1

Analiza gjinore e teksteve te shkolls fillore

Studim i Qendrs Aleanca Gjinore pr Zhvillim

Financuar nga Kvinna till Kvinna

Tiran, korrik 2005

2

Analiza gjinore e teksteve t shkolls fillore

Studim Botim i Qendrs Aleanca Gjinore pr Zhvillim

Financuar nga Kvinna till Kvinna

Grupi i puns: Dr. Eglantina Gjermeni Prof. As. Dr. Milika Dhamo Prof. As. Dr. Marjana Sinani Anila Sulstarova, MSc. Jonida Sinani, MSc. Marsela Dauti, MSc.

Tiran, korrik 2005

3

Prmbajtja

1. Prmbledhje e shkurtr e studimit................................................................................... 4

2. Prse bhet ky studim?.................................................................................................... 5

Shkurt rreth kujdesit gjat studimit................................................................................. 5

Objekti i studimit ............................................................................................................ 6

Konteksti lokal dhe global i studimit...............................................................................8

perkatesia gjinore dhe etnokultura

shtrati ligjor....................................................................................................................... 12

Standartet kombetare

4.Programet lendore t shkolls fillore

Praktika pozitive te analizes gjinore te teksteve

Metodologjia e studimit

Si msojn fmijt?....................................................................................................... 14

Karakteristikat e zhvillimit t fmijve te moshes 6-10 vjec........................................ 15

......................................................................................................................................... 9

....................................................................................................................................... 10

6. Tekstet n fokusin gjinor .......................................................................................... 17

Ilustrimet ....................................................................................................................... 17

Rolet sociale dhe prevalenca gjinore ne to ................................................................... 20

Sjellja dhe stereotipet gjinore ne tekste ........................................................................ 24

Skemat e te menduarit dhe sjellja ................................................................................. 26

Prfaqsimi gjinor ne profesione .................................................................................. 28

Rolet inicuese dhe lidershipi......................................................................................... 29

Skena tipike t formimit te roleve gjinore .................................................................... 30

Autoriteti gjinor ne tekste ............................................................................................. 30

7. Konkluzione...............................................................Error! Bookmark not defined.

8. Rekomandime ........................................................................................................... 35

9. Bibliografia ............................................................................................................... 38

KUJDES, NUMRI I FAQEVE NUK ESHTE I SAKTE! TE

PERCAKTOHET NE FUND!!!!!

4

1. Prmbledhje e shkurtr e studimit

Ky studim fokusohet n tekstet e shkolls fillore nisur nga fakti i pranuar se:

edukimi n vitet e para t shkollimit sht shum i rndsishm pr jetn e fmijve. Kjo periudh prkon me kohen kur, nxnsit msojn mbi veten, t tjert dhe botn q i rrethon dhe fillojn t'u japin trajte dhe te formojn marrdhniet me veten dhe t tjert.

Identifikimi i mnyrs se si paraqiten rolet gjinore, si behet vlersimi i shtjeve q lidhen me prkatsin dhe identitetin gjinor n tekstet e shkolls fillore, si vjen e prditshmja gjinore tek nxnsit prmes teksteve, sht objekti koherent i studimit. Studimi tenton t mbrrij n disa prfundime dhe mbi kt baz t jap sugjerime lidhur me prkatsin dhe identitetin gjinor, dhe perspektiva gjinore n tekstet e shkolls fillore.

Shtys pr kt analiz kan shrbyer jo vetm nj sr nismash t ngjashme n vende t ndryshme, por edhe prpjekjet pr ta instrumentalizuar kurrikuln e reformuar t pasviteve 90, n funksion t qllimeve t socializimit t nxnsve edhe ne aspektin gjinor.

Studimi ka piknisje prmbajtjen e teksteve ekzistuese. Ato jan analizuar prmes teknikave t logjiks formale t krahasimit, sintezs, induksionit dhe deduksionit. Krkimi sht br direkt n tekstet e nxnsit, pr do lnd vemas, dhe indirekt, prmes identifikimit t koherencave dhe inkoherencave brenda t njjtit tekst dhe midis teksteve. Analiza e teksteve sht realizuar duke u mbshtetur n metoda kualitative dhe kuantitative. Kur ka qen e mundur dhe e arsyeshme jan prdorur metoda tipike t studimit t prvojs njerzore, si jan metodat komplekse t analizs s rrfimit, analizs s prmbajtjes, analizs semiotike, etj.

Pr t br nj analiz sa m t plot jan marr n konsiderat dhe dokumentet baz t politikave arsimore si: ligji pr arsimin parauniversitar, standardet e arsimit fillor, programet pr do lnd. Kjo ka ndihmuar pr t rrokur n trsi shtjen dhe pr t par nse ekzistojn koherenca e nevojshme mes ktyre dokumenteve pr t mbrritur tek tekstet e nxnsit t cilat n t vrtet duhet t prcjellin frymn e ktyre dokumenteve.

