AANBIEDING VAN GETUIENIS - StudyNotesUnisa€¦ · Web viewword versterk deur die grondwetlike reg...

EVI102DEEL I - AANBIEDING VAN GETUIENIS

GETUIES (2)

MONDELINGE GETUIENIS:

Bevoegdheid om te getuig (definisie)

Dit het te doen met die vraag of ‘n bepaalde persoon die intellektuele vermoë hetom in die getuiebank in die hof te staan en getuienis af te lê.

Iemand wat nie hierdie vermoë het nie is onbevoeg om te getuig, en die hof mag nie sy getuienis aanhoor nie.

ALGEMENE REeL : Daar word vermoed dat elke persoon bevoeg en verpligbaar is om getuienis af te le

Gaan oor bevoegdheid

en verpligbaarheid

en Toelaatbaarheid

PROSEDURE

Partye kan NIE daartoe instem dat die getuienis van ‘n onbevoegde getuie toegelaat word nie

BEVOEGDHEID: UITSONDERINGS OP DIE REEL

Bespreek die bevoegheid van kinders om te getuig (5) / Verduidelik die algemene reel in verband met die bevoegdheid van kinders om te getuig. (2)

Geen ouderdomsgrensWord NIE deur enige statutere bepaling gereel nie

KINDERS Algemene reel van vermoedelike bevoegdheid ook van toepassing op kinders op voorwaarde dat:- Kind Begryp wat “WAARHEID” beteken- Dat kind voldoende intelligent is- Dat kind effektief kan kommunikeer

Kinders is bevoeg en verpligbaar om teen hul ouers te getuigDit is in beginsel egter ONWENSLIK om hul te verplig

GEESTESONGESTELDES / Slegs weerhou indien vermoëns so is, dat hy nie bydrae

1

Intellektuele Vermoë

Bevoegde persone kan net in uitsonderings verplig word

Getuienis van persoon wat klaar getuig het

PRIVILIGIE: Bevoegde en verpligbare getuie wat hom op Priviligie wil beroep: Mag nie weier om getuie bank te betreeMag hom eers op priviligie beroep as betrokke vraag gevra word

Jun 04

Jun 03 Jun 06

EVI102BEDWELMDES kan lewer

Persoon se vermoë om : - Waar te neem - Waarnemings te onthou - Waarnemings aan hof oor te dra

“Imbisiel kan getuig indien hy by sy volle sinne is"

BEAMPTE V D HOF Landroste & Regters: onbevoeg (In belang van geregtigheid) Mag wel in een hof oor iets van ander hof getuig

Prokureurs, advokate & aanklaers: bevoeg Onwenslik dat hul in sake waarby hul professioneel betrokke is getuig

Kan hul onpartydigheid mbt saak en hul geloofwaardigheid op die spel plaas

DIE BESKULDIGDE Is op enige stadium bevoeg om in sy eie verdediging te getuigNie die Staat, Hof, medebeskuldigde mag beskuldigde dwing om te getuig

Kan net nie as getuie geroep word (behalwe uit eie beweging)Kan deur Hof herroep word om te getuig

Is dus ‘n bevoegde en nie-verpligbare getuie

VERPLIGBAARHEID

BEVOEGDE GETUIE WAT NIE VERPLIG KAN WORD: Gade Beskuldigde Medebeskuldigde

GADE:

Mnr Gulsig 'Vingers" Baloyi is die president van Africa Holdings, 'n maatskappy wat op die Johannesburgse Aandelebeurs genoteer is. Mnr. Verseker McDonald is sy vise-president. Hulle word aangekla van bedrog met betrekking tot R5 miljoen van die maatskappy se fondse, deur middel van binneverhandeling ("insider trading") met die maatskappye se aandele, sowel as deur middel van verkeerde rekenkundige praktyk met betrekking tot die nie-betaaling van belasting ten opsigte van die maatskappy.Beide beskuldigdes het dikwels met hulle vrouens gepraat oor die binneverhandeling en belastingontduiking met betrekking tot die maatskappy se aandele en fondse, onderskeidelik. Bespreek die bevoegdheid en verpligbaarheid van hulle vroue om getuienis teen hulle af te lê. (10)

GADE IN SIVIELE SAKE: algemene reël ingevolge die gemene reg was dat gade van 'n beskuldigde nie vir of teen daardie beskuldigde getuienis mag aflê nie.

