Slayt 1

Ad : zeynepsoyad : demIrsinif : 7-dno : 1944NDEKLER1- Gne Sistemi2- Gne Sistemindeki Gezegenler3- Gezegenlerin zellikleri4- Uydu5- Ay ve zellikleri6- Ayn Evreleri7- GelGit (MetCezir) Olay8- Gk Adalar (Galaksiler)9- Dnyann Hareketleri10-Gnein HareketleriGNE SSTEMUzayda Gnein ve Gne etrafnda belirli yrngelerde dolanan gezegenlerin,gezegenlerin uydularnn, kuyruklu yldzlarn bulunduu gk cisimleri topluluuna Gne Sistemi denir. Gne Sisteminde bulunan gezegenler, Gnee olan uzaklklarna gre sraylaMerkr, Vens, Dnya, Mars, Jpiter, Satrn, Urans ve Neptn olmak zere 8 tanedir. Gne Sisteminde bulunan gezegenlerin Gnee olan uzaklklarn ifade etmek iinastronomi birimi (AB) kullanlr. Bir astronomi birimi, Gne ile Dnya arasndaki uzakla eittir. Buna gre bir astronomi birimi 149.600.000 km dir.GNE SSTEM GEZEGENLERa) Merkr : Gnee en yakn olan gezegendir. Gne sistemindeki en kk gezegendir. Uydusu ve halkas yoktur. Gne etrafnda en hzl dnen i (scak) gezegendir. Atmosferi yoktur. Kk ve kayalktr, zerinde fazla sayda krater bulunur. Gne doarken ve batarken grlr. Mart ve Nisan aylarnda akam yldz, Eyllve Ekim aylarnda sabah yldz olarak en iyi ekilde grlr. Kk teleskoplarla bakldnda youn, beyaz bir cisim halinde grlr. Kendi ekseni etrafnda ok yava dnd iin gece ve gndz arasndaki scaklk fark ok yksektir. Gne etrafnda 88 gnde dner. Atmosferi olmad ve scaklk ok yksek olduu iin yaam yoktur. Gnee uzakl 0,39 ABdir.b) Vens : Gnee en yakn ikinci gezegendir. Gne sistemindeki en byk altnc gezegendir. Dnya ile bykl yakn olduu iin Dnyann ikizi olarak adlandrlr. Uydusu ve halkas yoktur. Atmosferi olmasna ramen atmosferinde CO2 ve azotlu gazlarn miktar fazlaolduu iin sera etkisi fazladr ve bu nedenle scaklk ok yksektir. Yzeyinde byk ukurlar ve yksek tepeler bulunur. Yln belirli dnemlerinde yani Gnee yakn olmadnda ve en parlak olduu dnemlerde plak gzle gndz de grlebilir. Gne ve Aydan sonra gkyzndeki en parlak cisimdir. Bunun nedeni, Gneeyakn olmas ve Gneten gelen n % 80ini yanstmasdr. plak gzle bakldnda sabit, beyaz kla parlayan parlak bir cisim halindegrlr. Kendi ekseni etrafnda, Gne etrafnda dnme ynnn tersine dner. En scak gezegendir. Atmosferinde yaam iin gerekli gazlar olmad ve scaklk ok yksek olduu iinyaam yoktur. Gnee uzakl 0,72 ABdir.

