11

AKTİF VE PASİF AKTİF VE PASİF GÜVENLİK GÜVENLİK

SİSTEMLERİSİSTEMLERİ

22

GİRİŞGİRİŞ Karayolu taşımacılık sisteminin temel amacı, Karayolu taşımacılık sisteminin temel amacı,

insanları ve eşyaları, verimli ve güvenli olarak, insanları ve eşyaları, verimli ve güvenli olarak, bir yerden diğerine taşımaktır. Karayolu ile bir yerden diğerine taşımaktır. Karayolu ile

(özellikle otomobillerle) seyahat, şehirlerarası (özellikle otomobillerle) seyahat, şehirlerarası ve şehir içi ulaşımında, hayatımıza büyük ve şehir içi ulaşımında, hayatımıza büyük

kolaylık, rahatlık ve zevk getirmiştir. Ancak, kolaylık, rahatlık ve zevk getirmiştir. Ancak, trafik kazaları ve tıkanıklıklar yüzünden, trafik kazaları ve tıkanıklıklar yüzünden, sürücü-taşıt-yol sisteminin işleyişindeki sürücü-taşıt-yol sisteminin işleyişindeki

bozulma, özellikle ülkemizde olmak üzere, bozulma, özellikle ülkemizde olmak üzere, tüm dünyada karayolu ulaşımını çok önemli tüm dünyada karayolu ulaşımını çok önemli

bir sosyal problem haline getirmiştir.bir sosyal problem haline getirmiştir.

33

Trafik kazası, karayolunda hareket halinde olan bir Trafik kazası, karayolunda hareket halinde olan bir veya birden fazla taşıtın karıştığı, ölüm veya veya birden fazla taşıtın karıştığı, ölüm veya yaralanma ve maddi hasarla sonuçlanan olay yaralanma ve maddi hasarla sonuçlanan olay

olduğuna göre, her ne sebeple ve hangi kusurlarla olduğuna göre, her ne sebeple ve hangi kusurlarla olursa olsun, trafik kazaları taşıtlarla yapılmaktadır. olursa olsun, trafik kazaları taşıtlarla yapılmaktadır. Bu yüzden, taşıt tasarımcıları öncelikle kazaların Bu yüzden, taşıt tasarımcıları öncelikle kazaların önlenmesi ve bu mümkün olmadığı takdirde kaza önlenmesi ve bu mümkün olmadığı takdirde kaza sonrası kayıpların azaltılması için, taşıt üzerinde sonrası kayıpların azaltılması için, taşıt üzerinde

alınabilecek koruyucu önlemler konusunda yoğun alınabilecek koruyucu önlemler konusunda yoğun çaba harcamaktadırlar. Bu çalışmada, trafik çaba harcamaktadırlar. Bu çalışmada, trafik

kazalarını ve kaza sonrası kayıpları azaltmak kazalarını ve kaza sonrası kayıpları azaltmak amacıyla taşıtlarda uygulanan ve uygulanması amacıyla taşıtlarda uygulanan ve uygulanması

yararlı görülen sistemler tanıtılarak, yararlı görülen sistemler tanıtılarak,

değerlendirilmiştir.değerlendirilmiştir.

44

TRAFİK GÜVENLİĞİTRAFİK GÜVENLİĞİ Trafik güvenliği, Şekil 1 'de de açıklandığı gibi, Trafik güvenliği, Şekil 1 'de de açıklandığı gibi,

çevre, taşıt ve insanın etkileşimi sırasında ortaya çevre, taşıt ve insanın etkileşimi sırasında ortaya çıkabilecek muhtemel sorunları, çözüm önerilerini ve çıkabilecek muhtemel sorunları, çözüm önerilerini ve geliştirilen yöntemleri içeren çok yönlü bir konudur.geliştirilen yöntemleri içeren çok yönlü bir konudur.

Trafik güvenliğini etkileyen parametreler: Trafik güvenliğini etkileyen parametreler: YOLYOL

Yolun geometrisi, yapım kalitesi ve bakımı, geçit ve Yolun geometrisi, yapım kalitesi ve bakımı, geçit ve kavşakların varlığı ve kullanışlılığı, trafik kontrol ve kavşakların varlığı ve kullanışlılığı, trafik kontrol ve

işaretlerinin yerleri, sürekliliği ve görünürlüğü ve işaretlerinin yerleri, sürekliliği ve görünürlüğü ve sürüş ortamlarının çeşitliliği, sürücü performansını sürüş ortamlarının çeşitliliği, sürücü performansını

ve taşıt tasarımını etkileyen önemli faktörlerden ve taşıt tasarımını etkileyen önemli faktörlerden bazılarıdır. bazılarıdır.

55

Şekil 1:Trafikteki güvenlikle ilgili terimler ve etkileyen faktörlerŞekil 1:Trafikteki güvenlikle ilgili terimler ve etkileyen faktörler

66

İNSANİNSAN Sürücü psikolojisi üzerinde yapılan ilk Sürücü psikolojisi üzerinde yapılan ilk araştırmalar, sürekli kaza yapanların araştırmalar, sürekli kaza yapanların

problemin sadece küçük bir bölümünü problemin sadece küçük bir bölümünü oluşturduğunu, kazalara karışanların büyük oluşturduğunu, kazalara karışanların büyük çoğunluğunun sadece bir kaza yapanlardan çoğunluğunun sadece bir kaza yapanlardan

oluştuğunu göstermektedir. Bu sonucu oluştuğunu göstermektedir. Bu sonucu doğuran en önemli sebepler, normal doğuran en önemli sebepler, normal sürücünün yanlış karar verme veya sürücünün yanlış karar verme veya

yanılmaları ile sürücünün yeteneklerini aşırı yanılmaları ile sürücünün yeteneklerini aşırı yükleyen diğer faktörlerdir. Bilindiği gibi yükleyen diğer faktörlerdir. Bilindiği gibi kazalar, beklenmeyen, planlanmamış kazalar, beklenmeyen, planlanmamış

olaylardır. olaylardır.

77

Kazaların muhtemel nedenleri, başta eğitim Kazaların muhtemel nedenleri, başta eğitim noksanlığı olmak üzere, karşı karşıya olunan noksanlığı olmak üzere, karşı karşıya olunan

riskin yeterince farkında olunamayışı, riskin yeterince farkında olunamayışı, yorgunluk, hayal kurma, dikkatsizlik, yorgunluk, hayal kurma, dikkatsizlik,

ihmalkârlık, vurdumduymazlık, konsantrasyon ihmalkârlık, vurdumduymazlık, konsantrasyon bozukluğu ve kurallara gereken önemin bozukluğu ve kurallara gereken önemin

verilmeyişi şeklinde özetlenebilir. Bu nedenle, verilmeyişi şeklinde özetlenebilir. Bu nedenle, güvenli ve verimli bir trafik düzeninin güvenli ve verimli bir trafik düzeninin

sağlanması için çözümlenmesi gereken esas sağlanması için çözümlenmesi gereken esas problem, çeşitli ve çok sayıdaki taşıt problem, çeşitli ve çok sayıdaki taşıt

kullananların eğitimidirkullananların eğitimidir. .

88

TAŞITTAŞIT Teknolojik gelişmelere paralel olarak, günümüz Teknolojik gelişmelere paralel olarak, günümüz

taşıtlarıyla ilgili geliştirme ve araştırma taşıtlarıyla ilgili geliştirme ve araştırma çalışmalarının aşağıdaki konularda yoğunlaştığı çalışmalarının aşağıdaki konularda yoğunlaştığı

görülmektedir: görülmektedir: Teknolojik buluşlara bağlı olarak performans, yakıt Teknolojik buluşlara bağlı olarak performans, yakıt

ekonomisi, çevre koruma, güvenlik, konfor ve ekonomisi, çevre koruma, güvenlik, konfor ve güvenilirlik gibi bütün klasik fonksiyonların daha da güvenilirlik gibi bütün klasik fonksiyonların daha da

geliştirilmesi, geliştirilmesi, Elektronik, alternatif malzeme, yeni deney ve imalat Elektronik, alternatif malzeme, yeni deney ve imalat

yöntemleri gibi yeni teknolojilerin geliştirilmesi, yöntemleri gibi yeni teknolojilerin geliştirilmesi, Otoyolların tıkanması, şehirlerdeki hava kirliliğinin Otoyolların tıkanması, şehirlerdeki hava kirliliğinin

artması gibi trafik problemlerine, uzun süreli sürekli artması gibi trafik problemlerine, uzun süreli sürekli çözümlerin üretilmesi. çözümlerin üretilmesi.

