AKCIONI PLAN Politike socijalnog uključ -...

1

Grad Tuzla

AKCIONI PLAN Politike socijalnog uključivanja Grada Tuzla za period 2017-2018. godina

Tuzla, juni 2017.

2

Spisak skraćenica

BiH Bosna i Hercegovina

FBiH Federacija Bosne i Hercegovine

TK Tuzlanski kanton

MZ Mjesna zajednica

JU Javna ustanova

CSR Centar za socijalni rad

JZNU Javna zdravstveno- nastavna ustanova

OŠ Osnovna škola

PZ Pedagoški zavod

NVO Nevladine organizacije

OCD Organizacije civilnog društva

LSI Osobe sa invaliditetom

FzPRiZ LSI Fond za profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje lica sa invaliditetom

ZZO Zavod zdravstvenog osiguranja

ZzJZ Zavod za javno zdravstvo

FTZ Fondacija tuzlanske zajednice

CK Crveni krst/križ

CŽU Cjeloživotno učenje

3

SADRŽAJ

1. UVOD ......................................................................................................................................................................................................................................... 4

2. SOCIJALNA UKLJUČENOST ......................................................................................................................................................................................................... 5

2.1. Definisanje osnovnih pojmova ............................................................................................................................................................................................... 5

3. PROCES I METODOLOGIJA ......................................................................................................................................................................................................... 6

4. SITUACIONA ANALIZA ................................................................................................................................................................................................................ 9

4.1. Opšti podaci o Gradu Tuzla ............................................................................................................................................................................................... 9

4.1.1. Geografski položaj, demografski podaci ................................................................................................................................................................... 9

4.2. Lokalne strategije – akcioni planovi u oblasti socijalne inkluzije .................................................................................................................................... 16

4.3. Pregled stanja po oblastima ............................................................................................................................................................................................ 17

4.3.1. Obrazovanje............................................................................................................................................................................................................. 17

4.3.2. Zapošljavanje ........................................................................................................................................................................................................... 22

4.3.3. Zdravstvena zaštita .................................................................................................................................................................................................. 26

4.3.4. Socijalna zaštita ....................................................................................................................................................................................................... 28

5. IZVORI SREDSTAVA ZA IMPLEMENTACIJU AKCIONOG PLANA ................................................................................................................................................ 35

6. PLAN PRAĆENJA SPROVOĐENJA I PROCJENE USPJEŠNOSTI .................................................................................................................................................... 36

7. OPERATIVNI PLAN DJELOVANJA PO OBLASTIMA ..................................................................................................................................................................... 37

7.1. Politika razvoja zapošljavanja .............................................................................................................................................................................................. 37

7.2. Politika poboljšanja primarne zdravstvene zaštite ............................................................................................................................................................... 42

7.3. Politika unaprijeđenja obrazovanja ...................................................................................................................................................................................... 49

7.4. Politika unapređenja socijalne zaštite .................................................................................................................................................................................. 55

7.5. Politika zaštite socijalno isključene djece i mladih, te njihovih porodica ............................................................................................................................. 67

4

1. UVOD

Socijalna isključenost, kao jedan od glavnih problema savremenog društva, podrazumijeva nedostatak društvenih veza i moći, dezintegrisanost,

marginalizaciju, društvenu otuđenost i nepovoljan položaj u političkom, ekonomskom i socijalnom smislu. Socijalna isključenost se može

operacionalizovati na tri elementa: nezaposlenost (marginalizacija na tržištu rada), siromaštvo i socijalna izolacija. Različiti sastavni elementi

socijalne isključenosti utiču jedan na drugi, stvarajući spiralu nesigurnosti koja završava stalnim i višestruko uskraćujućim okolnostima. U takvim

okolnostima ne razvija se kompetitivnost tih pojedinaca, niti iskorišćavanje njihovih sposobnosti, što u značajnoj mjeri utiče na kompetitivnost

samog sistema.1

S ciljem smanjenja siromaštva i socijalne isključenosti osjetljivih društvenih grupa, Općinsko vijeće Tuzla, u novembru mjesecu 2013. godine,

usvojilo je dokument „Politika socijalnog uključivanja općine Tuzla za period 2014-2018. godina s analizom stanja socijalne isključenosti na

području općine Tuzla“ (u daljem tekstu: Politika). Kako bi se operacionalizovali strateški ciljevi i mjere utvrđene ovom Politikom, Zaključkom o

usvajanju ove Politike utvrđena je potreba i za izradu Akcionog plana s precizno definisanim aktivnostima koje će biti vezane za svaku pojedinu

mjeru, nosiocima aktivnosti, izvorima finansiranja i vremenskim okvirom implementacije definisanih aktivnosti za svaku godinu.2

Akcioni plan Politike socijalnog uključivanja Grada Tuzla za period 2017-2018. godina (u daljem tekstu: Akcioni plan) urađen je u okviru projekta

„Socijalna uključenost, pravo a ne privilegija“ koji implementira Udruženje „Zemlja djece u BiH“ u partnerstvu sa gradskom Službom za ekonomski

razvoj i društvene djelatnosti i JU Centar za socijalni rad Tuzla uz finansijsku podršku njemačke vladine organizacije Deutsche Gesellschaft für

Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH a u sklopu regionalnog projekta „Socijalna prava za ranjive grupe-SoRi“. Osim realizacije samog

Zaključka Općinskog vijeća, njegovim usvajanjem, institucije, ustanove i organizacije civilnog društva koje se bave pitanjima socijalne inkluzije

imati će dokument u kojem su na jednom mjestu identifikovani problemi i potrebe ranjivih kategorija stanovnika, mjere i aktivnosti za

1 G. Ćeranić, „Socijalna isključenost i karakter kompetitivnosti društvenog sistema” 2 Zaključak o usvajanju dokumenta „Politika socijalnog uključivanja Općine Tuzla za period 2014.-2018. s analizom stanja socijalne isključenosti na području općine Tuzla“ broj: 01-35-8906-2013

od 27. 11. 2013. godine („Službeni glasnik Općine Tuzla“ broj:9/13)

5

unapređenje njihove socijalne inkluzije, kao i način angažovanja svih ključnih aktera u lokalnoj zajednici u njegovoj punoj implementaciji. Osim

toga, iskustva zemalja članica EU, koje su stupile u članstvo u poslednjim talasima proširenja, pokazala su da efikasno korišćenje fondova EU

zahtjeva, pored pripremljenosti nacionalnog nivoa vlasti, i pripremljenost entitetskih i lokalnih nivoa vlasti, kao i učešće civilnog društva. Ključni

faktor pristupa i uspešnosti korišćenja sredstava iz Evropskog socijalnog fonda3 je svakako postojanje planskog dokumenta za socijalnu inkluziju

marginaliziranih grupa koji je osnova za uspostavljanje tzv. project pipeline, a ne projekata koji se pripremaju na ad hoc bazi.

2. SOCIJALNA UKLJUČENOST

2.1. Definisanje osnovnih pojmova 4

Socijalna (društvena) uključenost predstavlja "proces međusobnog povezivanja pojedinaca ili društvenih grupa i njihovog uklapanja u neku vecu,

relativno skladnu društvenu cjelinu”. To je dinamički proces i osnovni uvjet za socijalnu pravdu, demokratsku sigurnost i održivi razvoj. Svako

socijalno odgovorno društvo nastoji da definiše mjere za smanjenje nivoa socijalne isključenosti i stvori ambijent za uključivanje socijalno

isključenih u društveni život. Društvene institucije treba da pruže pojedincima i društvenim grupama koje su izložene riziku od socijalne

isključenosti mogućnosti za sticanje prilika i resursa koji su nužni za puno sudjelovanje u privrednom, društvenom i kulturnom životu, kao i za

uživanje u životnom standardu i dobrobiti koji se smatraju normalnim u društvu u kojem žive. To podrazumijeva da imaju i veće učešće u

procesima donošenja odluka koje utiču na njihov život i ostvarivanje njihovih prava.

U kohezivnom društvu, dobrobit svih je zajednički cilj koji uključuje osiguravanje da odgovarajući resursi budu dostupni za borbu protiv

nejednakosti i isključivanja. Za pojedince i grupe posljedice siromaštva i socijalne isključenosti mogu se kretati od fizičkih, preko ekonomskih,

socijalnih, pa do psiholoških. Osim toga, posljedice se razlikuju i u zavisnosti od toga da li pojedinci i grupe reaguju na probleme siromaštva i

socijalne isključenosti aktivno ili pasivno, na legalne ili nelegalne načine i slično. Fizičke posljedice siromaštva i socijalne isključenosti mogu se

ispoljiti preko neuhranjenosti, bolesti, smrtnosti. Psihološke posljedice često se ispoljavaju kao gubitak dostojanstva, samopouzdanja,

depresivnost, osjećanje nemoći, gubitak poverenja u ljude i institucije, što često može voditi povlačenju iz zajednice i socijalnoj izolaciji.

3 Evropski socijalni fond u periodu od 2014-2020. godine podržava investicije u zemljama članicama EU u oblasti zapošljavanja, obrazovanja, socijalnog uključivanja, kao i inicijative za

modernizaciju javne uprave 4 Prema Zajedničkom izvještaju Evropske Komisije o socijalnoj inkluziji 2003 (Joint Report on Social Inclusion 2003. European Commission)

6

Pasivizacija i zavisnost od socijalne pomoći predstavljaju posljedice koje doprinose reprodukciji siromaštva i socijalne isključenosti, kao i njihovom

prenošenju na nove generacije. Posebno kada su izgledi slabi da se primjenom aktivnih strategija može izaći iz siromaštva i kada je socijalna

pomoć dostupna, a stil života prilagođen zadovoljavanju elementarnih potreba, ovakav tip ishoda može postati relativno čest.5

Investiranje u kohezivno društvo zahtijeva od nas da pokrenemo politike koje prepoznaju i cijene potencijal koji svaka osoba ima i može doprinijeti

kvaliteti života za sve. Svi članovi društva, uključujući najsiromašnije, imaju vještine i vrijednosti koje se mogu pokrenuti u svrhu socijalne kohezije.

Kultura međusobnog prepoznavanja može se razviti u alat za mobilizaciju i ispunjavanje koji daje značenje i svrhu svačijem životu, osobito onih

koji su izolirani i nisu aktivni u vlastitoj zajednici.

Temeljna odgovornost država i vlada u pogledu socijalne kohezije je neprikosnovena. Javne vlasti jamče ljudska prava, uključujući socijalna prava

i sudioničku demokratiju. Međutim, pojavljuju se novi koncepti upravljanja putem partnerstva i dijaloga na svim nivoima širom Europe. Kako bi

se produbio raširen osjećaj socijalne odgovornosti, sve interesne strane - ne samo vlada i druge javne vlasti, već također i socijalni partneri, civilno

društvo, građani, korporacijski partneri i mediji - trebali bi prepoznati potrebu da djeluju odgovorno i pomognu razviti svijest o zajedničkoj

odgovornosti ili suodgovornosti.

3. PROCES I METODOLOGIJA

Na samom početku projekta, u prvim fazama njegove realizacije, „Zemlja djece u BiH“, Služba za ekonomski razvoj i društvene djelatnosti i Centar

za socijalni rad Tuzla definisali su strukturu koja će voditi ovaj proces. S obzirom na prirodu samog dokumenta, bilo je veoma važno da se u ovaj

proces uključe predstavnici/ce lokalne uprave, predstavnici/ce svih relevantnih institucija i ustanova koje pružaju usluge građanima u strateškim

oblastima iz postojeće gradske Politike socijalnog uključivanja, kao i relevantnih organizacija civilnog društva koje pružaju usluge grupama koje

su socijalno isključene ili su u riziku da to budu, zagovaraju njihova prava ili predstavljaju uduženja predstavnika/ca neke od ovih grupa.

5 www.inkluzijakurs.info

7

Na osnovu jasno definisanih kriterija, Rješenjem Službe za ekonomski razvoj i društvene djelatnosti6 forimiran je tim, Radna grupa za izradu

Akcionog plana Politike socijalnog uključivanja Grada Tuzla, kojeg su činila lica sa neophodnim znanjem i iskustvom, motivisana i posvećena ovom

procesu, koja su birana iz javnog sektora i organizacija civilnog društva aktivnih na polju izrade socijalne politike i/ili pružanja usluga ranjivim

grupama tj. grupama u riziku od socijalne isključenosti (osobe sa invaliditetom, stara lica, žrtve nasilja u porodici, porodice u riziku - korisnici

socijalne pomoći, dugoročno nezaposleni roditelji i samohrani roditelji posebno majke; žene, djeca i mladi u riziku; manjiske grupe – Romi itd.).

„Zemlja djece u BiH“ je koordinirala radom Radne grupe, a činili su je predstavnici sljedećih institucija/ustanova/organizacija:

1. Vildana Halilović, Crveni križ/krst Grada Tuzla

2. Sonja Brčinović, JU Centar za socijalni rad Tuzla

3. Ernesa Mešić7, Služba za ekonomski razvoj i društvene djelatnosti

4. Midhat Spahić, Pedagoški zavod TK

5. Miralem Huremović, Zavod zdravstvenog osiguranja TK

6. Amra Kapidžić, MUP TK, Uprava policije, Sektor kriminalističke policije Tuzla

7. Jasna Jašarević, Fondacija tuzlanske zajednice

8. Majda Sarihodžić, Zavod za javno zdravstvo TK

9. Indira Bajramović, Udruženje „Bolja budućnost“ Tuzla

10. Razija Majstorović, JU Služba za zapošljavanje TK

11. Remza Altumbabić, Služba za boračko-invalidsku i stambenu zaštitu

12. Nedim Osmanović, JZNU „Dom zdravlja“ Tuzla, Centar za mentalno zdravlje

13. Daliborka Popović, RTV 7

14. Stela Kubinek, udruženje“Vive žene“ Tuzla

15. Branka Rajner, Biro za ljudska prava Tuzla

16. Suvad Zahirović, Informativni centar za osobe sa invaliditetom „Lotos“

17. Mirsada Bajramović, Udruženje „Zemlja djece u BiH“ .

6 Služba za ekonomoski razvoj i društvene djelatnosti, Rješenje o imenovanju Radne grupe za izradu Akcionog plana u okviru projekta „Socijalna uključenost, pravo a ne privilegija“ broj: 04-315-16/16 od 12.04.2016. godine. 7 Na prijedlog gradske Službe za ekonomski razvoj i društvene djelatnosti u toku procesa izrade dokumenta došlo je do personalne promjene predstavnika člana Radne grupe ispred ove Službe i umjesto Mirele Vrabac i Marijane Ivaković imenovana je Ernesa Mešić.

8

U toku samog procesa izrade dokumenta, Radnoj grupi su se pridružili: Tifa Tučić iz Udruženja građana oštećenog vida Tuzla i Sajda Arnautović,

Udruženje majki hendikepirane djece, koje su dale nesebičan doprinos i ekspertizu u oblasti unapređenja kvaliteta života osoba sa invaliditetom

na lokalnom nivou. Treba istaći da su upravo na njihovu preporuku odnosno zahtjev, strateška oblast i mjere iz Politike socijalnog uključivanja

koje se odnose na osobe sa invaliditetom, u ovom planskom dokumentu inkorporirane u okviru drugih oblasti, a ne kao posebna cjelina.

Stručna i konsultativna podrška članovima Radne grupe pružena je i od Tatjane Junuzagić, nacionalnog koordinatora GIZ GmbH, organizacije koja

je finansijski podržala izradu ovog Akcionog plana.

Prvenstveni zadatak Radne grupe bio je da revidira i operacionalizuje strateške ciljeve i mjere Politike u odnosu na trenutne odnosno, stvarne

potrebe građana Tuzle. Iz tog razloga neophodno je bilo da se prije svega ažuriraju podaci iz Politike koji odslikavaju trenutno stanje u oblasti

zapošljavanja, obrazovanja, zdravstvene odnosno socijalne i dječije zaštite u gradu Tuzla (situaciona analiza). Također je urađena analiza

dokumenata (istraživanja) koja su rađena sa ciljem definisanja položaja socijalno isključenih grupa kao i analiza postojećih strateških planova,

odluka na nivo grada i višim nivoima vlasti koji se tiču ove problematike.

U cilju dobijanja što kvalitetnijeg dokumenta, članovi Radne grupe prošli su obuku za monitoring i izradu lokalnog akcionog plana, koja je

organizovana od strane „Zemlja djece u BiH“. Sam proces izrade ovog dokumenta trajao je deset mjeseci u okviru kojeg je održano šest zajedničkih

radionica Radne grupe i nekoliko interresornih radnih sastanaka. Rad grupe zasnivao se na nekoliko značajnih komponenti koje su ga i činile

uspješnim: široka participacija – tim je obuhvatio veliki broj ljudi eksperata iz različitih oblasti; obuhvat predstavnika velikog broja kategorija

ciljne grupe - mladi različite starosti i socijalnog statusa, osobe sa invaliditetom, starije i iznemogle osobe, žene, pripadnici nacionalnih manjina i

sl.; transparentnost u radu - razmjena znanja, ideja i sposobnosti; struktuirane obaveze i zadaci – postojala je jasna podela uloga i pravila rada;

konsenzus u donošenju odluka - odluke se donosile uz konsultacije sa svim članovima i partnerima.

9

Akcioni plan Politike socijalnog uključivanja Grada Tuzla za period 2017-2018. godina izrađen je u skladu sa HRBAP metodologijom (Human Rights

Based Approach to Programming) baziranu na ljudskim pravima, sa posebnim fokusom na principe nediskriminacije i participacije. Utemeljen je

na Politici socijalnog uključivanja općine Tuzla 2014-2018. godina a njegova operacionalizacija sastoji se u tome da Akcioni plan sadrži jasne i

konkretne mjere i aktivnosti čijom realizacijom će se ostvariti strateški ciljevi navedene Politike. Identifikovani su i nosioci realizacije utvrđenih

aktivnosti, vrijeme njihove implementacije, pokazatelji uspjeha kao i izvori verifikacije i izvori finasiranja. Značajno je istaći da su ovim planskim

dokumentom također imenovani i nosioci monitoringa za svaku pojedinačnu aktivnost u cilju kontinuiranog praćenja stepena njene realizacije.

4. SITUACIONA ANALIZA

4.1. Opšti podaci o Gradu Tuzla

4.1.1. Geografski položaj

10

Grad Tuzla je organizovan u 40 Mjesnih zajednica koje djeluju kao obavezan oblik mjesne samouprave putem kojih građani sudjeluju u odlučivanju

o poslovima iz samoupravnog djelokruga i lokalnim poslovima koji neposredno i svakodnevno utiču na njihov život i rad.

Urbano područje formira prostorni obuhvat 25 cjelovitih mjesnih zajednica. Postojećem prostornom obuhvatu urbanog područja grada pripojene

su: MZ Šićki Brod, MZ Bukinje, MZ Lipnica Srednja, MZ Husino, MZ Par Selo, MZ Grabovica i MZ Simin Han. Površina urbanog područja grada iznosi

11.324 ha što je 37,4% od ukupne površine općine i 82,6% od ukupne površine svih urbanih područja.

Po prostorno-demografskoj analizi grad Tuzla pripada tipu područja visoke koncentracije, sa gustinom naseljenosti od 447,8 stanovnika na 1 km²

što ga svrstava u red najgušće naseljenih područja u BiH. Grad Tuzla, u kontinuitetu već nekoliko godina unazad bilježi negativan prirodni priraštaj.

U 2015. godini rođeno je 975 a umrlo je 1.124 lica a taj negativni trend nastavljen i u 2016. godini.

Grad Tuzla je administrativno sjedište, te privredni, zdravstveni, kulturni i obrazovni centar Tuzlanskog kantona i spada među 4 najveća grada u Bosni i Hercegovini. Nalazi u sjeveroistočnom dijelu Bosne i Hercegovine, na prosječnoj nadmorskoj visini od 239 metara. Površina grada Tuzla je 303 km² odnosno 10,9% ukupne površine Tuzlanskog kantona. Sa sjeverozapada je okružen planinskim vijencem Majevica (Medvednik 843 m2), s jugozapada planinama Ozren, Konjuh i Javornik. Osnovnu mrežu vodotoka čini rijeka Jala sa svojim pritokama, od kojih su najveće Solina i Joševica, te Požarnička rijeka, Grabov i Mramorski potok. Povoljan geografski položaj omogućava gradu Tuzla dobru povezanost s ostalim regionima u Bosni i Hercegovini, kao i sa susjednim državama, Hrvatskom i Srbijom, te gotovo podjednako s regionima jugoistočne, centralne i zapadne Evrope. Tuzla danas jedini grad u Evropi koji ima slano jezero i jedini grad na svijetu čije je slano jezero istovremeno i kupalište i plaža u najužoj historijskoj jezgri grada.

https://hr.wikipedia.org/wiki/Majevica

https://hr.wikipedia.org/wiki/Medvednik

https://hr.wikipedia.org/wiki/Ozren_(planina_u_BiH)

https://hr.wikipedia.org/wiki/Konjuh_(planina)

https://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Javornik_(planina_u_BiH)&action=edit&redlink=1

https://hr.wikipedia.org/wiki/Rijeka_(vodotok)

https://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Solina&action=edit&redlink=1

https://hr.wikipedia.org/wiki/Jo%C5%A1evica

https://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Po%C5%BEarni%C4%8Dka_rijeka&action=edit&redlink=1

https://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Grabov_potok&action=edit&redlink=1

https://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mramorski_potok&action=edit&redlink=1

11

4.1.2. Demografski podaci

a) Ukupan broj stanovnika

Prema popisu stanovništva iz 1991. godine na području općine živjelo je ukupno 131.618 stanovnika, raspoređenih u 66 naselja. U odnosu na

navedeni podatak, posljednji popis stanovništva iz 2013 godine ukazuje da u 40 mjesnih zajednica Grada Tuzla živi 110.979 stanovnika odnosno,

52.745 ili 47,53% lica muškog spola i 58.234 ženskog spola tj. 52,47%.8 Tabela 1. Struktura stanovništva prema petogodištima i spolu (Popis stanovništva 2013. godine)

TUZLA Starosna dob

0-4 5-9 10-14 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-74 iznad 75

Ukupno 5.105 4.709 4.816 6.823 7.029 8.282 8.028 7412 6.798 8.386 9.910 9.065 7.796 9.951 6.869

Muški spol 2.666 2.394 2.408 3.582 3.516 4.106 3.994 3.602 3.296 3.872 4.654 4.272 3.531 4.205 2.647

Ženski spol 2.439 2.315 2.408 3.241 3.513 4.176 4.034 3.810 3.502 4.514 5.256 4.793 4.265 5.026 4.222

b) Struktura stanovništva (starosna, spolna i etnička struktura)

Prosječna starost stanovnika Grada Tuzla je 41,08 godina, što je nešto više u odnosu na prosječnu starost u TK (38,38) odnosno, u Federaciji BiH

(38,47). Žene u Gradu Tuzla imaju u prosjeku 42,44 godine a muškarci 39,08 godina . Djeca od rođenja do 19 godina života čine 19,33 % ukupnog

stanovništva, dok 15,15% stanovnika Grada Tuzla pripada populaciji lica preko 65 godina starosti.9 U poređenju sa podacima iz posljednjih pet

godina u demografskoj strukturi Grada Tuzla došlo je do sljedećih promjena:

➢ povećano učešće mlađe populacije (0-14 godina) sa 19,0% na 23,6%, ➢ smanjeno je učešće radno aktivnog stanovništva sa 71,0% na 66,7%, ➢ smanjeno je učešće starijih-radno neaktivnih osoba (65 i više godina) sa 10,0% na 9,7%.10

8 Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Bosni i Hercegovini, 2013., Rezultati popisa, “Stanovništvo prema starosti po petogodištima i spolu, nivo općine u BiH”, rezultati objavljeni 2016 godine http://www.popis2013.ba/popis2013/doc/Popis2013prvoIzdanje.pdf 9 Ibid 10 Strategija neprofitno-socijalnog stanovanja Grada Tuzle 2017-2021.,septembar 2016.

12

Tuzla je multietnička sredina u kojoj prema posljednjem popisu stanovništva živi 72,8% Bošnjaka, 13,9% Hrvata, 3,04% Srba i 10,25% ostalih.

Najbrojnija nacionalna manjina su Romi.

c) Prirodni priraštaj stanovništva

Prirodni priraštaj stanovništva u periodu od 2008.-2016. godine u kontinuitetu bilježi značajni pad broja živorođenih. U 2016. godini zabilježen

je najveći negativni prirodni priraštaj stanovništva ( -197).

Grafikon 1. Prirodni priraštaj stanovništva

Izvor: Statistički godišnjak/ljetopis Federacije BiH 2016.

Prema podacima Federalnog zavoda za mirovinsko/penzijsko i invalidsko osiguranje u 2015. godini 24.973 građana Tuzle ostvarivali su pravo na

penziju (starosnu, invalidsku i porodičnu), od čega se najveći broj (12.966) odnosi na starosnu penziju.

U 2013. godini, u strukturi ukupnih domaćinstava (42.630 domaćinstava) najviše su zastupljena domaćinstva sa dva člana (28,69%), zatim sa tri

člana (9.991 domaćinstava) te sa jednim članom – samačka domaćinstva (9.815). Broj porodica sa osam i više članova je 97, dok je sedmočlanih

2008. 2009. 2010. 2011. 2012. 2013. 2014. 2015.

Živorođeni 1,097 1,109 1,146 1,107 1,065 1,030 1,019 1,021

Umrli 1,171 1,148 1,186 1,151 1,105 1,107 961 1,164

Prirodni priraštaj -74 -39 -40 -44 -40 -77 58 -143

-400-200

0200400600800

1,0001,2001,400

Prirodni priraštaj stanovništva u gradu Tuzla

13

i šestočlanih porodica ukupno 716. Prosječan broj članova po domaćinstvu je 2,59, što je identično prosjeku u TK, a nešto manje u odnosu na

prosjek u Federaciji BiH (3,09) odnosno, u BiH (3,04).11

Grafikon 2. Domaćinstva prema broju članova (Popis stanovništva 2013.)

d) Lica sa invaliditetom

Posljednjim popisom stanovništva po prvi put su se prikupljali podaci o broju lica sa invaliditetom koja imaju poteškoće u obavljanju svakodnevnih

aktivnosti, razvrstani prema vrsti invaliditeta i spolu. U gradu Tuzla živi 12.780 lica sa invaliditetom što je 11,51 % u odnosu na ukupan broj

stanovnika. Od toga, 8.661 tj. 7,8% ima smetnje sa kretanjem, 2.945 tj. 2,6% sa sluhom, 5.508 tj. 4,9% sa vidom, 2.819 tj. 2,5% sa pamćenjem,

11 Konačni rezultati Popisa 2013., Knjiga 3. Domaćinstva i porodice, dostupno na: http://fzs.ba/index.php/popis-stanovnistva/popis-stanovnistva-2013/konacni-rezultati-popisa-2013/

23%

29%24%

19%

4% 1% 0% 0%

Broj domaćinstava

sa 1 članom sa 2 člana sa 3 člana sa 4 člana

sa 5 članova sa 6 članova sa 7 članova 8 i više članova

http://fzs.ba/index.php/popis-stanovnistva/popis-stanovnistva-2013/konacni-rezultati-popisa-2013/

14

koncentracijom ili sporazumjevanjem, 1.716 lica (1,5%) zbog invaliditeta nije u mogućnosti da se samostalno odijeva i održava ličnu higijenu,

1.319 tj. 1,2% lica sa invaliditetom ima poteškoće u komunikaciji i sporazumijevanju sa drugima, dok 5.315 tj.4,8% ima kombinovane poteškoće.12

U pogledu polne strukture lica sa invaliditetom, slika je sljedeća: Tabela: 2. Starosna struktura stanovništva koje ima poteškoće pri obavljanju svakodnevnih aktivnosti u Gradu Tuzla

Spol

Ukupno sa poteškoćama

Vrste poteškoće Vid iako nosi naočale

Sluh. iako koristi slušni aprat

Hod ili penjanje uz stepenice

Pamćenje ili koncentracija

Odijevanje i održavanje lične higijene

Komunikacija (sporazumijevanje sa drugima)

Sa više poteškoća

Ukupno 12.780 5.508 2.945 8.661 2.819 1.716 1.319 5.315 Muško 5.302 2.096 1.350 3.310 1.183 682 619 2.063 Žensko 7.478 3.412 1.595 5.351 1.636 1.034 700 3.252

Od ukupne populacije lica sa invaliditetom 58,5% su ženskog spola. Gotovo polovina ženske populacije (43,48%) ima kombinovane poteškoće,

što značajno umanjuje njihove mogućnosti za samostalno obavljanje svakodnevnih radnih i društvenih aktivnosti.

e) Raseljeno stanovništvo i povratnici

Na području grada trenutno živi 3.910 raseljenih lica iz 42 općine Bosne i Hercegovine. U alternativnom smještaju zbrinuto je 246 porodica,

odnosno 729 raseljenih lica i to u: kolektivnom naselju Mihatovići, KHV Solina, Slavinovići, Lipnica i Zgrada GTZ-a u Solini, dok se u

individualnom smještaju nalazi 1.044 porodice ili 3.133 raseljena lica. U institucionalnom smještaju (Dom za djecu bez roditeljskog staranja i

Dom penzionera) boravi 48 raseljenih lica.13

Prema podacima Službe za boračku-invalidsku i stambenu zaštitu, do početka 2014. godine, u kategoriji stvarni povratnik evidentirano je

ukupno 709 lica, dok 66 povratnika povremeno borave u gradu.14

12 Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Bosni i Hercegovini, 2013., Rezultati popisa,”, “Osobe sa poteškoćama prema vrsti poteškoće i spolu, nivo općine u BiH”, dostupno na : http://fzs.ba/index.php/popis-stanovnistva/popis-stanovnistva-2013/konacni-rezultati-popisa-2013/ 13 Lokalni akcioni plan za unapređenje položaja readmisiranih povratnika u gradu Tuzla 2015-2018. godina 14 Ibid



15

f) Migracije stanovništva

Uspoređujući migracije stanovništva u periodu 2009.-2013. vidljivo je da je broj doseljenih osoba bio najveći u 2009. godini (1.112) i 2012.

(1.061), dok je najveći broj iseljenih osoba bio u 2012. (1.282) i 2013. (927).

Grafikon 3. Migracije stanovništva 2009.-2013. godine

Izvor: Federalni zavod za statistiku

4.1.3. Stambeni fond

Stambeni fond u gradu čini 58.927 stanova od čega se 70,5% koristi za stanovanje (41.583), dok je 13.258 tj. 22,5% stanova prazno. Oko 3%

stanova se koristi samo za odmor i rekreaciju. Na teritoriji grada se nalazi ukupno 19 kolektivnih stambenih jedinica od čega je 8

studentskih/džačkih domova/internata, 4 zdravstvene i ustanove za socijalnu zaštitu te 3 objekta za smještaj raseljenih i izbjeglih lica.

815880

771

1,282

927

1,112975 941

1,061977

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

2009. 2010. 2011. 2012. 2013.

Broj stanovnika koji je napustio grad Broj stanovnika koji je doselio u grad

16

4.2. Lokalne strategije – akcioni planovi u oblasti socijalne inkluzije

Grad Tuzla u dosadašnjem radu pokazala je senzibilnost za pitanja koja se tiču pojedinih grupa koje su ranjive i u riziku su od socijalne

isključenosti na način da je donijela nekoliko starteških dokumenata u oblasti socijalne inkluzije:

• Strategija razvoja općine Tuzla do 2016 godine sa Planom implementacije Strategije razvoja Grada Tuzla i indikativnog finansijskog

okvira za 2017.-2019. godinu

• Akcioni plan zapošljavanja Grada Tuzla za period 2017.– 2020. godina

• Lokalni akcioni plan za unapređenje položaja readmisiranih povratnika u gradu Tuzla za period 2015.-2018. godina

• Akcioni plan prevencije maloljetničkog prestupništva i primjene alternativnih mjera u Gradu Tuzla za period 2014.-2016. godina

• Startegija neprofitnog socijalnog stanovanja Grada Tuzla 2017. – 2021. godina

• Lokalni akcioni plan socijalne inkluzije raseljenih osoba i povratnika u Gradu Tuzla

U 2016. godini, Odlukom Gradonačelnika15, započet je i proces izrade Strategije prema mladima na području Grada Tuzla za period 2017.-2026.

godina, koja je u svojoj završnoj fazi izrade i trebala bi se naći pred Gradskim vijećem u drugoj polovini 2017. godine.

Nadalje, u cilju unapređenja kvaliteta života Roma u gradu Tuzla, prije svega u oblasti zapošljavanja, stambenog zbrinjavanja, zdravstvene i

socijalne zaštite te obrazovanja, formirana je radna grupa koja radi na izradi Akcionog plana za rješavanje problema Roma u gradu Tuzla za

period 2018.-2021. godina. Učešće u kreiranju ovog dokumenta uzeli su predstavnici nadležnih institucija i organizacija, kao i pripadnici romske

manjine, te aktivisti u nevladinim organizacijama.

Važno je također istaći da je Grad Tuzla donijeo i nekoliko Programa koji su usmjereni ka socijalnoj inkluziji ranjivih kategorija građana, kao što

je Program aktivne politike zapošljavanja iz oblasti poduzetništva na području Grada Tuzla za 2016. godinu16 („Službeni glasnik Grada Tuzla“,

broj 5/16)

15 Odluka o pristupanju izradi Strategije prema mladima na području Grada Tuzla za period 2017.-2026.godina broj: 02-05-7017-2016 od 20.06.2016. godine 16 Program se odnosi na podršku stvaranja novih radnih mjesta (zapošljavanje osoba s evidencije nezaposlenih u Gradu Tuzla) s ciljem sprečavanja dugotrajne nezaposlenosti i odliva kadrova

zatim , zapošljavanje osoba sa invaliditetom te stipendiranje učenika za pis na deficitarna proizvodna zanimanja koja traži lokalno tržište rada. Za ostvarivanje ovog Programa u Budžetu Grada

17

4.3. Pregled stanja po oblastima

4.3.1. Obrazovanje

U pogledu obrazovne strukture stanovnika grada Tuzla, najveći broj građana (52,9%) ima završenu srednju školu. Samo 13,8% stanovnika je sa

visokom stručnom spremom dok nepotpuno osnovno obrazovanje ima 6.228 građana tj. 6,46% stanovnika. Bez ikakvog obrazovanja je 3.226 tj.

3,35% građana starijih od 15 godina, što je nešto manje od prosjeka u Federaciji BH (4,42%). Žene čine čak 87,2 % ove populacije. Rezultati

posljednjeg popisa stanovništva pokazuju da je 2.269 stanovnika (277 M i 1992 Ž) starijih od 10 i više godina nepismeno, tj. 2,24% u odnosu na

ukupno stanovništvo. Prvenstveno se radi o licima iznad 65 godina života koja čine 73,7% ove populacije.17

Obrazovna struktura stanovništa može se vidjeti u narednoj tabeli:

Tabeli 3. Stanovništvo staro preko 15 i više godina prema najvišoj završenoj školi i spolu u Gradu Tuzla18

Spol Ukupno Bez ika kvog obrazovanja

Nepotpuno osnovno obrazovanje

Osnovna škola Srednja škola Specijalizacija poslije srednje škole

Viša škola i prvi stepen fakulteta

Visoka škola

Ukupno 96.349 3.226 6.228 15.907 52.917 1.125 3.591 13.355

Muški 45.277 413 1.450 6.043 28.217 933 1.961 6.260

Ženski 51.072 2.813 4.778 9.864 24.700 192 1.630 7.095 Izvor: Agencija za statistiku Bosne i Hercegovine

Predškolski odgoj i obrazovanje kao prvi i integralni dio cjelokupnog sistema odgoja i obrazovanja u nadležnosti je Grada Tuzla. Temeljni cilj predškolskog odgoja i obrazovanja je osiguranje optimalnih i jednakih uvjeta da svako dijete, od šest mjeseci života do polaska u osnovnu školu, razvija i ostvaruje svoje pune potencijale i kompetencije kroz različite vidove kvalitetnog, profesionalnog, institucionalnog i vaninstitucionalnog, formalnog i neformalnog predškolskog odgoja i obrazovanja. Na području grada Tuzla usluge predškolskog odgoja i obrazovanja pruža jedna javna ustanova i dvije privatne predškolske ustanove. U predškolskim ustanovama na području Tuzlanskog kantona koriste se slijedeći programi: Tuzla osigurana su ukupna sredstva u iznosu od 150.000,00 KM. Iznos novčane pomoći po jednom zaposlenom radniku je 2.000 KM usmjereno na sufinansiranje uplate doprinosa na plaću dok

plaću obezbjeđuje poslodavac. Za zapošljavanje osoba sa invaliditetom obezbjeđena su ukupna sredstva u iznosu od 25.000,00 KM odnosno 2.500 KM po jednoj uposlenoj osobi sa invaliditetom,

dok su planirana ukupna sredstva za stipendiranje 50 učenika koji upišu škole za deficitarna zanimanja iznosila 25.000 KM odnosno 500 KM po učeniku na godišnjem nivou. 17 Konačni rezultati Popisa 2013., Knjiga 4.Obrazovne karakteristike, dostupno na: http://fzs.ba/index.php/popis-stanovnistva/popis-stanovnistva-2013/konacni-rezultati-popisa-2013/ 18 Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Bosni i Hercegovini, 2013. Rezultati popisa