Die beperking geld nie meer in siviele sake bevoeg en verpligbaar

Reels van privilegie kan verhoed dat gade sekere feite aan hof meedeel

GADE IN STRAFREGTELIKE SAKE: Spesifieke reels geld, hangende of gade optree as staatsgetuie , verdedigingsgetuie of as ‘n getuie vir ‘n medebeskuldigde

GADE AS STAATSGETUIE

2

LET OP:

Nov 02

EVI102

* Wel Bevoeg om getuienis nms vervolging af te le

* KAN EGTER SLEGS in uitsonderings verplig word * Uitsonderings: - Rakende welstand van verhoudings - Rakende welstand van hulle kinders

* Nie net “getroud is” ook “getroud was” tydens misdaad pleging.

GADE AS VERDEDIGINGSGETUIE

Gade van beskuldigde is bevoeg en verpligbaar Of beskuldigde saam met iemand anders aangekla word of nie

* Indien beskuldigde saam met iemand anders aangekla word: - Gade bevoeg om vir mede beskuldigde te getuig

- Nie verpligbaar deur medebeskuldigde

A en B is getroud. A, die man, mishandel sy vrou, B en hulle kinders op ‘n gereelde basis. Nadat sy ‘n televisieprogram oor die regte van die vrou gekyk het, waarsku B vir A oor die regsgevolge van die mishandeling. A steur horn egter nie aan die waarskuwing nie en B lê ‘n klagte van aanranding teen A. B het nie ‘n beskerrningsbevel nie. Sy kom na u toe vir regsadvies oor die volgende:A het B, as gevolg van die klagte, herhaaldelik geintimideer en gedreig en B is bang om te getuig. Sy wonder of sy bevoeg is of verplig kan word om vir die vervolging te getuig. Bespreek. (10)

MEDEBESKULDIGDE:

Skryf kort aantekeninge oor die medebeskuldigde as ‘n getuie. Maak seker dat u tussen medebeskuldigde as verdedigingsgetuie en staatsgetuie onderskei / Skryf ‘n aantekening oor die medebeskuldigde as ‘n getuie (10)

D en Z is lede van ‘n bende wat daar verdink word dat hulle bankrowe beplan. D en Z beplan ‘n roof van Veiligste Bank en roof uiteindelik R1 miljoen van die bank, ‘n Kassier druk egter die noodknoppie en die alarm wat afgaan laat D en Z in hulle motor wegvlug. Op die ingewing van die oomblik en om te probeer wegkom jaag hulle na A, nog ‘n bendelid, se huis daar naby. A het nie deel gehad aan die roof van die bank nie, maar hy help D en Z om die geld in sy huis te versteek en gee hulle blyplek. Die ondersoek ei die polisie tot ‘n wettige deursoeking van A se huis. D en Z word daar gevang en die geld word herwin. D en Z word van roof aangekla.Oorweeg die bevoegdheid van D en Z om as verdedigings- of vervolgingsgetuies op te tree. (10)

- AS VERDEDIGINGSGETUIE A & B saam aangekla. A bevoeg om vir B te getuig en B vir A. NIE Verpligbaar vir mekaar te getuig

- AS STAATSGETUIE

* Verpligbaarheid kom nie ter sprake

* Nie verpligbaar vir staat, Nie teen homself, of teen die beskuldigde

3

Beskuldigdes saam verhoor – nie medepligtige Nov

04 Nov 03

Jun 06

Nov 05

EVI102 * Staat kan egter wel iemand wat voorheen medebeskuldigde was, roep as hy nie meer ‘n medebeskuldigde van die Saak is nie. DIT IS DIE GEVAL AS EEN VAN DIE VOLGENDE GEBEUR:

Aanklag teen medebeskuldigde word terug getrek

Medebeskuldigde onskuldig bevind

Medebeskuldigde skuldig pleit

Indien verhore van beskuldigde en mede-beskuldigde om geldige rede geskei word

4

Hof kan op te enige tyd gelas dat verhore geskei word. Wenslik dat persoon wie Staat wil roep eers gevonnis word

