AMİM “Öyrənməyiöyrənmək” konfransı Azərbaycan · 2017-12-06 · Təqdimatınicmalı...
Transcript of AMİM “Öyrənməyiöyrənmək” konfransı Azərbaycan · 2017-12-06 · Təqdimatınicmalı...
AMİM “Öyrənməyi öyrənmək” konfransı,
Azərbaycan.
Noyabr 2017
Dr Tristian Stobie
Öyrənməyi öyrənmək
Təqdimatın icmalı
Öyrənməyi öyrənmək nə
deməkdir?
Bu nə üçün əhəmiyyətlidir?
Tədris praktikasında necə
tətbiq oluna bilər?
Bununla bağlı hansı miflər
var?
Bu haqda daha çox öyrənmək
istəyirsiniz? Resurslar var.
Öyrənmə nədir?
Learning happens when people have to think hard [C. Husbands]
Öyrənmə məna yaratmaq prosesini əhatə edir ki, bu da:
əvvəlki biliklərlə bağlıdır
“… qabiliyyət və ya anlamada mühüm dəyişiklikdir”
Öyrənmənin daha dərin formaları əvvəlki anlayışları
dəyişir
yeni vəziyyətlərdə tətbiq oluna bilir
Adapted from the introduction to Testing Times: the uses and abuses of
assessment. Gordon Stobart. Abingdon. Routledge. 2008
Öyrənməyi öyrənmək nə deməkdir?
Öyrənməyi öyrənmək - öyrəndiyin barədə düşünmək və
düşüncələrinin nəticələrini məqsədyönlü şəkildə yeni
öyrəndiklərinə tətbiq etməkdir. [Professor David Hargreaves / Chris Watkins]
Metakoqnisiya - öyrənənlərin planlaşdırmaları, nəzarət
etmələri, dəyərləndirmələri və öyrənmə ilə bağlı davranışlarına
dəyişiklik etmələri ilə bağlı prosesləri təsvir etmək üçün istifadə
edilən termindir.
Öyrənməyi öyrənmək nədir?
Metakoqnitiv tənzimləmə
Metakoqnitiv tənzimləmə öyrənənlərin
koqnitiv proseslərinə necə nəzarət
etmələrini və idarə etdiklərini təsvir edir.
Məs., uşaq anlayır ki, riyaziyyat
misalını həll etmək üçün istifadə etdiyi
üsul yanlışdır və başqa üsula əl atır.
Məs., şeiri bir neçə də oxuyaraq fikrini
“çətin” sözlərə cəmləşdirib onları
anlamağa çalışmaq.
İDARƏ
məs., abzası yenidən
oxuyaraq mətndəki
eyhamları anlamaq
NƏZARƏT
məs., oxuduğunu
anlayıb-
anlamadığını
yoxlamaq
META SƏVİYYƏ
(metakoqnisiya)
OBYEKT SƏVİYYƏSİ
(koqnisiya)
“Emosiya olmadan hərfi mənada və neyrobioloji
cəhətdən xatirələrin qurulması, mürəkkəb fikirlərə qərq
olmaq, yaxud da məna daşıyan qərarların qəbulu
mümkün deyil”. Immordino-Yang:
Öyrənməyi öyrənmək nədir?
Emosional fikirlərin əhəmiyyəti
Öyrənənlər
olaraq biz
özümüz
haqqında
hansı
hisləri
keçiririk
Sosial
ünsiyyət
zamanı
öyrənmək
İnsanın özü haqqında hansı fikirdə olmasını
aşağıdakıların birləşimi müəyyən edir:
Nəyi bilir və nəyi edirik
Çətinlik
Darıxmaq
Narahatlıq
Bacarıq
Axın üçün kanal
Bu nə üçün əhəmiyyətlidir?
Bunsuz şagirdlər nə ali təhsilə, nə həyata, nə də işə hazır sayılmırlar
Birinci kurs tələblərinin əksəriyyəti məktəbdə
öyrəndiklərini unudublar
Bu nə üçün əhəmiyyətlidir?
Source: adapted from David Marsh Ph.D.Rəqəmsal dövr qarşımıza yeni çağırışlar qoyur və yeniyetmə beyni dəyişir:
Yüksək at gücü, zəif idarəetmə
Ehtiyacların dərhal təmin edilməsi. Diqqətin qısa müddətə cəmlənməsi.