99

Trafik kazalarının çok düşük bir yüzdesi taşıt Trafik kazalarının çok düşük bir yüzdesi taşıt kusurlarından kaynaklansa da, insan hayatı çok kusurlarından kaynaklansa da, insan hayatı çok

önemlidir. Otomotiv firmaları, daha güvenli taşıt üretme önemlidir. Otomotiv firmaları, daha güvenli taşıt üretme çabasının oluşturduğu olumlu rekabetle, sürücü ve çabasının oluşturduğu olumlu rekabetle, sürücü ve

yolcuların güvenliğine giderek daha fazla önem yolcuların güvenliğine giderek daha fazla önem vermekte, daha güvenli taşıtı elde etmek üzere çaba vermekte, daha güvenli taşıtı elde etmek üzere çaba

harcamaktadırlar. harcamaktadırlar. Taşıt tasarımcılarının, karşılaştırılabilir taşıt Taşıt tasarımcılarının, karşılaştırılabilir taşıt

karakteristikleri elde etmek üzere dikkate almaları karakteristikleri elde etmek üzere dikkate almaları gereken verilerden bazıları, sürücülerin duygusal, gereken verilerden bazıları, sürücülerin duygusal,

algılama, motor, yorumlama gibi, yetenekleridir. Yolların algılama, motor, yorumlama gibi, yetenekleridir. Yolların özellikleri de taşıt tasarımını etkileyen özelliklerdendir. özellikleri de taşıt tasarımını etkileyen özelliklerdendir. Bunlara ek olarak, sosyal, estetik, yasal, ekonomik ve Bunlara ek olarak, sosyal, estetik, yasal, ekonomik ve

güvenlik gibi faktörler de taşıt tasarımını etkilemektedir güvenlik gibi faktörler de taşıt tasarımını etkilemektedir

1010

Hemen her taşıt için neredeyse standard sistem haline Hemen her taşıt için neredeyse standard sistem haline gelen frenlemede tekerlek kilitlenmesini önleyici sistemler gelen frenlemede tekerlek kilitlenmesini önleyici sistemler (ABS - Anti Blocking System), devrilmeyi önleyici sistemler (ABS - Anti Blocking System), devrilmeyi önleyici sistemler

(ROPS - Roll Over Protection System), hava yastıkları, (ROPS - Roll Over Protection System), hava yastıkları, emniyet kemerleri, enerji yutucu kasalar, uzay kafes emniyet kemerleri, enerji yutucu kasalar, uzay kafes sistemine göre yapılmış yolcu kabinleri, tamponlar, sistemine göre yapılmış yolcu kabinleri, tamponlar, güçlendirilmiş tavanlar, pedallar, boyunluklar, rahat güçlendirilmiş tavanlar, pedallar, boyunluklar, rahat

koltuklar, çelik barlar, gizlenmiş yağmur olukları ve cam koltuklar, çelik barlar, gizlenmiş yağmur olukları ve cam silecekleri, çarpmayla katlanabilen dış aynalar, keskin silecekleri, çarpmayla katlanabilen dış aynalar, keskin olmayan köşeler, ticari taşıtlardaki yanal koruyucular, olmayan köşeler, ticari taşıtlardaki yanal koruyucular, güvenlikle ilgili çalışmaların günümüzde uygulamaya güvenlikle ilgili çalışmaların günümüzde uygulamaya

konulmuş sonuçlarından bazılarıdır. konulmuş sonuçlarından bazılarıdır. Taşıtlarda bulunan güvenlik elemanları, herhangi bir kaza Taşıtlarda bulunan güvenlik elemanları, herhangi bir kaza

ihtimali öncesinde kazanın oluşumunu önleme görevi ihtimali öncesinde kazanın oluşumunu önleme görevi yapan 'aktif güvenlik' ve kazadan sonra yaralanma ve yapan 'aktif güvenlik' ve kazadan sonra yaralanma ve

ölümleri en az düzeye indirme görevi yapan 'pasif güvenlik' ölümleri en az düzeye indirme görevi yapan 'pasif güvenlik' güvenlik elemanları olmak üzere iki grupta güvenlik elemanları olmak üzere iki grupta

değerlendirilmektedirdeğerlendirilmektedir

1111

AKTİF GÜVENLİKAKTİF GÜVENLİK Aktif güvenlik, sürücünün kazadan kaçınması Aktif güvenlik, sürücünün kazadan kaçınması

için, taşıtın kumanda ve frenleme yetenekleriyle, için, taşıtın kumanda ve frenleme yetenekleriyle, bilgilendirme sistemleri ve ergonomik olarak bilgilendirme sistemleri ve ergonomik olarak

yerleştirilmiş kumandalarını kapsar. Kaza yerleştirilmiş kumandalarını kapsar. Kaza ihtimalinin azaltılması ya da araçların kaza ihtimalinin azaltılması ya da araçların kaza

oluşumuna daha az yol açacak biçimde oluşumuna daha az yol açacak biçimde yapılandırılması, araca daha çok aktif güvenlik yapılandırılması, araca daha çok aktif güvenlik

elemanlarının ilavesiyle mümkündür. Aktif elemanlarının ilavesiyle mümkündür. Aktif güvenlik elemanları, herhangi bir kaza ihtimali güvenlik elemanları, herhangi bir kaza ihtimali

öncesinde, kazadan korunmak için devreye giren öncesinde, kazadan korunmak için devreye giren veya devrede olan güvenlik elemanlarıdır. Aktif veya devrede olan güvenlik elemanlarıdır. Aktif güvenlik aşağıdaki alt başlıklarda incelenebilir. güvenlik aşağıdaki alt başlıklarda incelenebilir.

1212

Sürüş güvenliğiSürüş güvenliği Sürüş güvenliği, tekerlek süspansiyonu, yaylanma, Sürüş güvenliği, tekerlek süspansiyonu, yaylanma, yönlendirme ve frenleme yetenekleri bakımından, yönlendirme ve frenleme yetenekleri bakımından, uyumlu süspansiyon tasarımının sonucudur ve en uyumlu süspansiyon tasarımının sonucudur ve en avantajlı dinamik taşıt davranışını yansıtmaktadır. avantajlı dinamik taşıt davranışını yansıtmaktadır.

Günümüzün modern taşıtlarının direksiyon sistemleri, Günümüzün modern taşıtlarının direksiyon sistemleri, beklenmeyen yönlendirme düzeltmeleri olmaksızın beklenmeyen yönlendirme düzeltmeleri olmaksızın

taşıtın kolay ve güvenli olarak yönlendirilmesini, taşıtın kolay ve güvenli olarak yönlendirilmesini, direksiyon serbest bırakıldığında da tekerleklerin tekrar direksiyon serbest bırakıldığında da tekerleklerin tekrar

düz duruma gelmesini sağlayabilmektedir. düz duruma gelmesini sağlayabilmektedir. Yönlendirme kararlılığı konusunda yapılan bir başka Yönlendirme kararlılığı konusunda yapılan bir başka

çalışma ise, dört tekerlekten yönlendirmedir. Arka çalışma ise, dört tekerlekten yönlendirmedir. Arka tekerleklerin, yüksek hızlardaki ani yön değişikliklerinde tekerleklerin, yüksek hızlardaki ani yön değişikliklerinde ve virajlardaki aşırı yönlendirilmesini önlemek üzere, 1 - ve virajlardaki aşırı yönlendirilmesini önlemek üzere, 1 - 2 derece kadar yönlendirilmesi gerekmektedir. Bu küçük 2 derece kadar yönlendirilmesi gerekmektedir. Bu küçük dengeleme, tutunma sınırına doğru önemli bir güvenlik dengeleme, tutunma sınırına doğru önemli bir güvenlik

rezervi sağlamaktadır.rezervi sağlamaktadır.

1313

Normal kullanımda taşıtı güvenli ve düzgün bir şekilde Normal kullanımda taşıtı güvenli ve düzgün bir şekilde yavaşlatmak veya durdurmak üzere kullanılan servis yavaşlatmak veya durdurmak üzere kullanılan servis

frenleri, kaza riski olan durumlardaki acil frenleme (panik frenleri, kaza riski olan durumlardaki acil frenleme (panik frenlemesi) durumlarında, taşıtı en kısa mesafede, frenlemesi) durumlarında, taşıtı en kısa mesafede, doğrultu ve yönlendirme kararlılığı kaybolmadan doğrultu ve yönlendirme kararlılığı kaybolmadan

durdurabilmelidir. Günümüzün modern taşıtlarında, durdurabilmelidir. Günümüzün modern taşıtlarında, kaygan satıhlardaki acil frenleme dahil, frenlemenin kaygan satıhlardaki acil frenleme dahil, frenlemenin

mümkün olan en kısa mesafede, doğrultu ve mümkün olan en kısa mesafede, doğrultu ve yönlendirme kararlılığı kaybolmadan başarılması için, yönlendirme kararlılığı kaybolmadan başarılması için,

tekerlek kilitlenmesini önleyici sistemler (örneğin, ABS) tekerlek kilitlenmesini önleyici sistemler (örneğin, ABS) kullanılmaktadır. Bu sistemlere, sistemin daha da kullanılmaktadır. Bu sistemlere, sistemin daha da

geliştirilmesiyle, çekiş kontrol yeteneği (anti-spin) de geliştirilmesiyle, çekiş kontrol yeteneği (anti-spin) de kazandırılabilmekte ve herhangi bir veya bir çift kazandırılabilmekte ve herhangi bir veya bir çift

tekerleğin (ön veya arka) çekiş sırasında kayması tekerleğin (ön veya arka) çekiş sırasında kayması halinde, kayan tekerlek veya tekerleklerin frenlenerek, halinde, kayan tekerlek veya tekerleklerin frenlenerek,

kaymalarının en aza indirilmesi sağlanabilmektedir kaymalarının en aza indirilmesi sağlanabilmektedir

1414

Şartlara bağlı güvenlikŞartlara bağlı güvenlik Şartlara bağlı güvenlik, titreşim, gürültü ve iklim Şartlara bağlı güvenlik, titreşim, gürültü ve iklim koşullarına bağlı olarak, araçtakilerin streslerini koşullarına bağlı olarak, araçtakilerin streslerini

azaltmak yoluyla, trafikteki yanlış manevra azaltmak yoluyla, trafikteki yanlış manevra ihtimalini azaltmada önemli bir faktördür. ihtimalini azaltmada önemli bir faktördür. Tekerlekler ve tahrik elemanları tarafından Tekerlekler ve tahrik elemanları tarafından

üretilen ve 1 den 25 Hz 'e kadar olan titreşimler üretilen ve 1 den 25 Hz 'e kadar olan titreşimler (titretme, sallama, vb.), araçtakilere, gövde, (titretme, sallama, vb.), araçtakilere, gövde,

koltuklar ve direksiyon yoluyla ulaşmaktadır. Bu koltuklar ve direksiyon yoluyla ulaşmaktadır. Bu titreşimler, yön, genlik ve sürelerine bağlı olarak titreşimler, yön, genlik ve sürelerine bağlı olarak

az veya çok etkilidir. az veya çok etkilidir. Koltuklar, sürüş yorgunluğunu olabildiğince Koltuklar, sürüş yorgunluğunu olabildiğince hissettirmeyecek biçimde tasarlanmalıdır. hissettirmeyecek biçimde tasarlanmalıdır.