EVI102STAPPE IN DIE VERHOORPROSES EN

AANBIEDING VAN MONDELINGE GETUIENIS (3)1. AANBIEDING VAN MONDELINGE GETUIENIS :

Mees algemeen wyse van getuienis aanbiedVeral by StrafsakeMoet in Reël onder eed afgelê wordEisoorsaak van siviele saak bepaal aard van getuienis(Bv. Kontrakbreuk – eerder dokumente, alhoewel mondelinge getuienis toelaatbaar)

DRIE BELANGRIKE FASES IN VERHOOR WAAR MONDELINGE GETUIENIS AFGELê WORD

HOOFONDERVRAGINGKRUISONDERVRAGINGHERONDERVRAGING

1. HOOFONDERVRAGING

HOE WERK DIT?DEUR: Party wat getuie roepVerdediging roep A, dan A deur verdediging ondervraAs staat G wil roep, G deur staatsaanklaer ondervraDOEL: Om relevante en toelaatbare getuienis voor hof te plaas dmv Vraag-Antwoord metode

GELOOFWAARDIGHEIDParty wat hoofondervraging doen mag nie geloofwaardigheid van getuie aanval nieREDE: Party wat getuie roep doen dit om saak te bewys en hy steun op die getuie

LEIDENDE VRAEMag nie tydens H/O gevra wordMag wel gevra word oor ‘n feit wat nie in die geskil is nieVerhoor regter/ Landros het diskresie om leidende vra toe te laat indien in belang van geregtigheid of verrigtinge sal bespoedig

ONGUNSTIGE/ VYANDIGE GETUIESVergelyk ongunstige en vyandige getuies. (4)

Party wat getuie roep kan geloofwaardigheid van getuie beveg indien die getuie getuienis aflê wat ongunstig is vir daardie party (LG. Is ‘n ONGUNSTIGE GETUIE).Hierdie getuienis kan teen gewerk word deur weersprekende getuienis aan te bied.Indien dit blyk dat getuie die saak vd party wat haar geroep het wil benadeel – aansoek om verklaring tot vyandige getuie. Daarna kan die party wat haar geroep het haar onder kruisondervraging neem

GEHEUE VERFRISSING

Algemene reel: mag gewoonlik nie op vroeere aantekeninge staatmaak nieMaar: Geheue Feilbaar – soms uitsonderings om geheue te verfris

Regsbeginsels op grond van verfrissing van geheue hang af van:

- Of die getuie haar geheue wil verfris VOOR SY GETUIG of tydens verdaging

5

Jun 05

EVI102

- Of die getuie haar geheue met behulp van ‘n dokument wil verfris terwyl sy IN DIE GETUIEBANK is

Geen algemene reel wat getuie verhoed om verklaring te lees voor sy getuig of tydens ‘n verdaging

Die algemene beginsel is dat getuies onafhanklike mondelinge getuienis moet aflê en dat hulle nie toegelaat word om op ‘n vroeëre aantekening staat te maak of daarna te verwys nie. Soms word ‘n getuie egter toegelaat om haar geheue oor ‘n bepaalde insident te verfris. Onder watter omstandighede kan dit gebeur? (6)

‘n Groep toeriste besoek Kaapstad en, wanneer hulle op die punt is om hulle toerbus te bestyg, hoor hulle ‘n harde geskree van bande. Een van die toeriste, ‘n meneer Candida, draai in die rigting van die geraas en neem ‘n rooi Corvette af wat oor ‘n rooi verkeerslig ry en in ‘n groen Citigolf, wat besig was om die kruising oor te steek, vasjaag. Beantwoord die volgende vrae:Meneer Candida skryf alles wat hy waargeneem het, dadelik neer. Sal hy tydens die daaropvolgendeverhoor na hierdie aantekeninge kan verwys? Indien wel, aan watter vereistes moet voldoen word?

