AB Çevre Müktesebatının Uyumlaştırılması için …...6 AB ÇEVRE MÜKTESEBATININ...

AB Çevre Müktesebatının Uyumlaştırılması için Stratejiler:

Türkiye'yi Neler Bekliyor?

Toplantı Sunumları ve Tartışmalar

28-29 Nisan 2005, Ankara

Bu yayın Avrupa Komisyonu’nun finansal desteği ile gerçekleştirilmiştir.

REC Türkiye Hakkında

Bölgesel Çevre Merkezi (REC), 1990 yılında Amerika Birleşik Devletleri, Avrupa Komisyonu ve Macaristan tarafından kurulmuş bağımsız uluslararası bir kuruluştur. Bugün, tarafsız ve kâr amacı gütmeyen bir kuruluş olarak çalışan REC’in hukuki temeli, 28 ülkenin hükümetleri ve

Avrupa Komisyonu tarafından imzalanmış bir “Şart”a dayanmaktadır.REC, sürdürülebilir kalkınmanın çeşitli alanlarında çalışarak, paydaşlara çevre politikaları, biyolojik çeşitlilik, iklim değişikliği, yenilenebilir enerji, çevresel bilgi ve atık yönetimi gibi

konularda etkin çözümler üretmeleri için destek vermektedir.REC’in en yeni ülke ofisi 2004 yılında Türkiye’de resmi olarak faaliyete geçmiştir. REC’in

misyonuyla uyumlu olarak, REC Türkiye’nin misyonu, kamu kuruluşları, sivil toplum kuruluşları (STK’lar), iş dünyası ve diğer çevresel paydaşlar arasında işbirliğini destekleyerek ve çevresel

bilgi paylaşımıyla karar alma süreçlerine halkın katılımını sağlayarak Türkiye’nin çevre sorunlarını çözmesine yardımcı olmaktır. REC Türkiye, ortak sorunları çözmelerini sağlamak

amacıyla bütün paydaşları bir araya getirerek bir katalizör görevi üstlenmekte ve çevre konularında etkin işbirliklerini teşvik etmektedir. Avrupa Komisyonu tarafından sağlanan

mevcut mali destek çerçevesinde ülke ofisinin genel amacı ise, Türkiye’nin çevre konusunda hukuki, kurumsal, teknik ve yatırım alanlarına yönelik kapasitesini güçlendirmek, böylelikle AB

çevre müktesebatının etkili bir şekilde uygulanması sürecini hızlandırmaktır.

AB Çevre Müktesebatının Uyumlaştırılması İçin Stratejiler:Türkiye'yi Neler Bekliyor?

Toplantı Tarihi: 28-29 Nisan 2005

Bu yayının bütün hakları saklıdır.© 2006, Bölgesel Çevre Merkezi REC Türkiye

Bu yayının hiçbir kısmı herhangi bir formda izin alınmadan satılamaz ya da satılmak için çoğaltılamaz.

Bu kitabın basımı “REC’in Türkiye’ye Açılması” projesi kapsamında Avrupa Komisyonu’nun mali desteği ile gerçekleştirilmiştir. Ancak, raporun içeriği hiçbir şekilde Avrupa Komisyonu’nun resmi görüşlerini yansıtıyor olarak

algılanmamalıdır.

ISBN: 975-6180-17-X

Yayıncı:Bölgesel Çevre Merkezi REC Türkiye

İlkbahar Mahallesi 15. Cadde 296. Sokak No:8 Yıldız-Ankara, TürkiyeTel: +90 (312) 491 95 30 ● Faks: +90 (312) 491 95 40

E-posta: [email protected] ● Web sitesi: www.rec.org.tr

REC Türkiye Yayın Sorumlusu:Yeşim Çağlayan

Deşifre ve Çeviri:Lexicon Konferans Çevirmenleri

Editör:Gülsima Baykal

SGB Eğitim ve Yazı Danışmanlığı

Tasarım:İris İletişim Çözümleri

Baskı:Elma Teknik Basım

İ Ç İ N D E K İ L E R

AB Çevre Müktesebatının Uyumlaştırılması için Stratejiler:Türkiye'yi Neler Bekliyor?Toplantı Sunumları ve Tartışmalarİçindekiler 3

Önsöz 5

Açılış Oturumu 7Prof. Dr. Hasan Z. Sarıkaya, Çevre ve Orman Bakanlığı Müsteşarı 9

Gürdoğar Sarıgül, Avrupa Komisyonu Türkiye Delegasyonu Çevre ve Sürdürülebilir Kalkınma Sektör Yöneticisi, 11

Dr. Sibel Sezer Eralp, REC Türkiye Direktörü 13

Konferans Kapsamı ve HedefleriStephen Stec, REC Merkez Ofisi, Çevre Hukuku Programı Yöneticisi 15

REC Türkiye Kapasite Geliştirme Programı: Faaliyetler ve Son GelişmelerDeniz Gümüşel, REC Türkiye Kapasite Geliştirme Programı, Proje Yöneticisi 17

OTURUM I: TÜRKİYE VE AVRUPA BİRLİĞİ UYUM SÜRECİ 21Türkiye – AB İlişkileri ve Ulusal Mevzuat ReformlarıMithat Rende, Dışişleri Bakanlığı, Enerji, Su ve Çevre İşleri Genel Müdürlüğü, Genel Müdür Yardımcısı 23

Avrupa Birliğine Uyum Sürecinde Çevre ve Orman Bakanlığı’nca Yapılan Çalışmalar Evren Sapmaz Veral, Çevre ve Orman Bakanlığı, Dışilişkiler ve AB Dairesi Başkanlığı, Çevre ve Orman Uzmanı 27 OTURUM II: ÇEVRE ALANINDA AVRUPA BİRLİĞİ UYUM SÜRECİ 37AB Uyum Sürecine Genel Bir BakışDagmar Kaljariková, Avrupa Komisyonu, Çevre Genel Müdürlüğü, Türkiye Masası Sorumlusu 39

Türkiye’nin AB Uyum SüreciGürdoğar Sarıgül, Avrupa Komisyonu Türkiye Delegasyonu, Çevre ve Sürdürülebilir Kalkınma Sektör Yöneticisi 45

AB Çevre Müktesebatına UyumDana Carmen Romanescu, REC Merkez Ofisi, Çevre Hukuku Programı Proje Yöneticisi 55 OTURUM III: AB’YE YENİ ÜYE ÜLKELERİN ÇEVRE ALANINDA UYUM SÜRECİ DENEYİMLERİ 69Çek Cumhuriyeti’nin Uyum Süreci DeneyimleriJan Dusik, Çek Cumhuriyeti Çevre Bakanlığı, AB Entegrasyonu Dairesi Başkanı 71

Polonya’nın Uyum Süreci Deneyimleri Dr. Jerzy Jendrośka, Jendrośka Jerzmanski Çevre Hukukçuları, Polonya, Hukukçu 93

Bulgaristan’ın Uyum Süreci DeneyimleriSlavitza Dobreva, Bulgaristan Çevre ve Su Bakanlığı, AB Entegrasyonu Dairesi Başkanı 109

OTURUM IV: PANEL: ÇEVRE ALANINDA AB UYUM SÜRECİNE STRATEJİK 121 YAKLAŞIMPanel Sunumları ve Tartışmalar 123

Sonuç Bildirgesi: Türkiye için Öneriler 135

Ekler 137EK 1: Konferans Gündemi 139EK 2: Konferans Katılımcıları 141

AB AvrupaBirliği

BAT BestAvailableTechniques MevzutEnİyiTeknikler

CITES ConventiononInternationalTradein NesliTehlikeAltındaOlanYabani EndangeredSpeciesofWildFloraandFauna HayvanveBitkiTürlerininUluslararası TicaretineİlişkinSözleşme

ÇED ÇevreselEtkiDeğerlendirmesi

EPER EuropeanPollutantEmissionRegister AvrupaKirleticiEmisyonKaydı

IPPC IntegratedPollutionPreventionandControl EntegreKirliliğinÖnlenmesive Kontrolü

ISPA InstrumentforStructuralPoliciesfor KatılımÖncesiYapısalPolitikalarAracı Pre-Accession

LIFEProgramı ABÇevreiçinFinansalAracı

MATRAProgramı HollandDışişleriBakanlığıSosyal DönüşümProgramı

MEDAProgramı Avrupa-AkdenizOrtaklığıMaliDestek Programı

Natura2000 Doğalyaşamalanlarıvevahşifauna vefloranınkorunmasıiçinABdirektifi

NPAA NationalProgrammeforAdoptionoftheAcquis ABMüktesebatınınÜstlenilmesine İlişkinUlusalProgram

REC RegionalEnvironmentalCenter BölgeselÇevreMerkezi

SÇD StratejikÇevreselDeğerlendirme

STK Siviltoplumkuruluşları

UOB UçucuOrganikBileşikler

YEÇEP Yerelçevreeylemplanları

KISALTMALAR

AB ÇEVRE MÜKTESEBATININ UYUMLAŞTIRILMASI İÇİN STRATEJİLER – TÜRKİYE’Yİ NELER BEKLİYOR? 5

Türkiye’nin,1999yılıHelsinkiZirvesikararlarısonrasıAB’yetamüyelikhedefidoğrultusundaresmi adaylık statüsü alması, AB müktesebatı çerçevesinde yapılan uyum çalışmalarınındevamınaönemlibirhukukidayanakvemeşruiyetsağlamıştır.ABmüktesebatınınenönemlibaşlıklarındanbirisiolançevre,bugünmevzuatuyumçalışmalarınınenzorlubölümünüoluşturmaktadır.Çevreninbukadarzorlubirmüzakerebaşlığıolarakortayaçıkması,gerekABçevremüktesebatındaçokfazlasayıdamevzuatdüzenlemesininbulunmasındangereksebudüzenlemelereuyumamacıylagerekliolanidariyapılanmanınzorluğuveyatırımlarıngerçekleştirilmesiiçinortayaçıkanfinansmanihtiyacınınoldukçayüksekolmasındandır.

AB, 1970’li yıllarda çevre koruma politikalarını çoğunlukla tarife dışı teknik engellerinortadan kaldırılması ve iç pazarda tam rekabetin sağlanabilmesi yönelik geliştirmeyebaşlamış;ancakdahasonraortayaçıkanküreselçevresorunlarına(ozon,iklimdeğişikliği,vb.) çözüm üretmek amacı ile hem kendi sınırları içerisinde hem de uluslararası alandabir çok inisiyatifi başlatarak bu süreçlere öncülük etmiştir. Bu nedenle, çevre alanındageçmişkırkyıldauygulamayakoyduğuçevrekorumapolitikalarındançokdaha fazlasınıözellikle1990'lıyıllardagerçekleştirmiştir.DinamikbiryapıiçerisindesürekligelişenABçevrepolitikası,gereküyeülkelerdegerekseüyeliksürecindeolanülkelerde,devletin,yerelyönetimlerin, özel sektörün ve sivil toplum kuruluşlarının sürece paralel olarak uyumçalışmalarıiçerisindeyeralmasınızorunlukılmaktadır.

Türkiye’nin AB üyeliğine müzakereler ile daha da yakınlaşması bu sürecin aynı hız ileülkemizdedeyaşanmasınıberaberindegetirmektedir.Müzakeresüreciiçerisinde,ABçevremüktesebatı ileuyumluyasaveyönetmeliklerinülkemizdeuygulamayasokulması kamukuruluşlarının,yerelyönetimlerinveözelsektörünortakbiranlayışçerçevesindebütüncülbiryaklaşımsağlayarakuyumsüreciniplanlıbirşekildeyürütmelerinigereklikılmaktadır.

Türkiye’nin bugünkü durumunu incelediğimizde mevzuat uyum çalışmalarının çevreselsorunlarıngiderilmesindegerekliolanyasaldayanağıoluşturacağıetkinbirçevreyönetimsistemininkurulmasınadaimkansağlayacaktır.Bugün,çevreselaltyapıyetersizliği,plansızkentleşmeninçevreüzerinegetirdiğibaskılar,hızlınüfusartışı,yetersizfinansalkaynaklarve içgöçgibidahabirçokekonomikve sosyal sorun,aslındaçevrekalitesinive sağlığınıdoğrudan etkilemektedir. Ekonomik ve sosyal sorunların, çevresel konular ile bu kadariç içegeçtiğigünümüzde,çevrealanındagerçekleştirilecekmevzuatuyumçalışmalarının,diğertümalanlardayapılacakolanyenimevzuatdüzenlemelerivepolitikalarıileuyumluolmasıgerekmektedir.AB’deçevrekorumapolitikaları ilkkez1987yılında"AvrupaTekSenedi"ileanlaşmametinlerindeyeralmışolmasınarağmen,1992AvrupaBirliğive1997Amsterdam Anlaşmaları ile çevre politikaları, sürdürülebilir kalkınma çerçevesinde dahagüçlü bir şekilde hukuki güvence altına alınmıştır. Böylece çevre politikalarının diğeralanlardageliştirilecekortakpolitikalaraentegreedilmesiöngörülmüştür.

Bu nedenle, artık AB çevre mevzuatının, diğer 35 ana başlık altında yürütülecek AB’yeüyelik müzakerelerinde öncelikli olarak değerlendirilmesini gerekli kılmakta ve çevrekorumapolitikalarınınKOBİ’ler,sanayi,tüketicilerinkorunmasıvesağlık,enerji,ulaştırma,ortaktarımpolitikasıgibidiğermüzakerealanlarındauyumlaştırılacakulusalmevzuatlaraentegre edilmesi beklenmektedir. AB çevre mevzuatının diğer tüm AB politikaları ilekesişenbiryapısıbulunduğuvebukapsamdaçevreninenönceliklimüzakerealanıolarakbelirlenmesinintümmüzakeresürecineönemlibirhızkazandıracağıçokaçıktır.

Önsöz

Ö N S Ö Z

6 AB ÇEVRE MÜKTESEBATININ UYUMLAŞTIRILMASI İÇİN STRATEJİLER – TÜRKİYE’Yİ NELER BEKLİYOR?

ABçevremüktesebatınauyumsürecisadecehükümetleriniçindeolacağıbirsüreçdeğildir.Özelsektörün,yerelyönetimlerinvetoplumsaldesteğinsağlanabilmesiiçinSivilToplumKuruluşları'nındagerekmevzuatuyumunakatkıyapmasıgerekseuygulamadafiiliolarakönemligörevlerüstlenmelerigerekmektedir.AB çevre mevzuatı yaklaşık 300 yönerge ve yönetmelikten oluşmaktadır. Müzakerelerebaşlamış bir ülkede söz konusu hukuki mevzuatın iç hukuk sistemine geçirilmesi ilebirlikteuygulamayadönüktümyatırımlarındabelirlibirsüreiçerisindegerçekleştirilmesigerekmektedir. Bu nedenle, AB çevre mevzuatının uygulanabilmesi için Türkiye’ninulusaldinamiklerininveekonomisinindikkatealınarakkısa,ortaveuzunvadeyeyayılanbir süreç içerisinde gerçekleştirilmesi beklenmelidir. Bugün, AB çevre mevzuatı makrodüzeydedeğerlendirilebilecekgenelçevrekorumapolitikalarınıkapsadığıgibiçokdetaylıölçümlemelerindeyeraldığıteknikmevzuatlarıdaiçermektedir.Buçerçevede,ABçevremevzuatı,Türkiye’deüçaşamalıbiruyumsürecindengeçmesigerekmektedir.• Mevzuat Uyumlaştırması:ABçevremevzuatınıntümşartlarıulusalmevzuatauygunhale

getirilmelidir.BusüreçtedikkatedilmesigerekenenönemlinoktaABmevzuatınınbüyükçoğunluğununyönergelerdenoluşmasıdır.Böylece,Türkiyegerekliolanuyumlaştırmaçalışmalarındahukuki,kurumsalveidariyapılanmasınauygunolarakilgiliyönergeninnihaiamacınaulaşmakkaydıylahertürlüuygulamayönteminibelirleyebilmehakkınasahiptir.BudaTürkiye’nindoğrudantercümedençokherbiryönergeninulusalyapıyıdikkatealarakuyumlaştırmasıimkanıtanımaktadır.

• Mevzuatın Uygulanması: Ulusal hukuka uyumlaştırılmış mevzuatın yetkili kurum-larca uygulanması uyum sürecinin en önemli aşamasıdır. Söz konusu mevzuatınuygulanabilmesiiçinilgilikurumlarınkapasitesininvealtyapısınıngeliştirilmesi,yeterlibirbütçenintahsisivemevzuatauygunyönetmelikçıkarabilmeyetkisiverilmelidir.

• Yaptırım:Mevzuatınuygulanmasınayönelikkontrollerinyapılmasıvemevzuatauygunuygulamalarınyapılmadığızamanlardacezalarınverilmesigerekmektedir.

Tümbugerekliliklerciddibirkapasitegeliştirmeihtiyacınıdaberaberindegetirmektedir.Bu ihtiyaçtan yola çıkarak, kurulduğumuz 2004 yılından beri Bölgesel Çevre MerkeziRECTürkiye olarak, devlet kurumlarının AB çevre mevzuatının üstlenilmesine yönelikstratejikbiryaklaşımıngeliştirilmesisürecindeihtiyaçduyacaklarıkapasiteninartırılmasınayönelikbirdizietkinlikdüzenlemekteyiz.28-29Nisan2005’teAnkara’dagerçekleştirilen“ABÇevreMüktesebatınınUyumlaştırılmasıiçinStratejiler–Türkiye’yiNelerBekliyor?”başlıklı konferans bu dizinin en önemli etkinliklerinden biriydi. Katılım müzakerelerinitamamlamışyeniüyevekatılımsürecindekiülkelerinyetkilileriileTürkmakamlarınıbirarayagetirenbukonferans,mevzuatuyumuçalışmalarıylailgilibilgivedeneyimpaylaşımısağlayan çok verimli bir platform oluşturdu. Toplantıda Polonya, Çek Cumhuriyeti veBulgaristanÇevreBakanlıkları'nıntemsilcilerininyanısıra,AvrupaKomisyonuyetkilileriileTürkiye’ninönündekibuzorlusürecindahabaşarılıvesorunsuznasılyönetilebileceğinedairtartışmalarvegörüşalışverişiyapıldı.Okumaktaolduğunuzyayın,bukonferanstakisunumlarvetartışmalardanoluşmaktadır.BuyayınlaRECTürkiyeolarak,konferanstapaylaşılanbilgivedeneyimlerilegerçekleştirilentartışmalarıilgilitümpaydaşlaraaktarmayıhedefliyoruz.BukonferansınveyayınıngerçekleşmesinimümkünkılanAvrupaKomisyonu’naözellikleteşekkürlerimizi dile getirmek istiyoruz. Bu çalışmaya katkı sağlayan Çevre ve OrmanBakanlığı başta olmak üzere tüm bakanlıklara, tüm konuşmacılara ve katılımcılarateşekkürlerimiziayrıcailetmekistiyoruz.REC Türkiye olarak bu anlamlı yayının çıktılarını sizlerle paylaşmaktan mutlulukduyuyoruz.

Dr.SibelSezerEralpBölgesel Çevre Merkezi REC Türkiye Direktörü

Ö N S Ö Z

KonferansınaçılışıÇevreveOrmanBakanlığıMüsteşarıveRECTürkiyeDirektörütarafındanyapıldı.Konuşmacılar,Türkiye’ninmevcutdurumunugözönündebulundurarakyapılacakolanmevzuatuyumçalışmalarınıngetireceği önemli değişiklikleri aktardıkları konuşmalarında, uyumsürecinde kurumlar arası işbirliğinin ve toplumsal desteğin öneminivurguladılar.

Açılış Oturumu


Açılış Oturumu

AB Çevre Müktesebatının Uyumlaştırılması için Stratejiler -

Türkiye’yi Neler Bekliyor?

AÇ I L I Ş O T U R U M U

Hayırlısabahlar.“AvrupaBirliğiÇevreMevzuatı’nınUyumlaştırılmasıiçinStratejiler”konulutoplantıyahoşgeldiniz.

Bildiğiniz gibi AB Konseyi’nin 17 Aralık 2004 tarihinde gerçekleştirdiği zirvetoplantısında Türkiye ile müzakerelerin 3 Ekim 2005 tarihi itibariyle başlamasıkararlaştırıldı. Önümüzdeki bu süreç içinde, bizim de bu anlamda hazırlıklarımızıikmaletmemizgerekiyor.Buyönüylebutoplantıyıönemligörüyorum.

Ayrıca, Avrupa Birliği’yle (AB) müzakere edilmekte olan mevzuat içinde önemli biryerişgaledenvetabiatıitibariyledebirçokbakanlığı,kurumvekuruluşuilgilendirençevreyle ilgili mevzuatın uyumlaştırılmasıyla ilgili olarak ne tür stratejiler, ne türhazırlıklar yapılması gerektiği konusunda diğer ülkelerin deneyimlerini paylaşmakimkanı kazanmak yönünden de bu toplantının tertip edilmesi yerinde olmuştur.BölgeselÇevreMerkeziRECTürkiyeOfisi’neteşekküretmekistiyorum.

Açılış Konuşması I Prof. Dr. Hasan Z. SARIKAYA ÇevreveOrmanBakanlığıMüsteşarı

Prof. Dr. Hasan Z. SarıkayaÇevre ve Orman Bakanlığı



Türkiye,AB’dentarihalmadanöncede,yaniçoköncedençevreileilgiliçalışmalarınabaşlamıştı.1980’liyıllarda,yani1982Anayasası’ndave1983tarihliÇevreKanunu’nda,Türkiye insanının iyi bir çevreye layık olduğu, iyi bir çevrede yaşaması gerektiğidüşüncesindenhareketlehukukidüzenlemeleryapıldı.Benimdebirkısmının içindeyeraldığımbuçalışmalardamuhakkakkigelişmişülkelerörnekalındıvebizeyakınlığıitibariyledeşuankiABülkelerinin-Almanya,İngiltere,Fransagibi-uyguladıklarıçevrestandartlarıbirbakımamodelolarakkullanıldı.Belkibunlarınaynenkopyalanması,bazısıkıntılardadoğurdu;çünküülkemizinşartlarıbirazfarklıydı.Ekonomikvesosyalyapısı farklıydı. Belki kanunları veya yönetmelikleri transfer ettik, bazı kısımlarınınuygulamasındaçokdabaşarılıolamadık,amabubirsüreçtir.1980’liyıllardabaşlatılanbu çalışmalar şu anbelli bir noktaya geldi.Ancak, herne kadarmevzuatta belli birmesafealınmışolsada,uygulamadakinoksanlıklarımızıhepimizbiliyoruz.Muhakkakki bunlar önümüze getirilecek. İşte, şimdiden, ülkemizin diğer ihtiyaçlarını da gözönünde bulundurarak, bu problemlerin üstesinden en iyi nasıl gelinir, onun çabasıiçindeyiz,onunuğraşısıiçindeyiz.

Konuşmacıların,altyapılarınınvetecrübelerininhakikatenbizimihtiyaçduyduğumuzalanlar olduğunu gördüm. Onların bu konuda, bilhassa çevre hukuku konusunda,kazandıklarıtecrübeleribizeaktarmalarınınoldukçayararlıolacağınıdüşünüyorum.

Şimdi,ülkemizdehızlıbirşekildeABÇevreMevzuatı’nınyansıtılması,uyumlaştırılmasıileilgiliçalışmalarıbaşlattık.Bunlaryayınlandıkça,bizÇevreveOrmanBakanlığıvediğer bakanlıklar olarak, konu ile ilgili etkin kuruluşlar olarak bile, bazı güçlüklerlekarşılaşıyoruz. İnsanlar, alıştıkları uygulamaları kolay kolay bırakamıyorlar; yeniusul ve esaslar getirdiğiniz zaman, tepkiler oluyor. Bu tepkilerin yönü piyasada bazıdengelerietkileyebiliyor;amabusorunlartabiikarşılıklıbirbirinianlamaveanlaşmaylaçözülecektir.

İşteolayınbuyönünde,ben,BölgeselÇevreMerkeziveBölgeselÇevreMerkeziTürkiyeOfisi’nindeçalışmalarınınçokyararlıolacağınıdüşünüyorum.Çünkübusüreç,sadecekamudayapılançalışmalarlabaşarılabilecekbirolaydeğil.Kamuolayınbirtarafında;fakat,diğer taraftauygulayıcılar,özel sektör, sivil toplumörgütleri vehalkınkendisivar. Bu paydaşlar arasında aynı heyecanı, aynı duyguyu, aynı düşünceyi, aynı ortakyaklaşımıoluşturmakvebupaydaşlarınbirarayagetirilmeleriniteminetmekaçısındandaBölgeselÇevreMerkezi’ninvefaaliyetlerininönemliolduğunudüşünüyorum.Buyönüyle,butoplantıyıböylebiramacıngerçekleşmesinehizmetedecekbiraraçolarakgörüyorum.

Başlatmışolduğumuz,yürütmekteolduğumuzbirçokçalışmaveprojevar.Bunlarınbüyük bir kısmı AB fonlarından destekleniyor. Avrupa Komisyonu’nun, bu yöndeçokbüyükdesteklerini,yardımlarınıalıyoruz.Butabii,devamedenbirsüreçolacak;ancak,uygulamayageldiğimizzamanmuhakkakkitaşınaltınakendielimizikoymakdurumundayız; bilhassa finansman yaratmak konusunda. Değişik rakamlar telaffuzediliyor. Sadece yüksekmaliyetli çevredirektifleriningerektirdiği yatırımmiktarı 30milyarAvromertebesinde.Buölçüdebiryatırımıülkeninkaldırabilmesivebuyatırımiçin gerekli finansmanı ayırması belli ölçüde fedakarlık gerektiriyor. Bu fedakarlığıyapabilmekiçindeinsanlarınönceiknaedilmişolmasıgerekiyor.İşte,oyönüyledebutoplantıyıönemligörüyorum.

Buvesileyle,butoplantıyakatkıdabulunansizkonuklarımıza,toplantıyaevsahipliğiyapan Bölgesel Çevre Merkezi’nin Türkiye Ofisi’ne, Bölgesel Çevre Merkezi’ninBudapeşte Merkezi’nden gelen yetkililerine ve bizimle tecrübelerini paylaşan tümkonuşmacılarateşekküretmekistiyorum.


Açılış Konuşması IIGürdoğar SARIGÜLÇevreveSürdürülebilirKalkınmaSektörYöneticisi,AvrupaKomisyonuTürkiyeDelegasyonu

Değerlikatılımcılar,değerlikonuklarımız,günaydın.

Buikigünboyuncasıkça,çevreyleilgiliuyumlaştırmaçalışmalarınınnekadarzahmetli,nekadarzor,nekadarpahalıolduğugibikonularadeğineceğiz.Bununla ilgiliolaraknasıl hazırlık yapılması gerektiği konusunda fikirler alacağız; özellikle yabancıkonuklarımızındeneyimleriniburadapaylaşacağız.

Türkiye’ninçevrealanındakatettiğiyolunveulaştığınoktanınsonderecekaydadeğerolduğunainanıyorum.

UlusalolarakyapılanAB’yeuyumsürecindegerçekleştirilecekolandüzenlemelerinçokbasitbiramacıvar.Budüzenlemelersadecebizimaraçlarımız.Yaptığımızişler,tamamıylageleceğeyönelik,dahayaşanılabilirbirçevreyinasılyaratacağımızın,doğalkaynaklarıdahaakılcıolaraknasılkullanacağımızınaraştırması,bununbirşekildedeneyselolarakortayakonmasıüzerinegelişiyor.Buradakienbüyükgayret,benceinsanoğlununkendiortakgeleceğiniuzunvadedekurtarmayaçalışmagayreti.

Ben,yapılantümbuçalışmalarıdahagenişperspektiftegörüyorum;çünkünihayetindebugünçevre sorunları, tamamıylagezegeni ilgilendirensorunlar.Bugündünyanınenücranoktasındayaşayancanlılarınkanındatoksikmaddelerbulmakartıkçokolağanhale geldi; şu anda burada oturan herkesin kanında ortak olarak taşıdığımız toksikmaddelervar.Yaniartıkherşeyokadarküçüldüki;buanlamdagerçektenyapılacakişlerveyapılmasıgerekenlerbelkibirçokkonuiçinçokbile;amabiz,insanoğluolarak,tümbunlarınfarkındaolancanlıolarak,“bununasıldüzeltiriz?”diyegayretiçindeyiz.Bütünbuçalışmalar,bencebuamacayönelikyapılıyor,veinsanlarbirarayagelip,buortakamaççerçevesindegayretsarfediyorbubilincipaylaşıyor.Yanibuçalışmalar,buülkenindoğalkaynaklarını,buülkedebizdensonrayaşayacakinsanlara,çocuklarımıza,nasıldahaiyişartlardabırakırızsorusununcevabı.

Bence burada önemli olan, bu çalışmalara ortak katılım. Bu katılım, her kesimdenolmak zorunda; çünkübununhangikesimdenolduğu ile ilişkisi yok,hangiülkedenolduğuyladailişkisiyok,hangicoğrafyadaolduğumuzladailişkisiyok.Bukonudakifaaliyetler,enküçükölçektenenbüyükölçeğedoğrugerçekanlamdakatılımcılığıiçeren,insanlarınortaklaşabirarayagelerekşekillendirdiğibiryaklaşımiçermekzorunda.Bu,sanırım,yavaşyavaşülkemizdedegelişen,oturanbiryaklaşım.Bunudagenelolaraksiviltoplumörgütleriningelişmesinden,çevrekonularınaetkinolarakkatılmalarından,çevreselkararalmasüreçlerindedahaetkinolarakyeralmalarındananlıyoruz.

Güzelolanşeylerdenbiride,isterbutoplantılardahilinde,istersedetoplantıdışındaolsun,RECTürkiyeOfisi’ninbusüreçlereolankatkılarının,çokkısabirsürededeolsa,görülmeyebaşlanmasıdır.ÇünkübutoplantıyaşuandaevsahipliğiyapanRECTürkiyeOfisi, aslında daha henüz 1 yaşını doldurmamış,Türkiye içinde halihazırda kendini

Açılış Oturumu





ispatetmeyeçalışanbirkuruluş.Budagösteriyorkikısasüredeçokgüzelşeyleryapmakmümkün;yeterkibellibirhedefinizolsun,buhedefeyönelikinsankaynağınızfinansalkaynağınızolsun.Bunlarıbizbuşekildebirarayagetirmeyeçalıştıkvebunundafaydalıolduğunugördük.Şuandaburadaolmamızdabufaydanınbirispatı,bundandasonderecememnuniyetduyduğumubelirtmekisterim.

Bakanlığın da buradaki katkıları, bugüne kadar gelmekte gerçekten çok önemli roloynadı.Umarımbuikigüniçindeçokgüzelkonularadeğineceğiz,tartışacağız,nasılbiryolçizmemizgerektiğikonusundadiğertecrübelerdenfaydalanacağız.Amabuyolda,kendiyolumuzukendimizçizeceğiz;çünküTürkiye’nin,kendicoğrafyasıiçinde,hemsosyolojikhemekonomikhemçevreselolarakçokbüyükdinamiklerivar,farklıyapılarıvar.Bununnasıldüzenleneceğideaslındaburadahepbirlikteoturup,dahaçoksizlerinşekillendireceği bir unsur. Önemli olan düzgün metodolojiler seçmek. Bizi sonucagötürecekkeskinyaklaşımlarımızınolmasıdır;çünkübizimhemçevrekonusundaolsunhemdeAB’yeüyeliksürecindeolsunsanırımçokfazlazamanımızyok.Bunudaçokiyideğerlendirmekiçindahaakılcısenaryolarüstündehepberaberburadatartışacağız.

Buikigününherkesekatkıdabulunmasıdileğiyle,tekrarbutoplantıyıhazırlayanlarateşekkürediyorum.




Değerli katılımcılar, değerli konuşmacılarımız, RECTürkiye'nin düzenlediği ilk ABuyumstratejileritoplantısınahoşgeldiniz.

Bölgesel Çevre Merkezi, tarafsız, bağımsız ve kâr amacı gütmeyen uluslararası birkuruluştur.Bizsüreklibuüçkilitkavramıvurguluyoruz;bunlarbizimmisyonumuzugerçekleştirmemiziçingereklikavramlardır.

Temelamacımız,çevreyleilgilisorunlarınçözümünedesteksağlamaktır.Çokgenelbirmisyongibigözüksede,aslındabellibirhedefeyönelikçalışmalaryürütüyoruz.BölgeselÇevre Merkezi'nin hukuki yapısı, 28 ülkenin ve Avrupa Komisyonu’nun imzaladığıbirŞart’adayalıdır.BuŞart’ısonülkeolarakTürkiye,Ekim2002’deimzalamış,Ocak2004’teMeclis’tengeçirmiştir.

Merkezi Macaristan’da olan Bölgesel Çevre Merkezi nasıl ayakta duruyor? AmerikaBirleşik Devletleri, aslında REC’in kurulmasına ön ayak olan ilk büyük donördür.REC1990yılında,AmerikaBirleşikDevletlerigirişimiile kurulmuş; fakat daha sonra, Avrupa Komisyonu,daha ciddi bir destek sağlamaya başlamıştır. Çünkü,AB'ye uyum sürecinde, Bölgesel Çevre Merkezi çokciddi bir rol oynamıştır. Dolayısıyla, bugün en büyükdonörlerindenbir tanesiAvrupaKomisyonu’dur.Tabii,Batı Avrupa ülkelerinin pek çoğu donördür. Özellikleson yıllarda, İtalya, İsveç ve Hollanda büyük katkılarsağlayan ülkeler arasındadır. Fakat, donörler sadeceBatıAvrupailesınırlıdeğildir;DoğuveOrtaAvrupa’daREC ülke ofisleri bulunan pek çok ülke de REC’infaaliyetlerinigerçekleştirmesiiçindesteksağlayanülkelerkonumundadır.

REC, Türkiye'de çok ciddi bir süreçten geçerekkurulmuştur. Öncelikle, REC’in Türkiye’ye AçılmasıProjesi yapılmıştır. AB’den alınan maddi destekle birfizibilite çalışması hazırlanmıştır. Bu, yaklaşık iki yılsürmüştür ve bütün ülke gezilerek, farklı paydaşlar,yani bakanlıklar, yerel yönetimler, sivil toplumkuruluşları, özel sektör gibi pek çok farklı kurum vekişilerlegörüşülüp;"Türkiye’deRECgibibirmerkezinkurulmasınaduyulanihtiyacınvetalepedilenönceliklihizmetlerin belirlendiği" bir çalışma yapılmıştır.Bu gereksinim çok önemli; çünkü REC, gerçektenpaydaşlarıngereksinimleridoğrultusundakararverilmişveoluşturulmuşbirkuruluştur.

Açılış Konuşması IIIDr. Sibel SEZER ERALPBölgeselÇevreMerkezi–RECTürkiyeDirektörü

Açılış Oturumu



Dr. Sibel SEZER ERALPRECTürkiye



Bu çalışmalardan ortaya çıkan şu olmuştur: REC’in standart hizmetleri dediğimizkapasite geliştirme, çevresel bilgi ve hibe programları öncelikli ihtiyaç duyulanalanlardır.Dolayısıyla,buihtiyaçanalizidoğrultusunda,REC’inTürkiye'deönceliklesunduğuprogramalanlarıbunlarolmuştur.

Bu programlara nasıl finansal destek sağlıyoruz? Şu anki bütün faaliyetlerimizi (butoplantıdadahilolmaküzere),AvrupaKomisyonu’nunbizesağlamışolduğu2,3milyonAvro’lukhibesayesindegerçekleştiriyoruz.Biliyorsunuz,AvrupaKomisyonu’ndanhibealmakiçinbirprojedokümanıoluşturmakzorundayız.BizimprojemizhazırlanırkendeAvrupaKomisyonu,ÇevreveOrmanBakanlığı (ozamanlarÇevreBakanlığı'ydı)ve REC bir arada masaya oturup, iki yıllık iş planını, yani Mart 2004-Nisan 2006arasıgerçekleştirilecekolanfaaliyetleriortakolarakbelirlemişlerdir.Dolayısıylabu,üçtarafındamüzakereler,uzlaşmalarveortakçalışmalar sonucubelirlediğibir süreçvefaaliyetlergrubudur.

Bugün,finansalolarakAvrupaKomisyonu’nunhibesiyleayaktadurduğumuzdoğrudur;fakat aynı zamanda da bir ikili anlaşmamız var. Bu ikili anlaşma, REC Merkez ileTürkiyeCumhuriyetiHükümetiarasındaOcak2004’teimzalanmış,Ağustos2004’deMeclis’teonaylanmıştır.Dolayısıyla,REC,resmiolarak,ikilibiranlaşmaylakurulmuşbirkuruluştur.

REC’in tarafsız ve bağımsız kimliği neden önemlidir? Biz, özellikle çevre gibi birkonununfarklıpaydaşlarıiçerdiğininbilincindeyiz.Çevregibibirkonuyu,özelsektör,devlet,kamukurumvekuruluşlarıyadayerelyönetimlerelealdıklarızaman,herbirininfarklıöncelikleri,farklıbakışaçılarıvefarklıbeklentilerivardır;çıkarlarıdemiyorum,beklentilerivardır.Dolayısıyla,tarafsızvebağımsızbirkurumolarakbizimgörevimiz,bufarklıpaydaşlarıbirarayagetirerekuzlaşmasağlamayadestekolmakveuygunortamısağlamaktırki,enetkinşekildeçözümeulaşalım.

Gerçekleştirdiğimiz bütün faaliyetlerin etkin sonuca ulaşması için elbette sürekliliğide çok önemlidir. AB sürecinde sürekli yapılan eğitimler; bizleri daha detaylı birşekildeABmüzakerelerinehazırlayacaktır.Bizleriçokçetinbirdönembekliyor.Bilgilive hazırlıklı olmak, bizim elimizdeki en güçlü silahımız olacaktır.Bu sürece çok iyibirşekildehazırlanmamıziçingerçektenevödevlerimiziçokiyiyapmamız,çokciddiçalışmamız, gayret göstermemiz ve zaman harcamanız gerekiyor. O yüzden bu gibieğitimlerindevamınıgetirmeyiumuyorvehedefliyoruz.



BirçokkezTürkiye’yegeldim.Türkinsanına,kültürüne,özellikledeTürkyemeklerinevetabiikiTürkiye’ningerçektenmükemmelolandoğalmirasınahayranım.İştebunedenle,Sibel’eburayagelmemevesileolduğuvebuetkinliğingerçekleşmesineyardımcıolduğuiçin teşekkür etmek isterim. Profesör Sarıkaya ve Sayın Sarıgül’ün sözlerini dikkatledinledim;doğalolaraksöylediklerinekatılıyorum;amasizdinleyiciler içindeaklımabir sorugeldi:AB’yekatılım sürecininTürkiye’nindoğalmirasınıkorumahedefiningerçekleştirilmesineyardımcıolacağınıdüşünüyoryadabunainanıyormusunuz?

BenAmerika’lıyımveAB’ninbüyükbirdestekçisi olmadığımıdüşünebilirsiniz; amaaslındaöyleyim.Vesanırım13yıldırAvrupa’daçalıştığımiçin,ABüyeliğini,Avrupaülkelerindeçevreninvedoğanınkorunmasınınönündekikarmaşıkvehergündeğişenzorluklarlabaşaçıkmadavedoğalortamıkorumadabaşlıcaiticigüçolarakgörüyorum.AB, belki de şu anda çevre mevzuatı konusunda yeni fikirlerin geliştirilmesi için endinamikyervebenimiçinsadeceOrtaveDoğuAvrupa’dakigeçişülkeleribağlamındaçalışmakla kalmayıp, aynı zamanda AB’nin nasıl geliştiğini izleyebilmek de meslekianlamdabirkazanım.

Bu,önemlibirnoktadır;ABçevremüktesebatıaynızamandadinamikvesüreklideğişenbir mevzuatlar dizisidir. Bu nedenle,Türkiye üye olduğunda, durum bugünkündenhayli farklı olacaktır.Veumulanodurki,Türkiye,diyaloğudahada ileriye götürmeçabalarınakatılabilecekkonumdaolacaktır.

Geçmişteyaptığımızvebukonferansındabelliaçılardandayandığıdiğerbazıetkinliklerikısacaaçıklamakistiyorum.BelliaçılardandiyorumçünküçokuzunveyoğunbirşekildedüşündükveBalkanlardayapmışolduğumuzbirprogramıTürkiye’ninözeldurumunanasıldahauygunhalegetirebilirizdiyebirçokkişiyedanıştık.

Birkaç yıl önce bu program çerçevesinde, şu anda Güneydoğu Avrupa’da çevreyeyönelikyasaldestekaçısındanefsanegibiolanHırvatistan’ınDubrovnikkentindebirkaçülkeninkatıldığıbirçalıştayyapmıştık.Buçalıştay,ABüyeliğiaçısındanşuandabirtürgeçişstatüsündeolan(Hırvatistanşuandaadayülkeolsadaozamanlarhenüzdeğildi)ülkeleriçinABmevzuatınayakınlaştırmaamacıylastratejilergeliştirilmesivestratejilerüzerindetartışılmasınayönelikbirçalıştaydı.

Yakınlaştırmayayönelikstratejibelirlemeamaçlıilkbölgeselçalıştayınardından,farklıdirektifleryadadirektifgruplarıüzerineözelodaklıçalıştaylardüzenledik.BudirektiflerarasındaÇevreselEtkiDeğerlendirmesi(ÇED),EntegreKirlilikÖnlemeveKontrolü(IPPC)veatıkdirektifleriileSuÇerçeveDirektifivardı.Sıradakiiseatıkdirektifidir.

Dubrovnik’tekatılımsürecihakkındaveAB’yekatılmakisteyenülkeleraçısındanbusürecinneanlamageldiğihakkındabirçokşeyöğrendik.Dubrovnik’tekikonferansta,bir kaçülkeden, yakın zamandakatılım süreci üzerinde çalışmış olan insanlar vardı.Ayrıcakatılımkonusundadahaönceçalışmışolankişilerdevardı.Örneğin,zamanında,

Konferans Kapsamı ve Hedefleri Stephen STECRECMerkezOfisi,ÇevreHukukuProgramıYöneticisi

Açılış Oturumu





Avusturya, Finlandiya ve diğer ülkelerin AB’ye girdiği sıralarda bu süreçle yakındanilgilenmişolan,AvrupaKomisyonu’ndanbirivardı;bukişikatılımsürecikonusundaçok uzun vadeli bir perspektife sahipti. Ayrıca Güneydoğu Avrupa’daki duruma çokbenzerolan,ozamanlardaadayolanülkeleritemsiledenkişilervardı.Böylebirkarışım,konferansınçokdinamikgeçmesinisağlamışvebirçokkonununtartışılmasınaimkanvermiştir;umarımbukonferanstadaböyleolur.

Sizegündemdenvekonuşmacılarımızdanbahsetmekistiyorum."TürkiyeveABUyumSüreci"konuluoturumumuzdansonra,ABçevreyasasınaveyakınlaştırmasürecinebirgirişyapacağız.

İlksunumuDagmarKaljarikovayapacak.Dagmar,ÇekCumhuriyeti’ndengeliyoramakendisiaslındaSlovak.BayanDagmar,ÇekCumhuriyeti’ndekatılımsürecikonusundaçalıştı. Şu anda Avrupa Komisyonu için çalışmakta ve Türkiye gibi birkaç ülkeninsorumlusudur.

Ayrıca,ABçevremüktesebatınıanahatlarıylaelealacakolanBayanDanaRomanescuolacak. Bayan Romanescu Romanya’lıdır; benimle birlikte Szentendre’de çalışıyorkendisiçokyeteneklibiravukattır.AyrıcaBrüksel’deAvrupaKomisyonu’ndavebizlerleGüneydoğuAvrupaprojesindedeçalışmıştır.

Bay Jan Dusik Çek Cumhuriyeti’ndendir ve Güneydoğu Avrupa projemizinkatılımcılarından biridir. Dubrovnik çalıştayına katılmış ve ayrıca AvrupaKomisyonu’nda da çalışmıştır. Önce Çek Cumhuriyeti’nin katılımına yardım etmiş,daha sonraKomisyon’agitmiştir; şimdi iseÇekCumhuriyeti’negeridönmüş, tekrarçevremevzuatıüzerindeçalışmayabaşlamıştır.

BayJerzyJendrośkaPolonya'dandırvePolonyamevzuatıüzerine çalışmıştır. Hükümetler arası toplantılardabaşkanlıkyapmasınınyanı sıra,kendisibirprofesördür.ŞimdiBrüksel’dedeçokfazlavakitgeçirmekte,oradaçeşitlimüzakeresüreçlerindehükümetinitemsiletmektedir.Diğer bir konuşmacı, Slavitza Dobreva, ise BulgaristanÇevreBakanlığı’ndaABEntegrasyonDairesiBaşkanı’dır.TürkiyegibiadayülkestatüsündeolanBulgaristan’ınbelkideTürkiye ile ortak konuları vardır. Bayan Slavitza’nıngörüşlerisizefarklıbirperspektifsunacaktır;çünküdiğerülkelerzatenüyeolmuşlardır.Buüyeliğinasılaldıklarınıbugünsizederinbirnefesalıpanlatabilirler;SlavitzaisedahaçoksürecinortasındavebelkideTürkiyeilebenzerbirdurumiçindedir.

Ardından, konuşmacılarımızın çoğunun katılacağı birpanel tartışmamız olacak; bu panelden sonra umarımhepimizçokcanlıveaktifbirtartışmaoluşturabileceğiz.Bu vesileyle, buradaki herkesi konuşmaya ve fikirlerinidilediğincesergilemeyedavetediyorum,benceenönemlişey soruları sorulduğu anda yanıtlamak, fikir alışverişiyapmak ve konular hakkında verimli ve derinlemesinetartışmalaryapmaktır.

Bunoktadahepinizegeldiğiniziçintekrarteşekküretmekistiyorum. Katılımcı sayısından gerçekten etkilendim;güzelbirtartışmaoturumugerçekleştirmekvegelecektedaha başka çalışmalar yapma olasılıkları konusundagerçekten çok heyecanlıyım. Ayrıca adımıza yaptıklarıçabalariçinBakanlığadateşekküretmekistiyorum.Çoküretkenbirkonferansolmasınıdiliyorum.

Stephen STECRECMerkezOfisi


REC Türkiye Kapasite Geliştirme Programı: Faaliyetler ve Son GelişmelerDeniz GÜMÜŞELRECTürkiye,KapasiteGeliştirmeProgramı,ProjeYöneticisi


Değerlikonuklar,yoğunkatılımınıziçinsizlerevedeğerlikonuşmacılaraçokteşekkürediyoruz.SunumumdasizlereçokkısacaRECTürkiye’ninkurulduğundanberigeçen9 aylık süre içinde neler yaptığını ve bundan sonraki günler için neler planladığınıaktarmayaçalışacağım.

REColarak,böylekısabirkonuşmasüresindeanlatmaya sığmayacakkadar,oldukçauzunbiryolkatettik;çünküüstümüzealdığımızsorumluluğunfarkındaydıkveonuniçin çok çalıştık. Umuyorum ki, bundan sonra da sizlerin katkısıyla birlikte dahafazlasınıbaşarmaşansınasahipolacağız.

RECTürkiyeofisi,Temmuz2004’tefiilençalışmayabaşladı.Tarafsız,bağımsızvekâramacıgütmeyenbiruluslararasıkuruluşolanREC,çevreyleilgilisorunlarınçözümünde,hemTürkiye’de hem de Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinde tüm paydaşlara yardımcıolmakgibibirmisyonuüstlenmişdurumdadır.

Türkiye’dekikuruluşamacınagelirsek;ABuyumsürecinde,çevreselpaydaşlarınmevcuthukuki,idariveteknikkapasiteleriningüçlendirilmesi,RECTürkiye’ninbuikiyıllıkkuruluşaşamasındakiprojesiçerçevesindeanahedefidir.Elbetteönümüzdekigünlerdede benzer bir misyonun, benzer bir amacın hayata geçirilmesi için çalışmalarımızadevamedeceğiz.

Hedefkitlemiz,birincil faydalanıcımızolanÇevreveOrmanBakanlığı’nınyanısıra,-özellikleABuyumsürecindeaktifolarakgörevalan-tümdevletkurumlarıdır.Ayrıca,yerelyönetimlerdebizimiçinönemlibirpaydaşgrubudur;onlaradaönemlihizmetlervermeyeçalışıyoruz.AB’yekatılımsürecininönemlibileşenlerindenolduklarıiçinsiviltoplumkuruluşlarıileişvesanayidünyası,RECTürkiye’ninbuikiyıllıketkinliklerinindiğer hedef kitleleridir. Ama bunların ötesinde özellikle, medya gibi, akademi gibi,bundansonrabirlikteçalışacağımızıdüşündüğümüzpaydaşlarayönelikçalışmalarımızdabaşlamışdurumda.

Bu iki yıllık proje çerçevesinde, öncelikli çalışma alanları, AB uyum süreci, çevrealanındaki sivil toplumun geliştirilmesi ve çevresel karar-alma mekanizmalarınatoplumsalkatılımındesteklenmesivegüçlendirilmesidir.Bunusağlamakiçinyapılacakolantemelişdehalkın,kamuoyununbilinçlendirilmesiolarakbelirlenmişdurumda.

Bu hizmetleri verebilmek için, REC Türkiye’nin yapısı dört ana program altındaoluşturuldu.KapasiteGeliştirmeProgramıbugünkü toplantımızın çerçevesini sunanbirprogram.ÇevreselBilgiProgramı,HibelerProgramıveÖzelProgramlarda,birazönce Sibel Hanım’ın çizmiş olduğu çerçevede, tüm paydaşlara hizmet vermek içinkurulmuşprogramalanları.Ben,KapasiteGeliştirmeProgramı'nısonabırakarak,çokkısaolarakdiğerüçprogramhakkındasizleribilgilendirmekistiyorum.

Açılış Oturumu




Çevresel Bilgi Programı,bizimçalışmaalanımızınönemlibileşenlerindenbir tanesiçünküyapılanfizibiliteçalışmasısırasındaortayaçıktıki;Türkiye’deçevreselbilgiyevebubilginintaraflararasındasağlıklıbirşekildepaylaşımınaduyulanihtiyaççokbüyük.RECTürkiyedebuboşluğunbirkısmınıdoldurabilmekamacıylaçalışmalarınaÇevreselBilgiProgramıçerçevesindedevamediyor.Neleryapıyoruz?İlkbaştabirihtiyaçanaliziçalışması yaptık. Türkiye’de çevre sektöründe ne tür bilgiye ihtiyaç var? Bu bilgilerneredeneldeedilebilir?Nasılbirarayagetirilebilir?Paydaşlaranasıl sunulabilir?Websitemiz,sadeceRECTürkiye’ninçalışmalarıhakkındabilgivermeklekalmıyor,oldukçasıkgüncelleniyor.Türkiye’deveAvrupa’da,özellikleABuyumsüreciçerçevesindeyapılançevreyle ilgili çalışmaları orada duyurmaya çalışıyoruz. Dolayısıyla bize ulaştırırsanızsizinyaptığınızçalışmalardaoradayeralabilir.Ayrıca,çokönemsediğimizbirdergimizvar.Adı,YeşilUfuklar.Basımıtamamlandı.İlgilitümkurumvekuruluşlaradağıtılacak.BirdehaftalıkE-bültenimizvar.Arkadaşlarımızbubülteni,büyükemekharcayarak,her hafta çıkartıyorlar ve e-mail adreslerinize postalanıyor. Yaptığımız çalışmalarbununlasınırlıdeğil.RECMerkez’in15yıllıkdeneyimininaktarılmasıamacıyla,şuanakadarRECMerkez tarafındanüretilmiş tümyayınlar, raporlar, inceleme çalışmaları,Türkiye’yi ilgilendirdiği sürece adım adımTürkçe’ye çevrilerek kullanıma sunuluyor.HalklaveMedyaylaİlişkilerdebilgiprogramımızçerçevesindeelealınankonulardanbirtanesi.

Hibeler Programımızikianabaşlıkaltındatoplanıyor.Küçükhibeler,sadeceyereldeçalışan,tabanörgütlüsiviltoplumkuruluşlarınayönelikolarakverildi.Kasım2004’teduyurulmuştu. İkinci ana başlık olan ulusal hibelerde ise iki bileşenimiz var: siviltoplumkuruluşlarına ve yerel yönetimlere yönelikolarakhibeleri veriyoruz.Yenibirhibeduyurumuzyapıldı,yinesiviltoplumkuruluşlarınayönelikolarak.Çevrealanındayapacakları,özellikle,bilgininpaylaşımı,çevrevesürdürülebilirkalkınmaalanlarındalobivekampanyafaaliyetleri,konferans,seminergibiçalışmalarbuçerçevede20.000Avro’yakadarkarşılıksızfinansmanşansıbulabilecekler.Tabiikibirdeğerlendirmedensonra.

Özel Programlar,özelsektörleyaptığımızçalışmalarıkapsıyor.Önümüzdekigünlerde,çok detaylı olarak iş dünyasıyla çok yakından çalışmak zorundayız çünkü çevreyleilgiliyapmayaçalıştığımızherhangibiriyileştirmeyisanayidünyasınıdışarıdatutarakgerçekleştirmemizmümkündeğil.BubilinçleRECTürkiyedefarklıbaşlıklaraltındaözel sektörle çalışmalarına başlamış durumda. Hangi başlıklar altında neler yaptıkşimdiyekadar?BirinciSürdürülebilirKalkınmaKongresi’nindüzenleyiciortaklarındanbirtanesiydik.Çokbaşarılıbiretkinlikoldu.Umuyorumönümüzdekiyıllardadabunudevam ettireceğiz. AB tarafından düzenlenen çevre ödüllerininTürkiye temsilciliğinialmışdurumdayız.Türkiye’dekisanayikuruluşlarınıda2005itibariyleyapmışolduklarıçevreyedairiyiuygulamalarla,eniyiuygulamanınhangisiolduğunakararvermeküzereyarışmayadavet edeceğiz.Türkiye’denkazanacakolan ilküç şirketABçevreödülleriçerçevesinde yarışmak üzere Türkiye’yi temsilen Brüksel’e gidecek. Kurumsal sosyalsorumluluk bilincinin arttırılmasına yönelik ve özellikle AB çevre müktesebatınauyumdasanayiyedüşeceksorumluluklarhakkındaözelsektörüaydınlatacakçalışma/diyalog gruplarının oluşturulması da bu program alanının önemli başlıklarından birtanesi.

Kapasite Geliştirme Programı’nıikianabaşlıkaltındatoplayabiliriz:yatayçalışmalar,yaniihtiyaçanaliziçalışmasıveplanlama.Tümbuçalışmalaranaçalışmaalanlarımızıbeslemek üzere yapılıyor. Bunlardan çıkan sonuçlara göre bilgilendirme toplantıları,konferanslar,seminerlerveeğitimprogramlarıhayatageçiyor.

Hangibaşlıklaraltındakapasitegeliştirmeprogramlarıgeliştiriyoruz?Aslında,üçanaçalışmaalanımızvar.

Kurumsalkapasitegelişimi;AB’yeuyumsürecivemedyagibidiğerpaydaşlarayönelikkapasitegeliştirmeprogramlarıtasarlamışdurumdayız.Bizimiçinbugünenönemlikısım




kurumsal kapasite gelişimi; o yüzden bunun üzerinde durmak istiyorum. Kurumsalkapasitegelişimietkinlikleriikitemelpaydaşiçingeliştirildi.Birincisi,kamukurumları.Buçerçevede,kamukurumlarınavereceğimizeğitimlerarasında,önümüzdekigünlerdeihtiyaçolacağınıdüşündüğümüzmüzakerevelobicilikeğitimlerivar.Bueğitimlerin,AB’yeuyumsürecinde,hemTürkiyeiçindeyapacağımızçalışmalarahemdeBrüksel’deyürüteceğimiz çalışmalara bir altyapı oluşturacağını düşünüyoruz. Proje yönetimeğitimleri, devlet kurumlarının bizden en çok talep ettikleri eğitimler arasındaydı.Bununla bağlantılı olarak, uluslararası çevre fonlarıyla ilgili olarak da eğitimlerimizolacak;çevrefinansmanımekanizmaları,önemlibirbaşkabaşlık.Çünküönümüzdekigünlerde,Türkiyeolarakyapacağımıztümbuçalışmalarınfinansalsürdürülebilirliğinidesağlamamızgerekiyor.Bueğitimlerle,devletkurumlarındasürdürülebilirlikleilgilikapasiteningeliştirilmesinihedefliyoruz.

Kurumsal kapasite geliştirme anlamında ikinci paydaş grubumuz olan sivil toplumkuruluşları içindeburadagörmüşolduğunuz4anabaşlık altındaeğitimlerimizvar.Heyecanvericiolan,onlarındaAB’yeuyumsürecinde,Türkiye’ninçabalarınadestekvermeisteğiiçindeolmalarıvebizdekapasitegeliştirmeprogramıçerçevesindeonlarıbuanlamdadahagüçlendirmekiçinelimizdengeleniyapıyoruz.

Şuanakadaryapmışolduğumuztoplantılarınbirincisi,ABçevrepolitikasınıngelişimivemevzuatınoluşummekanizmalarıydı.Bu,AB’ninçevrepolitikasınadairçokgenelbirperspektifveriyordu,biraltyapıoluşturmasıiçinhazırlamıştık.Dahasonra,BüyükMilletMeclisiÇevreKomisyonu’nunüyeleribaştaolmaküzereSanayi,TicaretveEnerjiKomisyonu,ABileİlişkilerKomisyonuveDilekçeKomisyonugibidiğerkomisyonlarınüyelerinin de katıldığı bir bilgilendirme toplantısı yaptık; çünkü bu süreçte yasamaorganımızındaüzerineçokbüyüksorumluluklardüşüyor.Buanlamdaonlarlagüncelbilgileripaylaşmavetartışmaşansınasahipolduk.Buetkinliğe,diğerkomisyonlardangelen talep üzerine devam edeceğiz. STK’ların süreçteki rolünden bahsetmiştik;bununlailgiliİstanbul’dailktoplantıyıyaptık.BuetkinliğeulusaldüzeydeçalışmalarınıyürütensiviltoplumkuruluşlarıileçevrealanındafaaliyetgösterenSTKplatformlarınıdavetettik.Böylecehükümetleyapacakları işbirliğiveyakınçalışmanınönümüzdekigünlerdeABmüzakerelerindeişimizikolaylaştırmasınıhedefledik;sanıyorumbunuikigün boyunca tartışacağız. STK’larla yapılan işbirliği dehükümet cephesinden bakıldığında oldukça büyük birönemesahip;buBrüksel’ingerekliliklerindenbirtanesiolarakkarşımızaçıkıyor.

Umuyorum Stephen’ın söylediği gibi AB müktesebatıiçin uyumlaştırma stratejileri konulu bu iki günlükkonferansımız, bir seri eğitim ya da toplantıyadönüşme şansına sahip olur; çünkü daha uzun solukluişler yapmamız gerekiyor. Daha sonra, özellikle güzaylarında, AB çevre direktifleri ile ilgili olarak, yataymevzuataöncelik verecek şekilde,Türkiye’nin çalışmasıgerekenönceliklialanlarla ilgili tümdevletkurumlarınıbilgilendirecektoplantılardüzenleyeceğiz.Bueğitimlerinbaşlıklarını Çevre ve Orman Bakanlığı’yla yaptığımızgörüşmelersonucundatespitediyoruz.

Kamukurumlarınınyanısıra,yerelyönetimlereyönelikdekapasitegeliştirmeprogramlarıtasarladık.Bunlardanilkini, Nisan ayı içinde, iki hafta önce uluslararası bireğitimlebaşlattık.Hemdevletkurumlarınıhemdeyerelyönetimleri, Yerel Çevre Eylem Planlarıyla (YEÇEP)ilgili bir eğitime davet ettik, çok katılımlı bir eğitimoldu. YEÇEP’ler, temel olarak, yerel düzeyde çevreyatırımlarınınplanlanmasısürecinestratejikbiryaklaşım

Deniz GÜMÜŞELRECTürkiye


getirençokönemlibir araç.Bizdebuaracı ilk etaptaTürkiye’deki81 ilmerkezindebulunanbelediyelerlepaylaşmakistiyoruz.Yerelyönetimlereyönelikuluslararasıfonlardayinebelediyelerevereceğimizeğitimlerarasında.

Sonolarakdiğerpaydaşlariçinkapasitegeliştirmeçalışmalarındanbahsetmekistiyorum.Bu çerçevede medya bizim için ilk öncelikli paydaştı; bu ay sonunda ulusal medyamensuplarınıdavetedeceğimizbirçevregazeteciliğieğitimivereceğiz.Çünküaslındaçokfazlaişyapıyoruz,hemkamukurumlarıhemsiviltoplumkuruluşlarıolarakamabunu doğru bir şekilde halkla, kamuoyuyla paylaşamadığımızda, kendi sınırlarımıziçinde kalıyor. Bu etkileşimi arttırabilmek için de karşılıklı bir kapasite arttırımınaihtiyaçvardiyedüşündüğümüzdenböylebireğitimprogramıhazırladık.

Bir buçuk yıl içinde vermeyi planladığımız 45 eğitimimiz var; toplamda 1200’ünüzerindekatılımcıyaulaşmayıhedefliyoruz;STK’larvedevletkurumlarıağırlıklıolarakhizmetlerimizden yararlanıyor. Ama önümüzdeki dönemde tüm paydaşlara ulaşmakiçin çabalarımız sürecek. Aşağıdaki şekilde eğitimlerin toplam katılımcı sayıları ilekatılımcılarınhedefkitleleregöredağılımınıgösterengenelfigürlerigörüyorsunuz;

Verimlibiretkinlikolmasınıdiliyorum.Teşekkürederim.


Şekil 1: Eğitimlere katılımcı sayıları ve hedef kitlelere göre dağılımı

38%

35%

17%

10%

ST K' lar

DevletK urumlar

Ye relY önetimler

Medya

Birinci oturumun konuşmacıları Dışişleri Bakanlığı ile Çevre ve OrmanBakanlığıidi.DışişleriBakanlığıyetkilisininTürkiye-ABilişkilerinintarihselgelişimini ele aldığı sunumunun ardından, Çevre ve Orman BakanlığıtemsilcisişuanakadarTürkiye’ninçevrealanındayapmışolduğumevzuatuyumçalışmalarıvegelecekdönemhedeflerihakkındabilgiverdi.

Oturum I Türkiye ve Avrupa Birliği

Uyum Süreci


OT U R U M I : T Ü R K İ Y E V E AV R U PA B İ R L İ Ğ İ U Y U M S Ü R E C İ



ABile ilişkiler,Türkiye’nindışpolitikasınıntemelunsurlarındanbiridirvebelirleyiciunsurudur.Türkiyebukonuda1963’tebaşlayansüreceherzaman-şüphesizilişkilerimizdeçokinişlerçıkışlarolmuştur-özellikledesondönemdeçokönemvermiştirvebunudışpolitikasınıntemelunsuruolarakbelirlemişvebenimsemiştir.

1963,12Eylül’de;birçoğunuzundoğumundançokönce,böylebirbaşlangıçyaptık.Heyecanlıbirbaşlangıçtı,içinizdehatırlayanlarolabilir.Ozamanınaltılıliderleribüyükbirheyecanlageldiler,Ankara’dameclistebuanlaşmayıimzaladılar.Dahasonra,1974Protokolü;ardındanilişkilerdeinişlerçıkışlar;fakat1987önemlibirtarih.Hatırlarsınız,1978-1979’larda,bazıABüyesiülkeler,dostlarımız,“gelin,başvurun, tamzamanıdırbaşvurmanın” demişti, ama o zaman bazı başbakanlarımızın duygusal nedenlerle,bazılarınıniseAnadolueşrafıvebazısanayicilerimizinbaskılarıylareddetmelerisonucu,bizancak1987’deAB’yebaşvurumuzuyapabildik.Kısacası,1978ve1979’larda,şahsen,Türkiyetarihindekaybedilmişikifırsatolduğunudüşünüyorum.

1987’debizbaşvurudabulunduk;fakatKomisyon1989’akadarbubaşvuruyuinceledivebirsürüçekincekoydu.1989’da,önemlibirfarkvardı.Aynıyıl,FasdaABüyeliğinebaşvurmuştu. Ancak, Komisyon, Avrupa haritasının dışında olduğu için, Fas’ınbaşvurusunuhiçincelemedenreddetmişti.Bunudabelkiaranızdahatırlayanlarolabilir.Fas’ınbaşvurusunuAvrupaülkesiolmadığıiçinvehiçincelemeyealmadanreddedenABKomisyonu,Türkiye’ninbaşvurusunuciddişekildeinceledivedahasonraTürkiye’ninbaşvurusunuesasitibariylekriterleriyerinegetiremediğigerekçeleriylereddetti.