1515

Taşıtın içindeki veya çevresindeki rahatsızlık verici Taşıtın içindeki veya çevresindeki rahatsızlık verici gürültüler, iç kaynaklardan (motor, transmisyon, tahrik gürültüler, iç kaynaklardan (motor, transmisyon, tahrik

şaftları, akslar) veya dış kaynaklardan (tekerlek/yol şaftları, akslar) veya dış kaynaklardan (tekerlek/yol gürültüleri, rüzgar gürültüleri) kaynaklanabilir ve hava ya da gürültüleri, rüzgar gürültüleri) kaynaklanabilir ve hava ya da

taşıtın gövdesi yoluyla iletilirler. Taşıtlardaki gürültünün taşıtın gövdesi yoluyla iletilirler. Taşıtlardaki gürültünün azaltılması çalışmaları, bir yandan daha sessiz çalışan azaltılması çalışmaları, bir yandan daha sessiz çalışan

elemanların geliştirilmesi ve gürültü kaynaklarının elemanların geliştirilmesi ve gürültü kaynaklarının izolasyonunu (örneğin motorun ses yalıtıcı kılıf içine izolasyonunu (örneğin motorun ses yalıtıcı kılıf içine

alınması), diğer yandan da gürültünün yalıtkan veya ses alınması), diğer yandan da gürültünün yalıtkan veya ses önleyici malzemelerle sönümlenmesi konularında önleyici malzemelerle sönümlenmesi konularında

olmaktadır. olmaktadır. Taşıtın içindeki hava koşulları ise, esas olarak, dış havanın Taşıtın içindeki hava koşulları ise, esas olarak, dış havanın

sıcaklığı ve nemi ile yolcu mahallinden geçen havanın sıcaklığı ve nemi ile yolcu mahallinden geçen havanın debisi ve basıncı tarafından etkilenmektedir. Günümüzün debisi ve basıncı tarafından etkilenmektedir. Günümüzün

modern taşıtlarında, iklimlendirme (air conditioning) modern taşıtlarında, iklimlendirme (air conditioning) sistemleri kullanılarak, sürücü ve araçtaki yolcuların bu sistemleri kullanılarak, sürücü ve araçtaki yolcuların bu koşullardan olumsuz yönde etkilenmeleri önemli ölçüde koşullardan olumsuz yönde etkilenmeleri önemli ölçüde

giderilmiştir.giderilmiştir.

1616

Duyulara bağlı güvenlikDuyulara bağlı güvenlik Sürücü, kendisine çevreden sürekli ve kararlı bir biçimde ve Sürücü, kendisine çevreden sürekli ve kararlı bir biçimde ve genellikle görsel yolla gelen bilgi akışı içerisinde ilerlemek genellikle görsel yolla gelen bilgi akışı içerisinde ilerlemek durumundadır. Duyulara bağlı güvenliği iyileştirmek üzere, durumundadır. Duyulara bağlı güvenliği iyileştirmek üzere,

taşıt üzerinde yapılan çalışmalar özellikle şu unsurlar taşıt üzerinde yapılan çalışmalar özellikle şu unsurlar üzerinde yoğunlaşmıştır: üzerinde yoğunlaşmıştır:

aydınlatma ve ışıklı uyarı ekipmanları, aydınlatma ve ışıklı uyarı ekipmanları, ses uyarı elemanları, ses uyarı elemanları,

doğrudan veya dolaylı görüş. doğrudan veya dolaylı görüş. Aydınlatma ve ışıklı uyarı ekipmanlarından olan farlar, Aydınlatma ve ışıklı uyarı ekipmanlarından olan farlar,

sinyaller, fren lambaları, sis farları, park lambaları, cam ve far sinyaller, fren lambaları, sis farları, park lambaları, cam ve far silecekleri, vb. ile ses uyarı elemanları, güvenlik silecekleri, vb. ile ses uyarı elemanları, güvenlik

standardlarına uygun olmalıdır. Cadillac'ın uyguladığı standardlarına uygun olmalıdır. Cadillac'ın uyguladığı ultrasonik park yardımcısı, taşıt geriye giderken karşılaştığı, ultrasonik park yardımcısı, taşıt geriye giderken karşılaştığı,

arka tampondan 150 cm uzaklığa kadar ve 25 cm den yüksek arka tampondan 150 cm uzaklığa kadar ve 25 cm den yüksek oan sabit objelere karşı sürücüyü uyarmakta ve muhtemel oan sabit objelere karşı sürücüyü uyarmakta ve muhtemel

kazaların önlenmesine yardım etmektedir.kazaların önlenmesine yardım etmektedir.

1717

Görüşle ilgili daha fazla güvenlik için, gösterge panosundaki Görüşle ilgili daha fazla güvenlik için, gösterge panosundaki bilgilerin doğrudan görüş alanına getirilmesi amacıyla, HUD bilgilerin doğrudan görüş alanına getirilmesi amacıyla, HUD

(Head-Up-Display) görüntü yansıtma sistemleri (Head-Up-Display) görüntü yansıtma sistemleri geliştirilmekte, böylelikle göz yükseltisinin, yol ile gösterge geliştirilmekte, böylelikle göz yükseltisinin, yol ile gösterge

panosu arasında aşağı yukarı değiştirilmesi, gözün uzak ve panosu arasında aşağı yukarı değiştirilmesi, gözün uzak ve yakın mesafelere odaklanması gerekmemektedir. Taşıtın yakın mesafelere odaklanması gerekmemektedir. Taşıtın arkasındaki trafiğin izlenmesi için kullanılan iç ve dış dikiz arkasındaki trafiğin izlenmesi için kullanılan iç ve dış dikiz aynalarının yerine, bu izlemenin daha verimli yapılabilmesi aynalarının yerine, bu izlemenin daha verimli yapılabilmesi için, kamera ve monitör kullanımı konusunda çalışmalar da için, kamera ve monitör kullanımı konusunda çalışmalar da

yapılmaktadır. Cadillac'ın uyguladığı infrared teknolojisi, yapılmaktadır. Cadillac'ın uyguladığı infrared teknolojisi, taşıtın farlarının aydınlatma alanının ilerisinde veya karşıdan taşıtın farlarının aydınlatma alanının ilerisinde veya karşıdan

gelen taşıtların farlarının aydınlatma alanının arkasında gelen taşıtların farlarının aydınlatma alanının arkasında kalarak görünmeyen nesnelerin ısıl enerjilerini algılayarak kalarak görünmeyen nesnelerin ısıl enerjilerini algılayarak

video görüntüsüne dönüştürmekte ve erken görüş sayesinde video görüntüsüne dönüştürmekte ve erken görüş sayesinde muhtemel kazaların önlenmesine yardım etmektedir. muhtemel kazaların önlenmesine yardım etmektedir.

Gösterge panosuna, önümüzdeki yıllarda, mesafe uyarı Gösterge panosuna, önümüzdeki yıllarda, mesafe uyarı göstergesi, önemli trafik yönlendirme haber göstergesi, uydu göstergesi, önemli trafik yönlendirme haber göstergesi, uydu

iletişim sistemleri, vb. eklenmesi de gündemdedir. iletişim sistemleri, vb. eklenmesi de gündemdedir.

1818

Kullanım güvenliğiKullanım güvenliği Sürücünün daha az strese girmesi ve buna bağlı olarak Sürücünün daha az strese girmesi ve buna bağlı olarak yüksek dereceli sürüş güvenliğinin sağlanması, sürücü yüksek dereceli sürüş güvenliğinin sağlanması, sürücü

mahallinde yer alan kontrol elemanlarının en uygun biçim ve mahallinde yer alan kontrol elemanlarının en uygun biçim ve konumda tasarlanması ve bunun sonucu olarak taşıtın kolay konumda tasarlanması ve bunun sonucu olarak taşıtın kolay

kumanda edilmesiyle mümkündür. kumanda edilmesiyle mümkündür. Sürüş güvenliğinin sağlanması konusunda yapılan yeni bir Sürüş güvenliğinin sağlanması konusunda yapılan yeni bir çalışma, güvenli takip mesafesinin korunmasıyla ilgili, "oto çalışma, güvenli takip mesafesinin korunmasıyla ilgili, "oto radar sistemi" dir (8). Bununla, uzun yolculukların daha az radar sistemi" dir (8). Bununla, uzun yolculukların daha az

yorucu olması, sürücüleri yoran ve kaza riskinin yüksek yorucu olması, sürücüleri yoran ve kaza riskinin yüksek olduğu alacakaranlık ve yağışlı havalardaki araç kullanımı da olduğu alacakaranlık ve yağışlı havalardaki araç kullanımı da

kolaylaşmaktadır. Radar sistemi, aracın önünde 8° kolaylaşmaktadır. Radar sistemi, aracın önünde 8° genişliğinde ve 150 m boyundaki koni biçimli bir alanın genişliğinde ve 150 m boyundaki koni biçimli bir alanın

içerisinde bulunabilecek 30 kadar nesneyi algılayabilmekte ve içerisinde bulunabilecek 30 kadar nesneyi algılayabilmekte ve önceliği en yakındaki nesneye vererek, hız ve mesafe önceliği en yakındaki nesneye vererek, hız ve mesafe

bilgilerini kaydetmektedir. Daha hızlı taşıtlar sorun bilgilerini kaydetmektedir. Daha hızlı taşıtlar sorun oluşturmadığından (sollayan araçlar da hızlıdır), sadece aynı oluşturmadığından (sollayan araçlar da hızlıdır), sadece aynı

hızdaki ve daha yavaş taşıtlar dikkate alınmaktadır.hızdaki ve daha yavaş taşıtlar dikkate alınmaktadır.