Narahatlıq
Etməklə öyrənmək
Müxtəlif şəxsiyyətlilik
Zəka, bədən və davranışda dəyişikliklər
Uzun müddət oyunlar oynamaq: yuxunu, istirahət və yaddaşı korlayır,
beynin mükafatlandırma sistemini stimullaşdırır, necə düşündüyümüzə
və öyrəndiyimizə təsir edir
Gənclərin əvvəlki nəslə nəzərən daha tənha olmasına və zəif sosial
zəkaya sahib olmalarına gətirib çıxara bilər
Bu nə üçün əhəmiyyətlidir?
“Mənim fikrimcə, qeyri-müəyyənlik dünyasında təhsilin başlıca
vəzifəsi gəncləri qeyri-müəyyənliyin öhdəsindən gəlmək üçün
lazımi kompetensiya və özünəinamla silahlandırmaqdır: başqa
sözlə, yaxşı öyrənənlər olmaqdır. …müəllimlərin başlıca qayəsi
şagirdlərini dəyişikliyin qarşısında möhkəm durmaları üçün
müvafiq bacarıqlarla təmin etməkdir”. Guy Claxton [1990]
Bu nə üçün əhəmiyyətlidir?
Because it is powerfulDavid Whitebread University of Cambridge
“Uşaqların inkişaf etməkdə olan özünüidarə bacarıqları onların gələcək akademik
uğurlarından və emosional rifah halından xəbər verir. Bu bacarıqlar uşaq inkişafının
digər aspektlərindən, məs., ənənəvi şəkildə ölçülən intellekt göstəricisindən
(Veenman & Spaans, 2005) və erkən oxu uğurlarından daha güclüdür (McClelland
et al, 2013). Bu bacarıqların oynadığı həlledici rol bir sıra digər sahələrlə müqayisəli
şəkildə geniş şəkildə araşdırılmışdır. Bunlara daxildir:
mühakimə yürütmə və problem həlli
riyaziyyat
oxu və mətnin qavranılması
Yazı”
Veenman, M.V.J. & Spaans, M.A. (2005). Relation between intellectual and metacognitive skills: age and task differences.
Learning and Individual Differences, 15, 159-76.
McClelland, M.M., Acock, A.C., Piccinin, A., Rhea, S.A. & Stallings, M.C. (2013). Relations between Preschool Attention Span-
Persistence and Age 25 Educational Outcomes. Early Childhood Research Quarterly 28, 2, 314–24.
Bu nə üçün əhəmiyyətlidir?
Because it is powerfulÜmumilikdə, şagirdlərdə metakoqnitiv və özünüidarə bacarıqlarının inkişaf etdirilməsinin böyük təsir gücü
vardır. Bunun sayəsində şagirdlər orta hesabla əlavə olaraq 8 aylıq inkişafa nail ola bilərlər.
https://educationendowmentfoundation.org.uk/evidence/teaching-learning-toolkit/meta-cognition-and-self-
regulation/
Tapşırıq: Tədris praktikasında
necə tətbiq oluna bilər?
Tədris praktikanızda şagirdlərinizin öyrənməyi öyrənməsi
üçün məxsusi olaraq nə edirsiniz?
Təcrübəniz hansı metodların səmərəli olduğunu göstərir?
Məktəb olaraq faydalı öyrənmə vərdişlərinin yaranması üçün
nə edirsiniz?
tdpp09e8.wordpress.com
“Sizin hamınızın müstəqil, innovativ, tənqidi
düşüncəli olmağınızı və nə dedimsə, sözlərimə
olduğu kimi əməl etməyinizi istəyirəm”.
Tədris praktikasında necə tətbiq oluna bilər?
Fəaliyyətdən daha çox öyrənməyə fokuslanınMənbə: Watkins, C. [2010] Learning Performance and Improvement. Research Matters. The London Centre for Leadership in Learning
issue 34, summer 2010. www.ioe.ac.uk/insi
Biz mədəniyyəti olduğu yerdən götürüb olmalı olduğu yerə aparmalıyıq
“Öyrənməyə dair hərtərəfli anlayışa malik şagirdlər dövlət imtahanlarında yaxşı
nəticə göstərirlər”.
“Dəlillər belə nəticəyə gəlməyə imkan verir ki, öyrənmək barədə öyrənmək praktik
cəhətdən uğurlu və təhsil baxımından mühüm olmaqla yanaşı, təlim nəticələrini də
yaxşılaşdırır.”
Buradan Bura
Kompetensiyanı sübut etmək Kompetensiyanı təkmilləşdirmək
Fəaliyyət yönümlü Öyrənmə yönümlü
‘Yaxşı görünmək’ ‘Yaxşı öyrənmək’
Öyrənməni diqqət, söhbət və
refleksiya mərkəzinə qoymaq
Tədris praktikasında necə tətbiq oluna bilər?