NOEM 6 VEREISTES WAT NAGEKOM MOET WORD VOOR GETUIE TOEGELAAT SAL WORD OM GEHEUE IN DIE GETUIE BANK TE VERFRIS

Getuie moet persoonlike kennis van die gebeure dra

Daar moet bewys word dat die aangeleentheid nie ten volle deur die getuie onthou kan word nie

Bevestiging van dokument vir geheue verfrissing

Getuies moet inligting self aantekeninge gemaak het terwyl die gebeure nog vars in geheue was

Oorspronklike dokument moet gebruik word wanneer die getuie geen onafhanlike herinneringe van die gebeure

het nie

Bg. Dokument moet aan Hof en opponent beskikbaar gestel word

HOEKOM BEHOORT DIE GETUIE PERSOONLI K KENNIS VAN DIE AANGETEKENDE VOORVAL TE Hê?

Om die onbewuste toelating van hoorsê te vermy.

WAT BETEKEN DIT WANNEER DAAR GESê WORD DIE FEITE MOET NOG VARS IN DIE GEHEUE VAN DIE GETUIE WEES TOE DIT AANGETEKEN IS?

Aantekening moet gelyktydig met die gebeurtenis of amper gelyktydig met die gebeurtenis gemaak wees

(Streng gelyktydigheids vereiste is onvanpas)

Omstandighede van saak sal rol speel maar gelyktydigheid is bloot ‘n faktor om te bepaal dat die gebeure vars in die persoon se geheue was toe dit opskrif gesit is.

WANNEER IS DIT NIE VERPLIGTEND OM DIE OORSPRONKLIKE DOKUMENT TE GEBRUIK NIE?

Wanneer die opponent nalaat om beswaar daarteen te aan te tekenIndien dit bewys kan word dat die oorspronklike weg of vernietig is

6

Mei 05 Mei 04

Mei 05 Mei 04 (?4.1)

EVI102

HOE BEHOORT ‘n GETUIE ENIGE PRIVILIGIE WAT SY MOONLIK OP INLIGTING IN DIE BETROKKE DOKUMENT KAN Hê TE HANTEER

INDIEN DIE DOKUMENT GEPRIVILIGEERD IS HET DIE HOUER VAN DIE PRIVILIGIE TWEE KEUSES:

Om van Priviligie Afstand te doen sodat die inligting beskikbaar gestel word vir die getuie om te gebruik

Om op die Priviligie Aanspraak te maak sodat dokumente teruggehou kan word en die getuie dit nie kan gebruik nie

‘n Groep toeriste besoek Kaapstad en, wanneer hulle op die punt is om hulle toerbus te bestyg, hoor hulle ‘n harde geskree van bande. Een van die toeriste, ‘n meneer Candida, draai in die rigting van die geraas en neem ‘n rooi Corvette af wat oor ‘n rooi verkeerslig ry en in ‘n groen Citigolf, wat besig was om die kruising oor te steek, vasjaag. Beantwoord die volgende vrae:Dit is die eerste keer dat meneer Candida in ‘n hof moet verskyn. Verduidelik die verskil tussen hoofondervraging en kruisondervraging aan hom. (4)

Die voormalige vrou van ‘n voormalige Suid-Afrikaanse student word een oggend dood in haar woonstel aangetref. Die bloedige toneel laat geen twyfel dat sy vermoor is nie. Verskillende stukkies bewysmateriaal word op die toneel ontdek. Dit sluit vingerafdrukkke, sowel as elmonsters on die oorledene se naels, in.Nadat die vraagstuk oor die bekentenis afgehandel is, roep die aanklaer sy eerste getuie en, nadat sy deur die regter ingesweer is, begin hy om toepaslike vrae aan haar te stel. Wat word hierdie stadium van die verrigtinge genoem? Watter tipe vrae kan die aanklaer aan die getule stel. en watter tipe kan hy nie vra nie? (5)

Toe die aanklaer klaar is, kry B se regsverteenwoordiger die geleentheid om die getuienis te ondervra. Wat word hierdie stadium van die verrigtinge genoem? Verduidelik volledig hoe hierdie stadium van die vorige stadium verskil. (5)

VERSKILLE TUSSEN HOOF EN KRUIS ONDERVRAGING

HOOFONDERVRAGING: - Om relevante toelaatbare getuienis voor hof te plaas dmv vraag & antwoord metode

KRUISONDERVRAGING:

- Om getuienis uit te lok wat tot voordeel strek van die party wat kruisondervra en om- Die geloofwaardigheid v.d. opponerende party se getuie aan te val

HOOFONDERVRAGING: - Party wat getuie roep KRUISONDERVRAGING: - Opponerende Party

HOOFONDERVRAGING: - Mag nie leidende vrae vra KRUISONDERVRAGING: - Mag wel leidende vrae vrae

7

DOEL

WATTER PARTY?