1919

Oto radar sistemini kullanan taşıt, sollama şeridine Oto radar sistemini kullanan taşıt, sollama şeridine çıkıncaya kadar hızlanamamaktadır. Sistemde otoyol çıkıncaya kadar hızlanamamaktadır. Sistemde otoyol için belirlenmiş olan güvenli takip mesafesi, 100 km/h için belirlenmiş olan güvenli takip mesafesi, 100 km/h hızla seyreden taşıtlar için 50 m dir. Benzer bir sistem hızla seyreden taşıtlar için 50 m dir. Benzer bir sistem Mercedes tarafından da uygulanmaktadır. Mecedes'in Mercedes tarafından da uygulanmaktadır. Mecedes'in

yakınlık kontrol (Proximity Control) sisteminde, taşıtın ön yakınlık kontrol (Proximity Control) sisteminde, taşıtın ön ızgarasının içine yerleştirilen küçük bir radar sensörü, ızgarasının içine yerleştirilen küçük bir radar sensörü,

yaklaşık 120 m mesafe içerisinde ilerleyen taşıtları yaklaşık 120 m mesafe içerisinde ilerleyen taşıtları algılayarak, iki taşıt arasındaki mesafeyi ve taşıtların algılayarak, iki taşıt arasındaki mesafeyi ve taşıtların

bağıl hızlarını saniyenin kesirlerinde hesaplamaktadır. bağıl hızlarını saniyenin kesirlerinde hesaplamaktadır. Sistem 35 ... 150 km/h hızlar arasında çalışmaktadır. Sistem 35 ... 150 km/h hızlar arasında çalışmaktadır. Radar ışınları çok kısa bir sürede gidip geldiğinden, Radar ışınları çok kısa bir sürede gidip geldiğinden,

sistem öndeki taşıtın hızındaki ani değişikliği sistem öndeki taşıtın hızındaki ani değişikliği algılayabilmekte ve frenleme ile buna uygun yavaşlama algılayabilmekte ve frenleme ile buna uygun yavaşlama sağlamaktadır. Koşullar bilgisayarın başa çıkamayacağı sağlamaktadır. Koşullar bilgisayarın başa çıkamayacağı kadar çok riskli hale geldiğinde ise, sürücüyü frenleme kadar çok riskli hale geldiğinde ise, sürücüyü frenleme

yapması için uyarmaktadır. yapması için uyarmaktadır.

2020

PASİF GÜVENLİKPASİF GÜVENLİK Pasif güvenlik, bir kaza ile karşılaşılması Pasif güvenlik, bir kaza ile karşılaşılması durumunda, kazanın olumsuz sonuçlarını durumunda, kazanın olumsuz sonuçlarını

olabildiğince azaltmak amacıyla yapılan bütün olabildiğince azaltmak amacıyla yapılan bütün yapısal ve tasarım özelliklerini kapsamaktadır. Pasif yapısal ve tasarım özelliklerini kapsamaktadır. Pasif

güvenliği aşağıdaki alt başlıklarda incelemek güvenliği aşağıdaki alt başlıklarda incelemek mümkündür. mümkündür. Dış güvenlikDış güvenlik

"Dış güvenlik" terimi, taşıt tarafından çarpılan "Dış güvenlik" terimi, taşıt tarafından çarpılan yayalar, bisiklet ve motosiklet sürücülerinin yayalar, bisiklet ve motosiklet sürücülerinin yaralanmalarını en aza indirmek için taşıta yaralanmalarını en aza indirmek için taşıta

kazandırılması gereken tüm tasarım özelliklerini kazandırılması gereken tüm tasarım özelliklerini kapsar. Dış güvenliği belirleyen başlıca faktörler; kapsar. Dış güvenliği belirleyen başlıca faktörler;

Taşıt gövdesinin deformasyon davranışı ve Taşıt gövdesinin deformasyon davranışı ve Taşıtın dış biçimidir.Taşıtın dış biçimidir.

2121

Buradaki temel amaç, taşıtın dış kısmının birinci dereceden Buradaki temel amaç, taşıtın dış kısmının birinci dereceden çarpışmayı (taşıtın dışındaki kişileri ve taşıtın kendisini içeren çarpışmayı (taşıtın dışındaki kişileri ve taşıtın kendisini içeren

çarpışma) en aza indirecek biçimde tasarlanmasıdır. Taşıt çarpışma) en aza indirecek biçimde tasarlanmasıdır. Taşıt tarafından çarpılan yayalardaki en ciddi yaralanmalar, taşıtın tarafından çarpılan yayalardaki en ciddi yaralanmalar, taşıtın

ön tarafının çarptığı kişilerde görülmektedir. İki tekerlekli ön tarafının çarptığı kişilerde görülmektedir. İki tekerlekli taşıtlar ve binek otomobillerini içeren kazaların sonuçları, taşıtlar ve binek otomobillerini içeren kazaların sonuçları,

binek otomobillerinin tasarımında dikkate değer doğal enerji binek otomobillerinin tasarımında dikkate değer doğal enerji bileşenleri kullanılması, yüksek koltuk pozisyonu ve temas bileşenleri kullanılması, yüksek koltuk pozisyonu ve temas

noktalarının genişletilmesiyle çok az da olsa noktalarının genişletilmesiyle çok az da olsa iyileştirilebilmektedir. Binek otomobillerine uygulanan bu tür iyileştirilebilmektedir. Binek otomobillerine uygulanan bu tür

tasarım özelliklerinden bazıları şunlardır: tasarım özelliklerinden bazıları şunlardır: Hareket edebilir ön farlar, Hareket edebilir ön farlar,

Gizlenmiş, durabilir cam silecekleri, Gizlenmiş, durabilir cam silecekleri, Gizlenmiş yağmur olukları, Gizlenmiş yağmur olukları,

Gizlenmiş kapı kolları, Gizlenmiş kapı kolları, Katlanabilir yan dikiz aynaları, Katlanabilir yan dikiz aynaları,

Esnek tamponlar. Esnek tamponlar.

2222

Trafikte çok çeşitli boyut ve özellikteki taşıtlar bir arada Trafikte çok çeşitli boyut ve özellikteki taşıtlar bir arada seyretmek durumunda olduğundan, hafif ve ağır taşıtlar seyretmek durumunda olduğundan, hafif ve ağır taşıtlar arasında kazaların olması da kaçınılmazdır. Bu taşıtlar arasında kazaların olması da kaçınılmazdır. Bu taşıtlar arasındaki kütle, boyutlar ve yapısal katılık farklılıkları arasındaki kütle, boyutlar ve yapısal katılık farklılıkları

nedeniyle küçük taşıtların aleyhine olan dengesizliğin sonucu nedeniyle küçük taşıtların aleyhine olan dengesizliğin sonucu olarak, hafif taşıtların hasar riski daha yüksek olmaktadır. olarak, hafif taşıtların hasar riski daha yüksek olmaktadır. Tasarımla ilişkili dış güvenliği geliştirmek amacıyla ticari Tasarımla ilişkili dış güvenliği geliştirmek amacıyla ticari

taşıtlara, ön ve arkadakilere ilave olarak, Şekil‘ de görüldüğü taşıtlara, ön ve arkadakilere ilave olarak, Şekil‘ de görüldüğü gibi yanal koruyucu saptırma elemanları yerleştirilerek; küçük gibi yanal koruyucu saptırma elemanları yerleştirilerek; küçük

taşıtların, motosiklet, bisiklet sürücülerin ve yayaların bu taşıtların, motosiklet, bisiklet sürücülerin ve yayaların bu taşıtların altına girmeleri önlenmeye çalışılmaktadır. taşıtların altına girmeleri önlenmeye çalışılmaktadır.

2323

İç güvenlikİç güvenlik "İç güvenlik" terimi, bir kaza durumunda, taşıtın "İç güvenlik" terimi, bir kaza durumunda, taşıtın

içerisindeki kişilere etki eden ivme ve kuvvetleri en içerisindeki kişilere etki eden ivme ve kuvvetleri en aza indirecek, onlara yeterince hayati hacim aza indirecek, onlara yeterince hayati hacim

sağlayacak ve kazadan sonra onları taşıtın dışına sağlayacak ve kazadan sonra onları taşıtın dışına çıkarmada kritik öneme sahip elemanların çalışmasını çıkarmada kritik öneme sahip elemanların çalışmasını garanti edecek önlemleri kapsar. Taşıtın içerisindeki garanti edecek önlemleri kapsar. Taşıtın içerisindeki

kişilerin güvenliğini etkileyen önemli faktörler kişilerin güvenliğini etkileyen önemli faktörler şunlardır:şunlardır:

Taşıt gövdesinin deformasyon davranışı, Taşıt gövdesinin deformasyon davranışı, Yolcu kabininin dayanımı, çarpışma sırasında ve Yolcu kabininin dayanımı, çarpışma sırasında ve

sonrasındaki hayati hacmin büyüklüğü, sonrasındaki hayati hacmin büyüklüğü, Engelleme sistemi, Engelleme sistemi,

Çarpma alanları (taşıtın iç kısmı), Çarpma alanları (taşıtın iç kısmı), Direksiyon sistemi, Direksiyon sistemi,

Taşıtın içindekilerin kurtarılması, Taşıtın içindekilerin kurtarılması, Yangından korunma Yangından korunma

2424

İç güvenliğin önemini vurgulamak amacıyla, sabit bir duvara 80 İç güvenliğin önemini vurgulamak amacıyla, sabit bir duvara 80 km/h hızla çarpan bir otomobildeki yaklaşık 0,15 saniye süren km/h hızla çarpan bir otomobildeki yaklaşık 0,15 saniye süren

bir kaza sırasında cereyan eden olaylar önek olarak verilmiştir. bir kaza sırasında cereyan eden olaylar önek olarak verilmiştir. 0,026. s : Ön tamponlar araca gömülür. Araç, ağırlığının 30 katı 0,026. s : Ön tamponlar araca gömülür. Araç, ağırlığının 30 katı kadar bir kuvvetle frenlenir. Eğer emniyet kemeri ve hava yastığı kadar bir kuvvetle frenlenir. Eğer emniyet kemeri ve hava yastığı kullanılmıyorsa, taşıttaki yolcular kabin içerisinde 80 km/h hızla kullanılmıyorsa, taşıttaki yolcular kabin içerisinde 80 km/h hızla

hareketlerine devam ederler. hareketlerine devam ederler. 0,039. s : Sürücü, koltuğu ile birlikte 15 cm öne fırlamıştır. 0,039. s : Sürücü, koltuğu ile birlikte 15 cm öne fırlamıştır.