1995 tarihi de, Türkiye-AB ilişkileri açısından önemli bir tarih. 1963’te başlayansüreçtekademeliolarakentegrasyonöngörülüyordu;bunagörede ilkhedef ticaretinserbestleştirilmesiydi. 1995’te bu hedefe ulaştık: Türkiye-Avrupa Gümrük Birliği;böyleceTürkiye’nin ekonomik sahasına girdi, ticaret büyük ölçüde, serbestleştirilmişoldu.

Ardından size hatırlatmak istediğim, bir çoğunuzun da hatırlamak istemediğiLüksemburg’taki 1997 Zirvesi var. Lüksemburg Zirvesi’nde Türkiye aleyhine birkararçıktıvedahasonrabukarar1999zirvesindedüzeltildi.AB,1997’deTürkiye’yidışlamakla stratejikbirhata yaptığı sonucuna vardı. 1999’daHelsinki’deTürkiye’ninadaylığı resmen onaylandı. Helsinki tabii çok önemli, tarihi bir karardı.Türkiye’nindiğeradaylarlaeşitstatüdeolduğuilkkezaçıklandı,bildirildi.

Bu gelişmenin ardından, Avrupa Komisyonu’na görevler verildi. 2001’de KatılımOrtaklığı Belgesi hazırlandı, daha sonra 2003’te gözden geçirildi. Katılım OrtaklığıBelgesi’neparalelolarak,TürkiyedebirUlusalProgramhazırladı.BuUlusalProgram,2003’tegözdengeçirildi.

Türkiye – AB İlişkileri ve Ulusal Mevzuat ReformlarıMithat RENDEDışişleriBakanlığı,Enerji,SuveÇevreİşleriGenelMüdürlüğü,GenelMüdürYardımcısı

Oturum I

Türkiye ve Avrupa BirliğiUyum Süreci


Türkiye,buarada,insanhaklarıvetemelözgürlükleralanındaçokönemlisiyasireformlarve sekiz demokratikleşme paketi gerçekleştirdi. O zamanın hükümetinin koalisyonhükümetiolmasınedeniyle,dahadagüçoldudemokratikleşmepaketlerininçıkartılmasıamaTürkiyeçokönemlireformlargerçekleştirdi:Anayasa’yıdeğiştirdi.Sonuçtabugünegeldik.

6Ekim2004’te,ABKomisyonu,Türkiye’ninlehindebirraporhazırladıveburaporadayanarakSayınBaşbakanımız'ındakatıldığızirvede,3Ekim2005tarihindeTürkiyeilemüzakerelerinbaşlatılmasıkararlaştırıldı.Bukarar,Türkiye’ninüzerindeveözellikleçevrevesualanındakiuyumçalışmalarında,bizeoldukçaheyecanverditabiiamabüyükbirbaskıaltındaolduğumuzudahissettik.

Hepinizintakdiredeceğigibi,Türkiye,AB’yekatılımsürecinde,ençokçevreveenerjikonularındasıkıntıyaşayacaktır;çünkü,Türkiyegelişmişlikdüzeyiitibariyle,çevrevesualanındakiyatırımlarınıbugünekadarsınırlıbirşekildegerçekleştirmiştir.Türkiye’de3000’i aşkın belediyemizin yatırım düzeyi, mali imkanları belli. Türkiye çok ciddiekonomik krizler yaşadı, bu ekonomik krizler nedeniyle de, su alanında istediğimizyatırımı gerçekleştiremedik. Gerek suyun kalitesi, gerek miktarı konusunda; sudanhidro-enerji için yararlanmak yönünde gerçekleştirmek istediğimiz projelerin birçoğunudondurmakzorundakaldık,birkısmınırafakaldırdık,birkısmınıyavaşlattık.Dolayısıyla,Türkiye,çevrevesumüktesebatınınuyumlaştırılmasıkonusundaciddibirzorluklakarşıkarşıyadır.

Sayın Çevre Bakanı'mızın belirttiği gibi bu amaçla 40 milyar Avro’ya yakın biryatırımyapılmasıgerekir.Enerji veTabiiKaynaklarBakanıSayınGüler’inbirbaşkasayısı var; Türkiye’nin 2020 yılına kadar enerji ihtiyacını karşılamak için 54.000MWyenikapasiteoluşturmasıgerekiyor.Türkiye’nin,bu54.000MW’lıkkapasiteyioluşturmasıiçinde80milyarDolarharcamasıgerekir.Yani,15yıliçinde,enerjiiçin80 milyar Dolar yatırım yapmamız lâzım.Türkiye’nin bu sene IMF’nin izin verdiğiyatırım bütçesi 7,5 milyar Dolar. Bu hesabı yaparsanız,Türkiye’nin ne kadar sınırlı

biryatırımimkanıolduğunugöreceksiniz.Budurumda,tabii AB’nin yatırım çalışmalarımıza, çabalarımıza veçevremüktesebatınauyumkonusundagerçekleştirmemizgereken projelere, yani yüksek maliyetli yatırımlarakatkısınınnelerolduğunuburadangöreceksiniz.

Son olarak, 2003 tarihli Katılım Ortaklığı Belgesi’ninçevre başlığı üzerinde durmak istiyorum. ABmevzuatının üstlenilmesine ilişkin bu uyum programıvekarşılaştırmalı inceleme içinprojelergeliştirildi.Biri,MEDA’nın desteğiyle 2002’de tamamlanan, Türkiyeçevre mevzuatının incelenmesi projesi. Bir de çevrealanındaMATRAprojemizvar.Bu,AvrupaSuÇerçeveDirektifi’nin belirli bir havzada uygulanmasına ilişkin,halen sürmekte olan bir proje; Hollanda MATRAProgramı’nındesteğiyleyürütülüyor.

Bu konuda bir de Ulusal Program üzerinde duracakolursak, Ulusal Program'ımızın 22. bölümü su veçevreyleilgili.Yedincibölümütarım;dokuzuncubölümütaşımacılık, özellikle de deniz taşımacılığı ve denizkirliliğiyle ilgili, 21. bölümü ise bölgesel politikalar.Bunların hepsi esas itibariyle Ulusal Programımızınçevreylebağlantılı,çevreyiilgilendirenkısımları.

Bir de Ulusal Program’da, AB Komisyonu’nun değerlimensuplarıyla ihtilafa düştüğümüz bir kaç husus var.BizimUlusalProgram'ımızda,AB’nintarafolduğubazı


Mithat RENDEDışişleriBakanlığı


bölgesel sözleşmelereveAB’ninbazıdirektiflerindeyeralantaahhütlere tamüyeliklebirliktetarafolacağımızailişkinbirifademizvar.Butamüyeliknezamanolacak,onubilmiyoruz; fakat, sıkıntı çektiğimiz bölgesel sözleşmeler var, o da bizim ulusal supolitikamızınABsupolitikasınanazaranfarklınitelikleresahipolmasından;bizimsupolitikamızınsınıraşansularboyutundankaynaklanıyor.Bunedenlerle,hazırladığımızproje fişinde de, çerçeve su direktifinin sınıraşan boyutu ilgilendiren kısımlarınıuygulamadışındatuttuk.2003yılında,DışişleriBakanlığı’naBaşbakanlıktarafındansadecesukonularındabireşgüdümgöreviverildi.Bukonudaikiçalışmagrubuoluşturduk.Birçoğumuzyinebuçalışmagruplarının faaliyetlerinekatıldı.ÇalışmagruplarındanbiriTürkiye’nin suyailişkinbakanlıkvekurumlarınıngörevveyetkilerininyenidengözdengeçirilmesi;birçeşit yeniden yapılandırmayı gerçekleştirecek. Avrupa Birliği Genel Sekreterliği’ninbaşkanlığınıüstlendiğidiğerçalışmagrubu,ABmüktesebatınıvetabiiTürkiye’nindegerçeklerinigözönündebulunduranyenibirsumevzuatıoluşturulmasınıöngörüyor.Buaradatekrarenazındansumevzuatıçalışmagrubununfaaliyetlerinihızlandırmamızgerekir; çünkü Avrupa Komisyonu’ndan bu çalışmaları destekleyici nitelikte çabalargörüyoruz.İkilidüzeydegörüştüğümüz,İngiltereveAlmanyagibiABüyeleri,ensonNewYork’taSürdürülebilirKalkınmaKomisyonutoplantısındagörüştüğümüzAlmanÇevre Bakanlığı’nın ilgili genel müdürleri de bu konuda bize destek vermeye hazırolduklarını,kendimevzuatlarınınİngilizcemetinlerinibizimlepaylaşmayıistediklerinidilegetirdiler.

Dolayısıyla, bu konuda, elimizden geleni yapıyoruz fakat yine de maalesef çevrekonusunda, AB Komisyonu’nun hızına erişmemiz mümkün değil. Onlar daha hızlıbiruyumlaştırmaistiyorlar.Bizsuyu,hemhidro-enerjipotansiyelimizikullanmakiçin,hemdeenerjiprojelerimizibirölçüdegerçekleştirebilmekiçin;ayrıcadasürdürülebilirkalkınmanınmotoruolarakgördüğümüziçin,bukonudaABKomisyonuiledahabirsüregörüşmelerisürdürmemizgerekir.

Sabrınıziçinteşekkürederim.



Oturum I

Türkiye ve Avrupa Birliği Uyum Süreci

Busunumdasizlere,ÇevreveOrmanBakanlığı’nınABuyumsürecindeyapmışolduğuçalışmalarıaktaracağım.AB’yetamüyelikiçinadaylığımızın10-11Aralık1999tarihindeHelsinki Zirvesi’nde kabulünden sonra, çalışmalarımız ivme kazanmıştır. Adaylıktanüyeliğegeçişsürecindekienönemliikiadımıda,KatılımOrtaklığıBelgesiveAB’ninmevzuatınınuygulanmasınailişkinUlusalProgram'ımızoluşturmaktadır.8 Kasım 2000 tarihinde AB Konseyi tarafından kabul edilen ve 2002 Yılı DüzenliİlerlemeRaporudoğrultusunda14Nisan2003tarihinderevizeedilenKatılımOrtaklığıBelgesi’nin“Çevre”başlığıaltındakısaveortavadeliönceliklertanımlanmıştır.Bunagöreönceliklervehedeflerşunlardır:

Kısa dönem: n 2001 yılı sonuna kadar çevre müktesebatının üstlenilmesi için direktife dayalı

ayrıntılıbiruyumprogramınınbenimsenmesi,n ÇEDDirektifi’ninuygulanmasıven Çevre yatırımlarının finanse edilmesine yönelik direktife dayalı bir plan

geliştirilmesi.

Orta dönem: n AB çevre müktesebatının aşağıdaki konulara özel önem vererek uygulanması ve

yürütülmesi:l Kurumsal,idariveizlemekapasiteleril Sektörmevzuatıl Çerçevemevzuatl Yataymevzuatl Doğalçevreninkorunmasıl Sukalitesil Atıkyönetimi

n Sürdürülebilirkalkınmailkelerinin,tümdiğersektörelpolitikalarla bütünleştirilmesiveuygulanması,n ÇEDDirektifininuygulanmasıveyürütülmesi,n İzleme ağları ve izin usulleri ile veri toplama dahil çevre kontrol sistemlerinin

kurulması.

Avrupa Birliğine Uyum Sürecinde Çevre ve Orman Bakanlığı’nca Yapılan ÇalışmalarEvren SAPMAZ VERAL Çevre ve Orman Bakanlığı, Dış ilişkiler Dairesi Başkanlığı, Çevre ve OrmanUzmanı



Kopenhag Zirvesi’nde, son dönemde çıkan uyum paketlerinde Katılım OrtaklığıBelgesi’ndebelirtilenbirçokönceliğinyerinegetirildiğibelirtildiveUlusalProgram’ınyenilenenKatılımOrtaklığıBelgesitemelindeyenilenmesivegereklitedbirlerikabuledereketkilibirşekildeuygulanmasınınbeklenildiğiifadeedildi.İlkUlusalProgram24Mart2001tarihinde24352sayılıResmiGazete’deyayımlanarak,yürürlüğegirmişti.Dahasonra,revizeedilenKatılımOrtaklığıBelgesi’neparalelolarak,UlusalProgramdarevizeedilmişve24Temmuz2003tarihinde25178(mükerrer)sayılıResmiGazete’deyeniden yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Çevre alanındaki önceliklerin belirlendiği"ABMüktesebatınınUygulanmasınaİlişkinUlusalProgram"ınilkolarakMart2001’dekabuledilmesininardından,bakanlığı'mızcaçalışmalarayoğunvesistemlibirşekildebaşlanmıştır.

Bu çerçevede, Ulusal Program’daki önceliklerimize bakarsak, kısa vadedekiönceliklerimiz,2003-2004yıllarını içermekte;ortavadeolarak ifadeedilende2005yılısonunuifadeetmektedir.

Kısa vadedeki öncelikler şunlardır:l ABçevremevzuatınınTürkmevzuatınaaktarılmasınabaşlanacaktır.Buçerçevede,

ÇevreKanunu,MilliParklarKanunuveKaraAvcılığıKanunu’ndavehalenyürürlükteolanidaridüzenlemelerdegerekendeğişikliklereveilaveidaridüzenlemelereyönelikçalışmalar sürdürülecektir. İdari kapasitenin güçlendirilmesine yönelik eğitim vedanışmalık hizmeti ve uygulamaya yönelik yatırım ihtiyacını belirlemeye yönelikprojeleruygulamayageçirilecektir.Buçalışmalar,ABmevzuatınınuygulanmasıiçinkamuveözelsektörtarafındangerçekleştirilmesigerekenyatırımlarınbelirlenmesinevefinansmanınayönelikbirplanlamaoluşturulmasınatemelteşkiledecektir.

l AB mevzuatına uyumlaştırılarak yayımlanan Çevresel Etki DeğerlendirmesiYönetmeliği’nin etkin uygulanmasının sağlanması amacıyla idari kapasitearttırılacaktır.

l AB’nin taraf olduğu uluslararası sözleşmelerden özellikle sınıraşan konulara veçevreselbilgiyeerişimeilişkinolanlaratarafolunmasıüyeliklebirliktedeğerlendiri-lebilecektir.

Ulusal Program'daki orta vadede öncelikler ise, şu şekilde sıralanabilir:l Çevrebaşlığıaltındayeralansuvehavakalitesininiyileştirilmesi,atıkyönetiminin

etkinleştirilmesi, doğanın korunması, endüstriyel kirlilik ve risk yönetimi,stratejikçevreseldeğerlendirme(SÇD),kimyasallar,gürültü,genetiğideğiştirilmişorganizmalar(GDO),nükleergüvenlikkonularındakiABmevzuatınauyumbüyükölçüde tamamlanacaktır. Uygulanması yüksek maliyetli, yatırım gerektiren ve/veyaciddiölçüdeteknikkapasiteningüçlendirilmesineihtiyaçbulunanmevzuatınuyumlaştırılmasınadair takvim,mevzuathazırlıkları sürecindebelirlenebilecektir.Bu düzenlemelere ilişkin uygulama açısından geçiş dönemi talep edilmesi sözkonusuolacaktır.

l Mevzuat uyumu çalışmaları kapsamında, mevcut idari düzenlemelerde değişiklikyapılmasıveilgiliABmevzuatınaparalelolarakyenimevzuatdüzenlemelerinindegerçekleştirilmesigerekmektedir.

Bakanlığımızca67adetdirektifinuyumlaştırmaçalışmalarıbaşlatılmıştır.Bunlarlailgiliyapılanlarkonusundadetaylıbilgivermekistiyorum:

n BMİklimDeğişikliğiÇerçeveSözleşmesi’neülkemiz24Mayıs2004tarihindetarafolmuştur.

n TehlikeliAtıklarınSınırötesiTaşınımıveBertarafınailişkinBaselSözleşmesi’ndeyapılan değişiklik 28Temmuz 2004 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarakyürürlüğegirmiştir.



n HafriyatToprağı, İnşaat veYıkıntıAtıklarınınKontrolüYönetmeliği 18Mart2004tarihliResmiGazete’deyayımlanmıştır.

n RevizeÇEDYönetmeliği16Aralık2003tarihliResmiGazete’deyayımlanarakyürürlüğegirmiştir.

n AmbalajveAmbalajAtıklarınınKontrolüYönetmeliği30Temmuz2004tarihliResmiGazete’deyayımlanmıştır.

n IsınmaKaynaklıHavaKirliliğiYönetmeliği13Ocak2005tarihliResmiGazete’deyayımlanmıştır.

n SuKirliliğiKontrolüYönetmeliği31Aralık2004 tarihve25687 sayılıResmiGazete’deyayımlanarakyürürlüğegirmiştir.

n AtıkYağlarınKontrolüYönetmeliği 21Ocak2004 tarihindeResmiGazete’deyayımlanmıştır.

n KaraAvcılığıKanunurevizeedilerekResmiGazete’deyayımlanmıştır.n Hayvanları Koruma Kanunu, 1 Temmuz 2004 tarihinde Resmi Gazete’de

yayımlanmıştır.n AtıkPilveAkümülatörlerinKontrolüYönetmeliği31Ağustos2004 tarihinde

ResmiGazete’deyayımlanmıştır.n Benzin ve Motorin Kalitesi Yönetmeliği 11 Haziran 2004 tarihinde Resmi

Gazete’deyayımlanmıştır.n TarımsalKaynaklıNitratKirliliğineKarşıSularınKorunmasıYönetmeliği,18

Şubat2004tarihindeResmiGazete’deyayımlanmıştır.n EndüstriyelKaynaklıHavaKirliliğiYönetmeliği7Ekim2004tarihindeResmi

Gazete’deyayımlanmıştır.

Ülkemiz,AB’yeadayülkelerinçevremevzuatlarınınABmevzuatıileuyumlaştırılmasısürecindeilerlemeninizlenmesiamacıylaİlerlemeninİzlenmesi4.,5.ve6.YılProjelerine(ProgressMonitoringProjects)2001,2002ve2003yıllarındadahilolmuştur.AvrupaKomisyonu’nun desteği ile yürütülen bu “Aday Ülkeler (Romanya, Bulgaristan veTürkiye)veHırvatistaniçinKatılımSürecineDestek:İlerlemeninİzlenmesiProjesi”ninilkaşamasında,çevremüktesebatıaltındakiyatay,havakalitesi,atıkyönetimi,sukalitesi,doğa koruma, entegre kirlilik kontrolü, kimyasallar ve gürültü olmak üzere toplamsekizsektörkapsamındayaklaşık70direktifeilişkinUyumlaştırmaTabloları(TOC)veUygulamaSoruFormları(IQ)soruformlarıdoldurulacaktır.BuaşamanınsonundaçıkanverilerCOWIfirmasıncaAvrupaKomisyonuÇevreGenelMüdürlüğü’nün"İlerlemeninİzlenmesiVeritabanı"nagirilecekveyansıtmaveuygulamayadairfirmatarafındangenelbirdeğerlendirmeyapılıp,İlerlemeninİzlenmesiRaporuoluşturulacaktır.Sözkonusuprojeler çerçevesinde Türk mevzuatının AB Müktesebatı ile yasal düzenlemeler veuygulamayönlerindenuyumlulukdüzeyiortayakonulacaktır.ProjeninAğustosayındanihaihalinialmasıbeklenmektedir.Bunun dışında, bakanlığımızın, AB fonlarından desteklenen, tamamlanmış veyürütülmekteolanprojelerihakkındasizlerebilgivermekistiyorum.Bunlardanilkikisitamamlananprojelerdir:1.“Türkiye’de Çevreyle ilgili Mevzuatın Analizi Projesi”:ABMEDAfonuncadestek-lenenproje,bakanlığımızınkoordinasyonunda2002yılındatamamlanmıştır.BuprojeileTürkiye ve AB mevzuatı arasındaki yasal farklılıkların analizi gerçekleştirilmiş veyasalboşluklarvemevcutuygulamalarortayakonulmuştur.Projesonuçları,AByapısalreformlarıiçinülkemizinçevresektöründeihtiyaçduyduğuöncelikliyüksekmaliyetliyatırımgerektirendirektiflerineilişkinmaliboyutuortayakoymaktadır.Projesonucunagöre,ülkemizin,AB’ninçevremüktesebatıylailgiliyüksekmaliyetliyatırımgerektirensukalitesi,hava,atıkyönetimi,entegrekirlilikönleme,çevreseletkideğerlendirmevedoğakorumadirektiflerineuyumuaçısındantahminimaliyetler2001yılıfiyatları ile



yaklaşıktoplam27milyarAvroolarakbelirlenmiştir.ABçalışmasınınsonuçlarınagöre,çevremüktesebatınınuygulanmasındanTürkiye’nineldeedeceğikazanımlarıntahminideğeri, en düşük durum göz önünde bulundurulduğunda, belirlenmiş olan uyummaliyetlerindenyüksek,enyüksekdurumdüşünüldüğündeisesözkonusumaliyetlerindörtkatıdır.2. “Türkiye için Çevre Alanında Entegre Uyumlaştırma Stratejisi”: Ülkemizin ABüyeliğine adaylığı sürecinde yerine getirmesi gerekli olan yükümlülükler, KatılımOrtaklığıBelgesiveUlusalProgramçerçevesindeortayakonulmuşolup,KatılımOrtaklığıBelgesi’ndeyeralankısadönemönceliklerindenbirinideçevrealanındadirektifedayalıbir uyumlaştırma stratejisi ve finansman planının geliştirilmesi oluşturmaktadır. BuyükümlülüğünkarşılanmasınayönelikolarakfinansmanıABİdariİşbirliğiFonu’ndansağlananproje2003Ocak ayındabaşlayıp2004Nisan ayı itibarı ile sonuçlanmıştır.Çevre uyum stratejisi, Türkiye Cumhuriyeti’nde yapılacak mevzuat değişiklikleri veuygulamaların programını tanımlayarak 20 yıllık bir zaman dilimini kapsayacaktır.Uzunbir süreyikapsamasınınnedenlerindenbiri, stratejide tümuzunvadeli yatırımihtiyaçlarınınyeralmasıdır.Strateji,çevremüktesebatındayeralan9sektörünhepsiniiçermektedir; hava, su, atık, endüstriyel kirlilik, doğa, gürültü, kimyasallar, nükleergüvenlikveyataysektörü.

Projeninsonuçlarınabaktığımızda,düşüksenaryobazında,1milyarAvroyansıtmaveuygulamadakipersonel,1,550milyarAvroteknikdestekve19,287milyarAvroyatırımmaliyeti olmak üzere 2003’den 2032’e kadar olan dönem boyunca uyumun toplammaliyeti21,837milyarAvroolaraktahminedilmiştir.Bukişibaşına308Avro’yatekabületmektedir.Yükseksenaryobazında,Türkiye’ninuyummaliyetikişibaşıbazındadiğeraday ülkelere (893 Avro) eşit olması durumunda bu maliyetin 63,314 milyar Avroolmasıbeklenmektedir.Ortasenaryodaisetoplammaliyet45,576milyonAvro’dur.

Katılım Öncesi Mali Işbirliği Programı'na gelince, 2002 yılı Mali İşbirliği Programıçerçevesinde, Türkiye için Çevre Alanında Kapasite Geliştirilmesi Projesi; 2003Yılı Mali İşbirliği Programı kapsamında Hava Kalitesi ve Atık Yönetimi AlanındaTürkiye’yeDestekProjesi ve2004YılıMali IşbirliğiProgramıkapsamındadaÇevre

Tablo 1 : Uyum maliyetleri

Sektör Toplam Personel Toplam Teknik Toplam Yatırım Toplam Maliyeti (Yansıtma Destek (Yansıtma Maliyeti Maliyet ve Uygulama) ve Uygulama) (2003 Avro fiyatları) Milyon Avro Milyon Avro Milyon Avro Milyon AvroYatay 4,9 37,8 - 42,62Hava 46,3 12,0 891,0 949,3Atık 342,9 22,0 7.910,0 8.274,9Su 0,9 11,9 9.054,2 9.066,9Doğa 420,5 1.314,6 0 1.735,1Endüstri 30,8 16,9 1.480 1.527,7Kimyasallar 140,9 11,2 0 152,2ve GDO’larNükleer 1,8 8,1 0 9,9GüvenlikGürültü 29,1 5,4 44,1 78,5Toplam 1.018,1 1.439,9 19.283,4 21.741,4



ve Orman Bakanlığı’nın Özel Atık Yönetimi ve Gürültü Yönetiminde KapasitesininGüçlendirilmesiProjesiönerilmişvekabuledilmiştir.

2002 Mali İşbirliği Programı kapsamında desteklenen kapasite geliştirilmesi projesidört bileşenden oluşmaktadır. Bu proje, halen yürütülmektedir. 2003’te başlayıp2005 yılı sonunda tamamlanacaktır. Bu dört bileşenin başlıkları; yüksek maliyetliçevreselyatırımlarınplanlanması, ikibileşendenoluşançoktaraflıçevreprogramları,doğakoruma,kurumsalyapılandırmaveçevreselbilgiyeerişimdir.Buprojeyle,yasal,kurumsal,teknikveyatırımalanında,Türkiye’deçevrealanındauyumlaştırmasürecindekapasite geliştirilmesi ve çevre müktesebatının etkin uygulanmasının sağlanmasıhedeflenmektedir.Tablo3,projelerindetaylarınısunmaktadır:

Yüksek Maliyetli Çevresel Yatırımların Planlanmasına Destek Projesi kapsamındayüksek maliyetli yatırım gerektiren direktiflere ilişkin detaylı bir uygulama planıhazırlanmaktadır.Öncelikleprojelerbelirlenmektedir.Aynı şekilde,Türkiye’deörnekolabilecek altı yatırım projesi, ÇED ve fizibilite raporlarıyla birlikte hazırlanacaktır.Bu altı yatırım projesi;Tokat-Atıksu, Nevşehir-Atıksu, Kuşadası Katı Atık Yönetimi


Tablo 2: 2002 Yılı Mali İşbirliği Programı kapsamında desteklenen kapasite geliştirme projesi bileşenleri Bileşen Adı Başlama Tarihi/Bütçe Amaç1 Yüksek Maliyetli Çevresel 10 Kasım, 2003 Türkiye'nin yüksek maliyetli AB Yatırımların Planlanmasına Destek 5,8 milyon € çevre direktifleriyle uyumunu ve yüksek seviyede çevre korumayı sağlamaktır.

2.1 AC-IMPEL Ağı ile Çevre 19 Ocak, 2004 Türkiye’de çevre müktesebatının Mevzuatının Uygulanması 750.000 € uygulanabilmesi ve izin, izleme, ve Yürütülmesinde Kapasitenin denetim ve yaptırım Geliştirilmesi prosedürlerini hazırlama konusunda AB müktesebatına uyum konusunda kapasitenin geliştirilmesi hedeflenmektedir

2.2 Bölgesel Çevre Merkezi'nin 1 Nisan, 2004 STK, kamu kurumları,özel sektör (REC) Kurulması 2,3 milyon € ve çevreyle ilgili diğer paydaşlar arasında işbirlğini güçlendirerek Türkiye'nin çevresel problemlerini çözmesine yardımcı olmak hedeflenmektedir.

3 Kuş ve Habitat ve Direktifleri ile 9 Mart, 2004 AB Kuş ve Habitat Direktifleri'nin CITES Sözleşmesi'nin Uygulanması 5,5 milyon € uygulanması için gerekli için Twinning Desteği kapasitenin oluşturulması hedeflenmektedir.

4 Kurumsal Yapılanma ve Çevresel 1 Haziran, 2004 AB Çevresel Bilgiye Erişim ve Bilgiye Erişim 2,2 milyon € Raporlama Direktifleri ile tam uyumun sağlanması, söz konusu uyum için gerekli sistemin ve araçların oluşturulması ve Türkiye’de güvenilir ve güncellenmiş çevresel bilgiye erişim için gerekli kapasitenin ve altyapının kurulması hedeflenmektedir.


Çanakkale-Katı AtıkYönetimi, Karabük-Hava Kirliliği İzlenmesi Projesi ve DilovasıEndüstriyelKirlilikKontrolüprojeleridir.2005MaliİşbirliğiProgramıkapsamındada,bunlardandörtproje,katıatıkprojeleriveatıksuyönetimiprojeleri,bakanlığımızcaönerilmiştir, değerlendirme aşamasındadır.Tablo 3'te ikinci maddede yer alan ÇokTaraflıÇevreProgramları'nınikibileşendenoluştuğundanbahsetmiştim;bunlardanilki,tabloda2.1olarakgördüğümüz,"AC-IMPELAğıileÇevreMevzuatınınUygulanmasıveYürütülmesindeKapasiteninGeliştirilmesiProjesi"dir.Diğerbileşende,bugünburadaolmasebebimiz;BölgeselÇevreMerkeziTürkiyeOfisi’ninkurulmasıdır.Doğakorumabileşenide,aynışekildeikialtbileşendenoluşmaktadır.Buradaamaç,ilkinde,kuşvehabitatdirektiflerinin,ikincibileşendedeCITESSözleşmesi’nebağlıyönetmeliklerinvedirektiflerinülkemizmevzuatınaaktarılmasıveetkinuygulanmasınınsağlanmasıdır.2004yılındabaşlamışolanbireşleştirmeprojesidir.Tablonunensonundakiprojede,kurumsal yapılanmave çevresel bilgiye erişimprojesidir.Tümbuprojeler, 2005yılısonuitibariyletamamlanacaktır.Sizlere,2003YılıMaliİşbirliğiProgramlamasıkapsamındakabuledilenprojemizolanhavakalitesiveatıkyönetimikonularındaTürkiye’yedestekprojelerindenbahsetmekistiyorum. Bu projeler, 2004-2006 yılları arasını kapsayacaktır. Bu bileşenlerdehem hava kalitesi hem de atık sektörü altında, AB direktiflerinin yansıtılması veuygulanmasınınsağlanmasıhedeflenmekteveprojelereşleştirme(twinning)desteğiyleyürütülmektedir. Eşleştirme ortağı olarak da Almanya Hükümeti seçilmiştir. Sonolarak,Maliİşbirliği2004yılıProgramıçerçevesindedesteklenen,özelatıkyönetimi,gürültü yönetimi ve kimyasallar bileşenlerinden oluşan bir proje de, 2005-2007yıllarını kapsamakta ve bu bileşenler için aynı şekilde eşleştirme mekanizmasından

yararlanılmaktadır. Yalnız burada kimyasallar bileşeniiçinhizmetihalesindenyararlanılacaktır.Buözelatıkvegürültüyle ilgili direktiflerin uyumlaştırılması projeningenelhedeflerindendir.2002 Mali İşbirliği programıyla beraber, doğa korumabileşeniiçin,eşleştirmemekanizmasındanyararlanılmıştıve partner olarak Almanya seçilmişti. 2003 ve 2004programları kapsamında, aynı şekilde, eşleştirmemekanizmasından yararlanılmaktadır. Bu eşleştirmeprojeleriyle,havakirliliği,doğakorumaveatıkyönetimive gürültü kontrolü altında, yani 2003 ve 2004 Maliİşbirliği programları dahilinde sunduğumuz projelerkapsamında, toplam 14 adet direktif uyumlaştırmasıyapılacaktır.Bu14adetdirektife,hizmet sözleşmesiyle,hizmet ihalesiyle yürütülecek olan kimyasallar sektörüaltındakidirektiflerdedahildir.Bakanlığımız koordinasyonunda, ülkemizin faydalanıcıolduğuLIFE3.ÜlkelerProgramıkapsamındada;2001yılında "Koku Emisyon ve İmisyonlarının YönetimPolitikaları Projesi," "Türkiye’de Çevre KontrolününGüçlendirilmesi ve Gölbaşı Ulusal Çevre ReferansLaboratuarlarınınYapılandırılması Projesi," "Türkiye’deKatıAtıkYönetimKapasitesininOluşturulmasıProjesi"ve "İstanbul’da Entegre Sağlıklı Atık Yönetimi Projesi"olmaküzeredörtadetprojekabuledilmiştir.2002 yılında, "Ölüdeniz Lagünü'nün Deniz ÇevresiKorunması Projesi," 2003 yılında bakanlığımızcaönerilmişolan"SEVESOIIDirektifininYakınlaştırılmasıProjesi,"ÇukurovaÜniversitesitarafındanönerilmişolan"Türkiye’de Zirai Artıkların Kullanımı Projesi;" 2004yılındadaABTarımMevzuatıkonusundaKOBİ’leriçin


Evren SAPMAZ VERALÇevreveOrmanBakanlığı


bilgisistemioluşturulmasıileilgilibirproje,HacettepeÜniversitesitarafındanönerilmişve kabul edilmiştir. REC tarafından önerilen "Türkiye’de Sürdürülebilir KalkınmaEtkinlikleriiçinEğitiminDesteklenmesiProjesi-YeşilKutuTürkiye,"LIFE3.ÜlkelerProgramıkapsamındadesteklenmektedir.ÜlkemizinLIFEprogramıkapsamındaprojesunmakapasitesininarttığıifadeedilmektedir.Sonolarak,HollandahükümetiyleMATRAİkiliİşbirliğikapsamında,bakanlığımızcasunulmuş, önerilmiş ve kabul edilmiş projelerden bahsetmek istiyorum. Bunlarınbütçesi, mali işbirliği programları kapsamıyla karşılaştırıldığında genel olarak dahadüşüktür.2002MATRAProgramıkapsamında, "Türkiye’deSuÇerçeveDirektifininUygulanması Projesi," 500.000 Avro’luk bir bütçeye sahipti. "ÇED DirektifininUyumlaştırılması ve Uygulanması Projesinin," 850.000 Gulden’lik bir bütçesi vardı.400.000Avro’luk"Türkiye’deStratejikÇEDDirektifininÜstlenilmesiveUygulanmasıProjesi" ve "Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrol Direktifinin Üstlenilmesine İlişkinKapasiteGeliştirmeProjesi"vardır.Budörtproje,2002MATRAProgramıkapsamındaönerilmişveuygulanmıştır.2003MATRAProgramıkapsamında,"KullanılmışPillerveAkülerveAtıkElektrik/ElektronikEkipmanlarınınYönetimiiçinbirSistemKurulmasıProjesi," 450.000 Avro’luk bir bütçeye sahiptir. "ÇED Eğitim ve EnformasyonMerkezi’nin Kurulması Projesi" ise - ÇED’in uygulanması için idari kapasiteninarttırılması, 2003 tarihli Ulusal Program'ımızdaki önceliklerden biriydi- 450.000Avro’lık bütçeye sahiptir. 2004 Programı kapsamında, "Kabuklu Deniz ÜrünleriSuları için Deniz ve Kıyı Yönetimine Yönelik Kapasite Geliştirilmesi Projesi," dahadüşük bütçeli, 200.000 Avro’luk; ve "Sulak Alan Eğitim Merkezi için KapasiteninOluşturulması,GerekliAltyapıveMekanizmalarınTamamlanmasıProjesi"ise650.000Avro’lukprojelerdir.Projelerimizle ilgili son gelişmeleri takip etmek ve mevzuat uyum durumuna ilişkinbilgi almak isterseniz, bakanlığımızın web sayfasını (www.cevreorman.gov.tr) ziyaretedebilirsiniz.



Sorular ve Yanıtlar

SORU 1, Bir katılımcı: Acaba AB uyum sürecinde Çevre ve Orman Bakanlığı’ncayürütülen çalışmalar kapsamında,ÇED işleriyle ilgili diğer kamukuruluşlarınınÇEDeğitimidevarmı?Yanibaşkakamukuruluşlarınadabueğitimivereceklermi?

YANIT 1, Evren SAPMAZ VERAL: MATRA Projesi kapsamında "ÇED EğitimMerkezi’nin Kurulması Projesi" kabul edilmişti. Bu merkezden öncelikle bakanlığımızfaydalanacak, ancak biliyorsunuz ÇED sürecinde diğer kurum ve kuruluşlardan dakomisyonüyeleriolduğuiçinelbetteonlarıdaiçeriyor.Bununlailgiliolarakilgilikurumvekuruluşlarladatemasageçilip,buprojehakkındabilgiverilecektir.

SORU 2.1,Ganime GÜZEL, İller Bankası: SuÇerçeveDirektifi’ninuyumlaştırılmasıkonusunda Çevre Bakanlığı’nın yürüttüğü 2002 Programı kapsamında bir proje var.Bunun dışında bizim de paydaş olduğumuz, "Yüksek Maliyetli Çevre YatırımlarınınPlanlanmasına Destek Projesi kapsamında" bir direktif uyumlaştırma çalışmasınısürdürüyorlar. Dışişleri Bakanlığı’nın koordinasyonunda da su mevzuatı ve yapılanmakonusunda bir çalışma yürütülüyor. Tüm bu farklı çalışmaları bir çatı altında nasıltoplayıp,nasılbirbirleriyleörtüştürecekleracaba?

(Oturum yöneticisi soruyu katılımcılar içinde bulunan Çevre ve Orman BakanlığıDışilişkiler ve AB Dairesi Başkanlığı AB Şube Müdürü Sayın Müjgan Kunt’ayönlendirir.)

YANIT 2.1, Müjgan KUNT, Çevre ve Orman Bakanlığı: Biliyorsunuz 2002 yılındayürütülenMATRAProjesi,DevletSuİşleriGenelMüdürlüğüileortaklaşagerçekleştirildi.Bunun sonuçları kapsamında zaten bir Başbakanlık genelgesiyle sizin bahsettiğiniz butek çerçeve, yaniTürkiye Cumhuriyeti’nin hem idari anlamda nasıl yapılanacağı hemdenelerinbundansonraçalışılmasıgerektiğiABGSkoordinasyonundayürütülecek.Buçalışmalaradabaşlandı.Çevre veOrmanBakanlığıdabu çalışmaların içinde aktif rolalıyor.

SORU 2.2,GanimeGÜZEL: Biryandandabu"YüksekMaliyetliÇevreYatırımlarınınPlanlanmasınaDestekProjesi"kapsamında çalışmagruplarıbazındabir takımdirektifuyumlaştırmalarıdadevamediyor.Sanıyorum,ÇerçeveDirektifdebunun içinde.BizİllerBankasıolarakbuçalışmagruplarınaelimizdengeldiğincekatılmayaçalışıyoruzamasankiherbirinibirbaşkakurumkoordineediyormuşgibi.Bunlarnasılörtüşecek,nasılbirarayagelecek?Endişemizbudur.

YANIT 2.2,Müjgan KUNT,Yapılan tümbuçalışmalarınve "YüksekMaliyetliÇevreYatırımlarının Planlanmasına Destek Projesi"nin altında da bir çalışma grubu var vebu çalışma grubunun içinde de yine Dışişleri Bakanlığı temsilcileri müdahil olarakbulunuyorlar.Buçalışmalarınsonucunda,2005Maliİşbirliği’neÇevreveOrmanBakanlığı

Oturum I

Türkiye ve Avrupa Birliği Uyum Süreci



tarafındanbirprojeönerisisunuldu.DışişleriBakanlığı’nınşuandayürütücüpozisyonundaolduğubirçalışmagerçekleştiriliyor.BelkibusorularıncevabıMithatBey’dedir;çünküsukonusu,ülkemizdeteknikkonularındışındapolitikunsurlarıdaiçeriyor;bunedenlecevabıÇevreveOrmanBakanlığı’ndanziyade,DışişleriBakanlığı’ndanalabilirsinizdiyedüşünüyorum.

SORU 3, Bir katılımcı: Geçiş dönemi için daha spesifik planlarınız olup olmadığınıöğrenmek istiyorum. 2032 yılına kadar finansman için bir stratejiniz olduğundanbahsettiniz ve hiç kuşkusuz geçiş dönemi için plan yapıyorsunuz. Hangi alanlardaolacağınıbiliyormusunuz?

YANIT 3,Evren SAPMAZ VERAL:Bunlarıbelirlemeküzeregeçişsüreciiçindevamedençalışmalar var; "Entegre Çevresel Yakınlaştırma Stratejisi Projesi"nden alınan sonuçlarçerçevesinde,geçişdönemleri içintahminlermevcuttur,fakatbutahminlerpekdetaylıdeğildir.Adayülkelerleveyeniüyedevletlerlehalihazırdaikiliilişkilerimizvar;bunedenlebuülkeleringeçişdönemideneyimleriniöğrenmekistiyoruz.Bildiğimizkadarıyla,geçişdönemleri özellikle yüksek maliyetli çevre yatırımları direktifleri açısından çok zorludönemler.Uygulamanıntoplammaliyetiçokyüksektir;bunedenlegeçişdönemiyleilgiliolarakmümkünolduğuncauzunzamanımızolsunistiyoruz.

SORU 4,Süleyman BULUT,Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı: ÇevreveOrmanBakanlığı’nda,özellikleTürkiye’dekiçevreileilgilimevzuatınanaliziprojesiyleilgiliolarak,buprojeninsonuçlarınıveyadetaylıbilgileriniöğrenebileceğimiz,irtibatkurabileceğimizbirtemasnoktasıyadakişivarmı?Çünkü,bilindiğigibi,Türkiye’dekiçevremevzuatınınfarklı sektörlere olacak etkisi konusunda büyük bir bilgi eksikliği var. Özellikle farklısektörlerden;meselamadencilik sektöründen, çevremevzuatınınuyumlaştırılmasındankendilerininnasıletkileneceklerinedairciddisorularalıyoruz.Bukonudabizedahadetaylıyardımcıolabilecek,biraçılımsağlayacakşekildebirtemasnoktasıönerebilirmisiniz?

YANIT 4,Evren SAPMAZ VERAL:"ÇevreMevzuatınınİncelenmesiProjesi,"sonuçlanmışbirprojeolduğuiçin-2002yılındatamamlandı-finalraporuzatenwebsitemizdenteminedilebilir. Ancak sonuçlar 2001 Avro fiyatları ve maliyetleriyle verilmekte, o yüzdengünceldeğil.Onundışındaprojeyleilgilidahagenişkapsamlıbilgiyeerişmekisterseniz,bizimDışİlişkilerveAvrupaBirliğiDairesiBaşkanlığı’ndakiABileİlişkilerŞubesi’ndenherhangibiriyletemasageçerseniz,istediğinizbilgileriverebiliriz.

SORU 5, Jerzy JENDROŚKA, Jendrośka Jerzmanski Çevre Hukukçuları, Polonya: Sunumunuzdanidariyapıyıpekiyianlayamadım.Sorumşu:birçokülkedemüktesebattankaynaklanan yükümlülüklerin bir kısmı en nihayetinde yerel otoriteler tarafından elealınması gerekecekolanyükümlülüklerdir.Benburadaki yapıyıbilmiyorum.Örneğin,atıksuarıtmatesisleridiyelim.BensadeceTürkiye’dekiyapıyıöğrenmekistiyorum;yerelhalkınatıksuarıtmatesislerinesahipolmasınısağlamayayöneliktümsorumlulukmerkezikurumlarınmı?Yoksabuyerelyönetimlerinsorumluluğumudur?Bunlarınbütçelerinedir?Eğer,birçokülkedeolduğugibi,buyerelyönetimlerinsorumluluğuise,buyönetimlerinbundakipayınınasılhesaplıyorsunuz?Çünküaçıktırki,AvrupaKomisyonu’ndangelenfinansmanherşeyikarşılayamaz,ozamandaelinizdekiyerelbütçedenfinansmantahsisetmenizgerekir.EnazındanPolonya’dabizimkarşılaştığımızsorunbu.

YANIT 5.1,Evren SAPMAZ VERAL:Atıksularlailgiliçalışmalarzaten"YüksekMaliyetliÇevresel Yatırımların Planlanması Projesi" kapsamında detaylı olarak yapılıyor ve buprojeyle,hemmerkezihemdeyerel yönetimdekikapasiteninarttırılmasıhedefleniyor.Atıksularlailgilibirincisorumluluk,belediyelereait;amapaydaşkuruluşlardaçok.ÇevreveOrmanBakanlığı,yatırımcı,uygulayıcıbirbakanlıkdeğilamagenelolarakstratejiyi



belirleyebiliyor.Diğerülkelerlekarşılaştırıldığındabirebirsorumlulukdahafarklıbizimülkemizde. Bu konuda da zaten yerel kapasitenin arttırılmasına yönelik çalışmalar dadevamediyor.

Ganime GÜZEL:İllerBankası,altyapıihtiyaçlarınıngiderilmesiiçinbelediyelerdentalepgeldiği takdirde,yatırımlarınayardımcıolabiliyor.İllerBankası’nındevreyegirebilmesiiçin,önceliklebelediyelerinbukonudagerekatıksuarıtma,gerekiçmesuyugereksekatıatıkkonularındayatırımagitmekiçinİllerBankası’nataleptebulunmalarışart.

Cihangir CİHANGİROĞLU,Kültür ve Turizm Bakanlığı: İllerBankası’ndakinebenzerbiruygulama,KültürveTurizmBakanlığı’ndadagerçekleştiriliyor.İlgiliyerelyönetimlerin,valilik veyabelediyelerinmüracaatları üzerinebelediye alanları içindeki atık su artımatesisleriveyakatıatıktesislerinebütçemizimkanlarıdahilindeödenekaktarıyoruzveyateknik elemanlarımızla proje desteği sağlıyoruz. Bunların dışında, Kültür ve TurizmBakanlığıanapolitikalarındanbiride,kültürveturizmkorumavegelişimbölgelerindekitümaltyapılarınprojelendirilmesiveuygulamasıçalışmaları.Bunlarıniçindenbirtanesideatıksuarıtmatesisiyapılması,projelendirilmesivedesteklenmesi.Bunlaradateknikvemaddidestek,yineaynışekildebakanlığımıztarafındanverilmektedir.

Hayati ÇETİN, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı:Bendebukatıatıklarınbertarafınaenerjiboyutuylailgiliaçıklıkgetirmekistiyorum.Katıatıklardançıkangazların,özelliklemetan gazının enerjiye çevrilmesi için önemli bir talep var. Bu konuda da özellikleEnerjiPiyasasıDüzenlemeKurumu’ndanlisansalıp,bakanlığımızayapılanmüracaatlargüngeçtikçeartmaktadır.Bukapsamdada,detaylarınıtamolarakbilmediğim,HazineMüsteşarlığı teşvikleri var. Böyle bir çalışma da bizim nezdimizde yürütülüyor vekolaylıklardasağlanıyor.

Sedat ÇAL, Hazine Müsteşarlığı: Ben de çevre yatırımları konusundaki yanıtlara birilavedebulunmakistiyorum.ÇevreyatırımlarınınTürkiye’dekitoplamboyutu60milyarAvro’lara çıkacak büyüklüğe ulaştığı için, AB’den gelecek yardımların veya hibelerinmiktarlarınıngöreceliolarakdüşüklüğüdikkatealındığında,bunayönelikbir çalışma,gerekDPTMüsteşarlığı,gerekHazineMüsteşarlığıvegerekdiğerilgilikurumlarnezdindehalihazırdasürdürülmekte.Sorugayetaçıktıaslında,eğerbubelediyeninsorumluluğuise,obeldedeyaşayanlarbunugerçekleştirecekmaddiolanağasahipolabileceklermi?Bununbedelini ödeyebilecekler mi? Merkezi hükümet ne kadar buna destek sağlayabilecek?AB’den gelecek hibelerin bütün çevre yatırımlarını kapsayamayacağı açık; o nedenle,Türkiyeçapında,buhibeleridiğerkrediolanaklarıvebütçeimkanlarıyladestekleyerekbirneviharmanlamaşeklindeenuygunçözümübulmayayönelikçalışmalarhalihazırdayürütülmekte.


Hayati ÇETİN, EnerjiveTabiiKaynaklarBakanlığı

Konferansın ikinci oturumu, Avrupa Komisyonu yetkilileri ve REC ÇevreHukukuuzmanlarınınkatılımıilegerçekleştirildi.ABçevremüktesebatıvepolitikalarınındetaylı biçimde incelendiği sunumları takiben, Türkiye’ninmevcut uyum durumunun analizi eşliğinde ve AB’nin gelecek dönemstratejisiçerçevesindeTürkiye’ninnasılbiryolalmasıgerektiğitartışıldı.

Oturum II Çevre Alanında

Avrupa Birliği Uyum Süreci


Avrupa Komisyonu Çevre Genel Müdürlüğü’ndeTürkiye, SivilToplum Kuruluşları,Bölgesel Çevre Merkezi ve Avrupa Çevre Ajansı Masası Sorumlusu olarak görevyapıyorum.TürkiyeMasasıSorumlusu,Türkiye’dekimerkeziidareveBrüksel’dekidiğerkomisyonbirimleriiçinÇevreGenelMüdürlüğü’ndekiirtibatkişisianlamınageliyor.Çevrekonusundamüzakerelerebaşlarbaşlamaz,çevrealanındauyumlaştırmasürecindeyeralantümbukurumlarlaçokyakınbirilişkiiçinegireceğiz.Bugünküsunumumdasizlere bu sürece genel bir bakış sunacağım. Sunumda ana hatlarıyla terminoloji,uyumlaştırma süreci ve temel sonuçları, çevre müktesebatına uyumun yararları, yeniüyeülkelerindeneyimleri,müzakereler,AB-Türkiyeilişkilerininmevcutdurumundanbahsedeceğimveönerilerimiziaktaracağım.

“Uyumlaştırma”yada“uyumlaştırmasüreci”terimlerinikullanırkennedemekistiyoruz?Bildiğinizgibi,ABüyedevletlerdenoluşmaktadırveAB’yekatılmakisteyenherülkeulusalyasaçerçevesini, farklıkuralveprosedürleriniABmüktesebatı ileuyumluhalegetirmekzorundadır.ABmüktesebatıdediğimizde,şuandaAB’deyürürlükteolantümmevzuatıkastediyoruz.Uyumlaştırmasürecidevamlıbir süreçtir;yani,uyumlaştırmasürecinibaşlatanheradayülke,busürecinAB’yekatılımlasonaermediğinianlamalıdır.Bu süreç devam eder ve tüm üye devletlerin AB’de kabul edilen yeni mevzuatlarıkendiülkemevzuatlarınaaktarmasıgerekir.Uyumlaştırmasürecininanahtarparçalarıaktarma, uygulama ve yürütmedir. Aktarma, yasaların ulusal düzeye getirilmesi, ABçevremevzuatınınanailkelerininulusalyasalçerçeveyedahiledilmesianlamınagelir.Uygulama,dahaçokbenimsenenmevzuatınpratikuygulaması ile ilgilidir,bununneanlamageldiğikonusunadahasonratekrardeğineceğiz.Sonolarakiseyürütme,kabuledilenmevzuatındoğruuygulanmasınısağlamakveayrıcaçevremevzuatınauyulmamasıdurumundauygulanacakbazıcezalarıngetirilmesidemektir.

Çevre alanında uyumlaştırma büyük zorluklar içerir. Sadece aday ülkeler için değil,müzakere edilmiş ve bu nedenle de belli bir geçiş dönemine tabi olan belli konularüzerindehâlâçalışmakzorundaolanyeniüyedevletleriçindezorludur.Uyumlaştırmadediğimizde,başlıcaüçzorluktanbahsedebiliriz:

1. Mevzuata ilişkin zorluklar:Çevremüktesebatıtümdüzeltmelerveteknikuyarlamalardadahilolmaküzere500’üaşkınmevzuatparçasındanoluşmaktadır.

2. Kurumlar: Çevre mevzuatının uygulaması, her bir ülkede uygun bir kurumsalortam gerektirmektir. Bu ortam mevcut değilse, yaratılması gerekir; mevcutsa dagüçlendirilmesigerekir.Kurumsalyapı,merkeziidare,bölgeselveyerelyönetimlerveçevremevzuatınınuygulanmasındayeralanfarklıkurumvekuruluşlarıkapsar.Ayrıca,işçevrelerindeçevreyönetimineönemverilmesigerekmektedir.Farklıkurumlararasındailetişim,uyumlaştırmasürecininçokönemlibirparçasıdır.Bunedenle,ülkelerin,farklı

Avrupa Birliği Uyum Sürecine Genel Bir BakışDagmar KALJARIKOVÁ AvrupaKomisyonu,ÇevreGenelMüdürlüğü,TürkiyeMasasıSorumlusu

Oturum IIÇevre Alanında


OT U R U M I I : Ç E V R E A L A N I N DA AV R U PA B İ R L İ Ğ İ U Y U M S Ü R E C İ


paydaşlarısürecedahiledebilecekleribazımekanizmalaroluşturmalarıgerekmektedir.Farklıpaydaşlarderkensiviltoplumkuruluşlarından,işsektöründenvediğerbirçokortaktanbahsediyoruz.

3. Mali zorluklar:Türkiye’de,tamuyumiçintahminedilenmaliyetyaklaşık30milyarAvro’dur;buçokönemlibirzorlukturveuyumlaştırmasüreciiçinoluşturulacakolanstratejikyaklaşımdabununuygunşekildeyansıtılmasıgerekmektedir.

Katılımstratejisiiçindeuyumlaştırmasürecindeanailkelerkonusu,temelolarakadayülkelerle ilgilidirve tümABmevzuatınınaktarımının,katılımakadar tamamlanmasıgerekmektedir.ABçevremevzuatınınpratikuygulamasınında,müzakereleretabiigeçişsürelerineyadaAB’yekatılımiçinpotansiyeltarihinsonrasınadenkgelenbellitarihlerAB çevre mevzuatında belirtilmemişse, katılıma kadar tamamlanması gerekmektedir.Uygulama süreci içinde bir çeşit önceliklendirme olmalıdır; uygulama için stratejikyaklaşımı hazırlarken de AB çevre mevzuatının bazı kısımlarının katılıma kadartamamenuygulanmasıgerektiğininaltıçizilmelidir.Bu, sonraki tarihlerekaydırmayayönelik müzakere olanağı olmadığı anlamına gelmektedir. Çevre mevzuatı parçaları,havavesusektörüileatık,çevreseletkideğerlendirme,bilgiyeerişimvedoğakorumamevzuatındaki çerçeve mevzuatlardır. Uluslararası sözleşmeler ve sınır-aşırı kirliliğinazaltılması ise potansiyel katılım tarihine kadar yerine getirilmesi gereken bir başkaönceliktir. Sanayi veTek Pazar’la ilgili mevzuat da çok önemlidir ve katılıma kadaryerinegetirilmesigerekmektedir.Yetersizidariyapılarlailgilimüzakereolanağıyoktur.

AB mevzuatının uygulanması için gerekli olacak tüm kurumları oluşturma yönündeçokbüyükbirihtiyaçvardır.Uyumlaştırmasürecineilişkinsonilke,1998’deKonseytarafındankabuledilenKatılımStratejisi’ndeyeralır:Bunagöre,tümyeniyatırımlarınABçevremüktesebatınauymasıgerekmektedir.BuilkeninözellikleABfinansmanıileyürütülenyatırımlariçingeçerliolduğunudabelirtmekgerekir.KonseyveKomisyontarafından,buyatırımlarınözellikleÇEDdirektifiveilgilisektörelmevzuatlarlauyumiçindeolmasıgerektiğiyönündeaçıkbiryönlendirmevardır.

Uyumlaştırmasüreciiçinstratejikyaklaşımdanbahsederkenveuyumlaştırmaiçinstratejihazırlanırkengözönüne alınması gerekenbelli politik vekurumsal etkilerolduğunudaunutmamalıyız.Her şeydenönce,biröncükurumunbelirlenmesi gerekmektedir.Çoğu zaman bu, çevre konularından sorumlu kurumdur, ancak uyumlaştırmasürecine kimin öncülük edeceğini kararlaştırmak ülkelerin kendilerine kalmıştır. Birbaşka önemli kısımdauyumlaştırma sürecinde ana oyuncuların belirlenmesidir.Bu,merkezi düzeydeki diğer kurumlar, diğer bakanlıklar ve kuruluşlar, bölgesel ve yereldüzeydekidiğerotoriteler,özelsektörvesiviltoplumkuruluşlarıanlamınagelmektedir.Ayrıca, farklı ortaklar (uyumlaştırmadan sorumlu yetkili otorite ile diğer paydaşlar)arasında,uyumlaştırmaylailgilibilgilerinpaylaşımıvedağıtımıiçinbirdiyalogolmasıgerekmektedir.

Uyumlaştırmasürecininmalietkilerinegelirsek,çevrealanınınuyumlaştırmasürecindebüyükbirzorlukoluşturduğundanvemaliyettahminlerininnekadaryüksekolduğundanbahsetmiştik.Farklıülkelerdebuzorluklakarşılaşıyorsunuz;kezayeniüyedevletlerdeveTürkiye’dededurumböyleolmuştur.Bunedenle,çevreyatırımlarınayönelikbirstratejiiçinhazırlıklara ihtiyaçvardırvebustratejideözelleştirmenindegözönünealınmasıgerekmektedir. Ayrıca, belli başlı direktiflerin katılıma kadar tamamen uygulanmayabaşlanması ve müktesebatla uyumun da buna yansıtılması gerekmektedir. AB, çevremevzuatınatamuyumsağlamakkonusundayardımcıolmakamacıylaTürkiye’yemalikatkıdabulunacaktır;ancakAB’dengelecekbufinansmankaynağıtamuyumiçinyeterliolmayacaktır. Bu nedenle, iç kaynaklardan ve uluslararası mali kuruluşlardan farklımali kaynakları seferber etmekönem taşımaktadır.Buna ekolarak, farklı finansmankaynaklarınınçoketkinbirşekildekullanılabilmesiiçin,çevreyatırımlarınayönelikbirstratejioluşturulmasınışiddetletavsiyeediyoruz.



Şimdiye kadar sadece AB çevre mevzuatında yer alan yükümlülüklerden bahsettim.AncakABçevremevzuatınauygunluğusağlamanınbellifaydalarıdavardır,vebufarklıkurumlarilekamuvegenelanlamdasiviltoplumarasındakidiyaloğunçokönemlibirparçasıdır.ABçevremevzuatınauygunluk,Türkiye’yeekonomiaçısındandabirçokyararsağlayacaktır.Ayrıca,yalınlaştırılmışveşeffaflaştırılmışprosedürlergetirecektir;örneğin,IPPC Direktifi, sağlıklı ve güvenli ürünlerle birlikte modernize, verimli ve rekabetçiendüstriler,ekonomininyenidallarıolarakeko-hizmetleringeliştirilmesi(temelolarakambalajvegeridönüştürmesektörlerinde)veetkinmaliyetlivesürdürülebilirbirçevrealtyapısıgerektirmektedir.

Yeniüyedevletlerdeyaşanandeneyimlerhakkındabirkaçnoktayadeğinecekolursak,uyumlaştırma sürecininbaşındaveayrıcayeniüyedevletlerleyapılanmüzakerelerde,yeni üye devletlerin hemen hemen hepsinde çevre konularından sorumlu kurum,ÇevreBakanlığıolmuştur.Bakanlığınrolübaşlardaçokgüçlüdeğilken,uyumlaştırmasürecinin ve müzakerelerin tamamlanmasından sonra, sürecin Çevre Bakanlığıtarafındansahiplenilmesiiçinbiraltyapıoluşturulmuştur.Böylece,tümülkelerdeçevrebakanlıklarınınrollerişimdiçokdahaiyidir.

Uyumlaştırmasüreciveçevreyatırımlarıiçin,yeniüyedevletlertarafındanstratejikbiryaklaşımgeliştirilmiştirveABçevremevzuatınınaktarımıkatılımakadartamamlanmıştır.Elbettebazıistisnalarlabirlikte,uygulamabüyükölçüdetamamlanmıştır.ABmevzuatındaileride uygulamaya yönelik başka tarihler belirtilmiş olabilir. Bu eksikliklerin nasıldüzeltileceğinedairçözümyollarıbulmayaçalışılmaktadır.

Taramauygulamasından sonra,Türkiye tarafındanpozisyonbelgelerihazırlanacaktır.Uygulanmaktaolduğuşekliyle,adayülkeninçevremevzuatınatamuyumiçinnetbirzaman çizelgesi belirtmiş olduğu bir pozisyon belgesi hazırlaması gerekir. Pozisyonbelgelerinin Komisyon tarafından alınmasının ardından, müzakere belgeleri denilenortak pozisyon belgeleri komisyon tarafından hazırlanacaktır. Müzakere belgeleri,pozisyon belgelerini ve teknik istişareleri temel alacaktır. Bunlar fasıllara görehazırlanacaktır.Müzakerelerinbitişinevekatılımakadartümmüzakeresüreciboyunca,TürkiyetarafındakigelişmelerdüzenliolarakizlenecekvesonuçlarıdüzenliaralıklarlayayınlananKomisyonraporlarınadahiledilecektir.

Müzakerelerin ana oyuncusu, taramadan sonra pozisyon belgesini hazırlayan adayülkedir.Adayülkeiçin,anamüzakereortaklarıABÜyeDevletleridir.ABÜyeDevletleri,Komisyon, Genişleme Genel Müdürlüğü ve Çevre Genel Müdürlüğü tarafındanhazırlananortakpozisyonlarıonaylayacaklar vebelli yükümlülükler ile adayülkedengelengeçişdönemitalepleriüzerindeoldukçaayrıntılıtartışmalaryapacaktır.Tümsüreçboyunca, Avrupa Parlamentosu’nun müzakere sonuçları hakkında bilgilendirilmesigerekmektedir.Deneyimlerimizebakarakşunusöyleyebilirizki,AvrupaParlamentosuçokaktiftirvebizeyanıtlamamızgerekenbirsürüsorugönderir;ayrıcafarklıülkelerdeçeşitli alanlarda meydana gelen gelişmeler hakkında da çok fazla bilgi sahibidir. Budurumda,müzakerelersırasındauygulanacakanailkelerinbaşında,çevremevzuatındankaçışolmadığıgelir.Bukonudamüzakereolanağıyoktur,bumevzuatınaktarılmasıveuygulanması gerekmektedir. AB mevzuatında aksi belirtilmedikçe ya da müzakereyetabigeçişdönemleriyoksa,katılımakadarbununtamamenaktarılmasıveuygulanmasıgerekmektedir. Geçiş dönemlerine, sadece temel olarak su sektöründe ağır yatırımdirektiflerinde ve atık su arıtma direktiflerinde izin verilmektedir. Geçiş dönemitaleplerininadayülketarafındançokayrıntılıbiruygulamaplanıeşliğindesunulmasıgerekmektedir. Söz konusu plan, mevzuata tam uyum için orta vadede atılacak araadımları da içermelidir. Ayrıca, tüm yeni yatırımların müktesebata uygun olmasıgerekmektedir.

Geçiş dönemleri hakkında biraz daha bilgi vermek gerekirse, geçiş dönemlerininzaman ve kapsam açısından sınırlı olmaları, gerekçelendirilmeleri ve net bir şekilde



tanımlanmışuygulamaaşamaları içerenbiruygulamaplanına sahipolmaları gerekir.Geçiş dönemlerinden bahsederken, örneğin IPPC Direktifinden, Komisyonun tümdirektifinuygulamasıiçingeçişdönemlerinikabuletmeyeceği,ancakbellikurulumlariçingecikmeliuygulamayayöneliktartışmalarolacağıanlaşılmalıdır.Bunedenle,adayülkebellidirektiflerdekigereklereuymakonusundasorunyaşayantesisleribelirlemeyehazırolmalıdır.Çerçevemevzuat,çevreetkideğerlendirme,bilgiyeerişimveiçpazarınişleyişiileilgilimevzuatlariçingeçişdönemlerikabuledilmez.

Aşağıdakitabloda(Tablo1),ABtarafındantümyeniüyedevletlerveikikatılımülkesiolanBulgaristanveRomanyaiçinkabultarihlerigörülmektedir.

Burada, Romanya için Kentsel Atıksu Arıtma Direktifi'ne uygunluğu sağlamak içinverilenensontarih2018’dir.AB-Türkiyeilişkilerindekidurumda,müzakerelerbuyılEkimayındabaşlayacaktır.Müzakerelerinbaşlamasındanönce,Komisyon’unKonseytarafındanonaylanacakolanmüzakereçerçevesinitamamlamasıgerekmektedir.Başkabir deyişle, müzakere çerçevesinin bu yıl Haziran ayı sonuna kadar tamamlanmasıgerekmektedir. Müzakerelerin başlamasından kısa bir süre sonra, bazı fasıllarınmüzakereye açılmasını ve çevre faslının da müzakere edilecek bu fasıllar arasındaolmasınıbekliyoruz.Henüzkararverilmişolmamaklaberaber,ancakbuçizgidehareketedebileceğimiziişaretedenbazıgöstergelervardır.

