Akademik Ramiz Mehdiyevin əsərləri haqqında …ramizmehdiyev.preslib.az/pdf/m4_2.pdfAzərbaycan...
Transcript of Akademik Ramiz Mehdiyevin əsərləri haqqında …ramizmehdiyev.preslib.az/pdf/m4_2.pdfAzərbaycan...
-
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin
P R E Z İ D E N T K İ T A B X A N A S I Haqqında
1
Akademik Ramiz Mehdiyevin əsərləri haqqında məqalələr
(resenziyalar)
➢ Məmmədzadə, İlham. Akademik Ramiz Mehdiyevin nəzəri baxışlarında Azərbaycanın
liderlik fenomeni // Respublika.-2020.-8 fevral.-№27.-S.3.
➢ Rüstəmov, İzzət. Azərbaycan tarixinin mürəkkəb bir dövrünün həqiqətlərinə konseptual
baxış // Xalq qəzeti.-2019.-15 oktyabr.-№228.-S.7.
➢ Məmmədov, Adıgözəl. Ermənistan-Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsi: problemin
mənbələri və nizamlanma perspektivləri: "Ramiz Mehdiyevin yeni kitabı politoloji
mübarizəmizdə istifadə ediləcək əvəzsiz materialdır" // Azad Azərbaycan. - 2019.- 5
sentyabr. - № 107. - S. 2.
➢ Ermənistan-Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə elmi-tarixi və fəlsəfi
müstəvidə baxış: Akademik Ramiz Mehdiyevin “Ermənistan-Azərbaycan Dağlıq
Qarabağ münaqişəsi: problemin mənbələri və nizamlanma perspektivləri” kitabı çapdan
çıxıb // Xalq qəzeti.-2019.-20 avqust.-№180.-S.3.
➢ Abdullayev, Mehdi. "Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi: problemin
mənbələri və nizamlanma perspektivləri": Azərbaycan Respublikası Prezidentinin
Administrasiyasının rəhbəri, akademik Ramiz Mehdiyevin Azərbaycan elminə layiqli
töhfə olan bu əsəri tədqiqatçılar və beynəlxalq ictimaiyyət üçün zəngin hüquqi bazadır //
525-ci qəzet.-2019.-5 iyul.-№96.-S.6.
➢ Qurbanli, Mübariz. Səmərəli hücum strategiyası üçün fundamental elmi istinad:
Akademik Ramiz Mehdiyevin "Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi:
problemin mənbələri və nizamlanma perspektivləri” əsəri erməni yalanlarının ifşasına
xidmət edən konseptual elmi araşdırma - "yol xəritəsi”dir // Azərbaycan.-2019.- 12 iyun.-
№126.-S.1,5.
➢ Şahsuvarlı, Taleh. Şərq məsələsi, fərq məsələsi: Akademik Ramiz Mehdiyevin
məqaləsinin yaratdığı təəssüratlar əsasında // Paralel. - 2019.- 11 iyun. - № 111/112. - S.
9,11.
➢ Həbibbəyli, İsa. Tarixi gedişatın gerçəklikləri və dərsləri // Azərbaycan.-2019.-28 aprel.-
№92.-S.4.
➢ Mirzəzadə, Rəna. Tarix dünənki siyasət, siyasət isə bugünkü tarixdir: Akademik Ramiz
Mehdiyevin “Tariximizin xanlıqlar dövrünün siyasi irsi sənədlər işığında” əsərinə dair
qeydlər // Xalq qəzeti.-2019.-23 aprel.-№87.-S.5.
➢ Babaoğlu, Hikmət. Tariximizin xanlıqlar dövrünün qiymətləndirilməsinə və siyasi
təhlilinə dair fundamental əsər // Xalq qəzeti.-2019.-18 aprel.-№83.-S.6.
-
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin
P R E Z İ D E N T K İ T A B X A N A S I Haqqında
2
➢ Akademik Ramiz Mehdiyevin alimlərimizi milli tarixin öyrənilməsində yeni
axtarışlara səfərbər edən əsəri // Xalq qəzeti.-2019.-17 aprel.-№82.-S.5.
➢ Məmmədzadə, İlham. Azərbaycan tarixi və tarix fəlsəfəsi haqqında: Akademik Ramiz
Mehdiyevin “Tariximizin xanlıqlar dövrünün siyasi irsi sənədlər işığında” kitabı üzərində
düşünərkən // Respublika.-2019.-12 aprel.-№78.-S.5.
➢ Mustafazadə, Aytən. Tariximizin xanlıqlar dövrü həqiqətlərinə obyektiv işıq salan əsər //
Respublika.-2019.-11 aprel.-№77.-S.5.
➢ Xanlıqlar dövrünün metafizikası: Akademik Ramiz Mehdiyevin yeni kitabı haqqında
ilk təəssüratlar // AZƏRTAC.- 2019.- 26 mart.
➢ Yeni kitab: Akademik Ramiz Mehdiyev tariximizin xanlıqlar dövrünə sənədlər
işığında nəzər salır: Tarixçilər üçün yol xəritəsi ola biləcək bu dəyərli əsər həm də tarixə
münasibəti dəyişməyə çağırışdır // Xalq qəzeti.-2019.-15 mart.-№60.-S.8.
➢ Akademik Ramiz Mehdiyevin yeni əsərinin müzakirəsi keçirilib / AZƏRTAC // Xalq
qəzeti. - 2019.- 8 fevral. - № 31. - S. 8.
➢ Əliyev, Qoşqar. Qriqorian kilsəsi, erməniliyin casusluq mərkəzi // Respublika. - 2019.- 27
yanvar. - № 21. - S. 4.
➢ İsmayılov, Əmrəli. Düz hədəfə: Akademik Ramiz Mehdiyevin “ Qriqorian kilsəsi Səfəvi
dövlətinə qarşı cəsusluq aləti kimi” (XVII əsr - XVIII əsrin birinci rübü) kitabı haqqında
// Respublika.-2019.-24 yanvar.-№18.-S.4-5.
➢ Hacıyev, Qasım. Tariximizə və tarixçilərimizə dəyərli alim töhfəsi // Azərbaycan. - 2019.-
15 yanvar. - № 10. - S. 5.
➢ Əhmədova, N.Ə. “Qriqoryan kilsəsi Səfəvilər dövlətinə qarşı casusluq aləti kimi” kitabı
Azərbaycan tarixşünaslığında yeni bir səhifədir // Palitra. - 2018.- 20 dekabr. - № 224. -
S. 4.
➢ Əsgərov, İlyas. Erməni saxtakarlığı - fəlsəfi yanaşma əsasında dəyərli araşdırma... // İki
sahil. - 2018.- 19 dekabr. - № 240. - S. 8.
➢ Səfəvilər dövlətinə qarşı qriqorian kilsəsinin kəşfiyyat və siyasi-ideoloji fəaliyyətinin
ifşa olunmasına həsr edilmiş qiymətli monoqrafiya / AZƏRTAC // Xalq qəzeti.- 2018.-
12 dekabr.-№ 280.- S. 9.
➢ Məmmədzadə, İlham. Erməni Qriqorian kilsəsinin Türk dövlətlərinə qarşı casusluq
fəaliyyətinin xarakterik cəhətləri // Respublika.- 2018.- 1 dekabr.- № 269.- S. 5.
-
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin
P R E Z İ D E N T K İ T A B X A N A S I Haqqında
3
➢ Bu tarixi bilmək lazımdır və ya keçmişin dərsləri: Akademik Ramiz Mehdiyevin
“Qriqorian kilsəsi Səfəvilər dövlətinə qarşı casusluq aləti kimi” (XVII əsr – XVIII əsrin ilk
dörddəbiri)” kitabı haqqında // Xalq qəzeti.-2018.-20 noyabr.- № 261.-S.7.
➢
➢ Cəbiyev, Qafar. Teleradio məkanı: uğurlar da çoxdur, problemlər də // Xalq qəzeti. -
2018.- 6 noyabr. - № 250. - S. 13.
➢ Məmmədzadə, İlham. Milli ideyanın yeni dərki: Akademik Ramiz Mehdiyevin “Milli
ideyanın formalaşmasında tarixin dərk edilməsinin faydası haqqında” əsəri üzərində
düşünərkən // Respublika. - 2018.- 22 may. - № 113. - S. 6.
➢ Axundova, Elmira. Milli ideya - keçmişin dərk edilməsi və gələcəyə istiqamətlənmə // Azərbaycan. - 2018.- 20 aprel. - № 88. - S. 7.
➢ Hüseynov, Cahangir. Ramiz Mehdiyevin əsərlərində Azərbaycançılıq məfkurəsinin tarixi və siyasi əsasları // Olaylar. - 2018.- 19 aprel. - № 69. - S. 6.
➢ Azərbaycan milli ideyası: layiqli həyat yolu kredosu və dəyərləri / AZƏRTAC // Xalq qəzeti.– 2018.- 19 aprel.– № 87.– S. 10.
➢ Milli ideya və onun təkamül fəlsəfəsi: akademik Ramiz Mehdiyevin əsəri üzərində düşünərkən / Newtimes.az // 525-ci qəzet. – 2018.- 17 aprel. – № 67. – S. 4.
➢ Azərbaycan milli ideyasının öyrənilməsinə fundamental elmi töhfə / AZƏRTAC // Xalq qəzeti.-2018.-13 mart.-№56.-S.3.
➢ Vəliyev, İsaxan. Azərbaycan multikulturalizminin təbliğinə xidmət edən sanballı əsər // Xalq qəzeti. - 2018.- 21 fevral. - № 40. - S. 5.
➢ Haqverdi, Ülviyyə. “Azərbaycanın innovativ inkişafında çoxpartiyalılığın funksiya və mexanizmlərinin polioloji təhlili” // Geostrategiya.- 2017.- №04 (40) .- S.25-28.
➢ Məmmədzadə, İlham. Azərbaycan milli ideyasının fəlsəfi konsepti haqqında: “Qlobal
transformasiyalar dövründə Azərbaycan milli ideyası” kitabı üzərində düşünərkən //
Respublika.-2017.-12 aprel.-№75.-S.4-5.
➢ Bayramov, Həsən. Azərbaycan milli ideyasının mükəmməl elmi-fəlsəfi tədqiqi // Xalq
qəzeti.-2017.-24 fevral.-№42.-S.7.
➢ Müseyibli, Nəcəf. Etnogenez tariximiz arxeoloji və paleoantropoloji tədqiqatlar
kontekstində // Xalq qəzeti. - 2017.- 29 yanvar. - № 20. - S. 6.
➢ Azərbaycançılığa böyük töhfə : Akademik Ramiz Mehdiyevin “Yeni dünya nizamı və
milli ideya” əsəri azərbaycançılıq sahəsində aparılacaq araşdırmalar üçün zəngin elmi-
metodoloji mənbədir // Xalq qəzeti. - 2017.- 27 yanvar. - № 18. - S. 5.
-
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin
P R E Z İ D E N T K İ T A B X A N A S I Haqqında
4
➢ Mahmudov, Yaqub. Tarixi şəxsiyyətlərimizə sahib çıxaq // Azərbaycan. - 2017.- 10
yanvar. - № 4. - S. 5.
➢ Attar, Aygün. Akademik Ramiz Mehdiyevin “Azərbaycan diasporu: Müasir çağırışlar və
sistemli fəaliyyətin təşkili” adlı məqaləsi barədə düşüncələr // Xalq qəzeti.-2016.-20 iyul.-
№154.-S.3.
➢ Əliyev, Qoşqar. Milli ideya prioritet demokratik dəyərdir // Respublika. - 2016.- 29 iyun.
- № 138. - S. 5.
➢ Nurəddinoğlu, Rövşən. Müstəqil Azərbaycanın inkişaf və tərəqqisi bundan sonar daha
sürətlə davam edəcək: Ramiz Mehdiyevin"Güclü Azərbaycan dövləti qloballaşma
şəraitində milli ideyanın təcəssümükimi" adlı məqaləsi geniş oxucu kütləsində maraq
doğurub // Səs.- 2016.- 4 iyun.-№ 100.- S.8-9.
➢ Adıgözəlov, Kamal. Qərbin ikili standartları: Avropa siyasi institutlarının böhranı:
[akademik Ramiz Mehdiyevin "Avropa strukturlarının deqradasiyasının mənbələri
haqqında və ya Azərbaycana münasibətdə ikili standartlar siyasəti" adlı məqaləsi
haqqında] / Newtimes.az // İki sahil. - 2016.- 23 fevral. - № 34. - S. 15.
➢ Məmmədzadə, İlham. "Avropa qurumlarının tənəzzülü, ikili standartlar siyasəti və
müasir Azərbaycan" // Respublika. - 2015.-19 noyabr. - № 254. - S. 6-7.