0,044. s : Sürücü, göğüs kafesiyle direksiyona çarpar. 0,044. s : Sürücü, göğüs kafesiyle direksiyona çarpar. 0,050. s : Taşıt ve içindekiler üzerine etkiyen yavaşlatıcı ivme, 0,050. s : Taşıt ve içindekiler üzerine etkiyen yavaşlatıcı ivme,

~80 g (g: yerçekimi ivmesi, 9,81 m/s2) ye ulaşır, (uçuş ~80 g (g: yerçekimi ivmesi, 9,81 m/s2) ye ulaşır, (uçuş simülatörlerinde yapılan denemelerde 6 g'lik bir ivmenin simülatörlerinde yapılan denemelerde 6 g'lik bir ivmenin

etkisinde kalan bir pilotun yüzündeki tüm etlerin geriye doğru etkisinde kalan bir pilotun yüzündeki tüm etlerin geriye doğru çekildiği, kemiklerinin fırladığı görülmüştür). Yani, taşıt ve çekildiği, kemiklerinin fırladığı görülmüştür). Yani, taşıt ve

içindekilerin üzerine, ağırlıklarının ~80 katı kadar kuvvetler etki içindekilerin üzerine, ağırlıklarının ~80 katı kadar kuvvetler etki etmektedir. etmektedir.

0,068. s : Sürücü, ~9 tonluk bir kuvvetle gösterge paneline 0,068. s : Sürücü, ~9 tonluk bir kuvvetle gösterge paneline çarpar. çarpar.

2525

0,092. s : Sürücü, yanındaki yolcu ile birlikte, aynı anda 0,092. s : Sürücü, yanındaki yolcu ile birlikte, aynı anda kafasını ön cama çarpar. Sürücünün yanındaki yolcu, bu kafasını ön cama çarpar. Sürücünün yanındaki yolcu, bu çarpma sonucunda kafasından ölümcül bir yara alarak çarpma sonucunda kafasından ölümcül bir yara alarak

dışarıya fırlar. dışarıya fırlar. 0,100. s : Direksiyon simidi tarafından tutulan sürücü, 0,100. s : Direksiyon simidi tarafından tutulan sürücü,

tekrar aracın içine düşer. O anda ölmüştür. tekrar aracın içine düşer. O anda ölmüştür. 0,110. s : Araç yavaşça geri çekilmeye başlar. 0,110. s : Araç yavaşça geri çekilmeye başlar.

0,113. s : Sürücünün arkasında oturan yolcu (emniyet 0,113. s : Sürücünün arkasında oturan yolcu (emniyet kemeri yoksa), sürücünün seviyesine kadar yükselir ve kemeri yoksa), sürücünün seviyesine kadar yükselir ve

kafasıyla ona sert bir darbe yaparken, aynı anda kendisi kafasıyla ona sert bir darbe yaparken, aynı anda kendisi de ölümcül biçimde yaralanır. de ölümcül biçimde yaralanır.

0,150. s : Cam ve çelik parçaları yere düşer, tekrar 0,150. s : Cam ve çelik parçaları yere düşer, tekrar sessizlik egemen olur. sessizlik egemen olur.

Görüldüğü gibi, 0,2 saniyeden daha kısa bir süre Görüldüğü gibi, 0,2 saniyeden daha kısa bir süre içerisinde her şey bitmektedir. Ortaya çıkan enerjinin, 1 içerisinde her şey bitmektedir. Ortaya çıkan enerjinin, 1 ton ağırlığındaki bir otomobili, yaklaşık 30 m yukarıya ton ağırlığındaki bir otomobili, yaklaşık 30 m yukarıya

fırlatabilecek boyutlarda olduğu ifade edilmiştir. fırlatabilecek boyutlarda olduğu ifade edilmiştir.

2626

Sürücü ve yolcu sınırlama sitemlerinin amacı, çarpışma Sürücü ve yolcu sınırlama sitemlerinin amacı, çarpışma anında sürücü ve yolcunun araç iç parçalarına anında sürücü ve yolcunun araç iç parçalarına

çarpmasını engellemek ve herhangi bir dış ve iç çarpmasını engellemek ve herhangi bir dış ve iç yaralanmaya sebebiyet vermemek üzere hareketlerini yaralanmaya sebebiyet vermemek üzere hareketlerini sınırlamaktır. Bu amaçla, özellikle elastiki ve plastik sınırlamaktır. Bu amaçla, özellikle elastiki ve plastik

uzama kapasiteli modern emniyet kemerleri ve bunlarla uzama kapasiteli modern emniyet kemerleri ve bunlarla birlikte kinematik hava yastıkları kullanılmaktadır. birlikte kinematik hava yastıkları kullanılmaktadır.

Emniyet kemerlerinin güvenlilik ve verimlilikleri gerçek Emniyet kemerlerinin güvenlilik ve verimlilikleri gerçek kazalarda kanıtlanmış olmakla birlikte, geliştirilmeleri kazalarda kanıtlanmış olmakla birlikte, geliştirilmeleri

henüz tamamlanmamıştır. Çarpışma anında kemerlerin henüz tamamlanmamıştır. Çarpışma anında kemerlerin gerilmesi ile optimum koruma elde edilmektedir. Gevşek gerilmesi ile optimum koruma elde edilmektedir. Gevşek

emniyet kemerlerinde, kemer gerilene kadar emniyet kemerlerinde, kemer gerilene kadar kullananların hareketleri engellenememektedir. Klasik kullananların hareketleri engellenememektedir. Klasik

emniyet kemerlerinin, yapılarından kaynaklanan ve emniyet kemerlerinin, yapılarından kaynaklanan ve etkinliklerini sınırlayan şu eksiklikleri bulunmaktadır: etkinliklerini sınırlayan şu eksiklikleri bulunmaktadır:

2727

Emniyet kemerine bir çekme bırakma hareketi uygulandığında, Emniyet kemerine bir çekme bırakma hareketi uygulandığında, bu hareket, kayışın bobin üzerine yığılmasına neden olabilir. bu hareket, kayışın bobin üzerine yığılmasına neden olabilir. Ciddi darbe anında kayış kilitlense de, sürücü kayış sıkışana Ciddi darbe anında kayış kilitlense de, sürücü kayış sıkışana

kadar öne doğru hareket eder. Dolayısıyla gereksiz yere kadar öne doğru hareket eder. Dolayısıyla gereksiz yere sürücünün kafasının direksiyon ve gösterge paneline sürücünün kafasının direksiyon ve gösterge paneline

yaklaşmasına izin verir. yaklaşmasına izin verir. Belirli bir rahatlığı sağlamak amacıyla, vücut ve kayış arasında Belirli bir rahatlığı sağlamak amacıyla, vücut ve kayış arasında bir miktar boşluk bırakmak kaçınılmazdır. Bu boşluğun etkisi, 1 bir miktar boşluk bırakmak kaçınılmazdır. Bu boşluğun etkisi, 1

no'lu maddeyle aynıdır. no'lu maddeyle aynıdır.

Klasik emniyet kemeri sistemleri kullanıcılar tarafından Klasik emniyet kemeri sistemleri kullanıcılar tarafından çalıştırılırken, Şekil 3 'te görülen ön gergili otomatik sistemler, çalıştırılırken, Şekil 3 'te görülen ön gergili otomatik sistemler, yolcu müdahalesi olmaksızın birkaç milisaniyede fonksiyonel yolcu müdahalesi olmaksızın birkaç milisaniyede fonksiyonel

hale gelirler. Yeterli düzeyde bir ön darbe sırasında, genellikle hale gelirler. Yeterli düzeyde bir ön darbe sırasında, genellikle orta konsol içine yerleştirilmiş olan elektronik beyin, ön orta konsol içine yerleştirilmiş olan elektronik beyin, ön

koltukların emniyet kemerini sıkıştıran ön gerdirme koltukların emniyet kemerini sıkıştıran ön gerdirme mekanizmasını (Şekil 4) harekete geçirir ve üç noktadan mekanizmasını (Şekil 4) harekete geçirir ve üç noktadan sınırlayan sistem otomatik olarak geri çekilerek optimum sınırlayan sistem otomatik olarak geri çekilerek optimum

koruma sağlanır. Emniyet kemerleri tek elle bağlanıp, koruma sağlanır. Emniyet kemerleri tek elle bağlanıp, çözülebilmelidirler. çözülebilmelidirler.

2828

Şekil 3: ön gergili emniyet kemeriŞekil 3: ön gergili emniyet kemeri

2929

Şekil 4:kemer gerdirme sistemiŞekil 4:kemer gerdirme sistemi

3030

Şekil 4 deki sistemde darbe anında beyin sensöre Şekil 4 deki sistemde darbe anında beyin sensöre sinyal gönderip fünyeyi tetikler ve silidire hızla sinyal gönderip fünyeyi tetikler ve silidire hızla

basınçlı gaz boşalır buda pistonu ileri hareket ettirir. basınçlı gaz boşalır buda pistonu ileri hareket ettirir. Böylece kemer gerilmiş olur. Böylece kemer gerilmiş olur.

Şekil 5 'teki eğriler, % 5, % 50 ve % 95 lik test Şekil 5 'teki eğriler, % 5, % 50 ve % 95 lik test mankenleri (dummy) ile yapılan çarpma testleriyle mankenleri (dummy) ile yapılan çarpma testleriyle

belirlenmiş yolcuların kinetik enerjilerinin değişimini belirlenmiş yolcuların kinetik enerjilerinin değişimini göstermektedir. Yolcuların kinetik enerjilerinin bağıl göstermektedir. Yolcuların kinetik enerjilerinin bağıl

hızın karesinin fonksiyonu olması nedeniyle, hızın karesinin fonksiyonu olması nedeniyle, koruyucu sınırlayıcıların kazanın ilk anlarında koruyucu sınırlayıcıların kazanın ilk anlarında

uygulanmasının avantaj sağladığı ifade edilmektedir. uygulanmasının avantaj sağladığı ifade edilmektedir. Elektronik beyinin sarsıntılardan etkilenmeyecek Elektronik beyinin sarsıntılardan etkilenmeyecek

biçimde düzenlenmesiyle, taşıt ivmelenirken biçimde düzenlenmesiyle, taşıt ivmelenirken meydana gelebilecek gerilme önlenebilmektedir. Bu meydana gelebilecek gerilme önlenebilmektedir. Bu ise, özellikle yüksek hızdaki çarpma durumlarında ise, özellikle yüksek hızdaki çarpma durumlarında

çok büyük önem kazanmaktadır. çok büyük önem kazanmaktadır.