Sonolarak,Türkiye’dekiuyumlaştırmasürecineyönelikönerilerimizegeçmekistiyorum.Buradaherşeyebaştanbaşlıyorolmadığımızıgörmekgerçektensevindirici;Türkiye’deşimdiyekadarçokşeyyapılmıştır.Önemligelişmelervardırveçevresektörüneilişkinuyumlaştırma stratejisinin şimdiden hazırlanmış olduğunu öğrenmek gerçektensevindiricidir.Çevreyatırımlarıiçinbirstratejihazırlanmasınayönelikbazıçalışmalar


Direktif Kıbrıs Çek Cum Estonya Macaristan Litvanya Letonya Polonya Slovenya Slovakya Malta Bulgaristan Romanya

Uçucu Organik Bileşikler 2006 2007 2008 2005 2007 2004 2009 2009

Benzin sülfür içeriği

2006

2011

Yakma 2005 2006 2009

Sevkiyat 2007 2009

Ambalaj Atıkları 2005 2005 2005 2006 2007 2007 2007 2007 2009 2011 2009

Atık Depo Alanları 2009 2004 2012 2014 2016

Asbest 2004

Kentsel Atıksu Arıtımı 2012 2010 2010 2015 2009 2015 2015 2015 2015 2007 2014 2021

Nitratlar 2013

Bazı tehlikeli maddelerin 2007 2006 2007 2014suya deşarjı

İçme Suyu 2013 2015 2005 2021

Kuşlar 2008

Büyük Yakma Tesisleri 2007 2004 2015 2017 2007 2005 2014 2011

Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrolü (IPPC) 2010 2010 2011 2011 2011 2014

Uçucu Organik Bileşikler, 2014çözücüler

Tablo 1: AB Çevre Direktif leri için Yeni Üye ve Katılım Sürecindeki Ülkelere Verilmiş Geçiş Dönemleri Kabul Tarihleri

Hav

aA

tıkSu

Doğa

Ente

gre

Kirli

lik

Önl

eme


vardır.İnanıyoruzkibustratejideenkısazamandasonşeklinekavuşacaktır.

Türkiye’deuyumlaştırmasürecininiyileştirilmesiiçinşunlarıönerebilirim:Bazıkurum-lararasındakiiletişimivesiviltoplumlaolaniletişimiiyileştirmekçokiyiolacaktır.Buamaçla, genelolarakAB ilişkileri içinve ardındançevre ile ilgiliolarak,müzakerelersırasında, üzerinde anlaşmaya varılan konular ve farklı ortakların uyumlaştırmasürecindediğerortaklardannelerbeklediğikonusundafarklıkurumlarıbilgilendirmekamacıylabirbilgialışverişiplatformuoluşturulmasıfaydalıolacaktır.Türkiye’deyatırımstratejisinin hazırlık çalışmaları hâlâ devam etmektedir ve inanıyoruz ki bu belgeuluslararasımalikuruluşlardan,AB’denvekendiiçkaynaklarınızdanteminedeceğinizmalikaynaklarınetkinbirşekildekullanılmasındayardımcıolacakvegelecektekikatılımtarihinekadartamuyumunsağlanmasınınönünüaçacaktır.Siviltopluma,özellikledeSTK’laraamaaynızamandaözelsektörededestekverilmesiniöneriyoruz,çünküözelsektörle ilgiliçokönemliolangerekliliklerveyükümlülüklerbulunmaktadır.Elbette,uyumlaştırma süreci ve müzakere için, Çevre ve Orman Bakanlığı’nın ve diğer ilgilikurumların kapasitesininarttırılması içingereklihazırlıklarınyapılmasıvemümkünolanenkısasüredeuygulamayakonmasıgerekmektedir.Avrupa Komisyonu ve AB, Türkiye’deki uyumlaştırma sürecini desteklemeye ve buanlamdasizeteknikvemalidesteksağlamayahazırdır.


Avrupa Komisyonu Çevre Genel Müdürlüğü Türkiye Masası Sorumlusu Dagmar Kaljariková AB uyum sürecinde karşılaşılan zorluklara değindi ve Türkiye'nin uyum sürecine yönelik önerilerde bulundu.

Dagmar KALJARIKOVÁ AvrupaKomisyonu,ÇevreGenelMüdürlüğü


Türkiye’nin AB uyum sürecine, katılım hedefli yardımlardan başlayarak, bir gözatacağız.Buyardımlar,aslındaAB’ninüyeliksürecinde,1997’densonraortayaçıkanbiryaklaşım.Dahaöncekimaliyardımlardahaçoktalepgiderici,talebeyönelik,bellibirhedefiolmayanmaliyardımlardı.Ennihayetindebunlarbirhedefeyönelikyardımlarşeklinedönüştürüldü.BudaçoğunluklabilinenadıylaPHARE(PolandandHungary:Assistance for Restructuring their Economies) dediğimiz mali işbirliği yardım aracısayesindesağlandı.

Klasik olarak bu yardımları düzenleyen diğer dokümanlara ve yaklaşımlarabaktığımızzaman,katılımöncesi,KatılımOrtaklığıBelgesi,UlusalProgram,düzenliilerleme raporları ve ulusal öncelikleri görüyoruz; bütün bunların bir araya getirilipharmanlanmasından da mali işbirliği yardımları ortaya çıkıyor. Katılım OrtaklığıBelgesi’nin neler sağladığına değinmeyeceğim, sanırım yeterince bu konuda bilgisahibiyiz.

Genelolarakbaktığımızzaman,maliişbirliğininiçindebelliönceliklersözkonusu.Buöncelikler,aslında iki temelnoktadabirbirindenayrılıyor:Birincisi,gereklikurumsalkapasiteninoluşturulmasıiçinverilenyardımlar;bununiçindeadayülkelerinkanunlarıuygulayacak, bunları hayata geçirecek kurum ve kuruluşlarının idari kapasitelerininarttırılması,bunlarıngeliştirilmesivar.Aynısüreçleriçindedemokratikmekanizmalarınçalışmasıiçinyapılanteknikyardımlardiyebakabilirizbuna.AslındaRECde,birprojeolarakbununbirparçası.BununlabirliktediğermaliişbirliğialtındaÇevreveOrmanBakanlığıileveyadiğerkuruluşlarlaortakyaptığımızprojelerinçoğubutürdenprojelerve genel bir yaklaşım olarak, mali işbirliği paketinin %30’una denk gelecek şekildeplanlanmayaçalışılıyor.

İkincinokta,tümbugerekleriyerinegetirebilmekiçinihtiyaçduyulangerçekyatırımlarıiçermek durumunda olmaları. Aslında yatırımlar da kendi içlerinde ikiye ayrılıyordiyebiliriz. Bunlardan bir tanesi, kurum ve kuruluşların laboratuar ekipmanları,araçlar,bilgisayarlargibibirtakımteknikihtiyaçlarınınkarşılandığıyatırımlar;bunlardahaçokkurumsalyapıgeliştirmebileşenininbirparçasıdır.Genelliklebizimteknikyardım projelerimizde, kapasite geliştirmeyle bu tür programlar paket olarak yapılır.Bu tür yatırım içeren her türlü proje için de, aday ülkenin mali katkısı istenir. Bu,düşük maliyetli yatırımlarda %50’lik, ya da minimum %25’lik katkı anlamına gelir.Diğer daha kapsamlı yatırımlar ise, gerçekten fiziki yatırımlardır; altyapı yatırımlarıanlamında,çevreyadaulaştırmaalanındagerçekleştirilenfizikiyatırımlarıiçerir.Bunlarda,şuandakigelişimaçısındanbaktığımızdabuyardımların%70’inedenkgelir.Butürgerçek altyapıyla ilgili yatırımlarda da Komisyon’un hibe oranları, yatırımın şekline,

Türkiye’nin Çevre Alanında AB Uyum SüreciGürdoğar SARIGÜL AvrupaKomisyonuTürkiyeDelegasyonu,ÇevreveSürdürülebilirKalkınmaSektörYöneticisi





niteliğine, yatırımın kendi iç dinamiklerine ve fizibilitesine göre değişir ama buradaKomisyon’un hibesi maksimum %75’tir. Bu, yatırımın türüne göre de değişebilir vegenelolarakaşağıyadoğruiner.

Burada çok önemli bir konu var: bunlara hazırlık yapmak zorundayız. Bu projelergerçekten,anlatıldığışekliylebirplanlamavebirstratejikyaklaşımgerektirir.Katılımöncesinde, çevre alanında bizim diğer sektörlerden biraz daha şanslı olduğumuzusöylemek gerekir. Biz bu stratejik yaklaşımı, yaklaşık 2001 yılından beri kurmaya,oturtmayaçalışıyoruz.Buradaaslındadiğerhiçbirsektördebugünekadargörmediğimiz,çokdaalışıkolmadığımızbirsektörelyaklaşımmevcuttur.Bunundaenbüyüksebebiaslındaçevreninçokkompleksolmasıvebukarmaşıkyapıyıçözebilmekiçinmetodolojikbiryaklaşımıngerekliolmasıdır.

Şimdi bahsedeceğim konu da, aslında bizim yine AB fonlarıyla desteklenen ve ikiaşamalıolarakhayatageçirdiğimiz;“uyumlaştırmastratejisiprojesi”dediğimizbirprojevar.Onun sonuçlarındanbahsedeceğim,kibirparçabununarkasındayatanmantığıbirazdahairdeleyelim.Bizim,ÇevreveOrmanBakanlığıileortakyaptığımızEntegreUyumlaştırma Stratejisi Projemiz, MEDA projeleri bütçesi altında destekleniyordu.Komisyon olarak sağladığımız tek destek, aslında bir metodolojinin rehberliğiydi.Bütünstratejikyaklaşımlarvedokümanlar,ÇevreveOrmanBakanlığıveberaberindediğer kurum ve kuruluşların katkısıyla üretildi. O yüzden entegre olmasının veyaentegrediyeadlandırmamızınenbüyüksebeplerindenbiridebudur.Bizteknikyardımsağladık, kolaylaştırıcı rol oynadık ve stratejinin bir metodoloji üzerine kurulmasınadestek verdik. Bunun en büyük amacı, bütün çevre mevzuatının uyumlaştırılmasınıbellibirzamanavebellibirbütçeyebağlayanvebununiçindedekurumvekuruluşlaratümbunlarıyaparkenbellisorumluluklarıveren,sondereceoperasyonelveaktiviteyeyönelikbirplanlamaşekliningerçekleştirilmesiydi.Bu,baktığımızdabizebütünresmibir kerede görmemiz için imkan sağlayan bir yaklaşımdı. Bunun, Komisyon için enbüyükfaydasıda,karşımızdanegibibirsüreçolduğunuvebununmalizorluklarınınnelerolduğunugörmekvehangialanlaraöncelikverilmelidir,hangialanlardahauzunsürecektirvebununlailgilifinansalkaynaklarnasıloluşturulacaktırgibisorularıncevabıbulmakolmuştur.

Tabii ki bu stratejinin boyutlarını, hem hukuki düzenlemelerin yapılması, hemkurumsal kapasitenin geliştirilmesi, hem de gerçekten gerekli fiziki yatırımlarınyapılması anlamında düşünmek gerekir: ihtiyaç duyulan konular, en başından, ensonuna uygulama ve uygulamanın sonucundaki izlemeye varana kadar bir zamansüreciniiçermekdurumundadır.Onedenleaslındaresmiiyiortayakoymasıaçısındandagüzelbiryaklaşımolduğunudüşünüyoruz.

Strateji,genelolarakçevreanabaşlığıaltında9altbaşlıküstündeyoğunlaştı.Bunlara,havasektörü,atık,susektörügibialtsektörlerolarakbaktığımızda,bunlarındaaltındadahabirçokaltbaşlıklarolduğunudüşünmemizlâzım.Bazısektörlerde,herbirdirektifüzerinde nasıl uyumlaştırılacağı konusunda daha detaylı çalışmalara kadar indiğinidüşünün,gözünüzünönündebirpiramitcanlandırın.Bupiramidinüstündenbaşlayıp,aşağıyadoğruindiğimizde,enaltaulaştığımızyerde,herbirindedirektifözelindebütünaksiyonlarıgördüğümüzbiryaklaşımolduğunuvarsayalım.Bununarkasındada,biziyukarıdoğrutaşıyacakbirmantıkvardır.

İlkyapılançalışmadamaliyetanalizlerianlamındabakıyoruz.Yapılacakbütünbuişlerinbirmalikarşılığıvardır;hemkurumsalkapasiteningeliştirilmesikonusunda,hemdeyatırımalanındamaliyetlervardır.ÇevreBakanlığı’ndanEvrenHanım’ınsunumundakitabloda,budokuzsektöranlamındabirdeğerlendirmebulunmaktadır.(Tablo3,sayfa31)

Buradaki rakamların çoğu şu anki koşullar altında belki gerçeği yansıtmaktançok uzaktır. O zamanın şartları içinde mevcut olan veriye dayalı olarak yapılmıştır.



Böyle bir planlamaya kalkarken size aşağı yukarı ne gibi bir finansal perspektiftekarşılaşacağınızkonusundabilgiverir.Mesela,toplammaliyetlerinebaktığımızzaman,21milyarAvro’danfazlabirmaliyettenbahseder.Budokuzsektördekiuyumlaştırmanıntamamlanması için gerekli olan finansal ihtiyacın miktarıdır. Tüm yüksek maliyetliyatırımları düşünürseniz, yaklaşık olarak 20-25 yıllık bir süreçten bahsediyoruz. Ensağdakikolondada“bugünyapmışolsaydık,değerineolurdu”yuveyaenflasyonugözönündebulundurduğumuzdabugünküşartlardaneyekarşılıkgeldiğinigörüyoruz.

Burada hesap edilen değerler, en iyimser olanlar. Hesaplar için düşük, orta ve üstdüzey seviyesinde çalışmalar yapıldı. Bunlar, daha çok Türkiye gerçeklerinden yolaçıkılarakyapılanhesaplamalar.Birdebununüsthesaplamalarıvarki,bunlarAB’nin

Tablo 1: Sektörlere Göre Toplam Uyumlaştırma Maliyeti


Yatay 5.0 37.8 0.0 42.8 (%0) 20.1Hava 46.3 101.6 801.4 949.3 (%4) 465.1

Atık 342.9 22.0 7,910.0 8,274.9 (%38) 2,822.4

Su 0.9 16.1 9,050.0 9,067.0 (%42) 2,252.6

Doğa 420.5 1,314.6 0.0 1,735.1 (%8) 606.2

Sanayi 30.8 16.9 1,480.0 1,527.7 (%7) 543.3

Kimyasallar 123.3 28.9 0.0 152.2 (%1) 48.1ve GDO’larNükleer 1.8 8.1 0.0 9.9 (%0) 7.8

Gürültü 29.0 7.5 4.2 78.5 (%0) 21.3

Toplam 1,000.5 1,553.5 19,283.4 21,837.4 (%100) 6,786.9

Sektör

Toplam Teknik Yardım

Maliyeti (milyon €)

Toplam Yatırım Maliyeti

(milyon €)

Toplam Personel Maliyeti

(milyon €)

Toplam Maliyet (2003)

(milyon €)

Şimdiki Değer (%10 indirim oranı)

(milyon €)

Soldan sağa:Nurşen NUMANOĞLU, AvrupaBirliğiGenelSektereliğiDagmar KALJARIKOVÁ, AvrupaKomisyonu,ÇevreGenelMüdürlüğüGürdoğar SARIGÜL, AvrupaKomisyonuTürkiyeDelegasyonuGanime GÜZEL, İllerBankası

Kaynak: T. C. için Çevre Alanında Entegre Uyumlaştırma Stratejisi Projesi, CarlBro


ortalamalarıyla çarpılıportaya çıkan sonuçlardır.Buüsthesaplamalara göre, tümbuçevresel yatırımların maliyeti, yaklaşık 60 milyar Avro’ya denk gelir. Ekonomistlerbunun aşağı yukarı ortalamasını alıp, şu an konuştuğumuz rakamları hesaplıyorlar.Kimi 30 kimi 40 milyar Avro diyor. Bu gerçekten de karşımızda neyin durduğunugörmek açısından sondereceönemlibir gösterge.Üstelik,bunuuzunvadeli yatırımplanlarıhalinegetirmekaçısındandasondereceönemlidiyedüşünmeklâzım.

Tablo2’de,2003rakamlarıveondansonrakidönemlerdekimaliyetler,yineekonomikbirsenaryoüzerinekurulmuştur.

Bunu çok gerçekçi almak doğru değildir, ama eğer planlama anlamında bir işi bellibir süre içinde yapacaksak örneğin, 20 yılda yapacaksak, 20 yılın maliyetini bulup,böleriz 20’ye, aşağı yukarı bir maliyet çıkarırız; ama tabii buradaki hesaplamalar,mevcut finansal kaynaklar da göz önünde bulundurularak biraz daha uyarlanmıştır.Bu gözle baktığımız zaman,Türkiye’nin çevreyle ilgili yatırım stratejilerinin, birinciyıldanbaşlayarak,tümyatırımlarıngerçekleşeceğisonyılakadarheryıladüşenyatırımmiktarınıvebuyatırımlarınaşağıyukarıdiğeraltsektörlerdekidağılımınıgöstermesigerekirdiyedüşünüyoruz.Böyleceçokbasitbirmantıkla,buparayıneredenbulmamızgerektiğiveyabuparayıbulabilecekmiyiz,hangikaynaklardanbulmamızgerektiğigibibirtakımfarklısorularıdacevaplamamızgerekecektir.İşte,butürstratejininoperasyonelanlamdaişeyarayanyaklaşımı,tahminideolsa,önümüzdeki5-10yıliçindeyıllıknekadarparayaihtiyacımızolacağıkonusundabizegayetdoğrubirhedefgöstermesidir.

Tablo3’teise,2005ve2010yıllarıarasıiçinyapılmıştahminlerigörebilirsiniz.

Butahminlerüzerinden,geriyedoğruçalışarakABfonlarındannekadarınınçevreileilgilikonulardakullanılabileceğikonusundaufakbirçalışmayaptık.Butablodaalttakirakamlara baktığınız zaman 2006’dan sonrası, tamamen uydurmadır, bunu lütfen

Tablo 2: Sektörlere Göre Toplam Yıllık Uyumlaştırma Maliyeti (2003-2010)


Kaynak: T. C. için Çevre Alanında Entegre Uyumlaştırma Stratejisi Projesi, CarlBro


Tablo 3: Çevresel Yatırımlar için Tahmini Katılım Öncesi Yardımları (2005-2011)

ciddiyealmayın.Amabukendihalindebirsenaryodurvemantıkaçısındankendiiçindebirtutarlılığıvardır.Buradakiyaklaşımımızagöre,gelenmaliişbirliğikatkısının%70’iyatırımolacak.Buyatırımlarındayineiyimserbirtahminle%40’ıçevreyeharcanacakdiye tahmin ettik. Biz şu an sadece AB yardımlarıyla, kaç tane projeyi aşağı yukarı2011yılınakadargerçekleştirebileceğimiziortayaçıkarmayaçalıştık:yaklaşık108taneprojeden bahsediyoruz. Bunları tamamlayabilmemiz için ne kadar fizibilite çalışmasıyapmaya ihtiyacımız var dedik. 120 tane fizibilite çalışması yaparsak, bunların belki100tanesihayatageçergibikabacabirmantıkyürüttük.Arkasındanda,buçalışmalarınbizemaliyetineolursorusunacevaparadık.Yaklaşık120taneprojeninmaliyeti,48-50milyonAvrocivarındabirrakamadenkgeliyor.

Bunugöstermeminsebebi,maliişbirliğisürecinde,artıkbuşekildeplanlamalaryapmakzorundaolduğumuz.Birazsonra,konuşmamınsonundadeğineceğimbumaliişbirliğiileilgiliyeniaracı,IPA(KatılımÖncesiMaliYardımAracı-InstrumentforPre-Accesion)diyeadlandırdığımızaracıanlatırkendebunugöreceğiz.Sektörelstratejileringelişmesiilebirlikteönümüzdekiyakıngelecekiçinde,çevreselyadadiğeryatırımlaranlamındaneyapmamızgerektiğinibuşekildetahminetmemizgerekiyor.Busenekiprogramlamanıniçinekaçtanefizibiliteprojesikoymamızgerekirki,onutakipedenyıliçindeelimizdeuygulamayayönelikprojelerimizbulunsun?gibibiryaklaşımiçindeyiz.Buçokönemli,ziraşuaniçindebulunduğumuzdurumdayatırımlarayönelikmevcutparayıkullanmadabirsıkıntıvar,busıkıntıyıgörüyoruz.Bunundaenbüyüksebebi,olgunprojelerinvefizibiliteçalışmalarınınvarolmayışı.Bunuaslındadiğeradayülkelerinhepsiyaşadı;birçoğusırfbunahazırlıklıolmadığıiçinABfonlarındanyeterincefaydalanamadıbugünekadar; yada yapılanprojeler yeteri kadarbaşarılı olmadı.Biz şu andabunuortadankaldırmaya çalışıyoruz; yaniTürkiye’nin önündeki 15-20 yıl içinde yüksek maliyetliyatırımlarınıyadaçevreselyüksekmaliyetliyatırımlarınıbuşekildeplanlayıp,bunudaprojelerledestekleyebilirsek,böylebirsıkıntınınortayaçıkmayacağınıdüşünüyoruz.

Genelolarak stratejik yaklaşımınnasıl işlediğindendebahsetmek istiyorum.AşağıdagörülenŞekil1,bununmantıksalyaklaşımınınakışşemasınıgöstermektedir.



Şimdi,çevreiçinbiruyumlaştırmastratejimizvar,bustrateji2005-2025yıllarıarasınıiçeriyor. Onun altında, bunu destekleyen, alt başlıklara yönelik sektörle ilgili ya dadirektife yönelik uygulama stratejileri var. Onun yanı sıra bizim bir proje hattınaihtiyacımız var; yani bir yerden proje fikrinin gelmesi lâzım. Bu proje fikirleri nasıloluşturuluyor?Mevcutkurumvekuruluşlarınellerindekibugünekadarvarolanyatırımprojeleri, belediyelerin yatırım projeleri; bunları hepsini bir araya getirip uzun birlisteoluşturmakmümkünkibunuyaptıkşuankiyürüyenprojemizde.Buprojelerdebir şekilde bu hattın, bu havuzun, belli bir mantık silseli içinde önceliklendirilerekortaya çıkması lâzım.Tabii yine bu stratejimizden yıllık yatırım stratejileri üretmekdurumundayız.Budayinealtbaşlıklaraltındaortayaçıkmakzorunda.Bunuyaparkendebuprojehatlarındangelenprojelerlebirönceliklendirmesürecigerçekleştirmemizgerekiyor. Burada bir proje desteklenecekse, desteklenmesinin sağlam gerekçeleriolmak zorunda. Bunlar, bir projenin çevre açısından, sosyal açıdan ve projeninkendidinamikleri açısından teknikolarak varlığıdır.Daha teknik anlamdabakarsak,projenintoprağıvarmı?Üstüneyapılacakyerivarmı?gibibirçoksorununcevaplarınıbulup, sonra bu projelerden yukarıya doğru öncelik sırasını oluşturup, en üsttekiprojelerialmayabaşlıyoruz.Buhazırlananprojeler içindenseçilenprojelerinfizibiliteçalışmalarınıngerçekleştirilmesi lâzım.BirprojeninABnormlarındakifizibilitesi, buprojeninhemmali yapısının,hemde ekonomisinin, yani topluma faydasınınortayakonulması,bununlabirliktedeçevreseletkideğerlendirmesüreçlerininbitirilmişolmasıanlamına geliyor. Bu bir anlamda fizibilitenin kendisi, ama diğer taraftan da bu türprojelerinihaledokümanlarınında,çizimlerinin,tasarımlarınınhazırolmasıgerekiyorkibuprojeler,bunu takip edenyıllar içinde ihaleye çıkarakhayatageçirilebilsin.Buaşamayı geçmemiş, buraya ulaşamamış projelerin, yatırım planlarına alınması ya daABmaliişbirliğiiçindegerçekleştirilmesimümkünolamıyor.İştebunedenle,şuandayaşadığımızenbüyüksıkıntı;projefikirlerimizvar,amaprojeleruygulamaaşamasına


Şekil 1: Stratejik Yaklaşımlar


gelmişolgunluktadeğiller.Sonrabuhazırlananprojeler, yıllıkyatırımkapsamı içinealınıyorveyukarıdadasektörelstratejilerebağlanıyor.Şöyledüşünün,birçevrestratejisivarveyabirulaştırma stratejisi,bir tarımstratejisivarveelbettediğer stratejilervar;bütün bunları desteklemek için de paraya ihtiyacımız var. Bu para nereden gelecekdiye baktığımızda çok fazla seçeneğimiz yok; bunlardan bir tanesi, ulusal kaynaklar,ki bunların çoğu vatandaşın vergilerinden gelen kaynaklar. Bir diğeri AB yardımlarıdiye adlandırdığımızAB'deyaşayan insanlarınvergilerindengelenkaynaklar var.Birdiğeri de uluslararası donör, yani parayı satan kuruluşların size kredi sağlamasıylaulaşacağınız imkanlarvar.İşburayageldiğizaman,tabiibirazdahazorlaşıyor,çünkübütünbuplanlarıyaparken,bunuyılbazındahayatageçirebilmeniziçin,aşağıyukarısizin hangi parayı, hangi kaynaktan temin edeceğiniz konusunda bir fikriniz olmasılâzım.Bustratejininenönemlinoktalarındanbirtaneside,bukaynaklarınasıletkinolarakkullanabiliriz ki yatırımların verimliliğini arttıralımkonusudur.Buradada enönemlinokta,AB’ninsağladığıyadasağlayacağıhibelerinasılharmanlarızdadahaçokprojeüretiriz.Sonrabütünbunlarınhepsinikalkınmaplanlarınailiştirmemizgerekiyor,yani bu bakış açısı içinde, tüm bunlar aslında, bir ulusal kalkınma planının parçasıolmakdurumunda.Böyleolduğusürecedebuplanlarhangizamandiliminiiçeriyorsa,o zamandilimi içindebütünbualttaki sektörlerinaşağıya,herdirektifbazına inenekadarkiuygulamalarınıgenelplanlamaiçindedeyerinekoymuşoluyoruz.

ŞimdidegenelolarakçevreanlamındaAB’ninTürkiye’yeyönelikyardımlarınakısacabakalım.Katılımöncesidönemde,MEDAdediğimizprogramaaitprojelerebaktığımızdaaslında çevre alanında çok fazla hedefe yönelik işler yapılmadığını, tamamıyla talepkarşılamaanlamındaişleryapılmışolduğunugörüyoruz.

Bugünekadaryapılanenelletutulurproje,Urfa’daki içmesuyuprojesidir.Buproje,halihazırdabitmeyeyakın,devamedenbiryatırımprojesidir.MEDAkapsamındakiilkgerçekyatırımprojesidirdiyebilirim.Bununharicinde,AB,Türkiye’dekibazıprojelereekipmanvelaboratuvarcihazlarıalmışvebirtakımyardımlardabulunmuştur;bunlarınhepsiaşağıyukarı23milyonAvrogibibirrakamagelmektedir.

2002 döneminden itibaren, katılım hedefli döneme başladığımızda, artık çok dahaorganize,çokdahahedefedoğrubiryapılanmaveplanlamayıgörüyoruz.Budönemde,şu anki 2005 yılı programı da dahil olmak üzere aşağı yukarı toplam 100 milyonAvro’danbahsetmekmümkündür.

Bundanbaşka,Türkiye’nindestekgördüğüçokulusluprogramlarvardır.BunlardanençokbilineniLIFE3.ÜlkelerProgramı'dır.LIFE3.ÜlkelerProgramı,heryılTürkiye’yeaşağıyukarı700-800binAvrogibibirkaynağıkullandırmaktadır.YineMEDAaltındaSMAPkısaadıylaadlandırılanbazıprogramlardandaaşağıyukarı5milyonAvrodesteksağlanmıştır.

2002ve2003projelerianlatıldı,busebepleonlarıtekrarlamayacağım.Ama“twinning”yanieşleştirmeprojeleri,busürede,sondereceetkinbirşekildegündemimizegirdi.Buprojelerinuygulanması,birüyeülkeninbenzerbirimindekiuzmanınıngelip,buradabenzerbirpozisyondaçalışarakbelliprojeleriyerinegetirmesişeklindeoluyor.Bunungiderekartmasıbekleniyor.Eşleştirmeprojelerininavantajlarıvar,amabununyanındadezavantajlarıdaolduğunubiliyoruz.Amaşuanda,özelliklediğerülkelerintecrübelerinikullanmak anlamında çok önemli bir araç olduğunu düşünüyoruz. Hem iki ülkearasındaki uzun süreli işbirliğini arttırma anlamında, hem de şu anki durumumuzabaktığımızda, yeni üye olmuş ülkelerdeki kazanımların aktarılması anlamında benceönemlibiraraçolarakkarşımızaçıkacak.2004maliişbirliğiprogramıaltındayinebazıeşleştirme projeleri; özellikle gürültü yönetimi ve özel atıklarla ilgili olarak şu andahazırlıkaşamasında;kontratlarıhazırlanıyor.BuradadaAlmanHükümeti'yleçalışılıyor.ŞuankiçevreprojeleriiçindeAlmanHükümeti'neait5taneeşleştirmeprojesivar.BirtaneAvusturyavebirtanedeFransaileolacağınadairbirbeklentivar.



Şu anda2004mali işbirliği kapsamı içinde ihale aşaması bitmeküzere olanprojelervar.Bunlardanbirtanesisonuçlandı:AvusturyaHükümeti’yleyapılacakolanbiosidalürünlerleilgilibirproje.İçmevekullanmasularınınkonuedildiğidiğerbirprojedeşuandasonuçlanmaküzere.FransızHükümeti'ylebukonudabiranlaşmaolacakgibibirizlenimvar;amasonucuhenüzresmenaçıklanmadı.2004yılındayineaynıkapsamda,sürdürülebilirkalkınmanındiğersektörel stratejilere,yadadiğersektörelpolitikalaraentegreedilmesiyleilgilibirprojemizvar.BudadoğrudanUNDPilebirhibesözleşmesikapsamında gerçekleştirilecek.DevletPlanlamaTeşkilatı da buprojede "faydalanıcı"durumunda.Bu,projeiçindesondereceönemli.Özelliklehemözelsektörehemdesivil topluma yönelik hibe programları olacak ve 2006 Mayıs ayında başlayacağınıtahminediyoruz.

Gelelimbu seneninprogramına:Bu seneninprogramınınbirözelliğivar;Buyıl, ilkdefagerçektenfizikiyatırımlarınplanlandığıveprojelendirildiğibiryıloldu.Buradayatırımanlamında,ilkbaşta5projevardı,sonra4projeyedüştü.Buprojelerşunlar:Tokatatıksuarıtmasıylailgiliproje;Nevşehir’deatıksuarıtmaylailgiliproje;ÇanakkaleveKuşadası’ndakatı atıkların yönetimiyle ilgili projeler.Bunların enbüyüközelliği,örnekprojeteşkiletmeleriidi.Buörnekprojelerde,fizibiliteçalışmalarıvebunlarlailgiligerekli çevresel etki değerlendirmesi çalışmaları AB standart ve normlarında yapıldı.Örnekuygulamaçalışmalarıprojesidiyeüretildi.Şuankiprogramiçinedahiller.Projefişleribitti.

ÇokbüyükbirihtimallehâlâsürenÇEDçalışmalarıdaHaziranayınınilkbaşlarındatamamlanacakveilkdefa2006’nınbaşlarında,2006yılınınilkyarısındadabunların,ihale edilerek hayata geçirilmesi gündeme gelecek. Bu açıdan son derece önemli birproje.

Diğer bir projemiz de su çerçeve direktifi ile ilgili hazırlanan eşleştirme projesi. Buprojemiz için de %95 bitmiş olan hazır bir proje diyebilirim. Bir projemiz de, sonbir takımdüzeltmeleri yaptığımız zaman2005programı içindevarolacakbirproje,bununlabirlikte, sivil toplumörgütlerininbukonudaki kapasitelerinin geliştirilmesigerçektençokönemli.Çevreyleilgilisiviltoplumaktivitelerinidesteklemekiçingenelanlamda sivil toplum başlıklı büyük bir projende alt başlık olarak çevre sektörünükoyduk ve bununla da yaklaşık bir milyon Avro’luk ayrı bir kaynak sağlandı. Çevrealanında faaliyet gösteren STK’lar ile diğer kurum ve kuruluşların faaliyetleri deayrıca desteklenecek. Tüm bu projeler için, hazırlık anlamında fizibilite çalışmalarıyapılmakzorunda.Genebuprogramiçindeönümüzdekiyıllardauygulanacakfizibiliteçalışmalarınıdaöngörmeyeçalıştık.Budüzenlidevamedecek,amacımızheryılbellisayıdafizibiliteçalışmasınıgerçekleştirmek.

Diğerülkelerinyaptığıçalışmalariçinde,Komisyon’unbirdenetlemeraporuvar:“Bugünekadarneyapıldı?”; yada“nasıl yapılmalıydı? eksikliklerneydi?”gibikonularıntespitedilmesiaçısından.Internetüzerindendeulaşabileceğiniz,2003Temmuztarihliburaporda,anabaşlıklarıileçevrealanındakiyatırımprojelerindediğeryeniüyeolanülkelerinneleryaşadığını,oradanegibibulgularolduğunuaraştırmışlar.Buradaenönemlimesajlardanbirtanesi,biruyumstratejisininvebunudestekleyenfinansstratejisininenkısasüredehazırlanmasıgerektiğiniişaretediyor.Bu,şuandabizimdealtınıçizmeyeçalıştığımız en önemli konulardan bir tanesidir. Kurumsal kapasitenin geliştirilmesihâlâ liste başında, çok önemli. Kurumsal kapasitelerin geliştirilmesinin ne kadarbüyükbirihtiyaçolduğunuvebunundanekadarzorolduğunuanlatıyorörnekleriyle.Bununla birlikte, bu kaynakları kullanabilecek kapasitenin olması da önemli; bu daaynı zamanda,Türkiye özeline baktığımızda, bukaynakların etkin kullanılması için,bukaynakları ihale edecekolanotoriteninvemercilerindegeliştirilmesiningereğinigösteriyor. Diğer bir konu da, gerçekten bu sınırlı kaynakların verimini arttırmakzorundaoluşumuz.Bunudayaparkendiğerfinanskuruluşlarıylaortaklaşabirstratejisaptayıp,enetkinşekildebukaynaklarıkullanmanınyolunuaramamızgerekiyor.Budaönemlisonuçlardanbirtanesidiyedeğerlendirmeklâzım.



Şimdi,geleceğebakalım,özelliklemaliişbirliğiningittiğiyöne:ŞuanakadarTürkiye’ninmali işbirliği PHARE altındaki mekanizmalarla yürüyordu ama Türkiye’ye ait özelbir bütçe vardı. Şu anda Komisyon’un içinde bulunduğu yeni bir çalışma var. BunakısacaIPAdiyoruz;budakatılımöncesiyardımlariçinbiraraçolan“InstrumentforPre-accession Assistance” ifadesinin kısaltılması olarak artık güncel hayatımıza girdi.Bu, katılım öncesi mali işbirliği kavramına yeni bir bakış açısı getiriyor. Kullanımşekliyle,kullandırılacağıhedeflerlevekonularitibariylebirazdahafarklılıkgösteriyor.Buuygulama,2007’denitibarengeçerliolacak.Bunlar,içinde.TürkiyeveHırvatistan,ve ileridedeArnavutluk veBosnaHersek gibi ülkelerindebulunacağı amabundansonratümkatılımöncesimaliişbirliğinibirpotadatoplayan,birtekçerçeveçizenbiryaklaşımolaraktanımlanıyor.İşinaçıkçasıbununbizeanlatılmasıyaklaşık2-3aylıkbirmevzudur.Buaraç,zamandilimiolarak2007ile2013yılıarasınıöngörüyor.Buradaönemlikonubaşlıklarıvar;bunlar içindeyine“kurumsalkapasitegeliştirme”önemlibirbaşlıkolacak.“Bölgeselvesınırötesiişbirliği”başkabirönemlikonubaşlığıolarakduruyor.“Bölgeselkalkınma”,“insankaynaklarınıngeliştirilmesi”ve“kırsalkalkınma”gibi,yeni,diğeriylebenzeramadahafarklıorganizeedilmişbaşlıklargörmekteyiz.

Birtakımgerekliliklervar;bunlarındaacilenyerinegetirilmesigerekiyor.Bunlardanbirtanesi,sektörelstratejilerinoluşturulmasınıöngörüyor;şuanakadarbizçevreyleilgilibirstratejidenbahsettik.Amaenerjisektörü,ulaştırmasektörüyadasağlıksektörügibitümsektörlerleilgilistratejikyaklaşımlaröngörülüyor,kibugerçektensonderecezorolabilecekveciddiönhazırlıkgerektirecekbirçalışma.Bununlabirlikte,herbirsektörelstratejiiçindebirprojehattıoluşturmanızlâzım;birprojehavuzunuzolmasıgerekecek.Buradanprojeleriseçerkende,buprojelerinbellibirolgunluğaerişmişolmasıgerekecekki,buayrıbirkonu.Yanibaşındansonunakadarbirprojeyihayatageçirmekdeyaklaşıkikiüçyılgibibirhazırlıksürecidemek.Bu,şuandabaktığımızdaaslındakarşımızdagerçektenciddibirişyükününolduğunugösteriyor.Çünkü,şuandastratejisivarolanteksektörçevrediyebiliriz.Ulaştırmaçokpahalıbirsektör,amaşuandaulaştırmadabuanlamdabirstratejiyok.Bununla birlikte, farklıbiruygulamada,bugünekadaralışılagelmişolanMerkeziFinansveİhaleBirimi(CFCU)olarakbildiğimizkuruluşunbenzerlerininolmasıgerekecek.Budaşuanlamageliyor;birkonudayetkilibirbakanlıkvarsa; örneğin çevre diyelim, çevre konusunda çevreyle ilgili yapılacak projelerinihalelerinidebubakanlığıniçindekibirihalebirimininyapmasındanbahsediyoruz.Buyaklaşımdafaydasağlayıcıkurumundabuihalesüreçlerinedebizzatkatılıp,elinidahafazlataşınaltınakoyup,buihalesüreçleriniyönetmesiveprojeninhayatageçirilmesiiçingerekliküçükbirimlerinoluşturulmasıgerekecek.Buyönetimbirimleri,akrediteolduktansonrabutürişleriyapılabilecek.

Bunoktada,karşımızdaşöylebirsoruvar:Böylekaçtaneyapıyaihtiyacımızvar?Bunlarhangi kurumlarda olacak? Bu tür soruların cevabını vermek zorundayız ve bunu dagerçektenyapmakiçinçokazbirvakitvar.Şuankiprogramlamasürecinde,özelliklebukonudaTürkiyeCumhuriyetiHükümeti ileyapılangörüşmelerde,bukonudaneyapabiliriz,ortaknasılçözümüretebilirizgibiçokcidditartışmalaryaşanıyor.Görüneno ki şu anki mevcut imkanları bu yöne kanalize ederek, daha başarılı bir şekildeuygulamakiçinçalışmalardevamediyor.Bunundabilincindeolmakgerçektenönemli.Özelliklebölgeselkalkınmaaltında,IPA’dayenibirtakımfikirlervar;budayatırımlarındahabölgeselolarakgerçekleşmesiaçısındanyenibiryaklaşım.Özellikleulaştırmaveçevreselaltyapıanlamındadahabelirginhedeflervar.İlkdefaenerjiyeyönelikaltyapıileilgilikonulargündemegeliyor.Budahaönceçoknetdeğildi.Buradaağırlıkdahaçokyenilenebilirenerjikaynaklarıveenerjinindahaetkinkullanımıgibikonulardaolmaklabirlikte;henüziçeriğiçoknetdeğil,amabuyöndebiryaklaşımsözkonusu.Eğitimeyönelik yatırımlardan bahsediliyor. Bunun kapsamına baktığımızda, okullar ile ilgiliolarak gerekli yatırımları kapsayan bir yaklaşımdan bahsediliyor diye düşünüyoruz.Sağlıkla ilgili altyapının geliştirilmesi, bunların modernleştirilmesi gibi bir alt başlıkvar.Diğertaraftandaküçükveortaölçekliişletmeleringeliştirilmesineyönelik,genebölgeselanlamdabirdestektenbahsetmeksözkonusu.Tümbunlarşuandatartışılan,



Komisyon’unkendiiçinde,hemüyeülkelerlehembukonuileilgiliservislerinkendiarasındatartıştığıbirsüreç.SürekliyenibirşeylergündemegeliyoramaIPAile ilgiligelişmelerçokhızlıbirşekildegerçekleşiyor.Bugelişmeleriaşağıdakiwebsitelerindentakipedebilirsiniz:

• http://europa.eu.int/comm/regional_policy/index_fr.htm

• http://europa.eu.int/comm/regional_policy/funds/ispa/enlarge_en.htm

• www.deltur.cec.eu.int

• http://europa.eu.int/comm/environment/



ABçevremüktesebatınıçokgenelbirbakışaçısıylaelealacağım.Amacım,müktesebatınyapısıvekarmaşıklıkderecesihakkındakısacabilgivermekveönünüzdesizibekleyenne gibi görevler olduğunudaha iyi anlamanıza yardımcı olmaktır.Bu, çok karmaşıkbir iştir; zira sadece müktesebatı kendi hukukunuza dahil etmekle kalmayacak, aynızamanda onu uygulamak ve yürütmek zorunda kalacaksınız. Bahsedeceğim konularşunlardır:

• AvrupaTopluluğuçevrehukukunungelişimi

• Çevremüktesebatınıntemelaldığıbaşlıcailkeler

• Çevremüktesebatınınkapsamı

• Çevremüktesebatınınherbirsektörühakkındakısabilgi

• Entegrasyongerekleri

Tarihtegeriyebakacakolursak,AvrupaEkonomikTopluluğu'nunilkbaşlardakianayasalantlaşmalarıçevrekonularıylailgilihiçbirhükümiçermiyordu:

• 1957AETAnlaşması–çevrepolitikasınadeğinilmemiştir.

• 1972 Avrupa Konseyi – ekonomik genişleme, iyileştirilmiş yaşam kalitesive standartlarıyla beraber gerçekleşmeli, çevre politikasının önemi üzerindedurulmalıdır.

DahasonraAvrupaTekSenedi’ninkabulüyle(1987),çevrekonularıhakkındaözelbirbölümeklendi.Yinede,ozamanlarçevrealanındakitümkararlarsadeceoybirliğiylealınıyordu.Bugereklilikler,çevreyasasınıngelişimindebazızorluklaryaşanmasınıdatetiklemiştir;özellikledenasılbirseyirizleneceğikonusundatümülkelerinaynıfikirdeolmadığıdurumlarda.Dahasonra,MaastrichAntlaşması’yla(1992),çevrekonularınailişkinbuhükümlerdahadagüçlendirilmişveçevrebaşlığıaltındakibirçokalaniçinkararalmadaoybirliğişartıkaldırılarak,tümkararalmasürecibirazolsunkolaylaştırılmıştır.Yinede,malihükümler,kentselveulusalplanlama,sukaynaklarınınyönetimi,toprakkullanımıveenerjikonularıgibibazıalanlariçinoybirliğişartıkorunmuştur.AmsterdamAntlaşması(1999),buhükümleridahadaiyileştirmişveayrıcaçevrekalitesinin“yüksekdüzeydekorunması”hedefinivesürdürülebilirkalkınmakavramınıdahiletmiştir.

Önümüzde 2003 Avrupa Anayasası var ve halihazırda bu anayasanın üye devletlercekabuledilmesiyleilgilibirçoktartışmabulunuyor.Yinede,mevcutanayasataslağındakiçevrekonuları ile ilgiliolarakeldeedilecekkatmadeğerekısacadeğinmekistiyorum.

AB Çevre Müktesebatına UyumDana Carmen ROMANESCU RECMerkezOfisi,ÇevreHukukuProgramı,ProjeYöneticisi





Hemçevrekorumahemdesürdürülebilirkalkınmahedefleritaslakanayasadamuhafazaedilmiştir. Mevcut versiyona kıyasla, entegrasyon ilkesi biraz daha güçlendirilmiştir.Özellikle,bellibaşlıçevrehedeflerininenerjipolitikasıylailgilibölümedahiledileceğigözönüne alındığında, diyebiliriz ki sadece çevre konularında değil, AB düzeyindekitüm karar alma sürecinin önü daha da açılacak, katılımcı demokrasiye ve şeffaflıkyaklaşımlarınadayananbirsüreçhalinialacaktır.Yenibiröğeise,çevreninkorunmasıylailgiliözelbirmaddeiçerentemelhaklarbölümününeklenmesidir.Düzenlemeşeklininbiraz farklı olmasına ve çevre korumanın açıkça temel insan hakları arasında yeralmamasınarağmen,bubaşlığıntemel insanhaklarıbölümünekonmuşolmasıgüzelbirgelişmedir.

AT Antlaşması'nın çevreyle ilgili başlıca hükümlerinin neler olduğunu hatırlatmakgerekirse;bunlartemelolarak174(1.)ve174(2.)maddeleridir.Madde174(1.),ABçevrepolitikasınınhedeflerinibelirlemektedir;buhedefleriseçevrekalitesinimuhafazaetmek ve iyileştirmek, insan sağlığını korumak, doğal kaynakların bilinçli ve makulbir şekildekullanılmasıvebölgeselvedünyaçapındakiçevresorunlarınınüstesindengelmek için uluslararası düzeyde tedbirler alınmasını desteklemektir. Bu sonuncusugözönünealınmasıgerekenönemlibirkonudurveçevresorunlarınınsadeceülkeyeyadaAB’yeözgüolmadığını,doğasıgereğisınıraşannitelikteolduğunuvebunedenledeAB’ninuluslararasıbağlamdahareketetmesigerektiğinibirkezdahavurgulamaktadır.Madde174(2.)’deiseABdüzeyindekiABçevrehareketinintemelilkeleriolanyüksekkorumailkesi,tedbiralma,önleme,sorunlarınkaynağındadüzeltilmesivekirletenöderprensipleridir;bunlaradahasonratekrardeğineceğim.

İlgilihükümlerdenbirdiğerideesasitibariyleiçpazarıniçişleyişinielealanMadde95’tir.Madde95ilemadde174arasındafarkolmasıçokönemlidir;zirabellibirdirektif,çevrekonusunuelealıyorsa,yasaldayanağınseçimiçokönemlisonuçlardoğurmaktadır.Farklıyasal dayanakların yolaçtığı bu sonuçların neler olduğuna bakacak olursak, örneğin,madde174çerçevesindekabuledilenbir tedbirolmasıdurumda,ATAntlaşması'nındiğer hükümleriyle çatışmadığı ve Avrupa Komisyonu'na bildirimde bulunulduğusüreceÜyeDevletlerindahakatı tedbirleralma imkânıolduğunugörüyoruz.Ancak,tedbirinMadde95çerçevesindeABdüzeyindekabuledilmesihalindedurumfarklıdır;zira Madde 95’in tüm amacı üye devletlerin mevzuatlarını uyumlaştırmaktır. Bunedenle,dahasert tedbirlerbenimsemekoşullarıçokdahakatıdırvesözkonususerttedbirlerin söz konusu özel AB yasasının kabulünden önce zaten var olan bir tedbirmi, yoksa geleceğe yönelik koşulları kapsayan ve bu nedenle de Avrupa Komisyonutarafındanözelolarakonaylanmadıkçabenimsenmesimümkünolmayanbirtedbirmiolduğunabağlıdır.ATAntlaşması'nındiğermaddelerineyadahükümlerinedayanarakdabazıçevretedbirlerialınmıştır;bunlaresasentarımsektörüyle,ulaştırma,ticaretgibikonularlayadaaraştırma-geliştirmeyleilgilitedbirlerdir.

Birazdahaayrıntıyagirerek,çevrekonularındatemelpolitikaçerçevesindenbahsedelim.YasalbağlayıcılığıolanbumevzuatınkabulündenöncebileAvrupaKomisyonu,çevreseleylem programları adı verilen uygulamalara dayanarak temel politika hedeflerinibelirliyordu. Bunların birincisi 1973 yılında kabul edilmiştir. 1973 ve 1993 yıllarıarasındabutürdenbeşprogramkabuledilmiştir;6.ÇevreEylemProgramıise,2001yada2002’de,yasalolarakbağlayıcıbirkararbiçimindekabuledilmiştir.Buprogram2010’akadarki tümdönemikapsadığındanve sizde şuandamevzuatdeğiştirme,uygulamaveyürürlüğekoymasürecindeolduğunuzdan,belkidebenimseyeceğinizmevzuatbuolacaktır.Eylemönceliklerininnelerolduğununbilincindeolmamızönemlidir,çünküKomisyonunsonrakimevzuatgeliştirmeçabalarınıodaklayacağıreferansbuolacaktır.Buöncelikleresasolarak,iklimdeğişikliğininönünegeçmek,doğavebiyolojikçeşitlilik,çevre ve insan sağlığı arasındaki ilişki, doğal kaynakların sürdürülebilir bir şekildekullanımı ve atık yönetimidir. Bu çevre eylem programları genel politika çerçevesinibelirlemektedir.Komisyon,ABmüktesebatınınherbirsektörüiçin,özellikledeyasalolarak bağlayıcı belgelerin kabulünden önce, gerçekleştirilecek eylemler için ortamı



hazırlayan,“whitepaper”dediğimizbeyazraporlaryadatebligatlarçıkarmaktadır.

Politikadanyasalolarakdahabağlayıcıolanbelgeleregeçtiğimizde,hatırlatmakisterimki,tüzükler,normaldedoğrudanbağlayıcıdırveüyedevletlertarafındaniçhukuklarındakabuledilmelerigerekmez;amaadayülkelerin,katılımzamanıgeldiğindebutüzüklerindoğrudanyürürlüğekonabilirolmasınısağlamakiçinAB’yekatılımöncesindetümönadımlarıatmasıvegereklitedbirlerialmasıgerekir.Direktiflerisesadeceüyedevletleriçinbağlayıcıdır.Bunlarınuygulanmasıvesonuçlarınaulaşılmasıgerekmektedirveüyedevletlere bu sonuçlara nasıl ulaşacaklarını seçme özgürlüğü verilmiştir. Kararlar dabağlayıcıdır ve farklıkarar türleriolduğundan, sadecebelliüyedevletlerehitap edenyadageneluygulanabilirliğesahipkararlarolabilir;elbettebukararlarkimlerehitabenhazırlandıysasadeceonlariçinuygulanabilirniteliktedir.Ayrıca,Komisyontarafındanzamanzamançıkarılançokçeşitlipolitikbelgeler,tavsiyekararlarıveyatebliğlervardır.Çoğu zaman Komisyon bunları yasal belge taslakları, eylem programları hazırlarkenya da Avrupa Konseyi veya Parlamento tarafından çıkarılan kararlar ve anlaşmalariçin arkaplan/gerekçe belgeleri olarak kullanır. Komisyonun paydaşlarla yaptığı ikilianlaşmalaryasalolarakbağlayıcıolmayanbelgelerarasındadırancakböylebiranlaşmakendi başına bağlayıcı olmalıdır. Bir örnek vereceğim; otomobillerden çıkan CO2emisyonlarıiçinsınırgetiripgetirmemekonusundaABdüzeyindebüyükbirtartışmavardı.Sonunda,AvrupaKomisyonuarabaüreticilerivebirlikleriylemüzakerelerebaşladıve aralarında bir anlaşmaya vardılar; otomobil üreticileri zaman içinde söz konusuemisyondüzeylerinidüşürmekiçinbutedbirleriuygulamayakoyacak,ABisebualandayasalolarakbağlayıcıbirtüzükçıkarmayacaktı.

Anailkelerdenbahsedecekolursak;antlaşmanınçevrebölümündedüzenlenendörtanailkevardır.Bunlardansonraisegenelilkelergelmektedir.Madde5,yetkidevriikamesiilkesidirvebuilkeetrafındapekçoktartışmabulunmaktadır.Builkenintemelamacı,üyedevletlerdüzeyindedevletlerintekbaşınaaldığıtedbirlerdendahaetkinolmadığısürece, AB düzeyinde tedbir alınmayacağını söylemektedir. Özellikle çevre alanındaolmak üzere, bazı tedbirlerin sadece üye devletler tarafından tek tek benimsenmesiyerine,ABdüzeyindebenimsenmesinindahaetkinsonuçlardoğurupdoğurmayacağıkonusubirçoktartışmayaratmıştır.Madde6,bütünleşmekonularınıelealmaktadır;dahasonraüzerindeduracağım.Madde174(2.)ise,dörttemelçevreilkesiileilgilidir.İhtiyatiilkeninönlemeilkesineçokbenzerolduğunusöyleyenlerveaynızamandabukonudafarklıgörüşlerdevardır.Ancak,enazındanATçevremevzuatınınbabasıkabuledilenLudwigKrämer,bunlarıneşanlamlıkullanılabileceğinidüşünmektedir.Builkeyegöre,bellibireylemeyönelikolasıetkiyleilgilibilimselkanıtyoksaamayeterlikaygıvarsa,devletleryadaABbellişeyleridurdurmakiçintedbiralma,örneğinbellikirleticilerisınırlamayayetkilidir.Zararınkaynağındagiderilmesiiseyineklasikilkelerdenbiridir;birzararınortayaçıkmasınıbeklemeden,zararoluşmasınıöncedenengellemenindahaönemliolduğunubelirtmektedir.Builkeyleilgiliolarakdaeniyidüzenleyiciyaklaşımınneolduğukonusundabirçoktartışmaortayaçıkmıştır.Bununsebebi,klasikolarakbuyaklaşımınanlaşılmabiçimidir.Örneğin,çevreyekirletici salındı;budurumdaen iyiyaklaşımemisyonsınırdeğerlerikoymaktırçünküböylecezararıkaynağındaönlemişolursunuz. Daha çağdaş bir yaklaşım ise, burada kalite standartlarına da bakacaktır.Su Çerçeve Direktifi konusunda buna tekrar döneceğiz. Kirleten öder ilkesi de yineçokklasikbirilkediramayinedeçokfazlaakılkarıştırmaktadır;özellikledekirletenteriminitanımlamayaçalıştığınızzaman.Bazıdurumlarda,farklıkirleticilerdenoluşanbirkirleticilerzincirivardır.Bunedenle,nerededuracağınızıöncedenbelirlemekiçinstratejikbirkararalmanızgerekir.

Bütünleşme ilkesine geri dönecek olursak, burada Madde 6’dan doğrudan bir alıntıyapabiliriz; çevrenin korunması, özellikle sürdürülebilir kalkınmanın desteklenmesiamacıgözönündebulundurularak, toplulukpolitikalarının tanımveuygulamalarınaentegreedilmelidir.Buçokönemlidirçünkü,ABdüzeyindebirilkedirancakyinede,isterüye,isteradaydevletolsun,herülkeiçineşitderecedegeçerlidir.Tarım,bölgesel



politika, ulaştırma, enerji gibi müktesebatın farklı sektörlerine yönelik pozisyonraporlarınızla ilgili müzakerelere oturduğunuzda, çevresel kaygıların ilgili diğersektörlereentegreedilmesigerektiğiniilkevrelerdenitibarenakıldatutmakgerekir.ABdüzeyindebuentegrasyon ilkesiningerçekanlamda işleyip işlemediğikonusundabirçoktartışmavardır.Esasen,çevreselkaygılaraçısındantersetkiyaratanOrtakTarımPolitikası tartışmalar yaratmaktadır. Henüz net bir çözüm yoktur ama bu dikkatealmamızgerekenbirhedefolmalıdır.

Çevremüktesebatı,farklısektörlerşeklindeyapılanmaktadır.Müktesebatklasikyataykonulardanbaşlamaktavehavakalitesi,sukalitesi,atıkyönetimi,endüstriyelkirliliğiönlemesivekontrolü,doğayıkorumavebiyolojikçeşitlilik,kimyasallarvegenetikolarakdeğiştirilmişorganizmaları (GDO)elealmaktadır.Sonüçsektörbenimalanımapekgirmeyenkonularolduğundançokayrıntıyagirmeyeceğim.Bunlarnükleergüvenlik,gürültüvesivilsavunmadır.Herbirülkeninbusektörlerielealmakonusundakendineözgü bir yöntemi olduğunu akılda tutmak önemlidir. Tüm çevre müktesebatındansorumlutekbiryetkilimerciyoktur;uygulamada,tümbusektörlerçeşitlibakanlıklararasındadağılmıştır.Ancak,birkoordinasyonbirimiolmalıdır.

Yatay mevzuat, çevreyle ilgili bilgileye erişim, halkın katılımı ve adalete erişim gibiklasikkonularıkapsamaktadır.Şuandaadaleteerişimleilgilikabuledilmişbirdirektifyoktur; sadece bir öneri vardır ve gelecekte ne olacağını görmemiz gerekmektedir.Kamu katılımında, belli plan ve programlarda halkın katılımına yönelik olarak çokyakın zamanda kabul edilen bir direktif vardır. Bu direktif de daha ileri düzeydekibellibaşlıkamukatılımhaklarıiçindeçevreetkideğerlendirmeveIPPCdirektiflerindedeğişiklikyapmaktadır.Ayrıca,kamuyaaitfarklısektörelçevredirektiflerivar;bunlardakamukatılımıbileşenimevcuttur.BuradasadecedoğanınkorunmasıveatıkmevzuatıileSEVESODirektifi'nielealacağım.Başkadirektiflerdevardır;örneğin farklıbellibaşlıdirektifler içinöngörülen raporvebildirimgereklerinikoordineetmeyeçalışanRaporveBildirimDirektifi,AvrupaÇevreAjansıgibikurumlarkurandirektifler,yada"LIFE"Programıgibi.

Hava kalitesinin AB düzeyinde çevre yasasında düzenlenen ilk sektörler arasındadır.Bununardındakiiticigüç,80’lerinbaşındaasityağmurlarındanvehavakirliliğindendolayı ormanların iyice bozulmuş olması idi. Mevzuat, hava kalitesini izleme,değerlendirme, rapor etme, kirliliğin azaltılması için ulusal programlar geliştirmekonularındagenelçerçeveyiveyükümlülükleribelirleyenbirçerçeveyadadirektifileyapılanmıştır ve bu spesifik emisyon sınır değerlerini belirleyen kardeş direktiflerinkabulüiçintemeloluşturmaktadır.Birdizikardeşdirektifkabuledilmiştir(Şekil1).Bunlar,bellibaşlıkirleticileriçinemisyonsınırdeğerleriniveayrıcabazıdurumlardauyarı eşiklerini belirlemekte, izleme ve hava kalitesi değerlendirme gereklerinitanımlamaktadır. Ayrıca, ozon tabakasıyla ilgili konularda bir dizi yönetmelikvardır. Ek olarak, ulusal emisyon tavan değerleri ile ilgili bir direktif de mevcuttur;bu sonuncusu üye devletlerin belirli kirleticiler için (kardeş direktifler aracılığıyladüzenlenenkirleticilerinhepsi içindeğil)birenvanterhazırlamasınıveüyeülkelerin2010yılınakadarkirleticidüzeyinidüşürmevesonrasındadabudüzeyimuhafazaetmetaahhüdündebulunmasınıgerektirmektedir.

Hava kalitesi sektörü hayli karmaşıktır; genel emisyon sınırı tüzüklerinin yanı sıramobilvesabitkaynaklardançıkanemisyonlarısınırlamayayöneliktüzüklerveayrıcaürünlerle ilgili tüzükler de vardır. Hava kirliliği dendiğinde, hava kirliliğine katkıdabulunanfaktörlerinnelerolduğunugörebilmenizgerekmektedir.Bunedenle, taşıtlaryadasabitkaynakları,atıkyakmatesisleriveürünlerikontroletmenizgerekir.YakıtkalitesiyleilgiliolarakABdüzeyindehayligelişmişbirmevzuatvardır.Şekil1’de,ABmüktesebatınınfarklıtürdebirtemsilivar;ABmüktesebatınınyakınlaştırılmasıylailgilirehberiesasalmaktadır.Buaradabazıdirektiflerdedeğişiklikyapılmıştır.



zz

z x

xx

x

*

Sukalitesiyleilgilitarihçeyebakacakolursak,suylailgilidüzenlemelerinzamaniçindedeğişmiş olduğunu görüyoruz. Başlangıçta; yüzme suyu ya da içme suyu gibi bellisu kullanımları için kalite standartları vardı. Daha sonra, bu bahsettiğimiz, kirliliğikaynağında önleme yaklaşımı geldi. Ardından, kentsel atık su arıtımı, nitrat kirliliğive içme suyu ile ilgili direktifler benimsendi. Su konularıyla ilgili düzenlemelerintepe noktası ise 2000 Su Çerçeve Direktifi'dir. Aşağıdaki şekil (Şekil 2), Su ÇerçeveDirektifi'nin getirdiği değişiklikler hakkında genel bir bakış açısı sunmaktadır; buşekil, çalıştaylarımızın birinde Avrupa Komisyonu’nun bir sunumundan alınmıştır.Görüldüğü üzere, su konularıyla ilgili çok çeşitli direktifler mevcuttur; bunlardanbazıları2007,bazılarıise2013itibariyleyürürlüktenkalkacaktır.2007’deyürürlüktenkalkacakolanlar"z"ile,2013’teyürürlüktenkalkacakolanlarise"x"ilegösterilmiştir.

Şekil 1: Hava Kalitesi Çerçeve Direktif i ve Kardeş Direktif leri


Şekil 2 : AB Su Politikasının Esasları

SO2, NOX, Kurşuniçin Sınır Değerler

(99/30/EC)

Benzen ve CO için Sınır Değerler(2000/69/EC)

HavadakiOzon (2002/3/EC)

(Ek I’deki geri kalan kirleticileri kapsayacak

tasarı daha sonra sunulacaktır, ör. Cd, Ni,

Hg, Polinükleer Aromatik Hidrokarbon)

Büyük Yakma Tesisleri(2001/80/EC)

Atıkların Yakılması(2000/76/EC)

Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrolü

(96/61/EC)

Büyük Kazalardan Kaynaklı Zararların

Kontrolü(96/82/EC)

Çözücüler 1999/13/EC)

Belirli Atmosferik Kirleticiler için Ulusal Emisyon Üst Sınırları

(2001/81/EC)

Benzin ve Dizel Yakıtların Kalitesi

(94/63/EC)

AkaryakıtlarınKükürt İçeriğinin

Azaltılması (99/32/EC)

Dizel Motorlar(72/306/EEC ve 88/77/

EEC) Motorlu Taşıtlar(70/220/EEC)

Karayolu Dışında Kullanılan

Hareketli Makinalar Direktifi (97/68/EC)

Ozon tabakasına zarar veren maddeler

(EC/2037/2000,değiştirilmiş hali)

Asbest(87/217/EEC,

değiştirilmiş hali)

Benzin depolanması ve naklinden kaynaklanan

Uçucu Organik Bileşikler emisyonu

(94/63/EEC)

Benzin ve Dizel Yakıtların Kalitesi

(94/63/EC)

Hava Kalitesi Çerçeve Direktifi (96/62/EC)

Hava Kalitesi Standartları

Sabit Kaynak Emisyonları

Mobil Kaynaklar Ürün

Yüzme SuyuDirektifi 1976

1979 Örneklem ve Analiz Direktifi

1979

Bilgi Paylaşımı Kararı

1977

Deniz Kabukluları

Direktifi Kentsel AtıksuDirektifi

Tatlısu Balıkları Direktifi

Nitratlar Direktifi

1991

Tehlikeli Maddeler

Bağlı Direktifleri1981-1986

Tehlikeli Maddeler

Direktifi 1976

Yüzey Suyuları Direktifi 1975

Yeraltı suyu Direktifi 1980İçme Suyu

Direktifi 1996

Su Çerçeve Direktifi

"Z" 2007’ye kadar yürürlükten kalkacak; "X" 2013’e kadar yürürlükten kalkacak.


Bunun nedenlerine baktığımızda, öncelikle Su Çerçeve Direktifi'nin hedeflerinihatırlamakgerekir.Bunlar,suileilgiliekosistemlerindahafazlabozulmasınıönlemek,sürdürülebilirsukullanımınısağlamak,deşarjlarınkademeliolarakazaltılmasınısağlamakve/veya belli kirleticileri kademeli olarak kullanımdan kaldırmak, yeraltı sularınınkirlenmesinikademeliolarakazaltmakveselvekuraklığınetkilerinihafifletmektir.SuÇerçeveDirektifi'ninanaöğelerindeise,odak,tümsularüzerindeolacaktır.Yüzeyveyeraltısularınınfarklıdüzenlenmesidurumuortadankalkacaktırveamaç,suüzerindekitümetkilerikapsamakolacaktır.İştebunedenle,üyedevletlerinbuetkideğerlendirmeçalışmasınıyapmasıgerekecektir;bazıhallerde2004sonunakadarbunlarınyapılmasıgerekiyordu.Direktif,2015yılınakadariyisukalitesineulaşılmasınayönelikbirgenelhedefbelirlemektevebudastandartemisyonsınırdeğerlerikarşısındaalıcıortamkalitestandartlarıtartışmasınıgündemegetirmektedir;çünküdirektifaçısındanbakıldığında,bu iki yaklaşım eşzamanlı olarak kullanılmaktadır. İyi su kalitesi hedefine ulaşılıpulaşılmadığını kontrol etmek için ülkelerin izleme programları oluşturmuş olmasıgerekmektedir.Tümsuyönetimi,havzayaklaşımınıtemelalacaktır.Ekonomikaraçlarve halkın katılım hakları bunda çok önemli bir rol oynayacaktır. Bu, benzer şekildehavakirliliğiiçindegeçerlidir.Genelolarakelealmakgerekirse,sadecesukonusunda


Şekil 3 : Su ile İlgili Tüm Mevzuata Yönelik Yönetim Çerçevesi

Yüzme SuyuYüzme Suyu

Direktifi

Yabani Kuşların Korunması Direktifi

Direktifi

ÇEDDirektifi

HabitatDirektifi Kentsel Atıksu

Direktifi

Arıtma ÇamuruDirektifi

NitratlarDirektifi

Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrol Direktifi

Entegre Kirlilik

Önleme ve Pestisit Direktifi

Seveso Direktifiİçme Suyu Direktifi


Amaçlar ve önlem programı



Şekil 4 : Su Sektöründe Müktesebat Yapısının Farklı Bir Temsilidir.

tedbirler almak, diğer ilgili sektörler uygun şekilde düzenlenmedikçe aslen iyi bir sukalitesineulaşılmasını sağlamayacaktır.Bunedenle, IPPCDirektifi yadaÇevreEtkiDeğerlendirmeDirektifleri,HabitatDirektifi,DoğaKorumaDirektifiveSuÇerçeveDirektifiarasındagüçlüilişkilerolmasıgerekmektedir(Şekil3).

EndüstriyelRiskYönetimiveKontrolüdeçokönemlibirsektördür.Bazıkitaplardabudüzenlemelerinbirkısmınınsektöreözeldeğildeyataykonularolarakkabuledildiğinigörmekbazenilginçolmaktadır.BusektörIPPCDirektifi'ni,AvrupaKirleticiEmisyonKaydıKararınıkapsamaktadır.Birbaşkaönemlidirektifdebaşlıcakazavetehlikelerinkontrolüyleilgilidir;budirektifektesıralananbelliendüstriyeltesisleriçinfarklıgereklerbelirlemektevedahilivehariciacildurumplanlamasından,halkınkatılımhaklarınavekazahallerindenasıldavranılmasıgerektiğinekadartümaşamalarıtektekelealmaktadır.Ayrıca,büyükyakmatesisleri,uçucuorganikbileşikler,eko-etiketlemeveçevreyönetimvedenetimsistemi(EMAS)devardır.Eko-etiketlemeveEMAS’largönüllülükesasınadayananuygulamalarolduğunubelirtmekönemlidirvebirçokkatılımülkesibunlarıerkenevrelerdebenimsemeyebüyükönematfetmiştir.

Biyolojikçeşitlilikvedoğanınkorunmasıdakarmaşıkveenzorlusektörlerdenbiridirancak çok az direktifi vardır. En önemli iki direktif; Habitat Direktifi ve KuşlarDirektifi'dir.Buikidirektifdeüyedevletlerinözelkorumaalanlarıbelirlemesinivebualanlardaözelkoruma tedbirleri almasınıgerektirmektedir.Habitatlarüzerindeetkisiolabilecek plan ve projelerin değerlendirilmesinde çok katı gereklilikler getirilmiştir.Ayrıca,kapanlarvevahşihayvanlarınhayvanatbahçesindetutulmasıylailgiliikidirektifdahavardır.

Kimyasallarvegenetikolarakdeğiştirilmişorganizmalardaçokamaçokkarmaşıkbirbölümoluşturmaktadır.Bununenbüyüksebebi,bazıkimyasalların,müktesebatınbaşkasektörlerialtındayeralmasıdır.Bunedenledeçokiyibirkoordinasyongerekmektedir;


(2000/60/EC)

EntegreSu Kalitesi Yönetimi

Su kalitesi hedefleri ve standartlarıYeraltı suları (80/68/EEC) revize ediliyor

İçme Suyu İçin Kullanılacak Yüzey Suyu (75/440/EEC)

Balıkların Yaşadığı Tatlısular (78/659/EEC)Deniz Kabuklularının Yaşadığı Sular (79/869/EEC)

Tehlikeli Maddelerin Suya Deşarjı(76/464/EEC) ve 7 adet ilgili direktif.

SÇD’nin uygulanması halinde, yukarıdakilerin hepsi yürürlükten kalkacaktır.

Noktasal kaynaklı emisyon kontrolleriKentsel Atıksu Arıtımı (91-271/EEC)

Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrol Direktifi (96/61/EEC)

Tehlikeli Maddelerin Suya Deşarjı (76/464/EEC) ve 7 adet ilgili direktif

Öncelikli Maddelere dair SÇD İlgili Direktifi ile değiştirilecektir.

Belirli kullanımlara yönelik kalite standartlarıYüzme Suyu /76/160/EEC) revize edilecek

İçme Suyu Direktifi (98/83/EC)

Ürünlerle İlgili Emisyon KontrolleriTehlikeli Maddeler Direktifi (76/464/EEC)

Sınır değerler, Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrol Direktifi’ne

entegre edilecektir.Nitratlar Direktifi (91/676/EEC)

Biyosidler (98/8/EC)Bitki Koruma Ürünleri (91/914/EEC)

Diğer mevzuat ve önlemlerÇED (85/37/EEC, değiştirilmiş hali)

Stratejik Çevresel Değerlendirme (2001/42 EC) Habitatalar Direktifi (92/43/EEC)

Arıtma Çamuru Direktifi (86/278/EEC)Seveso Direktifi (2003/105/EC)

İlgili diğer Topluluk mevzuatı ve/veya önlemleri, ulusal veya bölgesel mevzuat ve/veya önlemler


tarımvesağlıkkonularıileçevreselkimyasallarörneğindeolduğugibi.Buradaönemleakıldatutulmasıgerekenşey,kimyasallartüzüğüiçintemelolarakdörtadımolduğudur.Bunlardanilki,veritoplamadır.İkincisi,kimyasallarındüzenlenmesiiçinönceliklerinbelirlenmesidir. Piyasada çok ama çok fazla sayıda kimyasal vardır; komisyonunkullandığıyaklaşım,bellibirtarihekadarmevcutolanmaddelerlemevcutolmayanlararasındafarkyaratmaktı. Zatenmevcutolanmaddeler içinpiyasayasürmekoşullarıyenimaddelere göredaha yumuşaktır.Üçüncüsü, riskdeğerlendirme, sonuncusudariskyönetimiadımlarıdır.Kimyasallarınyönetimineilişkin,sektörüntümünüyenidenyapılandıracakolankapsamlıteklifileilgiliolarakşuandagerçektenbüyükbirtartışmavardır ve bunun nasıl yapılandırılıp kabul edileceğini henüz kimse bilmemektedir.Kimyasalsektöründekibaşlıcayasalarşunlardır:

• 67/548 sayılı Direktif: yeni maddelerin kaydı, sınıflandırılması, etiketlenmesi veambalajlanması

• 793/93 sayılı Tüzük: mevcut maddelere dair veri toplanması ve bu maddelerindeğerlendirilmesi

• 1999/45 sayılı Direktif: müstahzarların sınıflandırılması, etiketlenmesi veambalajlanması

• 76/769 sayılı Direktif: belirli madde ve müstahzarların pazarlanmasınınkısıtlanması

• 304/2003sayılıTüzük:belirlikimyasallarınithalatveihracatınınkısıtlanması

• Com(2003)644:KimyasallarınKaydı,DeğerlendirilmesiveİzneTabiiTutulması(REACH)ileilgiliTüzükteklifi.

• 91/414sayılıDirektif:pestisidpazarlamasınıniznetabitutulması


Şekil 5: Atık Yönetimi Mevzuatı

Özel Atıklar

Ambalaj atıkları (94/62/EC)

Piller & Akümülatörler (91/157/EEC, değiştirilmiş hali)

Hurda Motorlu Taşıtlar (2005/53/EC)

Elektrikli & Elektronik Ekipman Atıkları (WEEE)

Atık Yağların İmhası (75/439/EEC, değiştirilmiş hali)

PCB & PCT’lerin İmhası (96/59/EC)

Titanyum Dioksid Atıkları (78/178/EEC, değiştirilmiş hali)

Arıtma Çamuru (86/278/EEC, değiştirilmiş hali)

İşleme ve İmha TesisleriAtık Depolama Alanları Direktifi (99/31/EC)

Atıkların Yakılması (2000/76/EC);Kentsel Atıkların Yakılması

(89/429/EEC & 89/369/EEC)& Tehlikeli Atıkların Yakılması (94/67/EEC) ile

değiştirilmiştir.

Entegre Kirlilik Önleme &Kontrol Direktifi (96/91/EC)

Çerçeve & TanımlarAtık Çerçeve Direktifi (75/442/EEC, değiştirilmiş hali)Tehlikel Atık Direktifi (91/689/EEC, değiştirilmiş hali)

Avrupa Atık KataloguTehlikeli Atık Listesi

Nakliye, İthalat & İhracatAtıkların Denizaşırı Nakliyesi (EEC/259/93) değiştirilmiş

hali


• 98/8sayılıDirektif:biyosidlerinpazarlanmasınıniznetabitutulması.

Görüldüğüüzere,maddelervepreparatlararasındafarkvardır.Ayrıcabaşkasektörlerdepestisitlerinyadabiositlerinpazarlanmasıylailgiliizinlervardır.Busektördekidörtanadüzenlemealanıisetehlikelimaddelerinsınıflandırma,ambalajlamaveetiketlenmesiveayrıcahayvandeneyleriyleilgilidüzenlemelervardır.Bunlaraekolarak,örneklaboratuaruygulamalarıvetehlikelikimyasallarınihracatveithalatıylailgiliyasalhükümlervardır.Bellikimyasallariçinbellikurallarolduğunuakıldatutmakönemlidir.Örneğin,bitkikoruma, ürünler ve biositler için komple bir düzenleme seti vardır. Temel olarak,bu yasal hükümler piyasaya sürme izinlerinden, yasaklardan, belli türlerin pazaraçıkartılmasındanvesınıflandırma,etiketlendirmeveambalajlamadansözetmektedir.

Genetik olarak değiştirilmiş organizmalar (GDO) ve genetik olarak değiştirilmişmikroorganizmalar(GDM)içinde,GDO’larınkasıtlısalınmasıveGDM’lerinsüreklikullanımı ile ilgili bir direktif vardır. Bu en gelişmiş yasal araçlardan biridir ve çoktekniktir;bununlabaşaçıkmakzorundayız.Elbette,ülkelerindebunukendihukuklarınadahiletmesigerekmektedir.Ayrıcaozontabakasınıdelenmaddelerdevardır.

Nükleergüvenlikleilgiliolarak,odaklanmanızgerekenbirkaçtemelyasavardır.Bunlartemel güvenlik standartları olup, tıbben kabul edilebilir maruz kalma oranları, işsağlığı ve güvenliği, radyoaktif atık sevkiyatları,maksimumyiyecek kirlilik düzeylerigibikonularileilgilidir.Çernobilkazasındansonratarımürünleriithalatıylailgilibirdirektifbileçıkartılmıştır.

Gürültüyle ilgili, Türkiye’nin şimdiden bazı çalışmalar başlattığını görüyorum. Buçalışmaların farklı araçlar açısından ne aşamaya kadar ilerlediğini bilmiyorum amatemelolarak,çevreselgürültükirliliğinindeğerlendirilmesiveyönetimiileilgiligenelbirdirektifvardır.Budirektifüyedevletleringürültüharitasıçıkarmasınıvedahasonrauyguntedbirlerialmasınıgerektirmektedir.Ayrıca,açıkhavaekipmanları,evaletlerivemotorluaraçlaryadauçaklargibigürültüçıkaranbelliürüngruplarıiçinözeltüzüklervardır.Sivilkorumaalanındabenimsenençeşitlikonseykararlarıvardır.

Burada,konuylailgilibirkaçwebsitesinibilgilerinizesunuyorum.Teşekkürler.

Kaynaklar:

• http://www.europa.eu.int/comm/environment/policy_en.htm-

• http://www.europa.eu.int/eur-lex/en/lif/ind/en_analytical_index_15.html

• http://www.europa.eu.int/comm/environment/impel/index.htm

• http://www.eea.eu.int/

• http://europa.eu.int/comm/biotechnology/

• http://www.europa.eu.int/comm/environment/enlarg/index_en.htm

• http://www.europa.eu.int/comm/environment/emas/index_en.htm

• http://www.eper.cec.eu.int/eper/default.asp

• http://www.europa.eu.int/comm/environment/nature/home.htm



SORU 1, Nurşen NUMANOĞLU,Avrupa Birliği Genel Sekreterliği: BenimsorumDagmar Kaljariková'ya; bu soruyu iki farklı süreç açısından cevaplandırabilirse çokmemnunolacağım.Bir,Komisyon’daçalışanbiriolarak,diğerideÇekCumhuriyeti’ninmüzakereler sürecindeki çevre ile ilgili çalışmalarını içinde yer alan bir kişi olarak.İşinmutfağındaçalışırken,zamaniçindemutlakadenemeyanılmalarolduhazırlıklaraşamasında;“bunuböyleyapsaydıkdahaiyiolurdu”dediğinizhususlarolmuştur.Buanlamdaipuçlarıolabilirmi?Meselaolmazsaolmazgördüğünüzhususlarvarmıydı?Yada“bunukeşkedahaönceyapsaydık”dediğinizbirhazırlıksüreciyaşadınızmı?Yadaböylebireksikliğihissettinizmiülkenizde?BirdeKomisyonolarak,olmazsaolmaznegörülüyor?Yalnız,bunlarıncevabınızatenbildiğimizklasikcevaplarolarakdeğil,dahapratiksüreçleilgili,olmazsaolmazlardanbahsedilmesinibekliyorum.

Birdiğersorumda,müzakerelersözkonusuolduğundaçokdahasıkduymayabaşladık,düzenleyicietkianalizi(regulatoryimpactassesment)çalışmalarıileilgili.Bukonudafarklıdeğerlendirmelerduyuyoruz.HemKomisyonolarak,hemyeniüyeülkelerdenbiriolarak,düzenleyicietkianalizlerininkatkısınıgördüğünüzyerlervarmıydı?Yadabunlarınkullanılmasınekadarartıetkiyaptıbellikonularitibariyle?Somutörneklerolabilirseminnettarolacağım.

YANIT 1.1, Dagmar KALJARIKOVÁ: Sorunuzuöncelikle,bupratikönerilerleilgiliolarak Komisyon adına yanıtlamak istiyorum. Çevre mevzuatını dikkatle inceleyipdeğerlendirmenizi öneririm. Sanırım Dana bu konuda çok iyi bir sunum yaptı.Ayrıcaçokiyibirstratejikyaklaşımoluşturmanızıöneririm.Bu,Komisyon’unbaşlıcaönerisidir.Çevremevzuatınınuygulaması içinstratejikyaklaşımdanbahsettiğimizde,şunu demek istiyoruz: örneğin su sektöründe, benimsenen Su Çerçeve Direktifi, susektörüne yeni bir yaklaşım getirmektedir ve tabii kentsel atıksu arıtımı gibi diğerdirektiflerleuğraşmayaihtiyaçyoktur.Budirektifyürürlüktenkalkmayacak;ancaksuçerçevedirektifiyleyürürlüktenkalkacakolandiğerdirektifleresizinokadarçokdikkatetmenizgerekmemektedir.Bunedenle,bu stratejikyaklaşımaslen çerçevemevzuataodaklanacakveçerçevemevzuatıngerekleriniyerinegetirmeye,uygulamayaçalışacaktır.Birbaşkapratiköneriise,farklıkurumlararasındavekurumlarlasiviltoplumarasındadiyalogkurmak,şeffafprosedürleroluşturmakvesiviltoplumagereklerinneolduğunuveABçevremevzuatınauymanınyararlarınınneolduğunuanlatmaktır.

Sonsoruyagelince;düzenleyicietkianaliziderken,çevreseletkideğerlendirmesindenmibahsediyorsunuz?BunuÇekCumhuriyetiadınayanıtlayacağım.Bizimdeneyimlerimizedayanaraknelerönerilebilir?Yarın,SayınDusikÇekCumhuriyeti’ndekiuyumlaştırmasürecinden bahsedecek; ancak, şimdi burada kısaca bahsedecek olursak; önceden debelirttiğimgibi,1998’demüzakerelerbaşladığındabizimbiruyumlaştırmastratejimizyoktu.Böylebirbelgemizyoktu,dahasonraoluşturuldu.Ayrıca,müzakerelersırasında,

Sorular ve Yanıtlar

Oturum IIÇevre Alanında Avrupa Birliği Uyum Süreci



bazıyenişeylerdeöğrendik.Örneğin,geçişsüreleriyleilgiliolarakmüzakerelersırasındabizden çok ayrıntılı uygulama planları hazırlamamız istendi. Bu nedenle, benimizlenimim şu: Belki bazı alanlarda siz biraz daha ileridesiniz, çünkü bazı direktifleriçinsizinşimdidenhazırlanmışuygulamaplanlarınızvar.Ayrıca,bizimbaştabirçevreyatırım stratejimiz yoktu. Bu belgeyi hazırlamak için epey zaman harcadık. Ayrıca,AB’densağlananfinansmanıkullanmakapasitesiyleilgilisorunlardavardı;sanırımbu,tümyeniüyedevletleriçinvebazıadayülkeleriçinortakbirsorun.Düzenleyicietkianaliziyleilgiliolarakmeslektaşımınekleyeceğibirşeyvarmıbilemiyorum.

YANIT 1.2, Stephen STEC: Jan Dusik'in benimle aynı fikirde olup olmayacağınıbilmiyorum ama düzenleyici etki analizi, Kardif süreciyle getirilmiştir; KardifZirvesi’ninardındanGothenburg’dagerçekanlamdaortayakonmuştur.Ancak,aslındabuKomisyon’unfaaliyetleriniazaltmanınbiryoluidi.Amaç,çevreninkorunmasıydı,amayaygınkanıyagöreburesmibirşekildedeğildi,yani,çevrekonularındadahaçoktoplulukyasasıçıkarmanınüyedevletekonomileriüzerindeolumsuzbiretkisiolacağınakanaatgetirenüyedevletler,Komisyon’unfaaliyetlerinisınırlamayaçalışmıştır.Kısacası,denilenodurki,etkideğerlendirmeuygulamasınıngetirilmesininardındakigizlinedenbudur,amadurumbukadarbasitdeğildir.İnanıyorumki,bazıgüzelyönleridevardır,çünkü tüm topluluk kurumlarının yeni tedbirler almadan önce durup düşünmesineneden oluyor, çünkü alacakları tedbirin topluluk içindeki rekabet üzerinde ve diğeraktörlerekarşı toplulukdışındaki rekabette sebepolacağı etkiyihesaplamak zorundakalmaktadırlar.Buaktör, isterABDisterÇinolsun,etkininneolacağını, tedbirlerinhangi yönlerden ne etkiler doğuracağını hesaplamak zorundadır. Komisyon, DanaRomanescu'nundabahsettiğidüzenleyicietkianaliziönerisininuygunhazırlanmadığı,bu yeni tüzüğün kimya endüstrisine getireceği maliyetlerin düşük hesaplandığıkonusundasuçlanmaktadır.Sonradedilerki,“Tamam,hesaplamalarınuygunşekildeyapılabilmesi için başka bir düzenleyici etki değerlendirmesine ihtiyacınız olacak.”Sorunuzu yanıtlayabildim mi bilemiyorum. Ama çevre sektöründe durum böylegörülmektedir,amabelkisanayisektörübunufarklıgörüyordur.

YANIT 1.3, Jan DUSIK, Çek Cumhuriyeti Çevre Bakanlığı: Bir cümle eklemekistiyorum.Budeğerlendirmesorunuşudur:endüstriiçinortayaçıkanmaliyetleridahaiyiölçebiliyorsunuzbelkiamaherzamansorunlaroluyor.Çevresözkonusuolduğundaiseçevreveinsansağlığıaçısındanyararlarıölçmekherzamaniçingenelbirsorundur;çünküdoğayınasıldeğerlendirdiğinizgibikonular,düzenleyicietkianalizlerindeherikitarafiçinaynıolmayabilmektedir.

SORU 2, Bir katılımcı: Ben sorumu Dana Romanescu’ya soracağım. Özellikle buStratejikÇevreselDeğerlendirmeile(StrategicEnvironmentalAssesment)ilgiliolarak,sondurumveuygulamaylailgiliherhangibirbilgibizeverebilirmi,birazdahaayrıntılıbilgi?Benimöğrenmekistediğim,üyedevletlerdegerçekdurumnasıl?Ayrıca,uygulamaiçinbirsontarihvarmı?Aktarımveuygulamaaçısındanadayülkelerinhangigerekleriyerinegetirmesigerekecek?Gelecektenasılolacak?DiğerülkelereABmaliyardımlarıiçinzorunluolacaksa,busözkonusuülkelerüzerindenasılbiretkiyaratacak?”

YANIT 2.1, Dana ROMANESCU,REC: Sanırımbu sorununbir kısmınıDagmaryanıtlayabilir,çünkübuyataysektördedirvebununkatılımakadartamamenaktarılması,uygulanması ve yürütülmesi gerekmektedir.Yani, bununla ilgili hiç bir derogasyonaonayverilmeyecektirveKomisyonsanırımbudönemaktarımstatüsühakkındabüyükbir gözden geçirme yapacaktır. Stratejik Çevresel Değerlendirme Direktifiyle ilgiliolarakfarklıülkelerinstatülerininneolduğukonusundaşahsençokfazlabilgimyok.Birçok faaliyet olduğunu biliyorum; ama hangi devletin hangi düzeyde olduğununresmi olarak nasıl değerlendirildiğini bilmiyorum. Mali yardım bağlantılarıyla ilgilikısmıbelkiDagmarkaljarikovayanıtlayabilir.



YANIT 2.2, Dagmar KALJARIKOVA: Üye devletlerdeki uygulamayla ilgili olarak,Komisyon bir nevi değerlendirme yapmakta ve her bir üye devletteki durumudeğerlendirmeye almaktadır. Stratejik çevresel değerlendirmenin mali yardımauygulanmasıylailgiliolarakbirrapordahazırlanacaktır.Stratejikçevredeğerlendirmeleri,örneğinyeniüyedevletlerinyapısalfonlaraulaşmaküzerehazırlayacakları,operasyonelprogramlar için yapılmak zorundadır; bu nedenle, 1 Ocak 2007’de başlayacak yenimali perspektifte aday ülkeler için de aynı şartın isteneceğini bekliyoruz. Şu anitibariyleprojeleriçinstratejikçevreseldeğerlendirmeistenmemektedir;ancak2007’deistenecektir.

SORU 3, Yunus ARIKAN, REC Türkiye, İklim Değişikliği Danışmanı: Benim ilksorumBayanDagmar’a.Sunumunuzdamüzakereedilemeyecekkonularolarakbirlisteverilmişti;bunlardanbirideuluslararasıanlaşmalarolarakbelirtilmişti.Ancakyinede,birülkeninhembiranlaşmayatarafolup,hemdekoşullarınıdikkatealarakkendiiçindenasıl uygulayacağını müzakere etme şansı olabilir mi? Somut örnek vereyim: KyotoProtokolü’nde Macaristan ve Polonya, AB’nin %8 hedefi yerine %6’lık, kendilerinegöre farklı limitlerbelirlediler;KyotoProtokolü’nüonayladılar amakendilerinegörefarklı bir hedef belirlediler. Dolayısıyla sanki müzakere edilemeyecek tanımını birazdahamıaçmakgerekdiyedüşünüyorum.

İkincisorumise,GürdoğarBey’e.Türkiyeşuanda,üyeliköncesiprogramlardışında,çeşitlialanlardasadece25üyeliAB’neaçıkbazıprogramlarakatılmairadesinigösterdi.ÖrneğinLeonardo,Sokrates,6.ÇerçeveProgramıgibi.Butipprogramlarakatılmaküyelik sürecini kolaylaştırır mı? Eğer böyleyse, özellikle çevre ve enerji alanında damüzakeresürecinekatkıolmasıaçısındanbirliküyelerinebirlikprogramlarınakatılmayıtavsiyeedebilirmiyiz?Yadayarınkiönerilerveyastratejikhedeflerbaşlığındaböylebirönerigetirebilirmiyiz?ÖrneğinenerjialanındaTürkiye“IntelligentEnergy”projesineyadaprogramınakatılmayıdüşünürse,bubizim,örneğinKyoto’daönümüzdekiengelleriaşmayıkolaylaştırıcıbiryololabilirmi?

YANIT 3.1, Dagmar KALJARIKOVÁ: Uluslararası sözleşmelere taraf olan hertoplulukiçinsongenişlemedeuygulanangenelbiryaklaşımvardır.Müzakerelerinyadauluslararasıanlaşmalarınbukısımlarımüzakereedilemez.Uluslararasıanlaşmalariçinmüzakereedilengeçişsüreleriyoktur.Tabiikimevzuattayeralanbelligerekleriçinde.Emisyonlarlailgiliolaraknetbiryanıtveremiyorum,çünkübu,müzakereçerçevesindesonuçlandırılacaktır. Ama genel ilke, aday ülkenin topluluğun taraf olduğu tümuluslararası sözleşmelere taraf olmasıdır. İkinci soruyu Komisyon Delegasyonu’nunyanıtlamasınıricaediyorum.

YANIT 3.2, Gürdoğar SARIGÜL: Türkiye’ninhalihazırdamevcutBirlikprogramlarınakatılması,aslındaikifarklışekildedeğerlendirilmesigerekenbirkonu.Genelpolitikaolarak,AvrupaKomisyonu,adayülkelerinBirlikprogramlarınakatılmasınıdestekliyor.Bunu hem finansal katkıda bulunarak, hem de topluluk içindeki programlardan birşekildefaydalanabilmesiiçinyapıyor;çünkübuprogramlar,katılanülkelertarafındanortak amaçlar doğrultusunda şekillendirilip, bunun karşılığında da o amaçlardoğrultusunda işbirliği ve projeler üretilerek bir sonuca ulaşmak için kullanılıyor.Ancakbuprogramlarakatılabilmekiçin,ülkelerinkendiözkaynaklarındandakatkıdabulunmaları gerekiyor. Birçok programda katkı payının, özellikle ülkelerin nüfus vebüyüklükleri ile doğru orantılı olarak artmasından dolayı büyük meblağlara ulaştığıbiliniyorveburada,Türkiyeözelindebaktığımızda,buyüksekkatılımücretitabiikiikiaçıdandeğerlendirilmekzorunda.Bukatkıyısağlayıpbuprogramadahilolaraknekadarfaydasağlanabilir,bununiyideğerlendirilmesilâzımadayülketarafından.YadageneTürkiyeözelinebakarsak,bununençarpıcıörneği6.ÇerçeveProgramı’naTürkiye’ninkatılımı; bu program kapsamında Türkiye çok ciddi miktarda bu programa maddi



katkıdabulunuyor,kendibüyüklüğüölçüsünde.HattabunaAB’ninmaliişbirliğindendestekdealarakkatılıyor.Amayatırılanparanıngeriyedönüşünebaktığımızda,yaniTürkiye’yenekadarınınprojeolarakgeridöndüğüne,busonderecesınırlıkalmakta,yanionkoyuyorsunuz sadecebir alıyorsunuzgibidüşününbunu.Buradaki etkinliğiölçmektefaydavarvebudakapasiteileilgili,yanibukaynaklarıkullanmakapasitesiningelişmesi ile ilgili bir şey.Tabii ki çok faydalı, özellikle etkin kullanılabildiği sürecebencebirçokalandahızlısonuçalabileceğinizyadabuçalışmalarıdestekleyebileceğinizaraçlar.Benimkişiselgörüşüm;şuanakadarkitoplulukprogramlarındanTürkiye’ninçoketkinolarakfaydalanamadığı.ÖzelliklemeselaçevrealanındaLIFE’ındoğakorumaveçevreyleilgilitoplulukprogramlarınadahilolupolmamasınındeğerlendirilmesininşu anki aşamada daha anlamlı olduğunu görüyoruz. Çünkü şu ana kadarki genelkonjonktüre baktığımızda, yani LIFE Üçüncü Ülkeler Programı’nda Türkiye’ninteklifedipveuygulamayageçirdiğiprojesayısını,butoplulukprogramlarınakatılarakbüyük paralar ödeyip, sonucunda da daha az geriye dönüş elde etmesi açısındandeğerlendirdiğimizde,üçüncüülkelerkapsamındakalmasıdahaakıllıcagözüküyorşuanda.Amabutamamıylakapasiteileilgilibirdurum.Nezamankibukapasiteoluşur,ozamangerçektenbunlarakatılmakanlamlıolur.ÇünkükarşınızdabirmaliyetvarvebumaliyetTürkiye’ninnüfusölçeğindedeğerlendirildiğizaman,bizAvrupa’dayapılançalışmalarınbirçoğunudesteklerhalegeliyoruz;ogözlebaktığınızzamanbence işinboyutudahabelirleyicibukonuda.Bukatılımlarınuyumsürecineetkisinegelince,tabiikibukaçınılmazbirşey.Baştadasöylediğimgibibu,Komisyontarafındandatavsiyeedilenbirşey;çünküuyumsürecindebukaynaklarımobilizeedipkullanıyorolmak,uyumlailgilisorunlarıçözmekaçısındansondereceönemlidiyedüşünüyorum.

YANIT 3.3, Jerzy JENDROŚKA: Kyoto Protokolü’nde Polonya’dan bahsedildi.Türkiye’ninbizimyaptığımızhatayıtekrarlamamasıönemli.KatılımAntlaşması’nabukonudahiçbirözelhükümkoymadık.Sizaslındahaklısınız,KyotoProtokolü’ndefarklıbirhedefbelirlemeyibaşardık vebizler vebizimlebirlikte yeni katılımülkeleri, eski15 ülke arasındaki yük paylaşma anlaşmasının bir parçası değiliz. Demek istediğim,şu anda bunu başarmak için ana araç Emisyon Ticareti Direktifi'dir. Komisyon’abu direktif çerçevesinde ulusal tahsis planlarını onaylama ya da onaylamama yetkisiverilmiştir.Polonyaolarakbizimtahsisplanımızdaise,Polonya,KyotoProtokolü’ndekiyükümlülükleri yerine getirmenin kesinlikle yeterli olacağını savunuyor; Komisyonise “evet, ama bu AB şartlarının yerine getirilmesini engelleyecektir” diyor. Maliyetve benzeri nedenlerden dolayı. Ayrıntılara girmeyeceğim, ama demek istediğim,Katılım Antlaşması’nda bu konuyu gündeme getirmediğimiz için, şimdi sorunlarlakarşılaşıyoruz ve Polonya ile Komisyon arasında devam eden bu ihtilaf yüzündenulusal tahsisplanımızonaylanmadı.Budaprogramınhiçbirkısmının işlerdurumdaolmadığı anlamına geliyor. Yani, bir çatışma söz konusu ve bu hukuki bir çatışma;çünkübizböylebirçatışmaolacağınıöncedendüşünmedik.BelkiburadaTürkiye’ninçıkarabileceğibirdersvardır;yaniherşeyiöncedendüşünmenizveneyapacağınızıçokiyi anlamanız gerekiyor. İkinci dönem için, ulusal tahsis planlarıyla ilgili olarak çokfarklıbiryolizlenecek.SizAB’yegirerkendebunlardaolmasabilebaşkayaklaşımlarlailgilisorunlarlakarşılaşmanızmümkün.

SORU 4, Tülin YÜCEL,KfW Ankara Bürosu:BenimGürdoğarBey’in sunumuylailgili bir yorumum olacak. Çıkartılan tablolar çok anlamlı, oradaki sonuçları eğeryanlışyorumlamadıysam,Türkiye’ninbuçevreyatırımları ile ilgiliolarak2003-2010döneminde yapacağı yatırım tutarı Avrupa Komisyonu tarafından temin edilecekdesteğin çok üzerinde. Bundan önceki toplantılardan birinde donörlerin katkılarıkonuşulurken, Avrupa’nın diğer ülkelerinde Avrupa Komisyonu’nun sağladığıkatkınındışındayatırımlariçinihtiyaçduyulankısmın,yatırımınüçtebiriolduğunuanlatmışlardı.Dolayısıyla,anlaşılanoki,TürkiyeiçindahaazbirAvrupaKomisyonukatkısı, karşılığında da daha fazla yerel katkı ve belki donör katkısı gerekecek gibi



gözüküyor.BuçerçevedeTürkiye’debaşlatılanprogramlarındevamında,bölgeselaçıdanbuIPAprogramınınkapsamadığıillerinbiranöncebelirlenmesivedonörgruplarınahangikoşullardaneşekildeihtiyaçduyulduğununortayakonulmasıbizlerinçalışmasıiçin de çok önemli. Biz sadece KfW olarak çalışmıyoruz; Avrupa Yatırım Bankası,kidiğerülkelerdede çeşitli katkıları varfinansmanda, iledebirprogramımız var vebu belirsizliklerin kısa zamanda halliyle bu programların geliştirilmesinin mümkünolduğunudüşünüyoruz.Teşekkürediyorum.

YANIT 4, Gürdoğar SARIGÜL:Sunuşumdaaslındadikkatiçekmekistediğimizkonuşuydu; AB’den gelen kaynaklara karşılaştırmalı olarak baktığımız zaman, yani diğeradayülkelerdegeçmişteyapılanlarlaşuandayapılanlarıbirliktedüşünerekbaktığımızzaman, Türkiye ölçeğinde aralarında çok ciddi farklılıklar olduğunu görüyoruz. Buaslında şundan kaynaklanıyor:Türkiye açısından, şu andaki gelişen yapıda ya da ilkgenişlemeileilgilisüreçtekihesaplananbütçeayarlamalarıileoradakiülkelerinortalamaihtiyaçları ve katkının bu süreci nasıl hızlandıracağı konusunda yapılan hesaplaraaslında çok da fazla uymadığını görüyoruz. Yani Türkiye’nin ihtiyacı olan finansalyatırımlarçokfazlavebuhemTürkiye’debuyatırımlarınbugünekadarazolmasından,hemdebüyüklüğündenkaynaklanıyor.Şimdiburadaçokciddibiraçıkvarvebuaçıkgerçekten şu anki mevcut araçlarla, AB’nin araçlarıyla, kapanabilecek bir açık değil;hattabudüzeyinartabileceğinidedüşünebiliyoruz.Buçokdilegetirilenbir tahmin.2010,2011yıllarında1.4milyarAvro gibi bir paradanbahsediliyor.Bumiktarbileaslındasondereceküçük,herşeyiilebaktığımızzamanihtiyaca.Buradagerçektençokönemlikonu,“bugelenkaynağınasıldahaetkinhalegetirebiliriz?”sorusu.Dışarıdangelecekkredininiyibirşekildeplanlanıp,hangiprojelerehangidüzeydekredigerekliliğiolduğununplanlamasınıyapmakzorundayız.Kredisizyapılamayacakprojelervar;birdebirkrediyibirazcıkyumuşatarakyapacağınızbirçokortaölçekliprojevar.Bunlarıçokiyihesaplayarak,ulusalyatırımstratejisiiçindedebukaynaklarınasılkullanırızdabunlarıbu süredeyaparız sorusununbir cevabını aramakzorundayız.Bukaçınılmazbirgerçek.

Şuandaaslındayapmayaçalıştığımızda,bunuçokseslibirşekildetartışmayaaçarak,Türk makamlarının da bu konuyu ciddi olarak gündeme alıp, ‘uzun vadeli yatırımplanlarında bunu nasıl kullanırız?’, ‘bunun kuralları ne olur?’, ‘burada uluslararasıdonörlernasılbirhavuzdatoplanıryadanasılidareedilirki,bizbundanazamisonucualırız, en etkin sonuca ulaşırız?’ konularını dikkate almalarını sağlamak. O nedenledediklerinizekatılıyorumvesanırımönümüzdekidönemleriçindedebunabirçözümüretmekzorundakalacağız.Ziraçözümüretemezsek,zatenbuyatırımlarınnezamanyapılacağı,yadaverilensüredeyapılabilirliğigibikonularlakarşıkarşıyakalırız.Bunuşimdidendüşünmemizlâzımvebizaslındakonuyuuzunzamandanberitartışmayaaçtık;amadonörlerleTürkiyeCumhuriyetiHükümeti'ninilgilimercilerininbirarayagelerek,bununşeklininvekurallarınındahanettanımlanmasıgerekirdiyedüşünüyorum.


Konferansın üçüncü oturumu, AB’ye yeni üye ve katılım sürecindekiülkelerinsüreçle ilgilideneyimlerinipaylaştıklarıbirplatformsundu.ÇekCumhuriyeti, Polonya ve Bulgaristan çevre bakanlıklarının temsilcileri,müktesebatınuyumlaştırılmasıveABilemüzakerelereyönelikgeliştirdikleriyeniden yapılanma ve iletişim ve koordinasyon stratejilerini, süreçteyaşadıklarızorluklarıvebuzorluklardançıkarılandersleriaktardılar.

Oturum III Orta ve Doğu Avrupa Ülkelerinin

Çevre Alanında Uyum Süreci Deneyimleri

OT U R U M I I I : O R TA V E D O Ğ U AV R U PA Ü L K E L E R İ N İ N Ç E V R E A L A N I N DA U Y U M S Ü R E C İ D E N E Y İ M L E R İ


Jan Dusik, Prag’daki Charles Üniversitesi’nde ve Oxford Üniversitesi’nde eğitim gördü. 1998’den bu yana çoğunlukla Çek Cumhuriyeti Çevre Bakanlığı’nda uluslararası ilişkiler ve çevresel entegrasyon alanında çalıştı. Katılım sürecinde Çek Cumhuriyeti adına çevre faslının görüşülmesinde Müzakereci Yardımcısıydı. 2003-2004 yılları arasında Brüksel’de Çevre Genel Müdürlüğü yasal biriminde bir yıldan fazla kaldı. Burada özellikle Birleşik Krallık ve aynı zamanda yeni üye olan ülkeler tarafından yapılan ihlaleler üzerinde çalıştı. Çevre Bakanlığı’nda çalışmadan önce, Çek Cumhuriyeti’nde hem ulusal hem uluslararası düzeydeki bazı sivil toplum örgütlerinde, çalıştı. Ayrıca Çek Cumhuriyeti’ndeki su sektörünün uyumlaştırılması ve çeşitli uyum tabloları konularındaki pek çok çalışmada da bağımsız danışman olarak yer aldı.

Buçalıştayabenidavet ettiği içinREC’e teşekkür etmek istiyorum,bence çokgüzelbirfikirbu.ÇekCumhuriyeti katılım sürecinehazırlanırkenbizimAB’ye yeni girenülkelerledurumumuzukarşılaştırmakgibibiravantajımızyoktu;çünkübizdenöncekien songenişlemedönemi1995’te idi veo zamanAB’yekatılanülkelerbizim içindeolduğumuzdurumdançokfarklıbirkonumdaydı.Onedenlebununharikabirfırsatolduğunu düşünüyorum ve REC’in bu anlamda pek çok çalışma gerçekleştirdiğinibiliyorumveumarımbunlardanfaydalanacaksınız.

Çek Cumhuriyeti’nin Uyum Süreci DeneyimleriJan DUSIK ÇekCumhuriyetiÇevreBakanlığı,ABEntegrasyonuDairesiBaşkanı

Oturum IIIOrta ve Doğu Avrupa Ülkelerinin



Jan DUSIK ÇekCumhuriyetiÇevreBakanlığı


Şimdisizlereüçzamançizelgesisunacağımvesunumumboyunca,buradabelirtilentümanahatların,aşamalarınüzerindengeçeceğiz.İlkolarakmüzakeretakviminiaçıklamaklabaşlayayım.(Tablo1)


Tablo 1: Müzakereler için zaman çizelgesi

Tablo 2: Uyumlaştırma planlaması için zaman çizelgesi

Kaynak: Jan Dusik / Çek Cumhuriyeti Çevre Bakanlığı



Tablo 3: Finansal planlama için zaman çizelgesi

Tablo1’ebaktığınızda,1998’den2002’yekadarbir süreçolduğunugörüyorsunuzvetemel olarak 1998’de Çek Cumhuriyeti tarafından ilk Pozisyon Belgeleri sunuldu.Asılolay,AvrupaKomisyonu’ylataramatoplantılarınınyapıldığı1999OcakveŞubataylarındagerçekleşti.TaramadansonraHaziranayındailkPozisyonBelgemizisunduk,bununardındanAralıkayındaKomisyon’danyadaAB’denyanıtgeldi,yaniaradaaltıaylıkbirsürevardı.DahasonraTemmuz2000’deikincibirPozisyonBelgesisunuldu,altıaysonraAralıktaikinciOrtakPozisyonortayakondu.Sonrabizbirtakımekbilgilersunduk ve bir başka ek bilgi sunumunun ardından AB’nin üçüncü Ortak Pozisyonbildirimigeldi.2001yılındadaÇekCumhuriyetiileçevrebölümümüzakerelerisonaerdi.YaniOcak1999ileHaziran2001arasındaasılsüreçgerçekleşti.SonolarakAralık2002’deÇekCumhuriyetiiletümmüzakerelersonaerdiveKatılımAnlaşması’nakararverildi.HaziranileAralık2002arasındabizimtepkivermekdurumundaolduğumuzyeni bir mevzuat gündeme geldi. O nedenle müzakereleri tamamlamış olsanız bilekarşılıkvermenizgerekenyenimevzuatlarınolabileceğinigörmekönemlivesözkonusumevzuatlariçingeçişdönemitaleplerindebulunmakmümkün.

Tablo2,yine1998ile2002yıllarıarasındakiuyumlaştırmaplanlamasıileilgili.

HeryılmüktesebatınkabuledilmesineyönelikbirUlusalProgramımızoluyor,anladığımkadarıylabuTürkiye’dedevar.BuprogramgüncelleniyorveAvrupaKomisyonu’ndanyorumlar geliyor. Bu ulusal programın yanında başka dokümanlarımız da oluyordu.Haziran1999’dakabul edilen ve aynı zamanda içinde geçişdönemi listesininde yeraldığıdurumraporu:"UyumlaştırmaStratejisi"birlikteyürüdü.SonraTemmuz2000’de,belkideenönemlidokümanolan"ÇevreiçinUygulamaPlanı"oluşturuldu.Buplan,bizimiçintümuyumlaştırmaadımlarınarehberlikeden,biranlamda"kutsalkitab"ımızgibiydi veönceKasım2001’de, sonradaAralık2002’de, yapılanlara karşılık vermekve yeni mevzuatı ve diğerlerini yansıtmak amacıyla söz konusu planda değişiklikleryapıldı.

Son olarak üzerinde duracağım takvim, finansal planlamaya yönelik; tabii kiyapacaklarınızı,parayıneredenalacağınızailişkinbirplanlamayladesteklemenizönemli.




Tablo3,buzamanlamayıgösteriyor.

Yinemüktesebatınkabuledilmesineyönelikulusalprogramlariçindebufinanskonusudayeraldı,fakatuyumlaştırmastratejisindebirmaliyettahminiyeralıyordu.Buradayineuygulamaplanlarınıgörüyorsunuz.1Kasım1999’dakabuledilenbiryatırımstratejimizvardıvegeçişdönemitalebindebulunduğumuzdirektifleriçinbelirlistratejilervardı;örneğin Ekim 2004 Kentsel Atıksu Artıma Direktifi gibi. Bu direktif daha sonra ikikez değiştirildi. Başlangıçta geçiş dönemi talep ettiğimiz direktiflerden bir diğeri isenitratlarlailgiliolandıvebirdiğerideAmbalajAtıklarıDirektifiidi,yanibaşlıcaağıryatırımgerektirendirektiflerdiyebiliriz.Sonuçolarak,gördüğünüzgibiesasolarakherşey,bizimiçinilkadımolantaramada,1999’unbaşındabaşladıvebununbizimiçinkatılımayönelikciddibirhazırlığınbaşlangıçnoktasıolduğunusöyleyebilirim.

Müzakereler – önemli noktalarMüzakerelerin kilit noktalarından başlayacak olursak, geçiş süreleri ile ilgili olarak;dün Dagmar Kaljariková’nın gösterdiği bir tablo vardı, Çek Cumhuriyeti tüm yeniüyeolandevletlerarasındaçevrealanındaenazgeçişdöneminesahipülkelerdenbiri.Bencebugeçişdönemlerimizinolmamasıherşeydenönceçevreaçısındaniyibirşeyveumuyorumkibunlaragerekolmadığınıkanıtlayabileceğizveaynızamandaumarımenuzungeçişdönemiolarakalınan2010yılındakadarolankentselatıkarıtımınayöneliksüre,ihtiyaçlarınkarşılanmasıiçinyeterliolurvebununiçinyeterlikaynağımızolur.

1999’da yedi tane geçiş dönemi talebiyle yola çıktık; bunlar, kentsek atık su arıtımı,ambalajatıkları,EntegreKirliliğinÖnlenmesiveKontrolü(IPPC),içmesuyu,nitrat,tehlikelimaddelerin"alıcıortamlaradeşarjı"vesonolarakkuşlarvehabitatlarayönelikNatura 2000 direktifleridir. Müzakereler sırasında tabii ki Çek Cumhuriyeti ile ABarasındakitemelalışverişler,ortakgörüşbildirimlerivedurumraporları;geçişdönemiihtiyaçlarınınaçıklığakavuşturulması,bu taleplerdenbazılarınınortadankaldırılmasıve tümtalepleringerekçelerininaçıklanmışolduğununveaynı zamanda sadecegeçişsüreçleriaçısındandeğilolmamaküzerediğeryükümlülükleriyerinegetirebileceğimizvediğermevzuatkısımlarıiçingeçişdönemlerineihtiyacımızınolmadığınınkanıtlanmasınayönelikti. Sonunda, sıraladığım ilk üç direktif için geçiş dönemi alabildik; KentselAtıksuArıtımıDirektifiiçin2010’akadar,AmbalajveAmbalajAtıklarıDirektifiiçin2005’ekadarveüçüncüsüdeIPPCidi;ancakbuBüyükYakmaTesisleriDirektifibaşlığıaltındaydıve2007’yekadargeçişdönemialındı.Gördüğünüzgibi,bugeçişdönemlerininsonugiderekyaklaşıyorvebunlarızamanındayapabilecekmiyiz,göreceğizamaşimdiyekadarbenoldukçaiyimserim.

Geçişdönemlerineyönelikdiğertalepleregelecekolursak,butaleplerdenedengeriadımattığımızınnedenlerindenbahsetmekbelkifaydalıolur.Natura2000’lebaşlayacağım.Dün Dagmar Kaljariková’nın dikkatlice dinlediyseniz, Natura 2000’de geçiş dönem-lerininmümkünolmadığındanbahsettiğini hatırlarsanız.Komisyon,Natura 2000’inkatılımınbirincigünündenitibarenuygulanmasıkonusundaısrarcı.Ancakbiristisnavar, Malta Kuşlar Direktifi için geçiş dönemi almıştır. Bunun nedeni Malta’ya özgügeleneksel kuş avcılığı ve özel kuş avlama yöntemlerindenkaynaklanıyor.Bu sürecinsanıyorum 2007’ye kadar uzatılmasını müzakere ettiler, ancak bu Malta kültürününçokspesifikbirözelliğivebununNatura2000’inveNatura2000alanlarınınkorunmasıyükümlülüğünün oluşturulmasıyla hiçbir ilgisi yok. Yani neredeyse başından beriKomisyonbizegelipşöylededi,“bugeçişdönemitalebinizikabuletmemizibeklemeyin”.Bizimönesürdüğümüziddia,ülkedekibölgelerinharitasınınçıkarılmasıiçinoldukçafazlazamanaihtiyacımızolduğuydu;sebepdeÇekCumhuriyeti’ndekibiyoçeşitlilikti;Danimarka’yla kıyaslayacak olursanız, Çek Cumhuriyeti’ndeki biyoçeşitliliğinharitalandırılması açısından yapılacakdaha fazla şey olduğunu vedaha fazlauzmanaihtiyacımız olduğunu görürsünüz. Bu işi yapacak çok fazla uzman yok ve gerçektenharitalarınçıkarılmasıvebirulusalsistemden,farklıbirşekildetemellendirilmişolan,



ekosistem bütüncül yaklaşımından ziyade türlerin varlığını esas alan AB sisteminegeçilmesi yıllar alır. Ancak sonunda bu talebimizden vazgeçmek zorunda kaldıkve haritalama faaliyetlerini hızlandırmak ve Natura 2000’i birinci günden itibarenuygulamayıkabuletmekdurumundaydık.

Açıkçasöylemeliyim,zamanındabitiremedik.ŞimdiysekatılımınardındanbiryılgeçtivebizNatura2000listesiniKomisyon’aancakbuyılŞubatayındaverebildik,çünküönesürülensahalarkonusundaÇekHükümeti’ndeuzunsürentartışmalaroldu.Onedenleharitalamaçalışmaları geçenyaz tamamlandı, fakatbununhükümettenveUlaştırmaBakanlığı ve Sanayi Bakanlığı gibi kurumların muhalefinden geçmesi neredeyse altıayıbuldu.Hızlanmanıniticigücü,ABfonlarındangelenparanınneredeysekesilmesiolduveesasolarakKomisyon’danşöylebirkoşulöne sürüldü;ÇekHükümetibelirlibirtarihekadarNatura2000alanlarınıkabuletmeyönündetaahhüttebulunmadıkçaherhangibirfonverilmeyecekti.Böylecebukoşulişlerinyürümesineyardımcıolacaktı.ÇokspesifikolarakNatura2000içindurumböyleydi.

Sizin,Türkiye’nindebualandabirgeçişdönemialmaşansınızınolduğunusanmıyorum.Komisyonbukonudaçokkatı.BenceKomisyon’unböylebirtaleptebulunması,eskiüyedevletlerleolankötüdeneyimlerdenkaynaklanıyor.EnsonundaumuyoruzkişuandaeskiüyedevletlerdetamamlanmışolanbirNatura2000ağıolacakveaslındaişlemeyebaşlayacakamaciddibirgecikmeyaşandıbuanlamdaveKomisyondaheryenigelenülkeylebugecikmeyitekrarlamakistemiyor.

Vazgeçtiğimizikincigeçişdönemitalebimiznitratlarlailgiliolandı.Suyunnitratlarakarşıkorunmasıylailgiliydiveburadaaslındailgilidirektifingetirdiğiyükümlülüklerinbizimtarafımızdan yanlış anlaşılması söz konusuydu, çünküdirektifte eylemprogramlarınıkabuletmenizvekabulünardındandörtyıliçindebunlarıuygulamanıztalepediliyor.Bizbunu,katılım tarihindebuprogramlarıuygulamak zorundaolduğumuz şeklindealgıladık,ancakKomisyon’labukonuşulduvekatılımtarihindeprogramlarıbenimsemişolmamızın yeterli olduğunu, uygulama içinse dört yıllık bir zamanımızın olduğunuanladık,kibusüreyeterliydivegeçişdönemitalebimizisürdürmekzorundadeğildik.

Birsonrakitalebimiz,suyadeşarjedilentehlikelimaddelerleilgiliydi.Buradayineyeniedindiğimizbirbilgidendolayıgeçişdönemitalebimizdenvazgeçebildik,çünküdurumuyerindeharitalandırıyordukvetahliyelerinokadardakötüolmadığınıgördük.Kirlilikbaşlangıçtadüşündüğümüzkadarciddiboyutlardadeğildivesorunlarıolansadecebirkaçtesis vardı; sanıyorum sadece altı yada yedi taneydi. İmkânlarıdeğerlendirdik vebusorunukatılımtarihinekadarçözebileceğimizi,bugeçişdönemindenvazgeçebileceğimizisöyledik.

Sonolarakiçmesuyuhakkındaistediğimizgeçişdönemindendevazgeçtikveburadayinebazısorunlarımızvardıvehâlâkamukullanımındaolanbazıkuyulardayadabazıdurumlardasutedariksistemlerindebirtakımsorunlaryaşıyoruz.Ancakdirektifteüyedevletlerinderogasyontalepetmeimkânlarıvarvebizesüreklisöylenenbirşeyvardı,bunuburadadilegetirmekmuhtemelenfaydalıolacaktır;derogasyonlargeneldekatılımsürecindeolanülkeleriçingeçerlideğil,geçişdönemitalepetmelisiniz.Derogasyonlarüyedevletler için.Fakat çok spesifikolanbudurumdakatılım sürecindederogasyontalebindebulunmakmümkün.Derogasyondabirsınırınızoluyor,çünküaksitaktirdedirektifi,yeniülkeleriçinyenitarihlereuydurmakamacıyladeğiştirmenizgerekir.AncakbumümkündüvemüzakerelersırasındasanıyorumMacaristan’labirlikteKomisyon’u,aynı derogasyonları uygulayabileceğimiz ve geçiş dönemine ihtiyacımız olmadığıkonusundaiknaedebildik.

IPPCDirektifihakkındabirazdahaayrıntılıkonuşmamgerekiyor.Başlangıçtabütüneski tesisler adınadirektifin tamamı içinbir geçiş süreci talebindebulunduk ve yineKomisyongeldivebize,“hayır,bumümkündeğil,hangitesisleriçinolduğunu,hangi



parametreler için olduğunu, hangi tarihe kadar olduğunu belirtmeniz gerek ve herbir tesis için yükümlülükleri nasıl yerine getirmeyi amaçladığınıza yönelik bir plansunmanızgerek”dedi.OzamanbizÇekCumhuriyeti’ndeyaklaşık1000tesisbelirledik;ve IPPC Direktifi’nin ne olduğu, neleri gerektirdiği, mevcut en iyi tekniklerle bunanasıluyumsağlayacaklarınıanlatmakvebirgeçişdönemitalebindebulunmakisteyipistemediklerinisormakvebukonularıtartışmakiçinsözkonusutesislerinhepsiylebirçalışmayapmakdurumundaydık.Tesislerinhepsiylebüyükbirkonferansdüzenledikvegeçişdönemi talep edenlerinhepsiyle tek tekkonuştuk.Başlangıçtageçişdönemitalepedenyaklaşık150fabrikavardı,dahasonraensonundabirCumartesigecesiÇekCumhuriyeti’ninbaşmüzakerecisinindekatılmasıylanoktalananbirtartışmasürecinegirdik.Başmüzakereci,kalanyedisanayikuruluşunutaleplerinitartışmaküzeredavetetti;onlaraaslındapiyasadanispibirdezavantajlarınınolacağınıaçıkladı,bugeçişdöneminialırlarsayüzlerindekarabirlekeolacağınıvebununkendileriiçinzorolacağınıbelirtti.Sonuç olarak geçiş dönemine ihtiyaç duyan 1000 tesisten ikisi kaldı, diğerleri bunauyacaklarınıveiçpiyasayagirmekaçısındandaherhangibirsıkıntıyaşamayacaklarınıhissettiklerinidilegetirdiler.BugeçişdönemidedahasonraIPPC’den,BüyükYakmaTesisleriDirektifiolansektörelmevzuatakaydırıldı.

DünDagmarKaljarikovátarafındandadilegetirilen ikihusustanbahsetmekte faydavar; birisi, bütün mevzuat için geçiş dönemi alamazsınız. Bu bizim başından beribilmediğimizbirşeydi,dahasonrabununsınırsızbirgeçişdönemiolmadığınıöğrendik.Direktifinhangigerekliliğiiçinolduğunubelirlemekzorundasınız;örneğinkentselatıksuarıtımında,kanalizasyonsistemlerinininşasıiçin2005yılınakadarbirgeçişdönemineihtiyacınızvar,şusayıdatesisiilgilendiriyorveşuveşutarihlerdeyapılacakolanişlerşunlardır diye belirtilmesi gerekiyor.Yani çok spesifik olması gerek ve bu faydalı daoluyor;geçişdöneminidüşündüğünüzdehalihazırdabunlarınözelliklerihakkındadadüşünmüşoluyorsunuz. İkincihusus ise şu:Geçişdöneminimuhtemelenbirkeredesöz konusudönemin sonunakadar almayacaksınız.Komisyonbir takım ara adımlaratmanızı isteyecektir. Örneğin şimdi bizim kentsel atık su arıtımı için 2010’a kadarbirgeçişdönemimizvarsa,2002’ninsonunakadarve2006’nınsonunakadarolanarahedeflervar.Komisyon’abuarahedeflerinyerinegetirildiğiniispatlamakdurumundayız,buKatılımAnlaşması’ndayazıyor.BuKatılımAnlaşması’yladeğiştirildiğiiçindirektifinbirparçasıdırveeğerbuarahedefleriyerinegetirmezsekbaşımızderdegirer.Yanişimdi20 yıllık bir geçiş dönemi almış olsanız, ilk 15 yılında hiçbir şey yapmak zorundadeğilsinizanlamınagelmiyor,yükümlülüklerinyerinegetirilmesiiçinatılmasıgerekenara adımlar olacaktır. Ek bilgi olarak pek çok bilgi ve uygulama planları da dahilolmak üzere durum raporları hazırladık. Bunlar bizim Komisyon’a, analiz etmeleriiçin,neleryapmayıplanladığımızı,bunungüvenilirolduğuveyapılabilirolduğugibikonulardaKomisyon’uiknaetmekiçingönderdiğimizyüzlercesayfalıkdokümanlardıvebubilgilerintutarlığınınsağlanmasıönemliydi,taramadasöylediklerimizi,biröncekidurum raporunda söylediklerimizi, çeşitli teknik istişarelerde söylediklerimizi takipetmemiz gerekiyordu. Komisyon’la özel toplantılar yapılıyordu, örneğin havaalanlarıkonusundadiyelim,birgünboyuncabütünmevzuatınüzerindengeçilerektartışmalaryapılıyordu.Verdiğiniztümbilgilerinbirbiriyletutarlıolmasından,herdefasındaaynışeylerisöylediğinizdeneminolmalısınız.

Tümuygulamayıveözellikledegeçişdönemininasılfinanseetmeyidüşündüğümüzüaçıklamak durumundaydık ve bunun için uygulamaya yönelik olarak üç stratejikullandık;

Mali strateji Bunu hükümete onaylattık ve tabii ki bu yaşayan bir doküman; bütçeler oluştukça,gerçekteneleryapıldığınıgördükçebunugüncellemenizgerek.Eskiüyedevletlerdençevreseldampingkapsamındasanayilerininsadeceucuzişgücüdeğilaynızamandadaha


20 yıllık bir geçiş dönemi almış

olsanız, ilk 15 yılında hiçbir şey yapmak zorunda değilsiniz

anlamına gelmiyor, yükümlülüklerin

yerine getirilmesi için atılması

gereken ara adımlar olacaktır.


yumuşakçevresel şartlarıolanyeniüyedevletlerekaymasıyönündekibazıkorkularlayüzleşmek zorunda kaldık. O nedenle, örneğin atık yönetimi için, aynı kurallarıuygulayacağımızı, istediklerinin aynısını uygulayacağımızı, Çek Cumhuriyeti’ndeatıklarınyakmaişlemine,örneğinAlmanya’daolduğundandahakötükoşullaraltındaalınmayacağı, bu yönde bir tehlike olmadığını açıkladık. Çevresel damping konusu,özellikleIPPCkonusundakitartışmalarımızdaönemarzediyordu.ÇekCumhuriyeti’ndeyalnızca işgücüanlamındadahadüşükmaliyete sahipolandeğil aynı zamandaçevreiçinyatırımyapmakzorundaolmayanfabrikalarınolmasından,onedenledeAvrupapiyasasında haksız bir rekabetin doğmasından korkuyorlardı. Aslında şirketlerin pekçoğunungeçişdönemi talepetmemeyekararvermesindeki itici güçlerdenbiridebuolmuştur;çünkübuşirketlerhemençevreseldampinglesuçlanacaklardı.

Sizinle Komisyon arasında "Katılım Konseyi" gibi çeşitli kurumlar var ve çeşitliilerleme toplantıları düzenleniyor. Anladığım kadarıyla Türkiye’nin de taraf olduğuilerlemeninizlenmesiveuyumlaştırmakonusundabirprojevarveyineburadabilgilerintutarlı olmasını temin etmelisiniz. Resmi olarak konuşacak olursak, müzakereleruyumlaştırmadan itibaren iki farklı aşamaya bölünmüştür. Uyumlaştırmayı takipediyorsanız,neleryaptığınızıraporedervebundanayrıolarakmüzakereleriyaparsınız.Geçiş süreçlerini müzakere edersiniz ama yine neler yaptığınız, nasıl ilerlediğiniz,herhangibirsorunlakarşılaşıpkarşılaşmadığınızgibikonulardabirbakışaçısınasahipolmalısınız.Yanibu süreçbölünmüştür, amapek çokbağlantıdamevcuttur ve yinetutarlıolduğunuzdaneminolmalısınız.

TaramaŞimdi de bizim için Ocak ve Şubat 1999’da gerçekleşen tarama çalışmasına gelelim.Bunlar,temelolarakKomisyon’layapılanikilitoplantılardır.Sizemüktesebatmevzuatınısunarlarvesonrasizdenmevzuatınızıbunanasıluyumluhâlegetirmeyiamaçladığınızı,tabiikisadecemevzuatdüzeyindedeğil,uygulamadüzeyindedeaçıklamanızbeklenir.Bu tarama çalışmasına, mini-tarama dediğimiz çalışmalar aracılığıyla hazırlanmayaçalıştık.Müzakereciveekibiyleayrıayrıbölümlerüzerineoturumlardüzenledik;bununasılyapmayıplanladıklarınıtartıştıkvemümkünolduğukadarKomisyon’dangeleceksorularıtahminederek,öncedenyanıtlarınıhazırladık.Ancakkabuletmeliyimkibu,Brüksel’dekitaramasürecindeolandançokfarklıydı,çünküherbirdirektiftensorumluolankişilervardıvedirektifinnasılişlediği,eskiüyedevletlerdekisorunlarınneolduğukonusundasomutdeneyimlerivardıvesorunlualanlarlailgiliçoközelveayrıntılısorularsordular.Bizimdebusorunlarlanasılyüzleşeceğimizeyönelikdoğrudanyanıtvermemizbekleniyordu.Tabiiki,ilgilibilgileritoplantıdansonrayazılıolaraksağlayabileceğimizisöyleyebilirdik, ancak bunu tüm durumlar için söyleyemezsiniz. Oldukça zorlu birçalışma olduğunu söylemeliyim. Bunların temelini, birazdan göstereceğim taramalistelerioluşturuyorduvebunlardatümAvrupaKomisyonumevzuatısıralanıyorduvebizdendeÇekmevzuatınıdoldurmamızvesözkonusumevzuatınkabuledilmesiiçinhangitarihleriöngördüğümüzübelirtmemizbekleniyordu,bunlarıbirazdangöreceğiz.

Mini-tarama çalışmalarından bahsettim.Taramaya yönelik, işleyişin nasıl olduğu veÇekCumhuriyeti'ninduruşununnasılsunulmasıgerektiğinianlatanbirtakımkılavuzilkeler vardı. Bu, Dışişleri Bakanlığı'nın koordinasyonunda hazırlandı ve taramadelegasyonuyaklaşık10-15kişidenoluşuyordu;uzmanlar,müzakereciveonunekibi.Aslındaikikısımdanoluşuyordu,çoktaraflıkısmına,katılımsürecindeolantümülkelerkatılıyorduvebukısımdaKomisyon,mevzuatıaçıklıyordu.İkitaraflıkısımdaisebizdenbununasılgerçekleştireceğimizisöylememizbekleniyordu.Yanibuzatenikitaraflıydı,adaylarınbirbirlerinenekadar iyihazırlanmışolduklarınıgöstermeleri içinbirbiriyleyüzleştirilmesi gibi bir amaç yoktu. Daha sonra biz yapılan tavsiyeleri ve belirlenenboşlukları görmek amacıyla kendimiz için tarama sürecinin ayrıntılı tutanaklarınıhazırladıkveKomisyondataramasürecindeneldeedilensonuçlarıhazırladı.


