ANADOLU KONUTANADOLU KONUT MİMARLIĞIMİMARLIĞI

Anadoludaki yerleşme ve konut biçimlenişini altı alt Anadoludaki yerleşme ve konut biçimlenişini altı alt guruba ayırmak mümkündür. Bunlar;guruba ayırmak mümkündür. Bunlar;

-Neolitik-kalkolitik Çağ-Neolitik-kalkolitik Çağ-Tunç Çağı-Tunç Çağı-Antik Çağ-Antik Çağ-Geç Antik Çağ (Bizans İmparatorluğu)-Geç Antik Çağ (Bizans İmparatorluğu)-Erken Türk Dönemi (Osmanlı Öncesi Dönem)-Erken Türk Dönemi (Osmanlı Öncesi Dönem)- Osmanlı İmparatorluğu Dönemi (Üç Evreden Oluşur)- Osmanlı İmparatorluğu Dönemi (Üç Evreden Oluşur)-Osmanlı İmparatorluğu’nun Modernleşme Dönemi-Osmanlı İmparatorluğu’nun Modernleşme Dönemi

Konut Plan Şeması;Konut Plan Şeması;

-Antik ve geç Antik çağlarda çok geniş bir plan şemasına -Antik ve geç Antik çağlarda çok geniş bir plan şemasına sahip,sahip,-Bizans İmparatorluğu zamanında konut plan şeması -Bizans İmparatorluğu zamanında konut plan şeması oldukça yoksul,(kulube nitelikli yapılar)oldukça yoksul,(kulube nitelikli yapılar)

Buna karşılık Orta Anadolu’da (Nevşehir-Göreme) mağra Buna karşılık Orta Anadolu’da (Nevşehir-Göreme) mağra yerleşme alanları iyi korunmuş Bizans dönemi yapılarıdır. yerleşme alanları iyi korunmuş Bizans dönemi yapılarıdır.

Doğu Anadolu ve Doğu Anadolu ve Doğu Karadeniz’de ise Doğu Karadeniz’de ise kule ev geleneğini kule ev geleneğini yansıtan yapılar yansıtan yapılar oldukça yaygındır.oldukça yaygındır.

--ErkenErken Türk Dönemi (Osmanlı Öncesi Türk Dönemi (Osmanlı Öncesi Dönem)Dönem)

12.Yüzyılla birlikte Türklerin göçleri sonucunda Anadolu’daki barınma alışkanlıkları kırda ve kentte köklü bir biçimde değişime uğramıştır.

Anadolu’ya barınma alışkanlığı iki farklı insan gurubu Anadolu’ya barınma alışkanlığı iki farklı insan gurubu gelir:gelir:

-Göçebeler (Sinop-Ankara-Denizli- Antalya’nın batısında -Göçebeler (Sinop-Ankara-Denizli- Antalya’nın batısında uzanan sınır şeridi) Konutlarını (çadır) ve barınma uzanan sınır şeridi) Konutlarını (çadır) ve barınma alışkınlıklarını yeni yurtlarına kolaylıkla taşıdılar.alışkınlıklarını yeni yurtlarına kolaylıkla taşıdılar.

-Yerleşikler (Bu sınırın doğusunda gelişen uzun mesafe -Yerleşikler (Bu sınırın doğusunda gelişen uzun mesafe ticaretinin olanaklarından faydalanan kentli yerleşik ticaretinin olanaklarından faydalanan kentli yerleşik toplum) Anadoluda buldukları ile yetinmek zorunda toplum) Anadoluda buldukları ile yetinmek zorunda kaldılar. kaldılar.

Özellikle Selcuklular döneminde bu sorun gelenesel türk Özellikle Selcuklular döneminde bu sorun gelenesel türk anlayışıyla-yerleşik mimarinin birleştirilmesi ile anlayışıyla-yerleşik mimarinin birleştirilmesi ile çözülmeye çalışılmıştır. Bu durum özellikle üst sınıflarda, çözülmeye çalışılmıştır. Bu durum özellikle üst sınıflarda, geçici barınma (Çadır) ile sürekli yapının ortak kullanımı geçici barınma (Çadır) ile sürekli yapının ortak kullanımı oldukça yaygındır. oldukça yaygındır.

Çadır 13. yüzyılda Sarayın önemli bir ögesidir ve Çadır 13. yüzyılda Sarayın önemli bir ögesidir ve simgesel bir anlam taşımaktadır. Bu dönemlerden kalan simgesel bir anlam taşımaktadır. Bu dönemlerden kalan kalıntılar saray ve köşklerin oldukça küçük olduklarını kalıntılar saray ve köşklerin oldukça küçük olduklarını göstermektedir. Bundan da şu anlaşılır;göstermektedir. Bundan da şu anlaşılır;

Yapının karşılayamadığı mekan ve simgesellik Yapının karşılayamadığı mekan ve simgesellik gereksinimi çadırla sağlanmaktadır. Yapı ise çadırın gereksinimi çadırla sağlanmaktadır. Yapı ise çadırın sunamadığı başka simgesel gereksinimlere hizmet sunamadığı başka simgesel gereksinimlere hizmet etmektedir.etmektedir.

