12

reportage

OMA’S ONDER WATER

In Japan zoeken de Amasan al eeuwenlang op de zeebodem naar parels en zeevruchten. Deze vrouwelijke ‘freedivers’ gingen tot in de jaren 1960 halfnaakt te water, vandaag dragen de veelal oudere

vrouwen een duikerspak. Zuurstofflessen? Die zijn voor watjes. TEKST & FOTO’S MARLEEN DANIELS.

J A P A N

Na het duiken brengt iedereen het materiaal terug en wordt de vangst geëvalueerd.

13

Tegenwoordig duiken de Amasan in

duikerspakken, met zwemvliezen en

duikersbril. Tot in de jaren 60 van vorige eeuw

doken ze halfnaakt, met alleen een katoenen

broekje aan.

Uitgeput na een uur duiken strompelt Masaei Matoninioto, de jongste van het gezelschap, terug naar de Amahut. Ondanks het feit dat deze dames vanaf jonge leeftijd duiken, blijft het een zware fysieke inspanning.

Links: de schelpen, krabben en zee-egels

worden samen met de zoete aardappelen op

het vuur gegooid en opgepeuzeld.

Rechts: Zee-egels, wulken en krabben,

de vangst wordt met de dag kleiner.

De zeebodem raakt leeg.

Van links naar rechts: Sahimi Nomura, 64, Masaei Matoninioto, 51, en Akemi Tsuji, 54, doorgewinterde Vrouwen van de Zee, in hun traditionele katoenen outfit die ze na hun duik dragen.

14

reportage

In het museum wordt elk aspect van het Amasan-

bestaan uitgelegd, jammer genoeg alleen

in het Japans. Hier toont men met een

wassen beeld hoe het diepzeeduiken eraan

toe gaat, en hoe de Ama met een touw rond

haar middel naar beneden duikt.

15

16

Oreportage

Osatsu staat bekend om zijn duizendtal Amasan. Het is een lelijk vissersdorp aan de Stille Oceaan, in West Honsu, het achterland van Osaka. Een betonnen metershoge muur scheidt de zee van het dorp, de dijk belemmert het zicht van de bewoners die hun huis naar het water toe gebouwd hadden. Alleen door de bovenste ramen vang je een glimp op van de glinsterende oceaan. Om naar het haventje te lopen, moet je door een open gat dat bij noodweer afgesloten kan worden met een ijze-ren poort. Op een zaterdagmorgen in oktober staat de havenmeester ons op te wachten.We hebben een afspraak met Sahimi Nomura, Akemi Tsuji en Masaei Matoninioto, doorge-winterde Vrouwen van de Zee (of Amasan), respectievelijk 64, 54 en 51 jaar oud. Ze zijn geboren en getogen in Osatsu en hebben altijd gedoken, net zoals hun moeders en hun doch-ters. Ze nemen ons mee naar hun Amahut op het strand van Osatsu, (Chidorigahama of Swimming Beach) een strandhut waar ze hun duikerspakken opbergen. Ze sprokkelen wat hout en maken een vuurtje in de hut om fysiek en mentaal op te warmen voor ze gaan duiken, want ondanks het feit dat deze dames al sinds hun jeugd duiken, blijft het een zware fysieke inspanning.

WOMEN ONLYEr heersen strikte regels in de Amasan-gemeen-schappen, waarvan er in Japan slechts een paar de moderne tijden overleefd hebben. Zo werd er in het verleden heftig gedebatteerd over het wel of niet dragen van een duikerspak, zwem-bril of zwemvliezen (nu wel toegelaten) of zuurstofflessen (niet toegelaten). Deze strenge beperkingen zijn er om de gezondheid van de Amasan te beschermen en de zeebodem voor leegroof te behoeden. Dat het vooral vrou-

“Me Amasan”, zegt de oude dame. Ze vertelt

hoe ze naar kreeften duikt.

Deze Japanse vrouwen duiken vaak tot hun 85ste, oudere ama’s hebben een grotere

longinhoud en kunnen langer onder water

blijven.

Linksonder: Osatsu is een toeristische

trekpleister vanwege de Amasan, dankzij de

populaire Japanse soap Amachan.

Rechtsonder: een buste van een

Ama in het museum van Osatsu. Op het

witte kapje staan de 2 tekens, de amulet

Mayoke, die de duiksters moet

beschermen tegen ongelukken.

Osatsu is een lelijk vissersdorpje in het

achterland van Osaka, in West Honsu. Een dikke

metershoge betonnen dijk scheidt het dorpje

van de haven en de Stille Oceaan.

17

18

reportage

wen zijn die naar de bodem van de zee duiken (er is ook een kleine minderheid mannelijke duikers) heeft te maken met het hogere vet-gehalte van het vrouwelijke lichaam. Ama’s duiken tot op hoge leeftijd - oudere dames kunnen meestal langer onder water blijven. Zo worden de duiksters opgedeeld in 2 groe-pen: Kachido (wandelende Amasan), vrouwen tussen 30 en 40 die van op het strand de zee inwandelen en Funado (boot-Amasan), de ou-dere ervaren duiksters die van op een boot het water ingaan. De Kachido duiken 5 tot 6 me-ter diep en blijven 20 tot 30 seconden onder water, de Funado duiken 10 tot 15 meter diep en blijven 1 tot 3 minuten onder water. Duikers tabellen reguleren naar wat en hoelang er in elke maand mag gedoken worden.

DE OUDE ZEEMEERMINIn de strandhut die dienst doet als zweethut maken de drie dames zich klaar voor het dui-ken. Sahimi, de oudste, draagt over haar dui-kerspak een wit kapje met 2 symbolen, een amulet (Mayoke) om demonen weg te houden en het kleine duikersgezelschap te beschermen tegen allerlei onheil. We wandelen naar de zee, waar de havenmeester in zijn bootje op ons wacht. Na een korte tocht verdwijnen de Amasan onder water. Ze zijn met een touw vastgebonden aan een zwemband die op het water drijft. Na twee tot drie minuten komen ze boven water. Met een fluitende, hijgende ademhaling dumpen ze hun vangst in een netje dat aan de zwemband is vastgemaakt. Dan duiken ze opnieuw lood-recht naar beneden. Het lijken wel zeemeer-minnen, het is een prachtig gezicht. Na een uurtje brengen ze uitgeput hun buit naar het bootje, worden ze door de havenmeester uit het water gehesen en varen we terug naar de kust. Het vuur in de Amahut smeult nog als de dames, omgekleed in hun traditionele wit-te katoenen kleding, gaan zitten. Er wordt ex-tra hout op het vuur gegooid en een paar zoete aardappelen die we straks, samen met de zee-vruchten, gaan oppeuzelen. Het lijkt wel een

theekransje, de dames lachen, zingen en praten terwijl ze de schelpen en zee-egels in het vuur gooien. Ze hebben te weinig gevangen om het te kunnen verkopen, dus eten ze hun buit zelf op.

KISSY SUZUKIWat ooit een lucratieve bezigheid was, is het vandaag niet meer. De zee raakt leeg. In de ze-ventiende eeuw schrijft de Engelse kapitein John Saris in zijn dagboek dat volledige Amasan-families op boten leefden om te dui-ken naar de gegeerde abalone en parels: “De ogen van de vrouwen waren bloedrood van het regelmatige diepzeeduiken.” Tot in de jaren 1980 was het marktaandeel van de Amasan aanzienlijk, vaak waren ze de kostwinners van de familie. Ze waren ook, in tegenstelling tot de traditionele Japanse vrouwen, onafhanke-lijk. Nu moeten de Amasan van Osatsu nood-gedwongen het duiken combineren met een andere job. De jonge meisjes ruilen het plat-teland in voor de stad. Toch zijn de Amasan populairder dan ooit. Zo speelde er onlangs een parelduikster de hoofdrol in een volkse Japanse soap. Osatsu is dan ook een toeristi-sche trekpleister, het dorp ligt op twee uur treinen van Osaka en heeft zelfs een Amasan-museum. Winkeltjes verkopen amu-letten en postkaarten, op de frisdrankautomaat staan de vrouwen in duikerspak afgebeeld. Fans van James Bond herinneren zich ongetwijfeld Kissy Suzuki, de mooie Ama die naakt naar parels duikt in You Only Live Twice. ◼

OUDERE DUIKSTERS KUNNEN LANGER ONDER WATER BLIJVEN. VAAK GAAN ZE

DOOR TOT HUN 85STE

Het duiken zit erop. Akemi Tsuji, 54, stapt op

haar ‘Today’-brommertje en vertrekt naar huis.

19