Resmi olarak konuşacak olursak, müzakereler uyumlaştırmadan itibaren iki farklı aşamaya bölünmüştür. Uyumlaştırmayı takip ediyorsanız, neler yaptığınızı rapor eder ve bundan ayrı olarak müzakereleri yaparsınız.


Dahasonrayenimevzuatındataramalarıoldu,bunlartabiikidahakısasürdüveyineçoktaraflıveikitaraflıolarakyapıldı.Ancakbunlardahaçokneyinkabuledildiğineilişkin,sadecebunlarıbildiğimizdeneminolmakiçinKomisyontarafındanyapılanaçıklamalarşeklindeydi.Fakataslındabizzatengelişmeleritakipediyordukvebusadece,sorunlukonularhakkındasorularsorabileceğimizekbiraçıklamaolduvefaydalıoldu.

Sizebirtaramalistesigöstereceğimisöylemiştim,iştebuTablo4.

İlk kolonda Avrupa mevzuatı var, ikinci kolonda da hangi mevzuatın halihazırdaolduğunu ve bunun uygun olup olmadığını, uygun değilse tam uyum sağlanmasıiçin neyin amaçlandığını açıklayan ulusal referans var. Örneğin burada çevresel etkideğerlendirmesinde 1992’den gelen mevzuat, listede yer alıyor. Kısmi uyum ve tamuyum,ÇEDhakkındayenibirkanununyürürlüğegirmesiyle2000yılındasağlanacak.Beşinci kolonda bundan sorumlu olan kurumun yani idari altyapının ismi var.Zannediyorumkitaramalistesindebunungibiyaklaşık170maddevardı.Elbettebutablolarıilkaldığınızdaçokkorkunçgözüküyorvebunudoldurmanızgerekiyor,amailk20’siniyaptıktansonradahaiyigitmeyebaşlıyor.

Uyumlaştırma StratejisiBu,nedengeçişdönemitalebindebulunduğumuzyadadiğerdurumlariçinnedenböylebirtaleptebulunmadığımızınbirgerekçesininolmasıamacıyla,ÇekCumhuriyeti'nin


Tablo 4: Tarama listesi örneği


AB Referansı

385L0337 / OJ L 175 05.07.85 p.40 / 85/337/EEC: Belirli kamusal ve özel projelerin çevresel etkilerinin değerlendirilmesine dair 27 Haziran 1985 tarihli Konsey Direktifi 294A0103(70) (OJ L 001 03.01.94 p.494) ile dahil edilmiştir.397L0011 (OJ L 073 14.03.97 p.5) ile değiştirilmiştir.

390L0313 / OJ L 158 23.06.90 p.56 / 90/313/EEC: Çevresel bilgiye erişim hakkı hakkında 7 Haziran 1990 tarihli Konsey Direktifi

294A0103(70) (OJ L 001 03.01.94 p.494) ile dahil edilmiştir.

Ulusal Referans

Yasa No. 244/1992: Çevresel etki değerlendirme hakkındaki mevzuat Yasa No. 50/1976: Arazi planlaması ve inşaat düzenlemeleri mevzuatı (İnşaat Yasası)Kararname No. 499/1992: çevre etki değerlendirmesi için uzman beceriler ve değerlendirmenin kamuoyuna sunulmasının şekli ve usulü hakkındaki Çevre Bakanlığı mevzuatı.Kısmi uyum;Tam uyum, ÇED hakkında yeni bir yasa çıkarılarak sağlanacaktır.

Yasa No. 123/1998: çevre konusunda bilgiye ulaşma hakkı ile ilgili mevzuatYasa No. 17/1992: Daha sonraki değişikliklerin lafzı Yasa No. 71/1967: idari prosedür yasasıYasa No. 90/1963: Hukuk muhakemeleri usulü kanunuTam uyum;Katılım tarihine kadar sadece ufak değişiklikler yapılması gereklidir.

Kabul tarihi

15/04/1992

05/12/1991

27/04/1976

01/10/1992

13/05/1998

05/121991

1967

1963

Yürürlüğe giriş tarihi

01/07/1992

16/01/1992

01/10/1976

29/10/1992

01/07/1998

16/01/1992

1967

1963

İdari yapının ismi Çevre Bakanlığı

Çevre Bakanlığı

No.

1

2

Beklenen yürürlüğe giriş tarihi

2000

Katılım tarihi

A. Yatay Mevzuat


durum raporunu desteklemek istediğimiz dokümandı. Böylece, ışığı altında devamedebileceğimizgüvenilirbirprogramımızolmuştuveteklifettiğimizşekildezamanındayapabilecektik.Bu tabiîki taramadaalınankaraları esas alıyorduveŞubat -'1999’dataramadanhemen sonrabaşladıkveçok fazla ayrıntılıolmayan stratejinin tamamınıHaziran-'1999'datamamladıkvesonradabu,hükümettarafındankabuledildi.

Mevzuatı gruplara ayırdık, çünkü çokbüyükbirmevzuat yükü, değişiklikler vesairevardı. Biz bunları yaklaşık 50 maddeye ayırdık, örneğin, içme suyu ve suya deşarjedilentehlikelimaddelerbirmaddeyioluşturuyordu,amaaslındabuyeditanedirektifiilgilendiriyordu. Bunları gruplamak ve aynı anda ilgilenmek mantıklıydı. Durumraporunun dayanağı, Haziran 1999’da hükümet tarafından onaylandı. Hükümetinbukilitniteliğindekidokümanları onaylamasını oldukçaönemlibuluyorduk, çünkübunlarsadeceÇevreBakanlığı'nınbiristeğiolarakkalsa,çokfazlayardımcıolmayacaktı,özellikle de Maliye Bakanlığı'ndan para almak istiyorsanız ve diğer bakanlıklarınişbirliğinisağlamayıistiyorsanız,kibuçokönemli.

Buuyumlaştırmastratejisininyapısı;özettablolarlabaşladı.Butablolardakabuledilecekana mevzuat yer almaktaydı, ilgili olan mevzuat, kabul edilmesi gerekenin sadece,örneğinÇevreselEtkiDeğerlendirmeKanunu’nunolmadığınınbilinmesiönemli,buaynızamandaörneğinbununlailişkilendirilmesiaçısındandeğiştirilmesigerekenİnşaatKanunu’nadagöndermedebulunuyor.Sonuçolarakbenimsemenizgerekençekirdekbir mevzuat grubu var, ancak buna karşılık verecek ve belki de Çevre Bakanlığı’nınyetkisialtındaolmayanbaşkabirmevzuatgrubudahavar.

Sonrakurumsalgüçlendirmeileilgilibirtablomuzvardı;yükümlülükleriyerinegetirmekiçinkurumlarınnasılgüncellenmesigerektiğivehemkamuhemdeözelsektördekimaligerekliliklerleilgili.Bazıdurumlardabunuoldukçaiyibirşekildetahminedebiliyorduk,ancakbazıdurumlardaise,IPPC’deolduğugibi,bununnekadartutabileceği,belki50milyarkrontutuptutmayacağıkonusukapalıbirkutugibiydi.Ancakzamanilerledikçebunudahaiyibelirleyebiliyorduk.

Özet tablolardan sonra 15 maddenin her biri için müktesebatın ve taramadan eldeedilen sonuçların sıralandığı ayrı bir tablo vardı. Bu tablolarda ayrıca tavsiyelerinne olduğu, nasıl ilerleneceği yazılıydı. Bir “Gestor”, (mevzuatın belli bir kısmındansorumlu kişi anlamına geliyor) her zaman yetkili olan bir kişinin olmasını istedik.Süreçteişbirliğiyapankuruluşlarınhangileriolduğuyazılıydı.BuradayineUlaştırma,TarımBakanlığı vediğerlerini sıralamanız gerek.Daha sonradamevzuat tablosu veözettablolarolarakbenzerbiryapıgeliyor.BuuyumlaştırmastratejisidahasonraesasolarakAvrupaKomisyonu'nuntalebiüzerineayrıntılıbiruygulamaplanıyladeğiştirildi.Sözkonusuplanyaklaşık1500sayfadanoluşuyorduvebelkidegörmüşolabileceğinizbiruygulamaelkitabını esas alıyordu.Bu sadecekatılım sürecindeolanülkeler içindeğildi, herkese yönelik bir el kitabıydı; mevzuatı nasıl uygulamanız gerektiği, sözkonusumevzuatınsorunlukısımlarınınhangileriolduğu,bununnasılbirfinansmangerektirdiğivs.üzerineydi.Bizdebuelkitabınıaldık,uygulamaplanınınneyebenzemesigerektiği konusundabir yapıoluşturdukve sonrauygulamaplanınınhazırlanmasınıuzmanlara bıraktık. Bu aynı zamanda geçiş süreci hakkındaki tartışmalarla dailişkiliydi.Çünküsadecedirektifibirbütünolarakelealmakdeğil,aynızamandafarklıyükümlülüklerideğerlendirmekvebütünyükümlülüklerinyerinegetirilmişolmasınıteminetmekönemliydi,yaniörneğinatıksuartımatesisiinşaedilmesigibibirtakımanayükümlülüklerinizolabilirama,direktifinuygulanmasıve izinverenkurumlarınoluşturulmasıgibi işleriyapmanızıgerektirenbirdiziküçükçaplıyükümlülüklerinizdevar.Onedenlesözkonusuyükümlülüklerinherbiriiçin;kiminyapmasıgerektiği,nezamanyapılmasıgerektiği,kiminleişbirliğinegirilmesigerektiğivebunlariçinnegibiinsanveparakaynağınaihtiyaçduyuluğunuplanladık.Uyumlaştırmastratejisivetaramanınaksine,çokdahafazlauygulamaveicraüzerindeodaklanıldı.


Sonuç olarak benimsemeniz gereken çekirdek bir mevzuat grubu var, ancak buna karşılık verecek ve belki de Çevre Bakanlığı’nın yetkisi altında olmayan başka bir mevzuat grubu daha var.


AB’ninçevremevzuatınınbirözelliği,birkanununmevzuatınızdakabuledilmesininyeterli olmamasıdır. Mevzuatın uygulanması ve yürürlüğe girmesi için çok fazla şeyyapmanızgerekir.Bumevzuat,örneğinpatentkanunundanyadabankacılıkkanunundanfarklıdır. Bu sefer üç düzeyde bulunan ayrıntılar söz konusuydu. Maddeler, her birdirektif ya da direktif grubu için geçerliydi. Daha sonra su kalitesi gibi alt başlıklarvardı, burada alanın tümüne bütüncül diyebileceğimiz bir yaklaşım getiriliyordu vediyelimkikentselatıksuarıtmaileyüzmesuyuarasındanegibibağlantılarınolduğuaçıklanıyordu.

Dahasonradamevzuatileilgili,kurumsalvemaliyönleriözetleyentablolarınolduğubirözetbaşlığıvardı.BununhazırlanmasıaltıayıaldıveensonundahükümetTemmuz2000’de bunu kabul etti. Başbakanla, ki kendisinin büyük bir çevreci olmadığınısöylemeliyim,gururduymuştuk;uygulamaplanıhakkındayorumdabulunurken,planhükümetteyken,birdeğerlendirmehazırlamalarıiçinbunuuzmanlarınaverdiğinisöyledivesonrasözkonusuplanınhazırlanmasıhakkındaçokgüçlüşeylerhissettiğinivekarşıçıkabileceğipekfazlabirşeyinolmadığınıvebununkabuledilmesinidesteklediğiniifadeetti.Kendisi,SanayiveUlaştırmaBakanlıklarınıntarafındaolduğuiçinbuaçıklamasıylabaşlangıçtakibaskınınbirkısmınıortadankaldırmışolduveyasamateklifiaçısındangözdençıkarılamayacakolanuygulamaplanınispetenkolaybirşekildekabuledildi.


Tablo 5: Uygulama planı


D1

D2

D3

D4

D5

D6

44-45

46

47-54

55

56-56A

57, 59

58

391L0271, 393D0481

391L0676

376L0464, 382L0176, 383L0513, 384L0156, 384L0491, 386L0280, 388L0347, 390L0415

376L0160

380L0778, 398L0083

375L0440, 379L0869

377D0795

Kentsel atıksuyun arıtımı

Tarımda kullanılan nitrattan kaynaklı su kirliliği

Tehlikeli maddelerin sulara deşarjı

Yüzme suyu kalitesi

İçme ve kullanım suyu kalitesi

Içme suyu eldesinde kullanılan yüzey suyunun kalitesi

Bilgi paylaşımı

Tarım Bkn.lığı

Tarım Bkn.lığı,

Çevre Bkn.lığı

Sağlık Bkn.lığı

Sağlık Bkn.lığı

Tarım Bkn.lığı

Çevre Bkn.lığı

Tarım Bkn.lığı, Çevre Bkn.lığı


Çevre Bkn.lığı, Tarım Bkn.lığı

Sağlık Bkn.lığı, Çevre Bkn.lığı

Sağlık Bkn.lığı, Tarım Bkn.lığı,


Gerekli değil

Tarım Bkn.lığı, Çevre Bkn.lığı, Kırsal Kalkınma Bkn.lığı


Tarım Bkn.lığı, Çevre Bkn.lığı, Sanayi ve Ticaret Bkn.lığı

Sağlık Bkn.lığı, Çevre Bkn.lığı Tarım Bkn.lığıSağlık Bkn.lığı,Tarım Bkn.lığı,


Çevre Bkn.lığı

Madde TAIEX CELEX No. Madde Yetkili makam Aktarıma Uygulamaya No. – list A başlığı katılım katılım


Çeşitli bakanlıkların ve diğer kurumların, hazırlıkların bir parçası olmasını teminedebiliriz. Her zaman için planın hazırlanmasından sorumlu olan bir kişi, ya da birbölümvardı.Fakatuzmangruplarıdavardı,onedenlebuuzmangruplarınakişileringörevlendirilmesi için bakanlık düzeyinde talepte bulunduk, o zaman onlar işbirliğiyapmaya ve planı birlikte hazırlamaya mecbur kaldılar. Bu planın sadece ÇevreBakanlığının planı olmasını istemedik; sürece katılan tüm bakanlıklar tarafındanonaylanmış bir plan olmasını istedik, Bu çok önemli bir husus, çünkü örneğin ÇekCumhuriyeti'ndeki su yönetimi yaklaşık yedi tane bakanlık arasında paylaşılmıştır;başta Çevre veTarım Bakanlıkları gelir ama diğerleri de vardır. O nedenle bunlarınhepsininne yapmaları gerektiğini, ne zamanyapmaları gerektiğini bilmelerini vebukonudauzlaşmalarınıteminetmelisiniz.Bu,ÇekCumhuriyeti'ndebukadarkapsamlıbir planın olduğu ilk bölümdü. Sonra bu uygulama planı, takip etmeleri için diğerbakanlıklaraörnekolarakgönderildivesanıyorumesasolarakTarımBakanlığı,planını,bizimplanımızıesasalarakhazırladı.

Tablo 5 türünde bir gösterge, yetkinlikleri ve mevzuatın uygulamaya yansıtılmasıkonularında çalışırken kimin neden sorumlu olduğunu anlamamıza yardımcı oldu.Ayrıcaherzaman içindirektifin tamamındansorumluolanbirivardır.Bunu iştebuşekildeyapılandırdık.

Aktarımın planlanmasıMevzuatın yansıtılmasına ilişkin planlanma ve bazı engellerle ilgili olarak, yaklaşıkher yıl kabul edilen ve güncellenen yasama işlerine ilişkin bir hükümet planımızvardı; hükümete sunmak istediğiniz tüm mevzuatın, tüm taslak kanunların buradasıralandığındaneminolmanızgerek.Bunuilişkilendirmelisiniz,buteklifleilişkiliolanAvrupa mevzuat kısımlarının hangileri olduğunu belirtmelisiniz ve bu temel olarakhükümetinmevzuatailişkinoperasyonelplanınıoluşturur.Ayrıcahâlâmevcutbulunan,ayrıntılı bir veri tabanı var, bu yasal uyumlaştırmaya yönelik bir bilgi sistemi. Bu,tümAvrupamevzuatınınbirveritabanıvesizdenbunlarınherbirineulusalmevzuatıeklemeniz ve söz konusu alanda tam uyum olup olmadığı ya da nelerin yapılmasıgerektiği ve benzeri konularda yorumda bulunmanız beklenir. Bu çalışma hükümetbirimitarafındanyönetilirvetümbakanlıklarkendibölümlerindensorumludur.

Buişleriçintabiikiçoksayıdaçevrehukukçusunatalepvardır.Buhukukçularaslındanesli tehlikedeolanbirhukukçu türüdürdiyebiliriz, çok fazla çevrehukukçusuyok,çokiyiçevrehukukçularıyok.Ayrıcabualan,ticariaçıdandaçokilgiçekicibirhukukalanıdeğilvetabikiİngilizcebiliyorolsalarbileanadilleriolmayanbirdildeyazılmışolandirektiflerüzerinde çalışacak çevrehukukçularını bulmakdahada zordur.Aynızamandabakanlıktakimaaşdaörneğin,tabiikiherkesehitapetmiyor.Onedenleoradakalanlaradeğervermenizgerek. İyiolan şey, çevreningerçektençok tatminedicibiralanolmasındandolayıbukonudaçalışacakpekçokhevesliinsanbuluyorsunuzvebukişilerinbirincilamacıbundanbüyükparalarkazanmakolmuyor.

Uyumtablolarıoluşturmakzorundaydıkvebutablolarikitürdeoluyor;birtanesinde,uyumlaştırma sürecinin izlenmesi aşamasında buna aşina olabilirsiniz, sol taraftaAvrupamevzuatı,sağtaraftaisesizinulusalmevzuatınızyeralıyor(Tablo5).Sizden,mevzuatınızın Avrupa mevzuatına karşılık geldiğini ve bunu tam olarak yansıttığınıgöstermenizbeklenir.Ancakbizim,kendihükümetimizvemeclisimiziçinbaşkatürbirtablo daha oluşturmamız gerekiyordu ve Avrupa mevzuatının ötesine geçmediğimizigöstermemizgerekiyordu.Onedenleulusaltaslaklardadirektiflerdengelenmetinlerinaltını çizmemizgerekiyorduvedirektiflerinyansıtılması içingerekliolankısımlar ileekstraolanyerleritamolarakgöstermemizgerekiyordu.Genelliklesonuçşöyleoluyordu;milletvekilleribunlarabakıp,“tamam,bunaABiçinihtiyacınızvar,butamam;bunaihtiyacınızyok,bunuçıkaracağız”diyorlardı.İşteuyumtablolarınınbirdiğerfaydasıdabuydu.Vebuhâlâbuşekildeişliyor.


"Çeviri çok önemli bir konu. AB mevzuatının sizin dilinize çevrilmesini, katılım tarihine kadar tamamlamanız gerekiyor ve ideal olan da katılım öncesindeki süreçte bunun üzerinde çalışabiliyor olmanız."


Çeviri çokönemlibirkonu.BuhemABmevzuatının sizindilinizeçevrilmesi,bunukatılımtarihinekadaryapmanızgerekiyorveidealolandakatılımöncesindekisüreçtebunun üzerinde çalışabiliyor olmanız. Ancak aynı zamanda sizin mevzuatınızınİngilizceyeçevrilmesidefaydalıolacaktır,böyleceKomisyondakilerbunuokuyupsizeyardımcıolabilirleryadabunuonlarlatartışabilirsiniz.Eğerellerindemevzuatolmazsa,sizin dilinizi anlamazlarsa, onlar için bunu anlamak çok zor olacaktır. AB’ye çeşitliaraçlar yardımıyla rapor veriyoruz, pek çok veri tabanı olduğunu, çeşitli raporlamadönemleriolduğunugöreceksiniz,yanibirşeyiyaklaşıkbeşkezraporedeceksinizamabunaalışmanızgerek.

Avrupamevzuatıdinamikbirhedef.Sürekligelişiyor,işinizinbittiğinisöyleyemezsiniz.AB’ye girdiğinizde, bunun daha da zor olduğunu göreceksiniz, çünkü taslaklarıntartışılmasına katılmak durumundasınız ve taslaklar mevzuat haline geldiğinde bunuhemen yansıtmaya başlıyorsunuz, çünkü size verilen süre o kadar da uzun olmuyor.Onedenlegelişmeleri takipetmekzorundasınız.Bugüninternetkullanımıyla,harikaimkânlarla bu konuda çok fazla bilgiye sahip oluyorsunuz ve Konsey’de ve benzeribirimlerdenelerolupbittiğiniizlemekfaydalıoluyor.

Direktiflerdekitanımlarıbiliyorolmalısınız.Bunlarçokönemli,birşeyleritanımlamaşeklinizdirektifiuygulayabilipuygulayamayacağınızıbelirleyecek.Aynıtanımlarıtakipetmenizgerek,örneğintesis içinyada izinverenkurumvebenzeri içinaynıanlamasahip olmanız gerek. O nedenle yapılacak en iyi şey, tanımları direktiften almak vebunları ulusal mevzuatınıza kopyalamaktır. %100 işe yaramayabilir ama mümkünolandurumlardabunuyapmalısınız,buşekildegelecektekarşılaşacağınızsorunlardankaçınmışolursunuz.

MeclisinaslındabirşekildeABmevzuatınıbenimsemeyezorlandığındanbahsetmiştim,ancak bunun dışında çevre için başka hiçbir şey yapmak istemediler, o nedenle deminimalist bir yaklaşım benimsemek istediler. Ve genellikle de teklifleri çok fazlakısıtlamaya çalıştılar, biz de sadece ortaya çıkan bazı boşluklara tepkide bulunmakamacıyla söz konusu mevzuatta değişiklik yapılmasını teklif etmek zorunda kaldık.Tabiikimilletvekilleriçokzekiinsanlarveişlerinibiliyorlar,ancakbazenABkonusundayapılmasıgerekenlerinbazıkısımlarınıkaçırabiliyorlar.Yanibusüreciizlemenizvebunuuygulamayaçalışmanızgerekiyor.

Çek Cumhuriyeti'ndeki çevre mevzuatını üç grupta özetleyebiliriz. İlki 1990’da,rejimindeğişmesindenhemensonrabaşladıvebuenacıverençevresorunlarınaçözümüretmek amacıyla yapılmıştı. Yurtdışından bazı örnekler aldık, ancak bu yaptığımız,ABmevzuatı,Amerikanörneklerivebenzerlerininbirkombinasyonuydu.OnedenleAB’ningerektirdikleriylegerçektenuyumludeğildi.Sonra1992ve1997nispetensakinbirsüreçti;ormanlar,atıkgibikonulardabirtakımmevzuatlarvardı,amabudahaçokdiğeralanlarıtamamlayıcınitelikteydiveyinepekdeAB’dendeğildi.ÜçüncüdönemisetümAvrupamevzuatınıyansıtmakamacıylaaçıkbirşekildeAB’yiesasalanbirsüreçtivebusüreç1998’debaşladıve2003’tesonaerdiğini söyleyebiliriz,ancakhâlâdevamediyorveAByenimevzuatlarıbenimsedikçededevamedecek.

Çevresel Etki Değerlendirmesi, milletvekilleri için çok hassas bir mevzuattı, çünküSTK’larınbaskılarındankorkuyorlardı,STK’larınçokfazlagücüvar.BuaynızamandaAvusturyasınırınınyakınındabulunan,kapatmakzorundaolduğumuznükleersantralleilişkili siyasi bir konuydu ve Avusturyalıların bu konuda ve nükleer santrallerdekideğişiklikler konusunda yorumda bulunmalarına fırsat verilmesi söz konusuydu; onedenle ÇED mevzuatının benimsenmesini uzun bir süre geciktirmeye çalıştılar.Bukonu,ensonundakabuledilenekadarbiryıldanuzunbir süreboyuncameclistebekledi. Tabii ki dün bunun Komisyon için en önemli mevzuat kısımlarından biriolduğunuduydunuz.Bubirçerçevemevzuat,AB’denparaalabilmekiçinbugerekli,onedenlebumevzuatanedenhâlâihtiyaçduyduğumuzumeclisteaçıklamadanekadar


"AB’ye girdiğinizde, bu sürecin daha da zor olduğunu

göreceksiniz, çünkü taslakların

tartışılmasına katılmak

durumundasınız ve taslaklar

mevzuat haline geldiğinde bunu

hemen yansıtmaya başlıyorsunuz,

çünkü size verilen süre o kadar da

uzun olmuyor. O nedenle gelişmeleri

takip etmek zorundasınız."


çoksorunyaşadığımızı tahminedebilirsiniz.AynızamandamevzuatıentegreetmeyevebunutekbirmevzuathalinevehepsiiçinesasteşkiledecektekbirÇevreKanunuhalinegetirmeyeçalıştık.Bunuhâlâbaşaramadık,paralelgidenbirsüreçtiveşimdiisehepsininüstündebirçatıniteliğindeolacakvealtındaspesifikmevzuatkısımlarınınyeralacağıbuÇevreKanunu'nuhükümetesunmaküzereyiz.

Kurumsal planlamaBenönceAvrupaEntegrasyonBirimi'ninbirüyesiydim,sonrabubiriminbaşkanıoldum.Belirlimasalardansorumlugörevlilerimizvardı,bunlardanherbirimevzuatınbelirlibiralanıüzerineodaklanıyordu;suuzmanı,havauzmanıgibi.Böyleceilgilisektördenelerolup bittiğini izleyebiliyor ve bunun hakkında yorumda bulunabiliyorlardı. Birim,sonunda 12-13 kişilik bir gruba ev sahipliği yaptı; başlangıçta yaklaşık 6 kişi vardı,ama bence gerçekçi olan rakam 12-13 kişinin olmasıydı. Avrupa entegrasyonundansorumlu olan kişilere her zaman, herkesin düşmanı olduklarını söylüyorum. Kendibakanlıklarıiçindüşmanlar,çünküçokfazlaişyapılmasınıgerektiriyorlarvekendilerihiçbir işyapmıyor, temelolarakbir taraftanbir tarafayazıgönderiyorlarvebir sürüsorun yaratıyorlar.Bu, yüzleşmeniz gerekenbir algılayış biçimi ve bununla yaşamakzorundasınız. Ancak diğer tarafın bakış açısından bakacak olursanız, Komisyon'unulaştığı ilk temas noktasını oluşturuyorlar, o nedenle de Avrupa Birimi'ndeKomisyon'dangelenbütüneleştirilerionlaralıyor,sizindebunlarıuzmanlarailetmenizgerekiyorveyineikincibireleştiriyağmurunatutuluyorsunuz;bakanlıktarafındanağırbirsırtçantasıyükleniyorsırtınıza.Sonuçolarakpekdetalihlibirkonumdeğil,amayinedeçokilginçbiriş.

Başlıca amacı ekonomik etkileri değerlendirmek, finansmanı planlamak, stratejilerhazırlamakveprojelerhazırlamakolanbirentegrefinansmanbirimimizvardı.Bubirim1990’da 7 kişiyle işe başladı. Şimdiyse yaklaşık 30 kişi var çalışan ve tüm uyum veyapısalfonprojelerinibubirimhazırlıyor.

Yasama Birimi de çok önemli bir birim. Burada çalışanlar mevzuatın taslağınıoluşturanlardır, onlarla yakın temas halindeydik. Ve bu uyum tablolarını ve diğerraporlarıhazırlayanözelbiruyumlaştırmabirimleridevar.Buüçbirimbirbiriyleenilişkiliolanlar.Ayrıcabölgeselyapılardanyadabölgeselyapılarınkoordineedilmesindensorumluolankamuidaribirimlerivardı,buyinemerkezlebölgelerarasındaçokönemlibirbağoluşturuyordu.

Mevzuat açısından kütüphaneler çok önemli, mevzuatları topluyorlar ya da belirlikonularüzerindesiziniçinaraştırmadayapabiliyorlar,budaçokişeyarıyordu.

Uluslararası sözleşmelerden sorumlu Küresel İlişkiler Birimi vardı. Uluslararasısözleşmelerin,AB’yekarşı olanyükümlülüklerinizinönemlibir kısmınıoluşturduğudünkonuşulmuştu.Bakanlıklararasındaoldukçafazlakoordinasyonumuzvardı,bütünbakanlıklarladüzenlibirşekildetoplanıp"açıkkonular"gibihususlarınnelerolduğunutartıştığımızbirçalışmagrubumuzvardı.Vemümkünolduğukadarortaklarla,STK’larla,iş çevreleriyle iletişim kurmaya çalıştık. "İstişare forumu" adını verdiğimiz forumlardüzenledik, bunlara herkesi davet ettik, neler yaptığımızı sunduk ve onlardan, geribildirimleraldık.Elbetteki,hemSTK’larıhemdeişçevrelerinimemnunedemezsiniz,ikisinin arasında bir yerde olmak durumundasınız, fakat onlarla iletişim kurmanızşart.Onlarıngörüşlerinidinliyorsunuz,bazenihtiyaçdeğerlendirmelerindeçokfaydalıbilgilerediniyorsunuz,yanibuçokönemli.

EngellerEngellerneydi?Yeterlifinansmanımızyoktu,sanırımbuherkesiçingeçerli,herÇevreBakanlığı için. Yeterli finansmanı olan bir Çevre Bakanlığı olduğunu duymadım,


Kütüphaneler çeşitli veri tabanları için mevzuatları toplayabilir ya da belirli konular üzerinde sizin için araştırma yapabilirler.


o yüzden üzülmeyin. Hükümetten para talep ettik ve kaç tane insana ihtiyacımızınolduğunu,çalışmalar içinnekadarparaya,nekadaryatırımaihtiyacımızınolduğunulisteleyenstratejilerhazırladıkfakathükümetistediğimizparayıbizevermedi.Oyüzdenmüzakerelersırasındabellibirnoktadabizhükümetegittikveşöylededik,“Bakın,yayükümlülüklerimiziyerinegetiririzvebizeparavermenizgerekiryadaçerçevemevzuatiçin her halükârda alamayacağımız geçiş dönemleri talebinde bulunmak durumundakalırsınız. Yani seçme şansımız yok, AB’ye üyeliği tehlikeye atabiliriz, müzakerelerierteleyebiliriz,yaniparaalmaktanbaşkabir seçeneğimizyok.”Bubirdereceyekadarişeyaradıvetabiikiparahesaplamalarıherzamankigibioldu;dahafazlasınıistersinizve sonundabirmiktaralırsınızvebununlayaşayabilirsiniz.Devletbütçesibuşekildeoluşturulur;herkesikikatınıtalepederveyarısınıalırvemutluolurlar.Budüşünmebiçiminideğiştiremezsiniz.Yaniideali,tabikiherkesintamolaraknekadaraihtiyacıvarsaonutalepetmesivebunakarşılıkgelenmiktarıalmasıdıramaişlerböyleyürümüyor.

Personelegelince;başlangıçtaAvrupameseleleriyleilgilenenkişilerinsayısıveyeteneklerimükemmel değildi, dil engeliyle baş etmek zorundaydık ve boş zamanlarında ABişleriniyapmalarıveçalışmasaatlerindedeiçişleriileilgilenmelerigerektiğiyönündebir ifadevardı,bubüyükbirhata.Meslektaşlarınıza,bunucanlarının istediği zamanyapabilecekleri birhobi olmadığını anlatmaya çalışmalısınız.Bu işlerininbirparçası,ulusalişleriyleveulusalmevzuatlarıylailişkili.Geriyedönüpbaktığımdabugünçevrekonusundasahipolduklarımızın%80yada90’ıABmevzuatındangeliyor,yanibuiticigüçhalinegelecek.

Yeterli finansman konusunda bir şey daha söyleyeyim; ihtiyaçların neler olduğunudikkatlibirşekildedeğerlendirmelisiniz, ilkgelenalırşeklindeparayıvermemelisiniz.Yani,buyılöncelikverilecekprojelerbunlardırdiyenbirstratejinizinolmasıgerekvebugünhazırolanprojelereparavermeyideğil,öncelikliprojelerinhazırolmasınıteminetmeyiveonlaraparavermeyiamaçedinmelisiniz.

Stratejik yaklaşımdandünbahsedilmişti.Resmi iç işleyişte engellerlekarşılaşıyorduk.Bakanlığageldiğimzaman,başkabirbirimeyazıgöndermek,bilgitalebindebulunmakistediğimizde,bununiçinbiryazıgöndermemizgerekiyordu,buyazıbirimimizdenbakanyardımcımızagidiyor,oradandabaşkabirbakanyardımcısınagidiyorvesonratekrarbirimegeliyorveaynıyolutekrargerigidiyordu.Bunayanıtyazılmasıise,diğerbiriminüzerindeçalışmasıgerektiğisürehariçikihaftayıbuluyordu.Onedenletaramayahazırlık,durumraporlarınınhazırlanmasıgibikonulardabuyöntemişeyaramadı.Zamaniçindebunuiyileştirmeyibaşardıkvesanıyorumkienbüyükilerlemeancakkatılımdansonraolabildi; bir çalışma grubu toplantısından diğerine hükümetinizin durum raporunuhazırlıyorsanız, toplamda üç gününüz var; yani bir günde raporu yazmanız, durumraporunu ikinci günde hazırlamanız ve üçüncü günde de onaylatmanız gerekiyor.O nedenle bu resmi prosedürleri kullanma ihtimaliniz yok. Yani, mümkün olduğukadarsadeleştirilmişprosedürlerinizinolmasınagayretgösterin.Ancakdiğertaraftan,onaylanması içinbakanagitmesigerekenşeylervar;yineonaylanması içinmecliseyadahükümetegitmesigerekenşeylervar,yanibirdengeninkurulmasıgerekiyor.Tabiikibilgiveverieksikliklerimizvardı.Dahaöncebahsetmiştim,IPPCgibipekçokkonudaeniyitahminlerimiziyapmayaçalışıyorduk,ancakbaşkakonulardavardı.Onedenlesahipolduğunuzbilgiihtiyacınızınneolduğukonusundasistematikbirşekildeçalışmalıvebirçalışmayadaveritoplanmasıtalebindebulunmaya,izlemesisteminideğiştirmeyeçalışmalısınız ki böylece ihtiyaç duyduğunuz verileri elde edesiniz. Sadece yıllardırtoplananverilerideğil;ihtiyacınızolanbilgiyimevcutbilgiyleeşleştirmeyeçalışın.Buşekilde,hükümettenisteyeceğinizparadantasarrufedebilirsiniz.

Bundaçokbaşarılıolduğumuzusöylemiyorum.TabiikiÇevreBakanlığıhükümetteçokgüçlübirkonumasahipdeğil.Buyetersizfinansmanlaâlâkalı,ancakşunusöylemeliyim,bizim durumumuzda AB, Çevre Bakanlığı’nın öneminin artmasına yardımcı oldu.Komisyon Üyesi Walster’ın gelmesi ve Başbakan Yardımcısı ile yaptığı görüşmede


İhtiyaçların neler olduğu dikkatli

bir şekilde değerlendirilmelidir.

Öncelik verilecek projelere yönelik bir

stratejinin olması gereklidir.


çevreseluyumlaştırmakonusundailerlemediğimiztakdirdenelerolabileceğihakkındakarabirtabloçizmesigibiolaylaryardımcıoldu.

Ayrıca bakanlıklar ve bölgeler arasında yetkilendirmelerle ilgili sorunlarımız oldu.Süreçteçokfazlabakanlıklararasıkoordinasyonvarvebazenişbirliğiyapmakonusundainsanlararasındakişiselgüçlüklerçıkıyor.Onedenlesadecemevzuataveuygulamayaodaklanmanızyetmiyor;aynızamandabutürkişiselanlaşmazlıklarınvebugibişeylerindeüstesindengelmenizgerekiyor,hayatböyle.

"TemelinNükleerSantrali"gibibirtakımhassasalanlardavardı;çünkübirnoktadaAvusturyalılar, Çek Cumhuriyeti’nin çevre ve enerji bölümündeki müzakerelerinidurdurdu, çünkü nükleer santrali sevmiyorlardı. Bunun müktesebatla, AvrupaKomisyonu mevzuatıyla hiçbir ilgisi yok, ancak bu müzakerelerin durdurulmasınailişkin öne sürülen gerekçe, Çek Cumhuriyeti’ni, Avusturya’yla daha fazla işbirliğiyapmayaitmedekullanılanbiraraçtı.Sonuçtauzmanlıkgerektirenbirkonuamabutürhassasyadasiyasietkilerledebaşetmenizgerekiyor.

AvantajlarEngellerdenbahsettiktensonraavantajlaradadeğinmeliyim.Genç,esnekvekendinibuişeadamışbirABkoordinasyonekibimizvardı.DiğertaraftaneskiÇevreBakanıolanvemuhteşembirçevrekapasitesinesahipProfesörMoldandaekibimizdeydi.ProfesörMoldan'ınsadecebakanlıkiçindedeğildiğerortaklararasındadabirotoritesivardıvebirşeysöylediğinde,bunusöyleyeninbenyadaozamankimeslektaşlarımdanbirininolmasındançokdahafazlagüvenyaratıyorduinsanlarüzerinde.

Biz Dışişleri Bakanlığı’ndan çok destek gördük ve muhtemelen siz de göreceksiniz.Onlarınbaşlıcailginoktasımüzakerelerinilerlemesiveherhangibirsorunyaşanmaması.Herhangibirkonudabirsorunyaşadığınızıbelirtirseniz,idealolaraksizeyardımcıolmalıyada sözkonusu sorunun çözülmesinde sizi desteklemeliler. İşfinansal tartışmalara,bütçeyegeldiğindeisesiziçokfazladesteklemiyorlar,çünküzatenkendisorunlarıvarbuanlamdaamasizidiğerbakanlıkçalışmalarınayönlendirebiliyorlar.

Birsürümevcutprojenizvarvebuprojelerinbirbirinitekraretmesindenkaçınmalısınız.Çok fazla paranız yok ve bu parayı bir şeyi defalarca yaptırarak ve bir danışmanlıkşirketineaynısonucuüçkereüretmesiiçinparavererekharcamamayadikkatetmelisiniz.Onedenleçeşitliprojelerdeneyibaşarmakistediğiniziplanlamalıvebunlarınarasındatutarlılığısağlamalısınız.

Komisyon’laresmiolmayantemaslarkurmayaçalışmalısınız.BunainanmayabilirsinizamaKomisyonherşeyinötesindesizindostunuz.Nekadarçoktemasınızolursa,onlarlanekadarçokkonuşursanızokadariyi,yanionlarıöğlenyemeğinedavetetmekbelkideiyibirfikir.DagmarKaljarikovábugünburadayok,oyüzdenkarşıçıkamazama,bencehemresmihemderesmiolmayantemaslarçokfaydalı.

Üye devletlerle temasa geçmelisiniz. Biz bunu yaptık, AB koordinatörleri düzeyindeya da bakan düzeyinde üye devletleri ziyaret ettik. Onlarla uyumlaştırma sürecindekarşılaştığımız sorunları, neden geçiş dönemlerine ihtiyaç duyduğumuzu, mevzuattanasıl ilerlediğimizi konuştuk; çünkü durum raporlarını onaylayacak olan onlar.Komisyonhazırlayacak,üyedevletleriseonaylayacak.Buülkelerisorunlarınızhakkındabilgilendirmelisiniz, çünkü Komisyon farklı bir tablo çizebilir. Diğer aday ülkelerleişbirliği yaptık. Vishigrad 4 ülkeleriyle (Çek Cumhuriyeti, Slovakya, Polonya veMacaristan)toplantılarımızoldu.Buradasorunlarıtartıştık,tümgrubunmüzakerecileriilesahipolduğumuzstratejilerivebenzerkonularıtartıştığımıztoplantılaryaptık.

Zaman hem bir avantaj hem de dezavantaj olabiliyor, benim durumumda birazdezavantajolmayabaşladı.Buaslındayaparaköğrendiğinizbirsüreç,işleriyaptıkçaneyi


Komisyon’la resmi olmayan temaslar kurmaya çalışmalısınız. Ne kadar çok temasınız olursa, onlarla ne kadar çok konuşursanız müzakere sürecinde o kadar avantajlı olursunuz.


dahaiyiyapabileceğiniziyadahâlâbirtakımboşluklarolupolmadığınıgöreceksiniz,yanibudoğalolarakgelişecek.

Kendinizi tanıtın!Kendinize yardımcı olun; şeffaf olmanız ve gerçekten yaptığınız şeyi rapor etmenizönemli. Komisyon’u meşgul etmelisiniz, bilgiler sunmalısınız, yoksa Komisyon sizimeşguleder,sizdenbilgiister.Onedenleneyaptığınızısizinsöylemenizdahaiyi,amasöylediklerinizin doğru olması gerek, çünkü doğru olmadığında Komisyon’un bunubulmakiçinaraçlarıvar.

Tutarlı olmak durumundasınız, her defasında aynı şeyleri söylemelisiniz ve bunlarınilgili olması gerek. Konuyla hiç ilgisi olmayan bir şeyi onlara göndermenizin hiçbiranlamıyok.Yani,dengekonusundadikkatliolun.

Brüksel’de Komisyon, Avrupa Parlamentosu, paydaşlar ve üye devlet temsilcilikleriiçinbazısunumlarorganizeettik.Nasıldüşündüğünüzüaçıklamakdafaydalıoluyor.DahaöncedebelirttiğimgibiüyedevletlereikiliziyaretlerdüzenledikveKomisyonileÇevreGenelMüdürü’nü,tartışmakvenekadariyiolduğumuzugöstermeküzereÇekCumhuriyeti’nedavetettik.

Ayrıca, bir bülten yayımladık. Bu bültende başlıca gelişmeleri rapor ettik. Burada


Tablo 6: Uygulama planı


Başlık Hukuki Niyet Öneri Onay

Çevresel etki değerlendirmesine dair 100/2001 Sayılı YasaStratejik Çevresel Değerlendirmesi Yasası86/2002 Sayılı Temiz Hava YasasıTrafikteki Araçların İşletim Koşullarına Dair 56/2001 Sayılı YasaAtığa Dair 185/2001 Sayılı YasaAmbalajlama ve Ambalaj Atığına Dair 477/2001 Sayılı YasaSulara Dair 254/2001 Sayılı YasaSu Boru Hatları ve Kamuya Yönelik Kanalizasyon Sistemlerine Dair 274/2001 Sayılı YasaGenel Sağlığın Korunmasına Dair 258/2000, 258/2000, 258/2000 ve 258/2000 Sayılı Yasa’larDoğa ve Peyzaja Dair 114/1992 Sayılı Yasa’ya EkNesli Tehlike Altındaki Türlerin İthalat ve İhracat Koşullarına Dair 16/1997 Sayılı Yasa’ya EkHayvanat Bahçeleri YasasıIPPC ve Entegre Kirlilik Kaydına Dair 76/2002 Sayılı YasaCiddi Endüstriyel Kazaların Önlenmesine Dair 353/1999 Sayılı YasaKimyasal Maddeler ve Kimyasal Preparatlara Dair 157/1998 Sayılı Yasa

01.01.02

01.06.02

01.07.01

01.01.02

01.01.02

01.01.02

01.01.02

01.01.01

01.01.03

29.01.00

01.01.99

İlk ta

slak

İç y

orum

mla

ma

Baka

nlık

lar a

rası

yo

rum

lam

a

Son

tasla

k

Hük

ümet

Parle

men

to-

Tem

silci

ler

Mec

lisi

İlk ta

slak

İç y

orum

mla

ma

Son

tasla

k

Hük

ümet

Parle

men

to

– Se

nato

Yürü

rlüğe

giri

ş

Baka

nlık

lar a

rası

yo

rum

lam

a


AB Çevre Genel Müdürlüğü’ndeki yetkilimiz için çok meşhur hale gelen bir tablogöstermiştim; bu tabloyu (Tablo 6) duvarına asmıştı ve her ay ulusal mevzuatınbölümlerininkabuledilmesisürecinihazırlıyorduk.

Buradaçeşitliyasamaaşamalarıvarvekaydedilenilerlemelervar,buradakiaçıkgrialanıilerletiyorduk,yanitablonekadaraçıkgriysebizimyetkiligörevlimizokadarmutluoluyordu.Bütünbunların,ortaklarınızlayaptığınıztartışmalarınızdafaydasıoluyor.

Uyumun yararlarıBugünkü Cumhurbaşkanımızın söylediği meşhur bir cümleyi iletmek istiyorum:“Ekoloji, pastanın üzerindeki krema gibidir, kremayı koymak için de önce pastanınolmasıgerekir,oyüzdençevreselkorumayıgerçekleştirmekiçinönceyeterikadarparakazanmalıyız”.Kendisihâlâbuhissiyatasahipama,artıkonuiknaetmeninbiranlamıolduğunusanmıyorum.

İktisatçıları ikna etmelisiniz, o nedenle de ekonomik gerekçelere ihtiyacınız var.Çevre konusunu ele almazsanız neler olacağını açıklamalısınız, icra maliyetlerini,ihlal maliyetlerini, AB’den gelen finansmanın durmasının yaratacağı maliyetleriaçıklamalısınız.Bunlar insanlarüzerinde işe yarıyor ve söylediklerinizidahadikkatledinliyorlar.

Çevrebölümü,dahabüyükbirblokolanyaşamkalitesininbirparçasıdırveburadakiyaklaşımınız yine, bunu sadece çiçekler ve böcekler için yapmadığınız, insanlarınyaşamlarıvesağlıklarıiçinyaptığınızdır.BudurumdaSağlıkBakanlığıdoğalortağınızoluyor.

Çevrekorumasınıkendiniziçinyapıyorsunuz,busadeceBrükseliçindeğilvebuyine,diğeruyumalanlarıylakıyasladığınızdaçevrebölümününnispetenbiravantajı;aslındayaptığınızşeyiçevreniziiyileştirmekiçinveaynızamandaBrükseliçinyapıyorsunuz,amabununsadeceBrükseliçinolmadığıyönündeiyibirduygudabesleyebilirsiniz.

Busüreçaynızamandasanayiyemodernizasyongetirir,önlemlerialdıkçakendilerinimodernize ederler. Bunu teknolojilerin yaşam döngüsüyle ilişkilendirmek en iyisi,teknolojilerideğiştirdikçe,çevreselönlemleriuygulayabilirler.Yanigeçişdönemlerindekizamanınızıyadakatılımakadarolanzamanınızı,üretimsüreçleriilemodernizasyonu,çevrealanındayapmanızgerekenlerleilişkilendirmekiçinkullanın.

Ayrıca daha önce bahsettiğim rekabet gücü, piyasalara erişim, çevresel dampingsöylemlerini de kullanmalısınız ve örnek olması gereken yabancı yatırımları da buanlamdakullanabilirsiniz;ÇekCumhuriyeti’ndekiIKEAmağazalarıyadayenigelensu şirketleri gibi. Bunlar çevreyle ilgili çalışmaları gerektiğini, bu çevresel imajı dasatmaları gerektiğini daha iyi anlıyorlar. Bunları Çek tarafındaki muhatapları iknaetmekiçinkullanabilirsiniz;“Bakınmodernbirkuruluşunböylegörünmesigerekiyor,çevreyleuyumluolmasıgerekiyorveAvrupa’nınbirparçasıolmakistiyorsanız,sizdeaynışekildedavranmalısınız”.

Busüreçtesizeiyişanslardiliyorum,amakolaybirsüreçdeğil,uzunzamanalıyor,amaherşeyinötesindeeğlenceli.HattaAB’yegirdiktensonradahadaeğlencelihâlegeliyor,çünkübusadecebiralıştırma;sonramuhtemelendahatalepkârolanuygulamasürecigeliyorvebizşuandabunuyaşıyoruz.


Çevre bölümü, daha büyük bir hedef olan yaşam kalitesinin bir parçasıdır ve buradaki argümanınız yine, bunu sadece çiçekler ve böcekler için yapmadığınız, insanların yaşamları ve sağlıkları için yaptığınızdır.


SORU 1, Stephen STEC: Şimdi oturumu sorulara açmak istiyorum. Eğer sakıncasıyoksabenbaşlayacağım,oturumbaşkanınınayrıcalığınadayanarak.Bütünbusürecinçokönemlibirparçasıolduğunudüşündüğümmaliplanlamadanbahsettinvebununhükümettarafındanonaylandığınısöyledin.Busüreçhakkında,bununnasılişlediğivemaliplanınkonumuhakkındaacababirazdahabilgiverebilirmisin?

YANIT 1, Jan DUSIK: Biz uyumlaştırma stratejisine maliyetlerin hesaplanması ilebaşladık, yani gerçekte ne kadara ihtiyaç duyduğunuzun ortaya konması ilk adımdı.Bunun bir kısmının kapalı bir kutu olduğunu söylemiştim, fakat bir şekilde zaman

Sorular - Yanıtlar - Yorumlar

Oturum IIIOrta ve Doğu Avrupa Ülkelerinin Çevre Alanında Uyum Süreci Deneyimleri



içindeokadardaçokdeğişmeyenbirrakameldeettik,oyüzdenbelkişanslıydıkyadatahmingücümüzyüksekti.Bundansonraatılanadımisemalikaynaklarınbelirlenmesioldu. Ülkede geçmişte yapılan, son on yılda diyelim, çevre harcamalarını esas aldık.Oldukçada şanslıydık, çünküKomisyon’un gözünde iyi olanbir söylemvardı, o da1990’lardakiçevreharcamalarıGSYH’nin%2yada%2.5’icivarındaydı,yanioldukçayüksekti, eski üye devletlerinkinden daha yüksek. Diğer taraftan, bu rakam düşüşegeçtiveşimdiyaklaşık%1oranındayız.Ozamanlehimizeolansöylem,artıkçokdayararlıdeğildi,ancakbizbunu,sanayininçevreyenekadarlıkbirkatkıdabulunacağının,devletin,devletbütçesiaracılığıyla,devletçevrefonuaracılığıylaçevreyenekadarkatkıdabulunacağının,AB’ndenveortaklardannekadarlıkbirbeklentimizinolabileceğininveçevre harçları açısından çevre fonunun ne kadar toplayabileceğinin hesaplanmasındaesasaldık.Hâlâçevrevergisireformundanbahsediyoruz;yanibunlarınhepsibirarayagetirildi ve 2010’a kadar ne kadarlık bir beklentimizin olabileceği, ne kadar paranınmevcutbulunabileceğineilişkinbirtahminyapıldı.Bunuyinegeçişdönemitaleplerimizeyansıttık.Kentselatıksuarıtımıgibikonulardaçokönemlibirkaynakolanbelediyelerisöylemeyiunuttum.Sonuçolarakbizbunlarıgeçişdönemitaleplerimizleilişkilendirdikveuyummaliyetleri,mevcutkaynaklarlayadabizimmevcutolacağınıdüşündüğümüzkaynaklarlauyuştuvebudüzenlibirşekildegüncellendi.

SORU 2, Süleyman BULUT, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı: Eksikliklerdenbahsederkenpersoneldendebahsetmiştiniz;diğertaraftanÇekCumhuriyetiözelindeveyadiğeryeniüyeolanülkelerdedebirrejimdeğişikliğindensonrabuuyumsürecigerçekleştiğinden dolayı mevcut kemikleşmiş bir bürokratik kadronun varlığı veyaonların işte belli bir seviyede olmaları, karar alıcı mekanizmalarda bulunmaları gibihususlarbelki sözkonusuydu.Sizböylebirdeğişiminasılhayatageçirdiniz?Veyabuetkinpersonel istihdamınınasıl sağladınız?Belkibirkurumsaldönüşümgerektiriyor,birkurumkültürüdeğişikliğigerekiyor.Budeğişiminasılgerçekleştirdiniz?

YANIT 2, Jan DUSIK:Buçokiyibirsoru.BuradaanakuruluşolanÇevreBakanlığı’nınavantajı1990’dakurulmuşolmasıydıvebenburayailkgeldiğimdeyaklaşık350kişilikbirpersonelivardı,bugüniseyaklaşık650personelivar.Yanipersonelinbirçoğuyenigeldi. Ayrıca insanların doğal bir döngüsü de var; emekli oluyorlar ve yeni insanlargeliyor. Bakanlığa gelen pek çok kişi var. Bazıları kalıyor, bazılar kalmıyor. Ama enazındançalışmayaistekliyadaçoğudilbilen,üniversitedenyeniçıkmışçalışanlarımızoluyor,yanibukişileriki,üçveyabeşyılkalsalarbileyinedefaydalıoluyorlar.Ayrıcabirdeçekirdekkadromuzvar.BengeldiğimdebakanlıktaçalışanlarınhepsininABuyumukonularındayararlıolduklarınısöylemiyorum,onlarhâlâorada.BazılarıABileyaşamakzorundaolduklarını,uygulamalarıdeğiştirmelerigerektiğini,birbakanyardımcısındandiğerineresmiyazılaryazmadaısraredemeyeceğinivedahaesnekolmalarıgerektiğinianladı;bazıları ise anlamadı. İyiolan şey,bakanındestekleyiciolmasıydı, enazındangörev süresinin önemli bir kısmında faaliyetlerimizi destekleyici bir yaklaşımı vardı.Önerilerimizi kabul etti. O nedenle, ne zaman dahili bir sorunumuz olsa, bakanagittik, bakanlar kurulu toplantısına gittik ve şöyle dedik, “bakın, şunlar ve şunlaryapısal sorunlar, bunları çözmek zorundayız aksi takdirde…” Bunu, her zaman içinmüzakerelerdesorunçıkacağıyönündebirtehditolarakkullanabilirsiniz,kibubakanındasorunyaşayacağıanlamınagelir.Yani,gerekligördüğünüzönlemlerinkabuledilmesinisağlamakiçinelinizdebirtakımaraçlarvar.Kendiniziçokbaskıngöstermeden,bunudikkatlibirşekildeyapmalısınız.Daimabununedenyaptığınızıvebununniçingerekliolduğunuaçıklamayaçalışın.Bakanlığımızınyapısınınveçalışanlarınınadanmışlığınınmükemmelolduğunusöylemiyorumamatümbusüreçsayesindebüyükbiradımatılmışolduğunudüşünüyorum.

SORU 3, Şenol KADER, Çevre ve Orman Bakanlığı: İki sorum olacak. İlk sorumuygulamalarkonusunda.Denetimler,Komisyontarafındanmıyapılmakta,yoksasadecebeyanamı inanılmakta?İkincisorumda,çevreyatırımlarıkonusundasanayicilerinizi



iknaetmekkolayoldumu,özelliklerekabetkonusundaÇinveHindistangibiUzakdoğuülkelerielealındığında?

YANIT 3, Jan DUSIK: Birinci soruyla ilgili olarak; Komisyon katılımdan önce vekatılımdansonrauygulamayıkontroleder.Katılımdanönceilerlemeizlemeraporlarıgibiuygulamalarvar,buralardakipekçokbilgiyiçeşitliraporlardaonlarasunmuşolduğunuzbilgilerlekarşılaştıracaklardır.Katılımdanhemenönce,bundanbahsetmemiştim,emsaltarama adını verdiğimiz etkinlik yapıldı. Bu etkinlikte Komisyon, üye devletlerinuzmanlarındanoluşanbirekipleÇekCumhuriyeti’negeldivesahayaindiler,bölgeyegittiler,denetimyapanbölgeyetkilileriylegörüştüler, işlerinasılyaptıklarını sordularveardından,birtakımtavsiyelerle,karşılıkvermekdurumundaolduğumuzbirraporyazdılar.Komisyon’lailetişimdebulunanSTK’larvarveKomisyondaSTK’larlailetişimkuruyor, onlarla toplantılar düzenliyorlar ve gündeme getirdikleri çevresel sorunlarıdinliyorlarvedahasonrasizegelip,“Peki,bizböyleböylesorunlarolduğunuduyduk,bizeherşeyinyolundagittiğinisöylemiştiniz,bununasılaçıklıyorsunuz?”diyorlar.Yaniellerindeçeşitliaraçlarvar.Katılımdansonraiseuygulamahakkındaraporlaralıyorlarve yine, sözkonusu raporlar sizin tarafınızdan yazılmış olsabile, bu raporlardan,neyaptığınızıkontroletmeküzerekullanabilecekleripekçokbilgieldeediyorlar.İkincisoruyagelince,işçevrelerininiknaedilmesikonusu.BizimzamanımızdaÇinveHindistankonusubukadargündemdedeğildi, sorunlardahaçok,Almanya,Fransa,Amerikagibiülkelerlebunlardangelenmallarla ilgiliydi.Bununbüyükbirkısmıdaözelleştirmeyle ilgiliydi. Örneğin, IPPC görüşmeleriyle bir takım bağlantılar vardı;çevresel önlemleri almazsanız, satmaya çalıştığınız şirketinizin değerini düşürmüşoluyordunuz. O nedenle beklenen yatırımların ne olduğunu, sizden ne yapmanızıbeklediklerinibilmekvebuanlamdaproaktifolmakdahaiyiydi.Butabiikiçokpembebirtablodeğil,sanayiylesüreklibirmücadelemizvar.1990’lardaherşeyiyaptıklarınısöylüyorlar, daha ne istediğimizi soruyorlar ve artık kâr elde etmek istiyoruz, bizeyükleniyorsunuz diyorlar. Diğer taraftan biz, sunumumun sonunda bahsettiğimekonomik söylemlerikullanıyoruz,bu rekabet açısındanbir avantaj.ÖrneğinbugünÇin’i ele aldığınızda, Avrupa mallarının avantajı iyi kalitede olmaları, bu ürünlerinüretimindeçevreyikirletmemenizdir.Onedenlebuiddianınüzerindenoynamalısınızvebununkendilerininyararınaolduğunuaçıklamalısınız.Ancakbubirsüregidenbirsavaş.

SORU 4, Evren SAPMAZ VERAL, Çevre ve Orman Bakanlığı:Ekim’demüzakerelerebaşlayacağızveyeniadayolmuşülkelerinbuşekildetecrübelerindenfaydalanmakbizimiçinçokyararlı,sunumunuziçinteşekkürediyorum.Benimsorumçevresektöründekitoplamuyummaliyetleriyle ilgili olacak.Komisyon’unbir raporunagöregalibaÇekCumhuriyeti’ninuyummaliyeti9milyarAvro’yayakınbirrakambusektördeveIPPCdirektifiilekentselatıksuarıtmadirektifiuyumkonusundabaşıçekensektörlerden.Benburada uluslararası finans kuruluşlarının rolünü merak ediyorum, çünkü finansmangerçektenönemli.Geçişdönemlerinideetkiliyor.Onlarınrolünüöğrenebilirmiyim?

YANIT 4, Jan DUSIK:Evet, tabiikiABfinansmanının,yapısaluyumfonlarınınvekredileraçısındandaAvrupaYatırımBankası’nınbüyükbirrolüvar.Ancakörneğin,DünyaBankası’nınartıkokadardabüyükbirrolüyok.DünyaBankası1990’lardaçokbüyükbiroyuncuydu;şimdiyseekonomiilerledikçe,diğerülkelerekaymaeğiliminde;yani bu finansman türü için artık hedef bir ülke değiliz. Aynı şey iki taraflı yardımiçindegeçerli.ÖrneğinHollanda,Danimarka,BirleşikKrallık,AlmanyagibiçokfazlayatırımdabulunmuşolanülkelerÇekCumhuriyeti’ndendoğudabulunandiğerülkeleredoğrugitmeeğilimindelerveartıkbunlardandahaazparageliyor.Yanişuandayabancıfinansmandanbahsettiğimizde,buesasolarakABoluyor.

SORU 5, Nurşen NUMANOĞLU, Avrupa Birliği Genel Sekreterliği: Belediyelerve diğer iş kuruluşları, diyelim şirketler, büyük sanayi şirketleri, bunlar müzakere



prosedüründe tarafmı?Çünkügeçişdönemleri taleplerindebulunuyorlarveonlarınfikirlerini almak durumundalar. STK’lar ve üniversiteler, resmi açıdan onlar nerede?Onlarla temasa geçmenin ve ülkenizin durum raporlarının hazırlanmasında onlarıngörüşlerininyansıtılmasınınherhangiresmibirmekanizmasıvarmı?YANIT 5, Jan DUSIK:Güzel soru.ABmevzuatı açısındanSTK’lara yadabilimselkurullarabaşvurmanızyönündebiryükümlülükyok,ancakmümkünolduğukadarçokbilgitoplamalısınızvesonradatabloyukendinizoluşturmalısınız.Diyelimkitektaraflıolaraksanayiyiesasalanbirtabloçizdiğinizde“bubiziöldürürvebuşuanlamlaragelir,şukadaryatırımgerektirirvebizbunu30yıldayapamayız”dersiniz.Bilimadamlarındangelenörneğinaraştırmasonuçlarıgibibilgininöbüryüzünedeihtiyacınızvar.Bizde,BakanlıktaUluslararasıİlişkilerBölümüoluşturuldu,çünkügündeminyoğunluğuçokfazlaydı.BubölümdeyenibirAvrupaEntegrasyonBirimiiledahasonrakurulanFinansmanEntegrasyonuveKüreselİlişkilerBirimidevardı.Ayrıcateknikbirimlerinher birinde küçük AB koordinasyon birimi oluyordu, böylece bu teknik birimlerdebizim birimimizin doğrudan temasa geçebileceği insanlar vardı. Yasama biriminindeuyumlaştırmayıkoordineetmeküzereözelbirbirimivardı.Bakanlığınüstdüzeyyönetiminisürecedahiletmekçokfazlaişeyaramadıvebencebuçokönemlibirhusus.BakanyardımcılarınelerinyapılmasıgerektiğinianlamadılaryadabunuonaylamadılarvebenimsorumluolduğumAvrupaEntegrasyonBirimi’nin,diğerbirimlerdekiinsanlaraneyapmalarıgerektiğinisöylemelerininnasılmümkünolduğunuanlamadılar.Arasıragerginlikleroluyordu;ancakdediğimgibi,bakanındesteğinialdığımıziçinşanslıydık,yapılmasıgerekenşeylervardıveeğerbunlaryapılmazsaBrüksel’debakanınbaşıderdegirecekti.Kamu yönetim sistemi, toplam kamu yönetimi reformu kapsamında da değişti. 78il iptal edildi ve yerine 14 bölge getirildi ve yetkinlikler açısından büyük kaymalaroldu. Bunun işlere çok yararı dokunup dokunmadığından emin değilim, çünkü bizaynızamandamevzuatıdadeğiştiriyorduk,onedenledebunuyenioluşturulanyapıyaoturtmamızgerekiyorduveinsanlarillerden,Bakanlığayadabölgeleredoğrukayıyorduyadabırakıpgidiyorlardıvegenellikleişlerindeiyiinsanlarbuidarireformsonucundadevletyönetiminibıraktılar.Sonuçolarakböylebirreformgerçekleştirdiğinizdebununne türetkilerininolabileceğiveAB’yeuyumsüreciylenasıl ilişkilendirilebileceğiçokdikkatlibirşekildedüşünülmeli.



Jerzy Jendrośka, çevre hukuku üzerine uzmanlaşmış Jendrośka Jerzmański Bar & Partners adındaki hukuk şirketinin yönetici ortağı. Opole Üniversitesi’nde Avrupa Hukuku Kürsüsü'nün başkanı. Ayrıca Lahey’deki Daimi Tahkim Mahkemesi’nde hakem. Kendisi 2001 yılında Polonya’da AB entegrasyonu konusunda Çevre Bakanı’nın danışmanlığını yaptı ve 1990’da başlayan uyumlaştırma sürecinin öncesinden beri ve aynı zamanda Polonya’daki uyumlaştırma süreci boyunca mevzuat oluşturma çalışmalarına katıldı. Polonya dışında pek çok ülkede de yeni çevre kanunlarının taslaklarının hazırlanmasına katımış olan Jendrośka, uluslararası süreçlerde Polonya Hükümeti’ni sıklıkla temsil etmektedir.

Benbağımsızbiravukatım.Hükümetiçinçalışıyorumamahükümetiniçindedeğilim,ancaközellikleuyumlaştırmasüreciileilgiliolarakhükümetiçinpekçokişyapıyordumvemüzakerelerinensıcakolduğuzamanlardaÇevreBakanlığı’nındanışmanıydım.JanDusikkadarolmasada,busürecinoldukçaiçindeydim.

Benimsunumumbuaçıdanbirazfarklıolacak.Yanibenbukonuyadışarıdanbakıyorum.Ancak kültürel açıdan da farklılar göreceksiniz; ne ben, ne de Polonyalılar, ÇekCumhuriyetikadarsistematikdeğiliz,onedenledebütünbusüreceolanyaklaşımımızÇekyaklaşımıkadar sistematikdeğildi.Ben sizeokadar çokbilgidevermeyeceğim,çünküpekçokkonununbirbirineçokbenzerolduğunudüşündüm,sunumumdafarklıolanyadaJanDusiktarafındandeğinilmeyenkonularüzerindeduracağım.

İlkolarakTürkiye’yideilgilendireceğineinandığım,müzakereleringeçmişiniözetleyerekbaşlamak istiyorum. Çevre hukukunda ve çevre hukukuna olan yaklaşımlarda farklıgeleneklervardır.Polonya’daçevremevzuatınayönelik,gelenekselolarakçokbütüncülbir yaklaşım benimsenmiştir. Bu da bizim çevreyi olduğu gibi kompleks olarak elealmaya çalıştığımız anlamına geliyor. Oysa ki, AB mevzuatı geleneksel olarak çoksektörelbirşekildegelişmiştir;yaniçokspesifikkonulara,spesifikdirektiflerdesektörbazındadeğinmişlerdirvehatta sugibi sektörlerde,örneğinyüzmesuyu içinayrıbirmevzuat,içmesuyuiçinözelbirmevzuatolmuştur.Sonuçolarakaradabirfarkvardırvedahasonragöreceğinizgibibufarkidariyapıdadaortadadırvehepsinindemüzakeresüreciüzerindedoğurduğubirtakımsonuçlarvardır.

Bahsedeceğimikincikonuiseyinebizimdahaçok,hüsnükuruntulubirmevzuatımızınolduğugelenekselyaklaşımımızileilgili.Mevzuatımız,genelolarakçevreniniyiolmasıgerektiğiveherkesinçevreselhedeflereuymasıgerektiğiniifadeedensözleredayalıydıvebuyeterliydi.HalbukiABçokdahapragmatiktivemevzuatınaltındaeskiüyedevletlerdekiyaklaşımıyansıtmayaçalışıyorlardı.Ulaşılmasıçokgüçhedeflerkoymayaçalışmıyorlar,amamevzuattabirhedefbelirlenmişse,buulaşılmasıgerektiğinidüşündükleripragmatik

Polonya’nın Uyum Süreci DeneyimleriDr. Jerzy JENDROŚKAJendrośkaJerzmańskiÇevreHukukçuları,Polonya,Hukukçu





birhedefoluyor.Yaniyaklaşımbirazfarklıvebunundamüzakerelerüzerindeyarattığıbirsonuçvar.Çünküşöylediyorlar:“eğerbirhedefikendinizkoyduysanız,bu,okonuyuçokiyidüşündüğünüzvebuhedefeulaşabileceğinizdeneminolduğunuzanlamınagelirve biz de bu hedefe ulaşmanızı isteriz”. Bu bizim anlamak zorunda olduğumuz birfarktı.Ayrıcabizimmevzuatımız çokdaha fazladoğabilimini esas alıyorduve çevreözelliklerinidoğabilimiaçısındanelealıyordu.Oysaki,standartlaravediğerunsurlarabakarsanız,ABmevzuatıdahaçokteknolojiyedayalıvebudabazısorunlaryaratıyor.AncakABşuandabukompleksyaklaşımıgiderekgeliştiriyor,çerçevedirektifler,yataymevzuatyavaşyavaşbaşarılıyor.Bubiranlamdateknolojikyaklaşımdan,standartlarıveortamkalitesiniesasalanbiryaklaşımadoğrugeriçekilme.

Yaklaşımlarda olan bu geleneksel farklılıkların müzakere süreci üzerinde önemli biretkisiolmuştur.Bizimuyumlaştırmayaolanyaklaşımımızınikitemelivardı.Birincisi,geleneksel kurumlarımızı korumak istiyorduk. Uyumlaştırma sürecine başlamadanönceoldukçaözenlibirşekildegeliştirilmişbirçevremevzuatımızvardı;bizimkendigeleneklerimize ve çevre alanında işleri yürütme tarzımıza çok uygun olduğunudüşündüğümüzbirtakımkurumlaroluşturmuştukvebunukorumakistiyorduk.Bu,kirlilik harçları ya da çevrenin korunmasına yönelik ekonomik teşvikler sistemiydi;bildiğiniz gibi AB mevzuatı bu ekonomik teşviklere çok fazla yer vermiyor. Çevrevergileriyle ilgili konu hararetli bir şekilde tartışılıyor ama hâlâ ortada yok. Bizimsistemimizde ekonomik teşvikler geleneksel olarak çok önemli bir rol oynamıştır vebizbunukorumak istedik.Bizayrıcaekolojik fondediğimiz fonları tanzimetmeninözelbiryolunugeliştirdik;bunlarçevreselharcamalariçinönemlibirgelirkaynağıdır.Bu,yaklaşıkheryılsanayidengelen,yadasadecesanayideğil,çevrekullanıcılarıolarakadlandırdığımız kullanıcılardan alınan kirlilik harçlarından elde edilen birkaç milyarAvro civarındadır. Bunlar daha sonra bu bağımsız ekolojik fonlara yöneltilir ve yineözelşirketlerin,belediyelerinçevreselharcamalarıiçinkredivehibeleredönüştürülür.BuekolojikfonlarayrıcaçevreselkonulariçinABfinansmanınınkanalizeedilmesindebaşlıca kurum olmuştur.Yani bir altyapıları var, kalifiye personeli var, çevreyle ilgiliolarakABfonlarındanparatalebiiçinyapılanyüzlercebaşvurularıvar.

Bizimmevzuatyansıtmaçalışmalarınayönelikilkolarakbaşlattığımızyaklaşımımızdamevzuatımızıuyarlamakistedik,direktiflerikopyaetmekdeğil.Sizindebilebileceğinizgibi,bazıüyedevletlerdeşöylebirgelenekvar;nezamanyenibirdirektifçıksa,sadecebudirektifikopyalıyorlar ve sadecebudirektifikopyalamave çevirme işlemiyle yenibirmevzuatkısmıyaratmışoluyorlar.Bizimyaklaşımımızfarklıydı,bizbudirektifleriuyarlamak istedik ve içindepek çokdirektifin aynımevzuat kapsamında entegrebirbiçimdeyeraldığıkapsamlıbirmevzuatdizisioluşturmakistedik;amabuherzamanişe yaramadı.Tanımlarda özel bir durum söz konusuydu; Jan Dusik tanımların birebir çevrilmesi ihtiyacından bahsetmişti. Biz bununla ilgili sorunlar yaşadık, çünkükopyalamadanziyadeuyarlamayıesasalanherzamankiyaklaşımımızda,direktiflerdengelentanımlarıbirazdeğiştirmeyebaşladıkvebuişeyaramadı.Şuankiyaklaşımımızın,dahaçoktanımıbirebirkopyalamaeğilimindeolduğunusöyleyebilirim.Ancakyinede kendi yeniliklerimizi yaratmaya yönelik bir takım çabalar var ve benim fikrimcebu işe yaramıyor. Yani çıkarılan ders aslında şu; tanımlarla ilgili çok fazla bir şeyyapamıyorsunuz,bunlarıbirebirçevirmekdurumundasınız.

Polonya’nınBirliğekatılımındakiönemlitarihlerebakacakolursak,AvrupaAnlaşmasıdenilenbelgeyi1991’deimzaladık.Macaristan’labirliktekatılımmüzakereleriniresmiolarakbaşlatanilkülkelerolduk.1991’deAvrupaAnlaşması’nınimzalanmasıylabirlikte,çevremevzuatıdahilolmaküzerePolonya’nıngelecektekikalkınmadeneyimleriaçıktı;bizimveÇekCumhuriyeti’nindahaöncedenemişolduğugibiAmerikandeneyimleri,Japondeneyimleriyadaherhangibaşkabirdeneyimolmayacaktı.BununABmevzuatıolması, AB mevzuatına yakınlaştırma olması gerekiyordu. O nedenle yaptığımız ilkişlerden biri şu oldu: Tüm yasal kanun taslaklarının müktesebata uyumu açısındandeğerlendirilmesineyöneliközelbiryöntemoluşturduk.Yanibu,yalnızcaözelolarak



AB’ye yakınlaştırma ya da AB mevzuat parçasının yansıtılmasını hedef alan taslaklariçindeğildi.Tümyenimevzuatkısımları,müktesebatauyumaçısındanbirincelemeyetabi tutuluyordu.Buprosedürbaşlangıçtakanunlar içinbaşlatıldı. Sonra yavaş yavaşdaha sonraüzerindeduracağımözelABEntegrasyonBirimimiz tarafındanyürütülençokkomplikebirprosedürhalinegetirildi.Ancak90’larınsonundamilletvekillerimizinkanuntaslaklarınadeğişikliklergetirdiğiyadakendikanunlarınıhazırladıklarıortayaçıktı.Onedenlemeclistede,tümmevzuatparçalarınınABileuyumuaçısındankontrolüiçinbenzerbirprosedüroluşturmakdurumundakaldık.JanDusikyansıtılmasıgerekenilkmevzuattanbahsetmişti;fakatABkapsamındaolmayanyapımyadainşaatkanunugibi pek çok mevzuat var. İnşaat kanunu AB müktesebatının konusu değildir, ancakinşaatkanunundakibazıhükümlerin,müktesebatıyansıtmayadaözellikleuygulamayönteminizüzerindeönemlibir etkisi olabilir. Sonuçolarakdiğer tümkanunlarıda,AB mevzuatının herhangi bir kısmının yansıtılmasına ilişkin herhangi bir hükmüolabileceği açısından ele almalısınız. Böylece, bir taraftan AB mevzuatını yansıtmayaçalışırken,diğertaraftanbaşkabirkanunla,sadeceşanseseriolarak,bilmeden,tamtersibirhükümlebuçabalarımahvetmediğinizdeneminolursunuz.

Çevrekorumayayönelikönceliklerinyeraldığıbirulusalprogramvardı.AB’nin5.ÇevreEylemProgramı’nauyumkonusuvardı;bildiğinizgibişuanda6.EylemProgramıvar.Asılamacımızın,politikahedeflerimizitoplulukiçinne5.nede6.EylemProgramı’nauyumlaştırmamızolduğu,birinciamacımızıniklimdeğişikliğiolmasıgerektiğiyönündeKomisyontarafındansuçlandıkvebukonudaküçükbirtartışmayaşadık.Polonyaiçiniklimdeğişikliğiönceliklerlistesininçokaltsıralarındayeralıyordu.AçıkçaKomisyonbundanpekhoşnutdeğildivetamolarakaynıönceliklerilistemizekoymamızgerektiğikonusundaısrarettiler.Sukalitesigereklilikleri,atıklarınyakılması,kalitesininkorunması,Natura2000veormanlarlailgilikonularbizimöncelikliolarakbelirlediğimizalanlardı;amabunlarınhepside tamolarakAB’ninönceliklerideğildi.Aslında en çokNatura2000,sukalitesiveatıkkonusuAB’ninöncelikleriarasında.YansıtmaçalışmalarıileilgiliolarakbizimöncelikleribelirlememizgerekiyorduvebunlarınDagmarKaljariková’nında belirttiği gibi tamı tamına aynı olması gerekiyordu; Komisyon tarafından ortayakonan bir husustu bu. Öncelikle yatay direktifler; her şeyden önce ÇED direktifi,ardındanbilgiyeerişim;sonradaçerçevedirektiflerveNatura2000.Natura2000veÇED özellikle dikkat etmeniz gereken en önemli ve hayati hususlardan biri olabilir.Ayrıca AB’nin taraf olduğu tüm uluslararası anlaşmalara taraf olmamızın ve bunlarıonaylamamızınsağlanmasıgerekiyordu.Bu,dahasonrabahsedeceğimbirtakımteknik,yasalsorunlaranedenoldu.

Uyumlaştırma SüreciUyumlaştırma sürecimizle ilgili olarak farklı aşamalardan bahsedebiliriz. ÇekCumhuriyetiörneğindençevrehukukuyollarınıhatırlarsınız,Polonyaiçintarihlerbirazfarklı. Öncelikle 1991-97 yılları arasında çalışmalar vardı. 1991’de kendimizi AB’yeyakınlaştırma taahhüdünde bulunmuştuk; ancak o zaman bizden tam bir yansıtmayapmamızbeklenmiyordu;sadecemüktesebatlauyumsağlamamızgerekiyordu.Budagenelanlamdaçevrekanunumuzunyadaherhangibirkanunungenel ilkelereuygunolması gerektiği anlamına geliyordu, fakat tek tek her ayrıntıyı yansıtmak zorundadeğildik.Böylelikle,bunukendiönceliklerimizdoğrultusundayapacağımızısöyleyerekkademe kademe bir yaklaşımı benimsedik. İkinci olarak; primum non nocere (öncezarar verme) ilkesine dikkat ettik. Her şeyden önce biz ileride çevre mevzuatını tamolarak yansıtmamıza engel olacak herhangi bir şey yapmadığımızdan emin olmalıyızdedik.Onedenle,henüztamolarakyansıtıyorolmasakda,mevzuatımızdaAB’ninbirşeyinyapılmasınıistediğiyöntemeaçıkçakarşıolanherhangibirunsurolmadığındaneminolmak içinbuyöntemikullanıyorduk.Sonra ileriuyumyaklaşımımızvardı;nezamanyenibirmevzuatkısmıoluştursak,AB’deyasamasürecininensonaşamasındahalihazırdabirdirektifyadamevzuatkısmıolduğunubiliyorduk.Bunumevzuatımıza



geçirmeyeçalışıyordukvebudabizimbiryerlerdesürecedahilolmamızıyadaAB’deolupbitenleritakipetmemizigerektiriyordu.

1997’den2000’ekadar,yansıtmayayönelikçokyoğunyasamaçalışmalarıyapıldıvebuçalışmaların tüm yansıtmayı kapsaması ve sağlaması gerekiyordu. 2001’den sonra dauyumlaştırmasüreci,yansıtma,uygulamaveicrasüreçlerigerçekleşti.Başlıcayansıtmaçalışmaları 2000 ve 2001 yıllarında yapıldı. Geleneksel yaklaşımımızı esas alsak da,tamamenyenibirsistemoluşturduk.Ancakçokbüyükbirdiziyenimevzuat,birsürüyeni tüzük ve teknik verileri kapsayan yaklaşık 200 tane idari yönetmelik vardı; çokbüyükbiryasamaçalışmasısözkonusuydu.

2000yılında,çalışmalarabaşlamadanönceçevreseletkideğerlendirmesiilebilgiyeerişimhakkında kısa bir kanun oluşturduk. Neden? Çünkü Komisyon, ISPA’dan AB fonukullanmanınönkoşulunun,halihazırdabirçevreseletkideğerlendirmeprosedürümüzünolmasıvebununABgerekliliklerineuygunolmasıgerektiğinibelirtmişti.BizimyıllaröncesindenbirÇEDsistemimizvardı,ancakbusistem,ABÇEDDirektifi’ninbütüngerekliliklerinikarşılamıyordu.Onedenlebiz tamamenyenibirdizimevzuatlahazırolmamızdan sadece birkaç ay önce geçici bir kanun oluşturduk; ÇED Kanunu. Busayede 2001 yılının en başından itibaren bir ÇED prosedürüne sahiptik ve böylecesöz konusu finansmandan yararlanabiliyorduk. Bu konunun Türkiye için de hayatiönemdebirkonuolabileceğinidüşünüyorum.Böylecedediğimgibi2001’dekanunlarveparlamentokanunlarıaçısındanyansıtmanınbüyükbirkısmıgerçekleştirilmişti;çokbüyükbirçabasarfedildi.

2001-2003 yılları çoğunlukla hataların düzeltilmesi ile geçti. Bitirme konusunda,bütün mevzuatı yansıtma konusunda çok büyük bir baskı altında çalışıyorduk;çünkü Komisyon bir şekilde bu bölümü kapatmamızı istiyordu ve bazı son tarihleriyakalamamızgerekiyordu.Pekçokhatayaptıkvebuhatalarkısasüredeortayaçıktı.Onedenledetümbumevzuattadeğişiklikyaparak,küçükkonularıaçıklığakavuşturarakbunudüzeltmemizgerekiyordu.Aynızamandadayaklaşık200taneidariyönetmeliğinçıkartılması sürecindeydik ve bunu başarmak için de gerçekten çok büyük çabalargerekiyordu.

AB Üyeliğinin Ardından: 2004’den beri Yaklaştırma2004 sonrası dönem bizim AB’ye girmemizden sonraki dönemdir. Bizim çevremevzuatımızın çekirdeği, Çevre Koruma Kanunu’dur. Bu çok büyük bir mevzuatparçası; 440 madde ve yaklaşık 100 sayfadan oluşur. Genel ilkeleri, tanımları, tümyatay konuları, IPPC’yi, hava kalitesinin korunması ve gürültü ile ilgili neredeysetüm konuları içerir; yani bütün çevre mevzuatı için bu çerçeve olması hedeflenençok temel bir mevzuat parçasıdır. Sonra, şemsiye konumundaki bir kanunla birliktebirdizisektörelkanunoluşturduk.ÖrneğinAtıkKanunuatıksektörününöndegelenkanunudur. Spesifik direktiflerle ilgili spesifik konulara değindik, örneğin ambalajkonusuayrıbirkanunlaelealınıyor.AncakAtıkKanunuatıksektörüiçintemelkanun;bunun içinde Atık Kanunu’nun tanımlarını ya da ilkelerini bulabilirsiniz. Ayrıca bukanun, genelÇevreKorumaKanunu’nakarşılık gelecek şekilde yapılmıştır, bunlarınhepsibiraradaçevrekorumanınçerçevekanununuoluşturur.Sonuçolarakçokkısabirsüredebukadarçokkanunoluşturmak,sistemimizdebukadarçokdeğişiklikyapmakzorunda kaldığımız için, yalnızca AB geçiş dönemleri açısından değil, aynı zamandadahiliolaraktümgeçişdönemlerinielealanözelbirkanunoluşturmakzorundakaldık.O kadar çok kanun değiştirdiğimiz için ve halihazırda yürürlükte olan o kadar çokprosedürolduğuiçin,eskiveyenikanunlarınbirbirleriyleilişkisiniinsanlaraanlatmakdurumundaydık.Ayrıca,Komisyon’lamüzakereedilengeçişdönemleriuyarıncadapekçok yeni yükümlülük ile direktiflerinbir çeşit derogasyon sürecine izin verdiği diğerdurumlarbuözelkanunakonmuştu.Sonuçolarak,buradakiilginçolannokta,sadecesanayidedeğilaynızamandaidarededehangitarihtenitibaren,hangiyükümlülüğünyürürlükteolduğudur.



2000 yılından sonra yansıtma çalışmalarımıza devam ettik, çünkü yeni direktifleroluşturuluyordu ve bu yeni direktifleri yansıtmamız gerekiyordu. Sonra yansıtmakapsamındadoldurmamızgerekençoksayıdaboşlukvardı.BirdeAByönetmeliklerininözelbirdurumuvardı.Dahaöncedebelirttiğimgibi,ABbirdiziuluslararasıanlaşmayatabi ya da taraftır ve Birliğe katılan ülke de bu uluslararası anlaşmaların bir üyesihaline gelir. AB’de uluslararası anlaşmaların çoğunun yansıtılması yönetmelikleraracılığıyla gerçekleştiriliyordu, örneğin Basel Sözleşmesi ve Atıkların Taşınması ileilgili düzenlemeler gibi. Bu yansıtma, yönetmelikler açısından bakılınca sadece yasalbirkanunşeklindedeğil;herhangibiriçmevzuatıgerektirmiyor,aslındaherhangibiriçmevzuatkısmınaizinvermiyor.Diğertaraftan,yönetmeliklerisadecekatılımtarihindenitibarenyasalsisteminizesokabilirsiniz.Onedenleöncedenbiryasalçerçevenizinolmasıbeklenirvekatılımtarihindenitibarendeilgilikonudaherhangibiryasalçerçevenizinolmamasıgerek,fakatsözkonusuyönetmeliklerinişlemesineimkanverecekbaşkabirşeygetirmenizgerekir.Onedenlebubizimiçinçokzorbirişlemdi,çünküdahaöncedoğrudan Polonya’da uygulanacak yabancı bir yasal sistemimiz hiç olmamıştı ve buyönetmelikler konusunda ise olan buydu. Resmi Gazetede bunu yayımlıyorsunuz, ozamanlarbaşlangıçtabunlarınLehçe'yeçevirisibileyoktuvebunugünlükhayatınızdakullanmanız gerekiyordu, tüm görevlilerin bu yönetmeliği bilmesi ve kullanmasıgerekiyordu.Bununnasılyapılacağıkonusundabüyükbirsıkıntıvardı.

SonundayıllarönceonaylamışolduğumuzBaselSözleşmesi gibibütünkanunlardankurtulmayıbüyükölçüdebaşardıkveatıklarınsınırötesitaşınmasınayöneliközelbirçerçevemiz vardı. Bu kanunu feshetmek ve AB yönetmeliğinin bu konuda düzgünbir şekilde işlemesine imkan verecek yeni bir kanun getirmek zorunda kaldık.Uygulamada pek çok sorun yaşadık; sorunlardan ilki, tüm kamu yönetimimizin sözkonusu yükümlülüklerden haberdar olması gerektiğiydi. Ayrıca Jan Dusik’in ÇekCumhuriyetiörneğindebahsettiğinebenzersorunlaryaşadık.Busırada,neredeyseaynızamanda,ülkedeçokönemlibir idari reformsürecindengeçiyordukve16 taneyenibölgeoluşturulmasısözkonusuydu.Bunlaroldukçabüyükbölgeler,herbiriyaklaşık2-3 milyon, yani neredeyse bir ülke kadar. Diğer pek çok katılım ülkesinde olduğugibiPolonya’dadaayrıbölgelerimizvarvesistemçokyerelleşti.Bunlarıntümü,kamuidareleriaçısından,buyenisistemdenasılçalışacaklarınıöğrenmeleriyönündepekçokçabagerektiriyor.İcra,bizimdurumumuzdaengüçlünoktaolarakgörülmüyor,ancakkanunumuzda belirli yükümlülükler açısından oldukça sert bir bakış getirdik, hattabazensanayimizüzerineçokfazlayükbindirdiğimizidüşünüyoruz.

Çevre Müktesebatının ÇevirisiÖnemlikonulardanbirideçeviri.Çünkümüktesebatıdüzgünbirşekildeuygulamakiçinmüktesebatıbilmekdurumundasınız.İngilizceyadabaşkabirdilolsun,mevzuatınyazılmış olduğu dili herkesin bildiğini varsaymanın kesinlikle bir hata olduğunugördük.Onedenleelinizdemüktesebatınçevirisiolmalı.Çevremüktesebatınınçevirisiiçin üç girişimde bulunduk. Daha sonra bahsedeceğim ilk çeviri seti vardı, 90’larınortalarında;oldukçaiyiolanyediciltlikbirçevirimevcuttu.Sonrayansıtmanınbüyükbirkısmıgerçekleştirildi;farklıkurumlartarafındanyapılangeçicibirçevirimizvardı.SonradamüktesebatıntümününLehçesinesahipolmamızbekleniyordu,buresmiABmevzuatınınbirparçasıhalinegeldi;şuandaLehçeAB’ninresmibirdili.Bütünbunlariçinfarklıdüzenlemelervardıvefarklıdüzenlemelerolduğuiçinde,farklısonuçlareldeedildi.

Çevirilerinilkkısmıçokiyidüşünülmüşbirçalışmanınürünüydü.Bukısmınsadeceilgiliyönetmelikleriveseçilenkararlarıiçermesiöngörülmüştü,onedenleozamankitümmevzuatıkapsamıyordu,ancaksadece1993’ünsonunakadarolanmevzuatıiçeriyorduveherbirciltaşamalıolarak1994’ten1997’yekadaryapılmıştı.Çokiyihazırlanmışbirsüreçti;herbirmevzuatkısmıyalnızcaprofesyonelçevirmenlertarafındançevrilmiyor,aynızamandailgilialandakiteknikveyasaluzmanlartarafındandaizleniyordu.Yani



örneğinsukonularında,suileilgiliteknikkonulardauzmanlarınseçilmesivesuylailgilihukukalanındauzmanlarınseçilmesineyönelikbaşarılıbirsüreçsözkonusuyduvebuhersektör içinaynıydı,yaniçevirinindoğruluğunudenetleyenbirdiziuzmanvardı.Bu,birincikısımdı.KabacaYeşilKitap’adenkgelen-belkidebazılarınızhatırlayacaktır,1990’larınbaşlarındaKomisyonYeşilKitap’ıyayımladı-çevremüktesebatıyerinebunaYeşilSeriadıveriliyordu.

Sonra1997’den2002’yekadarolansürecegirdik.Milletvekillerimiz,herbirmevzuatkısmını yansıtmak için kanunlar getirmek amacıyla, bunun ilgili mevzuat kısmına,Leh dilindeki ilgili direktifin eklenmesi gerektiğini öne sürdüler. Bu nedenle ÇevreBakanlığı’nınçeşitlibirimleritarafındanyadaeşleştirmeprojelerikapsamında,geçiciçevirileryapıldı.Birazparasıolanveherhangibirdirektifleilişkiliherhangibirprojesiolanherkes çeviriyi yaptı. Sonuç ise şuoldu; yeterli kalitekontrolüyoktu,birbirineuyumlu terminoloji kullanılmamıştı çünkü farklı çevirmen grupları tarafından,farklıgruplar tarafından farklı amaçlarlayapılmıştı,onedenlehiçkimseuyumlubirterminolojininkullanılmasınıdertetmiyordu.Hepsinindeçevirikalitesiçokdüşüktü.

Sonra tüm bu müzakere süreci sona erdiğinde ve biz katılım için hazırlanırkenmüktesebatıntamamınınLehçe’yeçevrilmesiihtiyacıdoğdu.BununMayıs2004’ekadarresmimüktesebatınbirparçasıolarakhazırolmasıveResmiGazetedeyayımlanmasıgerekiyordu.Sözkonusumüktesebat,bakanlıkyetkinliklerinegörebölündü,yaniÇevreBakanlığıçevremüktesebatınınçevrilmesindensorumluydu.İhaleçokkötüydü,çünkükamu ihale prosedürlerinin pek çoğunda olduğu gibi, göz önünde tutulan ilk kriterfiyattı.Buda,eniyiçevirişirketlerininihaleyialamayacağıanlamınageliyordu,çünküiyibirçeviriolsun istiyorsanız, iyiçevirmenlerinizinolmasıgerek.Ayrıcauzmanları,ilgili alandaki yasal uzmanları, teknik uzmanları bu sürece dahil etmek isteyenlerin,onların da bu hizmetinin karşılığını vermesi gerekiyordu, dolayısıyla teklifleri enucuzteklifdeğildi.Sonuçolarakihaleyialankonsorsiyumenucuzolandı,amaortayakoyduklarıürününkalitesidüşüktüveçokbüyüksorunlaryaşadık.BununbirkısmınıKomisyon’aveResmiGazeteyegönderdikveçokzorbirsüreçolanresmiincelemeyegirdik.Yasalolarakkullanımdaolanveyalnızcakötüçevrilmişdeğil,aynızamandabazıyerlerdetamamenfarklıbiranlamınolduğubirbelgevardıelimizde.Örneğinbirürünhakkındabirdirektifvardı;direktifteüreticininsorumluluğuolduğusöyleniyordu,fakatbuürünle ilgili olaraküreticininherhangibir sorumluluğuolmadığınadairoldukçafarklıbiranlamverilmişti,bubelirlibirdirektifteydi,çevreyle ilgilideğil.Yani işbuboyutlardaydıvebukötühazırlanansürecinbirsonucuydu.Sanıyorumkibirinciçeviriserisindesürecidikkatlibirşekildehazırlamıştıkveiyibirsonuçeldeetmekiçinyeterlizamanveparaayırmıştık,diğerininisekalitesiçokdüşüktü.Sizibukonudauyarmakistiyorum,çünkübuuygulamadaciddisorunlarayolaçıyor.

Katılım Süreci AktörleriSürece dahil olan aktörlerle ilgili birkaç konudan da bahsetmek istiyorum. Farklıbirimlerimiz var, Başbakanlık Ofisi, Çevre Bakanlığı, diğer bakanlıklar, Meclis gibi.Burada şunu söylemek faydalı olacaktır, özel bir AB Daimi Komitesi oluşturduk.Yansıtma çalışmalarına başladığımızda, normal geleneksel komitelerin, mevzuatıyansıtacakkanunlarladailgileneceğiyönündebirvarsayımvardı.Yaniçevrekomitesimüktesebatıyansıtacakolanyenikanunları,taslakkanunlarıelealacaktı.Fakatbuiyiişlemedi, çünkü burada çalışanlar ister çevre hukuku olsun, ister AB çevre hukukuvebütünolarakAvrupahukukuolsun,bukonulardaçokfazlaşeybilmiyordu.DiğertaraftansataslakkanunlarıdeğiştirmeyönündeeğilimlerivardıvebuherzamanAB’yleuyumudikkatealmıyordu.Ayrıcaherşeyitartışmaeğilimindeydiler,bizimsezamanımızyoktu,çünkübelirlibirtarihekadarbirsonuçeldeetmekdurumundaydık.Bunedenleözel bir AB Daimi Komitesi oluşturduk. Söz konusu Komite, AB müktesebatınınyansıtılmasıiçingerekliolduğubelirtilentümkanunlarıtopluyorduvesüreççokçok



hızlıydı, aslında tartışma yapılmıyordu ve bu da şöyle bir sonuç doğurdu; sonundataslakkanundabir takımeksikliklervarsa,kesinliklebueksikliklergiderilecekti veozamandankalmaeksikliklerlehâlâuğraşıyoruz.Amaenazındançokhızlıbirsüreçtivebirkaçay içindeyenibirkanununkabuledilmesini sağlayabiliyordunuzvebildiğinizgibi,müzakerelerinsonundaenönemlikonuzamandı.

Ayrıca,ABKomisyonuDaimiTemsilciliği’ylede temaslarımız ve eşleştirmeprojelerivardı,bunlartümbuyakınlaştırmasürecindeoldukçaönemlibirroloynadı.Bizbunu,Jan Dusik’in önerdiği gibi, çakışmaların olmamasını sağlayacak şekilde, o kadar iyibir biçimde yönetemedik. Eşleştirme projelerinde sarf edilen çabalar açısından hâlâçakışmalar,tekrarlarvar.JanDusikbundankaçınmamızgerektiğinisöylediamabunubaşarmakgerçektendezor.

Başbakanlık Ofisi, özel olarak Avrupa Entegrasyon Komitesi adında bir komiteoluşturdu,çevresektörüdedahilolmaküzereburadasekizbakanlıkyeralıyorduvebukomitedoğrudanBaşbakan’akarşısorumluydu.Ancakkomiteninbaşkanı,şuandaABKomisyonu’ndabölgelerinmalipolitikalarındansorumluKomisyonüyesiolanBayanHibner’di.Kendisi,resmiolarakkomiteninbaşkanıolanBaşbakan’ınaltında,komitebaşkanıydı.Farklıkonularlailgilenençokbilgiliidarigörevlilerivarvefarklıbakanlıklartarafından sarf edilen çabaları koordine etme rolünü oynuyorlar. Ayrıca daha öncebahsettiğimbu taslakkanunlarınAB ileuyumununkontroledilmesiprosedüründensorumlular.Anladığımkadarıylabu,şuandaTürkiye’desahipolduğunuzyapıyabirazbenziyor, AB Genel Sekreterliği’ne. Ayrıca çoğunlukla müzakerelerde yer alan ilgilibakanlıklarınbakanyardımcılarındanoluşan,70üyesiolanABMüzakereEkibivardı,yineBaşbakan’ınaltındatümyenikanuntaslaklarınanihaionayıverenbirhükümetyasamamerkezivardı.ÇevreBakanlığı’ndaözelbirBakanYardımcısıvardı;ABMüzakereEkibi’ninveABMüzakereleriÇalışmaGrubu’nundaüyesiydi.Bugrup,herbirsektörelbirimtarafındanbelirlenenkişilerinvebenimgibibakanadanışmanlıkyapankişilerinoluşturduğubirgruptu.SuBirimi,PolitikaBirimigibibirimleringörevlerinibelirlemeküzerehaftadaenazbirkere,düzenliolaraktoplanıyorduk.Dahaçokfonksiyonelbiryapımızvardı,çoksektörelbiryapıdeğildi.Ancakherdurumdaveherşekildeburadatümbirimlerin,müzakeresüreciyleilgilihertürlügörevdendoğrudansorumluolanbirtemsilcisivardı.Bununüzerinde,yansıtmadansorumlubirbaşkaekipdahavardı.Buekibinbaşında,başlıcagöreviyansıtmaolan,yasamaçalışmalarındansorumluBakanYardımcısı vardı.BakanYardımcısınınbir yasama görev gücü yada farklı kanunlarayönelikgörevgüçlerimevcuttu.Bunlaryinefarklıbirimlerdenolanbirgrupgörevliydiverolleritaslakkanunhazırlamaktı.Onedenlemüzakereekibi,yansıtmadanayrıydı,fakatbirbirlerine çok yakın çalışıyorlardı.Bununüzerindedeözel birABbirimimizvardı.Yani,yapımızşuşekilde;birbakanlığımızvarvebakanlıklarbirimlereayrılmışve birimler de bölümlere ayrılmıştır. Bu, bölümlerin daha üst düzeyde olduğu ÇekCumhuriyeti’nkindenfarklıbiryapıdır.Bizimyapımızdabirimler,bakanlığıniçindekienüstdüzeydir.



Tablo 1: Katılım Sürecinde Polonya’daki Ulusal Aktörler

A) Başbakanlık Kapsamındaki Yapılanma• Avrupa Entegrasyon Komitesi: – Başbakan’a doğrudan bağlı 8 Bakan ve başkan – Çevre Birimi• AB Müzakere Ekibi – 17 üye (Bakan Yardımcıları)• Hükümet Mevzuat Merkezi

B) Çevre Bakanlığı Yapılanması• Bakan Yardımcısı – AB Müzakere Ekibi Üyesi – AB Müzakereleri Çalışma Grubu• Bakan Yardımcısı – yansıtmadan sorumlu – Mevzuat Çalışma Grubu• AB Departmanı• AB Yaklaştırma Birimi• Ulusal Çevre Fonu

C) Diğer Paydaşlar• Yerel yönetimler• Danışmanlar• Sosyal taraflar – STK’lar – İş örgütleri – Sendikalar

AB ile TemaslarBizilkbaştafarklıdirektiflerde,sahipolduğumuzaynıyaklaşımıiçerengirişifadeleriniuygulamayıdenedikvesonradaspesifikdirektiflerleilgilispesifikkonularaodaklandık.Sonra, spesifik direktiflerle ilgili olan bu kısmı ilgili direktiften sorumlu kişiyegönderecektikvebugörevlidebize“Bunlardirektifinbaşındaolanşeyler.Bugörevlileraptal,basitsorularabilecevapveremiyorlar”diyecekti.Budabizimyetkililerimizegerigelecekveonlarda“BuKomisyondakileraptalmı?Bizbunuilksayfadayazdık,birçokdirektifi ilgilendiren ilkyorumlarolarakyazdık,onedenlebunuherbirdirektif içintekrarlamayacağız, çünkü bu konuya giriş sayfasında değindik” diyeceklerdi. Sonuçolarakbunlarınhepsiyanlışanlamadankaynaklanıyordu;neKomisyonokadaraptaldı,nedebizimyetkililerimiz;sadeceyapılarfarklıydı.Çokbasitbiryaklaşım,genelkısmınhızınıkesmekveayrıdirektiflerleilgiliayrıkonularaeklemekti.BöyleceKomisyon’dabelirlibirdirektifüzerindeçalışanbelirlibirgörevlininelindetambirtabloolacaktı.Bubirmüddetişeyaradıamabaşlangıçtapekçoksorunyarattı,herikitaraftadakötüduygularınbeslenmesinenedenoldu.Çünküher iki tarafdayahileyapmaklayadaaptalolmaklayadabaşkabirşeylesuçlanıyordu.Amabunlarınhepsiyanlışanlamadandolayıydı.Sonundauzunbirsürecinardındanbirçeşitortakbiranlaşmayavardık;onlarbizimvebizdeonlarınsisteminianlamayabaşladık.İnanıyorumkieğerbaşlangıçtabubilgiyesahipolsaydık,müzakerelerçokdahakolayvehızlıolurdu.



EngellerSüreçtekiengellerişöyleözetleyebiliriz:

• İdarenin yerelleştirilmesi: İdarenin yerelleştirilmesinde çok büyük bir sorunyaşadığımızdan bahsetmiştim; kanunları yansıtırken aynı zamanda bunun yapıyauygunolmasınısağlamakzorundaydık.Bütünidareninyapısıvesistemdeğişiyordu.AyrıcadiğerkanunlardaABileuyumluolmalarınısağlamaküzeredeğiştiriliyordu,onedenleherşeyebakılıyorduveÇevreKorumaKanunu’naveyinedeğişimsürecindeolandiğerbazıkanunlaragöndermedebulunmakzorundakalıyordunuz.Onedenlebirçoksorunlakarşıkarşıyaydık.

• Yetersizinsankaynakları:Yeterliinsanyoktu,olanlarınyeterlidilbecerileriyoktu.

• Yetersiz veri toplama sistemi: Geçiş dönemlerine yönelik yapılacak her türlütartışmada,savınızailişkiniyibirdelilinizinolmasıgerekir;yaniduruşunuzunhaklıbirgerekçesiolduğunukanıtlamakyadadoğrulamakdurumundasınız.Onedenledepekçokveritabanıbilgisinesahipolmalısınızvebütünbuverileresahipolmakçokgüç.ÇünküherşeydenöncePolonya’dayerelleştirmedurumusözkonusuydu.İkinciolarakiseizlemesistemlerininmaliyetiyüksekti,bizimhâlâböyleiyibirsistemimizyok. İzlemenin maliyeti çok yüksek ve bazen ham veriye sahip olamıyorsunuz.O nedenle savınızı desteklemek üzere size teknik veri sunacak, izleme verileri veraporlamaüzerinedeğil,diğerhesaplamalarüzerinedeğerlendirmeleryapanbirçeşitdanışmanlargrubuhazırlamanızgerekiyor.Ancakbunun,müzakerelerebaşlamadançok önce yapılması gerekiyor. Çünkü daha önce de söylediğim gibi müzakereleryapılırken,birkaçgün içindetepkivermenizgerekiyorvehamveri toplamak içinzamanınızolmuyor.Buverileriçoköncedenhazırlamışolmanızgerekiyor.

Polonya Deneyiminden Öğrenilenlerİyi hazırlık, veritabanı sistemleri, uzmanlar ve mali kaynaklardan zaten bahsettik.Esnekliğe ihtiyaç var; geçiş dönemlerinden bahsetmiştim, daha uzun geçiş dönemitalepetmektehaksızolduğumuzukabuletmeyehazırlanmıştık.Çevirininiyiolmasınınönemindendebahsettik.AB’deprojehattındanelerolduğununbilinmesiveAByasamaçalışmalarının takip edilmesi, daha uzun bir geçiş dönemine çok yardımcı oluyor.Örneğin,yenibirdirektifle,değiştirilmeküzereolanbirdirektifiyansıtmakiçinçabasarfetmiyorsunuz.Ohaldenelerolupbittiğinibilmekvebuyöndeçalıştığınızdaneminolmakdurumundasınız.

Ancakkatılımımızdan sonraortayaçıkan tamamenyenibirkonuvardı;odaAB ileilgiliolarakgenelprosedürlerdeki işyükü.Bu sürecekatılmakveAB’ningelecektekikararlarına,yasalkanunlarınaetkidebulunmakiçin,tümbuprosedürleredahilolmakdurumundasınız.Belirlikonularadahilolmayısonderecebüyükvebeklenmeyenbirişyüküolarakgörüyorum.AncakaslındabirimlerinherbirindesadeceBrüksel’deneolupbittiğinibilmektensorumluenazındanbirkişiyeihtiyacınızolacak.Bukişilerinhiçbirdahiliişi,başkahiçbirgöreviolmayacak,sadeceBrüksel’egidecek,bakanlığınıziçinraporlaryazacakvebunlarıülkeninortakduruşuolarakbirarayagetirecekler.Buhergündeğişiyorvebazendiğerbaşkanlıklardangelenyenitekliflerebirikigüniçindekarşılıkvermekdurumundakalıyorsunuz.Gerçektenbüyükbirişyüküsözkonusuveidaremizinbunahazırolmadığınainanıyorum.

Şimdidünbanasorulanvecevaplayacağımasözverdiğimbirkaçsoruyadönmekistiyorum.İlkolarak,hangidirektiflerienönemlidirektiflerolarakgördüğümsorulmuştu.Bunusöylemek çokgüç.Esasolaraküçgrupdirektiftenbahsedebiliriz.Birincisi, çok fazlayatırımgerektirenler;örneğinKentselAtıksuArıtmaDirektifi.Yükümlülüknispetenkolay ve doğrudandır, sadece iyi bir veritabanı bilgisine ihtiyacınız vardır. Ne kadar



tutacağınıiyibirşekildehesaplarsınızvesonramakulbirgeçişdönemiiçinmakulbirbaşvurudabulunursunuzveKomisyondabunukabuletmeyehazırdır.Bazıkonularınzamanveparagerektirdiğini anlıyorlar veparavermeyevebiraz zaman tanımayadaistekliler,ancakiyihazırlanmışolmalısınız.Bunispetenkolay.

İkincikonu,IPPCyadaSuÇerçeveDirektifigibidirektifler.AB’ninkendiiçindebilebunun bütünlüğü açısından kolay bir anlayış mevcut değil, ancak potansiyel olarakpekçokkonubusürecedahil.Diğertaraftanisebazıalanlardabukadardaçokkonuolmayabiliyor.Ancakasılmevzuaçıkvenetolmaması;birdurumundeğerlendirilmesiçokgüçolabiliyor.ÖrneğinMevcutEn İyiTekniklerde (BAT):Bunuçokbüyüttük,herkes IPPC’den ve uygulanacak BAT’lardan korkmuştu, sanayimizi korkuttular;entegrebirizninalınmasınınyaklaşıkbiryılsürdüğünüsöylediler.Bununüzerinefarklıülkelerdeşubeleriolanşirketlerinbaşkanlarıbizegeldive“ÇekCumhuriyeti’ndeentegrebir izinalmakyaklaşıkaltıhafta ila iki ay sürüyor,Polonya’da isebiryıla ihtiyacınızolduğunusöylüyorsunuz,neden?”diyesordular.Benbunagerçektenihtiyaçolduğunusanmıyorum. Sadece bütün bu BAT fikrinden o kadar korkmuşlardı ki, yeterli bilgialmadılar. Daha sonra yine üzerinde duracağımızı düşündüğüm bir başka konu dadüzgün idari yapı konusu. Bizim yaptığımız hatanın aynısını yapmamanızı tavsiyeederim,çünküsorununbirkısmıbu.

Önemliolduğunudüşündüğümüçüncüdirektif grubu iseÇEDDirektifi ileNatura2000. Komisyon bu direktifleri, herhangi bir finansmanın kullanılmasında ön koşulolaraksunuyorvefinansmanoldukçaönemlibirkonu.ISPAprojelerihakkındadabanabirsoruyöneltilmişti.ISPAprojeleri,bütünkatılımülkelerineyönelikolarakbirkaçyıliçin yaklaşıkbirmilyardı; bununyarısından fazlasıPolonya’ya tahsis edilmişti. ISPAbildiğinizgibiikisektörleilgili;ulaştırmaveçevre.FakatISPA,çokdahabüyükolan,gerçekten büyük paraların olduğu uyum fonlarının kullanılmasına yönelik bir geçişgibiydi. Bizim de bu parayı kullanma imkanımız vardı, ancak sorun, gerekliliklerinçok daha sıkı olmasıydı. ÇED Direktifi ile Natura 2000 Direktifi’nden doğanyükümlülüklerin tam olarak yerine getirilmemesinden dolayı Komisyon tarafındanaskıya alınan yaklaşık 1,5 milyar Avro’luk projelerimiz var. Neden peki? Natura’da,ÇED Direktifinde çok iyi iş çıkardığımızı düşünmüştük. Her şeyden önce Ek 1 veEk2projeleri içinbir imar izninizinolmasındaneminolmanızgerek.KanununuzdaimariznigerekliliğivarsadabununDelenaWellsdavasındaAvrupaAdaletDivan’ınınyorumlamasıylatanımlananbirtakımözelliklerikarşılamasıgerekiyor.

Bir başka husus da, müktesebatın sadece yazılı bir kanun olmadığını aklınızdançıkarmamalısınız.Buaynı zamandaAvrupaAdaletDivanı'nınkararlarıdırvebunlarıtakip etmelisiniz. Çünkü bütün direktifler, Komisyon tarafından Avrupa AdaletDivanı’nın kararları ışığında yorumlanır. O nedenle bunu bilmeniz gerekiyor. Buçok zor. En azından biz Polonya’da çok büyük güçlüklerle karşılaştık ve bu yüzdenparayıhazmetmekle ilgilisorunlaryaşıyoruz.Pekisorunlartamolarakneydi?Altyapıve ulaştırma projelerinin bir kısmına bakacak olursak, yolların modernizasyonu içinparavar.Biryolumodernizeetmekiçin,imariznineilişkinbirÇEDprosedürünüzünolması gerek. İki yıl önce inşaat kanununda bazı değişiklikler yapıldı ve bu gözdenkaçtı,birşekildebunufarketmediler,yolunmodernizasyonuiçinimarizniistemediler,sadece bildirimde bulunulmasını istediler. Avrupa Adalet Divanı’nın Delena Wellsdavasıbağlamında,bildirimbirimarizniolarakkabuledilmiyor.Buşuanlamageliyor;uyum fonunun uygulanmasına bakacak olursanız, belirli bir tarihte verilen bir imariznine vehangi kurum tarafından verildiğine yönelikbir referans vermeniz gerektiğisöylenmektedir. Bizim yol idaremiz böyle bir referansı veremedi, çünkü imar iznigerekliliği yok. Bunu Komisyona gönderdiler ve Komisyon, “hayır, burada bu ifadeeksik,tarihnerede?”diyesordu,buda“imariznialanakadarparaalamazsınız”demekoluyordu.

Bütünprojelerikapsamlıolarakplanlamanızgerek.Kanalizasyonsistemibelirtilmemiş



olabiliramaKomisyonbunukentselgelişimprojesininbirparçasıolarakyorumluyorvekanalizasyonsistemiçalışmaları içinÇED’debir imar izniprosedürünüzünolmasıgerekiyor. Yani uyum fonunun bir kısmına, çevre kısmına başvuracak olursanız, bukanalizasyonsistemiçalışmasınıgerektiriyor.İmariznineyönelikbirprosedürünüzünve bunun yanında düzgün bir ÇED sisteminizin olduğundan emin olmalısınız. Bunoktadasınırötesiprosedürünüyürütmenizgerek,çünküuyumfonuuygulamasındaözelbirdurumvar; sınırötesi etkiyidikkate aldığınızıkanıtlamanızgerekenözelbirkısımvar.Yanimevzuatınızdabunayervermelisiniz.

Halkınkatılımıbaşkabirmevzu.Halkadüzgünbirşekildebildirimdebulunulduğunadairdelilsunmanız,bunuispatlamanızgerekiyorvebubildiriminkaçgünönceyapıldığını,nasıl yapıldığınıbildirmeniz gerekiyor veher şey içindelile sahipolmanız gerekiyor.Ayrıca,halkabütünÇEDraporununsunulduğunuveinsanlarınÇEDraporunabakmaimkânlarının olduğunu ispatlamanız gerek. Bununla ilgili de sorun yaşadık, çünküyetkili birimlerimiz bilgiye erişim hükümlerini çok iyi anlamadılar ve ÇED’in telifhaklarınamaruzolduğunuvebunedenledebununhalkasunulamayacağınısöylediler.Yine, büyük sorunlar yaşandı. O yüzden benim tavsiyem, yansıtma çalışmalarınızıyaparken,tümbumevcutmalzemelerikullanın,Komisyonunkılavuznotlarınıörneğin,ICAkılavuzu,Natura2000kılavuzunuinceleyin.

Yeni kararlar bağlamında, Valencia kararı bağlamında, Natura 2000’den bahsetmekgerekirse;bu,geçenyılEylülayındaalınanbirmahkemekararıveNatura2000’inanlayıştarzını tamamen değiştirdi. Bu habitat değerlendirmesini şimdi IPPC’ye eklemenizgerekiyorvebundandaçokazülkehaberdar.Sonuçolarak,AvrupaAdaletDivanını,kararlarını takipetmelisiniz,Komisyonun sağladığıkılavuzu takipetmelisiniz.Ancakbiryandandabunlarınbazeneskiolduğunugözönündebulundurmalısınız,çünküyenimahkemekararlarıyeniyorumlargetiriyorveAdaletDivanı'nınbütünbuyorumlarınıtakipetmenizgerek.

Olaya,Uyumfonlarıgibipratikuygulamaaçısındanbakın,çünkübütünbuuygulamalarneleringerekeceğinedairçokiyibiranlayışgetiriyor.Kanununuzu,ilgilikişininuyumfonunabaşvururkengerekecektümbilgilereulaşabileceğişekildetasarlamalısınız.Aksitakdirde,ülkeniziçintahsisedilenparayıalmanızıriskeatarsınız,çünküyükümlülüklereuymamışolursunuz.

Sonbirhususda,tümgörevlilerinizinveidarenizinkanunubildiğindeneminolmalısınız,çünküsorunlarınbüyükbirkısmıbelediyelerdekigörevlilerimizinanlayışeksikliğindenkaynaklanıyor. Biz, çevre fonumuzun sponsor olduğu, çevre direktiflerini ve ilgiliPolonyakanunlarınıanlatanbirkitapçıkhazırladık.Busayedeherbirgörevli,özellikleküçükbirbelediyedeçalışan,İngilizceyadabaşkabirdilbilmeyengörevlilerbunagözatabiliyorvehemABhemdePolonyamevzuatınıngerektirdiklerinianlayabiliyorlar.Bukalınbirkitap,oldukçacesaretkırıcı.Ancakbukanunuuygulayabilmeleriiçinhepsininböylebirreferanskitapçığasahipolmasıgerek.Evet,sanırımhepsibukadar.



SORU 1, Kadriye ADAY, Güneydoğu Anadolu Projesi, Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı: İki tane sorumolacak; bir tanesi, siz bu aktarım sürecinde anayasadanegibi değişiklikler yaptınız, ya da yaptınız mı? Nasıl yansıdı? Çünkü şu anda bizimanayasamızdadaçevreyeilişkiniki,üçtanemaddevar,açıkçasıonlaretkilenecekmibuaktarımveuyumsürecindediyemerakediyorum.İkincisi,geçişdönemleriveaktarımsüreçleri ya da entegrasyon süreci dediğimiz süreçlerin, yasal olmayan uygulamalariçineniyizamanlarolduğunudüşünüyorumben.Onunasılaştınız?Yanibukanunlardeğişirken,yenidirektiflerçıkıyoramaöteyandanörneğinbüyüksanayiciler,yadaçokgüzelbirkoydaotelyapmakisteyenmüteahhitleriçineniyizamanlardiyedüşünüyorum.Butürsorunlarınasılaştınızbusüreçlerde?

YANIT 1, Jerzy JENDROŚKA: Anayasayla ilgili olarak şunu söyleyebilirim; bizimAnayasamız1997yılındanitibaren,konununpekçokaçısıgözönündebulundurularak,AB’yekatılımyönündebirbakışaçısıylahazırlanmıştı.AncaktümAvrupa’daAnayasaiçin geçerli olan bir şey var; o da, Topluluk hukukunun Anayasal düzenden üstünolması. Avukatlar bunu bilir, Solange denilen Alman Mahkemesi'nin bazı kararlarıvar, ama bunlar sorunu çözmüyor. Ülkemizde Anlaşma'nın gerçekten anayasalhukukumuzlabirköprüoluşturacak şekildeolupolmayacağıkonusundabir tartışmavar, ancak bu kesin değil. Çevre konusunda anayasal hükümlere bakacak olursak,bunlarAnlaşmadakiilkelerleoldukçauyumiçinde,onedenledebizimbununlailgiliherhangi bir sorunumuz yok. Bir sistemden diğerine geçiş süreci ile ilgili olarak ise,yasadışıyenigelişimleraçısındançoksorunyaşamadık,imarizniiçinyetersizbiryasalprogramımızın olmasından dolayı bildirimde bulunmayan pek çok yeni oluşumlakarşılaştık,buözelliklededomuzçiftliklerindeyaşandı.BununTürkiyeiçingeçerlibirşeyolduğunusanmıyorum,amaPolonya’dabusondereceilgilibirdurum.SondereceyüklümiktarlardaatıküretenbüyükdomuzçiftliklerikuranAmerikalıveDanimarkalıçiftliklerimiz var, ancak bu çiftlikler bunları kurmak için herhangi bir izne ihtiyaçduymuyorlar,çünkükanunumuzdasadeceyeniinşaatlariçiniznegereksinimvar.YanimevcutbiryapınıniçindebirçiftlikkurduğunuzdaherhangibirizneihtiyacınızolmuyorvebuyineaçıkçaABhukukunakarşıolanbirdurum.Ancakbunungeçişsüreciylebirilgisiyok,busadecebizimmevzuatımızdakibirboşluk.Sonuçolarak,AB’yekatılımdandolayıgeçişsüreçlerindeherhangibirsorunyaşamadık.Başkapekçokyasalsorunumuzvaramabunlarınyapısıfarklı.

SORU 2, Evren SAPMAZ VERAL, Çevre ve Orman Bakanlığı: Benim iki tanesorumolacak.İlki,Polonya’nıngalibakentselatıksuarıtmadirektifiiçin13,5milyarlıkbüyükbiruyummaliyetiolmuş.Dündebanasorulanbirsoruvardı;yüksekmaliyetli

Sorular - Yanıtlar - Yorumlar

Oturum IIIOrta ve Doğu Avrupa Ülkelerinin Çevre Alanında Uyum Süreci Deneyimleri



yatırımlar, bu hizmetleri vermekten sorumlu olan belediyelerce kullanıcı ücretlerinenasıl yansıyor?Devlet tarafından sübvanse ediliyormu?Polonya’dakidurumumerakediyorum.İkincisorumda,çevrebakanlığınıziçindekiAvrupaBirliğiDepartmanıveAvrupa Birliğiyle – galiba - Uyumlaştırma Birimiydi; ikisinin görev farkını ve görevtanımınıöğrenebilirmiyim?

YANIT 2, Jerzy JENDROŚKA: Öncelikle ikinci soru, oldukça direkt bir soru. ABBirimisanıyorum2000yılındakurulduvehâlâçalışıyor,hattabüyüyor,çokbüyükbirbirim.ABUyumlaştırmaBirimiiseşuandavarolmayanözelbirbirimdi,çoğunluklauyumlaştırmayı gerçekleştirmek amacı için oluşturulmuştu, başlangıçta sanıyorumPHAREprojesitarafındanfinanseediliyordu.İşinyapılmasıiçinüçavukattutulmuştu,bunlarbakanlıkçalışanlarıolarakgörülmüyordu.Bakanlığıniçinde,dışkaynaklardanpara oldukça, sınırlı bir süre için Bakanlığa yardımcı oluyorlardı. Yani rolleri taslakhazırlama sürecini kolaylaştırmaktı, hepsi bu. AB Birimi düzenli olarak AB ile olantemaslardanvebutemaslarınyönlendirilmesindensorumluydu.Vebununüstündede,ABdışındatümdışilişkilerdensorumluDışİlişkilerBirimimizvar.İkincisorugeçişdönemiileilgiliydi,kentselatıksuarıtmatesisi ileilgili.Bununiçinoldukçauzunbirgeçişdönemialdık,bildiğinizgibibunaihtiyacınızınolupolmadığıkonusunda çok uzun bir tartışma yapıldı. Bu da mevzunun ne kadar zor bir mevzuolduğunukanıtlıyoraslında.KomisyonileAB,uyumfonundansağlanacakfinansmanlabu konuda bize yardımcı olacağına dair söz verdi ve aslında bu para mevcut, amabütünbukriterlereuyduğunuzuispatlamanızgerekiyorvesöylediğimgibi,şuandabudondurulmuşuyumfonuprojeleriyaklaşık1,5milyarAvrotutarında,bunusöylemişolmalıyım,enazındanyaklaşık200-300milyonAvro’lukprojelerbelediyeatıksuartımatesisleriileilgili.Paketlersistemiadınıverdiğimizbirsistemoluşturduk.BöyleceiçindebirABkısmınınolduğubirprojepaketinizoluyor.Buenbüyükkısımdeğil,sözkonusukısımdiğerparalarıtetikliyor,buparayıoldukçamaliyetliolanprojehazırlanmasındadakullanabilirsiniz.AyrıcabirtakımdiğerticaribankalarvehâlâDünyaBankasıvar.ÇekCumhuriyeti’ninaksinePolonya’daDünyaBankasıhâlâaktif,eskidenolduğukadardeğilamayinedebirolasılık.Paranınönemlibirkısmıiseçevreselfonlardangeliyor,eşfinansmansunuyorlar,ABiçineşfinansmanailişkinözelkurallarvar,yanifonlarıneşleştirilmesisözkonusuvebununnasılyapılacağınadairprosedürlermevcut,bunlarındaçokiyiişlediğivarsayılıyor.Ayrıca,herhangibirbelediyedengelenkendiparanızvar,vebununbirkısmıgerçektenkullanıcılarınüzerinde,çünküuyumfonukapsamındaüstlendiğinizbiryükümlülükuyarıncakirletenöderilkesininuygulandığınıkanıtlamakdurumundasınız, bu AB’nin temel prensiplerinden bir tanesi. Uygulamada bu çokkarmaşıkprogramların,maliprogramlarınnasıluygulanacağınailişkinözelbirbölümvar,özelbirtebliğyayımlandı.

Jan DUSIK: Çek Cumhuriyeti’nde yaşadığımız bir durumu, uygulama açısındanbelki de bir uyarı niteliğinde iletmek istiyorum; su şirketlerinin büyük uluslararasışirketlerşeklindeözelleştirilmesikonusu.Bu,kentselatıksuarıtmakapsamındasahipolacağınızyükümlülüklerleilişkili.Öncelikleinsanlarayansıyacakmaliyetinçokyüksekolmamasının,maliyetleri yükseltmemelerinin sağlanması çokgüç.Aynı zamandaABfonlarınayapılanbaşvurularaçısındandabununözeltaraflaragitmeyeceğini,altyapınınişletilmesininekipmandanayrıtutuluğunuveABparasınınözelşirketlerinyatırımlarınagitmeyeceğiniispatlamakçokzor.Yanibuçokçetrefillibirkonu,ayrıntılarınagirmekistemiyorumamabunubirdüşünün,aynıdurumburadadaolabilir.

SORU 3, Nurşen NUMANOĞLU,Avrupa Birliği Genel Sekreterliği: ABdirektiflerininbazılarının altında ekonomik araçlar ve cezalar gibi konularda, biraz daha ülkelerebırakılandüzenlemelererastlıyoruz.BuanlamdaABgenelindeadliveidaricezalarşöyleolacak,şuekonomikaraçlarkullanılacakyadamiktarlarıbuolacakşeklindesomutbirdüzenlemeyok.Tabiibütünbuunsurlar,direktifiuyumlaştırmayabaşladığımızandaiçeride de bir dizi tartışmayı beraberinde getiriyor. AB için bunların kullanılması ve



meselaekonomikaraçlarınkullanılmasıyolunagidilmesi,yadabellicezalarınyaptırımıgüçlendirmesiamacıylakullanılmasısözkonusuolacak.Ancakbunlarınbelirlenmesindecidditartışmalarvar,ciddireaksiyonlardavarbellitaraflardan.Bununasılçözdünüz?Yadabuanlamdabizimlepaylaşabileceğinizbazıipuçlarıolabilirmi?

YANIT 3, Jerzy JENDROŚKA:Evet,herşeydenönceekonomikaraçlarileyaptırımlararasında bir ayırım yapmalısınız, çünkü bunların farklı işlevleri var. Ekonomikaraçlar, düzenleyici yaklaşıma bir çeşit alternatiftir ve pek çok direktif farklı araçlarkullanmanızaimkanverir.Yaniillakibirizinsistemineyadastandartoluşturulmasınaihtiyacınızyok,ekonomikharçlarıkullanabilirsiniz;örneğin,kirlilikiçin.Polonya’nınbununoluşturulmasındauzunzamandıruyguladığıbirgeleneğivar.70’liyıllardabusistem halihazırda mevcuttu. Fransa ve Hollanda’dan sonra dünyada suyun, havanınkirletilmesi,atıklarındepolanmasıvediğerpekçokkonuda,yaniçevreninkullanılmasıdenilen durumlarda bu kirlilik harçlarının uygulandığı ikinci ya da üçüncü ülkeolmamız gerek.Bunlar değer açısındandaoldukçaönemli.Böylece şirketler içinbirteşvikunsuruolmalarıbekleniyor,çünkübuesasolarakşirketlerikapsıyor,belliorandabireyselkullanıcılardavaramaçoğunluklaşirketleriyadahaazkaynakkullanmayayadadaha azkirletmeye teşvik ediyor.Çünkübu su tüketimi ile ilgili, sızıntı sularınınboşaltılması ile ilgili. O nedenle eğer çok fazla ödemeniz gerekiyorsa, o zaman atıksuyunuzu azaltacak bir teknolojiye sahip olacağınız bir sistem getirmenize değer.O nedenle bununla ilgili herhangi bir sorun yaşamadık, çünkü geleneksel olarak busistemPolonya’da20yıldırvardı,büyükbirsorunolmadı.Yaptırımlaragelince, idariyaptırımlarailişkinbirsistemimizvar.BuPolonya’daensıkkullanılanicrayolu,amaçevresel koşullara riayet edilmemesinden dolayı insanları nadiren hapse atıyoruz, buzatendünyanınher yerindenadiren yapılanbir uygulama.AncakÇin’de, sanıyorumsonzamanlardaoldukçabüyükkirleticilervar,onlarınkafasınıkesiyorlar.Ohaldebuenbüyükteşvik,yanienbüyükyaptırım.Şimdiyekadarçoğudirektifteüyedevletlerinsorumluluğu olduğunun belirtilmesi konusunda haklısınız. Ancak diğer taraftanKomisyonuyumlaştırmayıbuetkiaçısındanelealıyorveyapılanhazırlıkçalışmalarındanbirtanesindebenimhukukfirmam,bizzatbendeğilamameslektaşlarımşöylebirçalışmayaptı:Birihaleprosedürüvardıvebununüyedevletlerdenasılorganizeedildiği,idaricezalarveparacezalarıileilgilibirkarşılaştırmaçalışmasıyapmakistedik.Buçalışma,üyedevletlerdekifarklılıklarınnelerolduğunugörmekvebelkideuyumlaştırmayıelealmak ya da bir direktif oluşturmak için yapılan bir taban oldu. Bildiğim kadarıylaüyedevletlerbunuuyumlaştırmaktanpekhoşnutolmuyorlar.SonuçolarakKomisyongeneldebunuuyumlaştırmakistiyor,üyedevletlerseistemiyor.Ancakçalışmalarmevcut,yanibütünüyedevletlerdebununnasılorganizeedildiğiniöğrenmekistiyorsanız,ilgiliçalışmalar sanıyorum Komisyon'un internet sayfasında var.Yaptırımlarla ilgili olaraksöyleyeceklerimbunlar.SORU 4, Hanife KUTLU, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü:Benimdoğakorumaylailgiliolarakkısavespesifikbirsorumolacak.Enönemlidirektiflerdenbiri olarak tanımladığınız Natura 2000 alanlarına yönelik olarak, Natura 2000 vebununlailgiliKuşveHabitatDirektifleri'ninuygulanmasınayöneliknasılbirsüreçtengeçtiğinizi soracaktım.Bununla ilgili yenibirmevzuatdüzenlemesi yapıldımı yadamevcutmevzuatlarüzerindenmigidildi?