➢ Məmmədzadə, İ. Tarix fəlsəfəsi və tarixin bəzi problemləri haqqında: Ramiz Mehdiyevin
"Tarixi idrakın elmliyi problemlərinə dair" kitabı üzərində düşünərkən // Respublika. -
2015.-23 sentyabr. - № 208. - S. 3.
➢ Baxşəliyeva, Gövhər. Nadir şah Əfşar: İmperiya tariximizin sonuncu səhifəsi diplomatik
sənədlər aynasında: Akademik Ramiz Mehdiyev tarixi şəxsiyyətlərimizin
tarixşünaslığında yeni bir yanaşma və yeni bir mərhələnin əsasını qoyub // Xalq qəzeti. -
2015.-19 iyun. - № 130. - S. 10 .
➢ Ömərov, Vahid. Hüquqi dövlət quruculuğu dövründə KİV-də milli-mənəvi
dəyərlərimizin təbliği // Səs.- 2015.- 10 iyun.- №105.- S.15.
➢ Məcid, Rəşad. Dövlət İdarəçilik Akademiyasında növbəti dərs: Akademik Ramiz
Mehdiyev: "Mən istərdim ki, bütün bu suallara biz sizinlə birlikdə cavab axtarıb tapaq" //
525-ci qəzet.- 2014.- 29 oktyabr.-№ 196.- S.4.
➢ Bədəlov, Əliqismət. Beynəlxalq təşkilatların ikili standartlardan qaynaqlanan siyasəti
onları nüfuzdan salır // Xalq qəzeti.-2014.-6 dekabr.-№ 267.-S.1.
➢ Babaoğlu, Hikmət. Tarixi saxtalaşdıranlara layiqli cavab yaxud erməni yalanını ifşa edən
qiymətli əsər // Yeni Azərbaycan. - 2014.-7 noyabr. - № 203. - S. 4.
-
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin
P R E Z İ D E N T K İ T A B X A N A S I Haqqında
5
➢ Abdullayeva, Leyla. Mənəviyyat cəmiyyətin əsas istinad mənbəyi olmalıdır: Akademik
Ramiz Mehdiyevin dəyərli fikirləri insanları gələcəklə bağlı düşünməyə çağırışdır //
Azərbaycan. - 2014.- 2 noyabr.-№ 239.- S.3.
➢ Mirələmov, Hüseynbala. Vətəndaş və alim vicdanının diktəsi: Sabahı düşünərkən:
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Administrasiyasının rəhbəri akademik Ramiz
Mehdiyevin bu ilin avqustunda Moskvada rus dilində çapdan çıxmış "Dağlıq Qarabağ:
Məxəzlərdən oxunmuş tarix" kitabının, ardınca isə "Ermənilərin mif yaradıcılığı tarixdə ilk
xristian dövləti kontekstində" əsərinin oyatdığı təəssüratlar // Azərbaycan. - 2014.-31
oktyabr. - № 237. - S. 4.; 1 noyabr.- № 238. - S. 4 .
➢ Piriyev, Qüdrət., Salmanov, Rafiq. Azərbaycan tarixi və siyasətşünaslıq elmininböyük
nailiyyəti: AMEA Fəlsəfə və Hüquq İnstitutunda keçirilən “dəyirmi masa”nıniştirakçıları
akademik Ramiz Mehdiyevin erməni saxtakarlığını təkzibolunmaz elmi dəlillərlə ifşa edən
“Dağlıq Qarabağ: məxəzlərdən oxunmuş tarix” əsərini belə dəyərləndirdilər // Xalq qəzeti.-
2014.- 21 oktyabr.- № 228.-S.6-7.
➢ Hüseynli, İxtiyar. Saxta erməni təbliğatına həqiqi tarixlə sarsıdıcı zərbə: Akademik Ramiz
Mehdiyevin "Dağlıq Qarabağ: məxəzlərdən oxunmuş tarix" kitabı Azərbaycanın tarix
elminin son illərdəki ən böyük nailiyyətlərindəndir // Azərbaycan. - 2014.-15 oktyabr. - №
223. - S. 3 .
➢ Zeynalova, Elmira. Ermənilərin uydurduqları saxta tarixə ağır zərbə: Akademik Ramiz
Mehdiyevin bu elmi əsəri dünya siyasətçilərinə tutarlı mesajdır / E. Zeynalova // Xalq
qəzeti. - 2014.-14 oktyabr. - № 222. - S. 5 .
➢ Qasımlı, Musa. Yalanlar üzərində yazılan tarixi darmadağın edən əsər // Azərbaycan.-
2014.-1 oktyabr.-№ 214.-S.6.
➢ İsmayılov, İmamverdi. Tarixin söylədiyi həqiqətlər: Akademik Ramiz Mehdiyevin
“Dağlıq Qarabağ: məxəzlərdən oxunmuş tarix” əsəri haqqında təəssüratlarım //
Azərbaycan.-2014.-3 oktyabr.-№ 216.-S.10.
➢ Həbibbəyli, Ərəstü. Ermənistanın Vatikan qarşısında oyunlarının pərdəarxası // Səs.-
2014.-30 sentyabr.-№ 180.-S.13.
➢ Rüstəmxanlı, Sabir. Mənbələrdəki həqiqətlər və ya tarixin obyektiv oxunuşu: Sabir
Rüstəmxanlı akademik Ramiz Mehdiyevin kitabı haqda yazır // Kaspi. - 2014.- 16
sentyabr.-№ 149.- S. 3.
➢ Qüdrət, İsaqov. Ramiz Mehdiyevin məşhur məqaləsindən sonra elmimizdə nə baş verdi?
// Bakı xəbər.-2014.- 30 iyun.- №114.- S.4
➢ Hüseynli, İxtiyar. Ədalətə çağırış: Akademik Ramiz Mehdiyevin fikirləri yalnız bir dövlət
xadiminin, ziyalının deyil, bütövlükdə Azərbaycan cəmiyyətinin və dövlətinin mesajıdır //
Azərbaycan. - 2014.-30 may. - № 112. - S. 8.
-
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin
P R E Z İ D E N T K İ T A B X A N A S I Haqqında
6
➢ Babayev, Əlican. İnnovativ modernləşmə yeni dövrün qlobal çağırışlarına əsaslanır //
Azərbaycan. - 2014.-17 aprel. - № 77. - S. 5 .
➢ Alışov, Mönsüm. Elmi təmələ əsaslanan inkişaf strategiyasının fundamental tədqiqi //
Xalq qəzeti. - 2014.-16 aprel. - № 76. - S. 5.
➢ Xəlilov, Səlahəddin. Azərbaycan fəlsəfi fikrinin beynəlxalq uğurları // Azərbaycan.-
2013.-8 noyabr. - № 247. - S. 8.
➢ Xəlilov, Səlahəddin. Tarix: metodoloji və ideoloji əsaslar // Azərbaycan. - 2013.-22 may.
- № 110. - S. 6 ; № 111. - S. 4 ; № 112. - S. 6.
➢ Babayev, Əlican. Modernləşmə kursu güclü iqtisadiyyata, demokratikləşməyə və yüksək
sosial rifaha əsaslanır: Prezident Administrasiyasının rəhbəri akademik Ramiz Mehdiyev
çoxsaylı elmi əsərlərində Azərbaycanın son 20 illik inkişaf yolunun nəzəri əsaslarını
yaratmışdır // Azərbaycan. - 2013.-17 aprel. - № 80. - S. 9 .
➢ Baxşəliyeva, Gövhər. Azərbaycançılıq məfkurəsinin təntənəsi: Akademik Ramiz
Mehdiyev "Şah İsmayıl Səfəvi ali məramlı tarixi şəxsiyyət kimi" məqaləsində
azərbaycançılıq mövqeyinin klassik nümunəsini sərgiləmişdir // Azərbaycan. - 2012.-29
dekabr. -№ 292. - S. 5.
➢ Bayramov, İbrahim. Tarixə düzgün baxış və ya haqqı nahaqqa vermək olmaz //
Respublika.-2012.-19 dekabr.-№ 283.-S.4.
➢ Məmmədov, Adıgözəl. Səfəvilər dövləti Azərbaycan dövlətçiliyinin geneoloji yaddaşdır
// Azad Azərbaycan.-2012.-18 dekabr.-№186.-S.6.
➢ Pişnamazzadə, Samir. Şah İsmayıl Səfəvinin obyektiv tarixi qiymətinin verildiyi ünvan
// Respublika.-2012.-15 dekabr.-№ 280.-.-S.11.
➢ Məhərrəmova, Təranə. Şah İsmayıl Xətaisiz Azərbaycan xalqı varmı? // Kaspi.-2012.-12
dekabr.-№ 442.-S.7.
➢ Cəfərli, Elman. Şah İsmayıla sahib çıxmaq: Bu, Güney Azərbaycana yiyə durmaq
anlamına gəlir: Akademik Ramiz Mehdiyev dünyaya “Azərbaycan Güneydən imtina
etməyib” mesajını verdi // Olaylar.-2012.-7 dekabr.-№213.-S.9.
➢ Hacalıyev, Elnur. Tarixi təhrif etməyə yönələn cəhdlərə layiqli və sanballı cavab:
Akademik Ramiz Mehdiyev: “Şah İsmayıl Azərbaycan tarixində ilk dəfə olaraq
azərbaycanlıların bütün səviyyələrdə üstün yer tutduğunu təsdiq edən dövlət yaratmışdı” //
Azərbaycan.-2012.-7 dekabr.-№ 273.-S.3.
-
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin
P R E Z İ D E N T K İ T A B X A N A S I Haqqında
7
➢ Naxçıvanlı, Aqiyə. Kreativlik zamanın çağırışıdır, yoxsa moda?: Akademik Ramiz
Mehdiyevin "XXI əsrdə Azərbaycan ideyası kreativ millət kontekstində" məqaləsinə
politoloqun refleksiyaları // Xalq qəzeti. - 2012.-29 iyul. - № 167. - S. 3.
➢ Babayev, Əlican. Qurtuluşdan başlanan davamlı inkişaf: Akademik Ramiz Mehdiyev:
"Məhz Heydər Əliyev Azərbaycan dövlətçiliyinin möhkəm təməlini qoydu, bununla da
milli müstəqilliyin inkişaf vektoruna dönməzlik xarakteri verdi" // Azərbaycan. - 2012.-15
iyun. -№ 131. - S. 4 .
➢ Tağıyev, Əlikram. Hazırdakı şəraitdə fəlsəfə elmi və onun qarşısında duran vəzifələr //
Xalq qəzeti. - 2012.-10 iyun. - № 127. - S. 5.
➢ Babayev, Əlican. Modernləşmə strategiyası davamlı iqtisadi inkişafın hərəkətverici
qüvvəsinə çevrilir: Akademik Ramiz Mehdiyevin sanballı elmi əsərləri "Azərbaycan 2020:
gələcəyə baxış" İnkişaf Konsepsiyasının hazırlanması üçün dərin elmi əsasları yaratmışdır
// Azərbaycan. - 2012.-17 aprel. - № 82. - S. 7.
➢ Niyazov, Xalid. Milli ideya, qüdrətli dövlət və güclü lider haqqında // Azərbaycan. -
2012.-6 yanvar. - № 2. - S.3.
➢ Məmmədzadə, İlham. Qloballaşma və müasir Azərbaycan: milli ideyanın təcəssümü və
inkişafı barəsində bəzi düşüncələr // Xalq qəzeti.-2011.-21 iyun.-№ 132.-S.3.
➢ Adıgözəlov, Kamal. Modernləşmənin və davamlı inkişafın fəlsəfi konsepsiyası // Xalq
qəzeti. - 2011.-3 iyun. - №118. - S. 3.
➢ Müasir Azərbaycan milli ideyanın təcəssümü kimi // Palitra.-2011.-27 may.-№.55.-S.4.
➢ Abdullayev, Əlikram., Nəsirov, Elman. Azərbaycanın müstəqilliyi və modernləşməsi
sosial-fəlsəfi fikir işığında: Akademik Ramiz Mehdiyevin əsərləri Heydər Əliyev irsinin
öyrənilməsində əvəzsiz töhfədir // Xalq qəzeti. - 2011.-16 aprel. - №80. - S. 7-8.
➢ İsmayılov, Hüseyn. Akademik Ramiz Mehdiyevin "Gorus - 2010: absurd teatrı mövsümü"
əsərini oxuyarkən // Azpress.az .- 2011.- 4 fevral.
➢ Quluzadə, Musa. Gorus-2010: erməni xəstəliyinin şiddətlənməsi: Akademik Ramiz
Mehdiyevin “Gorus-2010: Absurd Teatrı Mövsümü” adlı məqaləsi haqqında düşüncələr //
Yeni Azərbaycan.-2010.-27 noyabr.- №221.-S.4.