18

a) cjeloviti razvojni program, b) specijalizovani razvojni program, c) prilagođeni program, d) interventni, kompenzacioni i rehabilitacioni program, e) program jačanja roditeljskih kompetencija, f) obavezni program predškolskog odgoja i obrazovanja pred polazak u osnovnu školu.19 Javna ustanova „Naše dijete“, čiji je osnivač Grad Tuzla, raspolaže sa 12 objekata na različitim lokacijama grada. U 2015. god. za smještaj djece korišteno je 10 objekata. Objekat „Crvenkapica „ u naselju Solina uz saglasnost osnivača koristi JZNU „ Dom zdravlja“ za potrebe ambulante, dok objekat „Radost“ u naselju Goli brijeg nije u funkciji zbog neuslovnosti i potrebe za adaptacijom. U školskoj 2014/2015. godini, usluge redovnog programima predškolskog odgoja i obrazovanja u ovoj ustanovi koristilo je 1.406 predškolske djece, što je oko 18% od ukupnog broja predškolske djece u gradu Tuzla. Prosječan broj prisutne djece po odgojnoj grupi u obdaništima je 21 dijete. Najveći prosjek (26 djece) zabilježen je u objektu „Zeko“ u ul. Aleja bosanskih vladara, a najmanji (15,7) u objektu „Jelenko“ (Mosnik). Programom obaveznog predškolskog odgoja i obrazovanja pred polazak u školu obuhvaćeno je 621 dijete, što je uz djecu koja su boravila u vrtiću, a u godini su pred polazak u osnovnu školu, 100% -tni obuhvat ove djece. Realizacijom ovog Programa u cjelosti se implementira Okvirni Zakon o predškolskom odgoju i obrazovanju koji predviđaju obavezno uključivanje djece pred polazak u osnovnu školu u organizovani predškolski odgoj i obrazovanje u trajanju od minimalno 150 efektivnih sati rada, po tri sata na dnevnoj bazi. Program je realizovalo stručno osoblje predškolske ustanove, a odvijao se u 20 osnovnih škola na području grada Tuzla i u 4 vrtića JU Naše dijete (za škole Pazar, Tušanj, Mejdan, Jala).20 Od 2014. godine realizacija obaveznog vida predškolskog odgoja za svu djecu u godini pred polazak u osnovnu školu finansira se iz sredstava Budžeta Grada Tuzla. U gradu Tuzla postoje i dvije privatne predškolske ustanove: „Aladin“ u kojem je smješteno 210 djece i „Maštaonica“, čiji je kapacitet 40-ero djece dok usluge trenutno koristi 37-ero korisnika. Rad predškolske javne ustanove finansira se iz Budžeta Grada Tuzla (40,77%) i participacije korisnika usluga. U 2015. godini iz Budžeta Grada Tuzla, u vidu Transfera za rad JU „Naše dijete“ izdvojeno je 1.165.000,00 KM, dok su budžetska izdvajanja u 2016. godini iznosila 1.180.000,00KM .

19 Zakon o predškolskom odgoju i obrazovanju TK („Službene novine TK“ broj: 12/09, 8/11, 10/13), član 37. 20 Izvještaj o poslovanju JU za predškolski odgoj i obrazovanje „Naše dijete“ Tuzla za period od 01.01.2015. do 31.12.2015. godine,str.7

19

U javnoj ustanovi, u školskoj 2015/2016 godini, mjesečna participacija za cjelodnevni boravak (8 sati) iznosila je 160,00 KM što predstavlja povećanje od 22% u odnosu na 2013/2014 godinu, dok za poludnevni boravak (5 sati) roditelji plaćaju 125,00 KM odnosno za 32% više u odnosu na iznos participacije prije tri godine. U privatnom obdaništu „Aladin“ cijena usluge smještaja za cjelodnevni boravak je različita ovisno od odgojne grupe, za jasličku grupu (djeca do 3 godine) iznosi 240 KM a za odgojnu grupu 220 KM. U privatnom obdaništu „Maštaonica“ za cjelodnevni boravak djeteta plaća se 220 KM, a za poludnevni 160 KM. Nema subvencije troškova boravka djece iz socijalno ugroženih i drugih ranjivih kategorija djece u javnim ustanovama predškolskog odgoja i obrazovanja iz Budžeta Grada Tuzla. U školskoj 2015/2016 godini u ustanovi je uposleno 127 uposlenika odnosno 74,27% u odnosu na sistematizaciju radnih mjesta. U neposrednom odgojno obrazovnom radu angažovan je 81 uposlenik a 25 uposlenika radi na pripremi hrane, serviranja, održavanja higijene.21 U privatnom obdaništu „Aladin“ djelatnost predškolskog odgoja i obrazovanja realizuje 20 uposlenika, dok u obdaništu „Maštaonica“ o korisnicima usluge brine pet radnika. Osnovno, srednje i visoko obrazovanje su u isključivoj nadležnosti Tuzlanskog kantona. Osnovno obrazovanje je u gradu Tuzla je organizirano u 23 redovne osnovne škole, jednu osnovnu muzičku školu i dvije škole za obrazovanje djece sa posebnim potrebama. U školskoj 2016/2017 godini osnovnu školu u gradu Tuzla pohađalo je ukupno 8.550 učenika, od čega je 80 djece bilo uključeno u školu za djecu sa posebnim potrebama. U poređenju sa školskom 2007/2008 godinom kada je osnovno obrazovanje u Tuzli pohađao 11.344 učenika vidljivo je da je u 2016/2017 školskoj godini godini došlo do značajnog pada broja učenika u osnovnim školama u Tuzli za oko 24,6 % odnosno 2.794 učenika . Trend smanjenja učenika u osnovnom obrazovanju je posljedica velikog pada nataliteta.22 Ukupni prostorni kapaciteti u školama osnovnog obrazovanja na području grada Tuzla su 58.328 m² ili po učeniku 5,2 m2. (prostor nije ravnomjerno rasporedjen), a površina prostora oko objekata škola (sportski tereni, dvorište) je 171.545 m². Prema normativima i standardima za osnovno obrazovanje u pojedinim školama nedostaje radni školski prostor za obavljanje nastavno-procesnog rada, prije svega u školama: "Brčanska Malta"; "Centar"; "Jala"; "Novi Grad"; "Pazar"; "Sjenjak"; "Slavinovići"; "Tušanj"; KŠC "Sv.Franjo". Osnovne škole u kojima je potrebno izgraditi fiskulturne sale su: OŠ "Pasci"; OŠ "Sjenjak" i OŠ "Solina". Srednje obrazovanje organizirano je u 16 samostalnih škola od kojih su 14 javne ustanove čiji je osnivač Tuzlanski kanton, dvije privatne škole (Behram-begova medresa i KŠC "Sv. Franjo"-Opća gimnazija, s tim što se rad obje ove škole finansira iz Budžeta TK). U školskoj 2016/2017 godini,

21 Ibid, str.8 22 http://fzs.ba/index.php/publikacije/statisticki-godisnjaciljetopisi/

20

srednje obrazovanje pohađalo je ukupno 6.363 učenika, što je za 36,3% manje u poređenju sa školskom 2007/2008. godini, kada je u srednjoj školi u ukupno 337 odjeljenja nastavu pohađalo 9.997 učenika.23 Srednje škole koriste prostor površine od 44.379 m² (ili cca 4,2m² po učeniku). Prema normativima i standardima za srednje obrazovanje nedostaje prostor u Mješovita srednja rudarska škola; Mješovita srednja građevinsko - geodetska škola ; Mješovita srednja saobraćajna škola; JU Mješovita srednja škola ; Srednja ekonomska škola; Srednja medicinska škola; Srednja trgovinska škola i Turističko-ugostiteljska škola.ƒ Fiskulturne sale potrebno je izgraditi u Mješovita srednja elektrotehnička škola, Mješovita srednja rudarska škola, Mješovita srednja hemijska škola, Mješovita srednja škola. Od 2014. godine u Gradu Tuzla djeluje i Privatna ustanova „Centar za obrazovanje odraslih“ koja obavlja djelatnost srednjoškolskog obrazovanja odraslih, u skladu sa odredbama Zakonom o srednjem obrazovanju i odgoju TK.24 Program obrazovanja odraslih ostvaruje se kroz:

➢ programe za sticanje srednje stručne spreme koji uključuje četverogodišnji i trogodišnji stručni program. Obrazovanje je namijenjeno licima sa najmanje završenom osnovnom školom i navršenih 18 godina život, a po završenom školovanju polaznici stiču srednju stručnu spremu četvrtog (IV/1) stepen. Isto tako u program za sticanje srednje stručne se upisuju lica koje imaju završen jedan od razreda srednje škole, nekog zanimanja, a žele nastaviti svoje školovanje za isto ili promijeniti zanimanje u sljedećim područjima rada: ekonomija, pravo, administracija i trgovina, ugostiteljstvo i turizam, saobraćaj, mašinstvo poljoprivreda i prerada hrane, šumarstvo i obrada drveta, elektrotehnika, geodezija i građevinarstvo, zdravstvo i tekstil.25 Trogodišnji stručni program namijenjen je licima sa najmanje završenom osnovnom školom i navršenih 15 godina života. Po završenom školovanju polaznici stječu srednju stručnu spremu trećeg (III/1) stepena. Isto tako u program za stjecanje srednje stručne mogu se upisati lica koja imaju završen jedan od razreda srednje škole, nekog zanimanja, a žele nastaviti svoje školovanje za isto ili promijeniti zanimanje u 11 različitih područja rada odnosno 40 zanimanja26

➢ programe prekvalifikacije, namjenjen licima sa završenom nekom od srednjih škola, a žele da se prekvalifikuju za neku drugu vrstu školske spreme četvrtog (IV/1) stepena.

23 http://fzs.ba/index.php/bosanski-bilteni/obrazovanje/ 24 PU "Centar za obrazovanje odraslih" Tuzla upisana je u Registar srednjih škola Tuzlanskog kantona pod rednim brojem 34, na strani 34, i to Rješenjem o upisu Privatne ustanove Centar za obrazovanje odraslih Tuzla u Registar srednjih škola Ministarstva obrazovanja, nauke, kulture i sporta Tuzlanskog kantona, broj: 10/1-38-5805-1/14 od 09.06.2014. godine. 25 U četverogodišnjem stručnom programu stiču se sljedeća zanimanja: tehničar drumskog saobraćaja, medicinska sestra-tehničar, poljoprivredni tehničar, prehrambeni tehničar, veterinarski tehničar, tehničar hortikulture, građevinski tehničar, poslovno pravni tehničar, ugostitetljski tehničar, ekonomski tehničar, turistički tehničar, šumarski tehničar, mašinskitehničar, ekološki tehničar. 26 trgovac, kuhar, konobar, poslaltičar, vozač drumskog saobraćaja, instalater centralnog grijanja, mehaničar šinskih vozila, plinski i vodoinstalater, automehaničar, metalostrugar, autolimar, zavarivač, alatničar, bravar, limar, kovač, kamenorezac, tesar-parketar, armirač-betonirac,tesar-krovopokrivač, zidar-fasader-izolater, moler-farber-soboslikar, keramičar-teracer-podopolagač, električar, autoelektričar, elektromehaničar, prehrambeni prerađivač, voćar-vinogradar-vinar, prerađivač mlijeka, cvjećar-vrtlar, mesar, pekar,farmer, rukovodilac mehanizacije u šumarstvu,čuvar šuma i lovišta, rasadničar, njegovateljica, frizer, obućar, krojač.

http://www.centar-tuzla.com/OpisZanimanja.aspx



21

➢ programe usavršavanja, za područje rada: ugostiteljstvo i turizam (kuhar- majstor, konobar- majstor) te mašinstvo i obrada metala (automehaničar-majstor, bravar-majstor, zavarivač-majstor, metalostrugar-majstor).

Troškove srednjoškolskog obrazovanja odraslih snose polaznici, privredna društva čiji su radnici polaznici srednjoškolskog obrazovanja odraslih, službe za zapošljavanje ili druga zainteresovana pravna i fizička lica. Kada je visoko obrazovanje u pitanju, Grad Tuzla je univerzitetski grad a svoje akademsko zvanje studenti mogu steći na 20 visokoškolskih ustanova, od kojih 13 djeluju u okviru javne ustanove Univerzitet u Tuzli, dok preostalih 7 rade u sastavu privatnih visokoškolskih ustanova: Američki univerzitet u BiH Grad Tuzla, Evropski univerzitet KALLOS, Visoka škola za savremeno poslovanje, informacione tehnologije i tržišne komunikacije te CMS-Centar za multidisciplinske studije. U školskoj 2015/2016 godini na visokoškolskim ustanovana upisano je ukupno 11.231 studenata od čega je 10.971 na redovnim studijama. Udio ženske populacije u ukupnom broju studenata je 58,8%. Najveći broj studenata na javnom univerzitetu se obrazuje na Medicinskom fakultetu (2.099) a zatim na Filozofskom fakultetu (1.604), dok je najmanji broj na Akademiji dramskih umjetnosti (45) i Fakultetu za tjelesni odgoj i sport (175). Tabela 4. Upisani studenti na visokoškolskim ustanovama u Gradu Tuzla, školska 2015/2016 godina

Naziv visokoškolske ustanove

Upisani studenti školska 2015/2016. godina

Ukupno Žene Od toga redovni studenti

Ukupno Žene

UN

IVER

ZITE

T

U

TU

ZLI

Ekonomski fakultet 928 628 864 594

Pravni fakultet 560 371 545 348

Medicinski fakultet 2.099 1.437 2.070 1.419

Fakultet elektrotehnike 808 279 808 279

Mašinski fakultet 595 154 595 154

Prirodno matematički fakultet 520 358 520 358

Edukacijsko rehabilitacijski fakultet 489 438 489 438

Filozofski fakultet 1.604 1.133 1.064 1.133

Fakultet za tjelesni odgoj i sport 175 26 163 24

Farmaceutski fakultet 633 532 633 532

Rudarsko geološko građevinski fakultet 1.186 381 1.186 381

Tehnološki fakultet 830 566 830 566

Akademija dramskih umjetnosti 45 17 45 17

22

Am

eri

čki

un

ive

rzit

et

u

BiH

Fakultet Američka škola za tehnologiju 157 27 157 27

Fakultet Američka škola za ekonomiju 27 21 25 19

Fakultet Američka škola za državnu upravu 88 47 86 47

Američka akademija modernih umjetnosti 78 44 77 44

Evropski univerzitet KALLOS 156 77 156 77

Visoka škola za savremeno poslovanje, informacione tehnologije i tržišne komunikacije

223 75 128 42

CMS-Centar za multidisciplinske studije 30 4 13 1 Izvor: Federalni zavod za statistiku, Tuzlanski kanton u brojkama 2016. Godina

Kada je riječ o studentima iz grada Tuzla, u školskoj 2014/2015 godini na različitim visokoškolskim ustanovama upisano je 3.992 studenata . Najveći broj ih pohađa Univerzitet u Tuzli, dok se nešto manje obrazuje na Univerzitetu Sarajevo (316), Sveučilištu Mostar (68), Američkom univerzitetu u BiH (35), Univerzitetu Zenica (28), Internacionalni univerzitet u Sarajevu (28). Posebna namjenska sredstva za unapređenje uslova i samog procesa obrazovanja, od osnovnog do univerzitetskog, nisu predviđena u budžetu Grada Tuzla. Međutim, kroz budžetsku stavku „Grantovi pojedincima –stipendije“ iz budžeta Grada Tuzla u 2016. godini izdvojeno je 49.975 KM za stipendiranje 29 studenata, 20 učenika srednjih škola, 14 sportista koji su ostvarili natprosječan uspjeh . Također je važno napomenuti da je u 2016. godini gradska uprava nastavila i sa stipendiranjem učenika deficitarnih proizvodnih zanimanja. Tako je u 2016. godini, mjerama aktivne politike zapošljavanja, obuhvaćeno stipendiranje učenika koji se upišu u škole za deficitarna zanimanja. Zajedničkim djelovanjem sa obrazovnim ustanovama i subjektima koji će obezbijediti stručnu praksu za ove učenike, Grad Tuzla je osigurao sredstva za stipendije učenika koji se upišu na sljedeća deficitarna zanimanja: obućar, krojač, bravar i metalostrugar, u iznosu od 500,00 KM po učeniku, na godišnjem nivou. U skladu sa utvrđenim uslovima, kriterijima i postupku raspodjele sredstava za ovaj oblik podrške, nakon što su završeni upisni rokovi za navedena deficitarna zanimanja, ovom podrškom, odnosno stipendiranjem, u 2016. godini obuhvaćeno je bilo ukupno 19 učenika, od čega 4 učenika za zanimanje metalostrugar i bravar-cjevar, te 15 učenika za zanimanje obućar.

4.3.2. Zapošljavanje

23

Na evidenciji JU Služba za zapošljavanje TK na kraju decembra 2016. godine, evidentirano je 91.693 nezaposlenih lica od čega je 49.762 žene. Prema podacima ove Službe u istom periodu registrovana ukupna nezaposlenost u gradu Tuzla je 19.156 nezaposlenih lica od čega su 54% žene. U odnosu na isti period 2015. godine broj evidentiranih je manji za 950 nezaposlenih lica. Razlozi smanjenja broja nezaposlenih lica na područja grada Tuzla su povećane kontrole javljanja nezaposlenih lica, migracija nezaposlenih u zemlje EU kao i relativan porast zapošljavanja kroz posredovanje i zapošljavanje putem programa aktivne politike zapošljavanja i samozapošljavanja koje je sprovodila Služba za zapošljavanje TK i Služba za razvoj i društvene djelatnosti Grada Tuzla. U toku 2016. godine ukupno 3.630 lica je ostalo bez posla što je za 205 lica više u odnosu na 2015. godinu. Povećan je i broj novoprijavljenih lica (7.427) u odnosu na 2015. godinu za 874 lica. Od ukupnog broja evidentiranih nezaposlenih lica sa područja grada Tuzla koje traže zaposlenje njih 7.628 po prvi puta traže posao.27 Kvalifikaciona struktura evidentiranih nezaposlenih lica u decembru mjesecu 2016. godine za grad Tuzla je sljedeća: Garfikon 2. Struktura nezaposlenih lica prema stručnoj spremi

Ako se posmatra starosna dob nezaposlenih lica najmnogobrojnija su lica dobi od 15-30 godina starosti – 6.128 (32%), zatim od 50-65 godina – 4.756 (25%), 30-40 godina -4296 (22%) te od 40-50 godina -3976 (21%).

27 Analiza problematike zapošljavanja na području grada Tuzla sa posebnim akcentom na zapošljavanje mladih – prijedlog mjera, Služba za zapošljavanje TK, Tuzla, februar

2017. godine

11%1%

34%

31%

23%

Struktura nezaposlenih prema stručnoj spremi

VSS

VŠS

SSS

KV i VKV

NKV i PK

24

Grafikon 3. Broj nezaposlenih po godinama starosti

Deficitarna zanimanja kod VII stepena stručne spreme u 2016 godini su bila: dipl. Inžinjer saobraćaja, profesor fizike sa položenim stručnim ispitom, profesor/nastavnik likovne kulture, profesor/nastavnik muzičke kulture, profesor predškolskog odgoja, dipl. inžinjer agronomije, dipl. sanitarni inžinjer i dipl. Inžinjeg arhitekture. Od VKV i KV zanimanja najtraženiji su: limar-krojač, cjevar izolater, fasader, tesar, armirač, zidar, krojač, šivač i obućarski radnik. Zanimanja sa KV i VKV stručnom spremom su deficitarna u smislu da na evidencijama nezaposlenih lica nema lica mlađe životne dobi koja su završila školovanje za ova zanimanja, a veliki broj lica sa ovim zanimanjem je starosti iznad 45 godina i ima određeni procenat invaliditeta ili posljedice profesionalnih bolesti. Sa decembrom mjesecom 2016. godine na području grada Tuzla evidentirano je 30.981 zaposlenih lica, što je manje u odnosu na prethodnu godinu za 183 lica. Ubjedljivo najveća zaposlenost je u prerađivačkoj industriji te trgovini na malo i veliko, a zatim u obrazovanju i sektoru vađenja ruda i kamena. U 2016. godini od strane Biroa za zapošljavanje Tuzla realizovano je nekoliko programa zapošljavanja gdje je prednost data licima do 30 godina starosti i ženama, bez obzira na kvalifikaciju. Kroz Program sufinansiranja zapošljavanja – „Prilika za sve“ zaposleno je 231 lice sa područja grada, od toga 127 žena. Nakon izvršene evaluacije po isteku ugovora o sufinasiranju u radnom odnosu je zadržano 123 lica od toga 68 žena. Programom sufinasiranja zapošljavanja teško zapošljivih lica – „Vaučer za posao“ uposleno je 20 nezapsolenih sa područja grada. Posredstvom programa „Prvo radno iskustvo“ kod 85 poslodavaca uposleno je 187 nezaposlenih lica sa područja grada Tuzla, dok je programom samozapošljavanja zaposleno 70 nezaposlenih lica. Sufinansiranje sezonskog zapošljavanja te zapošljavanja i samozapošljavanja u oblasti poljoprivrede omogućilo je zapošljavanje 35 nezaposlenih lica. Posredstvom Programa zapošljavanja Roma uposlena su 4 lica romske nacionalnosti.

32%

22%21%

25%

Broj nezaposlenih po godinama starosti

15-30

30-40

40-50

50-65

25

Zdravstveno osiguranje putem Službe za zapošljavanje sa decembrom 2016. godine ostvarilo je 13.989 lica odnoso 73% ukupno evidentiranih nezaposlenih lica sa područja grada. Prostorije Službe za zapošljavanje se nalaze na prvom spratu i nažalost isti nema prilagođen pristup licima sa invaliditetom pa samim tim ne postoje uslovi za dostupnost njihovih usluga licima sa smanjenom pokretljivošću. U gradu Tuzla, prema evidenciji gradskih službi, registrovano je 6075 samostalnih dijelatnosti i obrta (od čega je prema procjenama gradske uprave 3086 ili 50% aktivno) i registrovanih privrednih društava (doo, dd,... od kojih je prema realnim procjenama aktivno oko 70%). Iako kao jedinica lokalne samouprave nema ingerencije u ovoj oblasti, Grad Tuzla ulaže napore na polju smanjenja nezaposlenosti i povećanje broja zaposlenih. Aktivnosti su usmjerene na poboljšanje opće klime i ambijenta za ulaganje investitora i razvoj malih i srednjih preduzeća. U tom smjeru Grad Tuzla je ranije pružio materijalnu i finansijsku podršku za osnivanje dva poslovno-poduzetnička centra, i to BIT centar Tuzla i Razvojno-poduzetnički centar – Inkubator „Lipnica“ (RPC), od kada im pruža i kontinuiranu podršku. U BIT centaru je trenutno prisutno 25 kompanija iz oblasti ICT a zaposleno je ukupno 200 lica. Isto tako, u RPC centru se nalazi 32 preduzeća u kojima je zaposlenje našlo oko 314 lica. U 2016. godini u Budžetu Grada Tuzla, za podršku poduzetništva planirana sredstva su iznosila 185.000 KM i u odnosu na 2015. godinu veća su za 32%. Realizovana sredstva na ime aktivne politike zapošljavanja iz oblasti poduzetništva iznosila su 127.500 KM, što predstavlja izvršenje od oko 90% u odnosu na planirana sredstva na ime aktivne politike zapošljavanja. Direktno je podržano 27 registrovanih poslovnih subjekata koji su uposlili novih 58 radnika. Podrška po jednom uposlenom radniku je iznosila 2.000 KM, a za upošljavanje lica sa invaliditetom 2.500 KM, uz obavezu poslodavca da novouposlena lica zadrže u radnom odnosu najmanje šest mjeseci nakon dobijanja podrške. Potrebno je istaknuti da je u 2016. godini izostao odgovarajući interes poslodavaca za prijem u radni odnos lica sa invaliditetom i pored podrške koja je bila obezbjeđena iz Budžeta Grada Tuzla, te olakšica iz drugih fondova, koje prate upošljavanje ovih lica. Naime, prvobitnom planiranim sredstvima na ime podrške u zapošljavanju ove kategorije omogućeno je zapošljavanje ukupno 10 lica, ali su iskorištena sredstva samo u iznosu od 10.000,00 KM. Uposlena su samo 4 lica sa invaliditetom kod 3 poslovna subjekata sa područja grada Tuzla. Na ime podrške projekata NVO iz oblasti poduzetništva, Grad Tuzla je u 2016. godini izdvojio 50.000 KM. Podržano je 11 projekata u segmentu socijalnog poduzetništva usmjerenih na zapošljavanja lica sa invaliditetom i nezaposlenih žena u stanju socijalne potrebe, projekata usmjerenih na edukaciju, promociju i poduzetničko osposobljavanje mladih te projekte u funkciji promocije poduzetništva, ruralnog razvoja i ekološki održivog razvoja. Realizacijom podržanih projekata organizacija civilnog društva iz oblasti poduzetništva, direktne i indirektne koristi ostvarilo je preko 300 korisnika.28

28 Informacija o podršci projekata iz oblasti poduzetništva, u 2016. godini, Služba za ekonomski razvoj i društvene djelatnosti Grada Tuzla

26

4.3.3. Zdravstvena zaštita

Prema podacima Zavoda zdravstvenog osiguranja Tuzlanskog kantona, na dan 30.09.2016. godine, za područje grada Tuzla prijavljeno je 111.704 osiguranih lica, što je za 1,8% manje u odnosu na isti period prethodne godine. Podaci Zavoda ukazuju da je pokrivenost građana Tuzle obaveznim zdravstvenim osiguranjem 100%, što je za 11,83% više u odnosu na TK odnosno, 13,57% više u odnosu na Federaciju BiH.29 Ovaj pokazatelj treba uzeti sa rezervom jer postoji određeni broj punoljetnih nezaposlenih lica koji nisu na evidenciji nezaposlenih a pravo na obavezno zdravstveno osiguranje ne mogu ostvariti kao po nekom drugom osnovu. Osim toga, posljednje izmjene i dopune kantonalnog Zakona o socijalnoj zaštiti, zaštiti civilnih žrtava rata i zaštite porodice sa djecom koje su se desile u septembru 2015. godine isključile su iz prava na obavezno zdravstveno osiguranje djecu uzrasta od 6-15 godina starosti koja ne pohađaju redovan obrazovni proces. Stupanjem na snagu ovog Zakona, prema evidenciji Centra za socijalni rad Tuzla iz ovog prava isključeno je 30 djece. Skupština TK je u aprilu 2016. godine donijela izmjene i dopune Odluke o utvrdjivanju osnovica, stopa i načinu obračunavanja i uplate doprinosa na obavezno zdravstveno osiguranje na području TK kojima je teret uplate doprinosa za obavezno zdravstveno osiguranje za ovu kategoriju djece prebacila na jedinice lokalne amouprave. Gradska uprava još uvijek nisu donijela uputstva za primjenu navedene Odluke. U skladu sa Ustavom Federacije BiH zdravstvena zaštita je u zajedničkoj nadležnosti federacije i kantona. Federalno ministarstvo zdravlja ima ulogu kreatora politike i zakona iz ove oblasti, uz konsenzus kantona, a kantonima je dodijeljena uloga implementatora utvrđenih politika i zakona, kao i većinskog finansijera provođenja politika, zakona i rada zdravstvenih ustanova. Federalnim Zakonom o zdravstvenoj zaštiti propisano je da se zdravstvena djelatnost provodi kao primarna, specijalistiĉko-konsultativna i bolniĉka zdravstvena djelatnost i djelatnost javnog zdravstva.30 Bez obzira na ovakav način organizacije zdravstva, primarna zdravstvena zaštita, zadržala je lokalnu teritorijalnu organizaciju i strukturu, dok je sekundarna zdravstvena zaštita struktuirana na kontonalnom novu i na ovom području uglavnom se implemntira kroz Univerzitetsko klinički centar Tuzla, te izvjestan broj privatnih poliklinika. Zdravstvena zaštita na primarnom nivou obuhvata:

• djelatnost porodiĉne medicine;

• djelatnost zdravstvene zaštite djece;

• djelatnost polivalentnih patronaţnih sestara u zajednici;

• higijensko-epidemiološku zaštitu;

29 Izvještaj o izvršenju Finansijskog plana Zavoda zdravstvenog osiguranja Tuzlanskog kantona za period januar – septembar 2016. godine, dostupno na: file:///C:/Users/User/Downloads/Izvjestaj%20o%20izvrsenju%20Finansijskog%20plana%20za%20period%20januar%20-%20septembar%202016.pdf 30 Zakon o zdravstvenoj zaštiti FBiH, „Službene novine Federacije BiH“, broj 46/10, član 31.

27

• hitnu medicinsku pomoć;

• zaštitu reproduktivnog zdravlja ţena;

• zdravstvenu zaštitu kod nespecifiĉnih i specifičnih plućnih oboljenja;

• fizikalnu i mentalnu rehabilitaciju u zajednici;

• specifiĉnu zdravstvenu zaštitu radnika, kao dio medicine rada, ako je ugovorena sa poslodavcem;

• zubozdravstvenu zaštitu;

• laboratorijsku i radiološku dijagnostiku primarnog nivoa;

• apotekarsku djelatnost. Zdravstvena zaštita na primarnom nivou, pored navedenog, obuhvata:

• praćenje zdravstvenog stanja stanovnika i provoĊenje mjera za zaštitu i unapreĊenje zdravlja stanovnika;

• prevenciju, lijeĉenje i rehabilitaciju bolesti i povreda;

• otkrivanje i suzbijanje faktora rizika masovnih nezaraznih bolesti;

• specifiĉnu preventivnu zdravstvenu zaštitu mladih, naroĉito u osnovnim i srednjim školama, te visokim školama na svom podruĉju;

• imunizaciju protiv zaraznih bolesti;

• lijeĉenje i rehabilitaciju u kući;

• palijativnu njegu. U cilju obezbjeđenja potrebne dostupnosti zdravstvene zaštite, primarna zdravstvena zaštita organizuje se tako da je korisnicima dostupna u opštini njihovog prebivališta. Na prostoru grada Tuzla primarna zdravstvena zaštita je organizirana u JZNU Dom zdravlja „Dr. Mustafa Šehović“ (u daljem tekstu: Dom zdravlja), privatnim ordinacijama i apotekama. U Domu zdravlja, primarna zdravstvena zaštita ostvaruje se u 25 porodičnih ambulanti, 89 ordinacija i 24 područne ambulante. Primarna zdravstvena zaštita se u Dom zdravlja obavlja kroz odgovarajuće službe, ambulante i dispanzere za porodičnu medicinu, opću medicinu, opću zdravstvenu zaštitu predškolske i školske djece i omladine, stomatološku službu. U okviru djelatnosti Dom zdravlja djeluje i Centar za rani rast i razvoj sa svrhom promocije ranog razvoja djece, uključujući zdravlje, prehranu, dobro roditeljstvo. Važna komponenta u funkcioniranju Centra je pružiti prostor za posjete roditelja, organizovanje radionica za roditelje i djecu. U Centru su angažovani defektolog, psiholog i medicinska sestra. Unutar Programa primarne zdravstvene zaštite finansirani su slijedeći dodatni kriteriji i pripadajući dijelovi programa zdravstvene zaštite iz obaveznog zdravstvenog osiguranja: - Zdravstvene usluge medicinskog transporta, - Usluge uzimanja i dostave laboratorijskih uzoraka, - Prilagođavanje kapitacije odnosu broja korisnika ambulanti iz mreže, - Udaljenost ambulanti timova porodične medicine od sjedišta JZU DZ, -

28

Naknada na ime dostupnosti zdravstvene zaštite i - Zdravstvena zaštita osiguranih lica smještenih u ustanove soc. zaštite na području TK, - Zdravstvena zaštita učenika i studenata, - Laboratorijske usluge za osigurana lica na hroničnoj i peritonealnoj dijalizi (pripadajući dio), - Specifična i preventivna zdravstvena zaštita djece predškolskog i školskog uzrasta koja se bave sportom, - Zdravstvene zaštita osig.lica sa oštećenjem sluha, glasa i govora i - Program hemodijalize (dio stvarnih troškova koji nije pokriven sredstvima Federalnog fonda solidarnosti). Prema podacima Federalnog zavoda za programiranje razvoja koji se odnose na 2015 godinu, u Tuzli na jednog ljekara dođe 208 stanovnika, dok na jednog stomatologa 5.986 stanovnika.31 U pogledu zdravstvenog stanja stanovništva, zabrinjavajući je podatak da je najviše slučajeva tuberkuloze registrirano je upravo u Tuzlanskom kantonu (218) kao i najveći morbiditet (43,7/100.000).32

4.3.4. Socijalna zaštita

Na području grada Tuzla socijalna zaštita i briga se provodi putem JU Centar za socijalni rad Tuzla ( u dalje tekstu: Centar za socijalni rad) čiji je

osnivač Grad Tuzla. Cilj ove ustanove je da svim građanima koji se nađu u stanju potrebe za odgovarajućom mjerom, uslugom i oblikom socijalne

i porodične zaštite obezbijedi da pod jednakim uslovima, a u skladu sa važećim zakonskim i podzakonskim aktima, ostvare svoja prava. Grad Tuzla

kao osnivač finansira djelatnost Centra za socijalni rad odnosno, materijalne troškove i plaće zaposlenih, a kantonalno ministarstvo rada, socijalne

politike i povratka i Federalno ministarstvo rada i socijalne politike finansira različite oblike materijalnih davanja i socijalnih usluga u skladu sa

pozitivnom zakonskom regulativom u oblasti socijalne zaštite i zaštite porodica sa djecom.

Centar za socijalni rad svoju djelatnost obavljao preko osnovnih organizacionih jedinica-Službi i to: I Služba socijalne zaštite i starateljstva; II Služba finansijsko-računovodstvenih poslova III Služba pravnih i općih poslova IV Porodično savjetovalište. U Centru rade i tri stručna tima:

31 Socioekonomski pokazatelji po općinama u FBiH, april 2016 32 Zavod za javno zdravstvo FBiH, Studija o stanju zdravlja odrasloga stanovništva u Federaciji Bosne i Hercegovine 2015, dostupno na: http://www.zzjzfbih.ba/izdavastvo/publikacije/

29

- Stručni tim za zaštitu djece koji se bavi poslovima starateljstva, smještajem djece u porodice, domove, popisom i zaštitom imovine, usvojenjima, posredovanjem kod nesređenih odnosa u porodici, posredovanjem u mirenju bračnih partnera, povjeravanjem djece prije razvoda braka i održavanjem ličnih odnosa i neposrednih kontakata djece i roditelja i obradom maloljetnika pri sklapanju brakova.

- Stručni tim za zaštitu djece ometene u psihičkom i fizičkom razvoju i delinkventne djece čiji je zadatak smještaj djece u škole, zavode i porodice, smještaj u odgojne ustanove, obrada i smještaj u Vaspitno-popravni dom i maloljetničke zatvore, provodi mjere pojedinačnog nadzora i upućivanja u Disciplinski centar i rada sa djecom po povratku iz određene ustanove.

- Stručni tim za zaštitu poslovno nesposobnih, starih i drugih lica u čijoj nadležnosti je pokretanje postupka za oduzimanje poslovne sposobnosti, postavljanjem staraoca, zaštitom imovine poslovno nesposobnih lica, smještajem u porodice i ustanove socijalne zaštite, radom sa alkoholičarima, narkomanima i drugim, ostvarivanjem prava na materijalnu pomoć i rješavanje stambenih potreba, obezbjeđivanjem pomoći za sahranu umrlih lica i dr.

U 2016.godini u Centru je bilo zaposleno 35 radnika od toga 28 su bile žene. Poslove stručnog socijalnog i drugog rada iz oblasti socijalne zaštite,

zaštite civilnih žrtava rata i porodica sa djecom obavljalo je 12 socijalnih radnika, 4 pravnika, 2 pedagoga-psihologa, 1 psiholog, 2 sociologa i 1

dipl. ekonomista. Uz to bilo je angažovano 10 administrativnih radnika i 3 kao pomoćno osoblje. Na osnovu podataka Centra za socijalni rad, na

jednog socijalnog radnika dolazi 9.248 stanovnika što je ispod evropskog standarda.33 Centar ima prilagođen pristup za lica sa invaliditetom, te

posjeduje vozilo za odlazak na teren, kao i aktivnu bazu podataka u kojoj se evidentiraju korisnici prava socijalne zaštite. Centar za socijalni rad

posjeduje elektronsku bazu podataka (softver) o djeci i punoljetnim licima, korisnicima/ama usluga socijalne zaštite, i to program LOTUS (od

2010. godine), dok je program SOTAC u 2015. godine proširen na sve oblike koji podrazumijevaju novčana davanja po utvrđenim pravima.

Punoljetna lica korisnici socijalne zaštite

U 2016. u odnosu na 2015.godinu povećao se ukupan broj punoljetnih lica koje nemaju dovoljno prihoda za izdržavanje. Naročito se povećao

broj lica starosti od 18 do 26 godina i od 46 do 65 godina.

Starosna 2015. 2016.