Asya ÇadırıAsya Çadırı

İnce ve özel ahşap İnce ve özel ahşap elemanlardan oluşan taşıyıcı elemanlardan oluşan taşıyıcı sistem ve örtü malzemesinin sistem ve örtü malzemesinin özelliklerinden kaynaklanan özelliklerinden kaynaklanan çadırın geometrisi küre ve çadırın geometrisi küre ve silindirden oluşursilindirden oluşur

1..Giriş1..Giriş2..Yan örtü2..Yan örtü3..Üst örtü3..Üst örtü4..Ateş yeri4..Ateş yeri5..Kerevet5..Kerevet6..Bölme6..Bölme7..Sandık ve denkler7..Sandık ve denkler8..Eyer ve koşumlar8..Eyer ve koşumlar9..Demir askılık 9..Demir askılık

Çadır ve Ev DüzeniÇadır ve Ev Düzeni

Çadırlı yaşama düzeninin ve Çadırlı yaşama düzeninin ve evin “yaşama birimleri” ile evin “yaşama birimleri” ile ortak alan arasında önemli ortak alan arasında önemli ölçüde benzerlikler bulunur. ölçüde benzerlikler bulunur. Her iki mekan hemen hemen Her iki mekan hemen hemen aynı boyutlardadır. Çadırın aynı boyutlardadır. Çadırın silindir biçimine karşın evde silindir biçimine karşın evde kullanılan ahşap malzeme ve kullanılan ahşap malzeme ve yapım tekniği dik açılı oda yapım tekniği dik açılı oda modülü için en uygun modülü için en uygun çözümdür. çözümdür.

Bu nedenle Anadolu Bu nedenle Anadolu mimarisinin çadır mimarisinin çadır kültüründen en büyük kültüründen en büyük farkı mekan farkı mekan geometrisinin daireden geometrisinin daireden dikdörtgene dikdörtgene dönüşmesidir. Çadırın dönüşmesidir. Çadırın ve evin kullanma ve evin kullanma biçiminin genel düzeni;biçiminin genel düzeni;

1.Çok amaçlı orta alan 1.Çok amaçlı orta alan 2.Oturma2.Oturma3.Depolama3.Depolama4.Isıtma4.Isıtma5.Denetimli orta mekan5.Denetimli orta mekan

Bir diğer yaşam alışkanlığı da hayvancılık ile bağlantılı Bir diğer yaşam alışkanlığı da hayvancılık ile bağlantılı mevsimlik yer değiştirmeye dayanan yaşam biçimidir. Bu mevsimlik yer değiştirmeye dayanan yaşam biçimidir. Bu tür ikili yaşam biçimine, tür ikili yaşam biçimine, Transhümans denmektedir ve yerel denmektedir ve yerel ölçeğin dışına taşmayan bir yaşam biçimini ölçeğin dışına taşmayan bir yaşam biçimini simgelemektedir. Bu yaşam biçimi sadece Anadolu’da değil simgelemektedir. Bu yaşam biçimi sadece Anadolu’da değil Kuzey Akdeniz’in nerdeyse tamamında görülmektedir. Kuzey Akdeniz’in nerdeyse tamamında görülmektedir.

Anadolu’da ilk defa Doğu Anadolu’da ilk defa Doğu Karadeniz’de Karadeniz’de uygulanmaya başlanmıştır. uygulanmaya başlanmıştır. Kıyı kesimin kırsal halkının Kıyı kesimin kırsal halkının yaz başında yaylaya yaz başında yaylaya çıkması çıkması Transhümans’ınTranshümans’ın iyi bir örneğidir.iyi bir örneğidir.

Anadoluda üç ayrı Transhümans’dan söz edilebilir:Anadoluda üç ayrı Transhümans’dan söz edilebilir:

1.Kırsal kesim insanının mevsimlik göçü1.Kırsal kesim insanının mevsimlik göçü2.kentlilerin göçü (Adana-Toroslar ikili barınma 2.kentlilerin göçü (Adana-Toroslar ikili barınma alışkankığı)alışkankığı)3.Yönetici grupların Transhümansı (eski göçebelik 3.Yönetici grupların Transhümansı (eski göçebelik anlayışının simgesel anısıdır. Selcuklu Sultan ve anlayışının simgesel anısıdır. Selcuklu Sultan ve yöneticileri yazları İç Anadolu’da, kışları ise Akdeniz yöneticileri yazları İç Anadolu’da, kışları ise Akdeniz kıyısında geçirmektedir. Konya-Alanya)kıyısında geçirmektedir. Konya-Alanya)

-BEYLİKLER DÖNEMİ

1300-1400’lü yıllar bu dönemi simgeler. Bu dönemde 1300-1400’lü yıllar bu dönemi simgeler. Bu dönemde siyasal iktidar parçalanmış ve siyasi iktidarın merkezi siyasal iktidar parçalanmış ve siyasi iktidarın merkezi batıya kaymıştır.batıya kaymıştır.