c) Dnya : Gnee en yakn nc gezegendir. Gne sisteminin beinci byk gezegenidir. Ay denilen 1 uydusu vardr ve halkas yoktur. Atmosferi vardr ve atmosferinde yaam iin gerekli gazlar bulunur. Yzeyinin yaklak 2/3 sularla kapldr. Yzeyinde dalar, denizler, vadiler ve aktif volkanlar bulunur. Yaamn olduu, suyun sv halde bulunduu, atmosferinde yaam iin gerekligazlarn bulunduu tek gezegendir. Gnee uzakl 1 ABdir.d) Mars : Gnee en yakn drdnc gezegendir. Gne sisteminin ikinci kk gezegenidir. ki uydusu vardr ve halkas yoktur. Atmosferi vardr ve atmosferinde CO2, su buhar, N, Ar, O ve H gibi gazlar bulunur. Krmz gezegen olarak bilinir. zellikleri Dnyann zelliklerine benzer ve Dnyadaki gibi ova, vadi ve dalarbulunur ve bu yzey ekilleri teleskopla grlebilir. plak gzle bakldnda gece gkyznde belirgin krmzms turuncu renkli knoktas halinde grlr. Parlakl, Dnyaya yaklap uzaklamasna gre deiir. Dnyaya en yaknkonumdaki parlakl, en uzak konumdaki parlaklnn 50 katdr. Mars, Dnyaya kar konumda olduunda yani Dnya, Gne ve Mars arasndaiken, gn batmnda doar ve gece boyunca gkyznde kalr. Kendi ekseni etrafnda 24 saat 15 dakikada dner. Mevsimler oluur. Atmosferinde O ve su buhar olduu iin yaamn olabilecei dnlmektedir. Gne Sisteminin en yksek da burada bulunur. Gnee uzakl 1,5 ABdir.e) Jpiter : Gnee en yakn beinci gezegendir. Gne sistemindeki en byk gezegendir. 63 tane uydusu vardr. Etrafnda toz ve ta paracklarndan oluan ince ve karanlk bir tane halkas vardr. ok kaln atmosfer tabakas bulunur. Gne, Ay ve Vensten sonra en parlak gk cismidir. Kk teleskoplar ve drbnler ile bakldnda eklinin yuvarlak olduu, orta boyteleskoplar ile bakldnda ise atmosferindeki bantlar ve byk krmz lekegrlebilir. Souk olduu ve atmosferinde yaam iin gerekli gazlar bulunmad iin yaamyoktur. Gnee uzakl 5,2 ABdir.f) Satrn : Gne en yakn altnc gezendir. Gne sisteminin ikinci byk gezegenidir. 56 uydusu vardr. En byk uydusunun ad Titandr. Etrafnda bulunan gaz, buz ve kaya paralarndan oluan halkalar vardr ve halkalgezegen olarak da bilinir. Kaln atmosferi vardr. Jpitere gre daha kk ve Gneten daha uzak olduu iin daha snk grnr. Satrnn halkalan orta boy teleskoplar ile ayrt edilebilir. Dnya her 1517 ylda birSatrnn halkalarnn dzleminden geer ve bu durumda halkalar grlemez. Souk olduu ve atmosferinde yaam iin gerekli gazlar bulunmad iin yaamyoktur. Gnee uzakl 9,5 ABdir.g) Urans : Gnee en yakn yedinci gezegendir. Gne sisteminin nc byk gezegenidir. 5 byk, 22 kk uydusu vardr, uydular da tamamen buzullarla kapldr. Kaya ve tozlardan oluan 10 halkas vardr. Atmosferi vardr ve mavi renklidir. Yzeyi tamamen buzla kapldr. Kk teleskoplarla yeil, yuvarlak bir cisim halinde grnr. Uydular ancak ok byk teleskoplar ile gzlemlenebilir. Gne etrafndaki yrngesinde yuvarlanan bir varil gibi yan yatm olarak dner. Souk olduu ve atmosferinde yaam iin gerekli gazlar bulunmad iin yaamyoktur. Gnee uzakl 19,2 ABdir.h) Neptn : Gnee en uzak gezegendir. Gne sisteminin drdnc byk gezegenidir. 13 uydusu vardr. Halkas yoktur. Atmosferi vardr. Teleskoplarla ak yeil renkli grlr. Olduka snk grnr. Gkyznde ok yava ilerler. Kk teleskoplar ilebakldnda kk, yeilimsi, yuvarlak bir cisim olarak grlr. Gnee en uzak ve en souk gezegendir. Gne etrafnda en yava dnen d gezegendir. Souk olduu ve atmosferinde yaam iin gerekli gazlar bulunmad iin yaamyoktur. Gnee uzakl 30,1 ABdir.RNEK:Neptnn Gnee uzakl 4.449.000.000 km ise bu uzaklk ka ABdir?1 AB = 149.600.000 km 4.449.000.000 km = 4.449.000.000 ,149.600.000= 29 74 30 ABNOT:Gezegenlerin Gnee olan uzaklklarna gre sralamas :Merkr Vens Dnya Mars Jpiter Satrn Urans NeptnMavi Valiz Dnyadan Marsa J et Skisiyle Urayp Neptnde PatladMerakl Vedat Dnki Mata Jaleye Sordu Umut NasldMerakl Veli Dnya'dan Mars'a Jeton Satmaya Utu NedenGezegenlerin scaklklarna gre sralamas :Vens Merkr Dnya Mars Jpiter Satrn Urans NeptnGezegenlerin byklklerine gre sralamas :Jpiter Satrn Urans Neptn Dnya Vens Mars MerkrGezegenlerin scaklklarna gre sralamas :Vens Merkr Dnya Mars Jpiter Satrn Urans NeptnGezegenlerin byklklerine gre sralamas :Jpiter Satrn Urans Neptn Dnya Vens Mars Merkr

DEVAMI24 Austos 2006 ylna kadar gne sisteminin dokuzuncu gezegeni olan Plton, gezegen zellii tamad iin gezegen snfndan kartlarak cce gezegen olarak adlandrlmtr.GEZEGENLERN ZELLKLER:Gezegen l erByklkYaknlkScaklkUyduHalka Uzaklk(AB)Merkr812YokYok0,39Vens621YokYok0,72

Dnya 5331 Tane AyYok1Mars7442 TaneYok1,5Jpiter15563 Tane

Var5,2Urans36656 TaneVar9,5Satrn27727 TaneVar19,2Neptn48813 TaneYok30,1GEZEGENLERN ZELLKLERBtn gezegenler Gne etrafnda elips eklinde yrngelerde dolanrlar.Btn gezegenler hem kendi ekseni etrafnda, hem de Gne etrafnda dolanrlar.Gnee Dnyadan yakn olan gezegenlere i (scak) gezenler denir. Merkr ve Vens i (scak) gezegenlerdir.Gnee Dnyadan uzak olan gezegenlere d (souk) gezenler denir. Mars, Jpiter, Satrn, Urans, Neptn d (souk) gezegenlerdir.DEVAMIGezegenlerin Gnee olan uzaklklar farkl olduu iin Gne etrafndaki dnmesreleri de farkldr. Gnee yakn olan gezegenler, Gne etrafnda daha hzl dnerler.Gezegenlerin Gne ve kendi eksenleri etrafnda dnme ynleri ayndr. (Saatindnme ynnn tersine dnerler). Yalnz Vens, kendi ekseni etrafnda ters ynde dner.En scak gezegen Vens, en souk gezegen Gnee en uzak olan Neptndr.En byk gezegen Jpiter, en kk gezegen Merkrdr.Gne etrafnda en hzl dnen gezegen Merkr, en yava dnen gezegen Neptndr.Bir gezegende yaamn olabilmesi iin Atmosferin olmas gerekir. Suyun sv halde olmas gerekir. Scakln yaamaya elverili olmas gerekir. Atmosferdeki oksijen ve dier gazlarn yaamaya elverili olmas gerekir.

UYDU:Gne sistemindeki gezegenlerin evresinde dnen gk cismine uydu denir. Ay, Dnya'nn tek doal uydusudur ve Gne Sistemi iinde beinci byk doal uydudur. Ay, insanlarn zerine ini yaparak yrdkleri tek gkcismidir.AY VE ZELLKLER Ay, Dnya'nn tek doal uydusudur. Ayda oksijen, su ve atmosfer yoktur. Ayda atmosfer olmad iin gece gndz arasndaki scaklk fark ok fazladr. Ayda atmosfer olmad ve gece gndz arasndaki scaklk fark ok fazla olduu iin yaam yoktur. Ay plak gzle grlebilir ve yapsnda da, tepe, ova, krater ve kl gibi yaplar vardr. Ay, kendi etrafnda, Dnya etrafnda ve Dnya ile birlikte Gne etrafnda dnme hareketlerini yapar. Ay, sabit yldzlara gre Dnyann etrafnda bir turunu 27,3 gnde tamamlar.DEVAMI Ay, Dnyaya gre hem kendi ekseni hem de Dnya etrafnda bir turunu 29,5 gnde tamamlar. Ayn Dnya ve kendi ekseni etrafnda dnme sreleri eit olduu iin Dnyadan Ayn hep ayn yz grnr. Dnya ile birlikte Gne etrafndaki dnme hareketini 365 gn 6 saatte tamamlar. Dnyann ve Ayn kendi eksenleri etrafndaki dnleri saatin dnme ynnn tersi ynndedir. Dnyann ktlesi Ayn ktlesi ktlesinden 81,3 kat daha byktr. Ay ve Dnyann birbirleri zerinde ktle ekim kuvvetinden dolay ekim etkileri vardr. Ay yzeyinde ktle ekim etkisi yerekiminin yaklak %17sidir. (1/6s kadar). Ay gn 24 saat 50 dakikadr.

21AYIN EVRELERAyn, Dnyann etrafnda dn nedeniyle Dnyadan grlen farkl ekillerine Ayn evreleri denir.a) Yeniay :Ayn Gne hizasndan yeni ayrld andaki grlemedii evresidir. Ay, Dnya ile Gne arasnda olduundan dolay Gnee dnk olan parlak yz Dnyadan grlmez.b) Hilal :Ayn yeniay ile ilk drdn arasnda hilal eklinde grld evredir. Yeniaydan 3 gn sonraki durumdur.

c) lk (Birinci) Drdn :Ayn eri ksm saa doru olacak ekilde yarm daire biimindeki grld evredir. Yeniaydan bir hafta sonraki durumdur.d) kinci Drdn :Ayn eri ksm saa doru olacak ekilde 3/4nn aydnlk olarak grld evredir. Yeniaydan 11 gn sonraki durumdur.e) Dolunay :Dnyann etrafndaki hareketinin yarsn tamamlayan Ayn btn yzeyinin Gne n Dnyaya yanstt ve daire eklinde grld evresidir. Yeniaydan 14 gn sonraki durumdur.f) nc Drdn :Ayn eri ksm sola doru olacak ekilde 3/4nn aydnlk olarak grld evredir. Yeniaydan 17 gn sonraki durumdur.g) Son (Drdnc) Drdn :Ayn eri ksm sola doru olacak ekilde yarm daire biimindeki grld evredir. Yeniaydan 22,6 gn sonraki durumdur. Ayn aydnlk yznn yarsnn ikinci kez Dnyadan grld evredir. Ayn 1/4 Dnyaya k yanstarak grlr.h) Hilal :Ayn son drdn ile yeniay arasnda hilal eklinde grld evredir. Yeniaydan 26 gn sonraki durumdur.GEL-GT (MET-CEZR) OLAYIBir gk cismine, baka gk cisimlerinin uygulad ktle ekimi kuvvetleri nedeniyle oluanbiim bozulmalarna gelgit denir. Gelgit olaylarndan en ok bilineni, Ay ve Gnein birbirine grekonumlarndaki deimelerin etkisiyle Dnyada ki deniz yzeyinde ortaya kan deimelerdir.Ayn ve Gnein ktle ekim kuvvetinin etkisiyle Dnyada ki denizlerin ve okyanuslarn ykselmesi ve alalmas olayna gelgit (metcezir) olay denir.Ayn Dnya etrafnda dn srasnda Dnyann Aya bakan yzndeki ekim etkisi,Dnyann dier tarafndaki ekim etkisinden daha fazladr. Bu ekim etkisi karalar zerinde farkedilir fakat fazla etkili olmaz. ekim etkisiyle okyanuslar ve denizler Aya doru bir miktar ykselir. Dnyann dier tarafndaki sular da alalr.