33 4.000 stanovnika na jednog socijalnog radnika

30

struktura SVEGA ŽENE SVEGA ŽENE

18-21 31 12 43 25

22-26 70 30 69 32

27-45 224 117 222 129

46-59 252 143 288 157

60-65 164 95 196 110

65 i više godina 306 223 314 216

UKUPNO 1047 620 1132 669 Tabela 6.: Punoljetni korisnici socijalne zaštite

Prema podacima ovog Centra, u 2016. godini 675 građana koristilo je pravo na stalnu socijalnu pomoć, dok je u prethodnoj godini registrovano

624 korisnika ove novčane pomoći. I pored porasta broja korisnika, u 2016. godini od strane Vlade TK za ove namjene uplaćeno je manje sredstava

za 102.514,40 KM. Jednokratna novčana pomoć u 2016. godini dodjeljena je 441 korisniku, što je u odnosu na 2015. godinu manje za 29

korisnika. Izuzetna jednokratna pomoć pružena samo za 1 korisnika.

Centar za socijalni rad vodi evidenciju i o korisnicima prava po osnovu invaliditeta. Ovo pravo u 2016. godini koristilo je 2.619 građana što je za

38 korisnika više u odnosu na 2015. godinu. Od ukupnog broja civilnih žrtava rata (405) najveći broj je ostvario pravo na porodičnu penziju (181),

zatim mjesečna lična novčana primanja (90), ličnu invalidninu (86) te ortopedski dodatak (43), dok je dodatak za njegu i pomoć ostvarilo samo 5

civilnih žrtava rata.

Pod starateljstvo je stavljeno 115 odraslih lica (53Ž) a više od polovine (68) se odnosi na starateljstvo za posebne namjene. Prisutna je tendencija

smanjenja broj smještaja odraslih lica kod srodnika, dok preovladava smještaj u domove i druge ustanove (u 90% slučajeva).

U 2016. godini u gradu je evidentiran porast nasilja u porodici kao i broj žrtava ovog krivičnog djela. Od ukupno 158 prijavljenih slučajeva u 2016.

godini skoro u 80% slučajeva žrtve su djeca i žene starosti od 25-45 godina starosti.

Prema podacima Centra za socijalni rad sklonost ka prostituciji zabilježena je kod 12 punoljetnih lica, uglavnom žena starosti 25-50 godina. U

2016. godini, za razliku od prethodne godine, nije evidentiran ni jedan slučaj maloljetničke prostitucije.

31

Zaštita porodica sa djecom

U okviru svojih zakonskih obaveza Centar za socijalni rad obezbjeđuje socijalnu zaštitu socijalno ugroženim kategorijama djece, među kojima su

djeca ugrožena porodičnom situacijom i djeca sa invaliditetom. U narednoj tabeli dat je pregled broja djece ugrožene porodičnim prilikama koja

su koristila određeni vid socijalne zaštite prema vrsti porodičnog stanja:

Tabela 7. Djeca ugrožena porodičnim prilikama

Porodično stanje Stanje na kraju 2015.godine

Stanje na kraju 2016.godine

- djeca bez oba roditelja 9 9

- djeca nepoznatih roditelja 1 5

- djeca napuštena od roditelja 17 22

- roditelji spriječeni da obavljaju roditeljsku dužnost 12 12

- roditelji zanemaruju ili zlostavljaju djecu 17 14

- roditelji lišeni roditeljskih prava - 6

UKUPNO 56 68

U 2016.godini 6 roditelja je lišeno roditeljskih prava. Usvojeno je dvoje djece koja su bila ugrožena porodičnom situacijom. Radi se o ženskoj djeci

starosti od 3-5 godina. Roditelji ove djece lišeni su roditeljskih prava. Pod starateljstvo je stavljeno 55 djece (30Ž) od čega je u 15 slučajeva postavljen

staratelj za posebne slučajeve.

Određeni vid socijalne zaštite u 2016. godini je ostvarilo 660 djece sa invaliditetom što predstavlja povećanje u odnosu na prethodnu godinu. Preko

53% ovih korisnika je sa kombinovanim smetnjama.

OBLICI INVALIDITETA Stanje na kraju 2015.godine

Stanje na kraju 2016.godine

- slijepi i slabovidni 19 20

- gluhi i nagluhi 48 48

- s poremećajem u govoru, glasu i jeziku

30

37

32

- s tjelesnim oštećenjima 88 93

- sa smetnjama u psihičkom razvoju

97

109

- sa kombinovanim Smetnjama

328

353

UKUPNO 610 660 Tabela 8.: Pregled broja djece sa vrstom invaliditeta,korisnika socijalne zaštite

Najveći broj kategorisane djece u 2016.godini je starosti od 7-14 godina i to 35 djece od toga 18 ženskog spola, te u dobi manjoj od 7 godina, ukupno

10 djece od čega 2 djevojčice. Kada je riječ o oblicima invaliditeta najviše je djece sa kombinovanim smetnjama, 26 djece od čega 12 djevojčica, te sa

psihičkim smetnjama (10 djece) od čega su 50% djeca ženskog spola.

VRSTE SMETNJI

UKUPNO RAZVRSTANO DJECE

GODINE STAROSTI manje od 7 god. 7 - 14 15 - 16 17 – 18

ukupno

Ž

ukupno

Ž

ukupno

Ž

ukupno

Ž

ukupno

Ž

UKUPNO 49 27 10 2 35 18 4 3 4 4

- sa smetnjama u psihičkom razvoju

10

5

2

-

5

2

1

1

2

2

- slijepa i slabovidna 1 - - - 1 - - - - -

- gluha i nagluha 2 1 1 - 1 1 - - - -

- s poremećajima u govoru i glasu

5

2

2

1

1

-

2

1

-

-

- s tjelesnim oštećenjima

5

2

3

1

2

1

-

-

-

-

- s kombinovanim smetnjama

26

12

6

-

20

12

-

-

-

-

Tabela 9. Kategorizacija djece sa invaliditetom u 2016. godini

33

Tabela 10: Smještaj djece porodice i ustanove

Novčana i materijalna davanju iz oblasti zaštite porodica sa djecom koristilo je 1.837 građana. Najveće smanjenje korisnika je zabilježeno kod prava na dječiji dodatak, za 425 korisnika u odnosu na prethodnu godinu. Podaci za 2015. i 2016. godinu

VRSTE PRIMANJA

BROJ KORISNIKA

ISPLAĆENA NOVČANA SREDSTVA

2015. 2016. 2015. 2016.

- dječiji dodatak 1.433 1.008 767.240,00 680.060,00

- uvećani dječiji dodatak 353 318 215.400,00 204.050,00

- naknada plaće zaposlenoj majci porodilji

340

343

-

-

- jednokratne pomoći za nezaposlene majke porodilje

-

102

-

14.961,00

- izdaci za smještaj djece 50 54 282.029,00 262.961,00

- izdaci za smještaj odraslih 14 12 52.645,76 50.822,76

UKUPNO 2.190 1.837 1.317.314,76 1.212.832,76

Tabela 11. Pregled broja korisnika prava iz oblasti zaštite porodice sa djecom i ukupna novčana izdvajanja

TIPOVI SMJEŠTAJA

D J E C A

2015. 2016.

- smještaj kod srodnika 20 26

- smještaj kod nesrodničkih Porodica

30

27

- domovi i druge ustanove 37 44

UKUPNO 87 97

Prikupljeni podaci o djeci bez adekvatnog roditeljskog staranja ukazuju na činjenicu da je u porastu broj ove djece. Prema podacima iz evidencije Centra za socijalni rad, u 2016. godini 97 djece je izmješteno iz svojih bioloških porodica i zbrinuto u porodični odnosno institucionalni oblik smještaja. I pored kontinuiranih aktivnosti deinstitucionalizacije smještaja djece i transformacije Doma za djecu bez roditeljskog staranja Tuzla i dalje je veliki broj djece bez adekvatnog roditeljskog staranja koji je smješten u ustanove socijalne zaštite.

34

Na osnovu kantonalnog Zakona o socijalnoj zaštiti, zaštiti civilnih žrtava rata i zaštiti porodice sa djecom pravo na dječiji dodatak ostvaruju porodice čiji mjesečni prihod po članu domaćinstva ne prelazi iznos od 15% prosjećne plaće u kantonu, s tim da prioriet u ostvarivanju prava na dječiji dodatak imaju djeca iz porodica u kojima mjesečni prihod po članu domaćinstva ne prelazi 7% prosjećne plaće. Iznos dječijeg dodatka za svaku kalendarsku godinu utvrđuje Vlada TK posebnom odlukom, u visini od 2,5 do 5% prosjećne plate iz prethodne kalendarske godine, izuzimajući porodice sa troje i više djece za koje iznos dječijeg dodatka ne može biti manji od 5% prosječne plate. Dječiji dodatak se isplaćuje iz kantonalnog budžeta. U 2016. godini pravo na ovu naknadu ostvarilo je 1.326 djece sa područja grada Tuzla. Visina dječijeg dodatka iznosila je 20 KM mjesečno po djetetu, a za porodice sa troje i više djece 40 KM po svakom djetetu. Dijete bez oba ili jednog roditelja, porodica koja ima dijete sa invaliditetom, porodica sa djetetom u kojoj su oba ili jedan roditelj sa invaliditetom, djeca oboljela od celijakije, TBC, leukemije, karcinoma, ciroze jetre i šećerne bolesti imaju pravo na uvećan dječiji dodatak bez obzira na imovinski cenzus, u iznosu od 50 KM mjesečno po djetetu. Isplata dječijeg dodatka kasni 10 mjeseci. Posljednja uplata dječijeg dodatka izvršena je početkom maja 2017. godine za mjesec avgust 2016. godine. Nezaposlene žene porodilje i dalje ne ostvaruju zakonom utvrđeno pravo na novčanu pomoć za vrijeme trudnoće i porođaja34, izuzev jednokratne pomoći za opremu novorođenog dijeteta u iznosu po 147,52 KM mjesečno. U 2016. godini ovo pravo ostvarile su 102 nezaposlene majke porodilje sa prebivalištem u Tuzli , čiji mjesečni prihod po članu domaćinstva nisu prelazili 25 % prosječne plate TK. Naknada umjesto plaće zaposlenoj majci porodilji za vrijeme dok odsustvuje sa posla radi trudnoće, porođaja i njega djeteta se isplaćuje u iznosu od 90% prosječne plaće koju je porodilja imala u posljednjih 6 mjeseci prije odlaska na porodiljsko odsustvo, s tim što ne može biti veća od prosjećne plaće u kantonu, niti manja od 55% prosjećne plaće u kantonu. Tako je u 2016. godini najniži iznos refundirane neto naknade umjesto plaće zaposlenoj porodilji iznosio 406,00 KM a najveći 739,00 KM. Treba naglasiti da refundacija ovih naknada poslodavcima kasni više od godinu dana. Početkom maja mjeseca 2017. godine, od strane Vlade TK refundirane su naknade poslodavcima za zahtjeve podnesene u martu mjesecu 2016. godine. Inače, ovako uređeno pravo na porodiljsku naknadu je u direktnoj suprotnosti sa Konvencijom o zaštiti materinstva, iz 2000. godine, broj: 183 Međunarodne organizacije rada, koja definira da nivo naknade ne može biti niži od dvije trećine primanja žene koje je imala prije odlaska na prodiljsko odsustvo. U 2016. godini ovo pravo ostvarile su 343 zaposlene žene-majke sa područja grada Tuzla. Prema podacima Centra za socijalni rad na evidenciji ove ustanove nalazilo je se 31 dijete koja se vodi kao djeca i maloljetnici s društveno negativnim ponašanjem, pri čemu je bitno napomenuti da se kao oblici ovog ponašanja smatraju: skitnja (2), skloni vršenju krivičnih djela (29). Znatno je smanjen broj izrečenih i provedenih odgojnih mjera u 2016.godini u odnosu na prethodnu godinu što se može vidjeti iz naredne tabele:

34 Prema kantonalnom Zakonu o socijalnoj zaštiti, zaštiti civilnih žrtava rata i zaštiti porodice sa djecom nezaposlene žene porodilje imaju pravo na novčanu pomoć za

vrijeme trudnoće i porođaja žena-majka, odnosno drugom licu koje nije u random odnosu , koja se ostvaruje u periodu od godinu dana od dana porođaja, u mjesečnom iznosu

od 15% prosječne plaće.

35

Tabela 12. Pregled izrečenih i provedenih odgojnih mjera

Zdravstveno osiguranje Preko Centra za socijalni rad pravo na obavezno zdravstveno osiguranje ostvaruje 956 građana, prije svega korisnika stalne socijalne pomoći.

VRSTE KORISNIKA

BROJ KORISNIKA 2015.

BROJ KORISNIKA 2016.

- korisnici stalne novčane pomoći 574 587

- djeca i odrasli smješteni u ustanove 85 83

- djeca od rođenja do polaska u školu 107 86

- djeca i odrasli na por. Smještaju 41 43

- lica starija od 65 godina 127 142

- civilne žrtve rata 13 15

UKUPNO 947 956

5. IZVORI SREDSTAVA ZA IMPLEMENTACIJU AKCIONOG PLANA

IZREČENE I PROVEDENE ODGOJNE MJERE

VRSTE ODGOJNIH MJERA

2015.

2016.

- pojačan nadzor roditelja/staratelja - 1

- pojačan nadzor organa starateljstva 4 2

- upućivanje u Disciplinski Centar 4 8

- upućivanje na radnu terapiju i obustava postupka 12 2

- prekršajne mjere 10 7

UKUPNO 30 20

36

Planiranje budžeta za implementaciju Akcionog plana vršit će se za svaku budžetsku godinu, a prema planu realizacije aktivnosti. Sredstva će se obezbijediti iz: namjenskih budžetskih sredstava Grada Tuzla; kantonalnog, entitetskog i državnog budžeta; projekata domaćih i međunarodnih donatora; Fondova EU i IPA prekograničnih fondova; učešća privatnog sektora kao i donacija individualnih donatora. S obzirom da je razmatranje i usvajanje Akcionog plana planirano u maju mjesecu 2017. godini kada je Budžet Grada već usvojen, pored posebno namjenjenih sredstava za finansiranje pojedinih aktivnosti, kao alternativni izvori koristit će se projektna sredstva, javni pozivi, donatorska sredstva i sl. Finansiranja aktivnosti Akcionog plana, sa posebnom naznakom će se planirati u narednoj godini.

6. PLAN PRAĆENJA SPROVOĐENJA I PROCJENE USPJEŠNOSTI

Praćenje sprovođenja plana (monitoring) je važan element samog procesa, jer dozvoljava da se u hodu procjenjuje kvalitet sprovođenja nekih aktivnosti i shodno tome predlažu eventualno bolja rješenja i sam plan u nekim dijelovima mijenja. Cilj praćenja i ocjena uspješnosti (monitoring i evaluacija) lokalnog akcionog plana je da se sistematično prikupljaju podaci, prati i nadgleda proces primjene i procjenjuje uspjeh ovog dokumenta radi predlaganja eventualnih izmjena u aktivnostima na osnovu nalaza i ocjena. Monitoring (kao sistematski proces prikupljanja podataka) sprovodi se kontinuirano, za period 2017-2018. Služba za ekonomski razvoj i društvene djelatnosti će biti nosilac procesa monitoringa. Pored ove Službe, za monitoring realizacije aktivnosti iz Akcionog plana socijalno uključivanje grada Tuzla za 2017.-2018. godinu odgovorna je i Radna grupa za praćenje realizacije Akcionog plana Politike socijalne uključenosti grada Tuzla čije članove će imenovati pomenuta Služba. Najbolje kadrovsko rješenje za sastav ove Radne grupe je da predstavnici institucija/ustanova/NVO koji su učestvovali u njegovom donošenju čine okosnicu njenog članstva. Plan monitoringa i podjela odgovornosti unutar članova ove Radne grupe bit će sačinjen od strane Službe za ekonomski razvoj i društvene djelatnosti. Udruženje „Zemlja djece u BiH“ će pružiti tehničku podršku u procesu monitoriga ovog dokumenta i rada imenovane Radne grupe. Interna evaluacija (kao analiza podataka i donošenje ocjene o uspješnosti) vršiće se periodično-jednom godišnje od strane Službe za ekonomski razvoj i društvene djelatnosti. Gradsko vijeće Grada Tuzla će putem izvještaja o sprovedenoj evaluacije biti upoznato sa procjenom stepena implementacije Akcionog plana. Finalna evaluacija obaviće se na kraju 2018 godine. Preporuke iz ovog dijela ugradiće se u proces izrade Politike i Akcionog plana za naredni period. Čitav proces praćenja uspješnosti realizacije Akcionog plana biće rađen u odnosu na indikatore tj. pokazatelje uspješnosti koji su definisani na nivou aktivnosti i nalaze se u sklopu tabele operativnog plana.

37

7. OPERATIVNI PLAN DJELOVANJA PO OBLASTIMA

7.1. Politika razvoja zapošljavanja

Strateški cilj: Poboljšati zapošljavanje socijalno isključenih kategorija

Mjera Aktivnosti

Nosioci aktivnosti

Vrijeme realizacije

Indikator

Izvor verifikacije

Izvor finansranja

Monitoring

Prioritet 1: Uključivanje socijalno isključenih kategorija u aktivno tržište rada

1.Korištenje subvencija u zapošljavanju specifičnih grupa: dugotrajno nezaposlena lica,lica sa invaliditetom, mladi (15-29), lica 40+ godina, Romi, civilne žrtave rata, nekvalifikovana lica,žrtave nasilja (žene i muškarci), nezaposleni demobilisani borci i njihova djeca, članovi domaćinstava u kojima ni jedan član nije zaposlen, samohrani roditelji, staratelji i hranitelji, roditelji djece sa invaliditetom, liječeni ovisnici, bivši štičenici

1.1. Donijeti i realizovati

Program za sufinansiranja zapošljavanja teško uposlivih lica

1.2. Aplicirati na Program

zapošljavanja teško upošlivih lica

Služba za zapošljavanje u saradnji sa FZZ, FzPRiZ LSI, Vlada TK Gradska uprava i gradska

2017. i 2018. godine 2017/2018.