➢ Ələkbərova, Nigar. Erməni absurd teatrının yeni tamaşası: baş rolda Serj Sarkisyan // 525-
ci qəzet.-2010.-20 noyabr.-№ 212.-S.10-11.
➢ Piriyev, Qüdrət., Salmanov, Rafiq. Azərbaycan: sabitlikdən modernləşməyə doğru:
[Akademik Ramiz Mehdiyevin geniş əks-səda doğurmuş elmi-təhlili məqaləsi AMEA
Fəlsəfa, Sosiologiya və Hüquq İnstitutunda keçirilən "dəyirmi masa"da ətraflı müzakirə
olunmuşdur] // Xalq qəzeti. - 2010.-9 oktyabr. – № 221. - S. 3-4.
-
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin
P R E Z İ D E N T K İ T A B X A N A S I Haqqında
8
➢ Bayramov, Rasim. Humanitar əməkdaşlığın zənginləşməsi üzrə çoxşaxəli işin başlanğıcı:
Azərbaycan Prezidenti Administrasiyasının rəhbəri, akademik Ramiz Mehdiyev: "Bizə
yeni üfüqlər, birgə işimizin perspektivlərinə yeni baxış lazımdır" // Azərbaycan. - 2010.-
27 yanvar. - № 20. - S. 3 .
➢ Adigözəlov, Kamal. Fundamental elmi tədqiqatlarda ciddi dönüş yaradılmalıdır // Xalq
qəzeti.-2009.-23 dekabr.- № 285.-S.6.
➢ Hüseynov, Tofiq. Elmin inkişaf strategiyası və yüksək ixtisaslı elmi kadrların
hazırlanması: İctimai və humanitar elmlər: zaman kontekstində baxış // Azərbaycan.-
2009.-20 dekabr.-№ 283.-S.3.
➢ Aslanova, Rəbiyyət. XXI əsrdə milli dövlətçiliyin inkişafı və ictimai elm // Azərbaycan.-
2009.-16 dekabr.- № 279.-S.3.
➢ Mehrabov, Abdulla., Mikayilov, Nurqələm. Azərbaycanda ali təhsil sisteminin
modernləşdirilməsinin əsas istiqamətləri // Respublika.-2009.-16 dekabr.-№ 273.-S.5.
➢ Bayramlı, Elçin. “İctimai və humanitar elmlər: zaman kontekstində baxış”: Prezident
Administrasiyasının rəhbəri, akademik Ramiz Mehdiyevin məqaləsində ictimai və
humanitar sahədəki problemlərin həlli yolları göstərilir // Səs.-2009.-15 dekabr.-№ 234.-
S.6.
➢ Sadayoğlu, Pərviz. Azərbaycan ədəbiyyatındakı problemlərə elmi yanaşma // Yeni
Azərbaycan.-2009.-12 dekabr.-№ 233.-S.9.
➢ Hüseynzadə, F. Elmimiz üçün həyəcan təbili çalınıb: Ramiz Mehdiyev: “Elm bir biznesə
çevrilib və istənilən şəxs – dövlət məmuru, yaxud iş adamı müxtəlif yollarla elmi ad almağa
nail olur” // Paritet.-2009.-10-11 dekabr.-№134.-S.4.
➢ Elmanoğlu, Samir. Elmi və bədii mühitin müasirləşməsi sosial tələbatdır // Azərbaycan.-
2009.-11 dekabr.-№ 275.-S.5.
➢ Miriyev, A. İctimai elmlər sosial sifarişə çevik reaksiya verməlidir // Palitra.-2009.-9 dekabr.-№ 134.-S.4.
➢ Quliyev, İ. İctimai elmlər sosial sifarişə çevik reaksiya verməlidir: Elmi fəaliyyət sahəsinə
laqeydliyin olması həyəcan doğuran faktdır // Kaspi.-2009.-9 dekabr.-№ 219.-S.5.
➢ Əhmədov, Gülhüseyn. Efir məkanının mənəvi saflaşması ictimai tələbatdır: Akademik
Ramiz Mehdiyevin televiziyaların fəaliyyətindəki böhranın aradan qaldırılması ilə bağlı
ziyalı təşəbbüsü ölkə ictimaiyyətində böyük rəğbətlə qarşılandı // Azərbaycan. - 2009.-31
oktyabr. - N 243. - S. 5 .
-
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin
P R E Z İ D E N T K İ T A B X A N A S I Haqqında
9
➢ Şəmsizadə, Nizaməddin. İctimai fikri oyadan sənəd // Azərbaycan.- 2009.- 14 oktyabr.-
№ 228.-S. 3.
➢ Cəbrayilov, Rafael. Efir məkanı şou-biznesin yaratdığı mənəvi böhrandan qurtulmalıdır
// Xalq qəzeti.-2009.-14 oktyabr.-№ 228.-S.5.
➢ Qəndilov, Seyfəddin. Efir məkanımız sağlam ideallara xidmət etməlidir // Azərbaycan.-
2009.-13 oktyabr.-№ 227.-S.5.
➢ Cəbiyev, Qafar. Efir məsuliyyəti: Bu, teleradio fəaliyyətilə məşğul olan hər kəsə aiddir //
Xalq qəzeti.-2009.-7 oktyabr.-№ 222.-S.4.
➢ Qasımov, Alış. Azərbaycan teleefiri dövlətin maraqlarına və xalqın mənafeyinə cavab
verməlidir: Akademik Ramiz Mehdiyevin “Azərbaycanın efir məkanı: problemlər və
vəzifələr” məqaləsi telekanallarda milli-mənəvi dəyərlərin qorunması üçün istiqamətverici
konsepsiyadır // Azərbaycan.-2009.-7 oktyabr.-№ 222.-S.4.
➢ Naxçıvanlı, Aqiyə. Azərbaycanın siyasi sisteminin arxitekturası: ənənələrin təməli və
modernizmin dizaynı: Akademik, Azərbaycan Respublikası Prezidenti
Administrasiyasının rəhbəri Ramiz Mehdiyevin "Zaman haqqında düşünərkən və elitanı
transformasiya edərkən: varislik və innovasiyalılıq" məqaləsi haqqında politoloqun
düşüncələri // Azərbaycan. - 2009.-10 yanvar. - N 6. - S. 2 .
➢ Hüseynova, İradə. Azərbaycanı davamlı inkişaf yoluna çıxaran lider: Akademik Ramiz
Mehdiyev "Azərbaycan 2003-2008: reallığa çevrilən qeyri-adi zaman" əsərində ölkəmizin
qısa müddətdə əldə etdiyi böyük nailiyyətləri Prezident İlham Əliyevin liderlik
keyfiyyətləri ilə izah edir // Azərbaycan. - 2008.-27 dekabr. - № 290. - S. 6.
➢ Məhərrəmov, Abel. Xalqın inam və etimad ünvanı // Azərbaycan. - 2008.-24 dekabr. - №
287. - S. 4.
➢ Məmmədzadə, İlham. Sürətli və davamlı inkişafın ilk beş ili: Akademik Ramiz
Mehdiyevin "Azərbaycan 2003-2008: reallığa çevrilən qeyri-adi zaman" əsəri
Azərbaycanın ən yeni tarixinə elmi-fəlsəfi baxışdır // Azərbaycan. - 2008.-18 dekabr. - №
282. - S. 3 .
➢ Şəfiyev, Üzeyir. Azərbaycan qloballaşma dövründə: Akademik Ramiz Mehdiyevin
cəmiyyətimizin ictimai-siyasi perspektivinə dair futuroloji baxışlarının bəzi aspektləri
haqqında düşüncələr // Respublika. - 2008.-7 dekabr. - № 275. - S. 4 .
➢ Məhərrəmov, Abel. Modernləşmə və demokratikləşmə iqtisadi tərəqqinin vəhdətinə
əsaslanır: Akademik Ramiz Mehdiyevin "Modernləşmə xətti yenə də gündəlikdədir" əsəri
ölkənin gələcək inkişaf perspektivlərinə əsaslı elmi baxışdır // Azərbaycan. - 2008.-26
noyabr. - № 265. - S. 4 .
-
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin
P R E Z İ D E N T K İ T A B X A N A S I Haqqında
10
➢ Qəndilov, Seyfəddin. Azərbaycanın müasir inkişaf strategiyası: uğurlu təcrübədən təkmil
nəzəriyyəyə // Dövlət idarəçiliyi.-2008.-№3(23).-S.150-156.
➢ Sadıqov, Bəxtiyar. Birləşdirici ideya / B. Sadıqov // Azərbaycan. - 2008.-9 yanvar. - № 3.
- S. 2.
➢ Xəlilov, Səlahəddin. Müasir ictimai həyatda din və mənəviyyat problemləri // Azərbaycan.
- 2007.-21 noyabr. - № 262. - S. 9; 22 noyabr. - № 263. - S. 6.
➢ Xəlilov, Səlahəddin. Azərbaycan fəlsəfi fikrinin yeni meridianları: [Akademik Ramiz
Mehdiyevin rus dilində çapdan çıxmış "Demokratiya yolunda: irs haqqında düşüncələr"
monoqrafiyası haqqında] // Azərbaycan. - 2007.-19 iyun. - № 132. - S. 5.
➢ Niyazov, Xalid. Müasir tariximizə mükəmməl elmi-fəlsəfi yanaşma : Akademik Ramiz
Mehdiyevin müəllifi olduğu fundamental elmi əsərlər Azərbaycanın çağdaş tarixinə elmi-
yaradıcı baxışdır // Azərbaycan. - 2007.-22 may. - № 110. - S. 3.
➢ Əliyeva, Elmira. Düzgün mənəvi seçimə kömək edə bilən kitab // Azərbaycan. - 2006.-18
iyul. - № 157. - S. 2.
➢ Atakişiyev, Müşfiq. Sosial-iqtisadi islahatlar kursunun təntənəsi: Fəlsəfə elmləri doktoru,
professor Ramiz Mehdiyev "2005-ci il parlament seçkiləri: İlkin təhlil. (Mülahizələr,
nəticələr və proqnozlar)" sərlövhəli əsərində son parlament seçkilərinə nəzərən ölkənin
müasir iqtisadi inkişaf strategiyasını da təhlil etmişdir // Azərbaycan. - 2006.-16 mart. -
№57. - S. 9.
➢ Qasımov, Alış. Müasir tariximizin fundamental tədqiqat əsəri: Professor Ramiz
Mehdiyevin "Azərbaycanda parlament seçkiləri: ilkin təhlil (Mülahizələr, nəticələr və
proqnozlar)" əsəri ictimai-siyasi proseslərə dolğun qiymət verməklə yanaşı, ölkəmizin
perspektiv inkişaf yolunu da konsertual təhlil edir // Azərbaycan. - 2006.-21 fevral. - №38.
- S. 2 .
➢ Qəndilov, Seyfəddin. Xalqın Prezident İlham Əliyevə olan inamı iqtidarın növbəti seçki
müvəffəqiyyətini təmin etdi: Fəlsəfə elmləri doktoru, professor Ramiz Mehdiyevin "2005-
ci il parlament seçkiləri: ilkin təhlil" silsilə məqalələrində bu mülahizə mükəmməl təhlil
olunaraq, konseptual şərh edilib // Azərbaycan. - 2006.-14 fevral. - №32. - S. 3 .
➢ Məmmədov, İsmayıl. Tarixi keçmişimizin və gələcək tərəqqi salnaməmizin fundamental
tədqiqat əsəri // Azərbaycan.-2005.-11 avqust.-№184.-S. 4.
➢ Həbiboğlu, Vəli. Tarixi keçmişin layiqli salnaməsi, uğurlu gələcəyin fundamental
tədqiqatı: Professor Ramiz Mehdiyevin "Azərbaycan :qloballaşma dövrünün tələbləri"
kitabı bu iki vacib məqamı özündə mükəmməl əks etdirir // Azərbaycan. - 2005.-21 iyun .-
№ 140.- S.3.
-
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin
P R E Z İ D E N T K İ T A B X A N A S I Haqqında
11
➢ Hüseynova, Hicran. Qloballaşan dünyada Azərbaycanın yeri // Azərbaycan. - 2005.-24
may.-№ 117.- S.3.
➢ Qəndilov, Seyfəddin. Azərbaycan qloballaşma dövrünə sosial-siyasi inkişaf və milli -
mənəvi dəyərlərə sədaqət hissi ilə qədəm qoyur: Fəlsəfə elmləri doktoru, professor Ramiz
Mehdiyevin "Azərbaycan: qloballaşma dövrünün tələbləri" monoqrafiyası tariximizi dəqiq
təhlil etməklə yanaşı, gələcək dövrün uğurlarını da aydınlaşdırır // Azərbaycan.-2005.-18
yanvar.-№13.-S. 2.