LEIDENDE VRAE?

Jun 04

Nov 03

EVI102

HOOFONDERVRAGING: - Mag nie aanval KUISONDERVRAGING: - Mag wel geloofwaardigheid aanval

2. KRUISONDERVRAGING

Wat is die doel van kruisondervraging? (2)Beskryf die doel en beginsels met betrekking tot kruisondervraging (5 )

DOEL: - Om getuienis uit te lok wat tot voordeel strek van die party wat kruisondervra - Om die geloofwaardigheid van die opponerende party se se getuie aan te val

Kan leidende vrae vraOmvang wyer as hoofondervraging (maar nie onbeperk)Nie vorige veroordelings of swak karrakterVrae moet relevant wees - mbt geloofwaardigheid

- mbt feite in geskil

3. HERONDERVRAGING

DOEL: Getuie geleentheid te bied om wanindrukke uit die weg te ruim (agv kruisondervraging)

Kom NA kruisondervraging: Herondervraging deur party wat getuie oorspronklike roep

Stem ooreen met Hoofondervraging Onderneem deur party wat getuie roep Leidende Vrae nie toegelaat

Beperk tot aangeleenthede wat tydens kruisondervraging opduik

Mag met verlof van die hof ivm nuwe aangeleenthede ondervra word. Ander party kan dan weer kruisondervra

VERSKILLE TUSSEN HOOF EN HERONDERVRAGING

DOEL: van Herondervraging: Om getuie geleentheid te bied om wanindrukke uit die weg te ruim

WATTER PARTY: Party wat getuie oorspronklike geroep het

LEIDENDE VRAE: Word nie toegelaat

AANVAL OP GELOOFWAARDIGHEID VAN GETUIE: Nie toegelaat

4. GETUIES DEUR DIE HOF GEROEP

Kan ‘n hof uit eie beweging getuies in ‘n strafsaak roep? (2)

a 186 SPW – Hof KAN uit eie beweging getuies roepen MOET ‘n getuie geroep word indien sy getuienis noodsaaklik is vir ‘n billike beslissingOns howe gebruik dit selde omdat hulle nie by ‘n geskil betrokke wil raak

8

AANVAL OP GELOOFWAARDIGHEID VAN GETUIE

Jun 06

Nov 05Jun 03

EVI102Geen soortgelyke bepalings in Siviele verrigtinge. Hof kan net met toestemming vd partye uit eie beweging ‘n getuie roep

5. BETOOG: (Probeer hof oorreed om in hulle guns uitspraak te gee)

Na albei partye getuienis aangevoer hetVoor hof getuienis beoordeel en tot ‘n beslissing komBied aan hof hulle beoordeling van getuienis & argumenteer oor die reg wat van toepassing isPartye wys op sterk punte in eie saak en swak punte in opponent se saakHof word verwys na: HOFUITSPRAKE

WETGEWING HANDBOEKE

Wanneer al die getuienis deur beide partye gelewer is, maar voordat die hof die getuienis evalueer en tot sy gevolgtrekking kom, moet beide partye die geleentheid gegun word om ietste doen. Bespreek die aard van die prosedure. (6)Albei partye sal die geleentheid gebied word om die hof toe te spreek en argumente aan te voer.Die partye bied aan die hof beoordeling van die getuienis en sal ook argumenteer oor die reg wat van toepassing kan wees. Tydens hierdie proses sal die hof verwys word na verskillende bronne van die reg, insluitende hofuitsprake, wetgewing, handboeke, ensovoorts.Die partye sal verwys na die sterk punte in hulle eie saak en die swak punte van hulle opponente se saak, en op dié manier probeer om die hof finaal te oorreed om in hulle guns uitspraak te gee.