-povećana stepen zapošljivosti teško zapošljivih lica do 5% u odnosu na prethodnu godinu -povećan ukupan iznos sredstava za programe zapošljavanja do 5% u odnosu na prethodnu godinu -povećan broj aplikacija poslodavaca na program zapošljavanja do 5% u odnosu na prethodnu godinu -povećan broj aplikacija u odnosu na prethodnu godinu za najmanje 10%

Izvještaj Službe za zapošljavanje -broj podnesenih aplikacija

FZZ, Služba za zapošljavanje TK, FzPRiZ LSI Budžet TK -FZZ, Služba za zapošljavanje

Služba za ekonomski razvoj i društvene djelatnosti Služba za ekonomski razvoj i

38

ustanova za smještaj djece. 2.Korištenje subvencija u samozapošljavanju specifičnih teško zapošljivih lica: dugotrajno nezaposlenih lica,lica sa invaliditetom, mladih (15-29), lica 40+ godina, Romi, civilne žrtave rata, nekvalifikovana lica, žrtave nasilja (žene i muškarci), nezaposleni demobilisani borci i njihova djeca, članovi domaćinstava u kojima ni jedan član nije zaposlen,

1.3. Medijska kampanja u cilju promocije Programa zapošljavanja a. prema opštoj javnosti b. prema nezaposlenima c. prema poslodavcima 2.1.Donošenje i realizacija programa za sufinansiranja samozapošljavanja 2.2. Medijska kampanja u cilju promocije Programa samozapošljavanja a) prema javnosti b) prema nezaposlenim osobama

javna preduzeća Služba za zapošljavanje TK u partnerstvu sa RTV 7 i RTV TK Služba za zapošljavanje u saradnja sa FZZ, Vlada TK i Vlada FBiH Služba za zapošljavanje TK u partnerstvu sa RTV 7 i RTV TK

2017/2018 2017/2018. 2017/2018.

-broj uposlenih po Programu -broj emisija, objavljenih članaka i priloga -povećan broj aplikacija na program zapošljavanja nezaposlenih lica u odnosu na prethodnu godinu -povećana stepen samozapošljivosti teško zapošljivih lica u odnosu na predhodnu godini -povećan ukupan iznos sredstava za program zapošljavanja do 5% u odnosu na prethodnu godinu - realizovana medijska kampanja (broj emisija, medijskih nastupa, objavljenih priloga i članaka, informativnog materijala)

-izvještaj gradske uprave i gradskih javnih preduzeća -broj rješenja o uposlenju radnika -izvještaj o radu Službe za zapošljavanje, FzPRiZ OSI, -izvještaj RTV 7 i RTV TK -godišnji izvještaj o radu Službe za zapošljavanje, FzPRiZ OSI -godišnji izvještaj o radu FZZ, FzPRiZ OSI Službe za zapošljavanje

TK, Grad Tuzla -FZZ - FzPRiZ OSI -Budžet TK -donatorska sredstva -FZZ - FzPRiZ OSI -Služba za zapošljavanje TK -donatorska sredstva -FZZ - FzPRiZ OSI, - Služba za zapošljavanje TK

društvene djelatnosti Služba za ekonomski razvoj i društvene djelatnosti Služba za ekonomski razvoj i društvene djelatnosti Služba za ekonomski razvoj i društvene djelatnosti

39

samohrani roditelji, staratelji i hranitelji, roditelji djece sa invaliditetom, liječeni ovisnici, bivši štičenici ustanova za smještaj djece.

-povećan broj aplikacija na program samozapošljavanja u odnosu na prethodnu godinu -povećan broj samozapošljivih osoba po programu u odnosu na prethodnu godinu -povećan ukupan iznos sredstava za program zapošljavanja u odnosu na prethodnu godinu

TK, RTV 7 i RTV TK

-donatorska sredstva

Prioritet 2: Uvođenje administrativnih olakšica prilikom samozapošljavanja

1.Otkloniti postojeće barijere u procesu registracije samostalne djelatnosti u smislu uvodjenju administrativnih olakšica.

1.1.Donošenje odluka o administrativnim olaksicama (registracija poduzetništva u roku od 24h vremena) 1.2.Uvođenje registracije poduzetništava putem online

Gradsko vijeće Grada Tuzla (predlagač: Služba za ekonomski razvoj i društvene djelatnosti) Služba za ekonomski razvoj i

prva polovina 2018. godine Druga polovina 2018. godine

-usvojena odluka o administrtivnim olakšicama za registraciju samostalne djelatnosti -izrađeni softveri za podržavanje registracije poduzetništva online

-odluka kojom se uvode administartivne olakšice za registraciju samostalne djelatnosti -Online aplikacija i link,

Nisu potrebna sredstva -Budžetska sredstva

FTZ FTZ

40

2. Podržati oblast poduzetništva kroz stimulativne mjere zapošljavanja 3. Stimulativnim mjerama podržati zapošljavanje lica sa invaliditetom

(kreiranje softvera koji će podržati navedenu aktivnost) 2.1. Donijeti i realizovati Program aktivne politike zapošljavanja iz oblasti poduzetništva na području grada Tuzla 3.1. Podržati projekte zapošljavanja lica sa invaliditetom kroz program aktivne politike zapošljavanja iz oblasti poduzetništva

društvene djelatnosti Služba za ekonomski razvoj i društvene djelatnosti Služba za ekonomski razvoj i društvene djelatnosti

Prvi kvartal 2017. i 2018. godine Prvi kvartal 2017 i 2018.

-povećan broj zahtjeva za registrovaciju firmi u odnosu na predhodnu godinu -usvojena Odluka -zaposleno najmanje 60 lica po ovom Programu -broj podržanih projekata -iznos namjenskih budžetskih sredstava povećan u odnosu na prethodnu godinu - zaposleno najmanje 10 lica sa invaliditetom na godišnjem nivou

-godišnji izvještaj o radu Službe -odluka, -informacija o podršci projekata iz oblasti poduzetništva,Godišnji izvještaj o radu gradske uprave - odluka o podršci projektima zapošljavanja LSI -javni poziv -odluka o raspodjeli sredstava za projekte,

gradske uprave -donatorska sredstva Budžet Grada Tuzla (150.000 KM)35 Budžet Grada Tuzla (10.000 KM godišnje)

FTZ FTZ

35 U 2016. godini, u Budžetu Grada Tuzla, na ime aktivne politike zapošljavanja iz oblasti poduzetništva na području grada Tuzla, planirana sredstva iznosila su 135.000,00 KM. Realizovana su

u skladu sa usvojenim programom, u iznosu od 127.500,00 KM, što predstavlja izvršenje od oko 90%.

41

4. Administrativnom regulativom dati prioritet mladim obrazovanim kadrovima i mladima bez roditeljskog staranja za uposlenje u gradsku upravu

4.1. U Programima zapošljavanja za prvo radno iskustvo dati prioritet mladima bez roditeljskog staranja s završenom visokom spremom za obavljanje pripravničkog staža u gradskoj upravi i njenim javnim preduzećima 4.2. Podržati projekte zapošljavanja mladih bez roditeljskog staranja u okviru Programa aktivne polite zapošljavanja

Služba za ekonomski razvoj i društvene djelatnosti Služba za ekonomski razvoj i društvene djelatnosti

Prvi kvartala 2017. i 2018. godine Prvi kvartala 2017. i 2018. godine

- broj angažovanih pripravnika -iznos izdvojenih sredstava u Budžetu Grada - donijeta odluka o podršci projektima upošljavanja mledih bez roditeljskog staranja -broj podržanih projekata -iznos izdvojenih sredstava u Budžetu Grada

-informacija o podršci programu zapošljavanja, -izvještaj o radu Službe -ugovori o radu -izvještaj gradske uprave -odluka o podršci projektima i javni poziv -ugovori o podršci projektima -ugovori o obavljanju pripravničkog staža

-Sredstva po programu Službe za zapošljavanje TK -Budžet Grada Tuzla Budžet Grada Tuzla

FTZ FTZ

Prioritet 3: Poticaj razvoja socijalnog poduzetništva

FTZ

42

1.Inicirati donošenje kantonalnog zakona o socijalnom poduzetništvu 2.Podržati razvoj socijalnog poduzetništva za nezaposlene osobe

1.1.Podnijeti incijativu za donošenje Zakona o socijalnom poduzetništvu na niovu Kantona 2.1. Podržati programe /projekte socijalnog poduzetništva ranjivih grupa u lokalnoj zajednici kroz Program aktivne politike zapošljavanja


Prvi kvartal 2018. Prvi polovina 2017 i 2018.

Podnjeta inicijativa Vladi TK -donijeta odluka o podršci projektima socijalnog poduzetništva - broj podnesenih aplikacija sa prijedlogom programa/projekata - broj podržanih programa/projekata -broj korisnika projektnih aktivnosti

-tekst Inicijative, -zapisnik sa sjednice Gradskog vijeća - odluka o podršci projektima - Budžet Garda -javni poziv -aplikacije -ugovori o podršci programima/ projektima

Nisu potrebna sredstva Budžet Grada Tuzla (50.000 KM)36

FTZ

7.2. Politika poboljšanja primarne zdravstvene zaštite

Strateški cilj: Poboljšati pristup primarnoj zdravstvenoj zaštiti

Mjera

Aktivnosti

Nosioci aktivnosti

Vrijeme realizacije

Indikator

Izvor verifikacije

Izvor finansiranja

Monitoring

Prioritet 1: Povećati obuhvat lica iz rizičnih grupa zdravstvenim osiguranjem

1.Kontinuirano i pravovremeno informisati građana iz rizičnih grupa o načinu ostvarivanja prava iz

1. Organizovati informativno-edukativne radionice u marginaliziranim

1. ZZO TK , Zemlja djece u BiH i druge

2017. (tri zajednice) 2018. (tri zajednice)

-broj građana iz marginaliziranih zajednica koji su upoznati sa obimom i načinom

-izvještaj ZZO TK, Prijave na osiguranje,

- Budžetska sredstva (ZZO TK)

Bolja budućnost

36Ovaj iznos bio je obezbijeđen i u Budžetu Grada Tuzla za 2016. godinu

43

obaveznog zdravstvenog osiguranja

zajednicama i obrazovnim institucijama

nevladine organizacije

ostvarivanja prava na obavezno zdravstveno osiguranje - broj marginaliziranih građana koji su ostvarili pravo na obavezno zdravstveno osiguranje

zdravstevene knjižice -evaluacijski upitnik sa radionica

- Donatorska sredstva

2. Informativno-edukativne emisije o ostvarivanju prava na zdravstveno osiguranje (4 TV emisije-otvoreni program)

ZZO NVO RTV 7

2017 – (dvije) 2018.- (dvije)

-broj realizovanih emisija -broj postavljenih pitanja/uključenja građana direktno u program -nivo gledanosti emisije -broj komentara na portalu RTV 7

-izvještaj ZZO TK,izvještaj Službe za zapošljavanje i CSR o broju novih zahtjeva -broj novoosiguranih lica, -izvještaj o gledanosti emisije

Nisu potrebna dodatna sredstva

Bolja budućnost

3. Izrada i emitovanje TV spota i jingla u cilju informisanosti građana o načinu ostvarivanja prava na zdravstveno osiguranje

ZZO TK i RTV 7

Izrada – treći kvartal 2017. Emitovanje- IV kvartal 2017 i tokom 2018.

-izrađen i emitovan TV spot i jingl -broj emitovanja

-godišnji izvještaj o radu RTV7 -godišnji izvještaj ZZO TK

- ZZO TK -Donatorska sredstva

Bolja budućnost

44

4. Izraditi i distribuirati informativno-edukativnog materijala o načinu --ostvarivanja prava na obavezno zdravstveno osiguranje u tiražu od 4.000 kom.

ZZO TK CSR Tuzla

Drugi kvartal 2017.- (izrada) distribucija- kontinuirano

-broj izrađenih informativo-edukativnih materijala -broj podjeljenih materijala

-godišnji izvještaj ZZO i CSR -prilozi iz medija, fotografije

ZZO TK i donatorska sredstva

Bolja budućnost

2. Obezbijediti ostvarivanje prava na obavezno zdravstveno osiguranje djece od 6-15 godina starosti koja nisu uključena u obrazovni proces a to pravo ne mogu ostvariti po nekom drugom osnovu

2.1. Donijeti Uputstva za primjenu Odluke o izmjenama i dopunama Odluke o utvrdjivanju osnovica, stopa i načinu obračunavanja i uplate doprinosa na obavezno zdravstveno osiguranje na području TK kojom se daje pravo djeci od 6-15 godina status samostalnog osiguranika 2.2. Obezbijediti namjenska budžetska sredstva za potrebe obaveznog zdravstvenog osiguranja neosigurane djece


Prva polovina 2017. IV kvartal 2017. i 2018.

- donijeta Uputstva -broj podnesenih zahtjeva - broj djece koja su uvedena u obavezno zdravstveno osiguranje - budžetska linija u Budžetu Grada Tuzla za zdarvstveno osiguranje neosigurane djece - iznos sredstava za ove namjene

- uputstvo o primjeni odluke - izvještaj o radu Službe za ekonomski razvoj i druš. Djelatnost i CSR -rješenja o uvođenju u pravo -budžet Grada

Budžet Grada Tuzla Budžet Grada Tuzla

Zemlja djece u BiH Zemlja djece u BiH

45

Mjera

Aktivnosti

Nosioci aktivnosti

Vrijeme realizacije

Indikator

Izvor verifikacije

Izvor finansiranja

Monitoring

Prioritet 2: Podrška provođenju i razvoju programa primarne zaštite zdravlja

1. Povećati dostupnosti

usluga porodične medicine

širenjem mreže ambulanti

na području grada Tuzla

1.1.Otvoriti ambulante porodične medicine u najmanje jednoj MZ

ZZO TK i Dom zdravlja Tuzla

2017- 2018 -broj otvorenih ambulanti - broj građana koji koriste usluge novih ambulanti

-izvještaj ZZO TK -iIzvještaj Doma zdravlja -medijski prilozi

- Budžet

Grada Tuzla - Dom zdravlja - Ministarstvo

zdravstva TK

Služba za razvoj i društvene djelatnosti

1.2. Sprovesti promotivne kampanje u cilju promovisanja značaja primarne zdravstvene zaštite

ZZO TK Dom zdravlja

2018. godine - broj građana koji su informisani putem promotivnih kampanja - broj podjeljenog promotivnog materijala -broj emitovanih priloga i emisija

-godišnji izvještaj ZZO TK, godišnji izvještaj Doma zdravlja -medijski prilozi -promotivni materijal

- Donatorska sredstva - Dom zdravlja -Ministarstvo zdravlja TK

- Zavod za javno zdravstvo

2. Unaprijediti pristup uslugama primarne zdravstvene zdravstvene zaštite osobama sa invaliditetom

2.1. Edukacirati zdravstvene radnika za rad sa OSI 2.2. Postaviti orijentire za slijepa i slabovidna lica te natpise za gluha i nagluha lica u Domu zdravlja 2.3. Ukloniti arhitektonsko-urbanističke prepreke za lica

Dom zdravlja Dom zdravlja i Grad Tuzla

Kontinuirano 2017/2018 2017/2018

-broj i vrsta održanih edukacija zdravstvenih radnika -broj obučenih zdravstvenih radnika -postavljeni orjentiri i natpisi

-plan i program edukacije, dnevni red, lista učesnika, evaluacijski list -Izvještaj o radu, -prilozi u medijima, fotografije

Dom zdravlja Dom zdravlja i Budžet Grada Tuzla

Udruženje „Majke hendikepirane djece“ Udruženje građana oštećenog vida Tuzla

46

sa umanjenim tjelesnim mogućnostima u najmanje tri ambulante porodične medicine 2.4. Ugraditi lif za pacijente sa invaliditetom u poliklinici Doma zdravlja

Dom zdravlja i gradska uprava Dom zdravlja

Prva polovina 2017.

- broj otklonjenih arhitektonskih barijera u porodičnim ambulantama - broj LSI koji su koristili usluge ambulante porodične medicine -izgrađen lift -broj lica sa umanjenim tjelesnim mogućnostima koje su koristile usluge poliklinika

-godišnji izvještaj Doma zdravlja, -prilozi u medijima, fotografije -godišnji izvještaj o radu Doma zdravlja, -prilozi u medijima, novinski članci

Dom zdravlja i Budžet Grada Tuzla Budžet Grada Tuzla (80.000 KM37)

Udruženje „Majke hendikepirane djece“ Udruženje građana oštećenog vida Tuzla

Prioritet 3: Poboljšati preventivnu zaštitu mentalnog zdravlja stanovništva

1. Podsticanje zapošljavanje novog i jačanje postojećeg stručnog kadra zaposlenog u oblasti mentalnog zdravlja.

1.1.Uposliti najmanje jednog psihologa u CMZ 1.2.Izraditi program za edukaciju profesionalaca iz oblasti mentalnog zdravlja u skladu sa potrebama stanovništva.

Dom zdravlja Dom zdravlja (Centar za mentalno zdravlje), Vive žene i druge nevladine organizacije

2018.god. Druga polovina 2017.god.

- broj uposlenih psihologa -izrađen Program

-ugovor o radu, -godišnji izvještaj CMZ -Program edukacije

ZZO TK ZZO TK i donatorska sredstva

Vive žene Zavod za javno zdravstvo TK Vive žene

37 U Budžetu Grada Tuzla za 2017. godinu planiran je iznos od 80.000 KM za ove namjene- ekonomski kod 615411-9 Kapitalni grant JZU Dom zdravlja Tuzla

47

1.3.Organizovati najmanje tri edukacije profesionalaca iz oblasti mentalnog zdravlja

Dom zdravlja (Centar za mentalno zdravlje)

Druga polovina 2018.

- broj i vrsta održanih edukacija, -broj učesnika edukacije i obučenih profesionalaca

-dnevni red edukacije, -zapisnici sa edukacije, -spisak učesnika, -evaluacijski list

-Dom zdravlja, -Donatorska sredstva

2. Mapirati pružaoca usluga za mentalno zdravlje prema međunarodnim standardima u gradu Tuzla

2.1. Uraditi istraživanje o pružaocima usluga za mentalno zdravlje

Dom zdravlja (Centar za mentalno zdravlje) sa NVO sektorom

Druga polovina 2017.

-urađeno mapiranje -broj identifikovanih pružaoca usluga

- izvještaj o sprovođenju istraživanja -upitnici i dr. instrumenti koji su se koristili u istarživanju

-Dom zdravlja -Donatorska sredstva

Vive žene

3. Ispitati stanje mentalnog zdravlja mladih i rizičnih skupina u cilju planiranja rada na prevenciji i pružanju usluga iz oblasti mentalnog zdravlja

3.1.Sprovesti istraživanja u najmanje 5 srednjih škola na području grada Tuzla o stanju mentalnog zdravlja mladih 3.2. Uraditi istraživanje o stanju mentalnog zdravlja rizičnih skupinama (nezaposlenim, korisnicima socijalne pomoći, izbjeglim i raseljenim licima, demobilisanim borcima, licima sa invaliditetom...)

CMZ sa NVO sektorom CMZ sa NVO sektorom

Prva polovina 2018. Druga polovina 2018.

-urađeno istraživanje -broj škola koje su uključene u istraživanje -broj mladih obuhvaćenih istraživanjem -urađeno istraživanje -broj lica koja su obuhvaćena istraživanjem

- upitnici -izvještaj o rezultatima istraživanja - medijski prilozi -istraživanje -upitnici -medijski prilozi

-ZZO TK -Ministarstvo zdravlja, -Dom zdravlja -Donatorska sredstva -ZZO TK -Ministarstvo zdravlja TK, -Dom zdravlja -Donatorska sredstva

Vive žene Vive žene

48

4. Promovisati program preventivne zaštite mentalnog zdravlja u lokalnoj zajednici, uz primjenu i razvoj multisektorskih i alternativnih pristupa.

4.1.Organizovati najmanje 10 javnih diskusija, kampanja i edukacija stanovništva u MZ u gradu Tuzla 4.2.Organizovati javni događaj/manifestaciju u cilju obilježavanja mentalnog zdravlja

Centar za mentalno zdravlje, Viva žene , Feniks i druge nevladine organizacije Centar za mentalno zdravlje, Vive žene, Feniks i druge nevladine organizacije

Kontinuirano u 2018. 10.0ktobar 2017/2018

-broj organizovanih radionica,uličnih akcija i kampanja -broj profesionalaca uključenih u edukaciju -broj edukovanih građana -organizovan javni događaj -broj učesnika/ uključenih građana -broj podjeljenog promotivnog materijala

-godišnji izvještaj o radu CMZ i NVO, -spisak učesnika, -promotivni materijal -medijski prilozi - godišnji izvještaj o radu CMZ i NVO, -medijski prilozi, novinski članci, fotografije -promotivni materijal

-ZZO TK, Ministarstvo zdravstvaTK -Donatorska sredstva -Dom zdravlja, Ministarstvo zdravstva TK, - Donatorska sredstva


49

7.3. Politika unaprijeđenja obrazovanja

Strateški cilj 1. Poboljšati pristup predškolskom odgoju i obrazovanju djece

Prioritet 1: Povećati obuhvat djece predškolskim odgojem i obrazovanjem

Mjera

Aktivnosti

Nosioci

aktivnosti

Vrijeme

realizacije

Indikator

Izvor

verifikacije

Izvor

finansiranja

Monitoring

1.Obezbjediti pristup djeci iz socijalno ugroženih porodica i porodica iz marginaliziranih sredina u predškolski odgoj i obrazovanje

1.1. Izraditi Akcioni plan unapređenje pristupa djece predškolskom odgoju i obrazovanju u gradu Tuzla za period 2019-2023. godina 1.2. Subvencionirati boravak najmanje 50 djece iz socijalno ugroženih porodica u ustanovama predškolskog odgoja i obrazovanjana godišnjem nivou 1.3.Obezbijediti pristup djeci predškolskog uzrasta iz MZ

Služba za ekonomski razvoj i društvene djelatnosti Službom za razvoj i društvene djelatnosti JU Obdanište „Naše dijete“ i Služba za

.2018.

2018. 2018.

-izrađen Akcioni plan - usvojena odluka o subvencioniranju sa kriterijima odabira korisnika subvencije -obezbijeđena budžetska sredstva - uključeno najmanje 50 djece iz socijalno ugroženih porodica u ustanove predškolskog odgoja i obrazovanja - izrađen plan -broj djece iz MZ Kiseljak koja su obuhvaćena

-Akcioni plan -odluka -Budžet grada - spisak djece -izvještaj o radu JU

Nisu potrebna dodatna sredstva Budžet grada Tuzla -Bužet Grada Tuzla/

Pedagoški zavod TK Bolja budućnost Bolja budućnost

50

Kiseljak odgojno-obrazovnom procesu u javnim obdaništima

ekonomski razvoj i društvene djelatnosti

predškolskim odgojem i obrazovanjem

Obdanište „Naše dijete“

Donatorska sredstva

2. Povećati svijest roditelja iz socijalno ugroženih porodica i porodica iz marginaliziranih sredina o značaju predškolskog odgoja i obrazovanja

2.1. Organizovati edukativne radionice sa roditeljima djece predškolskog uzrasta u tri marginalizirane lokalne zajednice (Kiseljak, Mihatovići, C.njive- Krojčica) s ciljem promocije značaja, potrebe i obaveze uključivanja djece u predškolski odgoj i obrazovanje

MONSK, NGO (Zemlja djece u BiH, Bolja budućnost i druge nevladine organizacije)

2017/2018

-broj radionica -broj roditelja obuhvaćenih radionicama -broj djece uključene u predškolski odgoj

-materijal sa radionice, -spisak učesnika - evaluacijski list

-Budžet TK -Donatorska sredstva

Pedagoški zavod

Mjera Aktivnosti Nosioci aktivnosti

Vrijeme realizacije

Indikator/ Rezultat rada

Izvor verifikacije

Izvor finansiranja

Monitoring

Prioritet 2: Poboljšati uslove rada i obrazovanja u osnovnim školama

1.Poboljšati uslove za obavljanje nastavnog procesa u školam

1.1. Obezbijediti nastavna sredstva i pomagala (savremana audio-vizuelna sredstva, didaktički materijal i sredstva za izradu didaktičkog materijala ) u 3 škole na području grada Tuzla: OŠ

MONKS TK

Školska 2017/18 i 2018/2019.

-broj i vrsta obezbijeđenih nastavnih sredstava i pomagala -broj škola kojima su obezbijeđena nastavna sredstva i pomagala

-izvještaj o radu škola/ MONKS TK/ Budžet Vlade TK -fotografije, prilozi u medijima

Budžet TK Donatorska sredstva

Zemlja djece u BiH

51

Miladije, OŠ Kiseljak, OŠ Mejdan 1.2.Unaprijediti higijensko-tehničke uslove (mokri čvorovi, oborinske vode-problemi sa polavama, toplotne izolacije škole, stolarija, krovne konstrukcije) u tri škole na području grada Tuzla: OŠ Kiseljak, OŠ Miladije-područna škola Solana i OŠ Kreka 1.3. Kontinuirano nadzirati ispunjenost higijensko-tehničkih uslova u osnovnim školama na području grada 1.4. Obezbijediti besplatne udžbenike i školski pribor za djecu iz socijalno ugroženih porodica

ZzJZ TK ZzJZ TK Vlada TK i Grad Tuzla

2017/2018.

2017/2018.

2017/2018.

-broj učenika koji koriste nastavna sredstav i pomagala -broj obnovljenih mokrih čvorova, zamjenjene toplotne izolacije, stolarije i krovne konstrukcije u OŠ Kiseljak, OŠ Miladije-područna škola Solana, OŠ Kreka -poboljšani higijensko tehnički uslovi u OŠ za 30% u odnosu na prethodnu školsku godinu -donijeta odluka o nabavci besplatnih udžbenika /jednokratnoj pomoći za nabavku udžbenika -broj obezbijeđenih udžbenika

-zapisnici o sanaciji i popravci -godišnji izvještaji o radu škola/ MONKiS -prilozi u medijima i dr. -zapisnik ZzJZ o izvršenim pregledima -godišnji izvještaj ZzJZ -odluka o nabavci udžbenika i školskog pribora -spisak učenika

-Budžet TK/ Budžet Grada Tuzla -donatorska sredstva ZzJZ TK -Budžet TK -Budžet Grada Tuzla -donatorska sredstva

Fondacija Tuzlanske zajednice Fondacija Tuzlanske zajednice Zemlja djece u BiH

52

1.5. Obezbijediti besplatne udžbenike za slijepu i slabovidnu djecu 1.6. Podnijeti inicijativu prema Vladi i Skupštini TK za zapošljavanje socijalnih radnika u školama

Vlada TK, Grad Tuzla Gradsko vijeće

Školska 2017/2018. 2018.

-broj učenika kojima su obezbijeđeni udžbenici -donijeta Odluka o nabavci udžbenika/pomagala -broj obezbjeđenih udžbenika /pomagala -broj djece koja su dobila udžbenike/pomagala -podnesena Inicijativa

-odluka o nabavci udžbenika -spisak učenika -inicijativa, -zapisnik sa sjednice Gradskog vijeća

-Budžet TK i Grada Tuzla, -donatorska sredstva Nisu potrebna sredstva

Udruženje građana oštećenog vida Centar za socijalni rad

2.Povećati obuhvat djece iz socijalno ugroženih porodica i porodica iz marginaliziranih sredina osnovnim obrazovanjem

2.1. Organizovati edukativno-informativne radionice u marginaliziranim naseljima ( Kiseljak, C.njive, Krojčica, Mihatovići) sa roditeljima o značaju i obavezi uključivanja djece u osnovno obrazovanje 2.2. Pojačati mjere nadzora nad pohađanjem osnovnog obrazovanja djece školskog uzrasta

MONSK, Centar za socijalni rad, NGO MONSK (Pedagoška inspekcija), CSR

2017/2018

2017/2018.

-broj radionica -broj roditelja koji su obuhvaćeni radionicama -broj djece koja pohađaju osnovno obrazovanje -broj djece koja su izvan sistema redovnog obrazovanja -broj obavljenih stručnih nadzora -broj zaprimljenih prijava -broj izrećenih mjera upozorenja za roditelje -broj djece koja su napustila osnovno

-spisak učesnika -materijal za radionicu -fotografije -zapisnici o nadzoru -izvještaj o radu CSR i MONKiS TK -pisani akti upozorenja roditelja

-Budžet TK i Grada Tuzla (CSR) -Donatorska sredstva Nisu potrebna dodatna sredstva

Bolja budućnost Bolja budućnost

53

2.3. Unaprijediti zakonska rješenja u cilju prevencije i adekvatnijeg sankcionisanja roditelja koji zanemaruju obavezu redovnog školovanja djece

Zemlja djece u BiH, i druge nevladine organizacije, CSR

2017.

obrazovanje u toku školske godine -podnijeta inicijativa za izmjene i dopune Zakona o osnovnom obrazovanju i odgoju TK

-prijave škola -tekst inicjative -zapisnik sa sjednice Skupštine TK

-nisu potrebna dodatna sredstva

Pedagoški zavod

3. Promovisati upis i stipendirati srednjoškolsko obrazovanje učenika iz marginaliziranih grupa, za deficitarna zanimanja

3.1. Obezbijediti stipendije za najmanje 20 učenika koji se obrazuju za deficitarna zanimanja 3.2. Uspostaviti formalna partnerstva sa školama i privrednim subjektima u cilju obavljanja prakse i zapošljavanja ovih učenika

Služba za ekonomski razvoj i društvene djelatnosti Kabinet gradonačelni-ka

2017/2018 2017/2018

-usvojen Program aktivne politike zapošljavanja -objavljen i realizovan javni poziv za stipendiranje učenika -broj dodjeljenih stipendija -Potpisan memorandum/protokol o saradnji sa školama i privrednim subjektima

-program -Budžet Grada Tuzla -javni poziv, odluka o stipendiranju Memorandum/protokol o saradnji

Budžet Grada Tuzla Nisu potrebna sredstva

Agora centar Agora centar

Strateški cilj 2. Unaprijediti obrazovanje odraslih

Prioritet 1. Podržati koncept cjeloživotnog učenja, obrazovanja i zapošljavanja odraslih

Mjera Aktivnosti Zaduženje Rokovi Indikator Izvor verifikacije

Izvor finansiranja

Monitoring

-podnesena inicijativa

Agora centar

54

1. Pripremiti i realizovati program promocije i razvoja koncepta cjeloživotnog učenja i obrazovanja odraslih 2.Izraditi i realizovati program edukacije odraslih shodno zahtjevima tržišta rada

1.1.Podnijeti inicijativu za izradu kantonalnog Akcionog plana za cjeloživotno učenje 1.2.Realizovati promotivne kampanje i ulične akcije kojim će se obilježiti značajni datumi vezani za cjeloživotno učenje (Dan pismenosti, Dan starih, i sl.) s ciljem podsticanja građana za aktivnu participaciju u programima CŽU 1.3.Uspostaviti mrežu javnog, privatnog i NVO sektora koje pružaju edukativne sadržaje i aktivnosti iz domena CŽU 1.4. Izraditi informator za građane o pružaocima usluga CŽU u gradu Tuzla 2.1.Izrada informaciju o potrebama tržišta rada, strukture nezaposlenih lica na nivou grada Tuzla

Gradsko vijeće Agora centar, MIOS, i druge nevladine organizacije Pedagoški zavod i Agora centar i druge nevladine organizacije Agora centar i druge

Prvi kvartal 2018 Tokom 2018. 2018. 2018. 2018.

-broj promotivnih kampanja, uličnih akcija -broj građana koji su upoznati sa konceptom cjeloživotnog učenja -potpisan protokol o saradnji -uspostavljena mreža pružaoca usluga -broj identifikovanih pružaoca usluga cjeloživotnog učenja i vrste podrške -izađen Informator Sačinjena i usvojena informacija na godišnjem nivou

-tekst inicijative -promotivni materijal -prilozi u medijima, fotografije... -izvještaji MONKiS TK -analiza mapiranja -protokol o saradnji -informator, -izvještaj Agora centa -informacija -godišnji izvještaj

Nisu potrebna sredstva Budžet TK/ Donatorska sredstva Budžet TK/ Donatorska sredstava Donatorska sredstva

Služba za zapošljavanje

Pedagoški zavod MIOS MIOS RTV 7

55

2.2.Promovisanje i provođenje programa prekvalifikacije i dokvalifikacije nezaposlenih građana Tuzle u skladu sa potrebama tržišta rada

nevladine organizacije Služba za zapošljavanje TK Služba za zapošljavanje TK u saradnji sa FZZ i Gradom Tuzla

2018.

- najmanje 1.000 nezaposlenih lica iz rizičnih grupa upoznato sa Sa potrebama tržišta rada i programima obrazovanja odraslih

Službe za zapošljavanje -izvještaj Službe za zapošljavanje, -program i javni poziv, -aplikacije nezaposlenih

-Budžetska sredstva TK, -Budžet Grada Tuzla

Bolja budućnost

7.4. Politika unapređenja socijalne zaštite

Strateški cilj: Poboljšati socijalnu zaštitu na području grada Tuzla

Prioritet 1: Osigurati pristup i omogućiti socijalnu zaštitu licima u stanju socijalne potrebe putem ostvarivanja prava, pružanja usluga i korištenja resursa

Mjera Aktivnosti Nosioci aktivnosti

Period realizacije

Indikator Izvor Verifikacije

Izvor sredstava

Monitoring

56

1.Kreirati strateške dokumente na

lokalnom niovu za unapređenje

kvaliteta života marginaliziranih

grupa

1.1. Izraditi i usvojiti Lokalni akcioni plan za Rome

1.2.Izraditi i usvojiti Strategiju za

mlade38

Udruženje „Euro

Rom“, i druge

nevladine

organizacije sa

Gradskom

upravom

Radna grupa za

izradu,

ažuriranje i

praćenje

provođenja

Strategije za

mlade

2017.

2017.

-izrađen

Lokalni akcioni

plan za Rome

-izrađena i

usvojena

Strategija

-odluka o imenovanju radne grupe za izradu LAP za Rome -lokalni akcioni plan

-Odluka o

imenovanju

radne grupe

za izradu

Strategije,

Strategija

-donatorska

sredstva

-Budžet Grada

Tuzla,

donatorska

sredstva

Bolja

budućnost

Biro za

ljudska

prava

2.Pripremiti i realizovati programa

podrške socijalno isključenoj

populaciji i ranjivim grupama od

strane lokalne zajednice u domenu

pravne pomoći, prevenciji

diskriminacije, organizovanja

2.1.Formirati lokali tim za izradu

programa podrške socijalno

isključenim kategorijama u oblasti

pružanja besplatne pravne pomoći i

prevencije diskriminacije

Centar za socijalni rad i NVO

2017.

-formiran tim -izrađen program

- odluka o formiranju tima -zapisnici sa sastanka,

-Nisu potrebna

dodatna

sredstva

Biro za

ljudska

prava

38 Gradonačelnik Grada tuzla donijeo je Odluku opristupanju izradi Strategije premamladima na području Grada Tuzla za period 2017-2026 godina broj: 02-05-7017-2016 od

20.06.2017. godine

57

socijalnih i humanitarnih akcija na

nivou Grada Tuzla

2.2. Kreirarati socijalnu mrežu

pružaoca usluga (vladinog i NVO

sektora) u oblasti zaštiti ljudskih prava,

zaštiti od diskriminacije i besplatne

pravne pomoći

2.3. Informisati građane o pravima iz

socijalne zaštite , zaštite od

diskriminacije i prava na besplatnu

pravnu pomoć

2.4. Realizovati javne kampanje u

cilju podizanja svijesti o

prepoznavanju i zaštiti od

diskriminacije

CSR i Biro za

ljudska prava

RTV 7 u saradnji

sa CSR, NVO

(Biro za ljudska

prava, Zemlja

djece u BiH,Vaša

prava i druge

nevladine

organizacije) i

Zavodom za

besplatnu

pravnu pomoć

Zemlja djece u

BiH i druge

nevladine

organizacije

Do kraja 2017. kontinuirano

2018.

-formirana socijalna mreža

-broj građana koji su dobili informaciju o pravima -broj podjeljenog promotivnog materijala, emisija i priloga na medijima -broj kampanja -broj građana koji su obuhvaćeni kampanjom -broj žalbi i pokrenutih sporova za diskriminaciju

spisak učesnika -program podrške

-Protokol /memorandum o saradnji -Promotivni materijali, javne diskusije, info sesije, RTV emisije, novinski članci

-promotivni materijal, -izvještaj ombudsmana

-Donatorska sredstva -Budžetska sredstva Grada Tuzla (RTV 7) -donatorska sredstva

-Donatorska sredstva

Zemlja djece u BiH

Služba za

ekonomski

razvoj i

društvene

djelatnosti

Biro za ljudska prava

58

2.5. Izraditi socijalne karte građana u

5 pilot MZ i kreiranje baze podataka u

MZ

2.6. Uspostaviti Info tačku za

informisanje i podršku licima koji

planiraju odlazak u treće zemlje, te

licima iz readmisije i povratnicima iz

EU kod regulisanja prava iz domena

socijalne, zdravstvene zaštite,

obrazovanja i zapošljavanja te

rješavanje stambenog pitanja

2.7.Informisati građane o radu službe

za mlade u gradskoj upravi

CSR sa NVO i MZ Zemlja djece u BiH i druge nevladine organizacije i CSR

RTV 7 i Služba za ekonomski razvoj i društvene djelatnosti

2018.

Druga polovina 2017 i tokom 2018. Kontinuirano

-izrađene socijalne karte -uspostavljena baza podataka -uspostavljena Info tačka, -broj korisnika podrške

-broj građana koji su dobili informacije - Broj zahtjeva mladih

-socijalne karte -baza podataka -izvještaj o radu Info tačke, dokumentacija korisnika

-RTV prilozi, novinski članci i objave -broj podnesenih zahtjeva

Budžet Grada Tuzla Donatorska sredstva Donatorska sredstva

Nisu potrebna dodatna sredstava

Služba za ekonomski razvoj i društvene djelatnosti Bolja Budućnost

FTZ

59

3. Povećati svijest građana za

uključivanje u kontinuirane

humanitarne akcije

3.1. Organizovati promotivne kampanje u cilju podizanja svijesti građana o učešću u filantropske akcije i društveno korisnim radom 3.2.Izraditi plan humanitarnih akcija na lokalnom nivu od interesa za građane Tuzle 3.3.Organizovati najmanje tri zajedničke koordinirane humanitarne akcije na lokalnom nivou 3.4.Kreirati sekciju na web stranici Grada Tuzla o humanitarnim akcijama koje se realizuju u gradu

RTV 7 i CK Tuzla CK Tuzla sa NVO-ima CK Tuzla i NVO Služba za ekonomski razvoj i društvene djelatnosti

kontinuirano Zadnji kvartal 2017. Tokom 2018. Do kraja prvog kvartala 2018.

-broj kampanja -broj građana koji su se uključili u humanitarne akcije -izrađen plan -broj humanitarnih akcija -broj uključenih građana -Vrsta i količina prikupljene pomoći/pružene podrške -Broj korisnika pomoći -Kreirana sekcija -Broj objava i pregleda

-RTV prilozi, objave, -Izvještaji NVO Plan - Izvještaj o radu, -potvrde o donaciji, - RTV prilozi i objave -Web stranica - Objave

-budžetska sredstva Grada Tuzla -donatorska sredstva -CK Tuzla -donatorska sredstva Budžet Grada Tuzla

Služba za ekonomski razvoj i društvene djelatnosti CSR CSR CK Tuzla

60

4. Otkloniti arhitektonske barijere i

omogućiti fizičku pristupačnost svim

javnim institucijama i infrastrukturi

koju koriste lica sa invaliditetom

4.1.Analizirati stanje u pogledu fizičke pristupačnosti ustanova i institucija licima sa invaliditetom u gradu Tuzla 4.2. Izraditi Plan otklanjanja arhitektonskih barijera i prilagođavanja pristupa licima sa invaliditetom javnim ustanovama čiji je osnivač Grad Tuzla 4.3. Prilagoditi pristup osobama sa invaliditetom u najmanje 3 javne institucije/ustanove

OSI Gradska uprava- Služba za prostorno uređenje i zaštitu okoline Služba za prostorno uređenje i zaštitu okoline

Prva polovina 2018. Druga polovina 2018. 2018.

Urađena situaciona analiza Izrađen Plan Broj prilagođenih prilaza

Situaciona analiza Plan -izvještaji o radu ustanova/institucija -fotografije

-donatorska sredstva -Budžet Grada Tuzla Budžet Grada Tuzla, Budžet Vlade TK

Služba za prostorno uređenje i zaštitu okoline OSI OSI

Prioritet 2. Osnažiti mehanizme socijalnog dijaloga i razviti partnerstva i participaciju svih relevantnih aktera na nivou grada

1.Uspostaviti formalno partnerstvo

između javnog, privatnog i civilnog

sektora u cilju pružanja socijalnih,

obrazovnih i zdravstvenih usluga u

lokalnoj zajednici

1.1.Mapirati javni ,privatni i NVO sektor koji pružaju usluge u oblasti socijalne zaštite, obrazovanja i zdravstvene zaštite u lokalnoj zajednici 1.2. Uspostaviti formalnu saradnju javnog , privatnog i NVO sektora koji pružaju usluge u oblasti socijalne zaštite, obrazovanja i zdravstvene

CSR Služba za ekonomski razvoj i

Prva polovina 2018.

Druga

polovina

2018.

Urađeno istraživanje i analiza stanja

-potpisan sektoralni sporazum o saradnji

Dokument- Analiza stanja

Memorandum

o saradnji

-Budžet CSR -Donatorska sredstva -Nisu potreba sredstva

Služba za ekonomski razvoj i društvene djelatnosti CSR

61

2. Poboljšati kvalitet javnog prijevoza osoba sa invaliditetom

zaštite socijalno isključenim kategorijama stanovništva u lokalnoj zajednici 2.1. Uvođenje najmanje četiri niskopodna autobusa sa pokretnim rampama za nesmetan ulazak osoba sa invaliditetom na linijama gradskog i prigradskog saobračaja

društvene djelatnosti Gradska uprava i DD Gradski i prigradski saobraćaj Tuzla (GIPS)

2018

-broj zainteresovnih strana -Broj autobusa sa pokretnim rampama -broj gradskih i prigradskih linija na kojima saobraća autobus sa pokretnim rampama

-odluka o nabavci autobusa sa pokretnim rampama -izvještaj GIPS-a

-Budžetska sredstva Grada Tuzla -sredstava GIPS-a -donatorska sredstva

OSI

Prioritet 3: Precizirati ciljanost socijalnih transfera i usluga prema siromašnim i ugroženim kategorijama stanovništva

1.Uspostaviti održiv i transparentan institucionalni sistem podrške programima najmjenjenim siromašnim i ugroženim kategorijama stanovništva

1.1.Uspostaviti posebnu budžetsku stavku u okviru socijalnih transfera u Budžetu Grada Tuzla za podršku programima OCD za pomoć siromašnim i ugroženim kategorijama stanovništva

1.2.Donijeti jasne kriterije i procedure

za raspodjelu budžetskih sredstava

Grada Tuzla za programe OCD za

materijalno zbrinjavanja socijalno-

ugroženih kategorija građanima


Posljednji kvartal 2017.

Prvi kvartal 2018.

-obezbijeđena sredstva u Budžetu Grada Uspostavljene procedure i kriteriji za podršku socijalnim programima iz Budžeta Grada

-Budžet

Grada,

-odluka o

kriterijima

Budžet Grada Nisu potrebna sredstva

CK Tuzla

CSR

62

1.3.Formirati neovisan tim za procjenu, vrednovanje i monitoring programa OCD za materijalno zbrinjavanje socijalno-ugroženih građana podržanih iz budžetskih sredstava Grada Tuzla 1.4. Subvencionirati troškove električne energije, grijanja/ogrjeva, vode i sl. za lica i porodice u stanju socijalne potrebe u okviru proširenih prava iz socijalne zaštite

1.5.Uspostaviti mobilan punkta javne kuhinje u MZ Kiseljak i Požarnica/Simin Han

Služba za ekonomski razvoj i društvene djelatnosti Služba za ekonomski razvoj i društvene djelatnosti, CSR

Služba za ekonomski razvoj i društvene djelatnosti i HO Merhamet i druge nevladine organizacije

Prvi kvartal 2018.

2018.

2017 (jedan) 2018 . (jedan)

Uspostavljen multisektoralni tim za procjenu, vrednovanje i monitoring socijalnih programa OCD -izrađen pravilnik sa kriteriji ma za subvencije -vrste uvedenih prava - broj korisnika subvencija

-broj otvorenih punktova -broj korisnika javne kuhinje na mobilnim punktovima

-odluka o formiranju tima -izvještaj tima -odluka, Izvještaj o izvršenju Budžet -Spisak

korisnika

subvencija

-Odluka o otvaranju punktova -izvještaj o radu HO Merhamet -spisak korisnika

Nisu potrebna

sredstva

-Budžet Grada Tuzla - Budžetska sredstva i donatorska sredstva

Zemlja djece u BiH CK Tuzla Zemlja djece u BiH

63

1.6.Uspostaviti poseban link na web stanici Službe za ekonomski razvoj i društvene djelatnosti Grada Tuzla za objavu javnih poziva, rezultata dodjele sredstava , podržanih socijalnih projekata/programa i aktivnosti te ostvarenih rezultata NVO koji su podržani iz gradskog budžeta

Služba za ekonomski razvoj i društvene djelatnosti

2018.

-Broj obroka koji su podijeljeni -link na web stranici Službe

-fotografije, članci Link na web stranici

Budžet Grada Tuzla

Biro za ljudska prava

2. Jačati ulogu i kapaciteta mjesnih

zajednica u blagovremenom

otkrivanju siromašnih i ugroženih

kategorija stanovništva

2.1.Edukacija osoblje u MZ na temu rana identifikacija građana u riziku od siromaštva i socijalne isključenosti

2.2.Izraditi sistem referalne

komunikacije i načina postupanja u

slučaju identifikacije građana, od

strane MZ, koji su u stanju socijalne

potrebe ili socijalno isključeni

Crveni križ Tuzla, i druge nevladine organizacije i CSR

Crveni križ Tuzla, i druge nevladine organizacije, gradska uprava i CSR

2018.

2018.

-broj edukacija -broj učesnika edukacije i edukovanog osoblja

-uspostavljen

referalni

mehanizam

kominikacije

-Materijal za edukaciju, zapisnici, lista učesnika, evaluacijski list -smjernice za

komunikaciju

i postupanje

-Budžet Grada Tuzla -donatorska sredstva

Budžet Grada Tuzla -donatorska sredstva

FTZ FTZ

64

3. Osnažiti ljudske kapacitete Centra

za socijalni rad Tuzla za poboljšanje

kvaliteta pružanja socijalne zaštite i

savjetodavnih usluga za osobe treće

životne dobi

3.1. Uposliti potreban stručni kadar u CSR u skladu sa sistematizacijom radnih mjesta, za pružanje savjetodavnih usluga osobama treće životne dobi 3.2. Obezbijediti održivost Programa „pomoć i njega u kući“ za stare i iznemogle osobe

3.3. Ojačati postojeće ljudske i materijalne kapacitete u Domu zdravlja za pružanje usluga polivaletne patronaže i zdravstvene njege u kući

3.4. Uključiti što veći broj lica treće

životne dobi u aktivnosti Dnevnog

CSR Gradska uprava i CSR

Dom zdravlja Crveni krst TK, Udruženje penzionera Tuzla i druge

2018. 2017-2018

Kontinuirano U kontinuitetu

- uposlen socijalni radnik i psihoterapeut -izdvojena budžetska sredstva za podršku programu -broj korisnika - broj uključenih volontera -broj edukacija -broj osposobljenih zdravstvenih radnika -broj korisnika -broj članova Dnevnog centra

Ugovor o radu, Izvještaj o radu -izvještaj o radu CK Tuzla -spisak korisnika -spisak volontera -Izvještaji o radu Doma zdravlja i CK TK, -godišnji izvještaji o radu Doma penzionera

Budžet Grada Tuzla

-Budžet Grada Tuzla -donatorska sredstva

Dom zdravlja -donatorska sredstva -Dom penzionera -donatorska sredstva

CK Tuzla

CK Tuzla

CK Tuzla

CSR

65

centra za zdravo staranje pri Domu

penzionera Tuuzla

3.5. Ojačati postojeće i pokrenuti nove

grupe za zdravo staranje pri mjesnim

zajednicama

nevladine organizacije CK Tuzla i CK TK

Kontinuirano

-broj održanih edukacija za članove grupa -broj učesnika edukacija -broj novih grupa -broj članova za zdravo starenje

-spisak korisnika -izvještaj o radu CK -izvještaj o radu MZ -odluke o osnivanju grupa -spisak članova

Budžet Grada Tuzla

CSR

CSR

4. Osnažiti Centar za socijalni rad

Tuzla za poboljšanje kvaliteta

pružanja socijalne zaštite i

savjetodavnih usluga za djecu i

porodice sa djecom

4.1. Uposliti potreban stručni kadar u skladu sa sistematizacijom radnih mjesta u službi socijalne zaštite i starateljstva te porodičnog savjetovališta u CSR 4.2. Izvršiti obuku socijalnih radnika i drugih stručnih saradnika u CSR za pružanje savjetodavnih usluga za djecu i porodice sa djecom

-CSR, Služba za ekonomski razvoj i društvene djelatnosti - Viva žene i druge nevladine organizacije

2018. 2018.

-uposlen jedan socijalni radnik i pedagog/psiholog -br. edukacija -br.učesnika edukacija - stepen usvojenog znanja

-ugovor o

radu

-Program edukacija, -Zapisnici sa edukacija -Spisak učesnika - Evaluacijski upitnici

Budžet grada Tuzla -donatorska sredstva


5. Osnažiti ljudske kapacitete Centra

za socijalni rad Tuzla za poboljšanje

kvaliteta pružanja socijalne zaštite i

5.1. Uposliti potreban stručan kadar u skladu sa sistematizacijom radnih mjesta

-CSR i Služba za ekonomski razvoj i

2018.

-zaposlen jedan socijalni radnik i psihoterapeut

-ugovor o radu -izvještaj o radu CSR

Budžet Grada Tuzla

Vive žene

66

savjetodavnih usluga za mlade i

bračne parove uz pružanje

savjetodavih, psiholoških usluga

pojedincima, porodicama i bračnim

partnerima

5.2. Uvesti olakšice za plaćanje „posredovanja“ kod razvoda braka siromašne i ranjive kategorije stanovništva (nezaposlena lica, žrtve nasilja, OSI, demobilisanih boraca, ......)

društvene djelatnosti -CSR

2018.

na godišnjem nivou - broj korisnika savjetovališta -usvojena Odluka CSR -kategorije i broj ranjivih lica koje su oslobođene od plaćanja posredovanja

-Odluka

-budžetska sredstva CSR

Vive žene

6.Razviti uslugu dnevnog

zbrinjavanja i smještaja za

beskućnike

6.1. Otvoriti Prihvatilište za

beskućnike

- CSR u partnerstvu sa Služba za ekonomski razvoj i društvene djelatnosti , Domom penzionera i NVO-ima

2018. -donijeta Odluka o otvaranju Prihvatilišta za beskućnike -adaptiran i opremljen prostor u Domu penzionera za us lugu Prihvatilišta za beskućnike -broj korisnika

usluge

-odluka o otvaranju Prihvatilišta - izvještaj o radu Prihvatilišta -spisak korisnika Prihvatilišta

- Budžetska sredstva Grada Tuzla -donatorska sredstva

CK Tuzla

67

Prioritet 4: Podrška programima održivog povratka

1.Realizovati Lokalni akcioni plan socijalne inkluzije raseljenih lica i povratnika u gradu Tuzla i Strategiju neprofitnog socijalnog stanovanja Grada Tuzla 2017-2021 godina

1.1.Izgraditi 210 novih stambenih jedinica u naseljima Miladije, Solina i Ši selo za potrebe stambenog zbrinjavanja raseljenih lica/porodica koje žive u izbjegličkom naselju

Mihatovići.

Gradska uprava

2017-

2018.

-izrađena projektna dokumentacija-potpisan ugovor o realizaciji projekta - broj izgrađenih stambenih jedinica -broj stambeno zbrinuti raseljenih lica/porodica

-projektna dokumentacija -odluka o izgradnji stanbenih jediniica -rješenja o dodjeli stanova -izvještaj nadležne gradske službe

-Budžet Grada Tuzla -Ministarstvo za ljudksa prava i izbjeglice -Vlada FBiH -donatosrska sredstva (EU)

Služba za boračko-invalidsku zaštitu, stambene poslove i povratak

7.5. Politika zaštite socijalno isključene djece i mladih, te njihovih porodica

Strateški cilj: Poboljšati položaj djece i mladih, te položaj ugroženih porodica sa djecom i mladima

Prioritet: Otkrivanje, podrška i praćenje djece i mladih, te njihovih porodica koje su, ili mogu biti, pod rizikom od socijalne isključenosti

68

Mjera Aktivnosti Zaduženje Rokovi Indikator Izvor verifikacije

Izvor finansiranja

Monitoring

1. Razviti programe otkrivanja i podrške porodicama sa djecom i mladima koja su u riziku od socijalnog isključivanja, a nisu obuhvaćena sistemom socijalne zaštite ili nemaju adekvatnu podršku u sistemu socijalne zaštite

1.1. Podržati rad dnevnih centara za djecu u riziku i mobilnih timova za rad u marginaliziranim naseljima na identifikaciji i podrški djeci u riziku 1.2.Obezbijediti jednokratnu novčanu pomoć nezaposlenim ženama porodilja kao jednu od mjera pronatalitetne politike

Služba za ekonomski razvoj i društvene djelatnosti -Služba za ekonomski razvoj i poduzetništvo

2018. -2018.

- obezbijeđena budžetska sredstva za rad Dnevnih centra, - br. porodica i djece koja su dobila podršku -iznos obezbijeđenih budžetskih sredstava -br.žena-porodilja koje su primile naknadu

-odluka o podršci radu Centra, -Izvještaj o radu Dnevnog centra -Budžet Grada Tuzla - Odluka o utvrđivanju prava -Spisak korisnika

Budžet Grada Tuzla Budžet Grada

CSR CSR

Prioritet 2: Jačanje intersektorske saradnje javnog, civilnog, privatnog sektora i pojedinaca u cilju poboljšanja položaja djece i mladih

1. Razvijiti partnerski model

socijalnih usluga za djecu i mlade

koje preveniraju institucionalne

oblike socijalne zaštite

1.1. Mapirati socijalne usluge za djecu i mlade u Gradu 1.2.Formirati multisektoralnu radnu grupu za bezbjednost i zaštitu djece

Zemlja djece u BiH i druge nevladine organizacije Zemlja djece u BiH i druge nevladine organizacije

2018 2017.

Mapirane socijalne usluge za djecu -formirana grupa -potpisan sporazum o saradnji

-analiza mapiranja - odluka o formiranju grupe, -sporazum o saradnji -zapisnici sa sastanka

Budžet Grada Tuzla Donatorska sredstva

CSR CSR

69

2. Unaprijediti porodični oblik

zaštite djece i mladih bez

roditeljskog staranja

2.1. Organizovati javne kampanje i informativno-edukativne emisije u cilju promovisanja hraniteljstva kao oblika zbrinjavanja djece bez roditeljskog staranja

CSR sa NVO, RTV 7

2017/2018 -broj zahtjeva za hraniteljstvo povećan u odnosu na prethodnu godinu -smanjen broj djece na institucionalnom smještaju - broj organizovanih kampanja, edukativnih emisija, radionica

- izvještaj CSR, Doma za djecu bez roditeljskog staranja... -pamfleti, brošure -br.priloga na lokalnom radiju/TV -informacije na portalima

-Budžet Grada Tuzla -Donatorska sredstva

Crveni krst/križ Tuzla

Prioritet 3: Jačanje kapaciteta organizacija civilnog društva koje djeluju u oblasti socijalne zaštite i inkluzije djece i mladih

1. Osposobiti organizacije civilnog

društva koje djeluju u oblasti

socijalne zaštite i inkluzije djece u

zaštiti i promociji prava djece

1.1. Organizovati edukaciju OCD koji rade sa djecom na temu „Značaj i primjena osnovnih principa Konvencije o pravima djeteta u pristupu socijalnim pravima“

Zemlja djece u BiH i druge nevladine organizacije

2018. -broj edukacija -broj edukovanih profesionalaca u OCD-ima

Dnevni red, Spisak učesnika

Donatorska sredstva

Vive žene

AKCIONI PLAN Politike socijalnog uključ -...

Documents

Transcript of AKCIONI PLAN Politike socijalnog uključ -...