3131

Şekil 5:çarpma sırasında yolcuların kinetik enerjilerinin Şekil 5:çarpma sırasında yolcuların kinetik enerjilerinin değişimi.değişimi.

3232

Günümüzde kullanılmakta olan gerilmesi sınırlandırılmış Günümüzde kullanılmakta olan gerilmesi sınırlandırılmış emniyet kemerleri, çarpışma sırasında araç hızının emniyet kemerleri, çarpışma sırasında araç hızının aniden sıfıra düşmesi sonucunda, ön koltuklarda aniden sıfıra düşmesi sonucunda, ön koltuklarda

oturanların göğüs ve kalçalarının emniyet kemerlerinin oturanların göğüs ve kalçalarının emniyet kemerlerinin sıkmasından çok fazla etkilenmemeleri için, oluşan sıkmasından çok fazla etkilenmemeleri için, oluşan kuvveti sınırlayan ve kısa bir zaman aralığına yayan kuvveti sınırlayan ve kısa bir zaman aralığına yayan

sarma/kilitleme sistemiyle donatılmaktadır. sarma/kilitleme sistemiyle donatılmaktadır. Hava yastıkları, emniyet kemerlerini tamamlayıcı olarak Hava yastıkları, emniyet kemerlerini tamamlayıcı olarak geliştirilen pasif güvenlik elemanlarıdır, Şekil 6. Sistem, geliştirilen pasif güvenlik elemanlarıdır, Şekil 6. Sistem, aracın yavaşlama ivmesini hesaplayan kendi elektronik aracın yavaşlama ivmesini hesaplayan kendi elektronik

beyni tarafından yönetilir. Elektronik beyin, yeterli beyni tarafından yönetilir. Elektronik beyin, yeterli düzeyde bir ön darbe olduğunda, sürücü için direksiyon düzeyde bir ön darbe olduğunda, sürücü için direksiyon

simidi içine, sürücünün yanında oturan yolcu için de simidi içine, sürücünün yanında oturan yolcu için de torpido gözüne yerleştirilmiş olan ve her ikisinin torpido gözüne yerleştirilmiş olan ve her ikisinin

kafalarını koruyacak biçimde şişen hava yastıklarını kafalarını koruyacak biçimde şişen hava yastıklarını harekete geçirir. 60 litrelik bir hava yastığının dolma harekete geçirir. 60 litrelik bir hava yastığının dolma

süresi yaklaşık 40 ms dir. süresi yaklaşık 40 ms dir.

3333Şekil 6: sürücü ve yolcu hava yastıkları.Şekil 6: sürücü ve yolcu hava yastıkları.

3434

Hava yastığındaki olumsuzlukları gidermek üzere Hava yastığındaki olumsuzlukları gidermek üzere sisteme eklenen koltuk ağırlık algılayıcı (sensör), sisteme eklenen koltuk ağırlık algılayıcı (sensör),

çocukların ve minyon yapılı yetişkinlerin korunması çocukların ve minyon yapılı yetişkinlerin korunması için, belirli ağırlığın (örneğin 30 kg) altındaki yolcu için, belirli ağırlığın (örneğin 30 kg) altındaki yolcu

ağırlıklarında hava yastığını işlemez duruma ağırlıklarında hava yastığını işlemez duruma getirmektedir. Zayıf bayanların ve ağır gençlerin getirmektedir. Zayıf bayanların ve ağır gençlerin

koltukta ne biçimde oturduklarının algılanması, halen koltukta ne biçimde oturduklarının algılanması, halen zorlukları oluşturmaktadır. Ayrıca, hava yastığının zorlukları oluşturmaktadır. Ayrıca, hava yastığının

etkin kontrolü için, kemerin bağlanıp etkin kontrolü için, kemerin bağlanıp bağlanmadığının ve çarpışmanın şiddetinin dikkate bağlanmadığının ve çarpışmanın şiddetinin dikkate

alınması da düşünülmektedir. Temel fikir, alınması da düşünülmektedir. Temel fikir, günümüzde kullanılmakta olan iki kademeli günümüzde kullanılmakta olan iki kademeli

şişiricilerin basınç artışının daha olumlu kontrolüdür. şişiricilerin basınç artışının daha olumlu kontrolüdür.

3535

Yolcu sınırlama sitemlerinin önemli bir parçası da, Yolcu sınırlama sitemlerinin önemli bir parçası da, çarpışma sırasında vücudun alt kısımlarının enerjisinin çarpışma sırasında vücudun alt kısımlarının enerjisinin absorbe edilmesi için kullanılan diz yastığıdır. Ayrı diz absorbe edilmesi için kullanılan diz yastığıdır. Ayrı diz

yastığı, sistemin karmaşıklaşmasına ve fiyat artışına yol yastığı, sistemin karmaşıklaşmasına ve fiyat artışına yol açtığından, daha ucuz ve basit bir çözüm, Şekil 7 'de açtığından, daha ucuz ve basit bir çözüm, Şekil 7 'de

görüldüğü gibi, aşağıya monte edilen yolcu hava yastığı görüldüğü gibi, aşağıya monte edilen yolcu hava yastığı (LMPAB) sistemine bir diz yastığı eklenerek elde (LMPAB) sistemine bir diz yastığı eklenerek elde

edilmiştir edilmiştir

Şekil 7: diz yastığı eklenerek geliştirilmiş yolcu hava yastığı:Şekil 7: diz yastığı eklenerek geliştirilmiş yolcu hava yastığı:

3636

Hava yastığı ve emniyet kemerinin tek başına ve birlikte Hava yastığı ve emniyet kemerinin tek başına ve birlikte kullanılmaları durumundaki yaralanma riskleri, hava yastığıyla kullanılmaları durumundaki yaralanma riskleri, hava yastığıyla % 18, emniyet kemeriyle % 42, ikisinin birlikte kullanılmaları % 18, emniyet kemeriyle % 42, ikisinin birlikte kullanılmaları

durumunda ise, % 46 kadar azalmaktadır. durumunda ise, % 46 kadar azalmaktadır. Yeni model taşıtlarda, yanal çarpmalara karşı koruma Yeni model taşıtlarda, yanal çarpmalara karşı koruma

sağlayan yanal hava yastıkları veya Şekil 8 'de görüldüğü sağlayan yanal hava yastıkları veya Şekil 8 'de görüldüğü gibi, şişirilebilen koruyucu yan hava perdeleri de kullanılmaya gibi, şişirilebilen koruyucu yan hava perdeleri de kullanılmaya

başlamıştır. Yanal hava yastıkları, sürücü ve yolcunun başlamıştır. Yanal hava yastıkları, sürücü ve yolcunun kolunun yastıkla kapı arasında sıkışma riskini de önleyecek kolunun yastıkla kapı arasında sıkışma riskini de önleyecek

biçimde düzenlenmektedir. biçimde düzenlenmektedir.

3737

Boyun kırılması gibi, arkadan çarpmalardaki darbe Boyun kırılması gibi, arkadan çarpmalardaki darbe hasarlarını azaltmak üzere kafayı destekleyen hasarlarını azaltmak üzere kafayı destekleyen

boyunluklar kullanılmaktadır. Hasar riskini daha da boyunluklar kullanılmaktadır. Hasar riskini daha da azaltmak amacıyla, Opel tarafından, kaza sırasındaki azaltmak amacıyla, Opel tarafından, kaza sırasındaki

işleyişi Şekil‘ de açıklanan aktif boyunluklar kullanılmaya işleyişi Şekil‘ de açıklanan aktif boyunluklar kullanılmaya başlamıştır. başlamıştır.

Volvo, arkadan çarpmalarda görev yapan bir Volvo, arkadan çarpmalarda görev yapan bir koruma sistemini (WHIPS - whiplash koruma sistemini (WHIPS - whiplash

protection system) Mayıs 1999'dan itibaren protection system) Mayıs 1999'dan itibaren uygulamaya almıştır. Arkadan çarpmalarda uygulamaya almıştır. Arkadan çarpmalarda

sistemin koltuğu gövdenin geriye doğru sistemin koltuğu gövdenin geriye doğru hareketini izlemektedir. Böylelikle, gövdenin hareketini izlemektedir. Böylelikle, gövdenin üst kısmı ile kafa birlikte ve paralel olarak üst kısmı ile kafa birlikte ve paralel olarak hafifçe ve dengeli bir biçimde geriye doğru hafifçe ve dengeli bir biçimde geriye doğru

gideceğinden, gövdedeki gerilmeler gideceğinden, gövdedeki gerilmeler azaltılmaktadır. Koltuğun arkası daha sonra azaltılmaktadır. Koltuğun arkası daha sonra

geriye/aşağıya doğru alçaltılarak, geriye geriye/aşağıya doğru alçaltılarak, geriye fırlamaya ve tehlikeli kırbaçlama hareketinin fırlamaya ve tehlikeli kırbaçlama hareketinin

riskine karşı gelmektedir riskine karşı gelmektedir

3838

Taşıt gövdesinin deformasyon davranışıTaşıt gövdesinin deformasyon davranışı Amerika'da 1966 yılında yürürlüğe giren Motorlu Taşıtlar Güvenlik Amerika'da 1966 yılında yürürlüğe giren Motorlu Taşıtlar Güvenlik

Kanunu'ndan sonra, bir dizi yasal kısıtlamalar getirilmiştir. Bunlardan en iyi Kanunu'ndan sonra, bir dizi yasal kısıtlamalar getirilmiştir. Bunlardan en iyi bilineni, bir otomobilin sabit bir bariyere 48.3 km/h (30 mil/h) hızla önden bilineni, bir otomobilin sabit bir bariyere 48.3 km/h (30 mil/h) hızla önden

çarpması durumunda, yolcuların hayati tehlike oluşturacak boyutta çarpması durumunda, yolcuların hayati tehlike oluşturacak boyutta yaralanmamaları şartıdır. Model onayının alınması yapılan çarpma testleri ve yaralanmamaları şartıdır. Model onayının alınması yapılan çarpma testleri ve

diğer testlerde karşılanması zorunlu olan şartlar aşağıda açıklanmıştır: diğer testlerde karşılanması zorunlu olan şartlar aşağıda açıklanmıştır: Baş yaralanma kriteri (HIC - Head Injury Criterion); Baş yaralanma kriterinin Baş yaralanma kriteri (HIC - Head Injury Criterion); Baş yaralanma kriterinin belirlenmesinde baş ivme değerleri kullanılmaktadır ve müsaade edilebilir belirlenmesinde baş ivme değerleri kullanılmaktadır ve müsaade edilebilir

maksimum ivme değeri HIC < 1000 m/s2 değeriyle sınırlandırılmıştır. maksimum ivme değeri HIC < 1000 m/s2 değeriyle sınırlandırılmıştır. Göğüs yaralanma kriteri; göğüs kafesinin müsaade edilebilir maksimum Göğüs yaralanma kriteri; göğüs kafesinin müsaade edilebilir maksimum

ivmesi, 60 g/3ms olarak sınırlandırılmıştır. ivmesi, 60 g/3ms olarak sınırlandırılmıştır. Bacak yaralanma kriteri; kalçaya etki eden kuvveti 10 kN olarak Bacak yaralanma kriteri; kalçaya etki eden kuvveti 10 kN olarak

sınırlandırılmıştır. sınırlandırılmıştır. Diğer genel şartlar şunlardır: Diğer genel şartlar şunlardır:

Yakıt deposunda sınırlı sızıntı olabilir, Yakıt deposunda sınırlı sızıntı olabilir, Çarpma sırasında kapılar açılmamalıdır, Çarpma sırasında kapılar açılmamalıdır,

Çarpmadan sonra kapılar yeterince açılabilmelidir, Çarpmadan sonra kapılar yeterince açılabilmelidir, Ön camın koruduğu bölgeye taşıt parçaları girmemelidir, Ön camın koruduğu bölgeye taşıt parçaları girmemelidir,

Direksiyon simidinin yatay kayma miktarı, < 10 cm olmalıdır, Direksiyon simidinin yatay kayma miktarı, < 10 cm olmalıdır, Yolcu mahallindeki kapaklar açılmamalıdır, Yolcu mahallindeki kapaklar açılmamalıdır,

Hayati hacim boyutları küçülmemelidir. Hayati hacim boyutları küçülmemelidir.

3939

Bu şartların tamamlayıcısı olarak, Bu şartların tamamlayıcısı olarak, darbe durumunda enerji absorbe darbe durumunda enerji absorbe

edebilme özelliği bulunan ön edebilme özelliği bulunan ön yapı, belirli ve olabildiğince yapı, belirli ve olabildiğince

düzgün bir yavaşlama ivmesine düzgün bir yavaşlama ivmesine sebep olmalıdır. Yolcu bölümü sebep olmalıdır. Yolcu bölümü

ise, mümkün olabildiğince ise, mümkün olabildiğince sağlam ve şekil değişimine karşı sağlam ve şekil değişimine karşı

dirençli olmalıdır. Eskinin ağır dirençli olmalıdır. Eskinin ağır gövdeleri yerine, günümüzde gövdeleri yerine, günümüzde uzay kafes (SF-space frame) uzay kafes (SF-space frame)

sistemine göre üretilmekte olan sistemine göre üretilmekte olan yüksek dayanımlı profillerden yüksek dayanımlı profillerden

yapılan hafif gövdeler ve yapılan hafif gövdeler ve çarpışma anındaki darbe çarpışma anındaki darbe kuvvetinin yolcu kafesine kuvvetinin yolcu kafesine

ulaşmadan sönümlenmesi için ulaşmadan sönümlenmesi için eklenen ön deformasyon eklenen ön deformasyon kuşakları, Şekil 10'da da kuşakları, Şekil 10'da da açıklandığı gibi, çarpışma açıklandığı gibi, çarpışma

anındaki kuvvetleri önemli ölçüde anındaki kuvvetleri önemli ölçüde absorbe ederek hayat kurtarıcı absorbe ederek hayat kurtarıcı bir fonksiyon üstlenmektedir bir fonksiyon üstlenmektedir

4040

Çok sayıda eşitliğin çözülmesini gerektirdiğinden, taşıt Çok sayıda eşitliğin çözülmesini gerektirdiğinden, taşıt gövdesinin deformasyon ve enerji absorbe etme davranışı gövdesinin deformasyon ve enerji absorbe etme davranışı

bilgisayar sümülasyonları ile analiz edilmektedir. Bunun için, bilgisayar sümülasyonları ile analiz edilmektedir. Bunun için, şasi ve tüm gerekli elemanları dahil, taşıt gövdesinin binlerce şasi ve tüm gerekli elemanları dahil, taşıt gövdesinin binlerce

elemana bölündüğü sonlu elemanlar yöntemi kullanılır. elemana bölündüğü sonlu elemanlar yöntemi kullanılır. Öncelikle önemli elemanlar incelenir. Örneğin, uzunlamasına Öncelikle önemli elemanlar incelenir. Örneğin, uzunlamasına darbe sönümleyici kirişlerin Şekil‘ de görüldüğü gibi akordeon darbe sönümleyici kirişlerin Şekil‘ de görüldüğü gibi akordeon biçiminde deforme olması durumunda absorbe ettiği enerji, biçiminde deforme olması durumunda absorbe ettiği enerji, eğilmesi halinde absorbe ettiği enerjiden daha fazladır. Bu eğilmesi halinde absorbe ettiği enerjiden daha fazladır. Bu ise, kirişin uygun tasarımı, levha kalınlığı, kesit biçimi ve ise, kirişin uygun tasarımı, levha kalınlığı, kesit biçimi ve yolcu kabini ile taşıtın ön kısmına tutturulma biçimi gibi yolcu kabini ile taşıtın ön kısmına tutturulma biçimi gibi

faktörlere bağımlıdır faktörlere bağımlıdır

4141

Direksiyon sütununun üst ucunun arkaya doğru maksimum yer değiştirme Direksiyon sütununun üst ucunun arkaya doğru maksimum yer değiştirme miktarı yasal olarak sınırlandırılmıştır. Uzunlamasına ve yanal çarpmalarda miktarı yasal olarak sınırlandırılmıştır. Uzunlamasına ve yanal çarpmalarda

deforme olabilmesi için, direksiyon millerinin alt kısımları katlanabilir üniversal deforme olabilmesi için, direksiyon millerinin alt kısımları katlanabilir üniversal mafsallı, muhafazaları yarıklı veya körüklü vb. yapılmaktadır. mafsallı, muhafazaları yarıklı veya körüklü vb. yapılmaktadır.

Karşıdan çarpmalarda sürücünün ayağındaki baskıyı ve muhtemel bacak Karşıdan çarpmalarda sürücünün ayağındaki baskıyı ve muhtemel bacak hasarlarını azaltmak üzere pedal serbest bırakma sistemleri (PRS ) hasarlarını azaltmak üzere pedal serbest bırakma sistemleri (PRS )

kullanılmaktadır. Yolcu tutucu sistemler de ergonomik olarak tasarlanmalıdır. kullanılmaktadır. Yolcu tutucu sistemler de ergonomik olarak tasarlanmalıdır. Kaza sonrasında taşıtın yanma riskini azaltmak için yakıt deposunu korumak Kaza sonrasında taşıtın yanma riskini azaltmak için yakıt deposunu korumak üzere ön deformasyon sacı kullanılmakta, yakıt boruları deformasyon bölgesi üzere ön deformasyon sacı kullanılmakta, yakıt boruları deformasyon bölgesi

dışına alınmakta, ayrıca, yolcu bölümündeki yangın tehlikesini azaltmak dışına alınmakta, ayrıca, yolcu bölümündeki yangın tehlikesini azaltmak üzere, yanmaya karşı dirençli malzemeler kullanılmalıdır. üzere, yanmaya karşı dirençli malzemeler kullanılmalıdır.

Çarpışmalarda güvenlik artırıcı sistemlere çok ihtiyaç vardır. Ancak, taşıtların Çarpışmalarda güvenlik artırıcı sistemlere çok ihtiyaç vardır. Ancak, taşıtların yapısal tasarımları sadece güvenlik temeline dayandırılmamaktadır ve ayrıca, yapısal tasarımları sadece güvenlik temeline dayandırılmamaktadır ve ayrıca, birçok tasarım amacı birbirleriyle çatışabilmektedir. Örneğin özellikle aracın birçok tasarım amacı birbirleriyle çatışabilmektedir. Örneğin özellikle aracın

ön darbelere karşı mukavemetli olması için, ön kısmı ile yolcu bölümü ön darbelere karşı mukavemetli olması için, ön kısmı ile yolcu bölümü arasında deforme olabilen fakat sağlam bir bağlantı olması istenmektedir. Bu arasında deforme olabilen fakat sağlam bir bağlantı olması istenmektedir. Bu bağlantının ses geçirgenliği ise istenmeyen bir durumdur. Çünkü, motor sesi bağlantının ses geçirgenliği ise istenmeyen bir durumdur. Çünkü, motor sesi

bu ses köprüsü vasıtası ile yolcu bölümüne iletilmekte ve şartlara bağlı bu ses köprüsü vasıtası ile yolcu bölümüne iletilmekte ve şartlara bağlı güvenliği olumsuz yönde etkilemektedir. Günümüzde, amaçlanan bu tasarım güvenliği olumsuz yönde etkilemektedir. Günümüzde, amaçlanan bu tasarım

karmaşalarının çözümü, bilgisayar simülasyonları yardımıyla olmaktadır. karmaşalarının çözümü, bilgisayar simülasyonları yardımıyla olmaktadır.