Öyrənmə gücünün yaradılması
Mənbə: Guy Claxton, adapted from building learning power
Bunları arxada buraxıb:
Yadda saxlama
Müzakirə
Əsaslandırma
Hesablama
Sərt idarəetmə
Kiçik esselərin “istehsalı”
Tənqidi qəbul etmək
Hədəflərə nail olmaq
Bunlara doğru addımlayıb geniş imkanlı məktəb olun:
maraqlı suallar vermək
bizə deyiləni yoxlamaq
ayaqüstü düşünmək
resurslardan faydalı şəkildə yararlanmaq
xəyal gücümüzü işə salmaq
problemləri ortaya çıxarmaq
cəsarətli olub yenilikləri sınaqdan keçirmək
çıxılmaz vəziyyətdən özümüzü çıxarmaq
öz işimizi yoxlamaq və təkmilləşdirmək
rəy axtarışında olmaq və onu dəyərləndirmək
müxtəlif qruplarda yaxşı işləmək
diqqətlə və hörmətlə dinləmək
fikiryayındırıcılara rəğmən, diqqəti cəmləmək
öz müəllimimizə çevrilmək
Tədris praktikasında necə tətbiq oluna bilər?
Öyrənmə mədəniyyəti
Fəaliyyət yönümlü yox, öyrənmə yönümlü olmaq. Öyrənməni diqqət, söhbət
və refleksiya mərkəzi etmək. Öyrənmənin özünü öyrənmənin obyektinə
çevirmək. [Chris Watkins]
Öyrənmənin səmərəli vərdişləri bütün siniflərdə bütün müəllimlər tərəfindən
kurikulumun tədrisi zaman və eləcə də evdə öyrədilməli, inkişaf etdirilməli və
möhkəmləndirilməlidir.
Müəllimlər öyrənməyi öyrənmək sahəsində örnək olmalıdır. Danışan zaman
öyrənməyə dair sözlər xüsusilə vurğulanmalıdır.
Bəzi öyrənmə bacarıqları açıq şəkildə öyrədilməli və kurikulumun bütün sahələri
üzrə dəstəklənməlidir.
Şagirdlərin fəal iştirakı – dərsin təşkilində, öyrənmədə, qiymətləndirmədə,
məktəb həyatında, özünüqiymətləndirmədə.
Dözümlülüyün, ustalığın və məşqlərin əhəmiyyəti
Mifləri anlamağın əhəmiyyəti
Kembric öyrənəninin keyfiyyətləribax: http://www.cambridgeinternational.org/images/417069-developing-the-cambridge-learner-attributes-.pdf
Kembric öyrənəni Kembric müəllimləri
Özünəinamlı – istər özünün, istərsə də
başqalarının məlumat və ideyaları ilə
işləyərkən
Özünəinamlı – fənlərinin tədrisində və
hər bir şagirdi öyrənməyə cəlb etməkdə
Məsuliyyətli – özlərinə və başqalarına
münasibətdə, başqalarına qarşı həssas
və hörmətli
Məsuliyyətli – özlərinə və başqalarına
münasibətdə, başqalarına qarşı həssas
və hörmətli
Düşünən – öyrənən qismində öyrənmə
bacarıqlarını inkişaf etdirmək
Düşünən – öyərənən qismində tədris
praktikalarını inkişaf etdirmək
İnnovativ, üstəlik yeni və qarşıdakı
çağırışlara hazır
İnnovativ, üstəlik yeni və qarşıdakı
çağırışlara hazır
Cəlb olunmuş – əqli və sosial cəhətdən,
dəyişiklik yaratmağa
Cəlb olunmuş – əqli, peşəkar və sosial
cəhətdən, dəyişiklik yaratmağa
Rifah halı [mənbə: Nicola Morgan]
Rifah halı nə daimi, nə də anadangəlmədir. Bu, ruhun və bədənin elə bir halıdır ki,
vaxt keçdikcə əldə olunur və zaman keçdikcə itirilə bilər. O, məktəb kurikulumun
mühüm hissəni ona görə təşkil edir ki:
Öyrənmə və fəaliyyətə birbaşa və güclü təsiri var
Həmyaşıdlar, ailə üzvləri və müəllimlərlə münasibətlərə təsir edir
Bir çox tərəfləri (dəyərli dərəcəyədək) yaxşı təcrübəyə malik fərdin iradəsi
altındadır
Dayanıqlı olmayıb, zaman keçdikcə xarici təsirlərə qarşı kövrəkdir; bu səbəbdən
fərdlər dözümlülük üçün kifayət qədər rifah halı yaratmalıdırlar
Rifahı və onun yaradılması üçün strategiyaları erkən yaşdan anlamaq fərdin
həyatının bütün mərhələlərində istifadə oluna bilər – rifah halının idarəsi həqiqi
həyat bacarığıdır
O, açıq şəkildə öyrənənlərin keyfiyyətlərinə təsir edir, belə ki, şagirdlər onların
asanlıqla öyrənməsinə birbaşa təsir edən bəzi məqamları dərk edəndə “öyrənən
olaraq özlərini daha yaxşı anlaya bilərlər”
Bütün bu səbəblərə görə o, Dünyada yaşamaq adlı kompetensiya
kateqoriyasına düşür.
