Analysis of Variance ANOVA
description
Transcript of Analysis of Variance ANOVA
UTMUNIVERSITI TEKNOLOGI MALAYSIAPensyarah
PM Dr Zaleha IsmailAhli Kumpulan
Hamisan Salim Mohd Zain Husin Dzulkifle Ismail
Analysis of Variance (ANOVA)
Analysis of Variance (ANOVA)A N O V A s a tu p ro s e d u r y a n g d ig u n a k a n u n tu k m e lih a t p e rb e z a a n a n ta ra d u a a ta u le b ih p o p u la s i. (In g a t: d a la m u jia n s ta tis tik k ita g u n a k a n s ta tis tik s a m p e l u n tu k m e m b u a t ru m u s a n m e n g e n a i p o p u la s i). P e r s o a la n : A d a k a h p e rb e z a a n d i a n ta ra d u a a ta u le b ih m in a d a la h d is e b a b k a n o le h tre a tm e n t a ta u c h a n c e ?
C o n to h k e a d a a n d i m a n a A N O V A d ig u n a k a n a d a la h s e p e rti b e rik u t: P o p u la s i A P o p u la s i B P o p u la s i C
1 = ?
2 = ?
3 = ?
S e le p a s tre a tm e n t P e rb e z a a n (a fte r tr e a tm e n t D iffe r e n c e ) Sam pel 1 Sam pel 2
Sam pel 3
X
1
X
2
X
3
S o a la n k a jia n :1 . A d a k a h te rd a p a t p e rb e z a a n s ig n ific a n t d i a n ta ra m in d i a ta s ? 2 . J ik a a d a , y a n g m a n a k a h y a n g b e rb e z a ?
P e rb e z a a n a d a la h d is e b a b k a n h a n y a o le h c h a n c e ? (s a m p lin g e rro r a ta u ra la t p e rs a m p e la n ) a ta u a d a k a h d is e b a b k a n o le h k e s a n tre a tm e n t? M e n g a p a tid a k b u a t u jia n t s e c a ra b e ru la n g ? U jia n - t te rh a d p a d a d u a s a m p e l s a h a ja . R a la t b e rta m b a h A N O V A b o le h g u n a k a n u n tu k m e m b a n d in g b a n y a k b ila n g a n s a m p e l. In i m e m b o le h k a n k ita u n tu k m e re k a b e n tu k k a jia n y a n g a k a n m e lib a tk a n b e b e ra p a n ila i (ta h a p ). U jia n t h a n y a b o le h d ig u n a k a n u n tu k m e m b a n d in g d u a m in s a h a ja .
U jia n H ip o te s is m e n g g u n a k a n A N O V A : C o n to h : S e o ra n g a h li p s ik o lo g i in g in m e lih a t k e s a n s u h u te rh a d a p k e m a m p u a n u n tu k b e la ja r. B e lia u te la h m e le ta k k a n p e la ja r d a la m tig a k u m p u la n m a s in g -m a s in g d a la m b ilik y a n g b e rs u h u 5 0 0, 6 0 0 d a n 7 0 0. A d a k a h s u h u m e m b e ri k e s a n ? D a la m s ta tis tik , k ita m e m b a n d in g d i a n ta ra d u a k e m u n g k in a n : H ip o te s is n o l (H 0), y a n g m e n g a ta k a n b a h a w a s u h u tid a k m e m p u n y a i k e s a n d a n H ip o te ts is a lte rn a tif (H a) y a n g m e n g a ta k a n b a h a w a s u h u a k a n m e m b e ri k e s a n . H ip o te s is n o l: (H 0) :u 1 = u 2 = u 3, d a la m m a n a u m e w a k ili m in p e n c a p a ia n (m is a ln y a ) b a g i s e tia p p o p u la s i d a la m s u h u y a n g te la h d ite ta p k a n .
H ip o te s is a lte rn a tif, a k a n m e n y a ta k a n b a h a w a s e k u ra n g -k u r a n g n y a s a tu m in d a rip a d a p o p u la s i b e rb e z a . Y a k n i: H a: s e k u r a n g -k u r a n g n y a s a tu m in b e r b e z a . A d a b a n y a k k e m u n g k in a n y a n g b o le h b e rla k u . K ita h a d k a n k e p a d a m e lih a t s e k u ra n g k u ra n g n y a s a tu p e rb e z a a n d a h u lu d a n m e lih a t p e rb e z a a n y a n g m a n a k a h s ig n ifik a n d a la m k o n te k s p o s t-h o c A N O V A k e m u d ia n .
A n a lis is A N O V AC o n to h : K a ta k a n la h k ita m e n d a p a t d a ta s e p e rti b e rik u t:
Sampel 1 Keadaan A (500F)
Sampel 2 Keadaan B (600F)
Sampel 3 Keaadaan C (700F)
1,4,5,6,4
9,8,7,10,6
3,5,7,7,8
X
1
= 4
X
2
= 8
X
3
= 6
S k o r y a n g d ip e ro le h i tid a k la h s a m a , ia itu b e ru b a h . T u g a s k ita ia la h m e n g u k u r ju m la h k e b o le h u b a h a n n y a d a n m e n e ra n g k a n d a rip a d a m a n a ia te rb it.
K o m p o n e n k e b o le h u b a h a n (v a r ia b ility ) T e rd a p a t d u a s u m b e r u ta m a k e b o le h u b a h a n . 1 ) P e rb e z a a n a n ta ra s a m p e l (b e tw e e n s a m p le v a r ia b ility ) 2 ) P e rb e z a a n d a la m s e tia p s a m p e l ( w ith in s a m p le v a r ia b ility ). M e m b u a t a n a lis is ju m la h k e b o le h u b a h a n (v a ria b ility ) d a la m k e d u a k o m p o n e n in i a d a la h k u n c i d a la m A N O V A .
K e b o le h u b a h a n a n ta r a tr e a tm e n t (V a r ia b ility b e tw e e n tr e a tm e n t) P e rb e z a a n (k e b o le h u b a h a n ) a n ta ra m in s a m p e l d is e b a b k a n o le h tig a k e m u n g k in a n : a ) K e s a n tr e a tm e n t. (tr e a tm e n t e ffe c t) b ) P e rb e z a a n in d iv id u (in d iv id u a l d iffe r e n c e ) c ) R a la t k a jia n (e x p e r im e n ta l e r r o r ) P e b e z a a n (k e b o le h u b a h a n ) d a la m s a m p e l m u n g k in d is e b a b k a n o le h : P e rb e z a a n in d iv id u (In d iv id u a l d iffe r e n c e ) a ) R a la t k a jia n (e x p e r im e n ta l e r r o r ) J u m la h k e b o le h u b a h a n (to ta l v a r ia b ility )
K e b o l e h u b a h a n a n t a r a t r e a t m e n t i) K e s a n tre a tm e n t ii) P e rb e z a a n in d iv id u iii) R a la t k a jia n
K e b o le h u b a h a n d a la m tre a tm e n t i) p e rb e z a a n in d iv id u ii) R a la t k a jia n
N is b a h F a d a la h d ita k rifk a n s e b a g a i:k e b o le h u b a h a n a n ta ra " tre a tm e n t" k e b o le h u b a h a n d a la m s a m p e l k e s a n " tre a tm e n t" + p e rb e z a a n in d iv id u + ra la t = P e rb e z a a n in d iv id u + R a la t
N is b a h F =
N ila i p e n y e b u t k a d a n g k a la d i k a ta k a n s e b a g a i e rro r te rm . C a ta ta n : 1 ) D a la m n is b a h F , p e rb e z a a n a n ta ra d u a s e b u ta n (p e n g a ta s d a n p e n y e b u t) a d a la h k e p a d a k e s a n tre a tm e n t E rro r te rm m e m b e ri p e n g u k u ra n te rh a d a p v a ria n s y a n g d is e b a b k a n o le h chance. J ik a H 0 a d a la h b e n a r, ia itu tid a k a d a tre a tm e n t e ffe c t . N ila i F ia la h 1 . 2 ) J ik a H 0 a d a la h p a ls u , ia itu a d a k e s a n tre a tm e n t , m a k a n is b a h F a k a n m e le b e h i 1 .
P e n g ir a a n d a la m A N O V A (A N O V A C a lc u la tio n s ) S tru k tu r p e n g ira a n A N O V A S S ju m la h J u m la h d f
S S a n ta ra
S S d a la m
d f a n ta ra
d f d a la m
R u m u s a n p e n g ira a n a k h ir A N O V A ia la h p e n g ira a n n is b a h -F , d a n m e n g a n d o n g i d u a v a ria n s , F = v a ria n s a n ta ra " tre a tm e n t" (s a m p e l) (v a ria n c e b e tw e e n tre a tm e n t) v a ria n s d a la m " tre a tm e n t" (s a m p e l) (v a ria n c e w ith in tre a tm e n t)
C a ta ta n : in g a t k e m b a li ru m u s a n u n tu k S S d a n v a ria n s s a m p e l.
D a ri c o n to h d i a ta s
Sampel 1 Keadaan A 1,4,5,6,4X1
Sampel 2 Keadaan B 9,8,7,10,6X2
Sampel 3 Keadaan C 3,5,7,7,8X3
= 4
= 8
= 6
n1=5 X = T1= 20= T
n2 =5 X = T2= 40= X
n3 =5 X = T3 = 30
N ila i G
d ib e ri o le h G
A n a lis is h a s ilta m b a h k u a s a d u a (S S ) (a n a ly s is o f th e s u m m a tio n o f th e s u m o f s q u a r e s ) A N O V A m e m e rlu k a n k ira a n ju m la h k e b o le h u b a h a n d a n k e m u d ia n d ib a h a g ik a n k e p a d a d u a k o m p o n e n : a n ta ra tre a tm e n t d a n d a la m tre a tm e n t. 1 ) J u m la h h a s ilta m b a h k u a s a d u a , S S In i a d a la h ju m la h S S b a g i s e m u a n ila i X .ju m la h
SS =
(X - X ) =2
X
2
( X )2 N
J ik a g u n a k a n G , m a k a SSju m la h
=
X
2
G 2 N
M e n g g u n a k a n ru m u s a n d a la m c o n to h 902 = 620 540 = 80 15
SS
ju m la h
= 620
2 . H a s il ta m b a h k u a s a d u a u n tu k d a la m s a m p e l (th e s u m o f s q u a r e s fo r s a m p le ) K e b o le h u b a h a n d a la m s a m p e l ia la h ju m la h S S b a g i s e tia p s a m p e l. S S d a la m = S S s e tia p tre a tm e n t U n tu k c o n to h d i a ta s , SSd a la m
= 14 + 10 +16 = 40
3 . H a s il ta m b a h k u a s a d u a a n ta r a tr e a tm e n t . (S u m o f s q u a r e s b e tw e e n s a m p le ) R u m u s a n h a s il ta m b a h k u a s a d u a a n ta ra s a m p e l d ib e ri o le h : SS =
a n ta ra
T
G 2 n N
2
202 402 302 902 = + + = 80 + 320 +180 540 = 40 5 5 5 15C a ta ta n : S S d a la m + S Sa n ta ra
= SS
ju m la h
D a r ja h k e b e b a s a n d a la m A N O V A (d e g re e o f fre e d o m fo r A N O V A ) 1 ) J u m l a h d a r j a h k e b e b a s a n , d f ju m la h . d f ju m la h = N - 1 , N i a l a h j u m l a h s e m u a s a m p e l . D a l a m c o n t o h , d f ju m la h = 1 5 - 1 = 1 4 2 ) D a r j a h k e b e b a s a n a n t a r a s a m p e l , d f a n ta ra d f a n ta ra = k - 1 , k i a l a h b i l a n g a n k u m p u l a n . D a l a m c o n t o h , d f a n ta ra = 3 - 1 = 2 3 ) D a r j a h k e b e b a s a n d a l a m s a m p e l , d f d a la m d f d a la m = ( n - 1 ) d a l a m c o n t o h d f d a la m = 4 + 4 + 4 = 1 2 .
P e n g ir a a n V a r ia n s d a n n is b a h F (c a lc u la tio n o f v a r ia n c e a n d F r a tio ) P e n g ira a n v a ria n s a d a la h d ib e ri o le h
v a r ia n s =
SS SS = n 1 df
D a la m A N O V A v a ria n s d iru ju k s e b a g a i m in k u a s a d u a (m e a n s q u a re ) a ta u M S . Ia itu :
M S =D a la m c o n to h d i a ta s , M S danM Sd a la m
SS df
a n ta ra
=
S S a n ta ra 40 = = 20 d f a n ta ra 2S S d a la m 40 = = 3 .3 3 3 d f d a la m 12
=
N is b a h F ia la h F =
M S M S
a n ta ra d a la m
D a la m c o n to h d i a ta s , N ila i F ia la h ,
F =
20 = 6 3 .3 3 3
B ia s a n y a k e p u tu s a n p e n g ira a n d ile ta k k a n d a la m ja d u a l A N O V A s e p e r ti b e rik u t
Sumber(source) Antara Sampel
SS 40
df 2
MS 20 F= 6.00
Dalam Sampel
40
12
3.333
Jumlah
80
14
T abu ran =F C a ta ta n : 1 ) N ila i F a d a la h s e n tia s a p o s itif k e ra n a n ila i v a ria n s a d a la h s e n tia s a p o s itif. 2 ) B ila H 0 a d a la h b e n a r, p e n g a ta s d a n p e n y e b u t a k a n m e n g u k u r v a ria n s y a n g s a m a d a n n ila i F a k a n h a m p ir s a m a d e n g a n 1 .
B e n tu k ta b u ra n F a d a la h s e p e rti b e rik u t:
J a d u a l n ila i F d a p a t d ilih a t d a la m ja d u a l D e n g a n m e n e ta p n ila i , k ita a k a n d a p a t m e lih a t n ila i k ritik a l u n tu k m e n e n tu k a n r a n ta u p e n o la k a n y a n g b e r k a ita n , B a g i c o n to h d ia ta s d e n g a n m e n g a m b il n ila i = 0 .0 1 F0 .0 1 ; 2 ,1 2
= 6 .9 3
D a la m c o n to h n ila i F = 6 , tid a k te rle ta k d a la m k a w a s a n p e n o la k a n , m a k a k ita g a g a l m e n o la k H 0
JALAN KERJA ANOVAContoh soalan : Bina jadual ANOVA bagi data berikut.
**Sebelum menyelesaikan langkah-langkah jawapan tentukan dulu: 1) T bagi setiap kumpulan. 2) Darjah kebebasan/Degree of freedom ( df ). Apakah keputusan mengenai perbezaan di antara kumpulan boleh dibuat oleh penyelidik? Uji pada tahap = 0.01 (perhatikan bahawa bilangan sampel tidak sama dalam ketiga kumpulan) LANGKAH 1:-NYATAKAN HIPOTESIS HIPOTESIS NOL ( Ho ) : 1 = 2= 3 HIPOTESIS ALTERNATIF ( Ha ) : Salah satu min berbeza.
LANGKAH 2 :-TENTUKAN KRITERIA Diberi = 0.01 Cari nilai dfantara : 3 (I,II,III kumpulan ) - 1 kumpulan (II) : 3 1= 2 : 2 Cari nilai dfdalam : = ( 10-1 ) + ( 9-1 ) + ( 7-1 ) = 9 + 8 + 6 = 23 Cari nilai dfjumlah : [26= (10+9+7) ] [1(kumpulan tengah)] = 26 - 1 = 25 Tuliskan kesimpulan berdasarkan dfantara, dfdalam ;
LANGKAH 3- LAKUKAN KIRAAN2 2
Cari : a)SS antara
formulanya = T - G __ __ n N2 2
b)SS jumlah formulanya = x - G __ N2 2
c)SS dalam formulanya
= x (x)
Penyelesaian : a) SS antara2 2
formulanya = T - G __ __ n N2 2 2
2
= 109 + 131 + 110 ___ ___ ___ 10 9 7 = 4823.45 = 111.92
-
( 109+131+110) ______________ 26 4711.53
2
2
b)SSjumlah
= x - G __ N2
= 5384 - ( 109 + 131 + 110 ) _____________ 26 = 5384 - 4711.5 = 672.5
Ssjumlah - ssantara2 2
c) SS dalam = x (x) = 672.5 - 111.92 = 559.9 dibundarkan kepada terhampir = 560
ms antara = SSantara ------------dfantara = 111.92 _____ 2 = 55.96
ms dalam = Ssdalam ----------dfdalam = 560 ___ 23 = 24.35
Bina Jadual ANOVA
msantara F -----------msdalam df 2 ms 55.96 F 55.96 ------- = 2.298 24.35
Sumber antara
SS 111.92
dalam jumlah
560 672.5
23 25
24.35
F=2.298