ในนำไมมยา ในนามอสระ

: กลมนาวลตและกลมฟนฟเกษตรกรเมองเพชร

falm.indd 2-3 5/18/09 12:41:47 PM

คำนยม

ถาถามวาหากจะเปลยนแปลงโลกไปสโลกแหงการอยรวมกนดวยสนตระหวางมนษยกบมนษย และระหวางมนษยกบธรรมชาตแลว อะไร สำคญทสด คำตอบอาจจะมหลากหลาย แตคงจะไมลงตวถาไมใชการม “หวใจของความเปนมนษย”

ไมมสตวชนดใดทสามารถทำลายโลกได เพราะสตวอยตามธรรมชาต ธรรมชาตไมทำลายธรรมชาต แตมนษยเปนสตวทผดธรรมชาตได จงทำลายโลกได มนษยมความโลภมากผดธรรมชาต และสามารถคดเทคโนโลยทขยายความโลภใหมากอยางไมมทสนสด เทคโนโลยทวานนคอเงน ในขณะท อาหารเปนของจรง แตเงนไมใชของจรง ลองนกภาพดวาจำนวนเงนนนเราสามารถเตมตวเลขเพมเขาไปเทาไรกได เชน ๑๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐... เตมไปจนสดขอบฟาเลยกได แสดงวามนไมใชของจรง แตเปนมายาคตทมาขยายความโลภออกไปอยางไมมทสนสด

เมอมนษยมาถอการพฒนาทเอาเงนเปนตวตง กเทากบเอาความโลภอนไมมทสนสดเปนตวตง การพฒนาแบบนจงไปทำลายทรพยากรนานาชนดเพอเปลยนใหเปนตวเลขใหมากขนๆ โลกจงถกทำลายมากขน รบกวนธรรมชาตและรบกวนการอยรวมกนจนวกฤตและเครยดไปหมด จนไมมทางออกดวยการ “พฒนา”

แตมนษยกมธรรมชาตทวเศษสดอยอยางหนง ตามคำวา “มนษย” นนเอง มนษยแปลวาจตใจสง มนษยตางจากสตวตรงทมจตใจสง

ทปรกษา นพ.อำพล จนดาวฒนะ นพ.อกฤษฏ มลนทางกร อำนวยการ ประสานงาน นรชา อศวธรากล ณนต มธรพจน จรนพร คงศรจนทร นวนดา จดหงษา จดพมพ และเผยแพรโดย สำนกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต (สช.) ชน 2 อาคาร 88/37 ตวานนท 14 ตำบลตลาดขวญ อำเภอเมอง จงหวดนนทบร 11000 โทรศพท 0-2590-2304 โทรสาร 0-2590-2311 เวบไซต www.nationalhealth.or.th

บรรณาธการ ยทธนา วรณปตกล

ผเขยน ฐาปนา พงละออ

ศลปกรรม และรปเลม สำนกพมพ Organic Books

พสจนอกษร สมประสงค บญผอง ขนษฐรตน มสพนธ

ภาพปก

กนจณา ดำโสภ

falm.indd 4-5 5/18/09 12:41:47 PM

คำนยม แมเราจะเพยรพยายามสรางและรณรงค สงเสรม “สงคมแหง

สขภาวะ” ในรปแบบตางๆ มากมายเพยงใด แตสงคมแหงสขภาวะทแทจรงยอมไมอาจเกดขนได หากมนษยซงเปนผขบเคลอนสงคมปราศจากเสยซง “หวใจของความเปนมนษย” หรออาจสรปคราวๆ ไดวา “คนทมคณงามความดอยในหวใจ” ยอมมจตสำนกหวงใยทงตอตนเอง ผอน สรรพชวตทงมวล และสงแวดลอม และเมอบคคลผนนลงมอกระทำการใดๆ เขากจะกระทำอยบนพนฐานของการไมสรางความเดอดรอนใหแกทกคนและทกสงเหลานน เมอราวตนปทผานมา คณะนกวจยจากมหาวทยาลยฮารวารด และมหาวทยาลยแคลฟอรเนย สหรฐอเมรกา ไดเผยแพรผลการวจยในวารสารการแพทยบรตช เมดคล มเนอหาสำคญสรปไดวา จากการศกษาพฤตกรรมกลมตวอยางกวา 4,700 คน เปนเวลา 20 ป พบวา “ความสข” สามารถตดตอแพรจากบคคลหนงไปยงอกบคคลหนงได ดวยการไดรบทราบ เรองราวและพบเหนบคคลทมความสข และเมอบคคลหนงไดเขาไปอยใน เครอขายแหงความสขแลว เขากจะทำใหเพอนฝง ญาตพนอง และคนใกลชด มโอกาสทจะมความสขเพมขนไปดวย เพราะภาวะทางอารมณของคนเราไมไดขนอยกบตวเราเพยงคนเดยว แตยงเกยวพนกบการกระทำและ ประสบการณของผอนดวย ไมวาจะเปนบคคลทเราเกยวของดวยโดยตรง หรอไมไดรจกเปนการสวนตวกตาม ดวยเหตนจงกลาวไดวา ความสขเปนโรคตดตออยางหนง

จตใจสง หมายถง จตใจทเหนแกคนอนและสงอนอยางไมนาเชอ เพราะอยางน มนษยจงมความดทสามารถทำเรองดดไดอยางสงสด เนองจากความดสดๆ นเปนศกยภาพในความเปนมนษยเทานน เราจงเรยกกนวา “หวใจของความเปนมนษย” ทกคนเคยสมผสหวใจของความเปนมนษยมาดวยกนทกคนและรวามนใหความรสกทอบอนและเปนสขอยางลำลกเพยงใด

ในกระแสธารของอารยธรรมวตถนยม บรโภคนยม เงนนยม กยง มเรองดด หรอเรองทมหวใจของความเปนมนษยอยในทกพนท เพราะมนเปนธรรมชาตอกดานหนงของมนษย ถาเราบนทกเรองราวดดมาเผยแพรกน มนษยกจะมความสขและมกำลงใจมากขน ความสขและความดเปนเรองทระบาดได สำนกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต (สช.) พยายามเคลอนไหว “สงคมไทยหวใจมนษย” และพยายามสงเสรมใหม “ธนาคารของเรองราวดด” หวงวาเรองราวดดเลมน จะเขาไปสมผสสวนลกในจตใจของผคนอยาง กวางขวาง ดวยสมผสสวนลกในจตใจเทานน ทจะชวยใหโลกงดงามนาอย

ศ.นพ.ประเวศ วะส

falm.indd 6-7 5/18/09 12:41:48 PM

คำนำ การเปลยนแปลง - วลยอดฮตแหงป 2551 แทจรงแลวการเปลยนแปลงคอสงทเกดขนอยตลอดเวลาแหงการ

ดำรงอยของมนษยชาต ภายใตนามทอาจเรยกไดวา “การพฒนา” นบแตทมการพฒนาเกดขน วถชวตของมนษยยงออกหางจาก

“ธรรมชาต” อนเปนตนกำเนดของชวตและวฒนธรรมมากขนทกท จนทำให “ธรรมชาตแหงหวใจของความเปนมนษย” เรมเปลยนแปลงไป

………………….. ธรรมชาตแหงความเคารพและเกรงกลวในปรากฏการณธรรมชาต

เปลยนไปเปนความมนใจและความอหงการทจะเขาควบคมธรรมชาต ธรรมชาตแหงความเออเฟอเผอแผและชวยเหลอแบงปนระหวาง

เพอนมนษย เปลยนไปเปนการคากำไรและเอารดเอาเปรยบ ธรรมชาตแหงการดำรงอยดวยความเรยบงาย เพาะปลก เลยงสตว

พงพงและตางตอบแทนกบธรรมชาต เปลยนไปเปนการผลตดวยเทคโนโลย ทนสมยทคำนงถงปรมาณมากกวาคณภาพของสงแวดลอมและสรรพชวต

ธรรมชาตแหงการมองเหนความงามของภเขา ปาไม ลำธาร ทองฟา ฯลฯ ในฐานะของทรพยากรเพอสวนรวม เปลยนไปเปนการครอบครองและ ตมลคาในรปของตวเงน

………………….. ทายทสดแลว ความเปลยนแปลงทมเศรษฐกจและเงนเปนตวตง

กลบนำสงคมมนษยไปสผลกระทบมากมาย

ดวยนยเดยวกนน “หวใจของความเปนมนษย” กนาจะเปนโรคตดตอไดเชนกน และเรองราวดดทสำนกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต (สช.) ไดรวบรวมมาไวในหนงสอเลมน รวมถงอกหลายเรองราวทรวบรวม ไวในธนาคารเรองราวดดแหงชาต กนาจะชวยทำให “หวใจของความเปนมนษย” ตดตอแพรขยายไปยงคนไทยทกคนไดอยางกวางขวาง และเมอนน กคงจะกลาวไดเตมปากเตมคำวา “สงคมไทยคอสงคมแหงสขภาวะ” นพ.มงคล ณ สงขลา

ประธานคณะกรรมการบรหารยทธศาสตร การสรางสงคมสขภาวะทมหวใจของความเปนมนษย

falm.indd 8-9 5/18/09 12:41:49 PM

จากผพยายามควบคมธรรมชาต จงเปลยนมาเปนผเรยนร เขาใจ และยอมรบในความยงใหญของธรรมชาต

จากผขาย จงเปลยนมาเปนผให จากมงคากำไรสงสด จงเปลยนมาเปนการพงพาบนรากฐานของ

ความหวงใยตอชวตและสงคม จากทเคยทำงานเพอเงนและการถบตวไปสสถานภาพท (คดวา)สงขน

จงเปลยนมาเปนความใสใจตอเพอนมนษยและผดอยโอกาสในสงคม เคารพกนในฐานะเพอนมนษย

………………….. เมอการเปลยนแปลงนำพาผคนใหคนกลบมาสการเปน “มนษยทม

หวใจของความเปนมนษย” อกครง “เรองราวดด” มากมายทกระจายตวเกดขน ณ มมเลกมมนอย ทวไทย ทวโลก จงเรมปรากฏขน

เรองราวดดสวนหนงจะนำมาเกบไวใน “ธนาคารขอมลเรองราว ดดแหงชาต” ซงจะเปนฐานขอมลเพอประโยชนของสาธารณะเพอใหเกดการแลกเปลยนเรยนรขนในวงกวาง เปนการสรางเสรมกำลงใจใหแกผคนทมงมน ในการสราง “สงคมทตองการ” และทสำคญ เปนแรงบนดาลใจใหผคนอก กลมหนงทกำลงมงมนในสงเดยวกน เมออาน “เรองราวดด” ในหนงสอเลมนจบลง คณอาจคนพบวา… ทายทสดแลว สดทายของการเปลยนแปลง จะนำพาผคนกลบคนสธรรมชาต สการมองเหนคณคาของทกสรรพสงดวยหวใจ อนเปนหวใจทแทจรงของความเปนมนษย และเปนความหมายทแทจรงของการพฒนา นพ.อำพล จนดาวฒนะ เลขาธการคณะกรรมการสขภาพแหงชาต

ปาไมทลดลง มลพษทเพมขน ภยธรรมชาตทรนแรง การขาดแคลนอาหารและแหลงนำ

ความลมสลายของชมชน ความเจบปวย ความเหลอมลำทางสงคม หนสนทวมหว ฯลฯ

มนษยทกคนลวนไดรบผลกระทบน ไมทางใดกทางหนง เพราะตระหนกถงผลกระทบอนเกดจากการเปลยนแปลงทงหลาย ทงปวง จงมผคนกลมเลกๆ หลากหลายกลม ไดเรมตนการเปลยนแปลง

อกครง บนแนวทางของการกลบคนสธรรมชาตใหมากทสด

เชนเดยวกบผคนจากทกภาคสวนในสงคมไทยทมสวนรวมในการราง “พระราชบญญตสขภาพแหงชาต พ.ศ. 2550” เพอมงหวงใหเปนกฎหมายทเปนเครองมอ กลไกในการเชอมประสานและขบเคลอนสงคมไทยไปส “สงคมสขภาวะ”

สำนกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต (สช.) ไดดำเนน “โครงการขบเคลอนยทธศาสตรการสรางสงคมสขภาวะทมหวใจของความเปนมนษย” ขน โดยเลงเหนวา สงคมสขภาวะทมหวใจของความเปนมนษยนนตองอาศยการพฒนาประเทศอยางสมดล ทงดานเศรษฐกจและสงคมควบคกนไป ภายใตบรบทของปรชญาเศรษฐกจพอเพยง รวมถงการสรางการมสวนรวมจากกลยาณมตรทกภาคสวนในสงคม เขามารวมขบเคลอนดวยหวใจของความเปนมนษยเปนพนฐาน

ดวยยทธศาสตรของโครงการ ทมงเนนการพฒนาเครอขายการเรยนรรวมกน พฒนากระบวนการสรางและจดการความรทเนนในทางสรางสรรค สงดงามใหเกดขน โดยผานกระบวนการสอสารทางสงคมและนำไปสคานยมใหมของสงคม ทงนเพอใหเกดนโยบายสาธารณะทเออตอการพฒนาไปสสงคม สขภาวะทมหวใจของความเปนมนษย

…………………..

falm.indd 10-11 5/18/09 12:41:50 PM

“...เงนทองเปนมายา ขาวปลาเปนของ��ง...�เปนของ��ง...�ของ��ง...�1

สารบญ

บทท 1 15

บทท 2 18

บทท 3 25

บทท 4 34

บทท 5 49

บทท 6 55

ม.จ.สทธพร กฤดากร บดาแหงการเกษตรแผนใหม

1จาก www.sulak-siwaraksa.org ในบทความเรอง Poverty & Development ระบวา ม.จ.สทธพร กฤดากร ไดกลาว

ประโยคน กบ อ.ปวย องภากรณ ซง ขณะนน ดำรงตำแหนงผวาการธนาคารแหงประเทศไทย ขอความเตมจาก

บทความคอ “...หมอมเจาสทธพร กฤดากร ซงถอกนวาเปนบดาแหงการเกษตรสมยใหมของสงคมไทย กเคยรบสงกบ

นายปวย องภากรณ ในสมยททานผนนเปนผวาการธนาคารแหงประเทศไทยวา “เงนทองเปนมายา ขาวปลาเปนของ

จรง คณปวยรบรองพระอมตะวาจาขอนอยางไมเปนทกงขา...”

falm.indd 12-13 5/18/09 12:41:52 PM

1 “…ทองฟาสฟา ไรเมฆ ดวงอาทตยสาดแดดไปทว จาก เทอกเขาทเหนเพยงเงาลบๆ ทดานนน ผานทองนาเขยวขจ ปาไร เรอยไปตามลำคลองชลประทานทไหลออกทะเล แสงอาทตยไมเคยลำเอยง แจกจายอยางทวถงและเทาเทยม ตลอดทงแผนดน และแผนฟาทกวางใหญไรขอบเขต

