Ajri dhe Shëndeti
-
Upload
jeton-baleci -
Category
Documents
-
view
241 -
download
87
description
Transcript of Ajri dhe Shëndeti
![Page 1: Ajri dhe Shëndeti](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012314/552fb18f4a7959ef338b464f/html5/thumbnails/1.jpg)
AJRI DHE SHËNDETI
• “Atmosfera është pasuri e përbashkët e të gjithë popujve . Por ajo është prone pa tapi e domosdoshme për të gjitha shtetet , prandaj duhet të kontrollohet jo vetëm për të mirën e popullit të vet, por edhe për shkak të rëndësisë së lëvizjeve atmosferike dhe ndotjen e saj duhet shiquar si fenomen i cili e sulmon ambientin në ato nivele që nuk njohin kufijë politik.”
F.Tolba , Drejtor i pergjithshem i UNEP – it
![Page 2: Ajri dhe Shëndeti](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012314/552fb18f4a7959ef338b464f/html5/thumbnails/2.jpg)
Lidhshmërinë e shumëllojshme të njeriut me ambientin të cilin e rrethon e kanë vërejtur edhe kulturat më të lashta. Të kuptuarit e ndikimit të faktorëve të ambientit të jashtëm në shëndetin e njeriut është njëra nga qëllimet themelore të mjekësisë bashkëkohore
Për problemet ekologjike në botë flitet shumë , ndërmirren masa dhe aksione të caktuara varësisht prej mundësive ekonomike dhe teknike por rezultatet nuk kënaqin.
Historiati i ndotjes së ajrit nuk është i ri . Ai fillon në qytete të mëdha ku dendësia e popullates është e madhe dhe zhvillimi industrial në qytet është burim i ndotjes.
![Page 3: Ajri dhe Shëndeti](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012314/552fb18f4a7959ef338b464f/html5/thumbnails/3.jpg)
Ndotja e ajrit në qytete po bëhet gjithnjë e më shumë problem i madh ekonomik dhe shëndetësor .Studimet e shumta që janë bërë në botë kanë ardhë në përfundim se aerondotja mund të shkakton:
• rritjen e sëmundjeve acute respiratore• rritjen e vdekëshmërisë nga sëmundjet kronike respiratore,• paraqitjen e manifestimeve alergjike te 10% e populates,• rritjen e astmës bronhijale deri në 3 %, derisa në zonat e pastërta ajo sillet 0.6%,• ekziston mundësia e helmimeve kronike të popullates me plumb,• veprimi lokal në lëkurë , organe respiratore dhe në rast të resorbimit të gazrave ka ndikim në metabolizëm,• konstatohet rënje e peshës trupore në proporcion me ndotjen dhe kohëzgjatjen e ekspozimit,• rritjen e numrit të të sëmurëve nga karcinoma e mushkërive
![Page 4: Ajri dhe Shëndeti](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012314/552fb18f4a7959ef338b464f/html5/thumbnails/4.jpg)
Burimet e aerondotjesNdotja e ajrit nga ana e njeriut daton qysh nga njeriu i shpellës, kur ai e
zbuloi zjarrin dhe e shfrytëzoi për ngrohje dhe zierje .Në historinë Romake dhe Angleze ekzistojnë shumë artikuj të cilët flasin mbi aerondotjen . Qysh në shekullin e XIII në Angli janë aprovuar rregullore mbi kontrollin e ndotjes me tym për të cilën është paraparë dënimi me vdekje . Natyralisti anglez John Evelyn në vitin 1661 e ka shkruar protestën e pare mbi ndotjen e ajrit në Londër , ku e ka bërë përcaktimin e burimeve dhe mënyrës së ndotjes si dhe ka treguar për masat që duhet të ndërmirren për qëllim kontrolli .