A en B is getroud. A, die man, mishandel sy vrou, B en hulle kinders op ‘n gereelde basis. Nadat sy ‘n televisieprogram oor die regte van die vrou gekyk het, waarsku B vir A oor die regsgevolge van die mishandeling. A steur horn egter nie aan die waarskuwing nie en B lê ‘n klagte van aanranding teen A. B het nie ‘n beskerrningsbevel nie. Sy kom na u toe vir regsadvies oor die volgende:A probeer vir B intirnideer om die klagte te laat vaar deur te se dat hy homself sal verweer en vir B in die hof sal verneder en vernietig, veral wanneer hy oor sy saak betoog. Verduidelik die ware regsaard en prosedure van die slotbetoog aan B. (4)

DEFINISIES

GETUIENIS:

BEWYSMATERIAAL:

9

Nov 04

Mondelinge verklarings wat onder eed bevestig of onder waarskuwing in die hof gedoen word. (Sluit dokumente en geruienis wat in die hof voorgelê en ontvang is in

Mondelinge verklarings wat onder eed bevestig of onder waarskuwing in die hof gedoen word. (Sluit dokumente en geruienis wat in die hof voorgelê en ontvang is in

Jun 06

Nov 02

EVI102

10

EVI102REELE GETUIENIS (4)

Soos met Mondelinge Getuienis, geld die reel ook by Reele Getuienis dat indien die getuienis nie relevant is nie, dit nie toelaatbaar sal wees nie

Dit is ‘n ding of voorwerp wat as getuienis kan dien om te help om ‘n saak te beslis

PERSOONLIKE VOORKOMS

A en B is getroud. A, die man, mishandel sy vrou, B en hulle kinders op n gereelde basis. Nadat sy ‘n televisieprogram oor die regte van die vrou gekyk het, waarsku B vir A oor die regsgevolge van die mishandeling. A steur horn egter nie aan die waarskuwing nie en B lê ‘n klagte van aanranding teen A. B het nie ‘n beskerrningsbevel nie. Sy kom na u toe vir regsadvies oor die volgende:B is emosioneel en sielkundig getroumatiseerd. Sy is bekommerd dat haar inkennige gedrag, wanneer dit met A se selfversekerdheid vergelyk word, haar saak sal benadeel Bespreek die belangrikheid van persoonlike voorkorns tydens ‘n verhoor. (5)

Persoon se fisiese voorkoms en eienskappe is reele getuienis

Hof kyk om te bepaal: - Ras

- Geslag- Ouderdom- Vetoning as getuie (Houding en gedrag is Reële getuienis)

Beskuldigde se grootte, krag, ratsheid & ander fisiese uitsonderlikhede kan relevant wees tot vraag van skuld of onskuld

Verhoorhof SIEN getuie se optrede in die hof (liggaamstaal, tekens van spanning) Appèlhof MOET saak op geskrewe rekord beoordeel

Appèlhof dus nie in so goeie posisie as Verhoorhof

Fisiese voorkoms van ‘n beskuldigde kan dien as reële getuienis by geskatte ouderdom

INSPEKSIE TER PLAATSE ( IN LOCO)

Bied Reële getuienis oor dit wat op die misdaad toneel Geinspekteer word. ( Hof verdaag om ongeluk / misdaad toneel saam met partye te gaan inspekteer) Besluit om inspeksie te hou berus uitstluitlik op hof

Getuies kan gevra word om uitwysings te maak As hof nadelige afleidings maak moet partye gevra word om te verduidelik indien afleidings nie

korrek is nie.