4242

MESAFE KONTROLLÜ HIZ MESAFE KONTROLLÜ HIZ REGÜLATÖRLERİREGÜLATÖRLERİ

4343

KONU BAŞLIKLARIKONU BAŞLIKLARI Telemetre veya radarın göreviTelemetre veya radarın görevi Takip mesafesiTakip mesafesi Sistemler arası iletişimSistemler arası iletişim Sistemin trafikte çalışmasıSistemin trafikte çalışması

4444

Radar yada telemetreRadar yada telemetre

4545

4646

Aracın ön tarafındaki hareketli cisimlerin hızı ve Aracın ön tarafındaki hareketli cisimlerin hızı ve konumlarına göre saptanmasına olanak tanır. konumlarına göre saptanmasına olanak tanır.

Sistem konum paremetresini saptamak için bir Sistem konum paremetresini saptamak için bir radyo dalgası dizisinin hareketli bir cisim radyo dalgası dizisinin hareketli bir cisim üzerinden yansıyıp kaynağına dönmesi için gerekli üzerinden yansıyıp kaynağına dönmesi için gerekli zamanı hesaplar. Sonra hız parametresini zamanı hesaplar. Sonra hız parametresini saptamak için sistem yayınladığı dalganın saptamak için sistem yayınladığı dalganın frekansıyla aldığı dalganın frekansını karşılaştırır. frekansıyla aldığı dalganın frekansını karşılaştırır. Buradan her iki araç arasındaki hız farkını Buradan her iki araç arasındaki hız farkını saptayabilir.saptayabilir.

4747

Takip MesafesiTakip Mesafesi

Birbirini takip eden iki araç arasındaki uzaklığa Birbirini takip eden iki araç arasındaki uzaklığa takip mesafesi adı verilmektedir.takip mesafesi adı verilmektedir.

Takip mesafesi, araçları birbirinden ayran süre ile Takip mesafesi, araçları birbirinden ayran süre ile (takip zamanı) hızlarına bakılarak saptanır. Şu (takip zamanı) hızlarına bakılarak saptanır. Şu şekilde hesaplanır;şekilde hesaplanır;

Araç takip mes.= Takip zamanı*Araç hızı+ihtiyat payı Araç takip mes.= Takip zamanı*Araç hızı+ihtiyat payı

4848

4949

Mesafe kontrollü hız Mesafe kontrollü hız regülatörünün görevi:regülatörünün görevi:

Sürüş konforunu Sürüş konforunu arttırmak amacıyla, arttırmak amacıyla, sürücü tarafından sürücü tarafından saptanan sabit bir saptanan sabit bir hızı sürdürmek.hızı sürdürmek.

Aynı şeritte giden Aynı şeritte giden öndeki aracın hızına öndeki aracın hızına hızınızı ayarlamak.hızınızı ayarlamak.

5050

Sistemin araç üzerindeki yeri ve kumanda Sistemin araç üzerindeki yeri ve kumanda paneli.paneli.

5151

Sistemler Arası İletişimSistemler Arası İletişim

Araç hızını otomatik olarak ayarlamak için sistem Araç hızını otomatik olarak ayarlamak için sistem birkaç beyinle iletişim halinde olmak birkaç beyinle iletişim halinde olmak durumundadır. Bunlar; durumundadır. Bunlar;

ABSABS EnjeksiyonEnjeksiyon Araç içi ara bağlantı kutusuAraç içi ara bağlantı kutusu Gösterge tablosuGösterge tablosu Otomatik vites kutusuOtomatik vites kutusu Bu iletişim multipleksağı aracılığıyla gerçekleşir. Bu iletişim multipleksağı aracılığıyla gerçekleşir.

5252

Bilgilerin işlenmesinden sonra, mesafe kontrollü Bilgilerin işlenmesinden sonra, mesafe kontrollü hız regülatörünün beyni çeşitli birimlere komutlar hız regülatörünün beyni çeşitli birimlere komutlar gönderir. Bunlar; gönderir. Bunlar;

ABS beynine yavaşlatma talebini iletir,ABS beynine yavaşlatma talebini iletir, Enjeksiyon beynine motor torkunun değiştirilme Enjeksiyon beynine motor torkunun değiştirilme

talebini iletir,talebini iletir, Gösterge tablosuna simge ekranında çeşitli Gösterge tablosuna simge ekranında çeşitli

iletilerin gösterilmesi talebini iletir.Ailetilerin gösterilmesi talebini iletir.A

5353

Sistemin Trafikte ÇalışmasıSistemin Trafikte Çalışması

5454

1. Durum: Gözlem 1. Durum: Gözlem bölgesibölgesi

Hiçbir aracın Hiçbir aracın saptanmadığı durumda saptanmadığı durumda sistem standart bir hız sistem standart bir hız regülatörü gibi çalışır.regülatörü gibi çalışır.

5555

2. Durum: Yaklaşma bölgesi2. Durum: Yaklaşma bölgesi Mesafe kontrollü hız regülatörü Mesafe kontrollü hız regülatörü

donanımına sahip araç, aynı donanımına sahip araç, aynı şerit üzerinde kendinden daha şerit üzerinde kendinden daha yavaş giden bir araca yavaş giden bir araca yaklaşırsa, hızını takip ettiği yaklaşırsa, hızını takip ettiği araca uydurmak için yavaşlar. araca uydurmak için yavaşlar. Yavaşlamak için araç en uygun Yavaşlamak için araç en uygun şekli seçer, sistem önce motor şekli seçer, sistem önce motor torkunu etkiler sonrada şayet torkunu etkiler sonrada şayet gerekirse frenleri. Frenlerin gerekirse frenleri. Frenlerin gereksiz yere ve zamanından gereksiz yere ve zamanından önce aşınmalarını önlemek için önce aşınmalarını önlemek için motorun yavaşlaması her motorun yavaşlaması her zaman önceliklidir.zaman önceliklidir.

5656

3. Durum: Takip bölgesi3. Durum: Takip bölgesi Takip bölgesinde, sürücü Takip bölgesinde, sürücü

önündeki aracı geçmek önündeki aracı geçmek isteyebilir. O zaman sistem isteyebilir. O zaman sistem şerit değişimini saptar ve yeni şerit değişimini saptar ve yeni geçilen şeritteki öndeki aracı geçilen şeritteki öndeki aracı hesaba katmaya başlar. Eğer hesaba katmaya başlar. Eğer sürücünün sollamayı yaparken sürücünün sollamayı yaparken sinyallerini kullanırsa, sistem sinyallerini kullanırsa, sistem öndeki aracı geçiş için öndeki aracı geçiş için ulaşılması gereken hızı da ulaşılması gereken hızı da hesaplar. Sürüş rahatlığını hesaplar. Sürüş rahatlığını sağlamak için geçici hız artışı sağlamak için geçici hız artışı sınırlı tutulmuştur. sınırlı tutulmuştur.

5757

4. Durum: Tehlike bölgesi4. Durum: Tehlike bölgesi Tehlike bölgesi, mesafe Tehlike bölgesi, mesafe

kontrollü hız regülatörü kontrollü hız regülatörü donanımlı araç ile hemen donanımlı araç ile hemen önündeki araç arasındaki önündeki araç arasındaki mesafenin takip mesafenin takip mesafesinden daha kısa mesafesinden daha kısa olması, buna karşın olması, buna karşın hızının hedef aracın hızının hedef aracın hızından daha yüksek hızından daha yüksek olması durumuyla olması durumuyla tanımlanabilir.tanımlanabilir.

5858

Yaklaşmalar sırasında, araç iki nedenden dolayı Yaklaşmalar sırasında, araç iki nedenden dolayı bu bölgeye girebilir.bu bölgeye girebilir.

İki aracın birbirine göre hızları çok yüksekse, İki aracın birbirine göre hızları çok yüksekse, mesafe kontrollü hız regülatörü duruma hakim mesafe kontrollü hız regülatörü duruma hakim olmayı başaramaz. O zaman sistem, frenleme olmayı başaramaz. O zaman sistem, frenleme olanağını sonuna kadar kullanarak fren yapar. olanağını sonuna kadar kullanarak fren yapar. Sürücü sesli olarak uyarıldığından kumandayı Sürücü sesli olarak uyarıldığından kumandayı eline alır.eline alır.

Sistem kontrollü bir şekilde ve geçici olarak bu Sistem kontrollü bir şekilde ve geçici olarak bu bölgeye girebilir. Bunu sürücünün rahatını bölgeye girebilir. Bunu sürücünün rahatını bozmamak için yapar. Hafifçe frenleme gücünü bozmamak için yapar. Hafifçe frenleme gücünü azaltır. Yaklaşma safhası tamamlandıktan sonra azaltır. Yaklaşma safhası tamamlandıktan sonra sistem, öndeki aracın uzaklaşmasına izin vererek sistem, öndeki aracın uzaklaşmasına izin vererek araç takip mesafesini yeniden oluşturur.araç takip mesafesini yeniden oluşturur.

5959

5. Durum: Katılma 5. Durum: Katılma bölgesibölgesi

Katılma bölgesi, Katılma bölgesi, tehlike bölgesine çok tehlike bölgesine çok benzemekle birlikte, bu benzemekle birlikte, bu durumda hedef daha durumda hedef daha hızlı gitmektedir. O hızlı gitmektedir. O zaman sistem aracı zaman sistem aracı yavaşlatmaz.yavaşlatmaz.

6060

SUNUM SONA ERMİŞTİR DİNLEDİĞİNİZ SUNUM SONA ERMİŞTİR DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİMİÇİN TEŞEKKÜR EDERİM

YUNUS ARSLANYUNUS ARSLAN