YANIT 4, Jerzy JENDROŚKA: Evet,gerçekten,buenzorolanı,bunu söylemiştim.Natura2000’inuygulanması ikiaçıdanzor.Birincisi;budirektif,özelkorumayatabialanların belirlenmesi ile ilgili. Bu uzun ve sancılı bir süreç. Eski üye devletlerde dedurumaynıydı,yeniüyedevletlerdedeaynı.Bununnedeni,sözkonusualanlarınsıkıkorumastatüsüvebualanlarınbelirlenmesindekamudaçokfazlagerginlikyaşanması;insanlar söz konusu alanlarda ve komşu alanlardaki ekonomik faaliyetlerinin ciddianlamda kısıtlanacağını biliyorlar. O nedenle, bu uzun bir süreç ve bu konuda pekçoksorunyaşadık.BubizimDoğaKorumaKanunu'muzunbirparçası,ancakheriki



direktifin de uygulanmasına yönelik getirilen çok özel hükümler vardı. Uygulama,benimfikrimegöre,busonuçlaraulaşamıyor.İkincihususisedeğerlendirmekonusu;HabitatDirektifleri'nin6.3ile6.4sayılımaddeleri.Bu,Natura2000sahasıüzerindeetkisi olabilecek tüm plan ve projelerle ilgili olarak yapmak zorunda olduğunuz birdeğerlendirme.YalnızcaNatura2000sahasıüzerindekiplanyadaprojelerlesınırlıdeğil,etkisiolabilecektümalanlarlailgili.YaniNatura2000sahasının80kmötesindekibirprojeiledeilgilideğerlendirmeyapmanızgerekebilir.Uygulanmasıgerekenyöntemleilgiliolarakyakıngeçmiştebirmahkemekararıalındı,çokzorbirkarar; sözkonusukararda mahkeme konuyu, önleyici bir ilke ışığında yorumladı ve çok kapsamlı birdeğerlendirmeolmasıgerektiğinibildirdi.Buçokzorbiriş,çünkübununeredeysetümprojelerin,herzamaniçin,neredeolursaolsunhertürlüonayınaeklemenizgerekiyor.Sonuçolarakbunundahanekadarsürebuşekildeyorumlanacağınıgöreceğiz.Bundandaha önce alınan başka bir kararda İtalya, söz konusu değerlendirmeyi sadece ÇEDprojeleriilesınırlandırdığıiçinsuçlubulunmuştu.Budaşuanlamageliyor;mevzuatınızdaNatura2000değerlendirmesini,HabitatDirektifi'nin6.3yada6.4 sayılımaddelerikapsamındasadeceÇED’etabitutulanprojelerlesınırlayamazsınız.Diğertaraftanşunuaklınızdabulundurmalısınız;AB fonlarından gelecekher türlüfinansmanda,Natura2000üzerindekietkilerigözönündebulundurduğunuzuispatlamakdurumundasınız.Elinizde kanıt olması gerek ve şu an üzerinde durmayacağım bir takım ayrıntılıgerekliliklervar,bunlarıngerçektendikkatealındığınıkanıtlamalısınız.Bubizimkendiülkemizdepekçoksorunyaratıyor,çünküizindensorumlugörevliler,yerelyetkililerbütünbunlarınnasılişlediğiyönündeçokfazlabiranlayışasahipdeğiller.

Sibel SEZER ERALP, REC Türkiye Direktörü: Biz özellikle Çevre ve OrmanBakanlığı’ylaçevrefinansmanı,çevrefonlarıveyatırımlargibikonularıkonuştuk,bukonudakapasitegeliştirmeye ihtiyaçolduğunudadüşünüyoruz.BüyükbirolasılıklaAvrupa’dakiçevrefinansmanmekanizmalarıhakkındabenzerbireğitimdahavereceğiz.Bir de ekonomik araç ve çevre fonları gibi konularda eğitimlerimiz olacak; çünküşimdibenimdeaklımapekçoksorugeliyor;meselabizimgibiekonomilerde,piyasaekonomilerinde aslında çevre fonlarına pek imkân tanınmıyor, dolayısıyla sizin gibiülkelerde,yanigeçişdönemiekonomilerindeşuançevrefonlarıçokciddibiryatırımfırsatıvearacıolarakkullanılıyoramabunekadarsürecek?Çünkübuçevrefonlarıaslındageçicibirçözüm.Bugibisorularıtartışmaküzerefarklıeğitimprogramlarıdüzenlemeyidüşünüyoruz.BunlarıdaÇevreveOrmanBakanlığı’ylabirlikteplanlıyoruz.Websitemizi(www.rec.org.tr)sıksıkziyaretederekbuprogramlarıtakipedebilirsiniz.



Slavizta DOBREVA 1998’den bu yana Bulgaristan Çevre ve Su Bakanlığı’nda çalışıyor ve 2001’den beri AB Entegrasyon Dairesi’nin Başkanlığı'nı üstlenmiş durumda. AB nezdinde Bulgaristan’ın çevre konusundaki Baş Müzakereci Yardımcısı. Kendisi yüksek lisansını iktisat üzerine yapmış bir avukat. Ayrıca çevre alanında eşleştirme projelerinin lideri olmuş ve Bulgaristan’ın ulusal koordinatörü görevini üstlenmiştir.

Sunumunda Bulgaristan Çevre ve Su Bakanlığı'nın yapılanmasından, müzakerelerle ilgili olarak nasıl çalıştığından ve halen neler yapmaları gerektiğini aktarmaktadır.

Bulgaristan veRomanya ile birlikte,müzakereler sürecindeüstlendiğimiz taahhütleriyerine getirebildiğimiz takdirde,1Ocak2007 tarihindeAB’ye girmeküzereKatılımAnlaşması’nı imzalayacağız. Bulgaristan’da çevre konusu, hükümetin bir önceliğiolarak görülmekte ve çok önemli üç dokümanda yer almaktadır. Bunun, AB iletam üyeliğe yönelik müzakerelere başarılı bir şekilde başlamak için atılması gerekenilk adımlardan biri olduğunu söyleyebiliriz. Çevre faslı, 2001 yılında ortaya konanhükümetpolitikasındaözelbiryeresahiptir.AB’ningerektirdiğiekonomikstandartlaraulaşmak için taslağıhazırlananvekabul edilenUlusalEkonomikKalkınmaPlanıdaçevremevzuatınınuygulanmasıveyürürlüğekonmasındaönemlibirroloynamaktadır.2002 yılında hükümet, AB ile müzakerelerimizi hızlandırma stratejisini benimsedi.Bu strateji içindeki başlıca konulardan biri çevreydi ve belli bir noktada hükümetprogramın biraz gerisinde kaldığımızı düşünüyordu; müzakereleri ve faslı kapatmaküzeretümgereklidokümanlarıhazırlamamızveAB’yesunmamızyönündebüyükbirbaskıaltınagirmiştik.

Çevresel Önceliklerin Belirlenmesi (Çevre alanında farklı sektörel projeleri belirlemek için hazırlanan dokümanlar):

• 2000 – 2006 (2005-2014) dönemi için Ulusal Çevre Stratejisi ve 2000 – 2006(2005-2009)EylemPlanı

• UlusalAtıkYönetimiProgramı

• ÖncelikliKentselAtıksuArıtmaTesislerininKurulmasıiçinUlusalProgram

• BiyolojikÇeşitliliğinKorunmasıUlusalStratejisi

• KurşunluBenzinÜretimiveKullanımınınAşamalıOlarakSonaErdirilmesiUlusalProgramı

• UlusalİklimDeğişikliğiEylemPlanı

Bulgaristan’ın Uyum Süreci DeneyimleriSlavitza DOBREVA BulgaristanÇevreveSuBakanlığı,ABEntegrasyonuDairesiBaşkanı





• UlusalISPA(InstrumentforStructuralPoliciesforPre-Accession-KatılımÖncesiYapısalPolitikalarAracı)Stratejisi

Çevresektörüiçingenelöncelikdokümanıolanveyakınbirgeçmiştegüncellenerek,bakanlar konseyi tarafından kabul edilen ulusal çevre stratejisi bunların ilkidir. Sonversiyonu, 2007’nin başında AB’ye tam üye olabilmek için çevre mevzuatının tamolarak uygulanması ve yürürlüğe konması amacıyla atılması gereken tüm adımlarıortayakoymaktır.FarklısektörlerinhedeflerinitakipedenbazıulusalprogramlarvardırveAB’ye sunulangereklidokümanlardanoluşanyukarıdaki liste,buprogramlar esasalınarakhazırlanmıştır.BulgaristanhâlâbirkatılımöncesiaracıolanUlusalISPA’danyararlanıyorvekatılımtarihinekadardayararlanacak.Ayrıcatamüyeliktarihiitibariylealacağımızuyumfonuiçindegereklihazırlıklarayenibaşladık.

Çevre Alanında Yetkili Makamlar:Çevre ve Su Bakanlığı (ÇSB):Çevrekorumapolitikalarındansorumlumerkezidevletkurumu;başlıcasorumluluklarışunlardır:

– ulusalçevrepolitikasının(suyönetimi,kapalıortamhavakalitesiveatıkyönetimi,doğakoruma,kimyasallar,gürültü,kazasonucundaçevreyedeşarjlarveendüstriyelvakalarınriskyönetimi,yataymevzuat)geliştirilmesiveuygulanması;

– devletmülküolankorumaalanlarınınyönetimivesukaynaklarınındağıtımı;

– doğalvemineralkaynaklarınkullanımınayönelikizinlerçıkarılmasıveulusalönemehaiz büyük tesislerin ve etkinliklerin çevresel etki bildirimleri hakkında kararlaralınması;

– uluslararasıçevreetkinliklerineverilenulusalkatkılarınkoordinasyonu;

– finansalkaynaklarıngeliştirilmesivekoordinasyonu.

Çevre İcra Dairesi (ÇİD): ÇSB’ninaşağıdakikonulardaihtisaslaşmışsorumlubirimidir:

– İzlemeveanalitiklaboratuaretkinliklerininyürütülmesi;

– Bölge Müfettişlikleri için, ölçümler ve analizler hakkında yöntemsel yol göstericirehberlerinhazırlanması;

– Çevrenin durumu hakkında bilgi toplanması ve işlenen bilgilerin yer aldığı bilgibültenleriçıkarılması;

– "Bulgaristan’da Çevre’nin Durumu" hakkında yıllık rapor hazırlanması veyayınlanması;

– "UlusalÇevreİzlemeSistemi"nin(NationalSystemforEnvironmentalMonitoring-NASEM)yönetimi;

– Kalitekontrolüvekalitegüvencesi;

– Çevrebileşenleriiçinveritabanlarıyönetimi;

– AvrupaÇevreAjansıUlusalReferansMerkezi

Çevre ve Su Bölge Müfettişlikleri (ÇSBM): 15taneBölgeMüfettişliği,ÇSBveÇİD’yedevletaltbirimidüzeyindedestekverir.

– Çevre sektöründe mevzuatın gözlemlenmesinin ve uygulanmasının kontroledilmesi;

– Çevrekorumasıileilgiliyerelpolitikanınhazırlanmasındavegerçekleştirilmesindebelediyeleredestekverilmesi;



– Çevrenindurumuhakkındahalkınbilgilendirilmesi;

– Bölgesel öneme haiz alanlar ve etkinlikler için çevresel etki değerlendirmelerihakkında kararlar ve atık arıtımına yönelik etkinlikler ve işletmeler için izinlerçıkarılması;

– İlgilibölgelerdenUlusalİzlemeSistemiiçinverisağlanması.

Bulgaristan'ın üç Milli Park Müdürlüğü'nün: sorumluluklarıiseşunlardır:

• Rila,PirinveOrtaBalkanMilliParkları’nınyönetimivegözetimi;

• Milli parkların Yönetim Planları’nda belirtilen etkinliklerin uygulanmasınınkoordinasyonuvekontrolü.

Ayrıca, Blagoevgrad, Varna, Plovdiv ve Pleven nehir havzalarında, havza prensibinegöresuyönetimiiçindörtNehirHavzasıMüdürlüğüvardır.2002yılında,SuÇerçeveDirektifi’ningereklilikleriuyarınca,nehirhavzasıyönetimiiçinoluşturulmuşlardır.

Çevre mevzuatının uygulanması ve yürürlüğe konması sürecinde yalnız değiliz;uygulama ile ilgiliolarak farklı işlevleriolanpekçokkuruluşumuzvar.Bunlar, İçmeSuyuveYüzmeSuyuDirektifleri’ninbaşlıca sorumlusuolanSağlıkBakanlığı,NitratDirektifi’ninuygulanmasındanveormanlarınkorunmasındansorumluolanTarımveOrmanBakanlığıveülkedeki sutedarikvekanalizasyonsistemlerininyapılmasındansorumlu olan Bölgesel Kalkınma ve Bayındırlık Bakanlıkları’dır. Bunlara ek olarak,Ulaştırma Bakanlığı, özellikle zararlı emisyonlar için farklı sınır değerlerininhazırlanmasıaçısındançevrekorumaileilgiliolarakülkeninulaştırmapolitikasındansorumludur. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ülkenin enerji politikası ile ilgili(özelliklebazılarıhâlâdevletmalıolanbüyükyakmatesislerineyönelikfarklıçevreselgerekliliklerin uygulanması konusunda) kilit oyuncudur. Nükleer Enerji DüzenlemeKurumuradyasyonkorumasektöründekiçevremevzuatınınyansıtılması,uygulanmasıveicrasındansorumlukurumdur.EnerjiEtkinliğiKurumuenerjininetkinvemantıklıbir şekilde kullanılmasına ilişkin politikadan sorumludur. Üzerinde duracağımız sonkurumolanbelediyelerdeenazdiğerlerikadarönemlidirveözellikleatıkyönetiminde,çevre mevzuatının uygulanması açısından başlıca oyunculardandır. Bunun sebebi,ülkemizdeherbölgede,atıkyönetimipolitikasınınorganizasyonuveuygulanmasından,ilgilibelediyeninsorumluolmasıdır.

Müzakere Sürecinde Kaydedilen GelişmelerHembirtakımülkeiçisiyasidüzenlemelerden,hemdeABentegrasyonsüreciyleilgili,devletidaresindeçokiyiorganizeolmayanyapılardandolayı,geçenyılAB’yekatılanilkülkelerinbirazgerisindekaldık.1998yılında,ÇevreBakanlığıiçinçalışmayabaşladım.Bakanlığagirdiğimde,çevremevzuatıileilgilikonularınbütünyansıtılmaveuygulamaişlerinden sadece birim başkanı ve ben sorumluyduk. Yapılması talep edilen bütünişleri yapabilmemiz için ek personele ihtiyacımız olduğu konusunda bakanlığın üstyönetiminiiknaetmemizyaklaşıkaltıayıaldı.Çevrefaslıiçinasılmüzakereişleri2000yılındabaşladı.Sanıyorumki,çevrekonusundakidurumraporunusunmadaoldukçageçkalmamız,hükümetimizadınabirhataydıçünkühükümetimizozamanenerji,çevrevetarımgibienağırfasıllarınbirazdahasonrayabırakılmasıgerektiğinidüşünüyordu.Onedenle,durumraporumuzu2000yılınınsonundahazırladıkvebazıiçprosedürleritakip ettikten sonra rapor Bakanlar Kurulu'na sunduk. Bakanlar Kurulu tarafındanonaylandıktan sonra, rapor nihayet AB’ye sunuldu. Resmi olarak müzakereler 27Temmuz2001’deaçıldı.Odönemde,Bulgaristanbirazşanssızdı;Komisyon,BulgaristanveRomanya’dançokdahafazlailerlemekaydetmişolanonülkeylemeşguldü.Çevrefaslı,biranlamdaüveyevlatgibiydivebirazgeridebırakılmıştı.Müzakeredurumraporumuzusunduğumuzda,karşılıkolarakAB’nindurumraporunualdık.Müzakeresürecinedevam



edebilmemiziçindörttanekoşulbelirlenmişti.Bunlardanilki,engeçkatılımtarihinde,mevzuatınyasalolarakyansıtılmasınıntamamlanmışolmasıydı;buelbette1999yılınınsonundakabuledilmişolanmevzuatiçingeçerliydi.İkinciolarak,geçişdönemleritalepettiğimizdirektifleriçin,direktifeözgüuygulamaplanlarıhazırlayarakAB’yesunmamızgerekiyordu.Üçüncüsü, çevrekoruma ilkesininulaştırma, tarımve turizmgibidiğersektörel politikalara entegre edilmesinin uygulanması gereğiydi. Sonuncusu ise idarikapasiteileilgiliydi;çevremevzuatınıntamolarakuygulanmasıveyürürlüğekonmasınıbaşarmakiçingenelbiridarigüçlendirmeplanısunmamızisteniyordu.

Türkiye, de çevre faslında müzakere durum raporunu sunduğunda, büyük ihtimallebenzer koşullarla karşılaşacaktır; özellikle de, geçiş dönemleri, idari kapasiteningüçlendirilmesi ve çevresel endişelerin diğer sektörel politikalara entegrasyonukonularında.İlkekbilgiyisağlamakonusundaoldukçahızlıydık;bubilgilerdebazıçokpratikolankonularahemenyanıtverdik.Ancak,gerekliuygulamaplanlarını,okadarkısabir süredehazırlayamadık;neredeysebirbuçukyıla ihtiyacımızvardı.Bununenönemlisebebi,sekizfarklıdirektifiçinsekizgeçişdönemitalebindebulunmuşolmamızdı(busayıÇekCumhuriyetiilekarşılaştıracakolursakoldukçafazladır).Belirlimevzuatkısımları için,birtakımgereklilikleriuygulamasıgerekensanayivediğerkuruluşlarlaçokuzunveyoğuntartışmalaragirdik.Uygulamaprogramlarını2002yılınınsonundatamamladıkvedahasonrabunlarıniçeriklerivegeçişdönemlerindenhangilerininkabuledileceği,hangilerininedilmeyeceğihakkında,AvrupaKomisyonu'ylaresmiistişarelerebaşladık. Nihayet, Komisyon'dan aldığımız tüm yorumları ekledikten sonra ve aynızamanda sanayinin dile getirdiği koşullara da saygı göstererek, Nisan 2003’te ikinciek bilgilerimizi tamamladık ve AB’ye sunduk. Daha sonra, Haziran 2003’te çevrekonusundaki müzakereler geçici olarak kapatıldı. Ancak tabii ki bu sırada AB yenimevzuatüretmeyidurdurmadıvebizdegaripbirdurumdakaldık;özellikleyayınlananve o sırada fiilen yürürlüğe giren yeni çevre direktifleri hakkında ne yapacağımızıbilmiyorduk.Bununyaşanaraköğrenilenbirsüreçolduğunusöylemeliyim.Komisyonda Bulgaristan’la nasıl ilerleyeceğini tam olarak bilmiyordu çünkü on üye devletleolan müzakereler halihazırda tamamlanmıştı ve Haziran 2003 ile, Bulgaristan’lamüzakerelerinfiilen tamamlandığı2004yılının sonuarasındaoldukçauzunbir sürevardı. En sonunda, geçiş dönemi talebinde bulunmak durumunda olduğumuz ikitane yeni direktif olduğunu fark ettik ve 2004’ün ikinci yarısında yapılan 22. Fasıliçinmüzakereleriyenidenaçmakzorundakaldık.YineuygulamaplanlarısunmamızveÇevreFaslı'nınkapatılmasınailişkinhalihazırdakabuledilenAvrupadurumraporundabirtakımdeğişiklikleryapmamızgerekiyordu.

Başlangıç olarak talep edilen geçiş dönemleri şunlardı:

• Belirli akaryakıtlardaki sülfür içeriği (Direktif1999/32/EC) -8yıl–1.01.2015’ekadar.

• BenzindepolarındanvebenzininterminallerdenbenzinistasyonlarınataşınmasındankaynaklananUçucuOrganikBileşikler(UOB)emisyonu(Direktif94/63/EC)-3yıl–1.01.2010’akadar.

• AmbalajlamaveAmbalajAtıkları(Direktif94/62/EC)-5yıl–1.01.2012’yekadar.

• Atıkdeponlamaalanları(Direktif1999/31/EC)-5½yıl–1.01.2015'ekadar.

• Kentselatıksuarıtımı(Direktif91/271/EEC)–8yıl–1.01.2015'ekadar.

• Tehlikeli maddelerin yüzey suyuna deşarjı (Direktif 76/464/EEC) – 4 yıl –1.01.2015'ekadar.

• Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrolü Direktifi (Direktif 96/61/EC) – 4 yıl –1.01.2012'yekadar.

• Belirli etkinliklerde ve işletmelerde organik çözücülerin kullanılmasından



kaynaklananUçucuOrganikBileşiklerin emisyonları (Direktif 1999/13/EC)–5yıl–1.01.2012’yekadar.

Bulgaristan’ınbubelirlimevzuatkısımlarındageçişdönemitalepedendiğerülkelerdençok da farklı bir durumda olmadığını belirtmem gerek. Bunun nedeni, söz konusudirektiflerin Avrupa müktesebatının en ağır ve en pahalı kısımları olması, ayrıca budirektiflerden, kükürt muhtevası ve çözücülerden kaynaklanan Uçucu OrganikBileşikler(UOB;VolatileOrganicCompounds-VOC)gibiyenikabuledilmişolanlarıaçısındanBulgaristan’ın,direktifteöngörülensontarihleruyarıncailgiligereklilikleritamolarakuygulayabilipuygulayamayacağıyadageçiciönlemlertalepetmekzorundakalıpkalmayacağıkonusundayeterliönbilgiyesahipolmamasıdır.Bundandolayı,bizbirçeşitgarantioluşturmakistedikvedahasonrageriçekilengeçişdönemitaleplerindebulunduk.

Daha önce de belirtmiş olduğum üzere, müzakerelerin başlaması ile kapanmasıarasındazamanzamanyenimüktesebatkısımlarıortayaçıkıyorduveyenikabuledilendirektiflerdenbazılarıoldukçaönemliydi.HurdaTaşıtlarDirektifi'nde,neKomisyonnedeülkemizdirektifinnekadareskitaşıtlariçingeçerliolacağıkonusundabirfikirsahibideğildi.Onedenle,yinekendimizigarantialtınaalmakiçingeçicibirönlemistedik.Yeni Ambalaj ve Ambalaj Atıkları Direktifi oldukça yüksek olan yeni genel hedeflergetiriyordu, bunların yanı sıra karşılayamayacağımızın ortaya çıktığı belirli ambalajmalzemelerineyönelikhedeflerortayakoyuyordu.Ekolarak,mevzuatıntamamenyenibirbölümüolanelektronikveelektrikselatıklarvehangitesisleriçingeçişdönemleritalep ettiğimizi belirlemek üzere, Enerji Bakanlığı ile çok sıkı bir şekilde müzakereetmekdurumundakaldığımızBüyükYakmaTesisleriDirektifivardır.

Yukarıdabelirtilentümdirektifleriçinuygulamaprogramlarıhazırlanmasıgerekiyordu.Bu programlar, tam uygulama sağlanması için takvim ve mihenk taşlarına ilişkinbilgileri, finansman stratejileri ve altyapı ile teknoloji için kamu ve özel yatırımlarıgarantialtınaalmayayönelikplanları,projedizinindeolantümkabuledilenmevzuathakkında ve idari kapasite hakkında bilgileri içeriyordu. Bu son derece ağır bir işyüküydü,eminimkibugünsunumyapmışolantümdiğerülkelerileşuandaburadaolmayandiğerleridebununmüzakeresürecinin,çoktalepkârbirkısmıolduğugörüşünüpaylaşacaklardır. Bazı geçiş dönemlerini elde etmek istiyorsanız, bu programları/planlarısunmakzorundasınız;aksitakdirdeKomisyon,geçişdönemitalebinizi,sadecetaleptebulunduğunuziçinkabuletmeyecektir.Buuygulamaprogramlarınıesasalarak,Komisyon'a yaptığımız taleplerin gerekçelerini kendimiz de değerlendiriyor ve geçişdönemlerineyönelikbazıtalepleriazaltabiliyoryadageriçekebiliyorduk.

Uygulamaprogramlarındansonrageçişdönemlerineihtiyacımızınolmadığınınortayaçıktığıüçtanedirektiförneğivardır:

• BelirlietkinliklerdeveişletmelerdeorganikçözücülerinkullanımındankaynaklananUOBemisyonu(Direktif1999/13/EC)

• Tehlikelimaddelerinyüzeysuyunadeşarjı(Direktif76/464/EEC)

• Hurdataşıtlar(Direktif2000/53/EC)

UOBemisyonları,siziniçinÇözücülerDirektifi,tamuygulamaiçinsunduğuaraçlaraçısından çok esnektir. Bulgaristan'da bu direktifin kapsamına giren çok fazla tesisolmadığı ortaya çıktı.Tehlikeli Maddelerin Deşarjı Direktifi’nde geçiş dönemi talepettiğimizde, sulara ne tür tehlikeli maddelerin, ne miktarlarda tahliye edildiğinden,gerekliyatırımlarısağlayıpsağlayamayacağımızdançokemindeğildik;ancakuygulamaprogramınıbitirdiktenvetümgerekliverileritopladıktansonra,Bulgaristan’dasadecetekbir tehlikelimaddeyi,çokküçükmiktarlardatahliyeettiğimizvebumiktarındadirektifinsınırlarıdahilindeolduğuortayaçıktı.HurdaTaşıtlatDirektifi’yleilgiliolarakise,uygulamaprogramınınhazırlanması sırasında,direktifinyürürlüğekonmasındansonraüretilenhurdataşıtlariçindirektifingeçerliolduğunufarkettik;ülkedehalihazırda



üretilmiş olanlar için değil. Bulgaristan'daki ömrünü tamamlamış araç sayısını gözönünde bulundurduğumuzda, söz konusu direktifin hedeflerine ulaşabileceğimizkonusundakendimizdenemindik.

Azaltılan geçiş dönemleri genel olarak, geçiş önlemi talep ettiğimiz tarihe bağlıdır.Başlangıçta1Ocaktarihinidesayarakgeçişönlemlerinitalepetmiştik.Ancak,tamamenteknik bir nedenden dolayı, geçiş dönemlerini bir önceki yılın sonuna kadar talepetmemizgerektiğiortayaçıktı. IPPCDirektifi içinse,ÇekCumhuriyeti'ninoynadığıoyunuoynamayaçalıştıkvedirektifgerekliliklerininmevcut tesislere,ülkedemevcutbulunaneskitesislereuygulanmasıiçingeçişönlemitalebindebulunduk,amabutabikiKomisyontarafındankabuledilmedi.Ozamanbirazcıkhileyapmayaçalıştık,belirlisayıdakitesisleriçin,belirlifaaliyetleriçingeçişönlemleritalepettik,budaKomisyontarafından kabul edilmedi. En sonunda tek tek isimlerini yazdığımız tam bir tesislistesinisunmakdurumundakaldıkve242tesistenIPPCkapsamınagiren41tesisiçingeçişönlemialdık.Eminimki,TürkiyedemuhtemelenIPPCDirektifiiçingeçişönlemitalep edecektir. Aynı oyunu oynamayı deneyebilirsiniz fakat sadece deneyimlerimedayanarak söylüyorum; eninde sonunda geçiş önlemine ihtiyaç duyduğunuz tesisleribelirlemeniziisteyeceklerindeneminolun.

Bütünbuuzunmüzakeresüreciboyuncabaşlıcaaktörlerkimlerdi?Tabiikibiz,ÇevreveSuBakanlığıbaş aktördük.BenimçalıştığımbirimolanABEntegrasyonDairesi,müzakereleringenelkoordinasyonundan sorumlubirimdi.Bizhâlâmevzuatın taslakçalışmalarındansorumluyuz,yanibubizimbaşlıcagörevlerimizdenbiri.Ayrıca,ÇevreveSuBakanlığı sisteminin idari açıdangüçlendirilmesiningenelkoordinasyonundanda biz sorumluyuz ve bakanlığımızdaki personel genişletme çalışmalarını yakındanizliyoruz.Elbettebakanlığımızdayalnızdeğiliz;farklısektörlerdensorumluolansektörelbirimlerimizvar.Hersektörelbirimde,ABileentegrasyonkonularıüzerindeçalışmayayönelikayrılmış,gereklibilgilerialmakyadabizimbakanımız,başkakuruluşlaryadaKomisyontarafındantalepedilenlerihazırlamakiçinhergüntemasageçtiğimizenazbiruzmanımızvar.Bunlarında,yinebir takımacilkonulardatemasageçebileceklerienazındanbirtemsilcilerivar.Şunusöylemeliyimki,bazıbakanlıklarlakoordinasyonçokkolay,diğerbazılarıylaiseçokmükemmeldüzeydedeğil.Ancaksanıyorumözellikletarımyadaenerjigibibüyükbakanlıklardanbirazdirençlekarşılaşacağınızınfarkındaolmalısınız vemümkünolan en erken zamandan itibarenbunlarımüzakere sürecinedahiletmelisiniz.

İşdünyasıkuruluşlarıbirazçetrefilli.Bizonlarıuygulamaprogramlarınınhazırlanmasınadahilediyoruzvebununoldukçafaydalıolduğunusöylemeliyim.Özellikle,BüyükYakmaTesisleriveIPPCDirektifleriiçinbununçokfaydalıolduğunugördük.Zirasanayihâlâülkemizinmüzakereettiğigeçişönlemlerindenmemnundeğilveaslaolmayacaktırda.Eğersadecesanayiyesoracakolursanız,size“tamam,çevreselgereklilikleribelki50yılsonrayerinegetirebilirizyada100yılsonrabilebuyeterliolmayacak”diyeceklerdir.Ama uygulama programları taslaklarının hazırlanması sürecine onları dahil etmekve hatta bu uygulama programlarından belirli bir kısmını onlara vermek çok iyi biryaklaşım olacaktır. O zaman müzakerelerden sonra karşılaşacağınız, “Daha iyisinialabilirmiydik?Nedenmevzuatındiğerkısımlarıiçindegeçişönlemleritalepetmedik?”gibidiyaloglarınönünegeçmişolacaksınız.

STK’lar özellikle doğa koruma ile ilgili konularda olmak üzere müzakere sürecinekatıldılar. Bulgaristan’da doğa koruma alanında aktif olan oldukça fazla sayıdaSTK’mız var ve bazı koşulları iyi bir şekilde yerine getirmemekten dolayı ÇevreBakanlığı'nısuçlamakiçinözellikleAvrupaParlamentosu'ylaiyiilişkileriniherzamankullanıyorlar.

Tüm bu kuruluşlarda, az önce bahsettiğim Çevre Bakanlığı birimlerimizde, fasılnumaralarınagöre“ÇalışmaGrubu22”olarakadlandırılan,BakanlarKonseyitarafından



oluşturulan,çoközelbirforumiçerisindeçalışıyordukvehâlâçalışıyoruz.BuçalışmagrubununbaşlıcaişlevibütünuygulamaplanlarıileAB’yesunulanbilgilerihazırlamakvegözdengeçirmekti.BugruphâlâbizimÇevreveSuBakanlığı’ndataslakçalışmasınıyaptığımız her mevzuat parçasının gözden geçirilmesinden ve kabulü için BakanlarKurulu'na ya da Ulusal Meclis’e sunulmasından sorumludur. Farklı materyallerinhazırlanmasıiçinbununçokiyibiraraçolduğunusöylememgerek,çünkübuforumdafarklı görüşleri alma, ek bilgiye sahip olma ve yardım isteme şansınız var. Enerji,ulaştırma, tarım, telekomünikasyon gibi zor fasıllar için de benzer çalışma gruplarıkurduk. Bunlardan bazıları hâlâ işliyor ve sanıyorum ileride AB’nin farklı çalışmagruplarınatamkatılımiçinyapılacakhazırlıklardadabakanlığımızbuaracıkullanmayadevamedecek.

Çokkısacasizleresonyedisekizyıldıryaptığımızkanunlarınmiktarındanbahsetmekistiyorum.Şekil1’desadeceçevrefaslındakiAvrupamüktesebatınıyansıtmakamacıylaBulgaristan’dakabuledilenbaşlıcaçerçevekanunlarınınbirlistesinigörebilirsiniz:

Busektörelkanunyadaçerçevekanunileilgiliolarak,kabuledilenyaklaşık5-10kadaridarikanunyadayönetmeliğimizvar.BuradabütünmetodolojilerivekılavuzilkeleriyadauygulamaveicraylailgilibazıspesifikkılavuzilkelersunmakamacıylaÇevreveSuBakanlığıtarafındanyayımlananlarilkelerisaymıyorum.Ensonmevzuat,GenetiğiDeğiştirilmişOrganizmalarKanunubirayöncekabuledildi.Bukanunu2003yılsonuitibariylekabuledeceğimizyönündeAB’yeverdiğimiztaahhüdüyerinegetiremedikveçevremevzuatınınbuçokhassasalanınınuygulanmasıiçinyasamaanlamındabirtemeloluşturamadığımıziçinAB’dençokfazlaeleştirialdık.Onedenlebenimsizetavsiyem,birmevzuatınkabulüileilgilibirtaahhüttebulunduğunuzda,bunuyerinegetirmeyevesözkonusumevzuatınkabulünütamtarihindegerçekleştirmeyeçalışın,çünküaksitakdirdebirtakımtaahhütleriyerinegetirememeklesuçlanırsınız.

Hâlâtaslağınıhazırlamamızyadakabuletmemizgerekenbazımevzuatkısımlarıvar.

Şekil 1: Çevre faslında kabul edilen başlıca yasalar

Mevzuatın Uyumlaştırılması

Mevcut çevre mevzuatının %99’u, AB çevre mevzuatına uyumludur.

YENİ MEVZUAT:

• Çevre Koruma Yasası (2002)

• Temiz Hava Yasası (1996)

• Atık Yönetimi Yasası (2003)

• Su Yasası (1999)

• Kimyasal Maddelerin ve İlaçların Zararlı Etkisinden Korunma Yasası

• Biyolojik Çeşitlilik Yasası (2002)

• Koruma Alanları Yasası (1998)

• Doğal Yeraltı Kaynakları Yasası (1999)

• Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar Yasası (15.03.2005 tarihinde Parlamento tarafından onaylanmıştır)

Ve farklı sektörlerde 80’den fazla yönetmelik!



Tablo 1: Bulgaristan Çevre ve Su Bakanlığı İnsan Kaynakları

Çevremevzuatınıntamolarakyansıtılmasıiçin,müzakerelersürecinceÇEDDirektifi'nitamolarakyansıtmadığımızortayaçıktı,onedenlehalihazırdameclisteolanvekabultarihinizatengeçirmişolduğumuzÇevreKorumaÇerçeveKanunu'muzudeğiştirmekzorundakaldık.BukonudaAB’denoldukçayoğunbireleştirigelmesinibekliyorum.YeniSuKanunuhalihazırdameclisteveSuÇerçeveDirektifi’nintamolarakyansıtılmasıamacıylakabuledilmeyibekliyor.Ulusalmeclisimizingenelkurulundanonaybekleyenson mevzuat kısmı ise, çok yeni olan Çevresel Gürültü Yönetimine İlişkin AvrupaDirektifi'ni yansıtan Gürültü Kanunu'dur. Bu üçünden sadece Su Kanunu'nunkabulüne hâlâ birkaç ay var. Diğer ikisi için, Gürültü ve Çevre Koruma Kanunu'nayapılacakdeğişiklikleriçin,kendikoyduğumuzsontarihlerizatenkaçırdık.BulgaristanveRomanyaAB tarafından çok sıkı bir izleme altındaolduğu için, buEkimayındayayınlanacakilerlemeraporumuzdapekçokolumsuzyorumolmasınıbekliyoruz.

İdarikapasiteilemevzuatınyansıtılmasıveuygulanmasındansorumlupersonelinidariaçıdangüçlendirilmesikonusunadabirazdeğinmek istiyorum.BukonubizimyıllarboyuncaKomisyontarafındanoldukçayoğunbirşekildeeleştirildiğimizbirkonuydu.Temelolarakpersonelimizinyetersizolduğunu,personelinekeğitimeihtiyacıolduğunu,özelliklebölgeselotoritelerin,uygulamave icra ile ilgili sorumluluklarınıdüzgünbirşekilde yerine getirmediklerini söylüyorlardı.Tüm bu eleştirilere cevap vermek için,aslındakatılımakadarolansüreyikapsayan,kurumsalkalkınmaveidarigüçlendirmeyeyönelikbirulusalplanhazırladık.BuplanıyavaşyavaşuygulamayabaşlayarakÇevreveSuBakanlığı'ndaçalışanpersonelinsayısınıneredeyseikikatınaçıkardık(Tablo1).

2002yılısonundabakanlık1000kişiyken,2005yılınınsonundaneredeyseikikatınaçıkacakvebuABtarafındanoldukçaiyikarşılananbirdurum.Bu,aynızamandaçevremevzuatınınuygulanmasıveicrasıileilgiliolarakulusalhükümetinidarigüçlendirmeyeönem verdiğini de gösteriyor. Benzer bir plan hazırlamanız durumunda sizin de,personelinizi nasıl güçlendirmeniz gerektiğini ve müzakereler boyunca önümüzdekiyıllardanetüreğitimleralacağınızıgörmenizçokkolayolacaktır.


2002 2003 2004 2005

Çevre ve Su Bakanlığı 215 268 (+53) 292 (+24) 332 (+40)

-- 42 56 (+14) --

Avrupa Çevre Ajansı (EEA) 115 162 (+47) 356 (+5) 488 (+132)

Çevre ve Su Bölge Müfettişiliği 502 682 (+180) 534 (+36) 690 (+156)

Havza Müdürlükleri 20 242 (+222) 237 --

Milli Parklar Müdürlükleri 175 175 191 (+16) 200 (+9)

TOPLAM 1027 1571 (+544) 1666 (+95) 2003(+337)

Devlet Çevre Ajansı


Tabii ki müzakereler süresince kabul edilen bir takım kilit niteliğindeki ulusaldokümanlarıtakipettik.Önceliklebumüzakerelerinhızlandırılmasınayönelikstratejiyebakalım.2001yılınınsonundaBulgaristan,ilkkatılanülkelerarasındaolmayacağınıveAB’ye girmek için biraz beklemek zorunda kalacağını duyduğunda, büyük bir hayalkırıklığınauğramıştı.Hükümetmüzakerelerinsonlandırılmasınayöneliknetbirtakvimoluşturmayı gerçekten istiyordu ve özellikle çevre gibi sektörlerde oldukça faydalıolan bu stratejiyi benimsedi. Sonra, yıllar boyunca, müktesebatın kabulüne yönelikulusal programımız oldu, bununTürkiye’de zaten olduğunu duydum. Bulgaristan’dadayıllardırbuböyleydiveartıkmevzuatınyansıtılmasıkısmınıaşağıyukarıgeçince,sonikiyıldırmüktesebatınkabulüneyönelikbirulusalprogrambenimsemedik.2000yılında özellikle çevre mevzuatının yansıtılması ve uygulanması için sözde bir ulusalprogram benimsedik. Söz konusu program AB Müktesebatı'nın Kabulüne YönelikUlusal Program’a (National Programme fot the Adaptation of the Acquis - NPAA)benzerbirprogramdı,fakatbelirlimevzuatkısımlarındakibelirligereklilikleriçinbazıspesifiksontarihleröngörüyordu.

Burada, benim ülkemde çevre müzakerelerinde karşılaştığımız iki sorunu ele aldım.Birincisi, belirli fasıllarda müzakereleri ne zaman açacağımıza dair net bir takvimyoktu,parçaparçailerleyenbiryaklaşımbenimsenmişti.Müzakerelerinbirgüniçindeaçılıpkapanabileceğiçokkolayfasıllarlabaşladık,çevrevetarımgibiçokyoğunolanfasıllarisegerçektensonabırakıldı.Farklısektörleraltındakifarklımevzuatkısımlarınınyansıtılması, kanun haline getirilmesi ve kabulüne yönelik takvimler arasında uyumyoktu.Bubizimbakanlığımız içinbir sorun teşkil ediyordu, çünkübiz sadece çevremevzuatının yansıtılmasından değil, aynı zamanda malların serbest dolaşımı, tarımve benzeri gibi alanlardaki bazı mevzuat kısımlarından da sorumluyuz. Ayrıca diğerbakanlıklarsadeceAB’yeyansıtmaçalışmalarınayönelikbirtakımsontarihlersunarken;bizsonradan,çokkısabirsüreiçindebirtakımmevzuatkısımlarıhazırlamakdurumundaolduğumuzuöğrendik.Onedenle,Jan’ıngösterdiğigibigenelbir tablonuzvarsabu,kiminneyinezamanyaptığınıbilmekkonusundaçokiyibiryaklaşımolacaktır.

Dahane yapmamız gerekiyordu?Planlarınuygulanmasının izlenmesi içinbir izlemesistemioluşturdukveÇekCumhuriyetiörneğinitakiben,düzenliolarakbuuygulamaplanlarınıgüncelliyorvegözdengeçiriyoruz.Zira,bazıadımlar içindahauzunyadadahakısadönemleröngördüğümüzaçıkveyauygulamaplanlarınadahilettiğimizmaliaraçlaryoktuyadaetkindeğildi.

Buna ek olarak, söz konusu uygulama planlarının uygulanması için gerekli malikaynaklarınsağlanmasıkonusunahâlâçokdikkatetmemizgerekiyor;özellikledeIPPC,BüyükYakmaTesisleriveKentselAtıksuArtımaTesisiDirektifiiçin.Ayrıcauygulamaplanlarında öngörülen tüm önlemlerin tam olarak uygulanmasına yönelik pek çokyardımaihtiyacımızvar.2007itibariyle,enazındanuygulamaplanlarındaöngörülenönlemlerikatılımtarihinekadaryerinegetirmişolmayıumuyoruz.

KarşılaştığımızbaşlıcagüçlüklerneydiyadaBulgaristan’dakisorunlukonularneydi?İlkolarak,ulusalmevzuatıntamolarakuyumu;dahaöncedebelirttiğimgibibazımevzuatkısımlarımız eksik, bu da Avrupa müktesebatına tam olarak uyum göstermediğimizanlamına geliyor. O nedenle de ISPA finansmanını ve daha sonraki uyum fonlarınıtehlikeyeatmışoluyoruz.MeşhurNatura2000ağınıoluşturmakzorundayızvekatılımtarihi itibariyle Natura 2000’e hazır olacağımız taahhüdünde bulunduk, ki bunuzamanındayapamayacağımızadairbirazendişeliyim,çünküyapılacaksahaçalışmalarınınmiktarınıhafifealdık.Sözkonusuçalışmalarbütünyılboyuncayapılamıyor;yalnızcabelirlimevsimlerdeyapılabildiğinden,yeniüyeolanonülkedenbazılarındaolduğugibiülkemiziçindebirsorunteşkiledebilir.

Yereldüzeyde,özelliklebelediyedüzeyinde, idarigüçlendirmeçokbüyükbirmesele.Ülkemizin dahili yapılanması göz önünde tutulduğunda, belediyeler merkezi



kurumlardan tamamen bağımsız. Bazen çok büyük belediyelerde bile kurumsalyapıyıgüçlendirmek içinpersonel sayısınıarttırmakvebirçokeğitimgerçekleştirmekgerekiyor.

Kamuda bilinç oluşturma da, Çevre Bakanlığı dahil olmak üzere pek çok kurumtarafından dikkat edilmesi gereken başka bir konu. Müzakerelerin kapanmasınınardındangeçtiğimizbirbuçukyıliçinde,Bulgaristan’ınmüzakerelerboyuncaüstlendiğitümgereklitaahhütleri,herkesindikkatetmesigerektiğitümgereklikoşulları,duyurmaküzere pek çok çalışmalar yaptık. Özellikle Anlaşma'nın imzalanmasından öncekison iki ya da üç haftada, hâlâ gazetelerde, televizyonda bir sürü olumsuz söylemlerduyuyorduk.Bunlarözellikle işçevrelerinden,STK’lardangelen,müzakeresürecindesözdemilliçıkarlarımızıkorumakadınaçokdahafazlaşeyyapmamızgerektiğiyönündeyükselenseslerdi.Karşılaştığımızoldukçailginçbirdurumdu;Pazartesigünüanlaşmayıimzaladık, Cuma günü muhalefetten bazı insanlar Bulgar Hükümeti'nin anlaşmayıimzalamamasını,çünkühâlânükleersantralimizisavunabileceğimizi,katılımtarihindebazıbloklarınınkapatılmamasınıtalepediyorlardı.

Birbaşkagüçlük iseyıllar sürecekolan,onyılları alacakolan,çevreselgerekliliklerindiğer sektörel politikalara ve sadeceBulgaristan içindeğil, aynı zamandaAB içindeLizbonStratejiHedefleri'neulaşmaaçısındançokönemlibirmeseleolansürdürülebilirkalkınmailkelerinetamentegrasyonudur.

Son olarak, pratik konularla ilgili sizlere sunmak istediğim bir öneriler listesihazırladım:

• Her zaman daha fazlasını talep edin: Bu her şey için geçerli; geçiş dönemleri,AB’den yardım talepleri, vs. Jan Dusik’in de söylediği gibi, Komisyon'u meşguledin, yoksa Komisyon sizi meşgul edecektir. O nedenle Komisyon'un önüne birsürükonuyugetiripyardımlarınıistemekyadabunlarüzerindeişbirliğiyapmaksizekalmış.

• Her zaman açık ve samimi olun:Herzamandürüstveaçıkolun.Aslahileyapmayayadabilgileriolmadıkları şekildegöstermeyeçalışmayın, çünküKomisyon’unbubilgilerikontrol edecekaraçlarıvarvebir şeyler saklamayaçalıştığınızdabu, ilgiliülkeileAvrupa'lıortaklararasındakiişbirliğiniilerletmiyor.

• Kilit paydaşları (iş dünyası, STK’lar ve diğer kurumlar) olabildiğince erken dahil edin:Kilitkonumundakipaydaşlarıözelliklemüzakere sürecinemümkünolduğukadar erkenden dahil edin. Daha önce dediğim gibi, biz özellikle iş çevrelerininuygulamaprogramlarınınhazırlanmasısürecinedahiledilmesikonusunda,oldukçaiyiydikveişçevrelerindengelenbazıeleştirileriönlemedeokadarbaşarılıolmasakda,onlarasadece“hadiamabeyler,uygulamaplanlarınınbirkısmınıdasizhazırladınız”demek,müzakerelerinkapanmasınınardındanyapılantartışmalardaönesürülecekoldukçaiyibirargümandır.

• Ciddi uzmanlık isteyen konularda, politik baskılardan uzak durmaya çalışın:Buradabirkonuyugündemegetirmekistedim,umarımdoğruanlaşılırım;kesinlikleuzmanlık gerektiren konularda her türlü siyasi etkiden kaçınmaya çalışın. Bizmüzakerelerebaşladığımızdageçişdönemitalepedebileceğimizbirkaçdirektifdahabelirlemiştikvesadecesiyasinedenlerdendolayıbize,“hayır,sadecesekiztanegeçişdönemi talebinde bulunmalıyız, on bir olmaz” dendi örneğin ve bu Çevre ve SuBakanlığı’nın uzman görüşü uyarınca söylenen bir şey değildi.Yani tüm gerekenuzman beyanlarına sahip olduğunuzda, üst yönetimden gelecek her türlü siyasibaskıdandaimakaçınmayaçalışın.

• Ağır baskı altında olmaya hazırlıklı olun:Gerçektenağırbaskıaltındaçalışmayahazırolun.BazenAB’yesunulacaktümgereklikağıtyığınlarınıhazırlamakbirkabusolabiliyor,sıkıçalışmagerektiriyor,amabuçokzorluveteşvikedicibiriş,yapmayadeğiyor.



• Brüksel’e gidin ve kendinizi gösterin: Brüksel’e gidin ve kendinizi tanıtın.Biz bunu enbaşında yapmadık, ki bu tamamenbir hataydı.Bakanlığımız ancakgeçen sene bir temsilcisini Brüksel’deki Daimi Temsilciliğ'e gönderdi, bu bencetamamenbirhataydı.YanisadeceparatasarrufuyapmakadınaBrüksel’dekiDaimiTemsilciliği'nizeozamanakadarkimseyigöndermemişolmakbirhataydı.Yerindesizitemsiledecekveçıkarlarınızıkoruyacakbirininolmasıherzamaniçiniyidir.

• Üye Ülkeleri ve Komisyon’u Türkiye’yi ziyarete çağırın: Bunu eminim kiyapacaksınız,üyedevletleriveKomisyon'ucezbetmeyeçalışın.TürkiyeçokgüzelbirülkeveülkenizindoğalgüzelliklerinikullanarakAB’ninyanısıraüyedevletlerdengelen pek çok yetkiliyi cezbetmek konusunda gerçekten başarılı olacağınızdaneminim.Komisyongerçektensizindüşmanınızdeğil,aslındaonlarKonsey’desizisavunuyorlar.MüzakerelerTürkiye ile şu anda25, gelecektemuhtemelen27üyedevletarasındaolacakveKomisyongerçektensizintarafınızda,yalnızcasizimeşguletmek istedikleri için başınıza bir sürü iş çıkarmıyorlar. Aslında Konsey’de sizinçıkarlarınızısavunabilmekiçinmümkünolduğukadarçokbilgialmayaçalışıyorlarveasılzorlukurumKonsey.

• AB entegrasyon takımınıza genç ve kendini bu konuya adamış insanları dahil edin:Belkibu,Türkiyeileçokilgilideğil,çünküAnkara’daykenbusalondabirçokgenç insan gördüm ve bence idarelerinizde,Türkiye’nin Avrupa’ya entegrasyonusürecine,Türkiye’ninAB’yegirmesinegerçektenkendiniadamışolangençinsanlarasahipolmanız çokyararlı.Tabiiki,her zaman için şöylediyenbazımeslektaşlarıgörebilirsiniz, benim durumumda şöyle demişlerdi, “evet, biraz gençler”. Birkeresindemeslektaşlarımdanbirtanesi,bakanlığımızınhangibirimindenolduğunusöylemeyeceğim,şuşekildekarşıçıkmayaçalıştı,“obirkadın,gençveavukat,budaonunaptalolduğuanlamınageliyor”.Yanibundankaçınmayaçalışın,buaslındabirkuşakmeselesi,amabunuiyibirşekildeidareedeceğinizdeneminim.

• Bizim yaptığımız hatalardan ders çıkarın:Sonolarakamaenazdiğerlerikadarönemliolanbirkonudaşu;şuandabüyükbiravantajınızvar,ontaneyeniüyedevletilehalihazırdamüzakereleritamamlamışolanikitaneülkevar,sizlerlepaylaşmayahazırolduğumuzdeneyimlerimizvar.AB içinhazırladığımız tümgereklibilgilerisizesunabilirizvetabiikisizlerherzamanbizimhatalarımızdanderslerçıkarabilir,bunları tekrarlamayabilirsiniz ya da her zaman için yeni şeyler de yapabilirsiniz.Gerçektenyapılacakçokfazlaveözveriisteyenişvar.


İki günlük konferansın son oturumu Türkiye’nin çevre alanında AB’yeuyumunayönelikgeliştirmesigerekenstratejinin tartışıldığıbirpaneldenoluşuyordu.Panelde,Türkiye’yeyönelikönerilergetirenAvrupaKomisyonuyetkilileri ve yakın zamanda benzer süreçlerden geçmiş Orta ve DoğuAvrupa ülkelerinin temsilcileri ile Türk yetkililer stratejinin sac ayaklarınıbirliktedeğerlendirmefırsatıbuldular.

Oturum IV PANEL: Çevre Alanında

AB Uyum Sürecine Stratejik Yaklaşım

Jan DUSIK,ÇekCumhuriyetiÇevreBakanlığı,ABEntegrasyonuDaireBaşkanı

Prof. Hasan Z. SARIKAYA, ÇevreveOrmanBakanlığıMüsteşarı,RECTürkiyeadınaSibelSEZER ERALP veDeniz GÜMÜŞELtartışmayakatılanlararasındaydı.


S. STEC: Konuşmacıları hiçbir şekilde sınırlandırmak istemiyorum, ama sorulardatekrarlanan birkaç konudan bahsetmek istiyorum. Bunlardan biri idari yapılarıdeğiştirmeihtiyacıydı.Buçokönemlibirkonugibiduruyorvebirçoksorudagündemegetirildi. Bütün konuşmacılar da yaptıkları tartışmalarda bunun önemli bir konuolduğunun altını çizdiler. İkincisi ise geçiş dönemleri ile geçiş dönemlerine ilişkinilk durum bildirimine yönelik farklı müzakereler, bazı yanlış anlamalar belki, bazıtaleplerdengeriçekilmelerveyineçokzorlubirmeselegibigörünengeçişdönemlerininbazınihaisonuçları.Üçüncüsüisekamuüyelerininrolü;yalnızcaSTK’lardeğil,aynızamandaişçevrelerininrolü.Yalnızcakatılımsürecinintamamındadeğil,aynızamandauyumlaştırma stratejisindeki ve nihai üyelik için gerekliliklerin yerine getirilmesiamacıylakanunlarıngeliştirilmesindeoynadıklarıroller.

Sözü önce masanın sonundaki iki konuşmacıya vermek istiyorum, Erol SANER veGürdoğarSARIGÜL’e.Buyurun,sözsizin.

E. SANER: Teşekkür ederim, Sayın Başkan. Aslında şu iki gündür dünden beriburada konuşulanlar ve yapılan sunumlardan oldukça önemli bilgiler aldığımız içinçok memnunum bireysel olarak. Sanıyorum bütün katılımcılar da aynı biçimde çokyararlandılar. Elbette diğer ülkelerin bizden önce kazandıkları bu tecrübe mutlakabizlere önemli ölçüde gelecek dönemi planlamakta destek olacak. Fakat ben aslındaaynıhatalarıtekrarlamayacağımızaçokinanmıyorum.Çünkübu,kişilerdeolduğugibiülkelerde de öğrenme sürecinin bir parçası. Bütün dinlediklerimiz iyi bir planlamaiçin çok yararlıydı.Ne tarafa yöneleceğimizi bilmek açısından, bizi neler beklediğinigörmekaçısındançokgüzeltecrübeleröğrendik,amabenyinedebazıhatalarıaynentekrarlayacağımızıdüşünüyorum.

Öte yandan temel konu bir uyum stratejisinin hazırlanmasıydı. O konuda da enazındanTürkiye’ninneredeolduğukonusundaçokkısabirbilgivermeyeçalışacağım.Biliyorsunuz,Türkiyede"EntegreUyumlaştırmaStratejisi"adıaltındaçevrekonusunda,

OturumBaşkanı:Stephen STEC,RECMerkezOfisi,ÇevreHukukuProgramıYöneticisi

PanelKatılımcıları:

Erol SANER,T.C.BaşbakanlıkAvrupaBirliğiGenelSekreterliği

Gürdoğar SARIGÜL,AvrupaKomisyonuTürkiyeDelegasyonuÇevreveSürdürülebilirKalkınmaSektörYöneticisi

Dagmar KALJARIKOVÁ,AvrupaKomisyonuÇevreGenelMüdürlüğü,TürkiyeSorumlusu

Slavitza DOBREVA,BulgaristanÇevreveSuBakanlığı,ABEntegrasyonuDairesiBaşkanı

Jan DUSIK,ÇekCumhuriyetiÇevreBakanlığı,ABEntegrasyonuDairesiBaşkanı

Dr. Jerzy JENDROŚKA,JendrośkaJerzmanskiÇevreHukukçuları,Polonya,Hukukçu

Oturum IVÇevre Alanında Avrupa Birliği Uyum

Sürecine Stratejik Yaklaşım

OT U R U M I V : Ç E V R E A L A N I N DA AV R U PA B İ R L İ Ğ İ U Y U M S Ü R E C İ N E S T R AT E J İ K YA K L A Ş I M


biruyumlaştırmastratejisihazırladı.Şuanstratejiortayaçıktıancakbustratejiherhangibirmekanizmaylayasalsüreciiçinesokulmuşdeğil.Bundansonrakiaşama,bustratejininülkeiçindeyasalbirsüreçleuygulanabilirvebütünkurumlarınbenimsemesigerekenbirdokümanhalinegetirilmesi.Buçalışmayenibaşlıyor.

Ancakburadabazızorluklarımızınolacağınıdadüşünüyorum;önemlibirzorluk,bustrateji dokümanının içeriği. Dokümanın içeriğinin hazırlanışı sırasında taraflardanolabildiğince çok bilgi toplanmaya ve katkıları alınmaya çalışıldı. Ancak elde edilenveriler çok sağlıklı değildi. Bunu dün sabah Gürdoğar Bey de sunumunda söyledi.Birçok ülkede olduğu gibi bizde de veri toplama sorunu var, maalesef sağlıklı veritoplayamıyoruz.Budabirçokşeye;tahminlerimize,değerlendirmelerimizeyansıtıyor.Strateji raporundada,enazındanbelirlikurumlarımızıngörüşünegöre,buanlamdasayısaldeğerleroldukçagerçektenuzakolaraknitelendiriliyor.Aslındahemstratejiyihazırlayanekiphemdeprojeekibibutürbüyüksapmalarınolabileceğini,çünküeldekiverilerlehazırladıklarınıbelirttiler.Bubizeneyigetiriyor?Bustratejininaslındaözelliklebusayılarvetahminleraçısındanciddibirbiçimdetekrartekrarrevizeedilmesigerektiğigerçeğiniortayakoyuyor.Buda,bustratejiyiyasalbirsüreçiçineçektiğimizde,biryasaldokümanhalinegetirdiğimizde,revizeedilebilirformdabirdokümanolmasınısağlamayıgerektiriyor,kibununçokkolayolacağınızannetmiyorum.Yanibirçevrestratejimizvaramahenüzsadecedokümanolarakvar,uygulanabilirliğianlamındaprosedürleregirmişdeğil henüz. Bundan sonraki aşamada da bunu çalışmaya başlayacağız. Sanıyorumönümüzdekidönemde,enazındankabacadaolsabizeyolgöstermekanlamındaoldukçayararlıolacak.Türkiye’ninbuanlamdakigeneldurumuikigünlükkonuşmalarımızınışığındakigeneldurumunuböyledeğerlendiriyorum.

G. SARIGÜL:Teşekkürederim,SayınBaşkan.Butoplantınınaslındaçokönemlibirkatkısı bence şu oldu: ilk defa gerçekte diğer adayülkelerde bu işinnasıl yapılmayaçalışıldığını, oradanelerin karşılarına zorlukolarak çıktığını birinci ağızdandinlemefırsatı bulduk. Bu güzeldi. Diğer bir konu da Erol Saner'in bahsettiği gibi, hatayapmamakmümkündeğilamahatalarımümkünsebirazazaltmamız.Benceburadanbizimçıkaracağımızbirfaydaolabilir.Biz2002programınıhazırlarken,yaklaşıkbundan3yılönceydi,diğeradayülkelerinnasılbiryoldan,süreçtengeçtiğinebaktık.Aslındaşuankigeldiğimiznoktabirölçüdebutecrübelerinhayatageçirilmesiolarakalgılanabilir;özellikle yüksek maliyetli çevresel yatırımların planlanması başlığı altında yaptığımızproje tamamıyla bu amaca yönelikti ve geleceği görerek, diğer ülkelerin yapamadığışeyleriöncedenöngörerekyapmaamacıylageliştirdiğimizbirprojeydi.Çevresektörünündebukonudadahaplanlıveprogramlıgitmesininbirnedeni,bugeçmiştecrübelerinbirşekildeaktarılabilmişolmasıdır.Bununmeyvelerinişuandagörüyoruz.Bununenbelirginsonucudaböylebirulusalstratejinin,taslakdaolsa,içindekiverileriçokgerçeğiyansıtmasabile,çokgenişaralıklardabizebirhedefgöstermesidir.

Ancakbununçalışılabiliryasalbirdokümanhalinegelmesüreciçokönemli.Busüreçaslındabaşladı.ÖzellikledündebahsettiğimIPAbaşlığıaltındakikatılımöncesiaraçkullanılmayabaşlamadanöncesektörelstratejilerinoluşturulmasıartıkbirzorunlulukhalinegeliyor.Onedenleilerikiyatırımlarışimdidenprogramlayabilmemizveuyumugerçekleştirebilmemiz için, bu stratejik dokümanları bir ulusal doküman halinegetirip,hemulusalprogramınekinehemdeulusalkalkınmaplanlarınınekinekoymakdurumundayız.Buçalışmalariçindebulunduğumuzsüreçtedevametmektedirveumutediyoruzkibuyıl içindebizçevreyle ilgiliböylebir stratejik sonucaulaşalım;budabizimkendimizekoyduğumuzbirhedef.Onedenle,bundansonrakiaşamalardaböylebirdokümanıkullanılabilirdokümanhalinegetirebilmemiziçinbununesnekolması,statikolmaması,yaşayanbirdokümanolmasıvesürekligelişmesilâzım.BununlailgiliyasaldüzenlemeyapılırkendebuözelliğigözönündebulundurularakyapılırsasanırımErolBey’induyduğukaygıdabirparçagiderilebilir.Amakesinliklevekesinlikleolaya



bugözlebakmakzorundayız.Çünkütümsektörlerdenziyadeçevresektörüsonderecekarmaşık,sonderecezor,içindebütünkesimlerinbelliölçüdeaktifolduğubirsüreç.Onedenlestratejikyaklaşmazsaksonucaulaşmanınmümkünolacağınıhiçsanmıyorum.

Bununyanısırastratejininhayatageçirilmesiyleilgilibenceenönemliunsurbununlailgilifinanskaynaklarınıntespitedilmesi.Bufinanskaynaklarıneolacak?Bukaynaklarnereden gelecek? Arkasında ne tür bir mekanizma olacak? Ulusal ve uluslararasıkaynaklarnasılkoordineedilecek?Bunlardabustratejininyanındabelirlenmesiveçoknetbirşekildetanımlanmasıgerekenkonular.

Finansıdaorayakoyduğumuzzaman,garantialtınaalmamızgerekendiğerbirkonuda,elimizdebirprojehattıolmasılâzım;projelerleilgilibirhavuzumuzolmasıvebuprojeleri stratejinin önceliklerine göre de hayata geçirecek bir mekanizmayı kurmuşolmamız lâzım.Tüm bunlar bir araya geldiği zaman gerçekten uygulama anlamındabir süreçtenbahsetmekmümkünolabilir.Herhangibir şekildebubahsettiklerimdenbirininolmadığıbiryerde,özellikleuyumsürecindebenceçokciddisorunlaryaşamakmümkün.

Buradatoplantısürecindesüreklialtıçizilenuygulamalardakisorunlarda,yeterlihukukidüzenlemelerinyapılmamışolmasıyadaeksikyapılmışolması,farklıyorumlanmasıgibibirtakımsorunlarvardı;buaslındabütünbusürecinkağıtüstündekikısmı,kurallarınıkoymaşeklinebaktığımızzaman.Amabudagösteriyorki,tümkoşullarınızsağlanmışolsabilehukukidüzenlemelerinizyeterinceAB'nindirektifleriniyansıtamamışsageneuygulamadasorunumuzvardemektir.SanırımbuikigüniçindeburadabunlarıçoknetgörebildikbuveşuandaTürkiye’deuygulananmetodolojigenelolarakdoğrubirmetodoloji, doğru bir yaklaşım. Bence halihazırda bu geçmiş tecrübeleri de birazcıkyansıtıyor.Benimtemelolaraksöyleyeceklerimbunlar.

BirdebirricamolacakSayınBaşkan'dan,butoplantınınsonucundaaslındaçoktemel,çokönemliolankonularıaltaltakoyup,bunlarıkonuştukvebunlarbizimtoplantınınyadabu iki günlükkonferansın sonucudiye elimize alabileceğimiz, yarınöbür günbakıp neydi bu önemli sonuçlar diye elimizde bulunabilecek bir tavsiyeler listesininyapılmasınabenönemveriyorum.Çünkübuaynızamandahemburadakikatılımcılarınbu konudaki görüşlerini yansıtmış olacak, hem de buraya katılamayan diğer kurumvekuruluşlara gönderilip onlarındabukonudabilgi edinmesini sağlamıza yardımcıolacakbirdokümanolurdiyedüşünüyorum.

S. STEC: Katkılarınız, bizi tekrar Türkiye’deki durumu hatırlatmada çok yardımcıoldu.Tavsiyeler konusu ile ilgili olarak, ben tavsiyelerle ilgili bir gündem talebindebulunuyorum; sizin tavsiyelerinizi almak isterimvemümkünolduğukadarda farklısunumlardadeğinilentavsiyelerlebupaneltartışmasısırasında,sizingözlemlerinizvesomuttavsiyelerinizlebirlikteortayaçıkacakönerileribirarayagetirelim.Sonradatümkatılımcılara bir taslak dağıtalım ve bu sırada yorumlarınızı ekleme fırsatınız olsun,ayrıcabukonferansınnihaisonuçlarıdaeklensin.Böylecebirdizitavsiyeyesahipolmuşoluruz.Eğerbundamutabıksak,buşekildeilerleyebiliriz.

İlkkonuşmalarınıyapmaküzeresözüsırayladiğerpanelistlerimizevermekistiyorum.

D. KALJARIKOVÁ: ÇokkısacaKomisyon'unbakışaçısınadeğineceğim.Bukonferansçokfaydalıolduvehepimiziçinbüyükkatkılarsağlayacak.Uyumlaştırmasürecininvemüzakere sürecininyasal, kurumsal vemali güçlükleriTürkiyededahilolmaküzeretüm aday ülkeler için ortaktır, bu anlamda Türkiye bir istisna değildir. O nedenleKomisyon'unsizdenuyumlaştırmavemüzakeresürecindemükemmelbirperformansbeklemesi konusunda endişelenmeyin. Diğer ülkeler tarafından yapılmış olanhatalardankaçınmayaçalışacaksınız,ancaktabiikiyüzdeyüzoranındakaçınamazsınız.