Ndotja e ajrit bëhet e shprehur sidomos me fillimin e shfrytëzimit të thëngjillit si burim të energjisë . Në fillim të shekullit XIX Dr. Des Voeux mjek anglez e ka aplikuar termin “ smog “ për të përshkruar kombinimin e tymit dhe mjegullës e cila ndikonte negativisht në organet e frymëmarrjes së pacientëve të tij . Gradualisht me aplikimin e naftës në vend të thëngjillit si burim kryesor të energjisë është rritur ndotja e atmosferes të cilën e karakterizojnë substancat sic janë ; oksidet e ndryshme , peroksidet , ozonidet dhe produktet e ndryshme të procesit të hidrokarbonizimit .
![Page 5: Ajri dhe Shëndeti](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012314/552fb18f4a7959ef338b464f/html5/thumbnails/5.jpg)
Si shkaktar të rritjes së aerondotjes konsiderohet kombinimi i tre faktorëve :
• Shtimi i numrit të popullsisë në tokë .• Zhvillimi i industrisë dhe teknologjisë • Ndryshimet sociale ku veçohen sipas mënyrës së veprimit dy faktorë social : • Urbanizimi dhe Standardi Jetësor.
![Page 6: Ajri dhe Shëndeti](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012314/552fb18f4a7959ef338b464f/html5/thumbnails/6.jpg)
NDARJA E NDOTËSVE NË AJËR
Sipas përbërjes së ndotësve në:
•Organik•Joorganik
Sipas gjendjes agregate të ndotësve në:
• Të ngurtë• Të lëngët • Të gazët
![Page 7: Ajri dhe Shëndeti](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012314/552fb18f4a7959ef338b464f/html5/thumbnails/7.jpg)
Sipas dimensioneve në :
Mikroskopike
Makroskopike
Sipas formës së ndotësve në :
grimca
gazëra
![Page 8: Ajri dhe Shëndeti](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012314/552fb18f4a7959ef338b464f/html5/thumbnails/8.jpg)
NË AMBIENTIN KOMUNAL MUND TË GJEJMË KËTA PËRBËRËS TË NDOTJES
SË AJRIT. PLUHURI – AEROSEDIMENTI
AEROSOLET – BLOZA DHE TYMI AEROSOLET E KONDENZUARA –
GAZRAT DHE AVULLI
![Page 9: Ajri dhe Shëndeti](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012314/552fb18f4a7959ef338b464f/html5/thumbnails/9.jpg)
![Page 10: Ajri dhe Shëndeti](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012314/552fb18f4a7959ef338b464f/html5/thumbnails/10.jpg)
AERONDOTJA NË KOMUNËN E PRISHTINËS
Prishtina si qendër arsimore, kulturore , ekonomike dhe politike e Kosovës është e karakterizuar me problemet e veta specifike . Ajo nga një qytet i vogël oriental I shekullit të XIX – të , gjatë luftës së dytë botërore me 16 deri 18000 banorë , është rritur në një qytet me 300000 banorë , me sipërfaqe prej afro 910 km2 , që e përbën rreth 7.83% të sipërfaqes së gjithëmbarshme të Kosovës . Komuna e Prishtinës është regjioni më i banuar në Kosovë , ku një numër i madh i popullates jeton , vepron dhe atakohet nga ndryshime të shumta ekologjike .
![Page 11: Ajri dhe Shëndeti](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012314/552fb18f4a7959ef338b464f/html5/thumbnails/11.jpg)
Prishtina me kushtet e volitëshme gjeografike shtrihet në lartësi mbidetare mbi 600m , në zonën e klimës kontinentale në afërsi të parkut të Gërmisë , andaj është e natyrshme që të ketë klimë shumë të volitëshme . Mirëpo zhvillimi i mëtejmë i metalurgjisë, xehtarisë, kimisë bazike , energjetikës, komunikacionit dhe proceseve të tjera teknologjike bënë që ndotja e ambientit të njeriut të rritet duke e rritur problematikën në këtë lëmi.