รางเลกๆ ในทงนาทผนนำเขาจนปรม กมๆ เงยๆ ปกดำกลาเปนแถวแนวดวยความชำนาญ ทงเรวและแมนยำ ราวกบไมสะทกสะทานตอความรอนจากแดดแรง

ชวนาตาปกเปนอยางน

ชวตชาวนากเปนเชนน

หองทำงานของชาวนา กวางใหญสดสายตา รอนดวยแดด เยนดวยลม คมนำใหขาวพอกน อมเอมเมอขาวเตบโต นาจะแลง นำจะทวม ปยจะแพง หรอราคาขาวจะเปนอยางไร กสดแลวแตผกำหนด ซงชาวนาไมเคยลวงรวาเขาคนนนคอใคร ชาวนาไมเคยสนใจจะถามหาตวตนของคนผนนดวยซำ ไดแตมงหนาปลกขาว และหาความสขเลกๆ นอยๆ ตามวถคนยาก

falm.indd 14-15 5/18/09 12:41:55 PM

- 16 - - 17 -

หลายทศวรรษทผานพน นบจากการประกาศใชแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 1 เปนตนมา ขาวกลายเปนสนคา สงออกทสำคญตอประเทศไทยและประเทศคคา จากทปลกขาวไวเพอบรโภคเอง รฐสงเสรม สนบสนน กระตนเรา ใหเกษตรกรผลตขาวใหมากขนเรอยๆ เพอเปนสนคาสงออกนำรายไดเขาสประเทศ เมอชาวนาไมอาจเพมผลผลตไดมากเพยงพอกบความตองการซอ รฐกนำเขาวทยาการจากตะวนตกเพอชวยเพมผลผลต

เพยงแคไมกสบป นาดำกกลายเปนนาหวาน ววควายกลายเปนรถไถ ปยขววแลกกบฟางขาวในนา กลายเปนปยเคมกระสอบละพนกวาบาท สารเคม ยาฆาหญา ฮอรโมน ลตรละหลายรอยบาท กลายเปนเรองปกต พนธขาวพนเมองทเคยมหลายหมนชนด คอยๆ สาบสญไป เพราะถกสงเสรมใหปลกพนธขาวแบบใหม ทใหผลผลตมากกวา โดยมขอแมวา ตองใสปยยาไมใหขาด

เพยงแคไมกสบป พนดนทเคยอดมดวยแรธาตกกลายเปนดนแขงๆ ปราศจากธาตอาหาร ในนำทเคยมปลาหลากชนด กเตมไปดวย สารเคม ปรมาณคนปวยดวยโรคมะเรงเพมสงขนในทกสงคมประเทศ ทวา นอยคนนกจะเชอวา โรครายนมสาเหตมาจากอาหารทตนรบประทานอยทกเมอเชอวน นอยคนยงกวา ทจะใหความสำคญกบอาหารในแตละมอ

เพยงแคไมกสบป ชาวนาเปนอาชพทแทบจะไรผสบทอด คนรนใหมไมมใครอยากทำนา บางขายนามรดกปยาตายายทนททไดรบ คนกนขาวเองกไมเคยสนใจวาใครปลก ไมสนใจวาขาวทตนเองกนคอขาวพนธอะไร อดมดวยสารอาหารหรอสารเคมมากกวากน

ขาว อาหารหลกของคนไทยและอกหลายประเทศในโลกมราคาสงยง เมอหลดจากมอชาวนาไป และราคาจะเพมอกหลายเทาตวเมอไปส

มอผบรโภค ทวา ชาวนาผผลตทเหนอยยากตรากตรำชวนาตาป กลบไดรบคาตอบแทนเพยงนอยนด แมทกวนน ปรมาณขาวเพอการบรโภคภายในประเทศและเพอการสงออกยงปรากฎตวเลขปละหลายสบลานตน ทงเมอออกจากเมอง กยงพบเหนนาขาวเขยวขจไดทวไป

ทวา ความเปนจรงของประเทศวนนกคอ วถชวตชาวนาทพงพาตวเองได ลมสลายไปแลว ผมอำนาจกำหนดราคาผลผลตเปน ผกำหนดชวตชาวนา ขณะทชาวนาหลายลานคนมหนสนมลคารวมกนหลายหมนลานบาท และตองทำนาในทดนของคนอน

หากคนสวนใหญคดวา นคอชะตากรรมทชาวนาจำตองยอมรบ โดยขาดความเหนใจและขาดการรวมกนคดวธแกไข สงคมไทยกยนบนฐานทผกรอนและคงมอนาคตไมยงยนนก บางทการดนรนตอสเพอความเปนธรรมและชวตทดขน ไมใชสงทไดจากการรองขอ หากเกดขนจากความชดเจนทจะแยกแยะสงทถกและผด เปนเบองแรก รวมทงความเชอมนทเกดจาก คดไตรตรองจากชวตจรงของชาวนา ซงมมมองนกธรกจและ “คนนอก” ทสนใจ ไดมองเหนความจรงทงดานทเปนปญหาและดานทเปนศกยภาพของชาวนา

“กลมนาวลต” และ “กลมฟนฟเกษตรกรเมองเพชร” คอเรองราวของกลมบคคลทมความพยายาม หวนคนสการผลตแบบธรรมชาตและวถชวตของชาวนาทเตมไปดวยเสรภาพ และพงตนเองได วถทเปนแรงตานทานและภมคมกนตอกระแสทนนยม-บรโภคนยม ทไหลบา กดเซาะทำลายวถชวตชาวนาไทย

เพราะแมชวตชาวนานนลำบาก แตไมจรงหรอกวา ชวตชาวนาจะไมมทางออก และไมอาจลมตา อาปาก ถาเราเหนปญหาหลกในระบบ เพอพาใหชาวนาพนจากกบดก

falm.indd 16-17 5/18/09 12:41:56 PM

2 ป 2543 มขาวใหญขาวหนงปรากฏตามหนาหนงสอพมพหลายฉบบ โดยเปนเรองของนกธรกจหนมทายาทเจาของโรงแรม ละทงกองมรดกและกจการของครอบครว เพอไปใชชวตเปนชาวนาปลกขาวกนเอง ขาวนไดรบความสนใจจากสออยางตอเนอง เนองจากชายหนมผตดสนใจเปลยนวถชวตตนเองนน เปนถงทายาทของนกธรกจใหญ ผดแลธรกจในเครอมลคานบพนลานบาท

เขาผนนคอ “วลต เตชะไพบลย” ทายาทคนทสามของอธรณ เตชะไพบลย เจาของโรงแรมรเจนทชะอำ และเปนหลานของอเทน เตชะไพบลย อดตผกอตงธนาคารศรนคร และผใหกำเนดเครอขายธรกจของตระกลเตชะไพบลยอกนบสบบรษท

วลตจบการศกษาจากคณะบญช จฬาลงกรณมหาวทยาลย ในป 2531 จากนนกเรมทำธรกจโรงแรมและการทองเทยวของครอบครว รวมทงการพฒนาทดน ทำรสอรตขายมาโดยตลอด ขณะทำงาน

วลตมโอกาสตระเวนไปตามชนบทกบคณะของอาจารยเสนห จามรก (ประธานคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต) ไดสมผสชวตเกษตรกรไทย ไดรไดเหนสภาพชวตและปญหาของชาวนาไทย ทตองตกอยในวงวน ของหนสน อนเนองมาจากเดนไปตามแนวทางเกษตรเพอการคา รวมทง ยงไดซมซบความเปนอยแบบชาวนาไทยทเรยบงาย เปนนายของตวเอง มวถชวตทสอดคลองกลมกลนกบธรรมชาต

ความสนใจในวถเกษตร ทำใหวลตรวมกบวลาศ พชาย เปด “หมบานหรรษา” เปนเวทใหชนหลายหมเหลาใน จงหวดเพชรบร อาท ชาวไทยทรงดำ, กะเหรยง-กะหราง, ศลปวฒนธรรมพนบาน, ศลปนเพอชวต, เครอขายองคกรเอนจโอตางๆ มาใชลานและเวทของ หมบานหรรษาแสดงวถชวตและแลกเปลยนความคดเหนกนอยางหลากหลาย นอกจากนน วลตยงใชพนท 10 ไร ขางโรงแรมรเจนทชะอำ แบงเปนแปลงทดลองปลกขาว 3 ไร และไรสวนอก 7 ไร ทำการเกษตรดวยวธธรรมชาต ไมพงพาสารเคม โดยเขาลงมอปลกขาวทำนาหวานไถดวยตนเอง

คำถาม ความพงพอใจ และความปรารถนาในวถ เกษตร ไดถกสงสมมาเปนลำดบ จนกระทงตนป 2543 ขณะอยใน ตำแหนง กรรมการผจดการ บรษท รเจนทยนยงพฒนา วลตไดลาออกจากการทำงานประจำ มาซอทจำนวน 11 ไร ทบานทงพราว อำเภอทายาง จงหวดเพชรบร เพอใชชวตชาวนาเตมตว วลต เตชะไพบลย

- 19 -

falm.indd 18-19 5/18/09 12:42:01 PM

- 20 - - 21 -

วลตเรมตนดวยการแบงพนท 11 ไร เพอทำนา 3 ไร (ซอ เพมเพอทำนาอก 5 ไรในเวลาตอมา) โดยลงมอทำนาดวยตวเองทกขนตอน ปลกขาวโดยไมใชสารเคม เลยงไก ปลา วว รวมทงปลกพชผกและสมนไพรเพอใชเอง โดยเนนเรองความพอเพยงแกการดำรงชพ

กลางป 2544 วลต เปนแกนนำสำคญในการจดตง “กลมเพอนชาวนา” โดยชกชวนชาวนาในพนทรวมตวกนเพอพดคยหาทางแกไขปญหาหนสน โดยอาศยเงอนไขจาก พระราชบญญตกองทนฟนฟและพฒนาเกษตรกร

จากกลมเพอนชาวนาเพยงไมกสบคน ในเวลาตอมาจำนวนสมาชกไดขยายใหญขนและเปลยนชอ เปนกลมฟนฟเกษตรกรเมองเพชร โดยทสามารถรวบรวมชาวไรชาวนาใน จงหวดเพชรบรเขามาเปนสมาชก กลมฯ ไดหลายพนคน

ชอของวลตเปนขาวอกครง เมอเขานำเครอขายเขารวมชมนมกบกลมพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตย เพอขบไล พ.ต.ท.ทกษณ ชนวตร ใหพนจากตำแหนงนายกรฐมนตร กอนทคณะมนตรความมนคงแหงชาต (คมช.)จะเขายดอำนาจ เสมอนตนขาว ทเตบโตอยางชาๆ และเงยบเชยบ ตามครรลองแหงดนฟา อากาศ

การทำนาของวลต เตชะไพบลยในวนน เตบใหญขนในนามของ “กลมนาวลต” ซงทำนาดวยวธธรรมชาต ปลอดสารเคม รวมทงยงใชวธการแบบดงเดม หลายอยางในขนตอนของการทำนา ตลอดจนการไดมาซงเมลดขาว ขณะเดยวกนก ประสานกบกลมฟนฟเกษตรกรเมองเพชร เพอชวยเหลอเกษตรกรในการจดการหนสน และฟนฟวถชาวนาใหกลบคนมา

หนอย - สรพล แสงมณฉาย หนงในทมงานของนาวลตทดแลเรองขอมลและการประสานงานเลาวา เขาไดรจกกบวลตตงแตป 2543 จากการแนะนำของพชาย และในป 2544 กไดเขามารวมเรยนรการทำงานในคณะทำงานแกไขปญหาหนสนเกษตรกรตาม พระราชบญญตกองทนฟนฟและพฒนาเกษตรกร พ.ศ.2544

“...งานททำตอนนมนแยกออกเปนสองสวน สวนหนงคอทนาวลตจะมอย 7-8 คน รวมทงตวพวลตดวย อกสวนคอเปนผประสานงานกลมฟนฟเกษตรกร ซงตรงนเปนการขบเคลอนของเกษตรกรทจะแกไขปญหาหนสนโดยทวา กลมของเรากเขาไปชวยประสานในสวนทวาพอจะชวยเหลอได ความรตางๆ ทเราพอจะใหได...คอตอนแรกมนเรมจากกลมเพอนชาวนากคอผมตดตามพเลก (วลต) กบพโจ (กจ ผองภกต-ประธานกลมฟนฟเกษตรกรเมองเพชร) ผทนำกฎหมายตวนมาเผยแพรใหชาวบานรบร พอชาวบานรวมตวกนไดปบ ผมกถอยออกมา เพราะวาปญหาเกดทเขา

สรพล แสงมณฉาย

falm.indd 20-21 5/18/09 12:42:04 PM

คอเขาเปนไขไมสบาย เขาตองรกษาตองกนยาดวยตวเอง เราจะไปกนยาแทนเขาไมได เขาตองกลาเคลอนดวยตวเอง ตองยนดวยตวเอง ไมใชมาหวงวาเราจะเปนผนำไดตลอด...ตอนทเรมถอยออกมาคอเขากเรมขยายไดแลว คอประมาณป 46... ตอนนเราไมไดเขาไปมบทบาทอะไรแลว แตกยงมการประสานงาน ปรกษาหารอกนอยบาง...”

นบจากทเรมแยกตวออกมา กลมนาวลตกเรมทำงาน ซงสรพล กลาววา เปรยบเหมอนกบการตงไข ทงการบรหารจดการตางๆ ยงตองใชเวลา เนองจากระบบของทนไมใชระบบบรษท แตจะอยกนแบบพนอง มเปาหมาย แตไมมคำสง ทกคนตองจดการออกแบบวางแผนงานของตวเอง โดยมงานหลกคอการผลตขาวปลอดสาร โดยใชขาวพนธพนบานทงหมด นอกจากนกยงปลกผกปลอดสาร และผลไมตามฤดกาลบางชนด

กลางป 2547 กลมนาวลตไดเปดรานขายผลผลตของกลมขนทตวอำเภอทายาง จงหวดเพชรบร ทวาหลงจากดำเนนการมาไดระยะหนง กตองปดตวไป เนองจากความตองการของคนในพนทไมตอบรบกบสนคา

“...ประมาณป 47 เรากเรมจะขายของกนแลวละ พวลตกเคยคดจะทำในลกษณะสหกรณ แตมนยาก กเลยเอาเปนหางหนสวนไปจดทะเบยนแลวกทำ...พอจะขายของ เรากมาคดกนวาจะทำอะไรขาย เรามอะไรอยในไร กมขาว ในหมสมาชกจะหาอะไรมาขาย กมนำผง...เรมตนกมขาว นำผง

แลวกนำตาลโตนดบานเรา กเรมตนขาย เพราะพวลตมองถงอนาคตวา คนในนาวลตตองอยรอด ครอบครวของคนในนาวลตตองอยได...รานแรกนนเปนหองกระจกเลกๆ ในซอยขนมหมอแกงแมบญลน แตดวยสภาพของคนในพนท ทไมตอบรบกบสนคาปลอดสารกเลยตองยบตวไป กเลกไปตอน มถนายน 50... ”

ปลายป 2550 ทผานมา กลมนาวลตไดเปดตวรานนาวลตแหงใหม ทอาคารรเจนทเฮาส ถนนราชดำร ยานใจกลางกรง โดยมสนคาหลกคอขาวพนธพนบาน พชผกปลอดสาร และผลไมตามฤดกาล รวมกบสนคา ในเครอขายกรนเนต

“...อยางขาว ปหนงเรากปลกหนเดยว แลวเรากเนนในเรองของเครอขายดวย เราทำงานรวมกบกรนเนต และเครอขายอนๆ อกมากมาย เหมอนกบวา...เราจะทำรปแบบรวมทงหมด อยางเราผลตอะไรไดเรากผลตสง อะไรทเราผลตไมได เรากเชอมตอกบพนธมตรอนๆ อยางขาวหอมมะลเราปลกไมไดอยแลว แตอยางกรนเนตเขาม กเชอมกนมา อยางยา อภยภเบศรเขาทำอยแลว กเชอมมา...”

ในพนททำนา 8 ไรของนาวลต ประกอบดวยขาวพนธพนเมองหลายชนด สวนใหญเปนขาวนาป มเพยงบางปทปลกขาวนาปรง ซงทงนทงนนกพจารณาตามความเหมาะสม ขาวพนธพนเมองทนาวลตปลก ไมไดมเปาหมายเพยงแคบรโภคในกลมหรอเพอขายเทานน แตยงมเปาหมายเพอขยายพนธ และสงตอใหเกษตรกรทสนใจและมความพรอมไดปลก อกดวย

“...ตอนนทปลกอย นาปรงเราปลกไวพนธเดยวคอหอมดน แตถานาปเราปลก กนตรง นางพญา บายศร ปนเรมปลกใหมกเพม เลาขวญ ไปอกตว...คอการปลกในแตละปกแลวแตความเหมาะสม ถาจะทำนาปรง

- 22 - - 23 -

falm.indd 22-23 5/18/09 12:42:06 PM

ในสมยกอน การทำนาของสงคมไทย จะทำนาดำ คอการ เพาะเมลดขาวจนงอกเปนตนกลา จากนนจงจะถอนกลาไปปกดำ ซงวธนจะทำใหขาวมระยะหางในแตละกออยางเหมาะสม ขาวสามารถรบอาหารและนำไดเพยงพอ เจรญเตบโตไดด ไมมวชพชรบกวน และแทบไมจำเปนตองใสปยเลย ทวา วธนจำเปนตองใชแรงงานและเวลาในขนตอนถอนกลา และการปกดำ รวมทงในขนตอนการเกบเกยว จำเปนตองใชแรงงานจำนวนมาก ดงทในสมยกอนนยมเรยกกนวา ลงแขก หรอเอาแรง ซงเปนประเพณการพงพากนดานแรงงานในหมชาวนา

ทวา การทำนาในปจจบน นยมทำนาหวานเปนหลก เนองจากสะดวกและรวดเรวกวา เพยงหวานขาวลงในนา ใหขาวงอก จากนนกใชปรมาณปย ฮอรโมน และสารเคมเปนตวเรงใหขาวเจรญเตบโตอยางรวดเรว วธนจะไดขาวในปรมาณมาก และใชแรงงานนอยกวาวธแรกมาก ทวา การทำนาหวานตองใชเมลดพนธปรมาณมากกวา อกทงเมอขาวงอกกจะขนหนาแนน จนไมสามารถรบอาหารไดเตมท จงจำเปนตองใสปยในปรมาณทมากเพยงพอ สวนในขนตอนการเกบเกยว ปจจบนนยมใชรถเกยวขาวขนาดใหญ ซงจะเกยวรวมไปหมดทงขาวและทงวชพช

3เรากมานงคยวา เอา...ทำมย ถาทำกทำ ถาไมทำกพกหนาดนไวกอน แตอนาคตอกเยอะ เพราะเราตองมาดแลในเรองการรกษาพนธขาว นกเปน ไปอกตว...คอการปลกในแตละปกแลวแตความเหมาะสม ถาจะทำนาปรงเรากมานงคยวา เอา...ทำมย ถาทำกทำ ถาไมทำกพกหนาดนไวกอน แตอนาคตอกเยอะ เพราะเราตองมาดแลในเรองการรกษาพนธขาว นกเปน งานตวใหมทผมไดมา คอการดแลพนธขาว กยากพสมควร... ตรงนกเหมอนกบวา เผอไวถงอนาคต เมอองคกรของเราคอนาวลตอย ไดแลว เรามความรเรองนแลว เรากจะนำความรเรองนไปขยายใหกลมฟนฟเกษตรกรเมองเพชรฯ ถาเรารอใหเขาไปเองหรอรอใหภาครฐมามน กลำบาก...”

พนธขาวทมอยในทองตลาดในปจจบน แมจะไดผลผลตสงและเปนทตองการของตลาด แตกจำเปนตองไดรบสารเคมเพอเรงการเตบโตในปรมาณมาก ขณะทราคาปยยาถกผกตดอยกบกลไกการตลาด ตนทนการผลตจงสงขนทกป ขณะทผลตอบแทนกลบไมคมคา

ทวา พนธขาวพนเมอง ซงในประเทศไทยเคยมมากมายหลายหมนสายพนธ กลบสญหายไปอยางรวดเรวหลงการ “ปฏวตเขยว” หลงสงครามโลกครงทสอง เนองจากสงคมไทยถกกระตนใหบรโภคพนธขาว ทไดรบการสงเสรมตดตอกนมานานหลายทศวรรษ

พนธขาวพนเมอง มจดเดนทไมตองการปยยา แขงแรง ตานทานโรคไดด บางชนดมลกษณะเฉพาะทโดดเดน เชน สของเมลด กลน และรสชาตทเปนเอกลกษณ

ปจจบน มหลายองคกรทพยายามฟนฟใหพนธขาวพนเมองกลบมาสสงคมไทย ภายใตบรบทแหงความถดถอยของภาวะทนนยม และ นาวลต กเปนอกองคกรหนงทกำลงเรมตนดำเนนการในเรองน

- 24 -

falm.indd 24-25 5/18/09 12:42:08 PM

ความแตกตางของทงสองวธการฉกหางออกจากกน ในยคทเรยกวา การปฏวตเขยว นนคอการสงเสรมใหปลกขาวเพอการคา มงเนนทปรมาณมากกวาคณภาพ จากการทำนาเพยง ปละครง กเปลยนเปนสองครงหากมนำเพยงพอ การเขามาของเทคโนโลยทำใหการทำนาสะดวกสบายมากขน การเอาแรงชวยกนเปลยนเปนการรบจางไปตามยคสมย

ในปจจบน การทำนาในหลายพนทมสภาพเปนการลงทนอยางหนง ผลงทนสามารถจางไดทกขนตอนของการทำนา ทงไถ หวานขาว ฉดยา หวานปย เกยวขาว และขนสง

ความสะดวกสบายเหลาน มราคาทตองจายคอ

หนง เงนลงทนทแปรผนไปตามสภาวะเศรษฐกจ คาแรง คานำมน คาปย คายา ทไมเคยลดลง มแตจะเพมขน

สอง ความเสอมทรดของดน เนองมาจากการทำนาปละหลายครงโดยไมมการพกดน อกทงสารเคมมากมายทำใหดนเสอมสภาพ

สาม สารเคมสะสมในเมลดขาว และสงตอไปสะสมในรางกายของผบรโภค

ชาวนาสวนใหญไมเคยสนใจราคาทตองจาย หากแมบางคนจะตระหนกร แตกไมอาจเลอกหนทางอนไดดวยปจจยแวดลอมนานปการ โดยเฉพาะอยางยงภาระเรองหนสน

ทวา ชาวนาบางคนไมใช ทงยงมสำนกเตมเปยมตอการทำนาแบบธรรมชาต โดยไมตองอานหนงสอ หรอเขาอบรมจากทแหงใด

ดอกบว รอดสวสด ชาวนาแตกำเนดแหงบานหนองเกต ตำบลหนองจอก อำเภอทายาง จงหวดเพชรบร ทำนาแบบปลอดสารเคม มาตลอดชวต แมจะยากลำบากแคไหน กไมเคยคดจะเปลยนไปทำนาหวาน หรอเพมผลผลตดวยเทคโนโลยแตอยางใด

ในวย 62 ป ดอกบว หรอทใครๆ เรยกวา “ลงบว” ยงคงแขงแรง เกยวหญาเลยงวว ลงแปลงปลกผกทกวน เปนทงทปรกษา และเปนคนทำงานหลกคนหนงของกลมนาวลต

ลงบว เปนชาวนาธรรมดาๆ คนหนง เกดในครอบครวชาวนา และชวยพอแมทำนามาตงแตอาย 14 ป เมอแตงงานมครอบครว ลงบว ยงตองทำนาเองดวยตวคนเดยว เนองจากภรรยามโรคประจำตว ไมสามารถทำงานหนกได การทำนาอยางเดยวเพยงปละครง ขณะทราคาขาวเมอหลายสบปกอนเกวยนละไมกพนบาท ยอมไมอาจเพยงพอตอการดำรงชวตของครอบครวหนง

ลงบวมวถชวตไมตางจากชาวนาสวนใหญ คอ กเขามาแลวทำนาใชหน ซงนอกจากไมอาจหลดจากภาวะหนไดแลว หนสนยงเพมขนทกปๆ

“...สมยนนใชววไถนา ไมไดใชปยใชยาอะไรเลย ใชเกวยนเขนขาว แลวกใชววนวดขาว ผมกหดถอนกลามาตงแตอาย 15...พอบวชพอมเมยแลวผมกทำเรอยมา ทนากแบงมาจากพอจากแม แลวกของเมยดวยทงหมดก 21 ไร แตตอมาผมกทำคนเดยว เพราะเมยเจบ เปนโรคเกาท

ดอกบว รอดสวสด

- 26 - - 27 -

falm.indd 26-27 5/18/09 12:42:11 PM

ตอนนนมนทรมานมาก ทำนาคนเดยวมนเหนอย แลวกเปนหนเปนสน... ผมเปนหนเยอะ ประมาณสองแสน ตอนนนลกผมกยงเลกอย...ทกมามนไมใช ธกส. กกชาวบานดวยกน คอกเขามาเขากคดดอก เงนหมนหนง ตอป พอไดขาวกใหเขาแปดสบถง แลวสมยกอนนาปรงไมม ทำนาป อยางเดยว แลวผมไมไดทำงานอยางอน พอไมมกน กตองไปกเขาอก... ทำนาไดขาวเยอะแยะ ใชดอกเขาไป เหลอกนแคเกวยน แคตน ทนมนจะไปเหลออะไร...

“:ผมกนอนไมหลบแลว เปนหนเปนสนเขาเยอะ กเลยตดสนใจไปทำงานทโรงแรม (โรงแรมรเจนทชะอำ) กลางวนผมกไปทำงานโรงแรม พอหกโมงกกลบมาทำนาตอ พอไดคาจางทำงานกเอามาใชในบาน ไมตองไปกเขา...ผมไถนาถงประมาณหาทม กใชไฟรถกบไฟคาดหวเอา พอ หาทมกเอารถเกบไปนอน พอหกโมงเชากออกไปทำงาน กทำอยางนอยสองป กลางวนทำงานในโรงแรม กลางคนกลบมาทำนา พอไดขาวกเอาไปใชหนเขา กทยอยใชไปเรอยๆ จนหลด...เหนอยกตองทนเพราะเปนหนเขาเยอะ ถาผมไมทำอยางน ททางกคงตองหมด คนเรามนกตองอดทนนะ ถาไมอดทนกไมได บางคนเขาขายทจนหมดตว เพราะเปนหนเขาเยอะ...”

ลงบวเลาวา ตงแตยงเลก ชวยพอแมทำนา กทำนาดำมาตลอด ไมเคยทำนาหวาน ไมเคยใชปยยา แมจะเหนดเหนอยแตกไมเคยคดจะใชเทคโนโลยหรอสารเคมเพอเพมผลผลต ขณะทรอบขางตางกเปลยนไปใชปยยาใชสารเคมและใชเครองจกรเขามาชวยมากขน

“...เมอกอนดำนา ไมใชปยยา ไมใชเครองจกร คอเหนอยแตกไดขาว แตเดยวนเปนนาหวาน มเครองจกรตงมากมาย สบาย...แตกตองจายคานนคานเยอะ ทสำคญคอมนทำใหดนเสยหมด...สมยกอนจะลงแรงกนเยอะ แตกไดผลผลตด ไมตองลงทนอะไรมาก แลวขววเรากใชเปนปยดวย

แตคนอน เราไปบอกเขา เขากไมเชอ กระทงลกผมเอง ผมบอกวา ปยยาไมตองไปใสมนหรอก ทำเทอก หมกเทอกใหดเถอะ ถงมนจะดไมงามแบบทใสปยใสยาแตมนกงามตามธรรมชาตของมน แลวรวงมนจะดกวาใสปยอก แตมนกไมเชอผม...พวกปยยานนะ ปนใสปยหนงลกตอไร ปหนาตองเพมเปนสองลก ปตอไปกอาจเปนสองลกครง ถาไมเพมขาวไมงาม เขาอาจจะไดขาวเกาสบถงรอยถงตอไร แตวาเปนคาปยคายาไปหลายพนบาท ไหนจะคารถไถ รถเกยวอก...มคนแถวบานผมคนหนง ทำนาเสรจแลวกมาลองคำนวณด ปรากฏวาทำนาปนนไดกำไรมาแคหารอยตอไร... คาแรงไมไดคดเลยนะ ปหนงไดกำไรมาแคหารอยบาทตอไร ผมกถามวา แลวจะทำไปทำไม เขาบอกวา เขาไมมอาชพอน มนกเลยตองทำ แลวกยงใชปยใชยาอย...”

ในชวงทลงบวไปทำงานทโรงแรมรเจนทชะอำ ในตำแหนงคนสวน และปลกผก ลงบวไดมโอกาสรจกกบวลต เตชะไพบลย ซงเปน ผบรหารของโรมแรม ในเวลาตอมา วลตไดซอทนาและไดชวนลงบว ไปชวยปลกบาน เมอบานเสรจเรยบรอย วลตกไดชกชวนลงบวใหอย ทำนาดวยกน

ลงบวเลาถงการเรมตนของนาวลตในปแรกวา เปนการใชชวตแบบดงเดมจรงๆ เนองจากไมมไฟฟา ไมมนำประปา ใชฟนและถานในการประกอบอาหาร และตองทำทกสงทกอยางดวยตนเอง

“...กไมมไฟฟา นำกตกจากในคลองขนมาใช นำกนกรองนำฝน... ตอนแรกกมคณเลก(วลต) มผม โจ(กจ ผองภกต)แลวกลงชวย มกนแค สคน...ไมมไฟฟากใชตะเกยง นำใชกใสรถเขน ผมกบคณเลกชวยกน... มาอยทนชวงแรกๆ มขาวกนแลว กเกบผกเกบหญา บางทคณเลกเขากซอหมมาให แถวนกพอหากนได ผก ปลา กม...คณเลกเขากมาเรยนร

- 28 - - 29 -

falm.indd 28-29 5/18/09 12:42:12 PM

เรองการทำนา เขาอยากรวาชาวนาทำงานกนยงไง อะไรยงไง...มาหดถอนกลา หดดำนา หดเกยวขาว จนเดยวนแกเกยวขาวเกงแลว...ถอนกลา ดำนา เกยวขาว แกไดทกรปแบบ...บางคนเขาวา แกทำ ไมจรง แตเรองจรงคอแกทำจรงๆ แกอดทน...บางทผมทนรอนไมไหวกตองชงกอนมง (หวเราะ) แตแก ยงทน เราก...เหลยวหนาเหลยวหลง เขาเปน เจานายเขายงไมหยดทำเลย (หวเราะ) แกทนรอน...”

การทำนาแบบธรรมชาตในนาวลต เปนแบบดงเดมททำกนมากอนเกดการปฏวตเขยว ตงแตขนตอนการเตรยมดน ทเรยกวา การหมกเทอก ซงหมายถง การไมจดไฟเผาซงขาว แตไถกลบซงขาวแลวหมกทงไว 10-15 วน เพอใหซงขาวเนาแลวกลายเปนปย กอนจะคราดอกครงแลวจงปกดำ ซงลงบวอธบายวา การเตรยมดนวธนจะทำใหขาวงามไปจนกระทงออกรวง โดยไมตองไปใสปยใดๆ อกเลย

“...ของคนอนเขาจะใสปย เดอนหนงนตองใสครงหนง แตพอใสปยขาวมนกจะออนแอ เพราะพอขาวใบเขยว แมลงมนจะไปกวน ทนกตองฉดยา...แตของเราแมลงไมกวน ซงมนกไมนาเชอนะ ขาวเรางาม แตไมไดงามแบบเขยวเพราะปย มนงามแบบเปนธรรมชาตของมน... นาขางๆ เราเขาฉดยา ผมกคดวา แมลงมนคงจะมาลงนาเราแน เพราะเราไมไดฉด แตมนกไมม...คนสมยนมนกอกๆ แกกๆ เปนไอนนเปนไอนเพราะกนสารเคม

เขาไปเยอะ คนสมยกอนโรคเบาหวาน โรคมะเรงมนมทไหน มนกเกยวกบการกนขาวนแหละ ทงขาวทงผกมนมยา มนกสารพษทงนน...บางคนนกวาขาวไมม แตมนสะสมตงเทาไร ในเมลดมนนะ...อยางผมเอง กนแตขาว ไมใชปยใชยา ผมไมเคยเปนโรคอะไรเลยนะ ไมเคยเจบลมหมอนนอนเสอ อยางมากกคอเปนหวด ตอนนผมอายหกสบสอง ผมกยงทำงานไดปกต... ไมคอยเหนอยดวย...คนสมยนอายสสบหาสบ กเจบงอกๆ แงกๆ แลว...”

ลงบวสรป

สวนผลผลตทได สรพลใหขอมลเพมเตมวา นาวลตในชวงปแรกๆ ผลผลตขาวตอไรยงนอย เนองจากพนทเดมเปนทนาทใชสารเคม แตในปตอๆ มา เมอสภาพดนดขนเนองจากไมไดใชสารเคม ผลผลตขาวในแตละปกเพมมากขน รวมทงวธการ คอการทำนาดำกมสวน เนองจากทำใหมระยะหางของตนขาว ทำใหตนขาวไดรบอาหารเตมท ผดกบนาหวานซงตนขาวขนแนน ไมไดรบสารอาหารเพยงพอจงตองพงยาพงปย

“...คนจะคดวา เราไมไดใชปยใชยาแตรอบขางใช มนกจะมาลงทเราหมด ซงจรงๆ แลวมนไมไดมผลกระทบ ไมมเลย... อยางทผมไปดงานมา กลกษณะเดยวกน คอรอบขางเขาใชสารเคมหมดแตตวเองไมไดใช กไมไดรบผลกระทบอะไร คออาจจะมบาง แตไมไดทำใหเขาถงขนาดตองขาดทน มาหกลบกลบหนกนแลวกไมมปญหาอะไร...เรองแมลง เราก ไมไดสนใจมน ปลอยมนไปตามธรรมชาต ในระบบนเวศนมนกจดการ ของมนเอง อยางมแมลงนกกมากน หรออยางแมลงบางตวมนกกนไข ของแมลงอกประเภทหนง นกมากนแมลง ปลามากนไขของแมลงทวาง ไวโคนตนขาว มนกเปนวงจร เปนระบบนเวศนตามธรรมชาต...”

- 30 - - 31 -

falm.indd 30-31 5/18/09 12:42:14 PM

หลงการปกดำเสรจสน ขนตอนหลงจากนนคอการดแลนำใหเขาไปหลอเลยงตนขาวอยางสมำเสมอ จะไมมการใสปย หรอฉดยาฆาแมลงใดๆ ทงสน เหตผลสำคญประการหนง คอการทนาวลตนบถอใน แมธรณและแมโพสพ ซงการใสสารเคมลงในผนดนกเทากบการทำราย แมทงสอง รวมทงการฉดยาฆาแมลงกเปนการฆาสตวตดชวต

ในขอหลงน รวมถงการทจะไมมการฆาสตวใดๆ ในนาวลตดวย

ถามถงความพอเพยงจากการทำนา สรพลกลาววา เรองพอกนสำหรบทกคนนนพอแนนอน แตสำหรบการขายนนเปนอกเรองหนง เนองจากขาวพนธพนเมองยงเปนทรจกในกลมเลกๆ และรสชาตกอาจยงไมเปนทถกปากของผบรโภค ซงการเผยแพรตรงนตองพยายามปรบปรงตอไป

...

รวไมไผลอมรอบพนท ประตไมบานใหญดานหนา

บอนำใหญทโอบรอบเรอนไม มสงกอสรางหลายหลงรายรอบ เรอนครว ยงฉาง คอกวว และเรอนพกอกหลายหลง

กงหนลมโดดเดนทดานหนา เปนกงหนลมผลตไฟฟา ใกลกนนนคอ “กะลอม” ทเกบขาวขนาดใหญทำจากไมไผสาน ซงเปนภมปญญาของชาวบานในยคกอน

เกวยนโบราณสองเลม ววคงามในคอก

เครองสขาวขนาดเลก

เครองสบนำทขางนา

บานนาวลต ผสมผสานทงสงเกาและสงใหมเขาดวยกน

กลมเลกๆ กลมน กำลงเดนตามความมงมนในการหาหนทางรอดดานอาหารใหแกสงคม ซงไมใชการเดนตามอดมคตเพอฝนแบบโรแมนตกของคนชนกลางไรราก แตเปนการยำไปบนโคลนเลนในนาขาว บนผนดนแหงโลกธรรมชาต บนความเปนจรงทวา มนษยยอมไมอาจดำเนนชวตตอไปได หากไมใหความเคารพตอธรรมชาต

ทวา การดำเนนไปบนหนทางเกษตรกรรมธรรมชาตเพยงลำพง ขณะทรอบขางวถของชาวนากำลงจะลมสลาย ยอมไมเกดประโยชนอนใด

ในชวงปแรกๆ ของการเรมตนทำนา วลตไดพดคยกบพวกพองชาวนา ไดรบรถงปญหาหนสน ซงในชวงเวลาดงกลาว พระราชบญญตกองทนฟนฟและพฒนาเกษตรกร พ.ศ.2542 ไดประกาศใชแลว กฎหมายตวน ถกผลกดนจากกลมเกษตรกรและนกวชาการ เพอใหเกดการแกไขปญหาหนสนของเกษตรกรอยางเปนรปธรรม

วลต และกลมเกษตรกรจำนวนหนงจงไดเรมตนรวมกลม เพอฟนฟชวตเกษตรกร ซงอาจนบไดวา กลมเกษตรกรจากอำเภอทายาง จงหวดเพชรบร กลมนคอกลมเกษตรกรกลมแรกๆ ทกอตงขนตามกฎหมายกองทนฟนฟฯ

- 32 - - 33 -

falm.indd 32-33 5/18/09 12:42:16 PM

หากจะกลาวถงปญหาของเกษตรกร และการเกดขนของ กองทนฟนฟและพฒนาเกษตรกร จำเปนตองยอนไปไกลถงเรองการใชเทคโนโลยเพอเพมผลผลตทางการเกษตร ซงเกดขนในประเทศองกฤษในศตวรรษท 18 และขยายไปทวทวปยโรป รวมทงเขามาสประเทศสหรฐอเมรกาพรอมกบผอพยพ

สำหรบในประเทศไทย เครองจกรทางการเกษตรเดนทางมาถงเปนครงแรกในสมยรชกาลท 5 แตไมไดรบความนยมเนองจากสแรงงานคนไมได ทวา ประมาณหนงศตวรรษตอมา หลงสงครามโลกครงทสอง การเปลยนแปลงการผลตทางการเกษตรทเรยกวา “การปฏวตเขยว” กเรมขนอยางจรงจง ซงไมไดเกดขนเพราะปจจยทางดานเทคโนโลยทกาวหนาขนเทานน แตรวมถงปจจยอนๆ เชน เศรษฐกจ การเมอง การพฒนาของระบบชลประทานดวย

สำหรบประเทศไทย อาจกลาวไดวา การปฏวตเขยวในประเทศไทยเรมตนขนเมอรฐบาลสหรฐฯ ไดสนบสนนใหมการทดลองปรบปรงพนธขาวในประเทศไทยเมอ พ.ศ.2493 โดยสงนกวทยาศาสตร 2 คนเขามาชวยเหลอ ไดแก Dr.Harris H. Love นกพนธศาสตรจากมหาวทยาลยคอแนล และ Dr.Robert L. Pendleton นกปฐพวทยา ในครงนนไดม การจดอบรมเจาหนาทเกษตรและนกศกษาเกษตรบางสวน โดยมเนอหาการอบรมเกยวกบการปรบปรงพนธพชธรรมชาตของดน และความสำคญของปยเคม จากนนไดใหผอบรมไปเกบตวอยางขาว มาเพอปลกทดสอบและคดเลอก จากพนท 35 อำเภอ โดยไมไดมการผสมพนธ (cross breeding)

ในหนงสอสำคญ “ A REPORT ON PLANS AND PROGRESS WITH RICE IMPROVEMENT IN THAILAND” ของ ดร.แฮรรส เอช. เลฟ ไดเลาวา กอนหนาการเดนทางมาประเทศไทยของเขานนไดมการประชมทเมองยางกง ประเทศพมา ภายใตการสนบสนนของ FAO โดยจดทำโครงการผสมพนธขาวระดบโลก โดยมวตถประสงคสำคญคอ “ปรบปรงพนธขาวทมลำตนแขงแรง ตอบสนองตอการใสปยเคมในปรมาณมากๆ ได โดยวธนจะทำใหสามารถเพมผลผลตขาวตอพนทไดโดยตนขาวไมหกลม” ทงนเพอ “ตอบสนองตอความตองการภายในประเทศและการคาขายในตางประเทศ” และในเวลาตอมา ไดเกดกระบวนการดำเนนการเพอปรบปรงพนธขาวในประเทศไทยขนานใหญ และเปดรบเทคโนโลยเพอเพมผลการผลตจากตะวนตกอยางเตมท โดยเหนไดชดจากเมอป พ.ศ.2496 มการเปลยนชอ กรมการกสกรรม เปน กรมกสกรรม และยกระดบ กองการขาว ขนเปน กรมการขาว ดวย

เหตผลวา ตองรบผดชอบงานดานขาวเพมขนอกหลายดาน เชน ปย สารกำจดศตรพช ตลอดจนเครองมอเครองใชในการทำนา

4

- 35 -

falm.indd 34-35 5/18/09 12:42:20 PM

ดงนน การสนบสนนจากรฐบาลสหรฐฯ ภายใตการนำของ ดร.เลฟ จงเปนสวนหนงของกระบวนการเรมตนการปฏวตเขยวในประเทศไทย

ชวไมกสบปหลงการเรมตนขบวนการปฏวตเขยวในประเทศไทย ไทยกลายเปนประเทศทสงออกขาวตดอนดบหนงในสบของโลก ขณะทสภาพแวดลอมเสอมโทรมอยางรวดเรว อนเนองมาจากสารเคมปรมาณมากทใชอยางตอเนอง ทวทกภมภาค

ทสำคญคอวถชวตชาวนาทเคยพงตนเองได เพยงแคมขาว ผก ปลา กหาเกบไดตามธรรมชาต ตองเสอมสลายไป เพราะการกระจายตวของสารเคม การปลกขาวเพอบรโภคเองในครวเรอน เหลอจงขาย เปลยนเปนปลกเพอขายเปนหลก และเมอการผลตมงเนนเพอการขายแลว ความจำเปนในการเพมผลผลตดวยเทคโนโลยกตามมา

เทคโนโลยมราคาทตองจาย ทวารายไดจากขาวทชาวนาขายไดมกจะไมพอ ขณะเดยวกน คาครองชพกเพมสงขนเรอยๆ การทำนาเพยงอยางเดยวไมอาจดำรงชวตไดดงเชนในอดตทผานมา คนทำนาตองกยมนายทนในทองถนมากอน เมอเกบเกยวขาวไดจงคอยใชคน ในอตราทเสยเปรยบอยางไมมทางเลอก

หากหนสนทบทวจนถงทสด บางคนตองจำนองทนาเพอใหไดเงนมาพอเลยงชพ และเพอลงทนทำนาตอ แตราคาขาวกไมเคยไดมากพอกบการลงทน

อาจเพราะชาวนาคอเกษตรกร ไมใชพอคา ชาวนาจงตองขาดทนอยรำไป ขณะทพอคาขาวและบรษทขายเมลดพนธ ขายปย ขายสารเคมรำรวยขนเรอยๆ

โดยเฉพาะอยางยง ปฏเสธไมไดเลยวา ปญหาความยากจนของชาวนานนสวนหนงเกดจากโครงการสงเสรมตางๆ จากภาครฐ นบแตเรมตนการปฏวตเขยวเปนตนมา ทงเมลดพนธขาวทไดรบการปรบปรงพนธแลว ปยเคม ยาฆาแมลง สารเคมเพอเพมผลผลตชนดตางๆ รวมทงโครงการปลกพชหลายชนด เลยงสตวอกหลายชนด ทปราศจากความ รบผดชอบใดๆ เมอ เกษตรกรไมประสบความสำเรจในการขายผลตผล ทรฐมาสงเสรม

หลงยคกงพทธกาล พ.ศ.2500 ไมนาน ชวตเกษตรกรไทยหนเหจากวถพอเพยง เดนเขาสปญหาหนสนลนตว จนตองขายทใชหน หรอตองยอมปลอยใหทดนของตนทจำนองไวถกยดไป ชาวนาจำนวนมากตองอพยพโยกยายครอบครวเขามาอยในเมองเพอขายแรงงานเลยงชพ ขณะเดยวกน พรอมๆ กบการเรยกรองทางการเมองในชวงป 2516 ไดเกดการรวมกลมของเกษตรกร เพอเรยกรองใหรฐเขามาแกไขปญหาหนสนและเรองทดน

ทวา แมการเปลยนแปลงทางการเมองกครงกหน เปลยนนายกรฐมนตรกคน หรอแมกระทงเปลยนรฐธรรมนญไปกฉบบแลวกตาม ปญหาของเกษตรกรยงคงไมไดรบการแกไขอยางเปนรปธรรม

การรวมตวของเกษตรกรเพอเรยกรองกดดนใหรฐแกปญหา เรมเขมขนขนเรอยๆ จนกระทง หลงเกดวกฤตเศรษฐกจป 2540 เครอขายเกษตรกรรวมกบนกวชาการ ไดสามารถนำเสนอรางพระราชบญญตกองทนฟนฟและพฒนาเกษตรกรเขาสการพจารณาของสภาฯ ไดและประกาศใชเปนครงแรกในป 2542 และไดมการแกไขเพมเตมอกครงเปนฉบบท 2 ในป 2544 อนเปนจดเรมตนของกลไกการแกไขปญหาหนสนของเกษตรกร

- 36 - - 37 -

falm.indd 36-37 5/18/09 12:42:21 PM

กจ ผองภกต หรอโจ ประธานกลมฟนฟเกษตรกรเมองเพชรคนปจจบน เปนหนงในทมงานยคเรมตนของนาวลต กจ เปนเกษตรกรมาตลอดชวต ประสบกบปญหาหนสน ไมมทางออก จนตองไปรบจางทำงานทโรงแรม กอนจะไดรจกกบวลต และชวย บกเบกนาวลตในเวลาตอมา

กจเลาวา ชวตเกษตรกรของเขาทผานมา รายไดจากการทำนาไมเคยพอกบคาใชจาย คาสงลกเรยน การลงทนทำนาหรอปลกพชผลกไมคมกบแรงและเงนทลงไป ซงเปนเหตผลทตองไปหาเงนดวยการเปนลกจางเขาในทสด

“...ลงทนทำนา หรอปลกกลวยสมยกอน กเหมอนเอาเงนเกาไปแลกเงนใหมนะ สมมตเราลงทนทำนาพนหนง พอขายขาวกไดแคพนกวาบาท พนหนง พนสอง ไมเหลอพอสงลกเรยน เพราะวาคาครองชพมนสงไลตามมาตลอด ไมวาจะคาปย คายา คานำมน แตสนคาของเราคอขาว ราคาแคเกวยนละสามพนสพน ขนทละรอยสองรอยสามรอย ไมเคยขนมากกวาน...เรากอย ไมได กตองไปหาเงน...กไปเปนคนขบรถทโรงแรมรเจนท ซงกทำใหไดรจกกบคณวลต...”

ในชวงป 2540 วลตไดเลาใหกจและเพอนๆ ฟงถงเรอง พนองชาวนาภาคอสาน ไดรวมกนผลกดนกฎหมายแกปญหาหนสนและททำกนของเกษตรกร ซงตวกจเองและอกหลายคนบอกวา เขาไมเชอวาจะเปนไปได

“...กคยกนวามนจะเปนไปไดหรอ ตอนนนผมกไมเชอวาชาวบานจะรางกฎหมายได เพราะเคยเหนแตรฐมนตร ส.ส. เทานนทรางกฎหมาย...กคอมพนองภาคอสานสบกวาองคกรเขาชอ รวมกนรางกฎหมาย เรากยงไมเชอนะ...พอป 42 แกกพาไปรจกกลมองคกรทรางกฎหมายน เออ...มนกมจรง ตอนนนเรากยงทำงานกบบรษทแกอยนะ แตในกฎหมายบอกวา เราตองไปรวมกลมกนอยางนอยหาสบคน ถงจะเขากลมตามกฎหมายได แลวในชวงป 42 นนนะ พนองกตองไปรวมกนลงชอผลกดนใหมนผาน กปรากฏวา กฎหมายกองทนฟนฟและพฒนาเกษตรกร มนกผานในป 42 นนเอง...”

พระราชบญญตกองทนฟนฟและพฒนาเกษตรกร พ.ศ.2542 ซงถกผลกดนจากองคกรเกษตรกรและนกวชาการ นบเปนนมตหมายอนดตอการเรมตนแกปญหาทใหญและเรอรงทสดของประเทศ ทวา เนอหาสาระของกฎหมายฉบบนกยงไมสามารถแกไขปญหาไดอยางสมบรณ เนองจากในขนตอนการพจารณา ปรากฏวา ไดมการตดทอนสาระในสวนของการแกปญหาหนสนออก เหลอเพยงเรองการฟนฟเทานน ซงทำใหกลมเกษตรกรตองรวมตวกนผลกดนใหมการแกไขกฎหมายอกครง

“...พอผานแลวมนกถกนกการเมองตอนในกฎหมายทงฉบบ หายไปครงหนงเลย คอตดเรองหนสนออก เหลอแคฟนฟ ...กมานงคยกน พนองภาคอสานกบอกวา ถาใหฟนฟอยางเดยว เรากเอาฟนฟไวกอน เดยวเรองหนสนคอยมาเรยกรองเอาภายหลง พอมาป 43 กเอากฎหมายกองทนฟนฟไปประชาสมพนธกบชาวบานวา กฎหมายตวนมนมฟนฟ

กจ ผองภกต

- 38 - - 39 -

falm.indd 38-39 5/18/09 12:42:24 PM

อาชพนะ แตตองแกไขปญหาเรองหนสนดวย ทำยงไงได...เรากตองเอาคนไปรวมผลกดนใหแกไขปญหาหนสนใหได กคราวมวกฤตเศรษฐกจกยงชวยพวก 36 ไฟแนนซไดเลย แตของเรา เขามาอางวาตรวจสอบยาก ...กระดมไพรพลทกองคกร จดเวทกนเรอย...พอป 44 รฐบาลทกษณ เรากไปกดดนอก แตละกลมแตละจงหวดกไปผาน ส.ว. วาถาเอากฎหมายกองทนฟนฟเขาสภาฯ อกรอบ แปรญตตใหยกมอดวย กปรากฏวามนผาน...

“...กกลบมานงคยทเพชร นงคยกนใตถนบานนแหละ เอากฎหมายมาวางวาจะทำยงไงตอ ตอนนนพวกเราชาวบานกมประมาณสามสบกวาคน กมานงคยวา ใครมปญหาหนสนทตองแกบาง แตตอนนจะไมไดแกเปนตวบคคลแลวนะ จะแกเปนกลม ...คอทกคนนมนจะลมละลายกนอยแลว มองหนากนกเปนหนกนหมดนะ...บางคนกสงสยวากฎหมายมนจะแกปญหานไดจรงหรอ ทำไงด...สดทายเขยด (อนรธน ขาวสนท ทปรกษากลมฟนฟเกษตรกรเมองเพชร) กเอาเมยเขากลม ผมกเอาเมยเขากลม คอเอาลกเมยเขาดวย บานเดยวคนเดยวไมพอแลว แลวกฎหมายกไมไดหาม พอเรารวมคนไดครบหาสบคนแลว เรากจดทะเบยน แลวกมานงคยวา ตอไปน เราจะไมทำแบบพชเชงเดยวแลวนะ มนกประจวบเหมาะกบทวลตลาออกจากบรษทมาทำนาทน ประมาณปลายป 43 พอป 44 กไดมาทำตรงนพอด... วลต กคอคนทมาใหความรเรองนกบพวกเรา แลวกพาพวกเราไปรจกกบกลมองคกรภาคเหนอภาคอสาน แนะนำใหเราไปรจกแลกเปลยนกน จนกระทงเรามาเปนกลมเกษตรกรฟนฟเมองเพชรอยางทกวนน...”

ในครงแรก ทางกลมตงชอกลมวา กลมเพอนชาวนา มสมาชกเพยงแค 70-80 คน ในเวลาตอมา เมอมการเผยแพรความรเรองการแกไขปญหาหนสนตามกฎหมายกองทนฟนฟ ทำใหจำนวนสมาชกเพมขน

เรอยๆ และไดเปลยนชอมาเปน “กลมฟนฟเกษตรกรเมองเพชร” ในเวลาตอมา

กจเลาวา ปรากฏการณครงสำคญททำใหกลมเปนทรจกและ มจำนวนสมาชกเพมมากขนอยางรวดเรวนน เนองจาก การรวมกลมกนสามรอยกวาคน ไปขอพกชำระหนกบ ธกส.เพชรบร ในชวงทตงกลม เพอนชาวนาไดไมนาน

“...พอเรารวมกลมกนไดสก 100 คน เรากเอามลหนมารวมกนไดสก 70 ลานบาท...คอถาหากคนเดยวเปนหนสกหาแสน เราไปคยกบเขา เขาไมชงกาแฟใหเรากนหรอก เพราะฉะนนกเอารวมกนส คนละลานคนละหาแสนบาง แลวไปคยกบเจาหนทเดยว ขอพกชำระหนบางไดมย เพราะตอนป 44 รฐบาลทกษณประกาศวาจะพกหนคนจน แตไมไดบอกวาจะพกหนคนละเทาไร เรากเอาตรงนไปตอรอง...วนนนเรากรวมๆ กนไป เพอนบาง ญาตบาง พนองบาง ลกเมยดวย สกสามรอยกวาคน ไปท ธกส.เพชรบร ไปคยวาเราจะขอพกหนเราบาง...เพชรบรไมเคยมนะ รวมกนสามรอยกวาคนไปทหนาธนาคาร กเปนมอบยอยๆ เลยละ คนเขากสงสยวาทำไมวนนคนมากนเยอะจง เรากบอกวาเรามาขอพกหนสามป... กปรากฏวา ธกส.กรบ เขากรบปากวาจะรายงานทางสำนกงานใหญ แตสมยนนเรากไมเชอ เพราะไมมสกขพยาน เรากนดวนใหม แลวกไปหาผวาราชการจงหวด ขอใหมาเปนสกขพยานในการพกหนเกษตรกร...

“ผวาฯ กเรยก ธกส.มา เรยกสถาบนเจาหนมา พรอมกบรายชอพวกเราทนำเสนอวา จะพกหนภายใตกฎหมายกองทนฟนฟแลวนะ คนทหนไมถงแสน ธกส.กวาไปเลย แตถาหนเกนแสน ธกส.กมาคย...กไปกนทศาลากลาง เชญหนวยงานองคกรตางๆ มา...วนทเราไปท ธกส.นะ คนทมากไปบอกญาตพนองอก วนทศาลากลางกเลยมากนหลายรอยคน เขากสนใจกนวากฎหมายมนจะชวยไดหรอ...คอเราไมไดเบยวหนหรอโกงหน

- 40 - - 41 -

falm.indd 40-41 5/18/09 12:42:25 PM

แตเราขอพกหน เพราะไมงนเราทำการเกษตรไมไหว กจะขอพกหน สกสามป ภายใตกฎหมายกองทนฟนฟ เรากเอาตวกฎหมายไปประชาสมพนธใหคนผานไปผานมาไดรดวย...ทนคนกเรมเขามารวมกลมกบเรามากขนเรอยๆ จากแคไมกคน กเปนหลายรอย เปนพนคน จนเราตองไปเชาททำการทตลาดกลางการเกษตร (ตลาดกลางการเกษตรหนองบวย อำเภอทายาง รมถนนเพชรเกษม) แตละปกจะมคนมาสมครเปนสมาชก เรากจะอบรมใหความรเรองกฎหมายวา กฎหมายเปนยงไง แกปญหายงไง...”

จากกลมคนไมกคน เกอบจะไมถงตามทกฎหมายกำหนด จนตองไปชวนสมาชกในครอบครวมาเขากลมใหครบหาสบคน ปจจบน กลมฟนฟเกษตรกรเมองเพชรมสมาชกกวา 7,000 คน มการดำเนนกจกรรมกลมอยางตอเนองและเขมขน โดยเนนการใหความรแกเกษตรกร และการตดตามการแกไขปญหาหนสนอยางเกาะตด

แมวากลไกการแกปญหาหนสนเกษตรกรของภาครฐจะลาชา แตกลมฟนฟเกษตรกรเมองเพชรมไดดำเนนงานลาชาไปดวย การทำงาน เชงรกของกลม คอยๆ ขยายพนทการเรยนรใหแกสมาชก, เขารวมกระบวนการแกไขปญหาหนสนของสมาชกแบบคลกวงใน, เพมกจกรรมกลม สรางความเขมแขงและความเชอมนใหแกเกษตรกร จนกลายเปนกำลงหลกและแบบอยางในการรวมตวใหแกเกษตรกรกลมอนๆ

โดยหนาทหลก การดำเนนงานของกองทนฟนฟ คอการแกไขปญหาใหเกษตรกรภายใตกฎหมายกองทนฟนฟ ทวาในชวงทผานมา ตวกองทนเองกลบเตมไปดวยปญหา

ซงอาจกลาวไดวา ปญหาทกอยาง มทมาจากวตถประสงคหลก

สองประการของกฎหมายฉบบน คอ

1. โอนถายหนสนของเกษตรกร จากเจาหนเดม มาสกองทนฟนฟ ซงมอตราดอกเบยทถกกวา

2. สนบสนนใหเกษตรกรรวมกลมกน ดำเนนกจกรรมทางการเกษตรเองอยางครบวงจร ทงลดตนทนการผลต รบซอผลผลต แปรรป และจดจำหนาย

นบจากปทกฎหมายฉบบนประกาศใชเปนครงแรกในป 42 เปาหมายทงสองประการดำเนนไปอยางลาชาและเตมไปดวยอปสรรคนานปการ โดยเฉพาะอยางยง การโอนถายหนสนของเกษตรกร เพราะบนพนฐานความเปนจรง ไมมเจาหนรายใดยนยอมใหมการถายโอนหนของตนไปสกองทน ไมวาจะธนาคารพาณชยตางๆ สหกรณการเกษตรตางๆ โดยเฉพาะอยางยง ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธกส.) ซงมหนสนของเกษตรกรอยในมอมากทสด กลวนแตขบเคลอนองคกรไปไดดวยหนสนจำนวนมหาศาลของเกษตรกรทงสน

เกอบหนงทศวรรษของการประกาศใชกฎหมายกองทนฟนฟ จากเกษตรกรทวประเทศทมาลงทะเบยนเปนสมาชกกวา 6 ลานคน และมาแจงขนทะเบยนหนไวประมาณสามแสนรายนน มเกษตรกรทไดเขาสกระบวนการโดนถายหนสนไดในจำนวนแคหลกพน ขณะทเกษตรกรจำนวนมากยงคงอยในภาวะหนสนทวมตวไมสามารถใชหนได จงถกสถาบนการเงนฟองรอง บางสวน ทดนทำกนกำลงเขาสการพจารณาของศาลเพอรอการยดทรพย

ในแตละเดอน มคดในลกษณะดงกลาวนทวประเทศอาจรวมกนนบรอยๆ คด หากเกษตรกรรายใดพอมเงนมความร จางทนายมาชวย

- 42 - - 43 -

falm.indd 42-43 5/18/09 12:42:26 PM

วาความ กอาจรอดพนจากการถกยดทรพย แตหากไมไดเปนเชนนน ชะตากรรมของเขากคงตองขนอยกบความกรณาของศาลเทานน

กลมฟนฟเกษตร เมองเพชรกเชนเดยวกบอกหลายๆ แหง มสมาชกทตองขนศาลเพราะคดในลกษณะดงกลาว อยทกสปดาห

อนรทธ ขาวสนท หรอ เขยด หนมใหญวยสสบหา ทปรกษากลมฟนฟเกษตรกรเมองเพชร เปนผททำหนาทพาสมาชกไปขนศาล ประสานงานกบทนายความ และนำประเดนปญหาตางๆ กลบมาพดคยกบทางกลมเพอหาทางแกปญหากนตอไป

อนรทธเลาวา ทกวนนการขนศาลจะเปนไปในลกษณะของการประนประนอมยอมความ โดยยดระยะเวลาออกไปสามเดอน หกเดอน หรอปหนง เพอใหกองทนมารบโอนหน หลงจากนนกเปนหนาทของกลมทจะตองวงใหเกดการดำเนนการ

“...กขอระยะเวลาสามเดอน ไมไดขอเพอประวงเวลา แตขอเพอตรวจสอบเอกสารวา ขนทะเบยนหนถกตองมย กมาเพอการเกษตรมย ตามวตถประสงคของกฎหมายฉบบนมย...กโอเค...ศาลเขากเขาใจนะ แตเมอกอนไมเอาเลย เขาไปนโดน...ฉวะๆๆๆ เพราะมนไมเคยมเรองน มากอน พอชวงหลงๆ เรมไดเพราะมนเรมเยอะเขาทกท แลวมนกมเอกสารทกำกบ แลวเรากพดถงเรองขอมลบางตอน...คอเมอกอนมนยง

ไมมขอมลอะไรเลย กไปยนตดไวตงแตป 46 พอป 48-49 กองทนเรมซอหนเปนบางราย ตอนนมนมหลายรายแลว เราถงกลายนยน เมอกอนมนไมมรปธรรมดานการตอส...ตอนนถาประนอมยอมความกนกโอเค จบเรองน กวากนเปนศาลๆ ไป ไมตองเดอดรอนเทาไร ไมตองมาแถลง ไมตองออกหมาย ไมตองวางหมายศาล ทนกมาอยทเราวาเราจะเคลอนยงไง

“อยางถาขอปหนง ภายในหนงปกองทนยงไมซอกวากนไปตามคำพพากษา ชดใชหนไป แตถาสมมตเราไมมใช เรากใชทนายส เพราะพวกทถกบงคบคดขายทอดตลาดมนกยงอาจจะไดอกเปนป หกเดอน สามเดอน กสเพอขอเวลา...เราเองกไดเรยนรจากกระบวนการตรงนดวย...”

อนรทธไมไดเรยนจบดานกฎหมายแตอยางใด เปนเพยงเกษตรกรธรรมดาๆ คนหนง เขาเลาวา เขาเปนคนอำเภอบานลาด จงหวดเพชรบร เรยนจบแค ป.4 ไมคอยชอบอยบาน จงหางานทำรบจางมาเรอยๆ จนไดมามครอบครวและลงหลกปกฐานอยทบานทงพราว

ชวงตนป 2544 เขาไดเขามารวมทำงานกบกลมฟนฟฯ ดวยความสนใจ โดยทตนเองไมไดมปญหาหนสนแตอยางใด และเมอผาน การอบรมสมมนาหลายๆ ครง กทำใหเขามความร ความคดเพมมากขน จนสามารถนำสงทไดกลบมาทำประโยชนใหผอนได

“...ชวงนนเรากเปนหนนอย แตมนเกดจากความอยากรอยากเหนและอยากลอง คอผมเปนคนทเรยนนอยนะ เรยน ป.4 กกระทอนกระแทนแยเลย พอแมกยากจน ทำไรทำนา ลกกเยอะ ผมกไมไดรบการศกษาสงมาก ไมมความร ทนพอหลงจากเราเขามาอยในกระบวนการ ครงแรกคอเขาอบรมเรองระบบนเวศนของกรนเนต เขามาเปดอบรมทเพชรบร คอในหมบานยงไมมการตนตวในเรองน โจกเลยสงผมเขาไปอบรม กไดเขาไป

อนรทธ ขาวสนท

- 44 - - 45 -

falm.indd 44-45 5/18/09 12:42:27 PM

เรยนรเรองระบบนเวศน เรองเกษตรธรรมชาต...แลวกมาเดนงานกบโจเรองกองทน โจกเชญไปเปนคณะกรรมการวทยชมชน คยเรองสทธชมชน แลวเรากไดไปสมมนาเรองวทยชมชน เรองสอภาคประชาชนทเขาไปจดการเอง ดำเนนการเอง ใหโอกาสกบผดอยโอกาสเรองวทยชมชน... “ผมเปนทปรกษาทกเรอง กเปนมาตงแตป 46 นะ คอผมจะไมรบตำแหนงอะไร ประธาน รองประธาน เพราะวามนมปญหา คอคนเรามจตใจสาธารณะ ไมจำเปนตองมตำแหนง อยตรงไหนกทำงานชวยเหลอชาวบานได ...ผมกใหคำปรกษาทกเรอง สวนใหญกเรองขอมล เพราะวาเราไดไปอบรมความรมาหลายอยาง เมอกอนผมจะเปนคนขนเวทเปนสวนใหญ จะเปนคนใหความรไฮปารคบนเวทวา วนนเราจะไปเรยกรองเรองอะไร สทธ และผลประโยชนของเกษตรกร ตามกฎหมายฉบบน หนง สอง สาม...”

อนรทธเลาวา การไดขนศาลบอยๆ ทำใหเขาไดเรยนรและไดเหนอะไรหลายอยาง แตสงทสำคญทสด คอความภาคภมใจทสามารถชวยเหลอชาวบานได โดยทไมเคยหวงสงตอบแทนใดๆ ทงสน

“...ผมทำงานไมไดสนใจวา ชาวบานจะใหเงนหรอไมใหเงน เพราะเราไมไดสนใจเรองน ถาชาวบานให ผมกปฏเสธ บอกใหเอาไวเลยงครอบครว...ไมใชวาผมคย แตผมไมรบเงนเดอน ผมถอวาเปนการชวยเหลอชาวบานทเดอดรอน เรามความสามารถแคนกชวยไดแคน เราไมสามารถชวยไดทกเรอง...ชาวบานเขากดตอนทเราชวยเขาได พอเราชวยไมไดมนกเปนเรองธรรมชาต เพราะฉะนนสงทเราชวยได เรากชวย สงไหนทเราชวยไมได เรากเกบออมกำลงไว เราไมรบปากเขาพลอยๆ...ชวยไดคอชวย แตตองอยในเงอนไขของการชวยเหลอ แลวกไมรบคาตอบแทนใดๆ จากชาวบาน เพราะเราถอวาเราไดชวยรกษาทดนทำกนใหชาวบาน...เราทำความดมนกเหมอนเราหยอดกระปกนะ หยอดทกวนๆ วนละบาท สองบาท

หาบาท สบบาท สะสมไว...เรายงไมตองการใชตอนนเรากหยอดไปเรอยๆ พอวนหนงเราเดอดรอนขนมาจรงๆเรากจะรวาเราสะสมความดไวมากมายแคไหน ...”

ปญหาเรองหนสนของเกษตรกรเปนปญหาใหญและมความซบซอนมาก เนองจากเปนปญหาเชงโครงสราง ซงเกยวพนกบภาคสวนตางๆ ในสงคมไทย ทงเรองกฎหมาย กลไกทางราชการ ผลประโยชนทางธรกจ ผลประโยชนทางการเมอง กลไกทางภาคเกษตร ฯลฯ ขณะทตวองคกรหลกคอ สำนกงานกองทนฯ ไมไดถกจดการใหมขนาดเหมาะสมกบสภาพของปญหา หนวยงานสาขาเองกมสภาพเชนเดยวกน ทงจำนวนสาขา และจำนวนบคลากร

อนรทธใหความเหนตอสภาพปญหาขององคกรวา

“... ทกวนนกฎหมายกองทนมนลาชา เพราะวามนตองใชคน หรอกลไกของคนไปกำหนด แลวในเงอนไขการขนทะเบยนหนสนนะ กองทนไมสามารถไปจดการไดเพราะบคลากรมนนอย แลวคนทมาทำงานในนนกไมรเรอง คอทกวนนประเทศไทยทง 76 จงหวด มสำนกงานสาขาของกองทนอยแค 31 แหง แลวมนกไกลเกนไป ไมสามารถไปดำเนนการแทนเกษตรกรทงจงหวดได สามสจงหวด มสาขาอยแคหนงจงหวด แลวใครมนจะวงไป เพชรบร นครปฐม ราชบร มสาขาอยทราชบรทเดยว มนไกลเกนไป...ถาคณบรหารจดการใหมสำนกงานสาขาทกจงหวดมนกจะไวในการดำเนนการ แลวเอาคนทมศกยภาพในการดำเนนการ มความรเรองเกษตร เพราะทกวนนคนทำงานไมรเรองเลย มนมปญหาเรองโครงสราง

คอจรงๆ แลวกองทนฯ นมนเปนอสระนะ แตมนอยในความดแลของกระทรวงเกษตรฯ กบกระทรวงการคลง กระทรวงเกษตรฯ เปน

- 46 - - 47 -

falm.indd 46-47 5/18/09 12:42:28 PM

เจาของนโยบาย กระทรวงการคลงอดหนนงบประมาณ...ในกฎหมายตวน มคณะกรรมการบรหารทงหมด 41 คน มตวแทนภาคประชาชนจากเกษตรกรเขาไปเปนกรรมการบรหารสวนหนงจากทวประเทศกประมาณ 20 คน โครงสรางกประมาณน... มอนกรรมการคอยดแลการดำเนนงานของกลมเกษตรกร คอรปแบบมนดเลยละ แตมนกมความขดแยง เพราะมนมผลประโยชนในเรองของหนสน ของงบประมาณ บางคนกเขามาแสวงหาประโยชน ไมไดคดถงประโยชนของกลม ของสวนรวม...”

ดานกจมองวา ปญหาการถายโอนหนสน มาจากสภาพความ เปนจรงทเจาหนไมมใครเตมใจจะโอนหนมาอยกองทน เพราะจะทำให เขาสญเสยผลประโยชนทควรจะไดจำนวนมหาศาล

“...กองทนฟนฟใหคดดอกเบยไดหนงเปอรเซนต ไมเกนหาเปอรเซนตตอป แตดอกเบยทสถาบนการเงนปลอยกนน อยางตำทสดคอ ธกส. 5.5 เปอรเซนต ธนาคารพาณชยทวไปก 8-9 เปอรเซนต สหกรณเครดตยเนยน รอยละ 1 ตอเดอน ปหนงก 12 เปอรเซนต ถาลกหนถกโอนยายมาอยกองทนฟนฟทงหมด สถาบนการเงนกถกยบโดยปรยาย เพราะใครจะไปอยกบดอกเบยแพงๆ กไปอยกบกองทนฟนฟหมด...

เรองนทำใหกองทนมปญหามาก ในชวงทผานมา ธกส.เองกไมยอม เพราะทกวนนเขาอยไดดวยการคาดอกเบย ถาไมคาดอกเบย พนกงาน จะมโบนสมย ธนาคารยคฟองสบแตกยงตองเอาพนกงานออก มแต ธกส.เทานนทยงอยได...นเปนเรองททำใหเขากดกองทนมาโดยตลอด ทงพอคา ทงนกการเมอง ถาปลอยใหกองทนเดนหนา เขากเสย ผลประโยชนมาก...”

เปาหมายสำคญประการหนงในกฎหมายกองทนฟนฟ คอ เรองของการสนบสนนใหเกษตรกรสามารถพงตนเองได ทวา คำถาม ทวา การพงตนเอง หรอเศรษฐกจพอเพยง จะแกไขปญหาเกษตรกรของ ประเทศไทยไดอยางไร ยงคงเปนคำถามในเชงปจเจก เพราะกลไกภาครฐมไดขบเคลอนอยางจรงจง รวมทงเงอนไขชวตเกษตรกรแตละคนกแตกตางกนมาก

บางคนเหมอนตนไมใหญ เตบโตเพยงลำพง แตพงตนเองไดอยางสมบรณ กลายเปน “ปราชญชาวบาน” ตนแบบใหชาวบานเรยนร แตหลายคนเปนเพยงไมเลก มอาจตานกระแสแหงทน จงตองรวมกนเปนกลม เรยนรรวมกน เตบโตรวมกน หลายคนมารวมตวกนเปน กลม และเมอหลายๆ กลมมารวมกน กอาจกลายเปนปาใหญทอดมสมบรณได

กลมฟนฟเกษตรกรเมองเพชร มความพยายามทผลกดนงานดานการฟนฟอาชพเกษตรกรไปพรอมๆ กบการแกไขปญหาหนสน โดย ไมคดรอใหภาครฐมาผลกดน ภายใตกลไกทเรยกวา “กลมยอย”

5

- 48 -

falm.indd 48-49 5/18/09 12:42:31 PM

นอกจากงานในหนาททปรกษาของกลมเกษตรกรเมองเพชรแลว อนรทธยงมอกหนาทหนง นนคอเปน ผประสานงาน “ศนยกสกรรมธรรมชาตทองแสนสข” ศนยการเรยนรชาวบาน เพอใหชาวบานสามารถพงตนเองได ทเกดขนจากความตงใจของเขาเอง ดำเนนกจกรรมกบสมาชกจำนวนสบกวาคน มาตงแตป 2546 และศนยของเขายงถอเปน กลมยอย ทชวยหนนการทำงานของกลมใหญคอกลมฟนฟเกษตรกร เมองเพชร

อนรทธเลาวา ศนยนเกดขนหลงจากทไดไปอบรมเรองระบบนเวศนของกรนเนต หลงจากไปอบรมเรองปยชวภาพ อนรทธไดนำความรเรองการทำปยมาอบรมใหแกชาวบานทสนใจ ประกอบกบในชวงนน ไดรวมทำงานกจกรรมพฒนาสงคมตางๆ คอเรองกองทนเพอสงคม และชมชนเปนสข ซงเปนผลสบเนองตอมาจนกระทงไดของบประมาณมาทำศนย

“...พอดมนองคนหนงทำงานภาคประชาชน มาคยวา มงบของ สสส. เรองรณรงคลดเหลาบหรสองเปอรเซนต ใหผมเปนผประสานงานในชมชน มคาโทรศพทใหเดอนละสองพนบาท ตอมาผมกเลยลองเสนอของบ คอตอยอดจากเรองชมชนเปนสข เสนอวาอยากเอามาทำปยชวภาพ แลวกเอาไปใหชาวบาน เพราะวาชาวบานน...ถาใหเขามาประชมกนโดยใชงบน

ซง สสส.เขาบอกวาเปนงบพฒนาเรยนร มนไมสามารถจะทำได เพราะทกคนตองมภาระรบผดชอบครอบครว เขาไมสามารถจะมาประชมได ถาเอาเงนมาแลว ไปตดกรอบวาตองทำอยางนๆ มนทำไมได ถาอยางนนผมกไมเอา แตถาใหผม ผมจะเอาเงนไปซอวสดอปกรณแลวสอนใหชาวบานทำปยแลวกแบงกน เขากบอกขอคดดกอน

“ผมกกลบมาไมไดสนใจวาจะไดหรอเปลา กกลบมาระดมทนจากสมาชกสบสามคน เกบเงนคนละสองรอย แลวกมาซอวสดอปกรณ ซอรำ ซอแกลบ หวเชอชวภาพ มนกไดปย 3-4 ตน เรากแบงกนไปคนละ 300-400 กโลกรม พอเดอนตอมา ทางโครงการกเรยกผมไปทำสญญาเพราะวาโครงการผาน ไดงบมาหนงแสน ผมกเอางบตวนมาเปนกองกลางทำธนาคารปย ...”

อนรทธเลาวา การไดเงนสนบสนนจาก สสส.แลวมาทำธนาคารปยรวมกบสมาชก เปนปจจยสำคญททำใหเขาและสมาชก ไดทำกจกรรม ทเปนประโยชนตอเนองมาอกหลายกจกรรม

อาท

- ใหเงนกชาวบานเพอไปซอววมาเลยง เมอววโตไดขนาดกขาย สงเงนคนกลมพรอมดอกเบยอก 300 บาท

- การทำบญชรายรบรายจายในครวเรอน ซงจะทำใหเหนรายจายทจำเปนและไมจำเปน

- รวมกนทำนำยาลางจาน นำยาซกผา โดยซอสารเคมมาทำเอง ซงสงเหลานจะลดคาใชจายในครวเรอนไปไดเยอะมาก

- การออมทรพยสจจะสขภาพเดอนละหาสบบาทตอคน ใครเจบปวยไดคารกษาสองพนบาท ใชคนภายในสเดอนบวกดอกเบยยสบบาท

- ประชมกลม เพอปรกษาหารอ พดคยสพเพเหระในเรองตางๆ เดอนละหนงครง

ทงหมดน ไมไดเกดขนภายในปเดยว แตคอยๆ เกดขนตามลำดบ ดำเนนมาอยางชาๆ เปนขนเปนตอนตลอดหาป จำนวนสมาชกเพยงแคสบกวาคน มคนเขาออกบาง ซงอนรทธกลาววา เหตผลทจำนวน

- 50 - - 51 -

falm.indd 50-51 5/18/09 12:42:32 PM

สมาชกมเพยงเทาน เพราะกลมมขนเพอรองรบผมรายไดนอย และมโอกาสในทางการเงนนอยกวาคนอน ขณะทชาวบานสวนใหญในพนทเปนเกษตรกรทมฐานะพอสมควร

“...ตอนนกมสมาชกอย 13 คน กถอวาไมมาก แตเราไมไดไปบงคบใคร แลวแถวนคนมอนจะกนกเยอะ แตคนทมนแย...แยจรงๆ ไมมเงนซอปย กไดมาใชปยของเรา เรากใชชองทางน อาศยชวยเหลอกน... แลวทกวนทสามผมกจะมประชมกลม คอทกเดอนตองมรายงาน เหรญญกฝายการเงนตองเปนคนเขยนรายงานทงหมด มการตรวจสอบวาเดอนน ใชอะไร...เรากมการออมทรพย เอาขอมลครวเรอนมาสง แลวกคยสพเพเหระ ...เรากบอกวา ทกคนมศกยภาพในการทำปยเองได ตองพฒนาตวเอง วนขางหนามคนมาถามคณเรองการผสมปยทำยงไง ใชยงไง คณตอง ตอบได เพราะวนนเอง เรองปราชญชาวบานมนไมสามารถจะทะลไปได เพราะมนถกกำหนดโดยกลไกภาครฐ ไมสนบสนนอยางแทจรง...”

นอกจากกลมทองแสนสขทดำเนนกจกรรมในลกษณะนแลว ในกลมฟนฟเกษตรกรเมองเพชร ยงคงมกลมยอยในลกษณะนอกหลายกลม ซงเปนกลไกสำคญทคอยๆ ชวยฟนฟชวตเกษตรกรใหกลบมาสวถพงตนเองอยางชาๆ

กจ ในฐานะประธานกลมฟนฟเกษตรกรเมองเพชร เลาถงความสมพนธของกลมใหญกบกลมยอยวา การดำเนนงานของทงสองสวนจะมความสมพนธกนตลอด ทงแงนโยบายและการปฏบตงาน

“...กลมยอยอยางกลมของเขยดกจะมกจกรรมภายในหมบาน ทำปย ทำนำยาลางจาน ทำกลมออมทรพย แลวกประชมคยกนวา แตละกลมมปญหาอะไร แลวทกวนทยสบ แกนนำกเอาไปเสนอทกลมใหญ วาตรงนน

แกยงไง มปญหาเรองอะไร พอวนทยสบเจดกประชมชแจงกบกลม เพอสรปกนอกท...การดำเนนงานของกลมยอยกจะใกลเคยงกน คอทำการเกษตรแบบไมใชสาร แลวกการฟนฟอาชพ...การออมทรพยนเรากเพงทำป 49 กมทงกลมยอยอยางกลมของเขยด แลวกออมกลมใหญเดอนละรอยบาท กลมยอยนคอดแลกนเอง เพราะกลมใหญมคนทงจงหวด ดแลยาก กเลยใหกลมยอยดำเนนการ โดยกรรมการกลมยอยไปขอกลมใหญมาปลอยใหกลมยอย...

“...เรองการเกษตรน ถาคณไมลดสารเคมมนอยไมได...ขาวเดยวนกไมมการคดพนธ ไดมากหวานเลย...จรงๆ ตงกลมมากไมไดคดวามนจะยดเยอขนาดน แตพอเรยกรองไปแลว กรวา การเรยกรองสทธของชาวบานมนไมไดงายๆ ตอนนตองสอนใหชาวบานรจก หนง สทธ สอง วเคราะหเปน สาม ประเมนสถานการณเปน ชาวบานตองร วนนถาคณรบเอกสารมาแผนหนงคณตองอานกอนเซนนะ ถาไมอานไมมใครชวยได...สมยกอนเขาใหอะไรมากเซน เปนหนกไมมใครชวยได แตสมาชกในกลมตองรวา คณตองอานกอนจะเซน ตองรวาเปนเรองอะไร...เรากพยายามอบรม ชาวบานอยตลอด ใหเขารเทาทน...”

อนรทธเลาถงโครงการในอนาคตของกลมฟนฟเกษตรกรเมองเพชร ทรวมกนคดไววา การเรมตนออมทรพยทงกลมยอยและกลมใหญ ในวนน นอกจากจะเปนความมนคงของสมาชกเองแลว ยงเปนความมนคงของกลม ซงจะเปนฐานสำหรบกาวทใหญขนไปอกในอนาคต

- 52 - - 53 -

falm.indd 52-53 5/18/09 12:42:35 PM

จากเมองแหงตนตาล ทงนา และทองทะเล สกลางเมองใหญ ศนยกลางการบรหารปกครองประเทศ

เสยงจากลำโพงขนาดใหญทตงอยบนรถหกลอดงกองไปทวบรเวณ

ถนนทเคยเปนเสนทางสญจรหลกของประชาชน และผมอำนาจบรหารประเทศ มาบดน มสภาพคลายเปนงานออกรานขนาดใหญ เตนทผาใบหลายสบเตนทตงเปนแนวยาว ลอมรอบกลมอาคารทชอวา ทำเนยบรฐบาล

กลมผชมนมเขายดสถานทแหงนมาเปนเวลาหลายวนแลว ผานเหตการณปะทะอยางรนแรงทงกบเจาหนาทบานเมอง ทงกบฝายตรงขาม ประชาชนทไมไดเขารวมชมนม ไมไดตดตามขาวสารอยางรอบดาน อาจมองเหนวา กลมผชมนมกมเพยงแกนนำไมกคนทคอยขบเคลอน

6 “...เพราะเราไมไดออมในวนเดยว หนงป สองป สป หาป ไอเงนทละหาบาทสบบาทมนสามารถจะเพมเปนเยอะแยะได เวลากมาเพอความจำเปน พนสองพน ไมตองไปกทอนใหเสยดอก นคอวธคด...แลวกมาออมในกลมใหญเดอนละรอย...บางคนมเรองของการถายโอนหนสนทกองทนซอแลว เพราะฉะนน ถาเราไมออมวนน วนขางหนาเรากจะไมมเงนไป คำประกนตอสถาบนการเงน เขาจะไมมความมนใจในกลมเรา...วนนเรา ทำเรองออม เรองฌาปนกจ เรองหน เรากำลงมองถงสมาชกทกคนท ทำนา เรากำลงดทสรางโรงส เพอเอาขาวของเกษตรกรททำนามารวมไว เกบเฉพาะขาวของเรา เพอไมใหนายทนมาเอารดเอาเปรยบ ตอไปในวนขางหนา เราสามารถทจะสขาวในระบบของพวกเรา แลวขายเอง เพราะเรามเครอขาย มเพอนพอง เชน แรงงาน เรากรจกกน คณตองการขาวเทาไร เรากอาจจะมกำไรเลกนอย เปนคาขนสง แตเราไมตองเอามากมายแบบนายทนทเอารดเอาเปรยบคนทเหนอยมาทงวนแตไดคาแรงตำๆ “ถาวนนเกษตรกรเกบรวบรวมพชผลทางการเกษตร เปนเจาของเอง สเอง แลวกพยายามหาเครอขาย คนทยงแยเหมอนเรา เชน ชมชนแออด เอา...คณรวมเงนมาส วาจะซอขาวของเรากตน ตนหนงคดเปนเงนเทาน คณกตงกลมขนมา อาจจะคลายๆ สหกรณ เรากเอาขาวไปสงกลมคณ กลมแรงงาน กลมรฐวสาหกจ เราไมตองซอขาวนายทนกน คณตองการผก ตลาดผกปลอดสาร รณรงคเรองปลอดสารเคม อนาคตเรากมตลาด พชผกทางการเกษตรของเราเอง รวบรวม รบซอ สงออก ทงหมดเปน ของเราเอง วนขางหนากคดไวแบบน กยงไมรวาจะประสบความสำเรจ แคไหน...”

- 54 -

falm.indd 54-55 5/18/09 12:42:38 PM

แตหากใครไดเขามาในบรเวณ และลองมองไปรอบๆ จะพบวา การชมนมครงน เตมไปดวยองคกร เครอขาย ผไดรบความทกขยากจากชนชนปกครองมาอยางยาวนาน ไมวาจะเปนคนชนกลางในเมอง หรอ คนชนลางจากตางจงหวด ตางมาเพอแสวงหาการเปลยนแปลงสสงทดกวา

บรรยากาศทางการเมองอยในภาวะสบสน ยงเหยง ไรระเบยบ ไรทศทาง กฎตางๆ ดจะไรความหมายลงไปทกขณะ ใครเลยจะคดวา วนหนง ทำเนยบรฐบาลและถนนรอบทำเนยบรฐบาลจะเตมไปดวยประชาชนทไมเหนดวยกบการทำงานของรฐบาล ซงไมไดหมายความเพยงรฐบาลชดน

แตหมายถงทกรฐบาลในประวตศาสตร ทใชการเมองเปนเครองแสวงหาประโยชน

วลต เตชะไพบลย นงสนทนาอยเงยบๆ ในเตนทของเครอขายเกษตรกร

นบถงวนน เขาทงธรกจรอยลานไปใชชวตเปนเกษตรกร ทำนา ปลกผก มาไดแปดปแลว นอกจากการทำการเกษตร อกดานหนง เขาเปน

ทปรกษาและใหการสนบสนนการดำเนนงานของกลมฟนฟเกษตรกรเมองเพชร รวมถงการ เชอมโยงกบผบรโภคผานกรนเนต โดยเปดพนทชนลางอาคารรเจนทเฮาส ถนนราชดำร ใหเปนตลาดสเขยว ทกๆ วนพฤหสบด ในเวลา 10.00-18.00 น.

ในแตละวนเขามภารกจมากมายหลายสวนทตองดแล ทงงานในนาวลต ทจงหวด

เพชรบร, การดแลรานบานนาวลต ทอาคารรเจนทเฮาส, การซอมดนตรเพอเตรยมขนคอนเสรตใหญรวมกบวงคาราวาน รวมทงภารกจทเกยวเนองกบการชมนมของกลมเกษตรกร

“...ผมคดวามนเปนสถานการณทสำคญ ถาในกรณทเปน จดเปลยน มนกเปนโอกาสของเครอขายเกษตรกรดวย ทจะตองเขามา ทำในสงทสมควร...”

วลตเรมตนบทสนทนาดวยสถานการณทางการเมอง กอนทจะตอบคำถามมากมายหลายเรองอยางกระจางชดและหนกแนน ซงแนนอนวา ปญหาตางๆ เกยวกบกองทนฟนฟ ปญหาภาคเกษตรอนเกยวเนองกบภาคการเมอง นาจะผานการรบร ใครครวญของเขา จนกระทงมองเหนหนทางทควรจะมงไป

ในเวลาอนสน ผลกความคดของเขาสะทอนออกมาในคำถามสามขอ

1. กองทนฟนฟ และการเคลอนไหวทางการเมอง ?

“...ปญหาทเราเจอมาตลอดกคอ กองทนฟนฟไมไดเปนอสระ และเกษตรกรไมไดเปนผกำหนด ตลอดเวลาทผานมามนถกเอาไปเปนเครองมอของนกการเมองตลอด คอเขาจะไมผลกดนกองทนฟนฟ แตเขาจะตงมนไวแบบน สวนตำแหนงในกองทนฟนฟกจะเอาไวเปนรางวลใหกบพวกททำงานรบใชนกการเมอง...แลวกไมสงเสรมกองทนฟนฟ แตจะเอาเงนไปสรางกองทนหมบาน กองทนอนๆ ทไมไดแกปญหาทตนเหต...กองทนฟนฟจรงๆ ตงมาโดยการเคลอนไหวของมอบเกษตรกร ชวงประมาณวกฤตเศรษฐกจป 40 มนกหมายความวา กองทนฟนฟมนเกดขนมาโดยเจตนารมณของประชาชนเปนผผลกดน แตทนเมอผลกดนแลว มนไมสด

- 56 - - 57 -

falm.indd 56-57 5/18/09 12:42:40 PM

ฝายการเมองกจะไมดนตอ ทางเดยวทเราจะเดนได คอประชาชนตองดนเอง... กองทนฟนฟมนคอยๆ กาวหนามาเรอยๆ ชาๆ ทกครงทเกษตรกรผลกดน... คอตวกองทนฟนฟพยายามจะใชการฟนฟ แตมนยงตดปญหาอยตรงทวา... มนทำเปนไมตดสนใจ ตดสนใจไมได ทำเปนวามการขดแยง...กจะโยนกนไปโยนกนมาตลอดเวลา...โดยสรป เราไมมหนาททจะวงไปวงมา

“มนกยอนกลบไปอนเกา คอเราตองไปผลกดนทสวนหว คอตวโครงสรางนโยบายใหญของประเทศ เกษตรกรยงมความจำเปนตองรวมตว แลวกเชอมแนวรวมของสวนอนๆ ในสงคมใหเขาใจเรองนมากขน เพอจะยกระดบใหประเดนหนสนเกษตรกร ประเดนเรองการฟนฟโดยการรวมหม ซงมอยแลวตามกฎหมาย ทำใหมนเปนวาระรวมกนของสงคม เปนวาระรวมกนของประเทศ แลวกผลกไปทโครงสรางใหญ โดยทไมตองสนใจวานกการเมองนนจะมาจากไหน พดงายๆ คอเลนทจดสงสดเลย อยามา เลนทจดเลกจดนอย หรออยาไปหวงพงนกการเมองพรรคนนพรรคน มนโยบายมาชวยใหกองทนฟนฟเดนหนา ไมตองไปหวงเลย...พดงายๆ ตรงไปตรงมา ยงไงกตองทำมอบ แตตองเปนมอบทเขมแขงและยกระดบความคดของตวเองใหได แลวกสามารถเชอมกบแนวรวมภาคสวนอน ใหเขายอมรบวา ประเดนเรองหนสนเปนประเดนทเกยวโยงกบทดน ประเดนเกยวกบชาวนา หรอเกษตรกรรายยอยทงหมด เปนประเดนทเกยวของกบผลประโยชนของทกคน ในทกดาน ทกมตดวยนะ...ทงดานเศรษฐกจ ดานสขภาพ ดานเอกราชของประเทศ...ตวนยงไมไดเกด แตเคาโครงทจะเกดเปนไปไดสง ถาทศทางการเมองพลกมาสการแสวงหาการเมองใหม...”

2.ทศทางขององคกรนาวลต ?

“...คอมนกเหมอนทำไปคดไปนะ เพราะวาตอนทเราขยบมาอยางน มนกมาจากทวา การทผมมครอบครวดวย ขณะเดยวกน ตรงนก เหมอนครอบครวเลกๆ อนหนง เปนกลมยอย เปนพนอง...แลวทนเมอเขามาชวยกนทำอยางน การทจะตองขยบมาทำราน หรอขยบมาเพอทจะทำใหมนเกดการแปรรป หรอเพอทจะใหอยไดในทางเศรษฐกจจรงๆ มนกมความจำเปนมากขน...ทนพอทำมาในแนวคดของผม เปาหมายของรานกคอ...เนองจากผมไมไดตองการทำในแงของการแขงขนหรอในทางธรกจเตมรปแบบ เปาหมายคอรองรบครอบครวผมและครอบครวอนๆ ทเขามาเกยวของ ในอนาคตนาจะมจดทเขาไดมเพยงพอทเขาจะอยไดและมความสข

“...ถามนจะเปนไปได ผมกอยากใหพฒนาไปเปนระบบ สหกรณทเปนจรง...ถามนสำเรจ พวกเราทกคนกเปนเจาของรวมกน มนกคอเจดคน แปดคน สบคน...แตถามนเปนจรงได ในแงของสหกรณของ ผผลตและผบรโภคทขยายวงออกไปได มนกนาจะยงด เพราะทกคนมสวนเปนเจาของ ทกคนมสวนไดรบผลประโยชน ทกคนมสวนออกแรงออกความคดชวยกน ผมมองไปถงเครอขายเกษตรกรในอนาคต แลวกเครอขายผบรโภคในอนาคตทจะเขามา...จดเชอมตอตรงนมนกไมใชเวทตอรองระหวางผซอกบผขาย แตมนเปนเวทรวมกนระหวางทกฝายทเกยวของ แลวกแบงสรรผลประโยชนทเปนธรรมใหกนและกน มราคาทเปนธรรม มผลผลตทมคณภาพเหมอนกบวาเปนครอบครวเดยวกน แตเปนครอบครว ทใหญสกหนอย กหวงวาในอนาคต ถาผานจดทเรายงตองบกเบก ยงตอง ปรบปรงอะไรตออะไร กหวงวาอนาคตมนนาจะเปนไปได...คอตองยำกอนวา

- 58 - - 59 -

falm.indd 58-59 5/18/09 12:42:41 PM

เมองไทยน ผมคดวาไมมสหกรณ...เรามสหกรณทเปนแคชอ สหกรณทเราเหนอยทวไป มนผนตวมาเปนหนวยงานขดรด ไมมสภาพเปนสหกรณ...”

3.ความฝนของคนชนกลางทอยากจะกลบไปทำการเกษตรแบบพอเพยง ?

“...ผมคนพบวา จรงๆ แลวมนไมไดงาย ในการทจะพงตนเองได เพราะฉะนนจะเหนวา คนทพงตนเองได กจะเปนปราชญชาวบานเทานนเอง เกษตรกรทมอยเขากโดนระบบทำใหเขาไปไดยาก นบประสาอะไรกบผมทมาทำใหม แตผมคดวา สำหรบคนทสนใจแตไมมความพรอม...ถาใครจะมาลองทำในสถานการณอยางน มนไมใชเรองงาย และลำบากพอสมควร ใหถงขนพอเพยงและเลยงตวเองไดเลย ผมวายงเปนอะไรทยาก คนททำเกษตรพอเพยงแบบเชงเดยว มนมแตปราชญชาวบาน หรอคนทมความสามารถเฉพาะตวในเชงปจเจกสง คนทวไปผมยงยนยนวายาก... ฉะนนสงทจะทำใหมนเปนไปได กคอตองยนยนความเปนจรง เรองความจำเปนในการรวมหมกน ในรปแบบองคกรทรวมกนทำการผลต รวมกนรวบรวมสนคา แลวกมพลงตอรอง ถาทำอยางนนได ใครกลงไปทำนาได เพราะวาเขาจะมทงพนท มทงองคกร

“สวนทนาจะพอทำได ทผมมกจะแนะนำเพอนๆ กน หรอวานองๆ ทเขามงานมการทำอยในเมองอยแลว กคอการเขามารบร เอาเวลาวาง เอาความสามารถมาชวยเหลอ ถาตอไปเรามเวท...อยางเชนทรานบานนาวลต ผมกหวงวาตอไปมนจะมจดจดหนง ทจะเปนเวททจะเชอมเขามา เขามาเรยนรดวยกน เอาเวลาวางมาใชดวยกนกอน อยางนอยกทดแทนคณคาบางอยางทเราไมไดรบจากในเมอง...มอาหารทด อยางนอยกได

พบปะกบเพอนผบรโภค ไดพบปะกบเพอนผผลต จนเมอวนหนง...ซงผมวามนสมพนธกบการเมองใหม จนเมอวนหนง ระบบสหกรณทเปนจรง มนเกดขนไดทวประเทศ จนเมอกองทนฟนฟ ซงจรงๆ เปนบนได ขนสำคญทจะไปสแนวทางทพดถงมนสามารถเดนได แนวทางการใชทรพยากร แนวทางการใชงบประมาณมาสงเสรมใหภาคการผลตมนโตอยางยงยน ใหการรวมกลมมนเปนไปได จะมเวทอกเยอะแยะเลย ทคราวนใครจะลงไปกได แลวเมอลงไปทำการผลตแลว มนจะมการ เกอหนนกน...

“แลวในอนาคตผมคดวาเรองโฉนด เรองเอกสารสทธ ทซอขายได อาจจะไมสำคญเทากบสทธทเขาจะมโอกาสใชประโยชนในพนทการผลตนะ อาจจะไมไดหมายถงกรรมสทธในการซอขาย แตมนจะตองม หลกประกนวาคนคนหนงจะตองมบานทอยไปจนเกดและตายได ทำการผลตได และถาลกหลานจะทำตอกควรจะทำได ไมใชทดนในลกษณะทเปนสนคา ซอๆ ขายๆ...ตรงนผมคดวา ถามนเกดขนจรงเมอไร ใครๆ กลงไปทำนาไดสบาย ไมไดแบงวาจะเปนชาวนาดงเดมหรอชาวนาใหม...ไมมใครโงฉลาดกวาใคร อยทวา อยาใหมการปดกนและผกขาดอยางทกวนน...”

- 60 - - 61 -

falm.indd 60-61 5/18/09 12:42:42 PM

บายแกเสยงจากรถหกลอยงคงดงกระจายไปทวบรเวณ จอโทรทศนในทกๆ เตนทปรากฏภาพเดยวกน แดดแรง อณหภมกำลง สงขน แตจำนวนผคนมากหนาหลายตาทเดนผานไปผานมากลบไมนอยลงไปเลย ตรงกนขาม ยงดวงอาทตยตำลง จำนวนคนยงเพมขน

ครงหนง คนกรงเทพฯ จำนวนไมนอย เคยไมพอใจเกษตรกรทมาชมนมเรยกรองกดดนใหรฐบาลชวยแกปญหา ดวยสาเหตวาทำให รถตด ทำใหบานเมองสกปรก ขณะทเกษตรกรเหลานน หลายคนวถชวตกำลงจะสนสดเพราะทนากำลงจะโดนยด

ครงน ทงคนกรงเทพฯ และเกษตรกรตางกเขารวมการชมนม อาจเปนดวยการเรมมองเหน “ความเสอม” ในโครงสรางการเมอง เชนเดยวกน เพยงแตเกษตรกรเหนมากอน เพราะไดรบผลกระทบมาอยาง ยดเยอยาวนาน แตคนชนกลางเพงจะตระหนก

สดทายแลว เราทกคนกตองการการเปลยนแปลงสสงทดกวา

เพยงแตวา เราจะยนมอไปไขวความนมาเอง หรอแบมอรอคอยใหคนอนหยบยนให

จากมอบกลางเมองรอน สทองนาเขยวทไกลออกไปหลายรอยกโลเมตร

ขาวในนาทกำลงเขยว เอนลไปตามลมแรง

กบ เขยด ปลา ง สตวเลกๆ ออกหากน

คนเลกๆ ในมอถอคนเบด ยงไดตอชวต

ไมวามนษยจะอยอยางไร จะเจรญกาวหนา หรอสญพนธไปจนหมดสน แตธรรมชาตยงคงอย ความจรงคอมนษยลวนตกอยใตอทธพลของธรรมชาต ไมอาจ และไมมวนเหนอไปกวาธรรมชาตได

หนทางทควรเดน จงเปนหนทางแหงความกลมกลนสอดคลอง

หนทางรอดของมนษย จงไมไดขนอยกบการแสวงหาความเปนไปไดในการมชวตอยบนดาวองคาร ความสามารถในการสอสารทรวดเรว หรอรายไดสงสดตอหวของแตละคน

หนทางรอดของมนษยขนอยกบอาหาร

อาหารของมนษยทกผลวนมทมาจาก “เมลดขาว”

เมลดขาวทปลอดสารเคม

เมลดขาวทมไดมาจากการตดแตงพนธกรรม

เมฆฝนกำลงตงเคา ไมนานฝนกตกกระหนำลงมา มอบชวตแก ทกสรรพชวตบนพนโลก

falm.indd 62-63 5/18/09 12:42:44 PM

ขณะทโลกแหงทนกำลงหมนไป คนกลมไมใหญทชอ “กลมนาวลต” และ “กลมฟนฟเกษตรกรเมองเพชร” กำลงออกแรงอยางหนกเพอจะเปลยนแกนโลก

“... เ�าเ�มคดถงอดตในวนเวลาทแมนำทกสายของป�ะเทศยงใสสะอาด

เทอกเขาและท�าบยงปกคลมดวยปาไมเขยวข� ทองทะเลและหาดท�ายอนบ�สทธ

เ�าใฝฝนอยากใหอดตเหลานนกลบคนมาอกในอนาคต แตขณะเดยวกน เ�ากอยากม

เงนทองมากๆ มบานหลงใหญ ม�ถยนตสวนตวคนห� มสนามกอลฟ มบานพกตาก

อากาศ มโ�งงานอยทกภมภาค มเกษต�ก��มแผนใหมทใชทงปยเคม และยาฆาแมลง

เ�าตองกา�อน�กษ โดยทไมตองสญเสยความ�ำ�วยและความสะดวกสบาย

นคอความขดแยงอน�นแ�งใน�ตวญญาณของเ�าเอง มนคงไมงายดายนกท

เ�า�ะได�บคำตอบ สำห�บชะตาก��มทเ�ากำลงเผชญอยในวนน โดยทเ�าไมเลอก...�

(คน ญางเดม, เมลดพชสเขยว ป�ะกายไฟแหงใบไม : สำนกพมพตนกำเนด, 2539)

เอกสารอางองคน ญางเดม. เมลดพชสเขยว ประกายไฟแหงใบไม. สำนกพมพตนกำเนด, 2539.วฑรย เลยนจำรญ, สรยนต ธญกจจานกจ, นรมล ยวนบณย, เหรยญ ชำน, พเชษฐ ปานดำ, วทยา พรมจกร, สธารกษ ใจวฒ, อารวรรณ คสนเทยะ. จากปฏวตเขยว สพนธวศวกรรม, มลนธชววถ (BIOTHAI), 2551.

สมภาษณ1. สรพล แสงมณฉาย ผประสานงานกลมนาวลต วนท 10 สงหาคม 25512. ดอกบว รอดสวสด ชาวนากลมนาวลต วนท 11 สงหาคม 25513. อนรทธ ขาวสนท ทปรกษากลมฟนฟเกษตรกรกรเมองเพชร สมภาษณเมอ 12 และ 18 สงหาคม 25514. กจ ผองภกต ประธานกลมฟนฟเกษตรกรเมองเพชร สมภาษณเมอ 12 สงหาคม 25515. วลต เตชะไพบลย ทปรกษากลมฟนฟเกษตรกรฯ และผกอตงกลมนาวลต สมภาษณเมอ 18 กนยายน 2551

บรรณานกรม

เมลดขาวในมอชาวนา ผภาคภมในภารกจสงมอบอาหารทดทสดใหแกผบรโภค

แตวนทชาวนายงตกอยในชะตากรรมทกขยาก ยงตองใชสารเคมเพอพยงตวใหผานภาวะหนสน ผานภาวะแหงการเอารดเอาเปรยบในระบบทน เรายอมไมอาจบอกไดวา อาหารในอนาคตของเรา จะเปนอาหารเพอตอชวต หรออาหารเพอบนทอนชวตกนแน

falm.indd 64-65 5/18/09 12:42:44 PM