Buna karşılık batı Anadolu’da Avrupa ile kurulan yeni Buna karşılık batı Anadolu’da Avrupa ile kurulan yeni ticari ilişkiler sonucunda bir başka hareketlilik başlar. ticari ilişkiler sonucunda bir başka hareketlilik başlar. Özellikle İtalyan denizcilerin yeni kentler kurma girişimi Özellikle İtalyan denizcilerin yeni kentler kurma girişimi (kuşadası- Yeni Foça) yaygınlaşmıştır. Bu kentler (kuşadası- Yeni Foça) yaygınlaşmıştır. Bu kentler oldukça örgütlü kentlerdir. Buna karşılık Beyliklerin oldukça örgütlü kentlerdir. Buna karşılık Beyliklerin elindeki kentler daha az “kentsel” yapıya sahiptir.elindeki kentler daha az “kentsel” yapıya sahiptir.

Yeni Foça İtalyan Koloni KentiYeni Foça İtalyan Koloni Kenti

Kuşadası koloni Kenti

Öte yandan bazı kıyı kentlerinde Türk-İtalyan ikiz kentleri Öte yandan bazı kıyı kentlerinde Türk-İtalyan ikiz kentleri görülmektedir (İzmir-Samsun). Bu kentler genelde ayrı görülmektedir (İzmir-Samsun). Bu kentler genelde ayrı kentler olup, fiziksel ve siyasal olarak kopuk ama işlevsel kentler olup, fiziksel ve siyasal olarak kopuk ama işlevsel olarak bağlantılı yerleşme alanlarıdır.olarak bağlantılı yerleşme alanlarıdır.

Antalya’da ise tek bir kentsel alan içinde birbirinden Antalya’da ise tek bir kentsel alan içinde birbirinden surlarla ayrılmış etnik yerleşim yerleri vardır.surlarla ayrılmış etnik yerleşim yerleri vardır.

Üst sınıfın yaşamında halan çadırın ve kent dışı Üst sınıfın yaşamında halan çadırın ve kent dışı konumlanma tercihi simgesel olarak önemlidir.konumlanma tercihi simgesel olarak önemlidir.

Öte taraftan İtalyan kültürünün etkisi sonucunda kule-ev Öte taraftan İtalyan kültürünün etkisi sonucunda kule-ev konut tipolojisi beylikler döneminin önemli yapısıdır. Bu konut tipolojisi beylikler döneminin önemli yapısıdır. Bu konutlar bir statü göstergesidir. Normal konutlar klube konutlar bir statü göstergesidir. Normal konutlar klube standartlarındadır. standartlarındadır.

- Osmanlı İmparatorluğu Dönemi (Üç Evreden Oluşur)

-İLK EVRE (14. ve 17. Yüzyıl):Erken Osmanlı kentleşmesi iki boyutludur;

1. Belirli bir süreklilik vardır. (Fethedilen kentsel alana yerleşme)

2. Kent çevresinde yarı kentsel yarı kırsal yerleşimlerden oluşmaktadır.

Osmanlı da konut denildiğinde üst sınıfın barınması söz Osmanlı da konut denildiğinde üst sınıfın barınması söz konusudur. Bu tip yapılar (saray) bir aile konutu konusudur. Bu tip yapılar (saray) bir aile konutu olmaktan çok bir yönetim merkezi görevi görmektedir. olmaktan çok bir yönetim merkezi görevi görmektedir. Bürokratik kadrolar burada çalışır, eğitilir ve bir kısmı Bürokratik kadrolar burada çalışır, eğitilir ve bir kısmı burada barınır.burada barınır.

Paşanın sarayı sultan sarayının modeline göre biçimlenir Paşanın sarayı sultan sarayının modeline göre biçimlenir v öncelikle yönetim kurumu olarak çalışır. Bu durum 18. v öncelikle yönetim kurumu olarak çalışır. Bu durum 18. y.y’ın başına kadar böyle sürer.y.y’ın başına kadar böyle sürer.

Bu saraylar iki bölümden oluşur:Bu saraylar iki bölümden oluşur:

-Sarayın kamuya açık kısmı yani dış kısmı “Muhavvata-i -Sarayın kamuya açık kısmı yani dış kısmı “Muhavvata-i Hariciye”Hariciye”-Özel yaşama ayrılmış iç kısım “Muhavvata-i Dahiliye”-Özel yaşama ayrılmış iç kısım “Muhavvata-i Dahiliye”

Her iki bölümde bir yada bir kaç avlunun çevresinde Her iki bölümde bir yada bir kaç avlunun çevresinde guruplaşır.guruplaşır.

Bu dönemde bir diğer konut türü ise; Bağımsız, tek katlı ve “hücre” denilen tek odalı birimlerden oluşan barınma kompleksleri görülür. “Hücreler” Osmanlı kentlerinin alt sınıfının barınmasını sağlamaktadır. Bu yapıların tuvalet ve su kullanımları ortaktır.

-İKİNCİ EVRE (17.y.y sonu ve 19.y.y başı):

Bu dönemde çok sayıda Ticari kentin doğduğunu görüyoruz. Bu gelişim kentleşme anlamında çok büyük bir değişime neden olmasada ekonomik anlamda değişim yaşanmış ve para artık bürokratik sınıfın elinden kentli eşrafın eline geçmiştir.

Osmanlı kültür sistemi ikli bir yapı oluşturur;1. “Büyük Gelenek” üst sınıf kültürü,2. “Küçük Gelenek” yönetilenlerin çoğrafi mekana, etnik ve dinsel kökene göre değişen kültür.

Fener Evi Taş Oda Fener Kargir Rum Evi Fener Evi Taş Oda Fener Kargir Rum Evi

Bu ikili sistem barınma kültürünü de değiştirmiştir. Bir yanda Bu ikili sistem barınma kültürünü de değiştirmiştir. Bir yanda saraydan başlayarak İstanbul merkezli bir barınma alışkanlığı saraydan başlayarak İstanbul merkezli bir barınma alışkanlığı (Rum kökenli Fener evleri) diğer yanda yerel barınma geleneği (Rum kökenli Fener evleri) diğer yanda yerel barınma geleneği bulunmaktadır. bulunmaktadır.

Buna göre;Buna göre;1. Ege kıyılarında 19.y.y içlerine kadar kullanılan tek 1. Ege kıyılarında 19.y.y içlerine kadar kullanılan tek odalı kargir konut tipi,odalı kargir konut tipi,2. Kırsal üst sınıfı temsil eden kule-ev tipi2. Kırsal üst sınıfı temsil eden kule-ev tipi

3. varlıklı kentsel gurubun kullandığı açık sofalı yada hayatlı 3. varlıklı kentsel gurubun kullandığı açık sofalı yada hayatlı ev tipidir. Bir başka tür ise Akdeniz kıyı tipi (Antakya’nın ev tipidir. Bir başka tür ise Akdeniz kıyı tipi (Antakya’nın kendi avlulu konut geleneği)kendi avlulu konut geleneği)

Urfa, Antep, Mardin, Diyarbakır yere değişimler Urfa, Antep, Mardin, Diyarbakır yere değişimler göstermekle birlikte avlulu, eyvanlı kendi kentsel göstermekle birlikte avlulu, eyvanlı kendi kentsel geleneğine ve özel taş işçiliğine sahiptir.geleneğine ve özel taş işçiliğine sahiptir.

Karadeniz bölgesi diğer orta Anadolu bölgesine göre Karadeniz bölgesi diğer orta Anadolu bölgesine göre farklı bir karakterize yapı gösterir, ahşap yığma “Hımış” farklı bir karakterize yapı gösterir, ahşap yığma “Hımış” yapı tekniği ile yapılmış evler 19. y.y kadar gelir. Doğu yapı tekniği ile yapılmış evler 19. y.y kadar gelir. Doğu Karadeniz “göz Damlalı” hımış tekniği yaygındır. Karadeniz “göz Damlalı” hımış tekniği yaygındır.

--Üçüncü Evre Batılılaşma Dönemi;Üçüncü Evre Batılılaşma Dönemi;

18.y.y’ın ikinci yarısında başlayan Osmanlı Merkezi yönetimine rakip hatta onunla iş birliği içinde gelişen yerel odaklı bir yönetim anlayışı gelişir buna “Ayan” denir. Bir grup toprak ve güç sahibi kişiler yerel hanedanlıklar kurarlar ve taşrada iktidarı ele geçirirler (1760-1820). Bu yeni yerleşim anlayışı Balkanlar ve Anadolu’da benzerlik gösteririler.

Çiftci aileler için tek odalı kulübeler, ambarlar, ağıl ve Çiftci aileler için tek odalı kulübeler, ambarlar, ağıl ve ahır, samanlık, fırın, demirci dükkanı ve bunları saran bir ahır, samanlık, fırın, demirci dükkanı ve bunları saran bir duvar. Merkezde ise ikamet için de kullanılan “kule ev”, duvar. Merkezde ise ikamet için de kullanılan “kule ev”, burada kule ve burç bir egemenlik simgesidir.burada kule ve burç bir egemenlik simgesidir.

Ayanlar dönemi mimarisinde iki ayrı gelenek oluşur:Ayanlar dönemi mimarisinde iki ayrı gelenek oluşur:

-Balkanlar ve batı Anadolu (Aydın-Nazilli/ Beyler Konağı)-Balkanlar ve batı Anadolu (Aydın-Nazilli/ Beyler Konağı)-Doğu Anadolu (Doğu Beyazıt/ İshak Paşa Konağı)-Doğu Anadolu (Doğu Beyazıt/ İshak Paşa Konağı)

Beyler KonağıBeyler Konağı

İshak Paşa Sarayıİshak Paşa Sarayı

İshak Paşa Saryının Planıİshak Paşa Saryının Planı

İshak Paşa Sarayıİshak Paşa Sarayı

Bu döneme damgasını vuran bir diğer yapı elemanı da Bu döneme damgasını vuran bir diğer yapı elemanı da Türk konutuna 19. y.y’da giren üst pencere sistemidir. Türk konutuna 19. y.y’da giren üst pencere sistemidir. Alçı ile birbirne tuturulmuş cam parçaları ile oluşturulan Alçı ile birbirne tuturulmuş cam parçaları ile oluşturulan pencere sistemi (pencere sistemi (RevzenRevzen), önce saraylarda görülmeye ), önce saraylarda görülmeye başlanmıştır.başlanmıştır.

Bu mekanların pencereleri iki katlıdır. Alt kat kapaklı Bu mekanların pencereleri iki katlıdır. Alt kat kapaklı ancak camsız, üst kat ise ancak camsız, üst kat ise RevzenRevzen’lidir.’lidir.

Anadolu konutunu geliştiren etkenler:Anadolu konutunu geliştiren etkenler:

1.Kültür1.Kültür:: Anadolu’da konut mimarisinin oluşmasındaki en Anadolu’da konut mimarisinin oluşmasındaki en temel özelliği belirli bir hayat gerçeğine ve buna bağlı iç temel özelliği belirli bir hayat gerçeğine ve buna bağlı iç mekan belirlenmesine sıkı sıkıya bağlı olmasıdır. mekan belirlenmesine sıkı sıkıya bağlı olmasıdır.

2.Coğrafi koşullar2.Coğrafi koşullar:: Anadolu’nun doğal yapısındaki Anadolu’nun doğal yapısındaki özelliklere ve çeşitliliğine rağmen yapıyı “doğadan özelliklere ve çeşitliliğine rağmen yapıyı “doğadan ayırma” çabası görülür. Arazi ister eğimli ister düz olsun ayırma” çabası görülür. Arazi ister eğimli ister düz olsun yapı ve odalar kendi iç düzenlerinde araziden koparılır. yapı ve odalar kendi iç düzenlerinde araziden koparılır. Evin en önemli odası olan “baş oda” dış mekan ile iletişim Evin en önemli odası olan “baş oda” dış mekan ile iletişim kurarken, diğer odalar dışa kapalıdır.kurarken, diğer odalar dışa kapalıdır.

3.İklim3.İklim:: Değişik iklim koşullarının görüldüğü Değişik iklim koşullarının görüldüğü Anadolu’da iklim, konutun genel mekan kimliğini Anadolu’da iklim, konutun genel mekan kimliğini değiştirmeden, yapının konumu, yönü, yapım değiştirmeden, yapının konumu, yönü, yapım tekniği açısından göz önünde bulundurulmuştur. tekniği açısından göz önünde bulundurulmuştur. Ortak alan olarak adlandırılan Ortak alan olarak adlandırılan sofa (hayat) sofa (hayat) bulunduğu iklim bölgesine göre açık ya da kapalı bulunduğu iklim bölgesine göre açık ya da kapalı mekan olarak tasarlanır.mekan olarak tasarlanır.

4.Ekonomik Etkenler4.Ekonomik Etkenler: odaların biçimlenmesinde, : odaların biçimlenmesinde, iç mekan düzenlemelerinde Anadolu kimliğini iç mekan düzenlemelerinde Anadolu kimliğini değiştirebilecek herhangi bir önemli rolü yokturdeğiştirebilecek herhangi bir önemli rolü yoktur. .

Yapı Malzemesi ve TeknolojisiYapı Malzemesi ve Teknolojisi

Anadolu’da yapı üretimi Anadolu’da yapı üretimi alanında yapı malzemesi ve alanında yapı malzemesi ve yapım tekniği olarak yapım tekniği olarak kerpiç kerpiç ve ve hımış hımış yapı yapma tekniği yapı yapma tekniği kullanılır. Karadeniz Bölgesi’nde kullanılır. Karadeniz Bölgesi’nde ahşap karkas sistem, Güney ahşap karkas sistem, Güney bölgelerde ise taş malzeme bölgelerde ise taş malzeme kullanıldığı görülür. 13. yy’a kullanıldığı görülür. 13. yy’a kadar yapı sisteminde eski kadar yapı sisteminde eski geleneklerin etkili olduğu, yapı geleneklerin etkili olduğu, yapı örtüsü olarak düz ahşap çatı ya örtüsü olarak düz ahşap çatı ya da taş tonoz kullanıldığı, bu da taş tonoz kullanıldığı, bu yüzyıldan sonra bütün Anadolu-yüzyıldan sonra bütün Anadolu-Türk mimarisinde örtü Türk mimarisinde örtü sisteminin tuğla tonoz ve kubbe sisteminin tuğla tonoz ve kubbe olduğu görülmüştür. olduğu görülmüştür.

Safranbolu Evi , Hımış tekniğinde örülmüş duvar

İç mekanda taş oymacılığı öne çıkmıştır. İslam ve Türk İç mekanda taş oymacılığı öne çıkmıştır. İslam ve Türk kökenli motifler kullanılarak yerel bir dil oluşturulmaya kökenli motifler kullanılarak yerel bir dil oluşturulmaya çalışılmıştır. İran kültüründen gelen diğer önemli bir teknik çalışılmıştır. İran kültüründen gelen diğer önemli bir teknik sırlı tuğla ve çini kaplamadır. Sırlı tuğla 15. yy da sırlı tuğla ve çini kaplamadır. Sırlı tuğla 15. yy da terkedilmiş, çini ise Osmanlı süsleme sanatında gelişerek terkedilmiş, çini ise Osmanlı süsleme sanatında gelişerek önemli bir yer edinmiştir.önemli bir yer edinmiştir.

Üst katlarda odaları genişletmek için cumbalar en uygun Üst katlarda odaları genişletmek için cumbalar en uygun çözümdür. Cumbaların taşıyıcıları bölgenin mimari çözümdür. Cumbaların taşıyıcıları bölgenin mimari karakterine göre değişiklik gösterir; kat döşeme kirişleri karakterine göre değişiklik gösterir; kat döşeme kirişleri dışarı uzanarak cumbayı taşır ya da dışarı uzanarak cumbayı taşır ya da eli böğründelerleeli böğründelerle cumbalar taşıtılır.cumbalar taşıtılır.

Oda – Sofa İlişkisiOda – Sofa İlişkisi

Sofalar geleneksel konut anlayışında plandaki Sofalar geleneksel konut anlayışında plandaki konumlarına göre ve oda ile ilişkilerine göre konumlarına göre ve oda ile ilişkilerine göre iç ofalı, dış iç ofalı, dış sofalı ve orta sofalısofalı ve orta sofalı olarak adlandırılırlar. olarak adlandırılırlar.

Konutta odaları oluşturan iki bölüm vardır; oda ve hizmet Konutta odaları oluşturan iki bölüm vardır; oda ve hizmet alanıalanı

oda hizmet alanı

Anadolu konutunda odanın biçimlendirilişinde alt örtü; A-Anadolu konutunda odanın biçimlendirilişinde alt örtü; A-seki altı, 1-geçiş, 2-alçak tavan, 3-dolap, 4-direklik, B-seki seki altı, 1-geçiş, 2-alçak tavan, 3-dolap, 4-direklik, B-seki üstü, 5-temel alan, özenli döşeme, 6-sedir: yükseltilmiş alt üstü, 5-temel alan, özenli döşeme, 6-sedir: yükseltilmiş alt örtüörtü

---------A--------------------------------B--------------------

Oda Girişleri ve KapılarOda Girişleri ve Kapılar

Anadolu konutunda Anadolu konutunda “odaya “odaya giriş”giriş” kavramı; mekanların kavramı; mekanların biçimlenişinde ve bu biçimlenişinde ve bu mekanların kullanımında mekanların kullanımında özel çözümlerin ortaya özel çözümlerin ortaya çıkmasına neden olmuştur. çıkmasına neden olmuştur. Kapı odaya bağlı bir Kapı odaya bağlı bir elemandır. Bu nedenle elemandır. Bu nedenle daima oda içine açılır. Kapı daima oda içine açılır. Kapı ve yakın çevresi hizmet alanı ve yakın çevresi hizmet alanı olarak asıl oturma olarak asıl oturma bölümünden ayrılır. Bu bölümünden ayrılır. Bu ayırım 3. boyutta da devam ayırım 3. boyutta da devam edebilir. Kapının bulunduğu edebilir. Kapının bulunduğu duvar depolama alanı olarak duvar depolama alanı olarak düzenlenebilir. düzenlenebilir.

PencerelerPencereler

Türk konutuna 17. y.y’da giren üst Türk konutuna 17. y.y’da giren üst pencere sistemidir. Alçı ile birbirne pencere sistemidir. Alçı ile birbirne tuturulmuş cam parçaları ile tuturulmuş cam parçaları ile oluşturulan pencere sistemi oluşturulan pencere sistemi ((RevzenRevzen), önce saraylarda ), önce saraylarda görülmeye başlanmıştır.görülmeye başlanmıştır.

Bu mekanların pencereleri iki Bu mekanların pencereleri iki katlıdır. Alt kat kapaklı ancak katlıdır. Alt kat kapaklı ancak camsız, üst kat ise camsız, üst kat ise RevzenRevzen’lidir. !’lidir. !7.y.y.da levha cam üretimi 7.y.y.da levha cam üretimi başlayınca 18.y.yda İstanbul’da başlayınca 18.y.yda İstanbul’da levha camlı giyotin pencereli evler levha camlı giyotin pencereli evler yaygınlaşmıştır.yaygınlaşmıştır.

Yapı tekniğine bağlı olarak ortaya çıkan kalın duvarlı Yapı tekniğine bağlı olarak ortaya çıkan kalın duvarlı evlerde pencereler, çoğunlukla duvarın dış yüzeyine evlerde pencereler, çoğunlukla duvarın dış yüzeyine yerleştirilir. Böylece hem iç mekan genişletilmiş hem de yerleştirilir. Böylece hem iç mekan genişletilmiş hem de pencerenin iç yüzünde bir kullanma alanı oluşur. Buna pencerenin iç yüzünde bir kullanma alanı oluşur. Buna karşın ince duvarlı yapılarda pencereler duvarın iç karşın ince duvarlı yapılarda pencereler duvarın iç yüzüne yerleştirilir. Böylece pencere kanatları kendi yüzüne yerleştirilir. Böylece pencere kanatları kendi eksenlerinde katlanarak duvara yaslanır ve iç mekanda eksenlerinde katlanarak duvara yaslanır ve iç mekanda yer kaplamaz. Cam tekniği çok maliyetli olduğundan yer kaplamaz. Cam tekniği çok maliyetli olduğundan pencere boyutları genellikle çok küçüktür. pencere boyutları genellikle çok küçüktür.

İç Anadolu Bölgesi- Safranbolu Evleriİç Anadolu Bölgesi- Safranbolu Evleri

Safranbolu EvleriSafranbolu Evleri

TaşatarlarTaşatarlar Şehir Evi Şehir Evi görünüşü Safranbolu; görünüşü Safranbolu; Sokağa oturuşu ve Sokağa oturuşu ve sokak cephesinin sokak cephesinin oranları ile dikkat oranları ile dikkat çeker. Orta kat çeker. Orta kat galerilidir, sofası galerilidir, sofası camsızdır. Üst katta camsızdır. Üst katta sofa köşede olup çok sofa köşede olup çok pencerelidir. Sanki açık pencerelidir. Sanki açık sofanın bir sonraki sofanın bir sonraki gelişim evresi gibidir. gelişim evresi gibidir.

Safranbolu EvleriSafranbolu Evleri

Taşatarlar Şehir evi planı, Taşatarlar Şehir evi planı, Safranbolu: Evin sokak Safranbolu: Evin sokak yanındaki duvarı sokağın doğal yanındaki duvarı sokağın doğal çizgisini izler. Bu duvar bahçe çizgisini izler. Bu duvar bahçe duvarının devamıdır. Onun duvarının devamıdır. Onun üzerinde ise başka bir düzen üzerinde ise başka bir düzen gelişir. Ölçüleri ile bu yapı çok gelişir. Ölçüleri ile bu yapı çok dengeli bir mimariyi yansıtır. dengeli bir mimariyi yansıtır.

Safranbolu EvleriSafranbolu Evleri

Emirhocazade Ahmet Bey Bağ Emirhocazade Ahmet Bey Bağ Evi odası,Evi odası, Safranbolu. Türk Safranbolu. Türk odasının en önemli özelliği bir odasının en önemli özelliği bir yaşama biçimi olarak çok yaşama biçimi olarak çok amaçlı kullanılmasıdır. Her amaçlı kullanılmasıdır. Her odada oturulur. Çalışılır, odada oturulur. Çalışılır, yemek yenir ve uyunur, yemek yenir ve uyunur, yıkanabilir. Burada en büyük yıkanabilir. Burada en büyük etken eşyaların taşınabilir etken eşyaların taşınabilir olmasıdır. Eşyalar gerekli olmasıdır. Eşyalar gerekli olduğu zaman ortaya getirilir, olduğu zaman ortaya getirilir, kullandıktan sonra tekrar kullandıktan sonra tekrar yerlerine konur. Bu amaçla yerlerine konur. Bu amaçla orta alan boş bırakılmıştır. orta alan boş bırakılmıştır.

Güneydoğu Anadolu-Diyarbakır EvleriGüneydoğu Anadolu-Diyarbakır Evleri

Diyarbakır Seman Köşkü 15 yy da Diyarbakır Seman Köşkü 15 yy da Akkoyunlu Akkoyunlu Devrinde inşa Devrinde inşa edilmiştir. Siyah-beyaz taşlardan iki katlı yapılan binanın edilmiştir. Siyah-beyaz taşlardan iki katlı yapılan binanın kuzeyde bir havuzu, hemen arkasında iki katta birer eyvan kuzeyde bir havuzu, hemen arkasında iki katta birer eyvan ve eyvanların iki yanında kapalı mekanlar yer alır. ve eyvanların iki yanında kapalı mekanlar yer alır.

Güneydoğu Anadolu-Diyarbakır EvleriGüneydoğu Anadolu-Diyarbakır Evleri

Yapı eğimli bir arazide manzaraya yönlendirilmiştir. Her Yapı eğimli bir arazide manzaraya yönlendirilmiştir. Her katta düzenlenen eyvanlar Diyarbakır gibi yazın çok sıcak katta düzenlenen eyvanlar Diyarbakır gibi yazın çok sıcak olan bölgelerde gölge mekanlar yaratır. Bu eyvanlar hakim olan bölgelerde gölge mekanlar yaratır. Bu eyvanlar hakim rüzgar yönüne göre konumlanır. Serinlik sağlamak için rüzgar yönüne göre konumlanır. Serinlik sağlamak için zemin katta havuzlardan yararlanılır. zemin katta havuzlardan yararlanılır.

Ege Bölgesi-Bodrum EvleriEge Bölgesi-Bodrum Evleri

Zemin Kat planı

Üst kat planları

Ege Bölgesi-Bodrum EvleriEge Bölgesi-Bodrum Evleri

Kesitler Cephe görünüşler

Güneydoğu Anadolu Bölgesi- Harran EvleriGüneydoğu Anadolu Bölgesi- Harran Evleri

Kışların çok sert geçtiği Kışların çok sert geçtiği dağlık bölge olan Doğu dağlık bölge olan Doğu Anadolu’da özellikle Anadolu’da özellikle kerpiç ve taş malzemenin kerpiç ve taş malzemenin tercih edildiği görülür. 70-tercih edildiği görülür. 70-80 cm kalınlıktaki kerpiç 80 cm kalınlıktaki kerpiç beden duvarları içinde, az beden duvarları içinde, az sayıda ve küçük açıklıklar sayıda ve küçük açıklıklar halindeki pencere ve halindeki pencere ve kapılar vardır. Böylece kapılar vardır. Böylece sert hava koşullarından sert hava koşullarından olabildiğince korunmuş olabildiğince korunmuş olunur. olunur.

Güneydoğu Anadolu Bölgesi– Mardin EvleriGüneydoğu Anadolu Bölgesi– Mardin Evleri

Güneydoğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu ve İç Anadolu’nun İç Anadolu’nun doğusunda taş doğusunda taş malzeme, gerek yapıları malzeme, gerek yapıları ve gerekse insanları ve gerekse insanları uzun süren yaz uzun süren yaz mevsiminde dayanılmaz mevsiminde dayanılmaz yaz sıcağından korur. yaz sıcağından korur. Urfa, Mardin ve Urfa, Mardin ve Diyarbakır’da taş Diyarbakır’da taş malzeme, sadece yapı malzeme, sadece yapı malzemesi olarak değil malzemesi olarak değil özellikle cephelerde özellikle cephelerde zengin taş oyma işçiliği zengin taş oyma işçiliği olarak da dikkat çeker. olarak da dikkat çeker.

Karadeniz Bölgesi-Artvin EvleriKaradeniz Bölgesi-Artvin Evleri

Ahşap, Karadeniz Ahşap, Karadeniz Bölgesinde en çok Bölgesinde en çok kullanılan yapı kullanılan yapı malzemesidir. malzemesidir. Ahşap kütükler Ahşap kütükler birbirlerine geçme birbirlerine geçme ile sabitlenir. ile sabitlenir. Taşıyıcı ve dolgu Taşıyıcı ve dolgu bölücü elemanların bölücü elemanların tümü yine ahşap tümü yine ahşap elemanlarla kurulur. elemanlarla kurulur.

Artvin Evi – ahşap karkas yapı