Önemli tasarım veüretim projeleri-nin altında imzası

bulunan TUSAŞ, tüm bu pro-jeleri; iyi yetişmiş, yaklaşık5.000 kişilik işgücü; uluslar-arası ve müşteriye özel kalitestandartlarına göre akrediteedilmiş süreçleri ve her göreviçin sınıfının en iyisi 3, 4 ve 5 eksen CNC yatay ve dikeyişleme merkezleri ile donatıl-mış atölyeleri ile gerçekleşti-riyor. Üretim çalışmalarıkapsamında TUSAŞ’ta, yakla-şık 200 kişi, gerektiğinde 24saat boyunca parça işliyor.Firma, işlenen parçaları Das-sault Systemés CATIA, Sie-mens NX CAD/CAM ve EspritCAM yazılımlarını kullanaraküretime hazırlıyor. Bu yazılım-ların her biri, 4-5 eksen takımyolları çıkarmak dâhil olmaküzere, imalat sürecindeki tümgereksinimleri karşılıyor. Hangiaracın ne zaman kullanıldığınısorduğumuz TUSAŞ NC Prog-ramlama Bölüm Lideri Onur

Bahtiyar; “Sonuçta, projedekullanılacak CAD/CAM yazılı-mının tercihini müşteri kendisiyapıyor. Örneğin, JSF içinCATIA V5 kullanmamız gere-kiyor” sözleri ile durumu özet-liyor.TUSAŞ, T129 ve HÜRKUŞ gibihenüz seri üretim aşamasınageçmediği projeleri için, çokçeşitli parçaları, ilk defa ve azsayıda üretme gerekliliği ilekarşı karşıya. NC Program-lama Bölümü, düşük hacimlive yüksek değişkenlik göste-ren bu tür üretim çalışmala-rını da kapsayan, yaklaşık 150

proje üzerinde çalışıyor.TUSAŞ, bu zorlu görevde, NCsimülasyon ve doğrulama ya-zılımı, CGTech VERICUT’a gü-veniyor.

Söz KullanıcıdaNC Programlama MühendisiMete Koyuncu, VERICUT kul-lanımı ile ilgili şu değerlendir-melerde bulunuyor:“VERICUTyatırımı yapılmadan önce, NCprogramcısı, işlenecek olanparçanın sonucunu, sadecetezgâh üzerinde yapılan ger-çek test kesiminde görmek-teydi. Bu test, ilerlemeleri

düşürmek suretiyle çok dik-katli ve hassas bir şekilde ya-pılmaktaydı ve dolayısıyla çokfazla zaman alıyordu. Böyleçalışılmadığı takdirde; tez-gâhta iş mili ya da eksen bin-dirmeleri ve malzeme veyaaparata bindirme şeklindesonuçlanabilecek risklergündeme geliyordu. Test ke-simi, VERICUT ile yapılan si-mülasyon sayesinde, NCProgramlama Bölümü’ndesanal bir ortamda gerçekleş-tirilen onaylama sürecinedönüştü. CAM yazılımlarıylaüretilen G-kodlara dayalı NC

62

MSI Dergisi - Mart 2014 www.milscint.com

ADVERTORIAL

TUSAŞ’ın Takım Arkadaşı VERICUT

Türkiye’nin havacılık ve uzay merkezi konumunda bulunan firması TUSAŞ, düşük hacimli ve yüksek değişkenlik gösterenüretim ihtiyaçları için, dünyanın önde gelen diğer havacılık firmaları gibi, CGtech VERICUT yazılımını tercih ediyor.CGTech tarafından hazırlanan bu “kullanıcı hikâyesi”nde, TUSAŞ’ın VERICUT ile gerçekleştirdiği çalışmaları ele alacağız.Cemil Cem ALPAY* / calpay@ucgenyazilim.com*Yönetici, Üçgen Yazılım Ltd. Şti.

HÜRKUŞ için üretilen yapısal bileşenlerden bir tanesi

Tüm

Fot

oğra

flar

: ©T

USA

Ş

programlar, doğrulama ama-cıyla VERICUT’a alınabiliyor.VERICUT sayesinde, prog-ramlama sırasında gözümüz-den kaçan birçok detayıyakalayabiliyoruz. VERICUTkullandığımız için, şu andakendimize daha fazla güve-nebiliyoruz. Aynı zamanda,tezgâh operatörlerimiz de iş-lemenin VERICUT’tan başa-rıyla geçtiğini bildikleri için,kendilerini daha rahat hisse-diyorlar.”VERICUT’ın sağladığı avantaj-ların önemli bir göstergesi,TUSAŞ’ta, VERICUT tarafın-dan işlenmeyen hiç bir NCprogramının, şirketin atölye-sine inmesine izin verilme-mesi şeklinde ortaya çıkıyor.Koyuncu, “VERICUT, en gü-venli simülasyon yazılımı vemakina simülasyon modeliçok başarılı” ifadesini de de-ğerlendirmelerine ekliyor.TUSAŞ personeli, VERICUTile yapacakları simülasyoniçin gerekli CNC takım tezgâhsanal modellerini, tüm detayve hassasiyetleriyle oluşturu-yorlar. Tüm fikstürleme veayar detayları, kapsamlı birtakım listesini de içerecekşekilde NC Programlama Bölümü tarafından hazırlanıyor.VERICUT için gerekli olabilecekmakroların oluşturulması daCGTech’in Türkiye’deki tek yet-kili distribütörü Üçgen Yazılımtarafından destekleniyor.TUSAŞ, VERICUT yazılımınınen güncel sürümünü kullanı-yor. Bahtiyar; “Tüm yazılımlargibi VERICUT da kendini sü-rekli geliştirip yeniliyor veböylelikle yardım ve desteğede ihtiyaç oluyor. Yeni arabi-rimleri ve özellikleri keşfet-mek zaman alabiliyor ve çoğuzaman üretim faaliyetlerineodaklandığımız ve çok yoğunolduğumuzdan bunları ince-

lemek için fırsat bulamıyoruz;çünkü TUSAŞ atölyesindekiher şey acildir. Bu noktada,Üçgen Yazılım’ın desteğibiçim için çok önemli bir hâlegeliyor. Herhangi bir konu-daki teknik sorunu çözmesiiçin Cem Alpay ile birlikte ça-lışıyoruz. Personelimizin eğitim ihtiyacını da Üçgen Ya-zılım’ın desteği sayesinde giderdik.” sözleri ile bu konu-daki tecrübelerini anlatıyor.

TUSAŞ tarafından kullanılanVERICUT modülleri; 3, 4 ve 5 eksen makina simülasyonu,Auto-Diff (CAD model ile kar-şılaştırma) ve OptiPath’tenoluşuyor. OptiPath modülü,çoğu yeni tezgâhta, takımıntalaşa değmediği yerde yapı-lan yavaş kesimleri azaltıyorve eğer talaş yükünün optimi-zasyonu da uygulanırsa iş-leme zamanı ve takımömrüne de olumlu yönde

katkı yapıyor. Tezgâhlarınkullanımı ile ilgili ayrıntılarhakkında da bilgi veren Bah-tiyar; “Müşterimiz bize çoğuzaman toleransları belli birmodel tabanlı tasarım (ModelBased Design / MBD) gönderi-yor ve biz bunu çalışmamız içingerekli tüm bilgilere sahip olupolmadığımızı kontrol etmekiçin teknik resimle de karşılaş-tırıyoruz” diyor ve ekliyor: “Katımodel CAD/CAM sistemineaktarılır ve programcı atölyedehangi tezgâhın kullanılacağınakarar verir. Bu aşamada iş-leme stratejileri, takım yollarıve fikstürleme ile birlikte NCprogramı oluşturmak içinpostprosesör kullanılır.JSF’dekiler gibi çok karmaşıkparçalarda, tezgâh üzerindeprob ile ölçüm alınması da is-tenebilir. Yüzeyleri işleyip,üzerlerine delikleri de deldik-ten sonra, metal veya kompo-zitten ürettiğimiz kritikparçalarda, bu delikleri veya

63

www.savunmahaber.com MSI Dergisi - Mart 2014

VERICUT sayesinde karmaşık parçalarınçok eksenli tezgahlarda üretimiöncesinde, tüm üretim süreci sanal ortamda simüle edilebiliyor.

yüzeyi prob yardımıyla ölç-memiz gerekebiliyor.”TUSAŞ bakım, onarım ve ye-nileme (BOY) işlemleri için,zaman zaman tersine mü-hendislik çalışmaları da yap-mak durumunda kalıyor;yine de tüm çalışmalarda VERICUT, her zaman üretimöncesinde doğrulama amaçlıolarak kullanılıyor.VERICUT, değerini, yeni yatı-rımlarda da gösteriyor. JSFprogramındaki kompozit par-çalar için TUSAŞ, MAG Viper1200 AFP tezgâhı yatırımıyaptı. Bahtiyar, bu tezgâh ileilgili çalışmalarını “VERICUT’I,MAG Viper 1200 AFP tezgâhı-mızın simülasyonu için dekullanıyoruz. Bu tezgâhı müş-terimiz de kullandığı için,geçiş sürecimizde sıkıntı ya-şamadık. Daha da ileriye gidersek VERICUT’ın bu ko-nudaki özel çözümü olan veAFP tezgâhımızı programla-mada kullanabileceğimiz VCP

(Vericut Composite Program-ming) yazılımını da ileride ya-tırım yapılması muhtemeldiğer Fiber Placement tez-gâhlarıyla birlikte düşünüyo-ruz; çünkü bu şekilde, butezgâhlar için ortak bir prog-ramlama platformuna sahipolacağız” sözleriyle özetliyor.TUSAŞ’ta imalat için olası eniyi sonuçları bulabilmek ama-cıyla kesici takım ve tezgâhlarile ilgili devamlı testler de ya-pılıyor. VERICUT yazılımı, bu-rada da önemli bir roloynuyor. Bahtiyar, bu durumuşöyle ifade ediyor: “Bazenmüşterimiz tezgâhı belirliyorve biz de müşterimizin parça-sının o tezgâhta üretilip üretilemeyeceğini, VERICUTsayesinde hızlıca görebiliyoruz.”TUSAŞ, VERICUT ile dünyanınönde gelen havacılık firmalarıile aynı aracı kullanarak,müşterilerine zamanında vemaliyet etkin çözümler sun-maya devam ediyor.

ADVERTORIAL

F-35 için üretilen bir bileşen