➢ İsmayılova, Validə. Qloballaşma dövründə azərbaycanlı "mən"i getdikcə daha çox nüfuz
qazanır // Azərbaycan.-2004.-25 iyun.-№146.-S. 4.
➢ Xəlilzadə, Flora. Milli-mənəvi dəyərlərə çağırış və qayıdış // Azərbaycan.-2003.-30.-
oktyabr.-№251.-S 3.
➢ Məmmədov, Raqif. Qurucu insan haqqında layiqli söz // Azərbaycan.-2003.-21 avqust.-
№191.- S. 3.
➢ Sadıqova, Bəxtiyar. Heydər Əliyevin Azərbaycan tarixində vətəndaş, şəxsiyyət və lider
kimi rolu // Azərbaycan.-2003.-13 iyun.-№133.- S. 2.
➢ Həbiboğlu, Vəli. Azərbaycan müxalifətinin keyfiyyətcə yeniləşməsinə böyük ehtiyac var
// Azərbaycan.-2003.-17 aprel.-№85.-S. 4.
➢ Xəlilov, Səlahəddin. Demokratik dövlət quruculuğu və siyasi plüralizm // Azərbaycan.-
2003.-28 mart.-№68.-S. 4.
* * *
➢ Мамедзаде, Ильхам. От кризиса - к грядущему миропорядку: Диалог цивилизаций
не есть «столкновение культур» // Каспiй. - 2019. - 9 октября. - № 185. - С. 10.
➢ Взгляд на армяно-азербайджанский нагорно-карабахский конфликт в научно-
исторической и философской плоскости: Вышла из печати книга академика
Рамиза Мехтиева «Армяно-азербайджанский нагорно-карабахский конфликт:
истоки проблемы и перспективы урегулирования» // Бакинский рабочий. - 2019. - 20
августа. - № 149. - С. 1-2.
➢ Метафизика периода ханств: первые впечатления о новой книге академика
Рамиза Мехтиева / АЗЕРТАДЖ // Бакинский рабочий. - 2019. - 28 марта. - № 54. -
С. 4.
-
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin
P R E Z İ D E N T K İ T A B X A N A S I Haqqında
12
➢ Нахчыванлы, Агия. Методический ключ к анализу геополитической игры
постбиполярного мира: Путь, выбранный суверенным Азербайджаном в
геополитических реалиях ХХI века // Бакинский рабочий. - 2019. - 12 февраля. - №
28. - С. 9.
➢ Ахундова, Эльмира. Поучительные уроки истории: Статья вторая // Бакинский
рабочий. - 2019. - 26 января. - № 17. - С. 3.
➢ Ахундова, Эльмира. Поучительные уроки истории // Бакинский рабочий. - 2019. -
23 января. - № 14. - С. 6.
➢ Садыхов, Фикрет. Об армянских вымыслах, шпионаже григорианской церкви и
эмиссарах Ватикана // Бакинский рабочий. - 2018. - 26 декабря. - № 243. - С. 10.
➢ История, которую нужно знать, или об уроках прошлого: О новой книге
академика Рамиза Мехтиева «Григорианская церковь как инструмент шпионажа
против Сефевидского государства (XVII – первая четверть XVIII вв) // Бакинский
рабочий. - 2018.- 20 ноября. -№ 217.- С. 5.
➢ Мустафазаде, Айтен. Динамика и потенциал национальной идеи Азербайджана: от
истоков до инновационного прорыва в глобальный мир // Бакинский рабочий. - 2018.
–25 октября. - № 200. - С. 5.
➢ Ахундова, Эльмира. Национальная идея — осмысление прошлого и прорыв в
будущее: Бакинский рабочий.-2018.-18 апреля.-№72.-С.7.
➢ Национальная идея Азербайджана: кредо и ценности достойного жизненного
пути / АЗЕРТАДЖ // Бакинский рабочий.-2018.-19 апреля.-№73.-С.8.
➢ Национальная идея и философия ее эволюции: Размышляя над произведением
академика Рамиза Мехтиева / Newtimes.az // Бакинский рабочий.-2018.-18 апреля.-
№72.-С.5-6.
➢ Нахчыванлы, Агия. Национальная идея: приоритет ценностей, общенациональное
лидерство и конструирование социальной реальности: Продолжение дискуссий о
книге академика Рамиза Мехтиева «Национальная идея Азербайджана в эпоху
глобальных трансформаций» // Каспiй.- 2017.- 5 июля.- № 116.- С. 8-9.
➢ Ахундова, Эльмира. Национальная идея Азербайджана в эпоху глобальных
трансформаций: Впечатления публициста от прочтения одноименной книги
академика Р. Э. Мехтиева (Москва, изд. «Политическая энциклопедия», 2017 г.) //
Бакинский рабочий.-2017.-15 апреля.-№ 65.-С. 2.
➢ Усубалиев, Асиф. Двойные стандарты и международное доверие // Эхо.-2015.-14
января.-№ 7.-С. 2, 4.
-
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin
P R E Z İ D E N T K İ T A B X A N A S I Haqqında
13
➢ Иманов, К. Размышляя над статьей академика Рамиза Мехтиева «Шах Исмаил
Сефеви как историческая личность, освященная высокой целью» // Бакинский
рабочий.-2012.-19 декабря.-№235.-С. 3, 5.; 20 декабря.-№236.-С. 4-5.
-
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin
P R E Z İ D E N T K İ T A B X A N A S I Haqqında
14
Akademik Ramiz Mehdiyevin nəzəri baxışlarında Azərbaycanın liderlik fenomeni
İlham Məmmədzadə,
AMEA Fəlsəfə İnstitutunun direktoru
XXI əsr dünyada qlobal siyasi rəqabətlərin gücləndiyi milli dövlətlərin özünütəsdiqi, innovasiyalılıq,
rəqəmsal strategiya dövrüdür. 24 yanvar 2020-ci il Davos Forumu çərçivəsində Prezident İlham Əliyevin
“Strateji baxış: Avrasiya” mövzusunda interaktiv iclasda səsləndirdiyi fikirlər müstəqil Azərbaycan
reallıqlarını əks etdirir. Dövlət başçısı cənab İlham Əliyev demişdir: “Azərbacan həyata keçirilən uğurlu
xarici və daxili siyasət nəticəsində regionda və dünyada sülhün və təhlükəsizliyin təminatına mühüm
töhfələr verir. Ölkəmiz öz iqtisadi inkişafını təmin etməklə yanaşı, regional və qlobal inkişafa da dəstək
verir. Bu reallığı Azərbaycanın təşəbbüsü ilə həyata keçirilən beynəlxalq layihələr də təsdiq edir”.
Bu kontekstdən də akademik Ramiz Mehdiyev “Azərbaycanın inkişafını XXI əsrin çağırışlarına
uyğunlaşdıran Lider” adlı yeni kitabında yazır: “İlham Əliyevin həll etməli olduğu məsələlər çox geniş
miqyaslı idi. Onlar Heydər Əliyevin fəaliyyətinin yekunları ilə müəyyən olunurdu: - dövlət müstəqilliyinin
daha da möhkəmləndirilməsi, iqtisadi artımın yüksək sürətinin təmin edilməsi və yeni iş yerlərinin
yaradılması, xalqın sosial rifah səviyyəsinin yüksəldilməsi, Silahlı Qüvvələrin modernləşdirilməsi yolu ilə
ölkənin müdafiə qabiliyyətinin gücləndirilməsi, xarici siyasət sahəsində milli maraqların təmin edilməsi və
heç şübhəsiz, Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyünün bərpası və s...”.
Əsərdə zaman prizmasından “keçmişə realist idrak meydanından nəzəri baxış sərgilənir. Həmçinin
Prezident İlham Əliyevin hakimiyyət dövrünü “inkişafın yüksək tempi dövrü kimi qiymətləndirilir”.
Akademik yazır: “Etiraf etmək lazımdır ki, yeni minilliyin əvvəlində Azərbaycanın üzləşdiyi təhdidlər
İlham Əliyevdən ümummilli lider Heydər Əliyevin siyasi və sosial-iqtisadi kursunu davam etdirmək üçün
zəruri olan xüsusi, demək olar ki, müstəsna qabiliyyətlər tələb edirdi. Heydər Əliyevin prezidentlik
dövrünün tarixi göstərir ki, Azərbaycan şəraitində transformasiyalar təkamül yolu ilə və dərk edilmiş
inkişafa əsaslananda səmərəli olur”.
Faktiki olaraq Ramiz Mehdiyev müasir həm politoloji, həm də ideoloji fikir üçün yeni və dərin bir
ideya formalaşdırır. Genişmiqyaslı planlar isə qloballaşma dövründə real siyasi lider tərəfindən həyata
keçirilir. Modernləşən siyasət keçmiş dövrü inkar etmir, əksinə, keçmişin təcrübəsindən bəhrələnərək daha
incə və mürəkkəb məsələləri həll edir.
İlham Əliyevin Liderlik Fenomeni: ənənəvilik və yenilik
Müasir Azərbaycan qloballaşan dünyanın mərkəz nöqtəsində, Avropa ilə Asiyanın kəsişməsində
yerləşən geosiyasi məkan olub, artıq keçmiş sosializm sistemindən müstəqil suveren dövlətçilik yoluna
keçid etmiş hüquqi dövlətdir. Bu nöqteyi-nəzərdən də müasir Azərbaycanın memarı ulu öndər Heydər
Əliyev də deyirdi: “Keçid dövrü yaşayan ölkələrə başçılıq etmək istəyən şəxslər gərək çox təcrübəli,
dünyanı bilən adam olsun”. Bu mənada təqdim etdiyimiz təhlildə ulu öndər Heydər Əliyev siyasi
məktəbinin uğurlu davamçısı Prezident İlham Əliyev “təcrübəli və dünyanı biləndir”. Və nəinki dünyanı
bilən, həmçinin dünyanın da bildiyi, tanıdığı milli liderdir. Müasir Azərbaycana rəhbərlik edənə qədər
müəllimlikdən Baş nazir vəzifəsinə qədər böyük bir təcrübəyə söykənən fəaliyyət yolu keçmiş, ən əsası isə
ümummilli lider Heydər Əliyev dühasından həm genetik, həm də siyasi anlamda mükəmməl bünövrə
almışdır. Akademik Ramiz Mehdiyev yazır ki: “Prezident İlham Əliyev təcrübəli dövlət başçısı və
uzaqgörən siyasi xadim keyfiyyətlərini ümummilli lider Heydər Əliyevdən əxz edibdir”.
2003-cü ilin 15 oktyabrında prezident seçkilərində ilk dəfə qələbə qazanan ölkə başçısı İlham Əliyev
həmin ilin 31 oktyabr tarixində keçirilmiş andiçmə mərasimində “Azərbaycanı qüdrətli dövlətə çevirmək
üçün ən başlıcası ölkədə Heydər Əliyevin siyasəti davam etdirilməlidir. Bu gün yüksək kürsüdən çıxış
edərkən mən Azərbaycan xalqına söz verirəm ki, bu siyasətə sadiq qalacağam, heç vaxt bu yoldan
dönməyəcəyəm” - deyə bəyan etdi. Məhz bu siyasi kursu davam etdirən Prezident İlham Əliyev müasir
Azərbaycan üçün çox vektorlu strateji əhəmiyyət kəsb edən müxtəlif sahələri əhatə edən inkişaf
proqramlarının hazırlanmasının və onların işlək mexanizmlər əsasında həyata keçirilməsinin əsas müəllifi
olmuşdur. Prezident “Əsl siyasət konkret real iş görməkdən ibarətdir” - tezisini irəli sürmüş, bu siyasəti hər
-
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin
P R E Z İ D E N T K İ T A B X A N A S I Haqqında
15
bir ölkə vətəndaşının həyatında gerçəkliyə çevirmək üçün ciddi siyasi iradə, qətiyyət və mətin əzmkarlıq
nümayiş etdirmişdir. Akademik Ramiz Mehdiyev qeyd edir ki, bu illərdə Azərbaycan özünün sosial dövlət
mövqelərini xeyli möhkəmlədibdir. Mahiyyət etibarilə Azərbaycan güclü ordusu və güclü xarici siyasəti
olan qüdrətli dövlətdir.
III minillikdə Azərbaycana rəhbərlik edən dövlət başçısı hər bir mərhələ üçün qarşıda duran əsas
vəzifələri düzgün müəyyənləşdirmiş, islahatların sistemli və ardıcıl şəkildə, təkamül yolu ilə
gerçəkləşdirilməsini istiqamətləndirmişdir. Burada bir sual maraqlıdır: - Dünyada gedən qərbləşmə
prosesində bəs Azərbaycanın modernləşməsi necə olmalıdır? Bu:
- cəmiyyətdə antimodernist potensialı aradan qaldırmaqla;
- ənənəçilik qalıqlarını neytrallaşdırmaqla, ölkənin milli maraqlarını qorumaqla, iqtisadi rifahı
tənzimləməklə, vətəndaşların sosial müdafiəsini, dini etiqad, insan hüquqları və azadlığının təminini ictimai
və texnoloji yenilənmələrlə dəyişməkdir.
Bu mənada 2003-2019-cu illərdə Azərbaycanın iqtisadi inkişafının əsas hədəfi rəqabət
qabiliyyətliliyinin yüksəldilməsi və dünya sisteminin müxtəlif təsərrüfat sahələrinə səmərəli inteqrasiyası
yolu ilə uzunmüddətli perspektivdə ölkədə dinamik sosial-iqtisadi inkişafın davamlılığını təmin etməkdən
ibarət olmuşdur. Akademik Ramiz Mehdiyev əsərdə iqtisadi göstəriciləri diqqətə yetirir və aydın olur ki,
ölkəmiz bu illərdə daha yeni inkişaf tempinə yönəlibdir. Məsələn, “The American interest” nəşrində
Amerika xarici siyasət şurası yanında mərkəzi Asiya və Qafqaz İnstitutunun direktoru Kornell qeyd edir ki,
Prezident İlham Əliyevin islahatlara yanaşması köhnə təsisatları “təmir etmək” deyil, imkan daxilində yeni
təsisatlar yaratmaqdan ibarət idi. Bu ideyaları, həm də rusiyalı alim A.Karavayev də dəstəkləyir. Prezident
İlham Əliyevin bu illər ərzində imzaladığı fərmanlar, təsdiq etdiyi dövlət proqramlarında dünyanın müasir
çağırışlarına hədəflənən istiqamətlərin reallaşdırılması üçün yerinə yetirilməsi zəruri olan vəzifələr
müəyyənləşdirilmişdir. Buraya ölkədə mövcud iqtisadi resursların gücləndirilərək kompleks şəkildə
səmərəli reallaşdırılması, qeyri-neft sektorunun inkişaf etdirilməsi (neftdən asılı olmayan güclü Azərbaycan
dövlətinin qurulması yolunda çoxşaxəli iqtisadiyyatının formalaşdırılması), hər bir regionun özünəməxsus
potensialından tam və səmərəli istifadə olunması, onların inkişafının tarazlaşdırılması, çoxsaylı yeni iş
yerlərinin açılmasına şərait yaradılması, sahibkarlığın inkişafına dəstək verilməsi, sosial xidmətlərin
həcminin, keyfiyyətinin və ünvanlılığının əhəmiyyətli dərəcədə artırılması, yoxsulluğun azaldılması və bu
kimi həm iqtisadi, həm siyasi, həm mədəni və s. mühüm vəzifələri aid etmək olar.
Nəzərə yetirək ki, müstəqilliyin ilk illərində ulu öndər Heydər Əliyev vurğulayırdı: “Respublikanın
sosial-iqtisadi vəziyyətini inkişaf etdirmək üçün biz xarici ölkələrlə və dünyanın bütün şirkətləri ilə sıx
əməkdaşlıq etməyi, Azərbaycan ilə xarici ölkələr, şirkətlər arasında müştərək iş görməyi iqtisadiyyat
sahəsində əsas istiqamətlərdən biri hesab edirik”. Həqiqətən də ulu öndər Heydər Əliyev müstəqil
Azərbaycan Respublikası ilə dünyanın inkişaf edən ölkələri, nüfuzlu korporasiyaları ilə birtərəfli və
çoxtərəfli əməkdaşlıq müqavilələri imzaladı. Tədricən müstəqil Azərbaycan dünya “böyük səhnəsində”
özünəməxsus aparıcı rollardan birini yerinə yetirdi.
1994-cü il sentyabrında “Əsrin müqaviləsi”nin imzalanması ilə “Yeni neft strategiyası”nın uğurla
davam etdirilməsi, Azərbaycanın xarici sərmayələr üçün cəlbediciliyinin qorunması, milli iqtisadiyyatın
müxtəlif sferalarına yönələn sərmayələrin qeyri-neft sektoruna, regionların inkişafına doğru
istiqamətləndirilməsi, “qara qızıl”dan əldə olunan gəlirlərin güclü insan kapitalının formalaşdırılması
məqsədinə yönəldilməsi ulu öndər Heydər Əliyevin iqtisadi siyasətinin əsas prioritetləri kimi tarixə yazıldı.
Bunun nəticəsidir ki, ötən illərin iqtisadi cəhətdən möhkəmlənmiş, qüdrətlənmiş sosial-iqtisadi yüksəlişi
ilk növbədə insanların gündəlik həyatında özünü daha qabarıq büruzə vermişdir.
ümumilikdə qəbul edilən əsaslı qərarlar, imzalanan fundamental sərəncamlar Prezident İlham
Əliyevin daim xalqın mənafeyindən çıxış etdiyini, habelə verdiyi vədlərin sırf əməli fəaliyyətə,
praqmatizmə söykəndiyini, reallığa adekvat olduğunu deməyə ciddi əsaslar verir. Yeni islahatlar mərhələsi
də bu inkişaf yolunun dialektik məntiqli davamıdır.
Azərbaycanın sosial-iqtisadi, siyasi və mədəni inkişafının yeni mərhələsi həm də sahibkarların, orta
sinfin həyatda aparıcı milli təbəqəsi kimi önə çıxması ilə səciyyəvidir. Bu təsadüfi olmayıb, əksinə,
dünyanın inkişaf etmiş ölkələrinin təcrübəsindən irəli gəlir. Azad bazar iqtisadiyyatı münasibətlərinin fəal
tərəfdarı kimi çıxış edən Prezident İlham Əliyev inkişaf prosesində orta sinfin rolu barədə əsaslı
konsepsiyanın da yaradılmasına istiqamət verdi. Prezident İlham Əliyev deyir: “Sahibkarlıq bizim üçün
prioritet məsələlərdən biridir. Sahibkarlığın inkişafı üçün həm siyasi dəstək verilir, eyni zamanda dövlət
qurumları tərəfindən çox böyük metodiki dəstək göstərilir”.
-
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin
P R E Z İ D E N T K İ T A B X A N A S I Haqqında
16
Akademik Ramiz Mehdiyev qeyd edir ki, son illərdə Azərbaycan iqtisadiyyatına 250 milyard dollar
məbləğində sərmayə qoyulub. Nəticədə bu gün ölkə şaxələndirilmiş iqtisadiyyat sisteminə malikdir. “2015-
2020-ci illər üçün Azərbaycan Respublikasında sənayenin inkişafı üzrə Dövlət Proqramı” əsasında çoxsaylı
sənaye parkları və sənaye məhəllələri, texnoloji parklar yaradılıb, mövcud innovasiyalı istehsal obyektləri
genişləndirilib, ölkənin aqrar sektoruna güclü təkan verilib.
XXI əsr Azərbaycanında həyata keçirilən islahatlar, köklü dəyişmələr həm də dövlət idarəçiliyinin
bütün strukturlarının modernləşdirilməsi, elitaların yeniləşməsi, iqtisadi göstəricilərin şəffaflaşdırılması,
müasir dövrün tələblərinə uyğunlaşdırılması tədbirləri ilə müşayiət olunur. Akademik Ramiz Mehdiyevin
bu fikri praktikada təsdiqini tapır: “reallıq yalnız yüksək maddi rifah şəraitində özünə möhkəm ictimai
dayaqlar tapa bilir. Ölkə vətəndaşlarının yaşayış tərzində, sosial rifah halında özünü qabarıq göstərməyə
başlayan müsbət keyfiyyət dəyişiklikləri, hər bir hüquqi dövlətdə ictimai-siyasi sabitliyin başlıca
təminatçısı sayılan orta təbəqənin mövqelərinin ildən-ilə möhkəmlənməsi ümumbəşəri xarakter daşıyan
demokratik normaların ictimai rəydə düzgün dərk olunmasına, qavranılmasına və qiymətləndirilməsinə
əlverişli şərait formalaşdırır”. Bu mətndə də Prezident İlham Əliyevin qeyd etdiyi kimi: “Azərbaycan
demokratiya yolu ilə uğurla gedir”.
Azərbaycanın üçüncü minillikdə sürətli inkişaf tempi cəmiyyətdə konsensusun əldə olunmasına,
sosialyönümlü tərəqqiyə və modernləşməyə xidmət edən hüquqi-siyasi, demokratik islahatlar kursunun
daha da genişləndirilməsini obyektiv zərurətə çevirmişdir. Akademik Ramiz Mehdiyev bu əsərində də bir
sıra siyasi analitiklərin fikirlərinə istinad edərək müqayisələr aparır.
Təcrübə də təsdiq edir ki, inkişaf səviyyəsi yüksək olan ölkələr postindustrial dövrünün tələblərinə
uyğunlaşma məsələlərini yalnız müasir biliklərə söykənərək cəmiyyətin kifayət qədər formalaşmış
demokratik təsisatları mövcud olduqda həll edilə bilərlər. Demokratik təsisatların inkişafı cəmiyyətin
yeniləşmə meyilləri ilə birləşəndə isə səmərə verir. Buna nəzərən, demək olar ki, Azərbaycanda da milli
gəlirin artım tempi ilə siyasi-hüquqi, mədəni-ictimai, mənəvi-sosial islahatların həyata keçirilməsi prosesi
müsbət mütənasiblik təşkil edir. Məhz belə bir islahatlar mərhələsində zəruri ictimai münasibətlərin də
xarakterində yaşanan dövrlə bağlı fundamental dəyişikliklərin baş verməsini labüd və qarşısıalınmaz zəruri
proses kimi səciyyələndirmək olar. Digər əsas bir məsələ də “informasiya iqtisadiyyatı” da formalaşır, bu
isə müxtəlif dövlət qurumlarında vətəndaşların cəlb edildiyi ən mürəkkəb idarəetmə əməliyyatları tam
elektron formada tətbiq edilir. “E-dövlət” və “vətəndaş-dövlət” seqmentində də Azərbaycanın dünyaya
model kimi təqdim etdiyi “Asan xidmət” də Prezident İlham Əliyevin modernləşdirmə kursunda innovativ
siyasi xəttdir.
Ölkədə həyata keçirilən iqtisadi, siyasi və hüquqi islahatlar mahiyyətcə cəmiyyətdə sosial iqlim, sivil
və milli siyasi və əxlaqi davranış normalarının möhkəmlənməsinə xidmət etdiyindən, Azərbaycanda
müxalifətçiliklə bağlı nihilist, radikal və anarxist yanaşmalarda da tədricən dəyişikliklərin baş verəcəyi də
şübhəsizdir. Ölkə rəhbərliyi də Azərbaycan sosiumunun inkişafının üç əsas amilini - milli birlik və
həmrəylik, siyasi suverenliyi və firavanlığı, mənəvi dəyərlərin bütövlüyünü təmin etmək üçün ölkəni zəruri
inkişaf səviyyəsinə çatdırmağa çalışır. Yəni, Azərbaycanın yolu - inkişaf və demokratiyadır. Yeni siyasi
şəraitdə demokratiya təkcə hər hansı bir seçki prosesi zamanı müəyyən olunmuş gündə səsvermə qutularına
yaxınlaşıb səs verməkdən ibarət deyildir. Demokratiya cəmiyyətin həyatının bir hissəsi, onun üzvlərinin
təfəkkür tərzi, siyasi mədəniyyəti, habelə vətəndaş-dövlət münasibətləri arasında qarşılıqlı hörmətin
təzahür formasıdır. Bu proses isə dövlətin daha da güclənməsinə və davamlı inkişafına imkan yaradır.
2019-cu ilin oktyabrından, belə demək mümkünsə dəyişən payız fəslində ölkədə siyasi mühit də
yenilənərək dəyişdi. Son islahatlar, Prezident İlham Əliyev tərəfindən atılan qətiyyətli addımlar da göstərir
ki, ölkə iqtidarı siyasi məkanın yenilənməsinə olan ictimai-sosial tələbatı aydın dərk edərək, bu istiqamətdə
real əməli tədbirlər həyata keçirir. Siyasi-hüquqi cəhətdən sabit və oturuşmuş, iqtisadi kontekstdə davamlı
inkişaf edən, mənəvi-ideoloji və mədəni bütövlüyünü təmin edən müasir Azərbaycan idarəçilik sistemində
yeni “işgüzar, sosial və birliklər strategiyası” tətbiq olunur. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin çıxışları
(məsələn, BDU-nun 100 illik yubileyinə həsr olunan mərasimdə, həmçinin ölkənin Birinci vitse-prezidenti
xanım Mehriban Əliyevanın rəsmi Moskva səfəri ilə bağlı və s.) sərəncamları, söylədiyi fikirləri bu
baxımdan xüsusi maraq doğurur.
İslahatların post neft dövrü və strateji xətti
-
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin
P R E Z İ D E N T K İ T A B X A N A S I Haqqında
17
Müasirlik prosesi çox mürəkkəbdir. Prezident İlham Əliyevin Dövlətçilik İnstitutunun
möhkəmləndirilməsi ilə bağlı həyata keçirdiyi strateji xətti ölkənin modernləşməsinin ən yeni mərhələsidir.
Ramiz Mehdiyev yazdığı kimi, lider rolunun həqiqi miqyası konkret işlərin reallaşmasında üzə çıxır.
Prezident İlham Əliyevin fəaliyyəti Azərbaycanın siyasi, iqtisadi və mədəni landşaftını dəyişib. O, müasir
şəraitdə dövlət başçısı üçün zəruri olan bütün keyfiyyətlərə malikdir. İlham Əliyevə Azərbaycan xalqını öz
arxasınca aparmaq missiyasını tarix, yeni dövr özü həvalə edib. Dövrün artıq başlıca məqsədi biliklər
iqtisadiyyatı, sosial kapitala əsaslanan dövlət - cəmiyyət sisteminin təkmilləşdirilməsidir. Bu isə ictimai
sərvət və dəyərlərə, prioritet və meyarlara keyfiyyətcə yeni münasibət bəsləməyi nəzərdə tutur. Müasir
şəraitdə isə buna seçilmiş addımlarla, prioritet və dəyərlərin köməyi ilə, başqa sözlə, müasirliyi texniki və
informasiya imkanlarını milli ənənələrlə birləşdirərək, elmin inkişafına impuls verməklə nail olmaq olar.
Akademik Ramiz Mehdiyevin “Azərbaycanın inkişafını XXI əsrin çağırışlarına uyğunlaşdıran Lider”
kitabının birinci fəslində bu məsələlər ətraflı və dərindən təhlil olunur. İlk növbədə, ölkəmizin sürətli
inkişafı üçün bu proseslərin mərkəzində səmərəli iqtisadiyyat, yeni tipli kadrlar, innovativ, bilikli insan,
peşəkar və bacarıqlı vətəndaşı olmalıdır. İkincisi, biliklər iqtisadiyyatına və sosial kapitala əsaslanmış
sistemin təkmilləşməsi məsələləri məhkəmə-hüquq sahəsində də keçirilməlidir. Bunun üçün isə o, müasir
fəlsəfi-mənəvi, siyasi-sosioloji metodologiyaya əsaslanaraq yenilənmənin ortaya çıxarmış olduğu ən
mühüm suallara və çağırışlara cavab verə bilməli, mentalitetimizin və milli təcrübəmizin ən layiqli
tərəflərini əks etdirməklə onu gələcək nəsillərə ötürə bilməlidir.
Azərbaycançılıq ideologiyasının əsasını ümummilli lider Heydər Əliyev qoymuşdur. Prezident İlham
Əliyev də bu ideoloji xətti davam etdirir. Biz ictimaiyyətşünaslıqla məşğul olan alimlərin üzərinə isə bu
ideoloji xətti öyrətmək və inkişaf etdirmək, maarifləndirmə ilə yaymaq məsuliyyəti düşür. Başqa sözlə,
islahatların yeni mərhələsində azərbaycançılıq məhz inkişafın Azərbaycan modeli mərkəzində durmalıdır.
Keçmişə ehtiramla yanaşmaq, onu dərindən bilmək və onun ən müsbət nümunələrini gənclərin mənəvi və
vətənpərvərlik ruhunda tərbiyə işində istifadə etmək günümüzün ən vacib vəzifələrindən biridir. Bu da
ölkəmizin müasir inkişaf məqsədlərinə xidmət etməli və gələcəyə yönəlməlidir. Üçüncüsü, ölkənin
müasirləşməsi və biliklər iqtisadiyyatına yol təhsil sahəsində də yüksək səviyyənin təmin olunmasını tələb
edir. Gənclər ən yüksək keyfiyyətli bilik almağa layiq olmaqla innovasiyalılıq şəraitində yaşamağı
bacarmalıdır. Həm də bu yaşam tərzində yeni elitalara da daxil olmalıdırlar. Müasir innovasiyalılıq sistemi
yalnız müasir texnologiyadan istifadə etmək demək deyildir. Eyni zamanda, İKT sistemini bir strateji resurs
kimi, sərvətin yeni növü kimi anlamaqdır, başqa sözlə biliklər iqtisadiyyatında izafi dəyər prosesi
zəminində tək zəhmət sayəsində deyil, məhz bilik iqtisadiyyatında fərdlərlə qarşılıqlı əlaqə uğur gətirir, ona
görə də cəmiyyətdə milli ideologiyanın və qarşılıqlı etimadın, vətənpərvərlik və milli dəyərlərin olması
olduqca vacibdir, eyni zamanda, ənənə və yenilik arasında isə mütləq əsas olaraq ölçü-tarazlıq
gözlənilməlidir. Prezident İlham Əliyev Bakı Dövlət Universitetinin 100 illiyinə həsr olunmuş yubiley
tədbirində qeyd etmişdir ki, humanitar elmlərlə yanaşı, qeyri-ictimai elmlərə olan ehtiyac da təmin
olunmalıdır. Dördüncüsü, təbii ki, Azərbaycanda siyasi liderliyin siyasi strategiyası və islahatların yeni
mərhələdə etibarlılığı amili hərtərəfli inkişaf mövzusunun aktuallaşması deməkdir.
Dünyanın yeni nizamı çərçivəsində elitaların dəyişməsi məsələləri ciddi risklərlə bağlıdır və birlik,
həmrəylik, razılaşma mövqelərindən bu risklərin qarşısını qabaqcadan alınması nəzərdə tutulmalıdır. İndiki
mərhələdə elitaların keyfiyyəti, həm də dövlətin və ölkənin demokratikləşməsini təmin edir. Demək olar
ki, bu tezis ölkənin alimləri, ictimaiyyəti üçün demokratiyanın dərk olunmasında irəliyə doğru bir
sıçrayışdır. Həm də bir çoxları hələ də əmindirlər ki, demokratiya xalq hakimiyyəti və seçkilər deməkdir.
Lakin bunun həm də peşəkarlıq, seçmə və seçim meyarları olduğunu, keyfiyyətli menecerləri seçə bilmək,
insanları peşəkar keyfiyyətlərinə görə vəzifəyə təyin etmək bacarığı olmadan demokratiyanın inkişafa qadir
ola bilməyəcəyini unudur və ya bilmirlər. Buna görə də ictimai-siyasi sabitliyi qoruyub saxlayaraq, elitalar
dəyişikliklərində də bir ölçü, bir balans olunması zəruridir. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 2019-cu
ilin oktyabrından başlayan qətiyyətli, əzmkar və siyasi modernliyə söykənən islahatlar xətti bu məsələlərin
gündəmdə olmasının bariz göstəricisidir.
Lider və elita: bəzi düşüncələr
Liderlik olduqca məsuliyyətli, ciddi və ağır yükdür və onun altına yalnız tolerant, müdrik, təcrübəli
siyasətçilər, strateqlər girə bilər.
-
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin
P R E Z İ D E N T K İ T A B X A N A S I Haqqında
18
V.Putin, R.T.Ərdoğan, D.Tramp, Si Tsinpin və b. siyasilər yalnız onlara, əsas da ölkələrinə məxsus
strategiyalar aparırlar. Bu böyük ölkələrin dövlət sistemi və institusional quruluşları fərqlidir. Bu sıralarda
balanslı strategiyası ilə özünəməxsus dünya siyasətində vacib yeri olan Prezident İlham Əliyev də vardır.
Zaman ümumi, həm də konkretdir. Azərbaycanın da qarşısında yeni tələblər, yeni hədəflər, çağırışlar
və seçimlər qoyur. Müasir dövrün demokratik dəyərlərinin təşəkkülü cəmiyyətləri sivilizasiyalı inkişafla
eyniləşdirən yeni rəmzlərin gəlməsi üçün zəmin yaratmışdır. Sivilizasiyalara zaman çəkisi, bu və ya digər
cəmiyyətlərin tarixi reallıqları kontekstində baxılır, onların əlamətləri, məsələn, urbanizasiya ilə, əhalinin
sürətlə artması ilə, təhsil sisteminin və elmi proqram və biliklərin inkişaf dərəcəsi ilə, əmək məhsuldarlığı
ilə əlaqələndirilir.
XXI əsrin ikinci onilliyinin sonunda sabitlik və nisbi firavanlıq dövründə bəzilərinin əvvəlcədən
sezdiyi bir məsələ aydın oldu: özü-özlüyündə iqtisadiyyat və pul qüdrətli, güclü demokratik, hüquqi və
sivill dövlət yaratmır və hətta fərdi xoşbəxtliyi belə təmin edə bilmir. Lakin indi, müasirləşmə dövründə bu
məsələnin tədqiqi transformasiya prosesinin təmayüllərini, istiqamətini, dəyərlərə, lider və elitaya olan
tələbatı aşkar etməyə geniş imkan verir. Aydındır ki, lider həmişə etik dəyərlər, hakimiyyət, elita və xalq
arasında dialoq aparan olur.
Akademik Ramiz Mehdiyev qeyd edir ki, Prezident İlham Əliyev nadir şəxsiyyətdir. Onun simasında
həm islahatçı, həm sabitliyin, həm də daxili siyasi tarazlığın saxlanması amili cəmləşibdir. Bizim prezident
ümummilli lider Heydər Əliyevin siyasi irsinə sadiq qalaraq, iqtisadi, sosial və ekoloji amillər nəzərə
alınmaqla, ölkənin davamlı inkişafını uğurla təmin edir. Bu vəzifələri reallaşdırmaq üçün o
intellektuallardan ibarət komanda (elita) formalaşdırıbdır. Akademik yazır ki, bu intellektuallardan ibarət
olan komanda ümumi beyin, ya ümumi zəka təşkil edən yeni elitadır. Aydındır ki, bir halda ki, müasir XXI
əsr Azərbaycanın lideri əsaslı transformasiyaya - cəmiyyət həyatının bir çox tərəflərini, onun siyasi
mədəniyyətinin də yüksəldilməsinə, hüquqi dövlətin və vətəndaş cəmiyyətinin formalaşdırılmasına çalışır,
onda, təbii ki, qeyri-maddi, etik, ideoloji, siyasi-fəlsəfi və s. amillərin nəzərə alınmasına bu ərəfədə daha
diqqətli yanaşmaq vacibdir. Bu mənada Prezident İlham Əliyevin bütün uğurlarının fövqündə dayanan
məslək, milli ideya və qüdrətli məfkurə - azərbaycançılıq ideologiyası - milli-mənəvi dəyərlərin qorunması,
multikultural həyat tərzi təbliği dəyərli bir ideya kimi Azərbaycan reallığında bərqərar olmuşdur.
O hakimiyyət parlaq, tərəqqisevən sayılır ki, o, öz xalqının qeydinə qalmış olsun. Burada cəmiyyətin
müxtəlif qruplarının, insanlara hansı qayğının lazım olduğu barədə təsəvvürlərdə ilk fərqlənmə əks oluna
bilər. Bəzilərinə total, hətta belə desək, paternalist qayğı lazımdır. Başqalarına isə yalnız onlara yardım
göstərmək, müdafiə etmək, amma müstəqil olmalarına mane olmamaq və s. lazımdır.
Hər bir ölkənin özünün siyasi, iqtisadi, intellektual və digər tərkib hissələrinə ayrıla və ya bütövlükdə
qavranıla bilən müəyyən mədəniyyəti vardır. Bir qayda olaraq, mədəniyyətlərin diferensiasiyası prosesi,
cəmiyyəti peşəkarlığın əhəmiyyətini dərk etməyə hazır olması ilə düşüncənin ağıllı təfəkkür tərzinin bütün
həyat fəaliyyəti sahələrində üstünlük təşkil etməsinə, cəmiyyətin mütəxəssisləri özünün bütün işlərində
intellektuallar kimi qəbul etməsinə hazır olmasını, cəmiyyətdə ekspertlərin fəaliyyətinin dəyərləndirilməsi
meyarlarının formalaşmasına kömək etməlidir. Təbiidir ki, bu cür elitanın və belə bir cəmiyyətin təşəkkülü,
indiki şəraitdə, orta sinfin mənafe və dəyərlərinin üstünlük təşkil edən qüvvə kimi təsbit olunması ilə sıx
bağlıdır. Orta sinif elita deyildir, amma nəzərə alaq ki, onun ən yaxşı nümayəndələri də elitaya daxil olub,
onu tamamlamaq məqsədəmüvafiqdir. Bu mənada da Prezident İlham Əliyev Azərbaycanda XXI əsrin
ikinci onilliyinin sonunda “yeni elitanın” formalaşması kursuna da start verdi. Daha innovativ təhsilli,
bacarıqlı, peşəkar təfəkkürlü, menecment qabiliyyətlərinə malik mütəxəssislərdən ibarət yeni komandanın
formalaşmasına təkan verdi. Məhz bu amil də onu XXI əsrin ən yeni tarixində islahatçı, yenilikçi Prezident
olaraq daxil edəcəkdir. Bu təbəqə, əlbəttə, nisbi olaraq, düzgün rəqabətyönlü islahat aparmağa, test və hər
bir digər imtahanlardan çıxmağa hazırdır. Lakin nəzərdə saxlamaq lazımdır ki, bir çox qruplar hələ də
rəqabəti hər cür yolla kənara qoyulası, xoşagəlməz bir şey olduğunu hesab etsələr də, Prezident İlham
Əliyev öz balanslı yanaşma siyasəti ilə hər bir məsələni nizamlayır.
Beləliklə, ulu öndər Heydər Əliyevin strateji kursunu davam etdirərək və yaradılmış sosial-iqtisadi
bazaya əsaslanaraq Prezident İlham Əliyev zamanın yeni çağırışlarına cavab verir, bu isə postsənaye
cəmiyyəti problemlərini sürətlə həll etmək və postsənaye (innovasion) cəmiyyəti quruculuğuna keçilməsi
deməkdir. Eyni zamanda, Prezident İlham Əliyev cəmiyyətin bütün sahələrinin yenilənməsinə çalışır.
Demək olar ki, dövlət rəhbərinin yanaşması Azərbaycanın inkişaf yollarının innovasion dərkinin daimi
axtarışıdır. Bu kontekstdə Azərbaycan ictimaiyyətşünas alimlərinin lider və müasirləşmə nəzəriyyəsini
-
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin
P R E Z İ D E N T K İ T A B X A N A S I Haqqında
19
dərindən tədqiq, onun müxtəlif mərhələlərinin təhlil və cəmiyyətin müasirləşdirilməsinə kömək edə bilən
fenomenal xüsusiyyətlərinin dərki siyasi-fəlsəfi və nəzəri əhəmiyyət kəsb edir.
Fikirlərimizə akademik Ramiz Mehdiyevin məntiqi ilə yekun vuraq: “Prezident İlham Əliyev yeni
minillikdə Azərbaycan xalqının ümummilli lideri olaraq siyasi xadim, görkəmli islahatçıdır”.
Respublika.-2020.-8 fevral.-№27.-S.3.
-
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin
P R E Z İ D E N T K İ T A B X A N A S I Haqqında
20
Azərbaycan tarixinin mürəkkəb bir dövrünün həqiqətlərinə konseptual baxış
İzzət Rüstəmov,
fəlsəfə elmləri doktoru, professor
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Administrasiyasının rəhbəri, görkəmli filosof,
akademik Ramiz Mehdiyevin hər bir yeni əsəri artıq onun qələminə və tədqiqatçı istedadına bələd
olan alim və mütəxəssislər, eləcə də geniş ictimaiyyət tərəfindən xüsusi hadisə kimi qarşılanır. Alimin
bu yaxınlarda nəfis şəkildə oxuculara təqdim etdiyi “Tariximizin xanlıqlar dövrünün siyasi irsi
sənədlər işığında” adlı kitabı (Şərq-Qərb, Bakı – 2019, 230 səh.) böyük maraq doğurmuşdur.
Hər şeydən əvvəl, akademik Ramiz Mehdiyev, bir qayda olaraq, heç kimin toxunmadığı, bəzən isə
unutmuş olduğu məsələləri araşdıraraq, oxuculara və elmi ictimaiyyətə təqdim edir. İkincisi, dəyərli filosof
alimimiz təsəvvür edildiyindən də xeyli dərəcədə mürəkkəbləşmiş və yeni-yeni komponentlər kəsb etmiş
dünyamıza, onun çoxşaxəli hadisələrinə uyğun olaraq yeni baxış, yeni nəzəri yanaşma konsepsiyası ilə çıxış
edir.
Əvvəlki əsərlərdən də göründüyü kimi, filosof – alimin əsas kredosu, dominant fikri bundan ibarətdir
ki, indiki mürəkkəb dünyamızı düzgün dərk etmək üçün artıq köhnəlmiş olan fəlsəfi müddəalarla
kifayətlənmək olmaz, yeni yanaşmalar, fərqli elmi-fəlsəfi, koqnitiv-idraki prinsiplər tələb olunur.
Akademik Ramiz Mehdiyevin sanballı elmi araşdırmaları gənc tədqiqatçılarımız üçün əsl mənada
örnək, nümunə rolu oynayır. Ramiz müəllimin “Azərbaycan: qloballaşma dövrünün tələbləri”, “Vətəndaş
cəmiyyətinə yol açan ideyalar”, “Demokratiya yolunda: irs haqqında düşüncələr” kimi konseptual əsərləri
samballı elmi faktlar əsasında yazılmış, dünya elmi araşdırmalarının nəticələrini özündə əks etdirən
mənbələr kimi hər birimizin stolüstü kitabları sırasındadır.
Ramiz Mehdiyevin yaradıcılıq diapazonu olduqca genişdir. Azərbaycana münasibətdə ikili standart
siyasəti, Dağlıq Qarabağ problemi, Qafqazda xristianlığın yayılma xüsusiyyətləri və digər mövzular
görkəmli alimin yaradıcılığında xüsusi yer tutur. Akademik son dövrlərdə bir çox mühüm əsərlərini tarix
elmimizin, xüsusilə Azərbaycan tarixinin indiyə qədər az öyrənilmiş, prinsipial yanaşma tələb edən
məsələlərinin elmi şərhinə həsr etmişdir. Əsas mövzulardan biri Azərbaycan xalqının zəngin dövlətçilik
tarixidir.
Bu cəhətdən Ramiz müəllimin oxucular tərəfindən çox maraqla qarşılanmış “Şah İsmayıl Səfəvi.
Hökmdarın və döyüşçünün portreti” adlı kitabı Azərbaycan xalqının tarixinin öyrənilməsinə dəyərli bir
töhfədir. Kitabın “İsmayıl tərəfindən Azərbaycan torpaqlarının birləşdirilməsi və Səfəvi dövlətinin
yaradılması”, “Şah İsmayıl Səfəvi və Azərbaycan mədəniyyətinin və dilinin çiçəklənməsi” kimi fəsilləri
oxuculara təqdim olunmuş kitabın nə qədər böyük elmi-idraki əhəmiyyətə malik olmasından xəbər verir.
Kitabda Azərbaycan xalqının böyük hökmdar oğlu və mahir sərkərdəsi Şah İsmayıl Xətainin portreti bütün
parlaq cizgilərilə oxuculara təqdim olunur.
Eyni xoş sözləri hörmətli akademikin Nadir şah Əfşara həsr olunmuş kitabı haqqında da demək olar.
Zəngin elmi faktlara, az tədqiq olunmuş mənbələrə əsaslanan alim, Nadir şahın istər Azərbaycan tarixi,
istərsə də dünya tarix elmi üçün xüsusi əhəmiyyət kəsb edən dövlət xadimi və ordu qurucusu kimi parlaq
obrazını yaratmış, bununla da görkəmli fatehin tarixi siması haqqında formalaşmış yanlışlıqların üstündən
qələm çəkmişdir. Ramiz müəllimin Şah İsmayıla və Nadir şaha həsr olunmuş, haqqında bəhs etdiyimiz
əsərləri Azərbaycan xalqının müstəqil dövlətçilik tarixinə malik olmaması barədə ara-sıra eşidilən sərsəm
fikirlərə çox tutarlı cavabdır.
Tarixi irsimiz barədə erməni saxtakarlıqlarının, Dağlıq Qarabağla bağlı uydurmalarının, o cümlədən
bir sıra dünya alimlərinin yanlış mülahizələrinin ifşa edilməsində Ramiz Mehdiyevin “Dağlıq Qarabağ –
məxəzlərdən oxunmuş tarix” əsəri xüsusi əhəmiyyətə malikdir. Heç cür məqbul görünmür ki, dünyanın
adlı-sanlı alimi, “Sivilizasiyaların toqquşması” adlı əsərin müəllifi S.Hantinqton elə həmin əsərində
“Erməni Dağlıq Qarabağı” ifadəsini işlətsin və yazıqcasına ufuldasın ki, Dağlıq Qarabağ ədalətsizcəsinə
Azərbaycana verilib. Çox ehtimal ki, Hantinqton 1921-ci il iyul ayının 4-də keçmiş Kommunist Partiyasının
Qafqaz bürosunun iclasında Dağlıq Qarabağ məsələsinin müzakirəsini nəzərdə tutur.
Qafqaz bürosunun bədnam qərarı Nəriman Nərimanovun böyük səyləri nəticəsində həmin qərar bir
gün sonra, yəni 1921-ci ilin Qafqaz bürosunun 5 iyulda keçirilmiş təkrar iclasında ləğv edilmiş və Dağlıq
-
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin
P R E Z İ D E N T K İ T A B X A N A S I Haqqında
21
Qarabağın Azərbaycanın tərkibində saxlanılması qət edilmişdir. Təəssüf doğurur ki, İ.Stalin məşvərətçi
səslə də olsa, Qafqaz bürosunun göstərilən hər iki iclasında iştirak etmişdir. Hər iki iclas Tiflisdə baş
tutmuşdur.
Akademik Ramiz Mehdiyevin tariximizin əsl həqiqətlərinin üzə çıxarılması sahəsində ardıcıl elmi
araşdırmalarının məntiqi davamı onun “Tariximizin xanlıqlar dövrünün siyasi irsi sənədlər işığında”
kitabıdır. Bu əsər böyük oxucu marağına səbəb olmuşdur. Çünki hörmətli alimimiz tariximiz barədə indiyə
qədər formalaşmış bəzi mülahizələrə kəskin etirazını bildirir və özünün yeni konsepsiyasını, xüsusi
yanaşmalarını ortaya qoyur.
Kitabın adından da göründüyü kimi, o indiyə qədər müasir oxucunun və tədqiqatçının diqqətindən
kənarda qalmış konkret tarixi faktlar, məxəzlər əsasında yazılmışdır. Rusiya-İran müharibələri, Gülüstan,
Türkmənçay sülh müqavilələrinin bağlandığı dövrlərə aid elə bir konkret siyasi-tarixi məsələ yoxdur ki,
bəhs etdiyimiz kitabda onunla bağlı konkret mənbə, arxiv sənədi göstərilməsin, tarixi şəxsiyyətlərin
fikirlərinə müraciət edilməsin. Ən qiymətlisi budur ki, fars dilindən ilk dəfə olaraq Azərbaycan dilinə
tərcümə edilmiş 22 sənəd kitaba daxil edilmişdir. Ramiz müəllimin yazdığı kimi, bu tarixi sənədlər 1994-
cü ildə İran Xarici İşlər Nazirliyinin Sənədlərin Nəşri İdarəsi tərəfindən çap edilmiş “İranın Qafqaz bölgəsi
ilə əlaqələrini əks etdirən sənədlər” adlı topludan seçilib və doğma dilimizdə oxucularımızın sərəncamına
verilmişdir.
Bu sənədlər Azərbaycan xanlarının, şahların, şahzadələrin bir-biri ilə, həmçinin Çar Rusiyasının
yüksək rütbəli məmurları ilə yazışmaları, bu yazışmaların Rusiya-İran, Rusiya-Azərbaycan müharibələrinin
təsvir olunan dövrdə əsl mahiyyətini, müharibə epizodlarının, qanlı münaqişələrin əsl səbəblərinin,
məqsədlərinin aydın dərk edilməsi üçün bir növ, mübaliğəsiz desək “Yol xəritəsi” rolunu oynayır. Yeri
gəldikcə haqqında bəhs etdiyimiz sənədlər – məktublaşmalara bəzi istinadlar da edə bilərik.
Akademik Ramiz Mehdiyevin “Tariximizin xanlıqlar dövrünün siyasi irsi sənədlər işığında” adlı
kitabında müəllifin başlıca qayəsi bundan ibarətdir ki, Azərbaycan xalqının milli keçmişi, milli tarixi, milli
mənlik şüuru dərindən obyektiv surətdə, bəzək-düzəyə yol verilmədən öyrənilməli, keçmiş tariximizə aid
qiymətli nə varsa unudulmamalı, görkəmli tarixi şəxsiyyətlərimizin xalqımız, Vətənimiz qarşısında
xidmətləri təhriflərə yol vermədən öyrənilib oxucularımıza çatdırılmalıdır.