![Page 12: Ajri dhe Shëndeti](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012314/552fb18f4a7959ef338b464f/html5/thumbnails/12.jpg)
Prishtina posedon 483.480 m2 sipërfaqe gjelbëruese ose 4.5 m2 për një banorë . Se a është kjo pak apo jo do ta shohim të krahasuar me qytetet të cilat kanë numër më të madh të popullsisë p.sh : New York posedon 5.5m2 sipërfaqe gjelbëruese për një banorë , Roma 9m 2 ; Viena 25m2 dhe Washington 50m2 . Nga sipërfaqet e përgjithëshme gjelbëruese në Prishtinë , parqet përfshijnë 18 ha dhe sipërfaqet gjelbëruese para banesave 12 ha . Sipas funksionit asnjëra nga këto sipërfaqe në Prishtinë nuk i plotëson kushtet për sipërfaqe gjelbëruese . Parku i qytetit i ndërtuar në vitin 1949 , me sipërfaqe prej 6 ha dikur me të gjitha karakteristikat që i përgjigjen një parku të mirëfilltë , tani e ka humbur pamjen e tij për shkak të mos mbajtjes së tij .
![Page 13: Ajri dhe Shëndeti](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012314/552fb18f4a7959ef338b464f/html5/thumbnails/13.jpg)
EFEKTET NEGATIVE TË NDOTËSVE NË AJËR
Pasojat për shëndetin Zvogëlimi i komforit personal Zvogëlimi i sigurisë së përgjithëshme Pasojat ekonomike Pasojat estetike
![Page 14: Ajri dhe Shëndeti](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012314/552fb18f4a7959ef338b464f/html5/thumbnails/14.jpg)
252.17
408.71
209.69 307.26
292.96
155.89
893.14
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
IPH
K.e
die
llit
So
falia
Tas
ligje
K.e
tri
mav
e
Qyt
eza
Pe
jto
n
Ob
iliq
![Page 15: Ajri dhe Shëndeti](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012314/552fb18f4a7959ef338b464f/html5/thumbnails/15.jpg)
470.7
339
216
124.6
359.6
478.6408.8
479.1
777.2
475.5
152.1
177
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
Series2
![Page 16: Ajri dhe Shëndeti](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012314/552fb18f4a7959ef338b464f/html5/thumbnails/16.jpg)
1001.10
468.80
1051.75
915.92960.71
475.45
1319.23
0.00
200.00
400.00
600.00
800.00
1000.00
1200.00
1400.00
IPH
K.e
die
llit
So
falia
Tas
ligje
K.e
tri
mav
e
Qyt
eza
Pe
jto
n
Ob
iliq
![Page 17: Ajri dhe Shëndeti](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012314/552fb18f4a7959ef338b464f/html5/thumbnails/17.jpg)
1565
465
1005.71018.6727.1661.4
1498.61541.4
2822.9
864.3
1465.7
667.1
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
![Page 18: Ajri dhe Shëndeti](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012314/552fb18f4a7959ef338b464f/html5/thumbnails/18.jpg)
7.39
7.65
7.50
7.41
7.61
7.50
7.58
7.25
7.3
7.35
7.4
7.45
7.5
7.55
7.6
7.65
7.7
IPH
K.e
die
llit
So
falia
Ta
slig
je
K.e
tri
ma
ve
Qyt
eza
Pe
jto
n
Ob
iliq
![Page 19: Ajri dhe Shëndeti](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012314/552fb18f4a7959ef338b464f/html5/thumbnails/19.jpg)
7.47
7.56
7.83
7.61
7.92
7.68
7.88
7.20
7.30
7.40
7.50
7.60
7.70
7.80
7.90
8.00
IPH
K.e
die
llit
Sof
alia
Tasl
igje
K.e
trim
ave
Qyt
eza
Pej
ton
Obi
liq
![Page 20: Ajri dhe Shëndeti](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012314/552fb18f4a7959ef338b464f/html5/thumbnails/20.jpg)
7.7 7.7 7.7
7.3
7.9
7.7
7.8
7.8
7.3
7.9
8.4
7.2
6.6
6.8
7
7.2
7.4
7.6
7.8
8
8.2
8.4
8.6
I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII