Abdullah Demir 3-8 - Ankara Yıldırım Beyazıt University...Abdullah Demir, Dr. Öğretim Üyesi...
7
Transcript of Abdullah Demir 3-8 - Ankara Yıldırım Beyazıt University...Abdullah Demir, Dr. Öğretim Üyesi...
EBÛ İSHAK es-SAFFÂR’IN KELÂM YÖNTEMİ
Abdullah Demir
Demir, AbdullahEbû İshak es-Saffâr’ın kelâm yöntemi / Abdullah Demir. - Ankara : Türkiye
Diyanet Vakfı, 2018.571 s. ; 24 cm. - (Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları ; 725. İSAM Yayınları; 192. İlmî
Araştırmalar Dizisi; 87)Dizin ve kaynakça var.ISBN 978-605-81618-9-4
Abdullah Demir, Dr. Öğretim Üyesi
1980 yılında Kırşehir’de doğdu. Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi’nden mezun oldu
(2002). Aynı üniversitenin Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde “Mâtürîdî Kelâm Ekolünde
Mukallidin İmanı” adlı teziyle yüksek lisansını (2006), “Ebû İshâk Zâhid es-Saffâr’ın Kelâm
Yöntemi” adlı araştırmasıyla da Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde
doktorasını tamamladı (2014). Halen Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi İslâmî İlimler
Fakültesi’nde öğretim üyesidir.
Türkiye Diyanet Vakfı YayınlarıYayın No. 725İSAM Yayınları 192İlmî Araştırmalar Dizisi 87
© Her hakkı mahfuzdur.
EBÛ İSHAK ES-SAFFÂR’IN KELÂM YÖNTEMİ
Abdullah Demir
TDV İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM)tarafından yayına hazırlanmıştır.İcadiye-Bağlarbaşı Cad. 40 Üsküdar / İstanbulTel. 0216. 474 0850www.isam.org.tr [email protected]
Bu eser TDV İslâm Araştırmaları Merkezi’nin (İSAM)Erken Klasik Dönem Projesikapsamında yayınlanmıştır.Proje koordinatörü M. Suat Mertoğlu
Yayın hazırlık Mustafa DemirayTashih İsa Kayaalp, İsmail Özbilgin, İnayet BebekTasarım Ender Boztürk, MimEmin
Bu kitapİSAM Yönetim Kurulu’nun 29.09.2017 tarih ve 2017 /1 1 sayılı kararıyla basılmıştır.
Birinci Basım: Temmuz 2018ISBN 978-605-81618-9-4
Basım, Yayın ve DağıtımTDV Yayın Matbaacılık ve Tic. İşl.Serhat Mah. Alınteri Bulvarı 1256. Sokak No. 11 Yenimahalle / Ankara Tel. 0312. 354 9131 Faks. 0312. 354 [email protected] No. 15402
çindekiler
Kısaltmalar 9Önsöz 11
Gir işMetodolojik Çerçeve
I. Araştırmanın Konusu ve Önemi 17II. Araştırmanın Amacı ve Yöntemi 21III. Araştırmanın Kaynakları 27
B BEBÛ İSHAK ES-SAFFÂR’IN SOSYOKÜLTÜREL ÇEVRESİ: BATI KARAHANLILAR DÖNEMİNDE MÂVERÂÜNNEHİR
I. Siyasî Ortam 43II. Sosyoekonomik ve Kültürel Durum 51III. Dinî ve Felsefî Hayat 63
A. Dinler 63B. Fıkhî Mezhepler 68C. İtikadî Fırkalar 78
1. Mâtürîdîlik 792. Eş‘arîlik 1033. Mu‘tezile 1074. Şîa 109
D. Tasavvufî Zümreler 119E. Felsefî Akımlar 125
EBÛ İSHAK ES-SAFFÂR’ IN KELÂM YÖNTEMİ6
İ BEBÛ İSHAK ES-SAFFÂR’IN HAYATI VE İLMÎ KİŞİLİĞİ
I. Kimliği 135
II. Hayatı 145
III. İlmî Kişiliği 159
A. Hocaları 159
B. Kaynakları 163
C. İslâmî İlimlere Vukufiyeti ve Etkisi 184
D. Mezhebî Eğilimi 199
E. Farklı İnançlara ve Fikirlere Karşı Tutumu 202
1. Dinlere Bakışı 204
2. Felsefî Akımlara Bakışı 214
3. Sünnî ve Şiî Akımlara Bakışı 216
a. Kaderiyye 220
b. Râfizîler 232
c. Eş‘ariyye 240
d. Mücessime-i Horasan (Kerrâmiyye ve
Mübeyyiza) 242
e. Cehmiyye 245
f. Hâricîler 246
g. Neccâriyye 247
h. Cebriyye 247
i. Gulât-ı Mürcie 247
F. Eserleri 249
G. Öğrencileri 261
Ü BKELÂM YÖNTEMİ
I. Kelâm İlmine Bakışı 273
A. Kelâm Tanımı 273
B. Kelâm İsminin Oluşumu ve Saffâr’ın Yorumu 278
7İÇ İNDEKİLER
C. Kelâm İlminin Değeri 286
D. Kelâm Müdafaası 291
1. Kur’an’dan Deliller 304
2. Sünnet’ten ve Selef-i Sâlihînden Deliller 310
II. Bilgi Teorisi 331
A. Bilginin Tanımı 331
B. Bilginin İmkânı 345
C. Bilgi Kaynakları 353
1. Akıl 354
a. Aklın Tanımı ve Mahiyeti 354
b. Aklın Bedendeki Yeri 359
c. Aklın İşlevi 362
2. Duyular 363
3. Haber 365
D. Bilgi Türleri 369
1. Kadim Bilgi 369
2. Muhdes Bilgi 370
a. Zaruri Bilgi 371
b. Müktesep Bilgi 372
E. Saffâr’ın Eleştirdiği Bilgi Anlayışları 381
III. Akıl-Nakil İlişkisi 387
A. Aklın Bilgi Değeri ve Sınırı 387
B. Naklin Kapsamı ve Bilgi Değeri 393
1. Kur’an’ın Anlaşılması 394
a. Tefsir ve Tevil Ayırımı 396
b. Muhkem ve Müteşâbih Konusu 399
c. Nesih Problemi 404
d. Âm ve Hâs Lafızların Anlaşılması 408
e. Kıraat Farklılıkları ve Yedi Harf Meselesi 412
2. Hadisin İtikadî Alanda Bilgi Değeri 414
C. Aklın ve Naklin Bilgi Alanlarının Farklılığı 419
D. Akıl-Nakil İlişkisinde Öncelik-Sonralık Tartışması 426
EBÛ İSHAK ES-SAFFÂR’ IN KELÂM YÖNTEMİ8
1. Fetret Ehlinin Durumu 4362. Mümeyyiz Çocuğun İnanma Yükümlülüğü 4413. Hüsün-Kubuh Meselesi 443
IV. İstidlâl ve Türleri 447A. İstidlâlin Kavramsal Çerçevesi 448B. Kıyas ve İstidlâlin Farklılığı 451C. İstidlâl Türleri 453
1. Naklî İstidlâl 455a. Âyetle İstidlâl 455b. Hadisle İstidlâl 456c. İcmâ ile İstidlâl 459d. Mûcize ile İstidlâl 463
2. Aklî İstidlâl 464a. İstidlâl bi’ş-şâhid ale’l-gāib 466b. Sebr ve Taksim 473
3. Lugavî (Semantik) İstidlâl 475a. Anlamsal Tespit 480b. Bağlamsal Tespit 486c. Kur’ânî Bütünsellik 489
Sonuç 491Ek 1: Mâtürîdî Mezhebinin Ekolleşme Süreci Kronolojisi 503Ek 2: Saffâr’ın Soy Ağacı 521Ek 3: Saffâr’ın Kaynakları 523Ek 4: Saffâr’a Atıf Yapan Âlimler 525Ek 5: Karahanlılar Döneminde Mâverâünnehir 527Kaynakça 529Dizin 563