Disa nga gjetjet e analizs s realizuar n tekstet e shkolls fillore prfshijn: Tekstet me s shumti prcjellin tek nxnsit role gjinore t stereotipizuara, Sjelljet njerzore prezantohen si tipikisht femrore ose mashkullore, Grat dhe vajzat gjenden m s shpeshti n role kujdesuese, Vajzave iu jepen ne mnyr t vijuar mesazhe q iu kujtojn prgjegjsi t

veanta q ato kan, Rolet gjinore paraqiten t zbehta n dinamikn e rritjes dhe plotsin jetsore, Ilustrimet n tekste prgjithsisht sjellin nj fokus m t plot t meshkujve, Lidershipi n jetn e shoqris n prgjithsi dhe n jetn e institucioneve

sociale n veanti i besohet m shum individve meshkuj sesa femra; N raportet me t tjert, prevalenca kuantitative sht n favor t gjinis

mashkullore.

5

2. Prse bhet ky studim?

Rolet dhe identitetet gjinore jan nga vlerat e para sociale q sistemi edukativ iu mundson nxnsve t zhvillojn dhe brendsojn. Vet edukimi mbetet nj proces social i gjinizuar, pasi reflekton dinamikat ekonomike, shoqrore, historike e kulturore t shoqris. Prmbajtja e materialeve edukative, si dhe mnyra e transmetimit t tyre reflektojn vlera dhe norma t sjelljes gjinore n shoqri. Ndaj qllimshmria n sjelljen e vlerave t dshiruara n tekste shkollore, sht e nj rndsie t veant. Studimi tenton t verifikoj prputhshmrin e teksteve me prkushtimet qytetare, sociale dhe demokratike te shkolls.

Shkurt rreth kujdesit n brjen e studimit sht trsisht rastsore prmbajtja femrore e ekipit studimor mbi pranin e

aspektit gjinor n tekstet e shkolls fillore. E themi kt, pasi metodologjia e zgjedhur pr t realizuar studimin nuk sht feministe.

Gjetjet n studim nuk determinohen nga prvojat personale t autoreve. N arritjen e konkluzioneve nuk ka ndikuar besimi se femrat i njohin m mir shqetsimet femrore. Analiza, sht mbshtetur n teknikn e interpretimit objektiv t gjetjeve. Prmes prdorimit t metodave t besueshme t krkimit, n studim, sht br e mundur t evitohen prshtypjet personale.

Transformimi i gjetjes nga nj fakt i thjesht a i veuar n tekst n nj ide a paragraf n studim sht produkt sa i objektivitetit aq edhe i artit t interpretimit. Pr t nxjerr domethnien e fakteve, studjueseve, prpos przgjedhjes se metodave dhe teknikave t krkimit, iu sht dashur t zgjerojn repertorin paradigmatik mbi dukurit gjinore.

Pr interpretimin e gjetjeve n tekste sht br kujdes t prdoret interpretimi interaktiv, d.m.th., t njjtat dukuri gjinore jan par minimalisht nga dy antare t ekipit studimor.

N studim sht br kujdes q interpretimi t bhet prqasshmrisht me mentalitetin gjinor shqiptar, larg prpjekjeve sterilizuese. N interpretim jan prllogaritur paragjykimet "tradicionaliste", por jo konservatore, si pjes e kulturs s autorve. Rolet e femrs si vajz, shoqe, nn, grua, e rritur, aktiviste dhe lidere jan par n kuadrin e mentalitetit me t avancuar shqiptar pr gjinin.

N studim sht br kujdes t evitohen shtjet e autoritetit t studjueseve. Asnj nga shtjet gjinore nuk merr precedenc t paraplqyer pr shkak t preferencave t tyre personale.

Prania e qllimshme e objektivave gjinore ne dokumente baz si kurrikula, sht konsideruar si kusht minimal i domosdoshm, por jo i mjaftueshm pr edukimin gjinor. Prpos tyre, zhvillimi i kurikuls n shkoll, duhet t marr prmasat e nj fryme te edukimit gjinor. N krkim sht br kujdes t gjenden artificet dhe arkaizmat q nuk lejojn zhvillimin e fryms s edukimit gjinor.

Studimi paraqitet konstruktiv. Qllimi i tij nuk sht t vr para prgjegjsis autor tekstesh, por t ndrioj tekstet nn perspektivat e kohs dhe t'ju rekomandoj hartuesve t teksteve prmirsime te mundshme n t ardhmen.

N studimin e shtjeve gjinore t fokusuar tek tekstet e nxnsit, q realizohet pr her t par, sht mbajtur parasysh q hartuesit e teksteve nuk kan pasur

6

detyrimin kontraktual pr t qen t ndjeshm ndaj prfaqsimit gjinor. Aktualisht, nuk ekzistojn dokumente zyrtare me vlern e nj standardi kombtar apo global t detyruar lidhur me politikat gjinore gjat hartimit t teksteve te nxnsit.

Politikat kombtare arsimo