Müzakeresürecinegelindiğindebaşlıcaortaklar,üyedevletlerilemüzakeresürecindekiadayülkelerdir.Komisyonburadakolaylaştırıcılık rolünüüstlenir, yani sizeyardımcıve destek olmaya çalışırız ve Komisyon her zaman için tartışmaya açıktır, herhangibirsorunuzolduğundayadaherhangibiraçıklamayaihtiyaçduyduğunuzdabizegeridönebilirsiniz. SlavitzaDobreva’nındadediği gibi, bazen sizimeşgul edenve sizdençok fazla bilgi isteyen bir kurum durumunda oluyoruz, fakat Konsey'de oturup üyedevletlerle fasılların kapatılmasını müzakere eden bizleriz. Bu çok zor bir süreç, onedenle bir geçiş dönemi talebinin gerçekten gerekli olduğuna dair tarafınızdan çokgüçlüargümanlaraihtiyacımızvar.

J. DUSIK: Kısa konuşacağım; Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti ve Polonya bakışaçılarından öğrendiklerimiz çok faydalı oldu. Bir şeyleri yapmanın farklı yollarınınve farklı yaklaşımların olduğunu gördük ve sizler ülkenize özgü durumlara karşılıkvermek durumundasınız, ancak geçiş dönemi sayılarının azaltılmasına yönelik birtakım modelleri ve Komisyon'un müzakerelere yaklaşım tarzını görmüş oldunuz.Ancak her şeyin ötesinde, bugünden katılım gününe kendinizi nasıl götüreceğinizyönündegerçektenbirstratejinizinolmasınayönelikolarakkendiniziorganizeetmeyeodaklanmalısınız.Sözkonusustratejisizintarafınızdanhergüngüncellenecekcanlıbirstratejiolmalıdırveyenisorunlarlakarşılaşacaksınız.Yeni,beklenmediksorunlar içinçözümlerdüşünmekzorundakalacaksınızvebunlarınüstesindengelmeye, ilerlemeyeçalışacaksınız.

Şuandasahipolduğumdeneyimlebugünneyapılmasıgerektiğiniplanlayacakolsaydım,sunumumdaçokfazlabahsetmediğimeksikliklerüzerindeodaklanırdım.Kesinlikleişinekonomik yönü hafife alınmıştı ve bizim yeterli finansal uzmanlığımız yoktu; ÇevreBakanlığı'ndahâlâbuuzmanlığasahipdeğiliz.Bu,hemmaliyethemdeprojeaçısındanvebunlarınbirbirineuyumuaçısındanönemli.Bunubüyükbirsorunolaraktartıştık,fakatsunumumdabunaokadarçokdeğinemedim.

Ayrıcaenbaşındanitibarenkendinizisatmayadikkatedin;Komisyon'u,üyedevletlerive kamuyu çalışmalarınızın nasıl gittiği, nelerle karşılaştığınız vesaire hakkındasistematik bir şekilde bilgilendirin. Yani, bu sadece müzakerelerin son aşamalarındaolmamalı. Bence eğer düzenli bir sistem oluşturursanız, bizim sanırım 2000 ya da2001’de başlattığımız bülten yayınlanması gibi, bu faydalı olabilir; bunu her zamanreferansolarakalabilirsiniz.

Personelin arttırılması da önemli bir konu. Bakanlığınız ya da kurumlarınızın dahafazla personele sahip olması çok güzel bir şey. Daha büyük oluyorsunuz, ancak Çekörneğindeolan şey, sanırımbudiğerülkeörneklerindedeoldu,personelinyarısınınABişleriyletamamenalakasızyerlerdeolduğunufarkediyorsunuz.Herkurumyetersizsayıdapersonelininolduğunu söyler, sonrabirdenbire,diyelimki elli tane ekkadrogelir,sonraherkessesiniçıkarmayabaşlarvebakanagiderlervedahafazlaçalışanlarınınolmasıiçinyalvarırlar.Sonunda,üçtanedahaşoförünüzvemuhasebeyleilgilenenikiçalışanızdahaolur vebelki de, eğer şanslıysanız bunların yarısıAB işleriyle ilgilidir.ABileilgiliuzmanlarınyanınadestekpersonelineihtiyacınızyokdemiyorum.Kiminnereyegideceğinikontroledebilirseniz,destekpersonelininvarlığıçokverimliolacaktır.Bizbaşlangıçtakontrolüsağlamıştık,amasonrabir şekildebunukaybettik.BirandabakanlıktakaçtaneABuzmanınıistihdamettiğinizeşaşırırsınız.

Siyasikonulardandabahsedildi.Uyumlaştırmavegeçişdönemleriniplanlarkenbunlarlakarşılaşacaksınızvefarklıyerlerdengelensorularacevapvermekdurumundakalacaksınız.AB mevzuatının sağlanmasına odaklanmalı ve bütün sürece zararı dokunabilecekher türlü dış etkiyi sınırlandırmalısınız. Süreci hızlandırmak için Başbakan'ın siyasikonuşmalarındanuzakdurunvebunlarıdikkatealmayın.



Zamanaçısındandabirstratejinizolsun,bunabağlıkalınvehedefinizdensapmayın.Komisyon'dan gelecek eleştirilerle karşılaşacaksınız. Daha önce de belirtildiği gibiKomisyon,siziaynızamandaeleştirenbirdostunuzdur.Onlarişleriniyaparvegenişlemeiçin temeli hazırlarlar. Konsey ve Parlamento tarafından sorgulanabilirler. Uyumunmümkünolaneniyişekildevemümkünolanenkısazamandasağlanmasınayardımcıolmayaçalışırlar.OnedenleKomisyon'unilerlemeraporlarındabelirtilenzayıfnoktalarüzerindemutabıkolmalısınız.Bueleştirileriülkenizdekullanabilirsiniz,örneğinmeclisegidebilirsinizveKomisyon'utatminetmekiçingereklilikleriyerinegetirmeleriyönündemeclisizorlayabilirsiniz.

S. DOBREVA: ÜlkenizinABentegrasyonsürecindeçalışmakçokbüyükbirdeneyim.Bu gerçekten yaşayarak öğreniliyor. Kendi hatalarınızdan da dersler çıkarmalısınıztabii ki. Ancak, müzakerelerde başarılı olmuş diğer ülkelerin deneyimlerinden defaydalanabilirsiniz.Onlarındeneyimlerinisizlerlepaylaşmaktanmutlulukduyacağım.

J. JENDROŚKA: Beş konu üzerinde kısaca duracağım. Şimdiye kadar söylenenlerekatılıyorum.Birliğeüyelikherşeyinsonudeğil.Yansıtmasürecindeyapılanhatalarınbedeli tarafımızdanvediğerpekçokları tarafındanhâlâödeniyor.Katılım içinonayıalsanız bile, yansıtma çalışmalarınızı çok iyi bir şekilde yapmış olduğunuzdan eminolun,çünküeryadageçbuortayaçıkacaktır.Bunukontroletmeninvebirşekildebunayaptırımuygulamanınyollarımevcut.İlktavsiyembu.

İkincisi;Türkiye,Polonyagibi,okadarbüyükki,KomisyonveToplulukKuruluşlarıminimizeetmeilkesiniuygulamayacaktır.Yani,Komisyonküçükadayülkelere,herşeymüktesebatauygunolmasada,bazıufaktefekkonulardatoleransgösterebilir.Ancakbuilkebüyükülkeleriçingeçerlideğildir.PolonyabununlailgilipekçoksorunyaşadıveTürkiye’ninde,Polonya’nınikikatıbüyüklüğündekibirülkeolarakbenzerbirdurumlakarşılaşacağınainanıyorum.

Üçüncüsü;katılımla ilgilinihaikararüyedevletlerebağlıdır.Komisyonu ikna etmekilk iştir ama daha sonra üye devletleri ikna etmeniz gerek. Eğer her fasılla ilgili üyedevletlerdeki meslektaşlarınız, ki bu durumda bu çevre faslı oluyor, Türkiye’ninelindengelenineniyisiniyaptığıkonusundaiknaolurlarsa,ozamaniknakonusundaKomisyon'agüvenmeyeihtiyacınızkalmayacak,çünküsonoylamayapılırkentümüyedevletlerdesizintarafınızdaolacak.Ayrıcabuülkelerkendideneyimleriyledesizeçokyardımcıolabilirler.OnedenlesadeceKomisyondeğil,aynızamandaüyedevletlerdebuçalışmadabüyükbirroloynayabilir.

Personel isebaşkabirkonu.MüktesebatınçevrekonusundakigerekliliklerineyönelikeğitimsadeceABbirimiileilgiliolmamalıdır.Herbakanlıktakibirimlerdenenazbirkişi iyi bir şekilde eğitilmiş olmalı ve müktesebatın ilgili kısımlarını takip etmelidir.Bütün kaynakları tek bir AB birimine koyup, diğerlerinin hepsini saf dışı bırakmakbirhatadır.Çünküsonuçtayansıtmaveuygulamadansorumluolacakolanbuteknikbirimdirveherbiribununfarkındaolmalıdır.

Sonolarak;sadecedevletuzmanlarınagüvenemezsiniz.Teknikuzmanların,avukatların,iktisatçıların yardımı olmadan bu kadar zor bir görevin üstesinden gelemezsiniz. Okadar kısa bir sürede o kadar çok insanı eğitmek imkansızdır. Bağımsız olsalar bile,hattabazençokfazlabağımsızolsalarda,dışuzmanlaragüvenmelisiniz.Tümyapılar,sözkonusuuzmanlarısürecedahiledecekşekildeoluşturulmalıdır,böylecebukişilerinuzmanlıkgeçmişleriülkeyararınakatkıdabulunabilir.

S. STEC: Katkılarınız için teşekkür ederiz. Şimdi oturumu siz katılımcılara açmakistiyorum.Hertürlükonudakitümsorularınızıistediğinizkişiyeyadatümpanelistlereyöneltebilirisiniz.



SORU 1,Burcu ALTINORDU,Avrupa Birliği Genel Sekreterliği:Benimüçsorumolacak. İki tanesi müzakere pozisyonlarıyla ilgili. Müzakereler ilk açıldığında girişiçintarihlerbellideğildi.Müzakerepozisyonlarınahazırlanırkengeçişsürelerikatılımtarihinden sonradörtyılyadabeşyıla ihtiyaçvar şeklindemi,yoksagelecekyıldanitibarenbenbunuancaksekizyıldayaparımşeklindemielealındı?Birincisorumbu.

İkincisi, müzakere pozisyonu iletildikten sonra ilave bilgiler gönderiliyor ülkelertarafından.Benbunlarınyapısınımerakediyorum,yaniekbilgilerderken,uygulamaplanları artı müzakere pozisyonlarının tadil edilmesi şeklinde mi?Yoksa, farklılıklarıvarmıdır?Yaniyapısalolarakmüzakerepozisyonlarıylailavebilgilerinyapısınımerakediyorum.

Üçüncü sorum ise geçiş süreleri ve Katılım Anlaşması'na giren ara hedeflerle ilgili.Sanıyorumhemgeçişsürelerihemdearahedeflerinbelirlenmesindekitemeldokümanlaruygulamaplanları.Peki,buuygulamaplanlarıveyatırımstratejilerihazırlanırkenetkianalizigibiçalışmalarınyapılmasınafırsatbulabildimiacabaadayülkeler?Vebuetkianalizlerinikendiidariyapılarıiçindemiyaptılar,yoksateknikyardımaldılarmı?

S. STEC: Teşekkürler. Düzenleyici etki analizlerini kast ediyorsunuz, tamam. Kimbaşlamakister?SlavitzaDobreva,buyurun.

YANIT 1.1, S. DOBREVA: Geçiş döneminin nasıl hesaplandığı hakkındaki ilksorunuzla ilgili olarak, AB'ye giriş için bir tarihin belirlenmesiTürkiye’ye bağlı. BizBulgaristan’da aynısını yaptık. Birliğe 1 Ocak 2007 tarihinde girmeyi hesaplayanBulgaristan’dı. Sonra da geçiş dönemini katılım tarihinden itibaren hesaplıyorsunuz.Yaniörneğinbüyükyakmatesisleriiçingeçişdönemitalebindebulundunuz.Direktif,mevcuttesisleriçin2008’deyürürlüğegiriyor,sizdegeçişdöneminiDirektifi'nmevcutüyeülkelerdeyürürlüğegirdiğitarihtenitibarenhesaplamakdurumundasınız.Buda,2008’den itibaren hesaplamaya başladığınız anlamına geliyor. IPPC, mevcut tesisleriçinEkim2007’deyürürlüğegiriyor,onedenlebelirlitesisleriçinihtiyaçduyacağınızgeçiş önlemlerini, direktifin mevcut tesisler için yürürlüğe girdiği tarihten itibarenhesaplamakzorundasınız.Yenitesisleriçinse,geçişönlemitalebindebulunmakgibibirşansınızyok.Türkiye’ninBirliğekatılmasındanönceyürürlüğegirmişolandahaeskidirektifleriçin,planlarınızdauygulamayayönelikidarikapasiteyleilgiliDirektifintamolarakyansıtılmasıyeralıyorveeğergerekiyorsageçişdönemitaleplerideburadayeralır.Bu,uygulamaplanlarınınhazırlanmasıiçinnekadarzamanaihtiyaçduyacağınızayadaülkenizinbaşlangıçtakidurumraporununsunulmasıileekbilgilerinsunulmasıarasındaki sürenin ne kadar olduğuna bağlı. AB tarafından halihazırda kabul edilenyenibirmevzuatvarsa,aynıbilgilerisözkonusumevzuatiçindesunmalısınız.Eğerbirtakımmevzuatkısımlarıkabul etmişseniz yadaülke içinde idari yenidenyapılanmagerçekleştirdiyseniz, daha sonra sunacağınız ek bilgiler içerisinde bunlara da yerverirsinizveuygulamaplanlarındaher spesifikDirektif içinaşağıyukarıaynıbilgilertekrar edilecektir, çünkü mevzuatı, idari yapıyı, uygulama ve icra kapasitesini, maliplanlarıvesaireyibirkezdahasunmanızgerekir.Müzakereleritamamlayanülkelerindeaynımodelitakipettiklerinidüşünüyorum,sözkonusubilgilerçokfazladeğişmiyor.

YANIT 1.2, J. DUSIK:Bizimkatılımtarihiiçinreferansımızaldığımızgün1Ocak2003idi,ilk6ülkedenoluşangrupiçindebutarihaynıydı.Yaniherşeybutarihebağlıydı,ancakişlerbelirlibirtarihekadaryürüyor.Yaniasılkatılımtarihifarklıolsabile,geçişdönemiiçin,asılkatılımdansonrabeşsenedenmeyecekmesela,buyılınsonunakadardenecek.Ekbilgisunmayapısınınnasılişlediğiileilgiliolarakiseherşeydenönce,tümdirektifleri sıraladığınız bir durum raporu sunarsınız, bunları nasıl uygulayacağınızısöylersinizveherhangibirgeçişdönemine ihtiyaçduyupduymadığınızıbelirtirsiniz.Komisyondatemelolarakbirdizisorununvesunulanbilgilerinanalizininyeraldığıilk



ortakgörüşraporunusunar,buradaayrıcaÇekCumhuriyeti'ninörneğinfinansmanınasıl sağlayacağını açıklamasını istediği bir dizi soru sorar. Sonra ek bilgilerde busorulara cevap verilir ve her şey açıklığa kavuşup, fasıl kapanana kadar bu işlemlertekrar tekrar yapılır. Ara hedeflerle ilgili olan üçüncü soruya gelince, bahsettiğimfinansman stratejilerimizdedahauzunvedahakısageçişdönemlerineyönelikçeşitlialternatiflerimizvardı.Arahedeflerleilgilitartışmamüzakerelerinçokgeçbiraşamasındayapılmıştır.ÜçüncüDirektifiçinbelirlibirtarihekadarbirgeçişdönemiolabileceğiyadaolacağıyönündekibirprensipanlaşmasınınyapılmasısonaşamadaolmuştur.Ayrıca,müzakerelerindaha ileri bir aşamasında gerçekleştirilebilecekolan, sürecin izlenmesiçalışmasınınnasılyapılandırılacağıkonusudatartışılmıştır.

YANIT 1.3, D. KALJARIKOVÁ:Verilen bu iki yanıtı tamamlayıcı nitelikte bir şeysöylemekistiyorum.Dündebahsettiğimgibi,Türkiyeilemüzakerelerdesadecebirtaneyeni unsur olacak. Komisyon belirli direktifler için kıyaslama açısından bazı nirenginoktaları belirleyecektir ve bu noktalar müzakere çerçevesinde tamamlanacaktır vebunlartaramasürecindevemüzakeresürecindegözdengeçirilebilir.

SORU 2, Evren SAPMAZ VERAL, Çevre ve Orman Bakanlığı: Benim Polonya,Çek Cumhuriyeti ve Bulgaristan’ın çevresel bilgi veri tabanlarıyla ilgili sistemlerineilişkin bir sorum olacak. Sabahki sunumda da belirtilmişti, Komisyon'a karşı bugeçişdönemlerindeiknaediciolmakiçintutarlıbirbilgisağlamakgerekiyor,bilginintutarlıolmasıgerekiyordahadoğrusuvebununiçindegüçlübirveritabanıgerekiyorbilgiyleilgili.Yalnızçevresektöründesadeceçevrebakanlıklarıdeğil,diğerilgilikurum,kuruluşlardavarvebunlarınarasındagüçlübirkoordinasyonundasağlanmasıgerekiyorvebuveritabanınabukurum,kuruluşlartarafındandabilgininaktarılmasıgerekiyor.Bununlailgiliülkelerdekisistemnasılkuruldu,nasılişliyor?Bununlailgilibilgialabilirmiyim?

YANIT 2.1, J. JENDROŚKA: Dahaöncedesöylediğimgibi,tümbuveritabanlarınaulaşmaktasorunlaryaşadık.Sorunyasalbirsorundeğildi,maliyapıdankaynaklanıyordu.Sizinsorunuzgenelanlamdakurumsalçerçeveileilgili.Bizimkanunumuzdayaklaşık3-4yılboyunca,belkidahauzunbirsüredir,ÇevreKorumaiçinmerkezibirkurumolanÇevreMüfettişliği'nin, çevre izleme sisteminden sorumluolmasını öngörenbirhükümyeralmıştır.Sözkonusuizlemesistemi,geneldeelektronikbirşekildeişleyenbirdizibirbirinebağlıveritabanındanoluşanbirsistemdir.Çevreileilgiliherhangibirveriyesahipolantümkamukuruluşları,tümhükümetkurumlarıellerindekibuverileribedavaolarakbu sistemesunmayayasal açıdanyükümlüdürlerveyasal açıdanolayabakacakolursakbuiyiişliyor.Ancakasılsorunyeterliizlemekapasitenizinvegüvenilirbilgiakışınıteminedecekistasyonlarınızınveşirketlerinkendikendilerineraporetmevekayıttutmayükümlülüklerininolmasıvetümbunlarıbirarayagetirecekbirsisteminolması gerekliliğidir. Biz bunu başaramadık. Meselelerden biri de Avrupa KirleticiEmisyon Kaydı (European Pollutant Emmision Registration EPER) idi. Bu sistemegirmeyeyönelikhazırlıklarımızıciddianlamdageciktirdikvebugüvenebileceğimizenönemliverikaynaklarındanbirisi,amamaliyetiçokyüksek.

YANIT 2.2, S. DOBREVA: İlginçbir soru ve sorununcevabıBulgaristan açısındankolaydeğil.ÜlkemizdeYöneticiÇevreAjansı,çevreninbütünbileşenlerivefaktörleridahilolmaküzereçevrenindurumuhakkındakibilgilerintoplanmasıveişlenmesindensorumludur. Ancak atık gibi belirli konularla ilgili olarak önemli bilgileri kendimiztoplamıyoruz,çünkübukonuülkeiçindekiUlusalİstatistikEnstitüsüadındakibaşkabirkurumabağlı.Sanıyorumkikurumlararasındakikoordinasyonla ilgili yaptığınızgönderme düzgün bilginin toplanması, bunun zamanında sunulması açısındangerçekten önemli. Ayrıca yayınlanan ya da herkesin çevre hakkında bilgiye erişimhakkıolduğundantümvatandaşlartarafındanulaşılabilenfarklısistemlerdesaklanacak



gerekliözetlerinhazırlanmasıaçısındandabusondereceönemli.Diğertaraftan,bendeazöncesöylenenleregöndermedebulunmakistiyorum;farklıveriakışlarınısistematikhale getirmeye yönelik Avrupa düzeyindeki girişimler. Bazı açılardan, örneğin suyunizlenmesinde oldukça ilerideyiz, ancak hava kirliliğinin izlenmesi gibi diğer bazıkonulardaprogramınoldukçagerisindeyiz.Hâlâüzerindeçalışılmasıgerekenkonularvar.

YANIT 2.3, J. DUSIK: Elimizde çevreyle ilgili çok fazla veri vardı ama bunlardansadece bazıları faydalıydı. 1990’ların başlarında hem çevrenin durumu, hem dekirliliğe yönelik oluşturulmuş oldukça fazla raporlama ve veri toplama sistemlerimizmevcuttu. Şirketlerin kirlilik hakkında rapor bildirmeleri yönünde yükümlülüklerivar.ÇevreBakanlığı yadaHidrolojikÖlçümEnstitüsü ile İstatistikOfisi tarafındanbirlikteyapılmışolankapsamlıbirdurumizlemesistemivar.Heryıl çevrehakkındakalınbiristatistikkitabıyayınlanıyor.Buradapekçokbilgivar,ancakbunlarıAB’denkaynaklananyükümlülüklerleilişkilendirmekbazengüçoluyor.TümbubilgilerinnasılMetabilgisine ilişkilendirilebileceği ile ilgili2yada3 taneeşleştirmeprojemizvardıveşuandabunlarınoldukçaiyigittiğinidüşünüyorum.Bilgiyitemelalanbircoğrafibilgisistemimizvarvemüzakerelersırasındada,yineçokönemlibirgörevolan,IPPCtesislerininveritabanınıoluşturduk.Hatırlatmakistediğimbirşeydeşu;muhtemelenTürkiye’nin AB’ye girmesinden önce, çevre ile ilgili verilerin toplanması ve değiştokuşunayönelikbirsistemolanInspireadındakiyenivekapsamlıbirAvrupasistemibenimsenmişolacak.Çeşitliverikategorilerininyavaşyavaşuygulanmasısözkonusu,onedenlebusizibelirlibirmevcutveridizisinesahipolmayadahadateşvikedecektir.

SORU 3, Arzu ÖZBAY, Devlet Planlama Teşkilatı: Bildiğiniz gibi bütün bu işleriyaparkenhazırladığımızstratejikağıtlarıveuygulamaplanlarıbirtakımverileredayalı;ancak ekonomik olarak bunların bize getireceği yükleri hesaplayabiliyoruz ve sınırlıverinedeniyledeçokdeğişenoranlarda,farklısayılarkarşımızaçıkabiliyor.Ülkelerburakamlarısunarken,bufarklılığıyüksekyadadüşüksunmanınülkeleregetirdiğifaydayadazarar,yadaKomisyon'lamüzakerelerdebununnasılkarşınızaçıktığıkonusundabirdeğerlendirmeyaparmısınız?

YANIT 3.1, S. DOBREVA: Bence bu çok zor bir soru. Komisyon'un, sunduğunuzbilgileri değerlendirebilecek uzmanları var. Verdiğiniz bilgilere güveniyoruz, ancakteknikuzmanlarınbunlarıyüksekbulmasıdurumunda,bunutartışırızvedoğrusayılarüzerindebirfikirbirliğisağlamayaçalışırız.

YANIT 3.2, J. DUSIK: Ben de bir şey ekleyebilirim. Bazen belirli bir teknik bilgiverdiğinizde, aynı zamanda söz konusu bilginin belirlenmesinde kullandığınızmetodolojiyidesunmanızgerekir.Farklıkaynaklardan,farklıbilgidizilerinizvarsa,ozamanfarklımetodolojilerdesözkonusuolabilir.Komisyonyadabaşkabirkurumadeğerlendirme için metodolojiyi verirsiniz, onlar da başka bir metodolojiyi talepedebilirler.

YANIT 3.3, D. KALJARIKOVÁ: AvrupaÇevreAjansı da veri toplayıp,Komisyon’abazıverilersunuyor.Türkiyedebunaüye.OECD’yesunduğunuzverilerdebilgiiçinkullanılabilir.

YANIT 3.4, J. JENDROŚKA: İki kısa yorumda bulunacağım. İlk olarak; farklınedenlerle,farklıyükümlülükleraltında,farklıkurumlarasunulanbirdiziverimevcut.Farklı amaçlarla hazırlanmış olan, farklı kaynaklardan alınan aynı bilgiler arasındakiuyumkontroledilebilir.İkinciolarak;eşleştirmeprojelerinikabulederekülkenizdefarklı



projeler yapan yüzlerce uzmanla tanışıyorsunuz. Aynı zamanda ülkenizdeki sisteminnasıl işlediğini bilen bir sürü insan oluyor ve bunlar sizin dışınızda olan insanlar.Komisyonun,verileringüvenilirolupolmadığıylailgiliherhangibirşüphesiolduğunda,güvenebileceğibiruzmanlıkhavuzuvar.BizPolonya’dabunabenzerbirdurumyaşadık;yeterli bir metodolojik yaklaşıma pek dayanmayan bir takım veriler sunmuştuk veeşleştirme projelerinin birinde çalışan ve söz konusu alandaki kapasitemizi tamıtamınabilenuzmanlardanbazıları,okadarkesinverilerüretemeyeceğimizibiliyordu.Onedenlebuverilerehiçsahipolmamanız,sadece,“bilmiyoruz,metodolojimizyok,bunlarıntoplamayayönelikyeterliaracımızyok”demek,çokkesinverilervarmışgibidavranmaktandahaiyi.

SORU 4, Sedat SEVERCAN,Türkiye Atom Enerjisi Kurumu:BiliyorsunuznükleergüvenlikveradyasyonakarşıçevreveinsansahalarınınkorunmasıüzerineAB'ninbirtakımdüzenlemelerivar.Bunlarlailgiliolarakmüzakereleresnasındanegibizorluklarlakarşılaştınızvenasılüstesindengeldiniz?Uygulamasıvegeçişperiyodu istedinizmi?Bununhakkındamalumatistiyorum.

S. STEC: Bunun sorun olduğu iki ülke vardı: Bulgaristan ve Çek Cumhuriyeti.Bulgaristan’labaşlayabiliriz.Evet,SlavitzaDobreva.

YANIT 4.1, S. DOBREVA:Öncelikle,nükleersantrallerçerçevesindenükleergüvenlikkonusundaherhangibirABmevzuatıyok.Bizbukonudaki4faslıplanlanandanöncekapattık.Bukonununbağlıolduğuenerjisektörüüzerineuzmandeğilim.AncakBulgartarafından siyasi bir taahhüt alınmıştı. Kozloduy Nükleer Santrali’nin 4 birimininfaaliyetinesonverilecekti.Bunlardanikitanesigeçenyılınsonundaişletmedenalındı,diğer ikisinin ise 2006 yılının sonunda faaliyetlerine son verilecek. Bu çok büyükbir siyasimeseleydi.AB’ninbukonudaçok sıkıgereklilikleri yok.Bunuülke içindesavunmakçokgüç,ancakbunükleerenerji santrallerininfaaliyetlerinesonverilmesigenelbirABpolitikası.

YANIT 4.2, J. DUSIK: Bizimzamanımızdabukonuçevre faslıkapsamındaydıamaartık değil. Buradaki mevzuat o kadar sıkı değil. Esas olarak halkı radyasyondankorumayı amaçlıyor. Biz bu konuda güçlük çekmedik. Uzmanlarımız, UluslararasıAtomEnerjisiKurumustandartlarınıtakipettiler.Karşılaştığımıztekgüçlük,TemelinNükleer Enerji Santralimizin Avusturya ile olan siyasi bağlantılarından kaynaklandı,ancakbukonudoğrudanABileilgilideğil,Avusturya’nınozamankisiyasiatmosferiylealakalıydı.Benceteminataltınaalınmasıgereken,bumeseledenziyade,nekadarenerjikaynağınızınolduğudur.

YANIT 4.3, S.DOBREVA: Bir eklemede bulunmak istiyorum; bizim nükleer enerjisantrallerimizde Sovyet tipi nükleer reaktörlerimiz vardı. Bulgaristan ikinci nükleerenerji santralinin yapımına başladı, bu da AB’nin güvenli nükleer santrallere karşıolmadığınıgösteriyor.Bununlailgiliherhangibirsiyasibaskıyok.İhalesürecibaşladıvebelkidebuseferbaşkabirtipkullanılacak.EğerbuFransaolursa,AB’ninsöyleyecekbirsözüolmaz.

YANIT 4.4, D. KALJARIKOVÁ:Nükleerenerjisantrallerininyapılmasıüyedevletlertarafındantakipedilenhassasbirkonu.Çevreseletkideğerlendirmesiyapılmalı.Nükleerenerji santralinin yapılmasındaki gerekliliklerden bir tanesi sınır ötesi istişaredir. Bukonudabilgialmakisteyenpekçoküyedevletvar.

SORU 5, Ayşegül SABUKTAY, Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi: Yapılansunuşlardananladığımızkadarıylaensorunlualanlarındanbirisifinansalanındaortayaçıkacak, yani yasal süreçlerin uygulamaya konması sürecinin, finansmanında ortayaçıkacak.Türkiye’ninkoşullarınıdikkatealdığımızda,ikikrizgeçirmiş,ekonomikaçıdan



ciddi yoksulluk sınırındayaşayanbirnüfusuolanbirülke.Bualtyapı yatırımlarınınfinansınınmevcut kullanıcılara yansıtılmasınınnasıl sorunlara yol açabileceği sorusuaklıma geldi ve örneğin altyapı yatırımlarının finansının, kullanıcıların tükettiği sufiyatlarınaciddibiçimdeyansıyıpyansımadığınıöğrenmekistiyorum.

YANIT 5.1, J. DUSIK: Mevzuatın uygulanmasına yönelik olarak yalnızca belirli birkapasiteninolduğuyönündekiargümanoldukçailgilibudurumda;bunedenlegeçişdönemlerialınıyor.İnsanlarınekmaliyetlerikarşılamayahazırolmadıklarınıgöstermeksuretiylegeçişdönemitaleplerindebulunabilirsiniz.ABfonlarıyadadiğeruluslararasıfonlarıtalepedin.Maliyetiinsanlarayüklemekmecburideğil.SuÇerçeveDirektifindebir tavsiye yer alır; kirlilik ücretlerinin tüketici ya da üretici tarafından ödenmesiniöneren bir ilke vardır. Ancak tabii ki, gerçeklerle yüzleşmeli ve insanlara ne kadaryüklenebileceğiniziplanlamalısınızvekarşılanamayacakolanlariçindebirtakımgeçişdönemlerineihtiyaçduyarsınız.

YANIT 5.2, J. JENDROŚKA: Bu siyasi temelli ilke her finansmanın altında yatar.Kirletenleriçincezalarıhesaplamayönteminizönemlidir.BuradakomisyonunTebliğiyer alır. Uyum fonu bu açıdan bir örnekti. Komisyon, bunun nasıl hesaplanacağınıgösterenbirdizikılavuzilkesunmuştur.Mevcutgelirlerinbelirlenmesivs.içinbirtakımyöntemlervardır.Buanlamda,bununnasılhesaplanacağıileilgilibirtakımkılavuzlarsunanbirikincilmevzuatdamevcuttur.

YANIT 5.3, S. DOBREVA: Her bir spesifik direktifle belirlenmiş olan son tarihlereuymak için, genelde mali konulardan dolayı geçiş dönemi talebinde bulunursunuz.Yapılmasıgerekentümyatırımlarıkapsayanbiruygulamaplanıhazırlamalısınız.İnsanlartarafından ödenecek ücretlere bunun nasıl yansıyacağı, Avrupa Çevre Mevzuatı'nınilkelerinin kullanılmasıyla belirlenir ve söz konusu ilke, kirleten öder ilkesidir. SuÇerçeveDirektifi'ndesuücretinin,gerekenkaliteninsağlanması için ihtiyaçduyulantüm gerekli fonları içermesi gerektiği belirtilmiştir. Atık yönetiminde, devletin vebelediyelerin düzenli depolama sahaları inşa edebilmelerini sağlamak için ödememizgerekenvergilervardır.Ambalajdirektifindeise,belirlikuruluşlar,bukuruluşlaraüyeolanşirketleriçin,gereklihedefleriyakalayabilmeleriamacıylafiyatlarıbelirleyebilir.

YANIT 5.4, S. STEC: Su Çerçeve Direktifi kapsamındaki kirleten öder ilkesininaltında yatan pratik neden hakkında kısa bir yorumda bulunmak istiyorum. Başlıcailke, sübvansiyonlardan mümkün olduğunca kaçınmaktır, çünkü bu aşırı tüketimiarttırır.Gerçekçibirücretlendirmesisteminizolduğutakdirde,insanlardahamantıklışekildedavranabilir;ancakbu,paranızyoksasuyunuzdayokanlamınagelmiyor.Busadece, sübvansiyon sağlamayönteminizi su tüketimi için genelbir sübvansiyondan,su alamayanlara yönelik bireysel bir sübvansiyona kaydırmanız anlamına geliyor.Kullandığınız suyuödeyecekyeterliparanızınolması içinbir çeşitdevlet yardımınınolmasıgerek.

SORU 6, Teoman SANALAN,Çevre ve Orman Bakanlığı: Dendiki,bugünekadaryapılan müzakerelerde diğer ülkelerin edindiği deneyimlerden Türkiye yararlanacakvedahaşanslıbir şekildemüzakerelerebaşlayabilecek.Bendehatırlatmakistiyorum,diğer ülkelerle müzakerelerden Komisyon da oldukça deneyim kazandı, dolayısıylakarşımızdadahadeneyimlimüzakerecilervar.ÇeşitliülkelerdeçevrebakanlıklarındaABçalışmalarındandolayıgerçekleşenpersonelartışlarıveönemartışlarınadeğinildi,ancakgenelbütçedekipayartışıyadaçevrebakanlıklarınaverilenpayveABçalışmalarındandolayıbunlardakideğişikliğedeğinilmedi.Benbukonudabilgiedinmekistiyorum.

YANIT 6.1, J. DUSIK: Bu konuda herhangi bir değişiklik yapılmışsa, o da azalmayönündeolmuştur.Bakanlığınbütçesindeherhangibirartışolmadı.Diğerbakanlıklarlakıyaslandığındadüzeyleraynıkaldı.



YANIT 6.2, S. DOBREVA: Bakanlığın genel bütçesi arttı ama diğer bakanlıklarınbütçelerideaynıorandaarttı.MaliyeBakanlığıbukonudaçokkatı.MaliyeBakanlığıilesorunlaryaşadık.Bizimkendiulusalfonumuzolduğuiçinvebazıvergilerdoğrudanbizeödendiğiiçin,bizimdevletbütçesindenparatalepetmememizgerektiğinidüşündüler.Ancak, sizin ülkenizde de olduğu gibi, personelin istihdamı devlet bütçesindenkarşılanacak.

S. STEC: Teşekkürederim.Panelistlerikapanışkonuşmalarınıyapmayadavetetmekistiyorum. Ayrıca organizasyondan sorumlu olanlardan, Dışişleri Bakanlığı ile ÇevreBakanlığı'ndanvediğerbakanlıklardangelenlerindekapanışkonuşmalarınıalabiliriz.Bayanlar ve Komisyon önce gelir, o nedenle Dagmar Kaljariková’yla başlayabiliriz.Buyurun.

D. KALJARIKOVÁ: Sadeceadaylarındeğil,aynızamandaüyelerindebudeneyimlerdenfaydalandığı yönündeki yoruma katılıyorum. Komisyon da çok şey öğreniyor, busürecinadaylarınlehineiyileştirilmesiyönünde.Müzakerelerçokilginçolacakvekatkısağlayacak.HemüyedevletlerhemdeTürkiye için faydalıolacakbirgörüşbirliğinevarmayaçalışacağız.

S. DOBREVA: Deneyimleripaylaşmakaçısındanmükemmelbirfırsattı.Ekimayındamüzakerelere başlıyorsunuz. Yeterli zamanınızın olacağını düşünmeyin, çünkü aslayeterlizamanınızolmayacak.Tümgereklibilgilerin,yapılarınvesaireninhazırlanmasıiçin zaman sınırlı olacak. Diğer taraftan, müzakere sürecine yönelik hazırlıklarınızımümkünolduğukadarhızlıbirşekildeyapmanızıtavsiyeederim.

J. JENDROŚKA: Katılım ve müzakereler bir son değil, sadece bir aşama. Buradasonraki aşamalara odaklanmadık ve sadece katılım hakkında konuştuk. Uygulamayaöncelik verilmeli. Çevre mevzuatının yetkin makamlar tarafından uygulanmasıkonusundadikkatliolun.Sadeceçevrebakanlığınınpersonelineodaklanmayın.Yetkinkurumlardakiinsanlardabelirligörevleriçineğitilmelidir.BizIPPCileilgiliolarakbazıhatalaryaptık.Bugörevidahadüşükdüzeydekibirilçeyönetimineverdik;onedenledeeğitimiçinçokfazlazamanveparaharcamakzorundakaldık.Sorumlulukları,gerekenmakamlara vermelisiniz. Eğitim ve finansmanın yapısının belirlenmesinde dikkatliolun.

J.DUSIK: Teşekkür ederim.Son sözlerimi söylemedenönce3 tane stratejiözelliğinihatırlatmak istiyorum.Birincisi;ÇED, IPPCgibiçeşitliprosedürlereuyumüzerindedüşünmeniz,bunlarımevcutkararalmasistemlerinenasıl ilişkilendireceğinizönemli.Bunu, mevzuat taslağını hazırlamadan önce yapmalısınız. İkincisi; hükümetiniz,ulaştırmaveenerjigibibakanlıklartarafındanbenimsenendiğerkanuntekliflerinivestratejileri de izlemelisiniz. Bazı sorunların erken aşamalarda belirlenmesinde onlarlaişbirliğiiçindeolmalısınız.Üçüncüsüde;sontarihleradınıverdiğimizözelbirmeselemizvar.Bunlar,direktiflerdebelirtilen,eskiveyenitesisleribirbirindenayırantarihlerdir.Butarihlersizegöredeğişmez.IPPC’ninyenibirtesisivarsa,busizinkatılımtarihinizdenitibarendeğil,1999yılından itibarenyeniolabilir.Busontarihler sabittir; sizonlaragöre hareket etmek durumundasınız. Çevre korumanızı Brüksel için olduğu kadarkendiniziçindeyaptığınızısöyleyereksözlerimesonvermekistiyorum.Birliğegirsenizde,girmesenizde,hâlâçevrekorumapolitikalarınızvarveçevreniniyileştirilmesiiçinAB’dengelenbaskıyıkullanabilirsiniz.Buherhalükardaiyisonuçlarverecektir.

S. STEC: Panelistlere bir kez daha teşekkür ediyoruz. Komisyonun sizin dostunuzolduğu defalarca tekrarlandı. Üye olmalarından sonra bile, ülkeler Komisyon içinböylebirduygubeslemiyor.AncakKomisyon,AvrupaprojesininAvrupaçapındadahiuygulanmasını teminetmekzorunda.Zorbirgörevivar.Sizdeonlarlaçalışacaksınızvebirliğegirdiktensonrabileişinaslabitmeyeceğinigöreceksiniz.ŞimdisözüProfesör



Sarıkaya’yaveRECTürkiyeOfisi'ndenSibelHanımabırakmakistiyorum.Biziburadabir araya getirdiği için RECTürkiye Ofisi'ne teşekkür etmek istiyorum. GüneydoğuAvrupa’daolduğugibi,bubirbaşlangıçolacak.Su,atık, IPPC,ÇEDdirektiflerigibibelirlidirektiflerüzerinepekçokçalıştaydüzenledikveaynıçalışmayıburadaTürkiye’de,Türkortaklarlayapmakisteriz.ŞimdisözüProf.Sarıkaya’yabırakıyorum.

Prof. Dr. Hasan Zuhuri SARIKAYA,Çevre ve Orman Bakanlığı Müsteşarı:Öncelikle konuk konuşmacılara, misafirlerimize iki günlerini bizle paylaştıkları için,zamanayırdıklarıiçinvetecrübelerinibizeaktardıklarıiçinteşekküretmekistiyorum.AyrıcaAvrupaKomisyon'uveRECTürkiyeOfisi’neböylebirtoplantıyıtertipledikleriiçinteşekkürlerimitekrarsunmakistiyorum.Doğalolarak,önümüzdeoldukçagüçlüvezorbirsüreçvar.Bunuenkolayşekildegeçebilmekiçinbaşkalarınıntecrübelerinikullanmakendoğrusu.Yalnızşöylebiryanlışdayapmamaklâzım.Benüniversitedengeliyorum.Yayınyapmaküniversitelerdeçokönemlidir.

Müzakereler, müzakere süreci vesaire ile meşgul olurken, bu işi uygulayacak kaynakve insan kalmazsa geride, biz kendimizi gereksiz bir egzersizin içinde de bulabiliriz.Obakımdanböylebirhata, böylebir yanılgı daolmaması lâzım.Bunun içinneticeolarakbirtaraftanbirşeyitüketirken,yerkenonuhazmetmekdelâzım.Buişinhazmıbenceyönetmeliklerinvebenzerlerininbunlarıuygulaması.Uyguladıkçabazısorunlarçıkıyorvesorunlarmuhakkakkiülkedenülkeyedeğişikliklergösteriyor.Bizşusonbirsenede15kadaryönetmelikçıkarttık,hergünkapımızdabuyönetmeliklerdenmenfiveyamüspetetkileneninsanlarlauğraşıyoruz.

Bununkolaybirsüreçolmadığınıbilmekbilebenceproblemiyarıyarıyaçözmekolur.Eminimbununüstesindengeleceğiz.Bukapasite var,buyenidedeğilülkemiz için.Ancakdiğerülkelerdeolduğugibi,çevrebirazgündeminhepgerisindekalmışidi,biraziçeridenolanbaskılar,birazdışarıdanolanbaskılarbunugündemdehakettiğiyere,hakettiği seviyeyegetirecekvebubaşarılacak.Belkiburadagündemegeldiveyagelmedi,belkikonularımızbiliyorveyabilmiyor,aslındagüçlübirinsanpotansiyelivarTürkiye’de.20kadarçevremühendisliğibölümüvar,fakatbunlarınçoğuişsiz.Niyeişsiz?Çünküuygulamadazayıfız.Dörtsenelikçevremühendisliğieğitimialmışveşuanişbekleyenönemlisayıdaçevremühendisivar.Hattabirkısmıyükseklisansyapmışarkadaşlarımızvar.BuTürkiye’ninpozitifbiryönü.Çünkübunuüretmek,bunuoluşturmakdabellibirzamanalır.Umarımbunlarınüstesindengeleceğiz.

Sibel SEZER ERALP, REC Türkiye Direktörü:Kapanış konuşmanız için çok teşekkür ederiz. Sizin bu süreçteki Çevre ve OrmanBakanlığıolarakrolünüzgerçektençokbüyükveaslındaürkütücübirrol,çünküçokyapılmasıgerekenişvarveumuyoruzkiBölgeselÇevreMerkeziRECTürkiyeolarakbusüreçtebirliktepekçokçalışmayapabiliriz.

BubizimBölgeselÇevreMerkeziolarakABsürecindeyaptığımızilkbüyüktoplantıydı.BukonuyuÇevreveOrmanBakanlığı’ylabirliktebelirledik,çünkübukonusürecinbaşındaelealınmasıgerekenönceliklikonularınbaşındageliyor.Dolayısıyla,bundansonra da birlikte başka hangi konuların öncelikli olarak tartışılması ve işlenmesigerektiğinekararverdiktensonrabelirlediğimizkonulardaeğitimler,bazenküçükçaplıçalıştaylar,bazendahabüyükkonferanslardüzenlemeyiplanlıyoruz.Bugünküönceliklikonuları da derleyip bunun bir özetini çıkaracağız ve Çevre ve Orman Bakanlığı’ylamasaya oturacağız ki önümüzdeki AB sürecinde ülkemize faydalı eğitimler vermeyedevamedelim.Katılımınıziçinhepinizeçokteşekkürediyorum.



28-29Nisan2005tarihindeABçevremevzuatınınuyumlaştırılmasınayönelikstratejiüzerineAnkara,Türkiye’debirkonferansgerçekleştirilmiştir.Konuhakkındabilgilerinisunmak üzere beş uzman bu konferansa katıldı. Bölgesel Çevre Merkezi’nden DanaCarmenRomanescu,ABçevrehukukuvepolitikalarıhakkındagenelbirdeğerlendirmesundu: Avrupa Komisyonu, Çevre Genel Müdürlüğü’nden Dagmar KaljarikováuyumlaştırmasüreciniyasalvesiyasiaçıdantanıttıvebunuABhukukunuetkilikılmakiçinulusalyasalçerçeve,kuralveprosedürlerinbirbirineuyumluhalegetirilmesiolaraktanımladı.Diğerüçkonuşmacıise(BulgaristanÇevreveSuİşleriBakanlığı’ndanSlavitzaDobreva, Çek Cumhuriyeti Çevre Bakanlığı’ndan Jan Dusík ve Polonya’dan çevrehukukçusu Jerzy Jendrośka) AB çevre hukukuna uyum açısından yakın bir geçmişteçalışmalarını tamamlayan üç ülkenin, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti ve Polonya’nınkatılımsürecinisundular.

SözkonusuüçülkenindeneyimleriışığındauzmanlaruyumlaştırmasürecindeTürkiyetarafındantakipedilebilecekilginçönerilerdebulundular;bunlardanenfaydalısı,çokbasit bir şekilde kendi ülkesinin yaptığı hatalardan ders alınmasını öneren SlavitzaDobreva’nınkiydi. Bu, çok basit bir öneri gibi görünebilir ancak çok etkilidir vegenellikleuygulamadagözardıedilir.

Her üç sunumda da bulunan iki ortak öneri vardı: birincisi iletişimle ilgiliydi veAvrupaKomisyonu’yla,ÜyeDevletlerle(birliğeüyelikhakkındakikararınalınmasınada katılandevletler) vebirliğe katılacakdiğer adaylar yada yakın geçmişteüyeolanülkelerle (onların geçmiş deneyimlerinden ve hatalarından faydalı dersler çıkarmakiçin) sık ve resmi olmayan temaslar sürdürülmesi önerildi. Ayrıca, Komisyon ÇevreGenelMüdürlüğü’ndenSn.DagmarKaljarikova,Komisyon’unbirdüşmanolarakdeğilbirlikteçalışılacakbirdostolarakgörülmesigerektiğinibelirtmiştir.

DiğeröneriesneklikvekendinibuişeadamışkişilerdenoluşangençbirABekibininoluşturulmasıihtiyacıileilgiliydi.Ancakbu,Dr.JerzyJendrośka’nınvurguladığıgibi;“herbakanlığınbirimlerindenenazbirkişininABileilgilikonulardaeğitilmesigerektiği”esasınadayalıolarakABbirimindekapalıbirelitABuzmanlarıgrubuoluşturmaktankaçınılarakgerçekleştirilmelidir.Ayrıca,bağımsızdanışmanlıkkonusundaavukatlarveiktisatçılargibidışteknikuzmanlaradagüvenilmelidir.

Yine iletişimle ilgili olarak, sürece STK ve diğer kurumlar gibi kilit ortakların dahiledilmesi, uzman görüşlerinin alınması ve kamunun dikkatinin çekilmesi açısındanfaydalıolacaktır;ancakdiğertaraftanBulgaruzmantarafındantavsiyeedildiğiüzere,ciddiuzmanlıkgerektirenkonularüzerindesiyasietkiyaratılmasındankaçınmayaözengösterilmelidir.

Sonuç Bildirgesi: Türkiye için Öneriler

AB Çevre Müktesebatının Uyumlaştırılması için Stratejiler

Konferansı28-29 Nisan 2005, Ankara, Türkiye

S O N U Ç B İ L D İ R G E S İ


Önemlibirbaşlangıçnoktası,karşıtlıkiçerenkonularınçözülebilmesiveağırbaskıylayüzleşilebilmesi için AB mevzuatı ve politikalarına iyi bir şekilde hazırlanmaktır:T.C.BaşbakanlıkAvrupaBirliğiGenelSekreterliği’ndenSn.ErolSanertarafındandakaydedildiğigibi,yasalhazırlığınolmayışıaslındaTürkiyeiçinçokzayıfbirnoktadır.Bunundaötesindebirülkenin,(Sn.JanDusiktarafındanvurgulandıgibi)beklenmediksorunlara uyum sağlayabilecek kadar esnek olması gereken “bir stratejiye” gerçektenihtiyacı vardır. Mali kaynakların toplanmasından (Sn. Erol Saner’in belirttiği üzere,örneğin Türkiye’de olduğu gibi, ekonomik güçlükler çeken bazı ülkelerde oldukçapahalı yatırımlara ihtiyaç duyulmasından dolayı çevreye gereken önem verilmediğiiçinbuhususanasorunuteşkiletmektedir)vebirprojehavuzununoluşturulmasındansonraikinciadım,hazırlananyasaldokümanlarınetkiliönlemleredönüştürülmesininbiryolununbulunması,diğerbirdeyişle,uygulamadır.

Bazen geçiş dönemleri, yeni ülkelerin ulusal mevzuatlarını zorlu AB hukukunauyarlamalarıvebununuygulanmasıamacıylamalikaynaklarıbulmalarıiçinbuülkelerezamanverilmesineyönelikgerekliunsurlarolarakgörülmektedir:AncakböylebirsüreuzatımıtalepedenülkelerinKomisyon'unönündesözkonusutaleplerinidestekleyecekgüçlüargümanlarönesürmelerigerektiğiunutulmamalıdır.

Süreç sırasında söz konusu ülkeler tarafından karşılaşılan engeller ortaktır: çevrebakanlıklarının zayıf duruşu ile birlikte genellikle direktiflerin uygulanması içinyetersizfinansmanvebunedenlede verilerin toplanması, yönetmeliklerin çevrilmesivehalkınsürecedahiledilmesikapasitesindegüçlüklerçıkarabilecek insankaynaklarıeksikliği.Birbaşkazayıfnoktaiseyönetiminyerelleştirilmesiveyetkilerinbakanlıkveyerel yönetimler arasındabölünmesidir; her ne kadarBulgar uzmankendi ülkesindeyönetiminyereldüzeyinindahaetkinbirşekildegüçlendirilmesitalebindebulunuyorolsada,belkidesözkonusuülkeninkendineözgüözelliklerindendolayı,ilgilikonulardadahagüçlüyerelyönetimlerinolmasıfaydalıdır;ÇekCumhuriyetivePolonya’daaynıözelliklerzayıflıkolarakgörülmektedir.Onedenle,bukonununelealınmasındaeniyiçözümekararverirkenülkeninidariyapısınadikkatetmekgerekmektedir.

AvrupaKomisyonu’nunÇevreGenelMüdürlüğü’ndengelenuzmantarafındanyapılansunumda,incelenenüçülkenindeneyimlerindençıkarılanbirtakımönemlitavsiyelerönesürülmüştür.ÖrneğinbirABplatformununveçevreplatformununoluşturulması;ÜyeDevletlerarasındakiiletişime,çevreveilgilisektörlereyönelikyatırımstratejisininoluşturulmasına ve ülkelere yapılan mali yardımın etkin bir şekilde kullanılmasınayardımcı olabilir. Uyumlaştırma sürecinin getireceği güçlüklerle yüzleşebilecek kadargüçlüolmakamacıyladahaetkinbirkapasiteoluşturmaçalışmasınınçevrebakanlıklarıilebölgeselveyerelyönetimlertarafındanortakgerçekleştirilmesibeklenmektedir.

S O N U Ç B İ L D İ R G E S İ


AB ÇEVRE MÜKTESEBATININ UYUMLAŞTIRILMASI İÇİN STRATEJİLER – TÜRKİYE’Yİ NELER BEKLİYOR?

28-29 Nisan 2005, ANKARA

1. GÜN:

AÇILIŞ OTURUMU

10:00 - 10:45 Açılış Konuşması Prof. Dr. Hasan Z. Sarıkaya,ÇevreveOrmanBakanlığıMüsteşarı

Gürdoğar Sarıgül,AvrupaKomisyonuTürkiyeDelegasyonu,ÇevreveSürdürülebilirKalkınmaSektörYöneticisi

Dr. Sibel Sezer Eralp,RECTürkiyeDirektörü

10:30-11:00 Toplantı Hedefleri ve Kapsamı Stephen Stec,RECMerkezOfisi,ÇevreHukukuProgramıYöneticisi

RECTürkiyeKapasiteGeliştirmeProgramıFaaliyetleri Deniz Gümüşel,RECTürkiye,KapasiteGeliştirmeProgramı,ProjeYöneticisi

OTURUM I: TÜRKİYE VE AVRUPA BİRLİĞİ UYUM SÜRECİOturum Başkanı: Dr. Sibel Sezer Eralp

11:00 - 11:15 Türkiye – AB İlişkileri ve Ulusal Mevzuat Reformları Mithat Rende, DışişleriBakanlığıEnerji,SuveÇevreİşleriGenelMüdürlüğüGenelMüdür

Yardımcısı

11:15 - 11:45 Kahve Arası

11:45 - 12:30 Avrupa Birliğine Uyum Sürecinde Çevre ve Orman Bakanlığı’nca Yapılan Çalışmalar Evren Sapmaz Veral, ÇevreveOrmanBakanlığı,DışilişkilerveABDairesiBaşkanlığı,Çevreve

OrmanUzmanı

12:30 - 12:45 Tartışma

12:45 - 14:15 Öğlen yemeği

OTURUM II: ÇEVRE ALANINDA AVRUPA BİRLİĞİ UYUM SÜRECİ

14:15 - 15:00 AB Uyum Sürecine Genel Bir Bakış Dagmar Kaljariková, AvrupaKomisyonu,ÇevreGenelMüdürlüğü,TürkiyeMasasıSorumlusu

15:00 - 15:45 Türkiye’nin AB Uyum Süreci Gürdoğar Sarıgül, AvrupaKomisyonuTürkiyeDelegasyonu,ÇevreveSürdürülebilirKalkınma

SektörYöneticisi

15:45 - 16:30 AB Çevre Müktesebatına Uyum Dana Carmen Romanescu, RECMerkezOfisi,ÇevreHukukuProgramı,ProjeYöneticisi

16:30 - 17:00 Tartışma

18:00 - 20-00 Çevre ve Orman Bakanlığı Resepsiyonu – Dedeman Oteli

EK 1: KONFERANS GÜNDEMİ


AB ÇEVRE MÜKTESEBATININ UYUMLAŞTIRILMASI İÇİN STRATEJİLER – TÜRKİYE’Yİ NELER BEKLİYOR?

28-29 Nisan 2005, ANKARA

2. GÜN:

OTURUM III: AB’YE YENİ ÜYE ÜLKELERİN ÇEVRE ALANINDA UYUM SÜRECİ DENEYİMLERİ

Oturum Başkanı: Stephen Stec, RECMerkezOfisi

09:00 - 10:30 Çek Cumhuriyeti’nin Uyum Süreci Deneyimleri Jan Dusik, ÇekCumhuriyetiÇevreBakanlığı,ABEntegrasyonuDairesiBaşkanı

10:30-10: 45 Tartışma


11:00 - 11:45 Polonya’nın Uyum Süreci Deneyimleri Dr. Jerzy Jendrośka, JendrośkaJerzmanskiÇevreHukukçuları,Polonya,Hukukçu

11:45 - 12:00 Tartışma

12:00 - 13:30 Öğlen Yemeği

13:30 - 14:15 Bulgaristan’ın Uyum Süreci Tecrübeleri Slavitza Dobreva, BulgaristanÇevreveSuBakanlığı,ABEntegrasyonuDairesiBaşkanı

14:15 - 14:30 Tartışma

OTURUM IV: PANEL: ÇEVRE ALANINDA AB UYUM SÜRECİNE STRATEJİK YAKLAŞIM

14:30 - 15:30 Panel Başkanı: Stephen Stec , RECMerkezOfisi

Panel Katılımcıları:

Erol Saner, T.C.BaşbakanlıkAvrupaBirliğiGenelSekreterliği

Gürdoğar Sarıgül, AvrupaKomisyonuTürkiyeDelegasyonu,ÇevreveSürdürülebilirKalkınmaSektörYöneticisi

Dagmar Kaljariková, AvrupaKomisyonu,ÇevreGenelMüdürlüğü,TürkiyeSorumlusu

Slavitza Dobreva, BulgaristanÇevreveSuBakanlığı,ABEntegrasyonuDairesiBaşkanı

Jan Dusik, ÇekCumhuriyetiÇevreBakanlığı,ABEntegrasyonuDairesiBaşkanı

Dr. Jerzy Jendrośka,JendrośkaJerzmanskiÇevreHukukçuları,Polonya,Hukukçu


16:30 - 17:30 Değerlendirme ve Kapanış: Türkiye’de AB Çevre Müktesebatının Uyumlaştırılması için Stratejiler

Prof. Dr. Hasan Z. Sarıkaya, ÇevreveOrmanBakanlığıMüsteşarı

Dr. Sibel Sezer Eralp, RECTürkiyeDirektörü

NOT: ToplantısunumlarınıntümüneRECTürkiyewebsitesindenulaşılabilir.


EK 2: TOPLANTI KATILIMCILARI

Sivil Toplum Kuruluşu Temsilcileri

Sedat Severcan Atom Enerjisi kurumu

Nurşen Numanoğlu Avrupa Birliği Genel Sekreterliği

Erol SanerAvrupa Birliği Genel Sekreterliği

Burcu AltınorduAvrupa Birliği Genel Sekreterliği

Gülran DurukanBayındırlık ve İskan Bakanlığı

İlkem İ. GülÇevre ve Orman Bakanlığı

Müjgan KuntÇevre ve Orman Bakanlığı

Sedat KadıoğluÇevre ve Orman Bakanlığı

Evren Sapmaz VeralÇevre ve Orman Bakanlığı

Hasan SarıkayaÇevre ve Orman Bakanlığı

Zeynep ErbenÇevre ve Orman Bakanlığı

Rezzan KatırcıoğluÇevre ve Orman Bakanlığı

Veysel AslanÇevre ve Orman Bakanlığı

Cem Ferda TunçerÇevre ve Orman Bakanlığı

Şenol KaderÇevre ve Orman Bakanlığı

Beyza ÖzcanÇevre ve Orman Bakanlığı

Sadullah Sinanoglu Çevre ve Orman Bakanlığı

Erdal ŞallıÇevre ve Orman Bakanlığı

Mustafa SoyluÇevre ve Orman Bakanlığı

Hakan BaykalÇevre ve Orman Bakanlığı

Sevgi SafakÇevre ve Orman Bakanlığı

Hanife Kutlu ErdemliÇevre ve Orman Bakanlığı

Erdal ÖzüdoğruÇevre ve Orman Bakanlığı

Şule AtamanÇevre ve Orman Bakanlığı

Nihan SümerÇevre ve Orman Bakanlığı

Sibel ÖzsayınÇevre ve Orman Bakanlığı

Teoman SanalanÇevre ve Orman Bakanlığı

Hale ErtorunÇevre ve Orman Bakanlığı

Zakir TuranÇevre ve Orman Bakanlığı

Gevher KuranelDenizcilik Müsteşarlığı

Hayrettin BeyhanDenizcilik Müsteşarlığı

Hayrettin BeyhanDenizcilik Müsteşarlığı

Ali CanDevlet İstatistik Enstitüsü

Tarkan ErenDevlet İstatistik Enstitüsü

Özgül YükselDevlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı

Arzu ÖzbayDevlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı

Şule ÖzkayaDışişleri Bakanlığı

Ayhan KandemirEnerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

Handan DönmezEnerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

Cengiz ÇelebiEnerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

Mustafa KayaEnerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

Savaş KüçükEnerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

Hayati ÇetinEnerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

Süleyman Mümin BulutEnerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

Nuray GeyikEnerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

Sibel Berrin GüçlüEti Maden İşleri Genel Müdürlüğü

Melek E. AltınokluEti Maden İşleri Genel Müdürlüğü

Kadriye AdayGAP İdaresi Başkanlığı

Oktay ÇakırlarGenel Kurmay Başkanlığı

Halim Vural UzunHazine Müsteşarlığı

Ganime Güzelİller Bankası

A. Turan Söylemezİller Bankası

Serap ÇatalpınarKarayolları Genel Müdürlüğü

Gaye TurgutKüçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı

İbrahim Belen Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı

Ali AycıKüçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı


Cihangir CihangiroğluKültür ve Turizm Bakanlığı

Ebru TurhanKültür ve Turizm Bakanlığı

Alev YılmazKültür ve Turizm Bakanlığı

Betül IşıkKültür ve Turizm Bakanlığı

Murat DemircinMaden Tetkik Arama Genel Müdürlüğü

Ziya YediyıldızMilli Eğitim Bakanlığı

Beyhan SazerMilli Eğitim Bakanlığı

Özlem DurmuşMilli Prodüktivite Merkezi

Selin AkyolMilli Prodüktivite Merkezi

Nergiz Dicle YılmazMilli Prodüktivite Merkezi

Tuğba AltınışıkMilli Prodüktivite Merkezi

Levent KeskinÖzel Çevre Koruma Kurumu

Ümit TuranÖzel Çevre Koruma Kurumu

Erol BiçkiciSağlık Bakanlığı

Yüksel SöylerizSağlık Bakanlığı

Ayse Esin BaşkanSahil Güvenlik Komutanlığı

Fusun Gencer Sahil Güvenlik Komutanlığı

Muhittin YıldırımSanayi ve Ticaret Bakanlığı

Esma Meriç Meriçli TaşanSanayi ve Ticaret Bakanlığı

Hakan ÖzbaranSayıştay Başkanlığı

Ömer Faruk MutluTarım ve Köyişleri Bakanlığı

Elvan TuralToplu Konut İdaresi Başkanlığı

Ayşegül SabuktayTürkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü

Ertuğrul DemirciUlaştırma Bakanlığı

Uluslararası Kuruluşlar ve Projeler

Elif Ceyda TorcuAvrupa Komisyonu Türkiye Delegasyonu

Ali BekinJapon Uluslararası İşbirliği Ajansı - JICA Türkiye Ofisi

Tülin YücelAlman Kalkınma Bankası - KfW Ankara Ofisi

Gülün EgeliAC-IMPEL Ağı ile Çevre Mevzuatının Uygulanması ve Yürütülmesinde Kapasitenin Geliştirilmesi Projesi


Konuşmacılar (Konuşma sırasına göre)

Prof. Dr. Hasan Z. SarıkayaÇevre ve Orman Bakanlığı Müsteşarı

Gürdoğar SarıgülAvrupa Komisyonu Türkiye Delegasyonu, Çevre ve Sürdürülebilir Kalkınma Sektör Yöneticisi

Dr. Sibel Sezer EralpBölgesel Çevre Merkezi – REC Türkiye Direktörü

Stephen StecBölgesel Çevre Merkezi – REC Merkez Ofisi (Macaristan), Çevre Hukuku Programı Yöneticisi

Deniz GümüşelBölgesel Çevre Merkezi – REC Türkiye, Kapasite Geliştirme Programı, Proje Yöneticisi

Mithat RendeDışişleri Bakanlığı Genel Müdür Yardımcısı, Enerji, Su ve Çevre İşleri Genel Müdürlüğü

Evren Sapmaz VeralÇevre ve Orman Bakanlığı, Dış İlişkiler ve AB Dairesi Başkanlığı, Çevre ve Orman Uzmanı

Dagmar KaljarikováAvrupa Komisyonu, Çevre Genel Müdürlüğü, Türkiye Masası Sorumlusu

Dana Carmen RomanescuREC Merkez Ofisi (Macaristan), Çevre Hukuku Programı, Proje Yöneticisi

Jan DusikÇek Cumhuriyeti, Çevre Bakanlığı, AB Entegrasyonu Dairesi Başkanı

Dr. Jerzy JendrośkaJendrośka Jerzmanski Çevre Hukukçuları Şirketi, Polonya

Slavitza DobrevaBulgaristan Çevre ve Su Bakanlığı, AB Entegrasyonu Dairesi Başkanı

Erol SanerT.C. Başbakanlık Avrupa Birliği Genel Sekreterliği

AB Çevre Müktesebatının Uyumlaştırılması için …...6 AB ÇEVRE MÜKTESEBATININ...

Documents

Transcript of AB Çevre Müktesebatının Uyumlaştırılması için …...6 AB ÇEVRE MÜKTESEBATININ...