Tədris praktikasında necə tətbiq oluna bilər?
Fəal və görünən öyrənməyə fokuslanın
“Şagirdlərin nailiyyətinə ən böyük təsir o zaman baş verir ki,
müəllimlər öz tədris praktikalarını öyrənməyə, şagirdlər isə
özlərinin müəllimlərinə çevrilirlər”. Con Hətti
Fəal və istiqamətləndirici təlim nəzarətsiz və asanlaşdırıcı təlimdən
yaxşıdır.
Müəllimlər:
sözünü keçirən, təsrili, qayğıkeş, fəal, tədris və təlimə ürəkdən bağlı olmalı
hər bir şagirdin nə düşündüyü ilə bağlı mənalı təcrübələr yaratmalı
fənnini əla bilməli və səmərəli rəy bildirə bilməli
hər bir dərsin təlim nəticəsini və uğur meyarlarını bilməli, bunlara necə nail olduqlarını
və növbəti addımın nə olacağını bilməli
bilik və bacarıqları bir sahədən digərinə ötürməyi … ideyaları əlaqələndirməyi və
genişləndirməyi öyrətməli
səhvlərin öyrənmə imkanı kimi dəyərləndirildiyi öyrənmə mühiti yaratmalı
Hattie. J [2009] Visible learning: A synthesis of over 800 Meta-Analyses Relating to Achievement
Routledge. Oxford UK.
Tədris praktikasında necə tətbiq oluna bilər?
Fəal öyrənməyə fokuslanın
Müəllimin fəallaşdırıcı və fasilitator olduğu hallar üçün təsir gücü
Mənbə: Hattie, J. [2009] Visible learning
Müəllim fəallaşdırıcı kimi d Müəllim fasilitator kimi d
Qarşılıqlı öyrətmə .74 Oyunlar və rollu oyunlar .32
Rəy bildirmə .72 Tədqiqat əsaslı öyrətmə .31
Şagirdlərə özünüifadəni öyrətmək .67 Daha az şagirdli siniflər .21
Metakoqnitiv strategiyalar .67 Fərdi təlim .20
Birbaşa tədris .59 Problem əsaslı öyrənmə .15
Kompetensiyaya əsaslanan öyrənmə .57 Oğlan və qızlar üçün ayrıca təlim .12
Çətin əldə olunan hədəflər .56 Veb əsaslı öyrənmə .09
Tez-tez / yoxlamanın təsirləri .46 “Bütöv dil” oxusu .06
Davranışla bağlı qrafiklər .41 İnduktiv öyrətmə .06
Orta hesabla fəallaşdırıcı .60 Orta hesabla fasilitator 0.17
Tədris praktikasında necə tətbiq oluna bilər?
Students need to Understand and apply assessment for different purposes
Summativ qiymətləndirmələrə həddən
artıq önəm verilməsi
Qiymətləndirmələrin çoxu öyrənməni və
düşünməni görünən etməyə
yönəlməlidir ki, qarşıda duran öyrənməyə
istiqamət versin
Meyarlar nəyin əhəmiyyətli olduğunu
aydınlaşdırmağa və mükəmməlliyin
necə göründüyünə dair təsəvvür
yaradır.
Summativ qiymətləndirmədən istifadə
zamanı dəyər verdiyimiz bilik və
bacarıqları qiymətləndirməyə salmalıyıq.
Yaxşı təşkil olunmuş
özünüqiymətləndirmənin gücü
Tədris praktikasında necə tətbiq oluna bilər?
Öyrənmə və düşünmənin görünən edilməsi
“Yaxşı” necə olur?
Formativ qiymətləndirmə zamanı öyrənən:
1. fəaliyyətin necəliyinə dair müəllimin fikrində tutduğuna yaxın anlayış formalaşdırır
məs., onda standart haqqında anlayış formalaşır
2. öz fəaliyyətinin keyfiyyətinə nəzarət edir
məs., öz işini standartlara nəzərən müqayisə edə bilir
3. fəaliyyətin keyfiyyətinin necə yaxşılaşdırıla biləcəyini görür
məs., özünün işi ilə standart arasında mövcud olan ziddiyyəti aradan qaldıran
fəaliyyətə cəlb olunur
[adapted from Professor David Hargreaves]
Metakoqnitiv söhbət – şagirdlər
Nə edəcəyimi
bilirəm.