Diqqəti xüsusi olaraq çəkən budur ki, Ramiz müəllim bütün bu məsələlərə bir vətənpərvərlik eşqi
ilə, qaynar bir yanğı ilə yanaşır. Görkəmli alimimizin bu barədə fikirlərini icmal şəklində nəzərə çatdırmaq
fikrindəyik. Müəllif yazır: “Elmin inkişafı yeni, aktual və yüksək əyara malik araşdırmaların ərsəyə
gətirilməsini, yeni faktların, həqiqətlərin aşkara çıxarılmasını, yaxud əksinə, uzun müddət siyasi-ideoloji
səbəblərdən beyinlərə yeridilmiş yalanların, saxtakarlıqların ifşasını, aradan qaldırılmasını tələb edir”.
Azərbaycan üçün kifayət qədər həssas olan milli şüurumuzu, tarixi yaddaşımızı bərpa etməyə
çalışdığımız bir dövrdə alimlərimizin üzərinə düşən mənəvi məsuliyyətin yükü bir qədər də ağırlaşır (s. 7).
Ramiz müəllim milli şüurun təşəkkülünü dövlət quruculuğu qədər mürəkkəb və çoxmərhələli bir proses
kimi qiymətləndirərək göstərir ki, bu prosesin düzgün istiqamətdə inkişaf etməsi, dayanıqlı və praktik
cəhətdən faydalı olması üçün dərindən düşünülmüş, bütün zəruri detalların nəzərə alındığı, çevik,
mütəhərrik strategiya işlənib hazırlanmalıdır. Daha sonra müəllif qeyd edir ki, həmin strategiyada milli
şüurun təşəkkülü və 70 ildə ciddi şəkildə zədələnmiş milli yaddaşımızın bərpası nöqteyi-nəzərindən tarix
elmimizin vəzifələri, başlıca problemləri və amalları öz əksini aydın şəkildə tapmalıdır.
Akademik Ramiz Mehdiyevin çox cəsarətlə elmi müzakirəyə çıxardığı konseptual məsələlərdən biri
də ilk növbədə Ağa Məhəmməd şah Qacara, sonra isə bütövlükdə Qacarlar sülaləsinə, uzun müddət tarixdə
özünəməxsus yer tutmuş, rol oynamış Qacarlar dövlətinə münasibətin müsbət istiqamətə doğru
dəyişməsidir. Bununla əlaqədar olaraq diqqətli oxucu və yaxud tədqiqatçı Ramiz müəllimin kitabında geniş
yer almış tarixi faktlara, elmi dəlillərə, informativ məlumatlara rast gələ bilər. Sadəcə olaraq həmin kitabı
oxumaq, oradakı elmi dəlillər və faktlarla tanış olmaq lazımdır. Qacarlar sülaləsinə mənfi münasibətin
formalaşması səbəbləri və sonrakı yanaşma metodologiyası akademikin müfəssəl şərhində oxucunu razı
salır.
Ramiz Mehdiyev təəssüflənir ki, Qacarlar dövləti ilə münasibətlərin mahiyyətinə məntiqli,
əsaslandırılmış bir baxış indiyə qədər ortaya qoyulmamışdır (bax, səh. 41). Müəllif fikrinə davam edir:
“Uzun illər sovet ideologiyasının diktəsi altında Qacarlar Nadir şah Əfşar kimi xalqımıza yadlaşdırılmış
işğalçı və düşmən qismində təqdim edilmişdir. Belə bir rəy formalaşdırılmışdır ki, sanki Şimali Azərbaycan
xanları tamamilə ayrı bir xalqın, ölkənin nümayəndələri olmuş, Qacarlar isə onları işğal etmək məqsədilə
Cənubi Qafqaza hücum etmişlər” (yenə orada, səh. 36).
-
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin
P R E Z İ D E N T K İ T A B X A N A S I Haqqında
22
Akademik bu münasibətin formalaşması səbəblərindən bəhs edərkən göstərir ki, bu işdə Qacarların
tariximizdəki roluna aydınlıq gətirəcək fundamental tədqiqatların qıtlığı mənfi rol oynayıb. Qacarların
Azərbaycanın dövlətçilik və mədəniyyət tarixindəki yerinə, bu sülalənin yetişdirdiyi görkəmli
siyasətçilərin, hərbçilərin, diplomatların, incəsənət xadimlərinin həyatına dair daim yeni materiallar təqdim
etmək, təbliğat işini keyfiyyətlə aparmaq lazımdır.Müəllif Qacarların Azərbaycanda dövlət quruculuğunun
formalaşmasında fəal iştirak etdiklərinə dair maraqlı faktlar gətirir.
Alim nəzərə çatdırır ki, məsələn, Qacarlar Səfəvilər İmperiyasının qurulmasında yaxından iştirak
ediblər. Ramiz müəllim əsərində konkret nümunələrə müraciət edir. Məsələn, Səfəvi ordusunun ən cəsur
sərkərdələrindən biri, Şah İsmayılın sadiq silahdaşı Qara Piri bəy Qacar, I Təhmasib tərəfindən böyük
strateji əhəmiyyətə malik olan Qəndəlaş vilayətinə vali təyin olunan Budaq xan Qacarı, I Şah Abbasın
sarayında yüksək dövlət vəzifələri tutmuş Şahqulu xan Qacarı misal gətirmək olar. Şah İsmayıl Qarabağ
bölgəsinin idarəçiliyini də Qacarlar nəslindən olan Rüstəm bəyə (Qara Piri bəyin oğlu) tapşırmışdı.
Akademik faktlarla sübut edir ki, hətta Gəncə xanı Cavad xan da Qacarlar sülaləsindəndir. Belə hesab
edirik ki, Qacarlar barədə Ramiz Mehdiyevin irəli sürdüyü yeni konsepsiya tam məntiqidir, ciddi dəlillərə
əsaslanır. Biz olanımızı qoruyub, saxlayıb, gələcək nəsillərə, gənclərimizə düzgün təqdim etməliyik.
Hörmətli akademikimizin bu sahədə səyləri təqdirəlayiqdir.
Müəllifin oxucunun diqqətinə aydın şəkildə, konkret dəlillərlə çatdırmaq istədiyi köklü məsələlərdən
biri də vaxtilə Azərbaycanın Çar Rusiyası tərəfindən işğal faktının olub-olmamasıdır. Hörmətli alim bu
məsələyə qəti nöqtə qoyur və Azərbaycanın Çar Rusiyası tərəfindən işğal olunduğunu qeyd edir. Şərhimizin
əvvəlində nəzərə çatdırdığımız kimi, Ramiz müəllim birinci növbədə Azərbaycan xanlarının Çar
Rusiyasının Cənubi Qafqazda işğalçı qoşunlarının komandanı Pavel Sisianovla, o öldürüldükdən sonra
Şuşa qarnizonunun komandanı Lisaneviç və Rusiya mətbuatında Qafqazın tufanı adlandırılan general
Yermolovla məktublaşmalarına, orada işğal səylərinə və faktlarına əsaslanır.
Bunların hamısına deyil, yalnız Pavel Sisianovun Gəncənin rəhbəri Cavad xanla məktublaşmasına
diqqət yetirmək istərdik. P.Sisianov Cavad xana xüsusi məktub yazaraq, ona hədə-qorxu gəlir, oğlunu girov
olaraq onun yanına göndərməyi tələb edir. Cavad xan onun tələbini rədd edir və ona belə kəskin cavab
göndərir: “... niyyətiniz müharibədirsə biz də hazırıq ... Qələbə isə Allahın əlindədir ... haradan bilirsiniz
ki, döyüşçüləriniz qızılbaşlardan qoçaqdırlar? ... Bədbəxtlik sizi Peterburqdan izləyə-izləyə buraya çəkib
gətirib. ... Sən Gəncəyə ancaq mənim cəsədimin üzərindən daxil ola bilərsən” (göstərilən kitab, ss. 88, 88,
90).
Akademik daha sonra yazır: “Cavad xanın son damla qanına qədər işğalçılarla vuruşması tariximizin
ən şanlı qürurverici səhifələrindəndir. Cavad xanın mübarizəsi sovet hakimiyyəti illərində Azərbaycanın
Rusiyanın tərkibinə guya könüllü şəkildə daxil olması haqqında yaradılmış mifi də tamamilə darmadağın
edir” (həmin kitab, s. 91).
Müəllif çarizmin Azərbaycan xalqına qarşı işğalçılıq və qəsbkarlıq siyasəti barədə fikrini
tamamlayaraq və bir daha qüvvətləndirərək göstərir: “... Heç kim inkar edə bilməz ki, xalqımızın başına
gətirilən faciələr çarizmin qəddar və qanlı mahiyyətindən, müstəmləkəçi xislətindən, ənənəvi türk
düşmənçiliyindən qaynaqlanır” (həmin kitab, s. 10). Bu böyük alim bütün əsər boyunca çarizmin tənqidi
ilə yanaşı, xalqımıza qarşı erməni düşmənçiliyinin ölkəmizə və xalqımıza qarşı işğalçılıq və qəsbkarlıq
niyyətlərinin tənqidinə, erməni saxtakarlıqlarının ifşasına geniş yer verir.
Alimin özünü dinləyək: “Azərbaycanın siyasi tarixini bir qədər diqqətlə oxumaq kifayət edər ki,
erməni amilinin Qafqaz Albaniyasından indiyədək ölkəmizi qəsb edən bütün yadelli müstəmləkəçilərin
Vətənizimizə qarşı qisas, cəza və intriqa aləti rolunu oynadığına konkret faktlar əsasında əmin olaq” (yenə
orada, s. 11). Haqqında bəhs etdiyimiz kitabda faktlar isə istənilən qədərdir.
Akademik Ramiz Mehdiyevin “Tariximizin xanlıqlar dövrünün siyasi irsi sənədlər işığında” kitabı
ilə bağlı yazımızı elə xanlıqlarımızın siyasi irsi probleminə baxışımızla yekunlaşdırmaq istərdik. Haqqında
söhbət açdığımız kitabdakı elmi-informativ materiala istinadən Ramiz müəllimə məxsus bir sıra
mülahizələri qruplaşdırmaq qərarına gəldik. Əvvəlinci mülahizə bundan ibarətdir ki, xanlıqlar dövrü
Azərbaycan dövlətçiliyinin və xalqının taleyində oynadığı rol baxımından tariximizin ən mühüm
mərhələlərindən birini təşkil edir.
Müəllifin qeyd etdiyi kimi, xanlıqlar dövrü xalqımızın tarixi dərki və milli şüuru üçün olduqca
müstəsna əhəmiyyətə malikdir. Bizcə, bu, xanlıqlar barədə dominant mülahizə, fikirdir. İkinci baxış ondan
ibarətdir ki, ölkəmizin xanlıqların nüfuz dairəsi üzrə bölünməsi ümumi dövlətçiliyimizin möhkəmlənməsi
yolunda müəyyən çətinliklər də yaratmışdır.Akademikin kitabından oxuyuruq: “Şah İsmayıl Xətainin və
-
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin
P R E Z İ D E N T K İ T A B X A N A S I Haqqında
23
Nadir şahın hərbi dühası və siyasi məharəti hesabına yaradılan, Azərbaycan türklərinin, titul xalq statusunda
idarə etdikləri böyük bir coğrafiyada irili-xırdalı onlarca feodal dövlətinin meydana gəlməsi siyasi böhranla
yanaşı, böyük iqtisadi və mədəni tənəzzülə aparıb çıxarır” (həmin kitab, s. 9).
Sonuncu mülahizə bundan ibarətdir ki, Azərbaycan xanlarından bəziləri (Fətəli xan, Hacı Çələbi)
xanlıqları bir dövlət halında birləşdirmək sahəsində ciddi səy göstərmişlər, bir sıra hallarda da müəyyən
uğur qazanıblar.
Əlbəttə, əvvəldə də yeri gəldikcə haşiyəyə çıxdığımız kimi, Azərbaycan xanlıqlarının, xanlarının
siyasi irsi haqqında geniş şərh vermək məqsədini qarşımıza qoymamışıq. Oxucu buyurub Ramiz müəllimin
kitabına müraciət etsin. Bu kitab mükəmməl elmi tədqiqatdır. Buna görə də bütövlükdə “Tariximizin
xanlıqlar dövrünün siyasi irsi sənədlər işığında” kitabı Azərbaycan alimləri tərəfindən elmi tədqiqatlara
cəlb edilməyə tam əsas verir. Azərbaycanın milli tarixşünaslığını yeni, cəsarətli ideyalarla, siyasi-fəlsəfi
yanaşmalar və konsepsiyalarla zənginləşdirmək sahəsində akademik Ramiz Mehdiyevə yeni-yeni uğurlar
arzulayırıq.
Xalq qəzeti.-2019.-15 oktyabr.-№228.-S.7.
-
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdar