini de gozonunde tutarak ba~vurucu hakkmda uygulanan tutuklama tedbirinin ol<;;ulti oldugu ve adli kontrol uygulamasmm yetersiz kalacag1 sonucuna varmasmm (bkz. § 11) keyfi ve temelsiz oldugu soylenemez.

67. A<;;1klanan gerek<;;elerle ba~vurucunun tutuklamanm hukuki olmad1g1 iddiasma ili~kin olarak bir ihlalin bulunmad1g1 a<;;1k oldugundan ba~vurunun bu kismmm ar;zkr;a dayanaktan yoksun olmasz nedeniyle kabul edilemez olduguna karar verilmesi gerekir.

68. Buna gore ba~vurucunun ki~i hiirriyeti ve guvenligi hakkma tutuklama yoluyla yap1lan mudahalenin bu hakka dair Anayasa'da (13. ve 19. maddelerde) yer alan guvencelere aykmhk olu~turmad1g1 goriildiigiinden Anayasa'nm 15. maddesinde yer alan ol<;;titler yoniinden aynca bir inceleme yapilmasma gerek bulunmamaktad1r.

13

Ba~vuru Numaras1 Karar Tarihi

: 2016/65902 : 15/11/2018

C. Tutuklulugun Makul Siireyi A~tigma ili~kin iddia

1. Ba~vurucunun iddialan

69. Ba~vurucu, gerek9esiz ~ekilde verilen kararlarla tutuklulugun devam ettirildigini ve makul say1lamayacak kadar uzun bir suredir hurriyetinden yoksun buak1lmaya devam edildigini ileri surmu~tilr.

2. Degerlendirme

70. Anayasa Mahkemesine bireysel ba~vuru, iddia edilen hak ihlallerinin derece mahkemelerince duzeltilmemesi halinde ba~vurulabilecek ikincil nitelikte bir kanun yoludur. Bireysel ba~vuru yolunun ikincillik niteligi geregi Anayasa Mahkemesine bireysel ba~vuruda bulunabilmek i9in oncelikle olagan kanun yollannm tilketilmesi zorunludur (Ay§e Zzraman ve Cennet Ye§ilyurt , § 17).

71. Anayasa Mahkemesi, tutuklulugun kanunda ongorulen azami sureyi veya makul sureyi a~tig1 iddias1yla yap1lan bireysel ba~vurular bak1mmdan bireysel ba~vurunun incelendigi tarih itibanyla ilk derece mahkemesince mahkumiyet hukmu verilmi~ ise hukum kesinle~memi~ olsa da 5271 say1h Kanun'un 141. maddesinde ongorulen tazminat davas1 a9ma imkanmm ttiketilmesi gereken etkili bir hukuk yolu oldugu sonucuna varm1~tu (Ahmet Kubilay Tezcan, B. No: 2014/3473, 25/1 /2018, §§ 24-27; Ekrem Atzcz, B. No: 2014/15609, 8/3/2018, §§ 27-30).

72. Bireysel ba~vuruda bulunduktan sonra 28/2/2018 tarihinde mahkumiyetine karar verilen ba~vurucunun tutuklulugun makul sureyi a~tlgma ili~kin iddias1, 5271 say1h Kanun'un 141 . maddesi kapsammda a9ilacak davada incelenebilir. Bu madde kapsammda a9ilacak dava sonucuna gore ba~vurucunun tutuklulugunun makul sureyi a~tigmm tespiti halinde gorevli mahkemece ba~vurucu lehine tazminata da hukmedilebilecektir. Buna gore 5271 say1h Kanun'un 141 . maddesinde belirtilen dava yolu, ba~vurucunun durumuna uygun telafi kabiliyetini haiz, etkili bir hukuk yoludur ve bu olagan ba~vuru yolu ttiketilmeden yap1lan bireysel ba~vurunun incelenmesi bireysel ba~vurunun ikincillik niteligi ile

bagda~mamaktad1r. 73. A91klanan gerek9elerle tutuklulugun yasal veya makul sureyi a~tlg1 iddiasmm

yarg1sal ba~vuru yollan tilketilmeden bireysel ba~vuru konusu yapild1g1 anla~1ld1gmdan ba~vurunun bu k1smmm da ba§vuru yollarznzn tuketilmemesi nedeniyle kabul edilemez olduguna karar verilmesi gerekir.

D. Soru~turma Dosyasma Eri~imin Kis1tland1gma ili~kin iddia

1. Ba~vurucunun iddialan

74. Ba~vurucu; atih su9la ilgili fiiller ile somut delillerin kendisine gosterilmedigini, soru~turma dosyasmdaki bilgi ve belgelere eri~iminin engellendigini, bu nedenle tutuklama karanna etkili bir ~ekilde itiraz edemedigini belirterek adil yargilanma hakkmm ihlal edildigini ileri surmu~tilr.

14

Ba~vuru Numaras1 Karar Tarihi

: 2016/65902 : 15/11/2018

2. Degerlendirme

75. Anayasa'nm 19. maddesinin sekizinci fikras1 ~oyledir:

"Her ne sebeple olursa olsun, hiirriyeti kzsztlanan ki$i, kzsa siirede durumu hakkznda karar verilmesini ve bu kzsztlamanzn kanuna aykzrzlzgz halinde hemen serbest bzrakzlmasznz saglamak amaczyla yetkili bir yargz merciine ba$vurma hakkzna sahiptir. "

76. Anayasa Mahkemesi, olaylann ba~vurucu tarafmdan yap1lan hukuki nitelendirmesi ile bagh olmay1p olay ve olgulann hukuki tavsifini kendisi takdir eder (Tahir Canan, B. No: 2012/969, 18/9/2013 , § 16). Bu itibarla ba~vuruculann bu bolumdeki iddialannm Anayasa'nm 19. maddesinin sekizinci fikras1 baglammda ki~i hurriyeti ve guvenligi hakk1 kapsammda incelenmesi gerekir.

77. Somut olayda kis1tlama karannm ne zaman kaldmld1g1 belli degil ise de 5271 say1h Kanun'un 153. maddesinin (4) numarah f1kras1 uyannca en ge9 iddianamenin kabul edildigi 10/5/2017 tarihinde kanun geregi k1s1tlamanm sona erdigi degerlendirilmi~tir.

a. Uygulanabilirlik Yonilnden

78. Ba~vurucunun ~ikayetlerine konu k1s1tlama karannm olaganustu hal ilanma sebebiyet veren darbe te~ebbusu kapsammda bir faaliyete kat1ld1g1 iddias1yla hakkmda yurutulen soru~turmada verilmi~ olmas1 nedeniyle bu karann hukuki olup olmad1gmm, bir ba~ka ifadeyle karann ki~i hurriyeti ve guvenligi hakk1 uzerindeki etkisinin incelenmesi Anayasa'nm 15. maddesi kapsammda yapilacakt1r. Bu inceleme s1rasmda oncelikle kis1tlama karannm ve bu karann uygulamasmm Anayasa'nm 19. maddesinde yer alan guvencelere aykm olup olmad1g1 tespit edilecektir.

b. Genel ilkeler

79. Anayasa Mahkemesi, 5271 say1h Kanun'un 153. maddesine gore verilen kis1tlama kararlannm ki~i hurriyeti ve guvenligi hakk1 ve ozellikle tutuklu ki~ilerin tutukluluga yonelik itirazda bulunma haklan uzerindeki etkisini bir9ok karannda incelemi~ ve amlan kararlarda inceleme yontemine ili~kin ilkelerini belirtmi~tir ( Gunay Dag ve digerleri, §§ 168-176; Hidayet Karaca, §§ 105-107; Erdem Gui ve Can Dundar, §§ 46-48; Suleyman Bagrzyamk ve digerleri, §§ 248-257).

80. Anayasa'nm 19. maddesinin dorduncu fikras1; yakalanan veya tutuklanan ki~iye yakalama veya tutuklama sebeplerinin ve hakkmdaki iddialarm hemen yaz1h olarak, yaz1h bildirimin mumkun olmamas1 halinde sozlu olarak derhal, toplu sm;larda ise en ge<; hakim huzuruna 91kanlmcaya kadar bildirilmesini ongormektedir ( Gunay Dag ve digerleri, § 168).

81 . Diger taraftan Anayasa'nm 19. maddesinin sekizinci fikras1 uyannca, hurriyeti k1s1tlanan ki~i k1sa surede durumu hakkmda karar verilmesini ve bu k1s1tlamanm kanuna aykmhg1 halinde hemen serbest b1rakilmasm1 saglamak amac1yla yetkili bir yarg1 merciine ba~vurma hakkma sahiptir. F1krada ongorulen bu usulde, adil yarg1lanma hakkmm butun guvencelerini saglamak mumkun degil ise de iddia edilen tutmanm ko~ullanna uygun, somut guvencelerin yarg1sal nitelikli bir kararla saglanmas1 gerekir (Mehmet Haberal, B. No: 2012/849, 4/12/2013, §§ 122, 123).

15

Ba~vuru Numaras1 Karar Tarihi

: 2016/65902 : 15/11/2018

82. Ozellikle u9uncu ki~ilerin temel haklanm korumak, kamu menfaatini gozetmek veya adli makamlann soru~turma yaparken ba~vurduklan yontemleri guvence altma almak gibi ama9larla soru~turma a~amasmda baz1 delillere eri~im yonunden k1s1tlama getirilmesi gerekebilir. Bu nedenle soru~turma evresinin saghkh bir ~ekilde yurutulebilmesi amac1yla mudafinin dosya inceleme yetkisinin k1s1tlanmasmm demokratik toplum duzeni bak1mmdan gerekli olmad1g1 soylenemez. Ancak dosyaya eri~im hakkma getirilecek k1s1tlamanm kis1tlama karanyla ula~1lmak istenen ama9 ile orantih olmas1, savunma hakkmm yeterince kullamlmasm1 engelleyecek nitelikte bulunmamas1 gerekmektedir (AYM, E.2014/195, K.2015/116, 23/12/2015, § 107).

83. Yakalanan bir ki~iye, yakalanmasmm temel maddi ve hukuki sebepleri teknik olmayan ve anlayabilecegi basit bir dilde apklanmah; boylece ki~i, uygun gorurse hurriyetinden yoksun b1rak1lmasmm Anayasa'nm 19. maddesinin sekizinci fikras1 kapsammda kanuna uygunluguna itiraz etmek uzere mahkemeye ba~vurma imkamna sahip olabilmelidir. Anayasa'nm 19. maddesinin dorduncu fikras1, yakalama veya tutuklama sirasmda verilen bilgilerin yakalanan veya tutuklanan ki~iye isnat edilen su9lann tam bir listesini i9ermesini, bir ba~ka deyi~le hakkmdaki su9lamalara esas tum delillerin bildirilmesini ya da a91klanmasm1 gerektirmemektedir ( Gunay Dag ve digerleri, § 175).

84. ifadesi ya da savunmas1 almirken ba~vurucuya eri~imi kis1tlanan belgelerin i9erigine ili~kin sorular sorulmu~ ve ba~vurucunun tutukluluk karanna yonelik itirazmda bu belgelerin i9erigine atifta bulunmu~ olmas1 durumunda ba~vurucunun tutukluluga temel te~kil eden belgelere eri~iminin oldugunun, i9erikleri hakkmda yeterli bilgiye sahip bulundugunun ve bu nedenle de tutukluluk halinin gerek9elerine yeterli bi9imde itiraz etme imkamm elde ettiginin kabulu gerekmektedir. Boyle bir durumda ki~i, tutukluluga temel te~kil eden belgelerin i9erigi hakkmda yeterli bilgiye sahiptir (Hidayet Karaca, § l 07).

c. ilkelerin Olaya Uygulanmas1

85. izmir Cumhuriyet Ba~savc1hgmca hazirlanan 4/5/2017 tarihli iddianameden anla~1ld1g1 uzere ba~vurucu hakkmda yurutulen soru~turma dosyasma ili~kin olarak dosyay1 incelemesinin veya belgelerden omek almasmm soru~turmanm amacm1 tehlikeye du~urebilecegi gerek9esiyle mudafinin soru~turma dosyasm1 inceleme yetkisinin kis1tlanmasma karar verilmi~tir. Bununla birlikte izmir 14. Agir Ceza Mahkemesince iddianamenin kabul edildigi 10/5/2017 tarihi itibanyla k1s1thhk, 5271 say1h Kanun'un 153. maddesinin (4) numarah fikras1 uyannca kendiliginden sona ermi~ bulunmaktadir.

86. Ba~vurucuya yoneltilen su9lamaya ili~kin olgular; temelde ba~vurucunun 1991 yilmdan Kuruma kayy1m atanma tarihi olan 2016 y1h Mart ayma kadar 668 say1h KHK ile kapatilan Zaman gazetesinde yoneticilik yapmas1, Asya Kat1hm Bankasi nezdinde artan oranh hesabmm bulunmas1 ve ByLock uygulamasmm kullamc1s1 olmas1d1r. Ba~vurucunun kolluk gorevlilerince alman ifadesi incelendiginde kendisine isnat edilen su9lamalara ili~kin olarak a91klamada bulunuldugu ve bu su9lamalara konu eylemlerle ilgili sorular yoneltildigi, ba~vurucunun da isnat edilen eylem ve su9lamalara kar~1 savunma yaptig1, savunmasmda su9lamay1 kabul etmedigi gorulmektedir.