DEVAMIAyn ktlesi Gnein ktlesine gre ok kk olmasna ramen Dnyaya daha byk kuvvet uygulamasnn nedeni Dnyaya daha yakn olmasdr. Bu nedenle gelgitin olumasnda Ay, Gneten daha fazla etkilidir.Yeniay ve dolunay evrelerindeki alalma ve ykselme byk, ilk drdn ve sondrdn evrelerindeki ykselme ve alalma kktr. Bunun nedeni yeniay vedolunay evrelerinde Ay, Gne ve Dnya ayn dorultuda bulunurken ilk drdn ve son drdn evrelerinde ayn dorultuda bulunmamasdr. Yeryznde Gne gn 24 saat iken Ayda ay gn 24 saat 50 dakikadr. 50dakikalk farkllktan dolay gelgit olay bir nceki gne gre 50 dakika daha ge oluur. Gelgit etkileri nedeniyle Dnya ile Ay arasndaki ortalama uzaklk her yzylda 3,8 artmaktadr.Bir blgedeki gelgit nedeniyle okyanus sularnn ykselip alalmas Dnyanngnlk hareketine bal olarak 6 saatte ikier kez tekrarlanr.

GK ADALAR (GALAKSLER)Uzayda geni yer kaplayan ok sayda yldz, yldzlar aras toz ve gaz bulutlar (bulutsular), ve gezegenleri iine alan sisteme gk ada (galaksi) denir.Gk adalar biimlerine gre sarmal biimli, oval (eliptik) biimli ve dzensiz (belirli ekli olmayan) gk adalar olmak zere eittir. arpmalar sonucu gk adalarn ekilleri bozulabilir.Dnyann iinde bulunduu Gne sistemi, Samanyolu gk adasnda (galaksisinde) yer alr. Samanyolu gk adas sarmal biimli gk adadr ve merkezindeki ekirdeinin etrafnda da doru alan drt kol bulunur. Gne sistemi bu kollardan avc kolunda (yerel krede)bulunur.Samanyolu gk adasnda Gne gibi birok yldz vardr fakat bu yldzlar ok uzak olduu iin ok kk grnrler. Gerekte Gneten ok daha byktrler.Uzayda gk adalarn bir araya gelerek oluturduklar gk ada topluluklarna sper kmeler denir.

Samanyolu gk adasna en yakn gk ada Andromeda gk adasdr. Dnyadanteleskop kullanmadan plak gzle grlebilen tek gk adadr. Andromeda sarmal biimli gk adadr. Uzayda yaklak 100 milyar gk ada olduu sanlmaktadr. En byk gk adada 3 trilyon yldz, en kk gk adada 100 bin yldz bulunur. Gk adalarn hareketi yavatr. Samanyolu gk adas kendi evresindeki bir dnn 230 milyon ylda tamamlar. Gne, Samanyolu gk adas etrafnda saniyede 250 kmlik hzla dolanr ve Samanyolu gk adas etrafndaki turunu 220 milyon ylda tamamlar. Bilinen en uzak gk ada 10 milyar k yl uzaklktadr. Dnyann iinde bulunduu Gne Sistemi, Samanyolu gk adasnn merkezine 30 bin k yl uzaklktadr. Samanyolu gk adasnn ap 100 bin k yl uzunluundadrNOT:Dnya, Samanyolu Gk Adasnda ki Gne Sisteminde, Gnee en yakn nc gezegendir.DNYANIN HAREKETLERDnyann Gne Sisteminde iki trl hareketi vardr. Bunlar Dnyann kendi ekseni etrafndaki hareketi. (Gnlk). Dnyann Gne etrafndaki hareketi. (Yllk).Dnyann Kendi Ekseni Etrafndaki Hareketi :Dnya, kuzey ve gney kutuplardan getii kabul edilen bir eksen etrafnda batdan douya doru dner. Bu dn 24 saatte tamamlar. Bu sreye 1 gn denir. Dnya kendi ekseni etrafnda atmosferi ile birlikte dnd iin bu dn hissedilmez. Bu harekete eksen hareketi de denir.Dnyann kendi ekseni etrafndaki hareketi sonucu Gece gndz oluur. Gne nlarnn geli alar deiir. Gnlk scaklk ve basn farkllklar oluur. Bunun sonucunda da meltem rzgarlar oluur ve kayalar paralanr.Cisimlerin glge uzunluklar deiir. Yerel saat farklar ortaya kar.Dou ve bat ynleri ortaya kar. Srekli rzgrlarn ynlerinde sapmalar olur.b) Dnyann Gne Etrafndaki Hareketi :Dnya, Gne etrafnda elips eklindeki yrngede dolanr. Dnya, Gneetrafndaki hareketini 365 gn ve 6 saatte tamamlar. Bu sreye 1 yl denir.Dnyann ekvator dzlemiyle yrngesi arasnda 23 0 27 lk a vardr. Yani Dnyaekseni eiktir. Bu eiklik nedeniyle Dnyann farkl blgelerine Gne farkl alarlagelir ve bu nedenle de snma farkll oluur. Bunun sonucunda mevsimler meydana gelir.Dnya, Gne etrafnda hep ayn hzda dnmez. Gnee yaklatka dnme hzartar.Dnyann Gne etrafndaki hareketi sonucu Gne nn iki yarm kreye geli as deiir ve bunun sonucunda da mevsimleroluur. Gece ve gndz sreleri deiir. Gnein dou ve bat saatleri deiir. Kutup noktalar ile daireleri arasnda srekli gece ve gndzler yaanr. Kuzey ve Gney Yarm krelerde farkl mevsimler yaanr. Muson rzgarlar oluur. Ekvatordan kutuplara gidildike gecegndz sreleri arasndaki fark artar.c) Dnyann Hareketlerinin Sonular :1-Dnya, yrngesine gre paralel olsayd Gne nlar hep ayn alarla gelirdi. Yani Gne nlar ekvatora dik, kutuplara paralel derdi. Bunun sonucunda da mevsimler olumaz ve gece gndz sreleri deimezdi.DEVAMI2-Dnyann kuzey yarm kresinde ve gney yarm kresinde ayn tarihlerde farkl (zt) mevsimler grlr. 21 Haziran 23 Eyll Kuzey Yarm Krede : YazGney Yarm Krede : K 23 Eyll 21 Aralk Kuzey Yarm Krede : SonbaharGney Yarm Krede : lkbahar 21 Aralk 21 Mart Kuzey Yarm Krede : KGney Yarm Krede : Yaz 21 Mart 21 Haziran Kuzey Yarm Krede : lkbaharGney Yarm Krede : SonbaharDEVAMI3-Dnyann kuzey yarm kresinde yaz aylarnda gndzler uzun, k aylarnda ise geceler uzundur. 21 Haziranda en uzun gndz, en ksa gece olur. (Gn dnm). 21 Aralkta en uzun gece, en ksa gndz olur. (Gn dnm). 21 Mart ve 23 Eyllde gece ve gndz sreleri eit olur. (Ekinoks = Gece, gndz eitlii).GNE N HAREKETLERGne Dnya, dier gezegenler, gezegenlerin uydular, meteorlar, gk talar, asteroitler ve kuyruklu yldzlarn bulunduu toplulua Gne Sistemi denir. Gne sistemi, Samanyol Galaksisinde yer alr.Gne Sistemindeki gk cisimleri toplu halde dnerler. Gne, Gne Sisteminde hareketli deildir. Gnein etrafnda gezegenler belirli yrngelerde dolanrlar. Dnyada Gnein etrafnda doland iin Gne hareketli grnr. Hareket eden Gne deil, Dnyadr. Samanyolu Galaksisinde Gne gibi ok sayda yldz vardr ve bu yldzlar galaksinin etrafnda dolanrlar. Bu nedenle Gne, Gne Sisteminde hareketsiz, Samanyolu Galaksisinde hareketlidir.Gne Sistemi, Samanyolu Galaksisinde bir dnn 220 milyon ylda, kendi etrafnda dnn 24,7 33 saatte gerekletirir.