Mən gərgin
işləməyi
sevirəm.
Nəsə
çatışmır.
Hmm,
bunun düz
olmasına
şübhəm
var.
Masa ətrafında necə
gedəcəyimizi
bilməliyik. Bu haqda
birlikdə danışmalıyıq.
Bunu nəzərdə
tuturdunuz…?
Mənə elə gəlir ki,
az qalıb.Düşünürəm ki,
bu düzdür,
amma o birisi
haqda eyni şeyi
deyə bilmərəm.
Problemi
həll
etməliyik
The importance of resilience: learning can be
painful[slide taken from a presentation by David Mansfield]
Tədris praktikasında necə tətbiq oluna bilər?
Cəsarət və qətiyyəti / Dözümlülüyü inkişaf etdirin
Rifah
şkalası
7. Böyük uğura imza
atmağın möhtəşəm
rifah hissi yaşamaq
1. Fərəhləndirici
cahillik
2. Nəyisə edə
bilməyəcəyini
anlamağa başlamaq
6. Bacarıqları vərdişə
çevirmək uğrunda bir
az əziyyət çəkmək3. İmtina
4. Son nöqtə - bunu
düzəltmək üçün görülməli
olan iş, bunu düzəldə
bilməməklə müqayisədə
daha az dəhşətli görünür
5. Təkmilləşmə əlamətlərini
görərkən özünü daha yaxşı
hiss etmək
Zaman
Tədris praktikasında necə tətbiq oluna bilər?
Focus on understanding: The importance of selective depth and teaching for
transferKurikulumu həddən ziyadə yükləməyin
“Hər şeyi əhatə etmək anlamanın düşmənidir”
[Howard Gardner]
Seçici dərinliyin əhəmiyyəti:
“Atamdan öyrəndiyim ən mühüm məsələ odur
ki, bir sual verib onun ardınca kifayət qədər
uzağa getsən, o zaman sonda ümumi və gözəl
kəşflə rastlaşarsan”.
Mənbə: Richard Feynman (1994) No Ordinary
Genius
Tədris praktikasında necə tətbiq oluna bilər?
Səmərəli öyrənmə vərdişlərnin inkişaf etdirilməsi
Öyrənmə o zaman baş verir ki, insanlar gərgin şəkildə fikirləşirlər, beləliklə də:
Təkrar aktiv [passiv yox] olmalı və öyrənmədən az sonra gəlməlidir.
Müəllim və şagirdlər öyrəndikləri mühüm məsələləri təkrar və müntəzəm şəkildə
nəzərdən keçirməli və bu haqda düşünməlidirlər.
Diqqət böyük ideyalara və güclü anlayışlara verilməlidir.
Şagirdlər suallar vasitəsilə öz fikirlərinin doğruluğunu şübhə altına almağı
bacarmalıdırlar [yazıları köçürməklə yox].
Qarşılıqlı dərsdemə və təkrar [Həttiyə görə, təsir gücü çox yüksəkdir].
Düşünmə rutinləri refleksiya və problem həlli üçün faydalı metodologiya ola bilər.
Səhvlər öyrənmə fürsətləri kimi dəyərləndirilir və şagirdlər səhv etməkdən
qorxmamağa həvəsləndirilir.
Şagirdlərə işlərini planlaşdırmağa və qaydaya salmağa kömək etmək.
Şagirdlərə yazılı cavabları düzgün qurmağa və əsaslandırılmış arqument irəli
sürməyə kömək etmək.
Düzgün istinadetmə.
Tədris praktikasında necə tətbiq oluna bilər?
İnformasiya savadlılığının həyati vacib əhəmiyyəti
Accelerated Technological Change
Tədris praktikasında necə tətbiq oluna bilər?
İkidilliliyin əhəmiyyəti
What are the benefits of bilingualism?
1. Əqli emal imkanının güclənməsi
2. Əqli emal üzərində daha böyük nəzarət
3. Daha yaxşı hafizə
4. Daha böyük metalinqvistik məlumatlılıq
5. Daha yüksək əqli çeviklik
6. Səhhətin yaxşılaşması
7. Mədəniyyətlərarası bacarıqların təkmilləşməsi
8. Ticarət üçün daha yaxşı imkanlar
9. Artan gəlir
Mehisto, P. Excellence in Bilingual Education: A Guide for
School Principals, CIE/CUP, 2012
Miflər: Səmərəli pedaqoji təcrübə barədə
yanlış və primitiv iddialara nümunələr
“Konstruktivizm müəllimin fasilitator olduğu, şagirdin isə tədqiqat apardığıpedaqoji yanaşmadır. Kurikulum şagirdlərin marağı olduğu sahələr üzrətədqiqatlar aparmaları əsasında qurulmalıdır”.
“Biz biliyə yox, 21-ci əsr bacarıqlarına köklənməliyik”.
“Kompüterlər informasiya təmin edə və bacarıq tələb edən tapşırıqları yerinəyetirə bilərlər. Uşaqların daha informasiyanı, yaxud da faktları yadda saxlamağınaehtiyac yoxdur”.
“Uşaqlara üstünlük verdikləri öyrənmə tərzinə və çoxşaxəli zəkaya uyğun müxtəlifşəkildə dərs keçilməlidir”.
“Qiymətləndirmə hər zaman mümkün qədər həyata yaxın olmalıdır”.
“Kurikulum “hadisələrin öyrənilməsinə əsaslanmalıdır”, çünki yalnız bu yanaşmayaşadığımız dünyanı daha adekvat şəkildə əks etdirir………Fənlərarası anlama, fəndaxili anlamadan daha vacibdir”.
Miflər hansılardır?
Kurikulum şagirdlərin marağı olduğu sahələr üzrə tədqiqatlar aparmaları əsasında qurulmaldır.
““Sözügedən bilik əsri” yaxud “21-ci əsr gələcəyə yönəlik öyrənmə”
yanaşmaları getdikcə populyarlaşır, çünki o bəzilərinin dediyi kimi,
həyəcanverici rəqəmsal utopiklik təklif edir. Müəllimi unut, aypəd gətirin və
gəlin birlikdə tədqiqata çıxaq. Lakin şagirdlər nəyi bilmədiklərini bilmirlər. Nə
axtardığını bilmirsənsə, Quqlda onu axtarışa verə bilməyəcəksən. Görəndə
onu tanıya bilməyəcək, onu tapıb-tapmadığın haqqında mühakimə yürüdə
bilməyəcəksən. ……. O müəllim ki “Mən şagirdlərimlə birgə tədqiqat
aparıram”, “Mən onlardan öyrənirəm”, “biz biliyi birlikdə qururuq”
deyir” bu statusa layiq deyil”.
Rata, E. [2013] The New Zealand Herald. Accessed 7th September 2013.
http://www.nzherald.co.nz/nz/news/article.cfm?c_id=1&objectid=11120838
“Biz biliyə yox, 21-ci əsr bacarıqlarına köklənməliyik”
Tənqidi düşüncə ayrı-ayrı fənlərə xas olub, ümumi xarakter daşımır və bilikdən təcrid
olunmuş şəkildə öyrədilə bilməz.
Güclü biliyin əhəmiyyəti
Yanq bu fikirdədir ki, “kurikulum nəzəriyyəsində böhran”ın başlıca səbəbi biliyin
özlüyündə əhəmiyyət daşımadığı fikrinin getdikcə daha çox daha insan
tərəfindən qəbul edilməsidir.
Bu fikrə əsaslanaraq müəllimlərin qarşılarında duran sual “Bu kurikulum
şagirdlərim üçün hansı mənaları əlçatan edir?” yox, “Bu kurikulumun
şagirdlərim üçün nəsə mənası varmı?” olur.
Bilik getdikcə hürküdücü, yaxud da lazımsız təsiri bağışlamağa başlayır, bu arada
isə bacarıqlar vurğulanır.
Mənbə: Young, M. (2013) Overcoming the Crisis in Curriculum Theory: a knowledge-based approach, Journal of Curriculum Studies, 45(2),
101-118. http://dx.doi.org/10.1080/00220272.2013.764505
Fənlərarası öyrənmə
“Fənlərarası öyrənmə o zaman əla alınır ki, möhkəm şəkildə fəndaxilidən qidalansın.
Hər bir fənn özlüyündə son nəticə olmayıb effektiv vasitə olmalıdır. Biz onun
təkrarolunmazlığını və xüsusilə də öz metodologiyasını qoruyub saxlamalıyıq. Yalnız
bu şərtlə biz güclü fənlərarası təcrübə yarada bilərik, əks halda şagirdlərimizi sadəcə
olaraq çaşqınlığa salacaq və səthi araşdırmalarla başlarını qatacağıq”.
Mənbə: G. Renaud [1989] Paper presented to the International Schools association,
Geneva.
Məqsədyönlü, şüurlu və diqqətli məşqlərin mühüm əhəmiyyəti
İşçi yaddaşın öyrənmə və fəaliyyət zamanı həlledici rolu çox aydın şəkildə dərk edilir:
Tənqidi düşüncə, kreativlik, ünsiyyət və əməkdaşlıq “mürəkkəb mühakiməyürütmə və eləcə
də çoxsaylı aşağı səviyyəli bacarıqların əvvəlcədən avtomatlaşdırılmasından asılıdır”.
[Abadzi 2015, p35].
Şagirdlər mental riyaziyyat kimi tapşırıqlar üzərində məşq edəndə bu avtomatlaşıb, qeyri-
iradiləşərək uzunmüddətli yaddaşda yer alır və işçi yaddaşın daha mürəkkəb hesablamalar
aparması üçün yükünü azaldır.
Uzun və mürəkkəb bacarıqlar zənciri o zaman səmərəli şəkildə inkişaf etdirilə bilər ki, daha
kiçik zəncirlər məşqlərlə formalaşdırılmış olsun. Şagirdlərin işçi yaddaşı məhdud
olduğundan, güclü koqnitiv bacarıq tələb edən tapşırıqlar onu “iflic” edə bilər.
Aktiv, passiv yox
Hərtərəfli məşq, darıxdırıcı təkar yox
Məqsədli: Bacarığın möhkəmləndirilməsi və anlayışların inkişaf etdirilməsi üçün mühüm
məsələlərə köklənin
[bax Abadzi, H. (2015). Training the 21st century worker. Policy advice from the dark world of implicit memory.
IBE Working papers on curriculum issues No16. UNESCO International Bureau of education. Geneva,
Switzerland]
“Kompüterlər informasiya təmin edə və bacarıq tələb edən tapşırıqları yerinəyetirə bilərlər. Uşaqların daha informasiyanı, yaxud da faktları yadda saxlamağınaehtiyac yoxdur”
Hər bir şagirdin oxu və riyaziyyat üzrə minimum standartlara cavab verən savada
yiyələnməsinin təmin edilməsi rəqəmsal dünyada sadəcə olaraq yüksək texnologiyalı
qurğu və xidmətlərə çıxışın çoxaldılması və ya azaldılması fonunda daha bərabər
imkanlar yaradacaqdır.
Məktəbdə kompüterdən nadir hallarda istifadə hallarına nəzərən kompüterlərdən
qədərində istifadə təlim nəticələrini az da olsa, yaxşılaşdırır. Bununla belə, məktəbdə
kompüterdən tez-tez istifadə edən şagirdlər nisbətən çox pis nəticə göstərir, hətta
sosial mənsubiyyət və demoqrafik şərtlər nəzərə alınandan sonra belə”.
OECD (2015) Students, Computers and Learning: Making The Connection. Accessed 16th September 2015.
http://www.oecd.org/education/new-approach-needed-to-deliver-on-technologys-potential-in-schools.htm
Sadəcə olaraq
www.criticalthinking.com
saytına daxil ol və
CAVABLARI tıkla.
“Uşaqlara üstünlük verdikləri öyrənmə tərzinə və çoxşaxəli zəkaya uyğun müxtəlif şəkildə
dərs keçilməlidir”.
“Şagirdlərin necə öyrənməyə dair özlərinin üstünlük verdikləri tərzlər ola bilər,
lakin bu cür tərzlərə uyğun dərs keçməyin daha yaxşə öyrənmə ilə
nəticələnəcəyinə dair heç bir dəlil yoxdur. Bu sahə üzrə ədəbiyyatın diqqətlə
təhlili onu deməyə əsas verir ki, öyrənmə tərzləri təhsildə vacib olsa da, onların
mövcudluğunu dəstəkləyən sübut demək olar ki, yoxdur və ona görə də bu
fərziyyədən təhsildə istifadə olunmamalıdır.”
Riener C., Willingham D. (2010). The myth of learning styles. Change 42 32–35.
Həmçinin bax:
The Learning Styles Myth is Thriving in Higher Education [Newton in Frontiers in Psychology]
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4678182/
Learning styles concepts and evidence. Pasler et al in Aps journal available at:
http://www.montana.edu/facultyexcellence/documents/mar7_Pashlerarticle.pdf
Miflər hansılardır?
Neyro-miflərdən özünüzü qoruyun
Öyrənmə tərzləri (VAK) Vizual, akustik, kinestetik(Kratzig and Arbuthnott, 2006):
yeni materialı fərdin öyrənmə tərzinə uyğuntəqdim etməyin faydası yoxdur, bu nəticəyəgəlməyə imkan verir ki, öyrənmə tərzlərinəköklənmək boşuna keçirilmiş vaxtdır
bununla belə, müəllimlərin yeni materialımüxtəlif forma və media vasitələrin köməyiləçatdırması bütün sinif üçün bunun ümumidəyərini azaltmır
Diqqət
“Qiymətləndirmə hər zaman mümkün qədər həyata yaxın olmalıdır”.
Belə bir iddia edilir ki, böyük bacarığın tərkib hissələrini təşkil edən daha kiçik
bacarıqlar “real” (arzuolunan son məhsula maksimum oxşar) öyrənmə fəaliyyətləri
vasitəsilə daha yaxşı inkişaf etdirilir. Bu, kiçik bacarıqların inkişaf etdirilməsi üçün heç
də ən yaxşı üsul olmaya bilər.
[Christodoulou, 2017. Making Good Progress? The future of Assessment for Learning. OUP].
Aydınlaşdırıcı məqam: Tədqiqat dedikdə nəyi nəzərdə
tuturuq?
Dəlillərə əsaslanan Yanlış anlaşılmaya rəvac verən
Öyrənmə fəal olmalı və müəllimlər tərəfindən
aparılmalıdır. Şagirdlər öz yaxın inkişaf
zonalarında düşünməyə həvəsləndirilirlər.
Uğur meyarları şəffafdır.
Müəllim fasilitator olaraq öyrənmənin alınması
üçün şərait yaradır.
Güclü sualların mühüm əhəmiyyəti [sillabus,
müəllim və şagirdyönümlü].
Şagirdlərin sualları tədqiqatın istiqamətini
müəyyən edir.
Bacarıqlar və məzmun üzrə biliklər ayrılmaz
hesab olunur.
Ümumi bacarıqlar vurğulanır.
Kiçik bacarıqlar daha mürəkkəb bacarıqlara
doğru inkişaf etdirilməlidir.
Mürəkkəb tapşırıqların həlli həddən artıq
vurğulanır.
Təlim fəaliyyətləri genişdir, tarazlaşdırılmışdır
və məktəb mədəniyyətini əks etdirir.
Şagirdlər əksər vaxtlarda qrup şəklində
əməkdaşlıq edərək layihə əsaslı öyrənməyə
cəlb olunurlar.
Öyrənmənin özü tədqiqatın obyektinə çevrilir.
Düşünməni görünən etməyə çalışılır.
Any questions?Sualı olan varmı?
Daha çox bilmək istəyirsinizmi?
Benefits of Building Learning Power Guy Claxton
Nəticələrin qalxması
Universitetə / həyata daha yaxşı hazırlıq
Daha səmərəli tədris
İnternetə ödənişsiz şərtlərlə
istifadə edə biləcəyiniz dəyərli
materiallar yerləşdirmiş Chris
Watkins-in internet səhifəsini də
yoxlayın: chriswatkins.net
Kembric öyrənəninin keyfiyyətləri üzrə kitabça
və digər resurslar
http://www.cambridgeinternational.org/images/417069-developing-the-cambridge-
learner-attributes-.pdf
Bu haqda daha çox öyrənmək istəyirsiniz?
Listen to Dylan Wiliam talk about the importance of young people being able to
reflect on their learning and how teachers can utilise these insights
http://www.journeytoexcellence.org.uk/videos/expertspeakers/metacognitiondylanwil
iam.asp
For more on the benefits of metacognition, visit the Education Endowment
Foundation’s Teaching and Learning Toolkit website which describes metacognition
as having “high impact for very low cost, based on extensive evidence.”
Explanation of effect sizes:
https://educationendowmentfoundation.org.uk/uploads/pdf/Technical_Appendices_(
July_2012).pdf
Bu haqda daha çox öyrənmək istəyirsiniz?
Kitablar
Hattie, J. (2009) Visible Learning: A Synthesis of Over 800 Meta-Analyses Relating to
Achievement. Abingdon, UK: Routledge
Larkin, S. (2009). Metacognition in young children. London, UK: Routledge.
Whitebread, D. & Pino Pasternak, D. (2010) Metacognition, self-regulation & meta-knowing. In
Littleton, K., Wood, C. & Kleine Staarman, J. (eds) International Handbook of Psychology in
Education. Bingley, UK: Emerald.
Brown, A. L. (1987). Metacognition, executive control, self-regulation and other more mysterious
mechanisms. In F. E. Weinert, & R. H. Kluwe (Eds.), Metacognition, motivation and
understanding (pp. 65–116). Hillsdale, NJ: Erlbaum.
Kolencik P L and Hillwig S A (2011) Encouraging Metacognition – Supporting Learners Through
Metacognitive Teaching Strategies. Peter Lang, New York.