87. Diger taraftan izmir 4. Sulh Ceza Hakimligince yap1lan sorgu sirasmda ba~vurucuya ytiklenen su9un anlatild1g1 ve bu s1rada ba~vurucunun mudafiinin de hazir bulundugu anla~ilm1~tlf. Ba~vurucu, su9lamalardan ve su9lamalann dayanaklanna ili~kin bilgi ve belgelerden haberdar olduktan soma mudafiiyle birlikte hakim onunde savunmasm1

16

Ba~vuru Numaras1 Karar Tarihi

: 2016/65902 : 15/11/2018

sozlli olarak dile getirmi~; bu savunmasmda da kolluktaki anlatimlan dogrultusunda srn;lamalan kabul etmemi~tir.

88 . Aynca ba~vurucunun 5271 say1h Kanun'un 153 . maddesinin (3) numarah fikrasma aykm olarak kuralda belirtilen ifadelerini i9eren tutanaklar, bilirki~i raporlan ve hazir bulunmaya yetkili oldugu diger adli i~lemlere ili~kin tutanaklara eri~iminin kis1tland1g1 yontinde bir ~ikayeti de bulunmamaktadir. Dolay1s1yla ba~vurucunun ve mtidafiinin isnat edilen su9lamalara ve tutukluluga temel te~kil eden bilgilere eri~imlerinin oldugu anla~1lmaktadir.

89. Bu itibarla su9lamalara dayanak olan temel unsurlann ve tutmanm hukukiliginin degerlendirilmesi i9in esas olan bilgilerin ba~vurucuya veya mtidafiine bildirilmi~ ve ba~vurucuya bunlara kar~1 savunmasm1 ileri stirme imkam verilmi~ olmas1 dikkate almd1gmda birka9 ay stiren soru~turma a~amasmda uygulanm1~ olan kis1thhk karan nedeniyle ba~vurucunun tutukluluga kar~1 etkili bir ~ekilde itirazda bulunamad1gmm kabulti mtimktin gortilmemi~tir (benzer yondeki bir degerlendirme i9in bkz. Deniz Oz.firat, B. No: 2013/7929, 1/12/2015, § 91).

90. A91klanan gerek9elerle ba~vurucunun kis1tlama karan nedeniyle tutukluluga 1tiraz baglammda savunma hakkmm k1s1tland1g1 iddiasma ili~kin olarak bir ihlalin bulunmad1g1 a91k oldugundan ba~vurunun bu k1smmm da a91k<;a dayanaktan yoksun olmasz nedeniyle kabul edilemez olduguna karar verilmesi gerekir.

91 . Buna gore ba~vurucunun ki~i htirriyeti ve gtivenligi hakkma yonelik olarak soru~turma dosyasmda kis1tlama karan verilmesi suretiyle yap1lan mtidahalenin Anayasa'da (ozellikle 19. maddenin sekizinci fikras1) yer alan gtivencelere aykmhk olu~turmad1g1 gortildtigtinden Anayasa'mn 15 . maddesinde yer alan ol9titler yontinden aynca bir inceleme yapilmasma gerek bulunmamaktadir.

VI. HOKUM

A91klanan gerek9elerle;

A. 1. Gozaltmm hukuki olmamas1 ve gozalt1 stiresinin makul olmamas1 nedeniyle ki~i htirriyeti ve gtivenligi hakkmm ihlal edildigine ili~kin iddianm ba§vuru yollarmm tuketilmemi§ olmasz nedeniyle KABUL EDiLEMEZ OLDUGUNA,

2. Tutuklamanm hukuki olmamas1 nedeniyle ki~i htirriyeti ve gtivenligi hakkmm ihlal edildigine ili~kin iddianm a91k9a dayanaktan yoksun olmasz nedeniyle KABUL EDiLEMEZ OLDUGUNA,

3. Tutuklulugun makul stireyi a~mas1 nedeniyle ki~i htirriyeti ve gtivenligi hakkmm ihlal edildigine ili~kin iddianm ba§vuru yollarmm tuketilmemi§ olmasz nedeniyle KABUL EDiLEMEZ OLDUGUNA,

4. Soru~turma dosyasma en~1mm k1s1tlanmas1 nedeniyle ki~i htirriyeti ve gtivenligi hakkmm ihlal edildigine ili~kin iddiamn a91k9a dayanaktan yoksun olmasz nedeniyle KABUL EDiLEMEZ OLDUGUNA,

17

Ba~vuru Numaras1 Karar Tarihi

: 2016/65902 : 15/11/2018

B. Yarg1lama giderlerinin ba~vurucu uzerinde BIRAKILMASINA 15/11 /2018 tarihinde OYBiRLiGiYLE karar verildi.

Ba~kan Engin YILDIRIM

Dye Muammer TOP AL

Dye R1dvan GULEC::

Dye M.EminKUZ

Dye RecaiAKYEL

18