KAN DIE HOF INSTAAT STEL: Om mondelinge getuienis makliker te volg om bepaalde reele getuienis wat bykomend tot mondelinge getuienis is waar te neem

DEMONSTRASIES11

Jun 06

EVI102

VINGERAFDRUKKEDit is dikwels sterk getuienis om die beskuldigde met die misdaad te verbindDeskundige moet geroep word (Fyn besonderhede nie vir leek sigbaar)Word vergroot en in hof vergelyk

7 Ooreenkomste = bewys bo redelike twyfel HANDSKRIF Selfde geld, maar hof is nie gebonde aan deskundige getuienis

VOETAFDRUKKE Deskundige nie nodig – Hof maak eie afleiding

LIGGAAMMONSTERS

Beskryf die aard van bloed-, weefsel- en DNA-toetse as getuienis (4)

Uitslae van bloedtoetse mag in litigasie gebruik wordo Gewoonlik gedoen met bestuur onder die invloed van alkohol o By bewys van vaderskap - gewoonlik negatiewe uitslag (kan net se beweerde vader is nie vader)

Meer moderne akkurate metode : DNSo Elke persoon se DNS bevat unieke genetiese kodeo Kan vasgestel word uit klein monsters soos bv

Bloed Semen Haarwortels Velskraapsels

Bloed, weefsel en DNSo Reele getuieniso Behoort deur deskundige getuienis toegelig te word

Bloed en vingerafdrukkeo Mag teen beskuldigde se sin geneem word

Die voormalige vrou van ‘n voormalige Suid-Afrikaanse student word een oggend dood in haar woonstel aangetref. Die bloedige toneel laat geen twyfel dat sy vermoor is nie. Verskillende stukkies bewysmateriaal word op die toneel ontdek. Dit sluit vingerafdrukkke, sowel as elmonsters on die oorledene se naels, in.

Watse tipe getuienis sal die vingerafdrukke en velmonsters daarstel (oorweeg slegs die drie bree kategorieë waarin “getuienis” normaalweg verdeel word)? Bespreek die vereistes waaraan voldoen moet word voordat hierdie getuienis deur die hof oorweeg kan word volledig. (7)

AKTIWITEITE 2 : BL27 GIDS

1. Welke metode is tans tot die staat se beskikking om:

12

Jun 05

Nov 03

EVI102 Die agtergrond en omstandighede rondom ‘n padongeluk te demonstreer - Inspeksies in Loco en uitwysings - Deskundige en mondelinge getuienis nie nodig

Vaderskap te bewys by ‘n onderhoudsaak - Liggams monsters- Geen deskundige mondelinge getuienis word vereis nie

Die ware outeur te bewys waar die egtheid van handskrif betwis word- De skundige mag geroep word- Maar bewys van handskrif is nie afhanklik van deskundige mondelinge getuienis

nie

Adelaide en Farian is al vir ses maande in ‘n verhouding. Hulle word dikwels saam gesien en Adelaide is bekend in die buurt. Sy is ook deel van die buurtwagkomitee wat gemeenskapspolisiëring reël en met die plaaslike polisiestasie skakel. Op 6 Maart om 20:00 het die buurtwagkomitee vergader. Adelaide was nie daar nie en het ook nie, soos gewoonlik, verskoning gemaak nie. Na die vergadering gaan haar buurman, Ben, na haar woonstel toe om haar oor die vergadering in te lig. Hy vind die ligte aan, maar kry geen reaksie op sy dringende geklop nie. Bekommerd, laat kom hy sekuriteit, wat die woonstel oopsluit. Binne vind Ben Adelaide se liggaam in die sitkamer, met ‘n mes in haar bors. Ben skakel die polisie, wat ‘n ondersoek van stapel stuur wat uiteindelik daartoe lei dat Farian van moord aangekla word.Vingerafdrukke word op die misdaadtoneel gevind. Farian word in hegtenis geneem en sy vingerafdrukke geneem. Verduidelik die toepaslikheid en betekenis van die mes en die vingerafdrukgetuienis. (10)Die mes en vingerafdrukke is voorbeelde van reële getuienisVingerafdrukke hierbo

Die inlewering van die voorwerp is dikwels met mondelinge getuienis gepaard, om die voorwerp te identifiseer en ditin ‘n spesifieke konteks te plaas.’n Deskundige getuie word dikwels geroep om die voorwerp of die werking daarvan te verduidelik.

13

Jun 05

EVI102 DOKUMENTêRE GETUIENIS (5)

TOELATING:

Dokumente sal net toelaatbaar wees indien:

Die oorspronklike dokument by die hof ingedien word

Die dokument as eg bewys word

DEFINISIE VAN DOKUMENTERE GETUIENIS

Dit is getuienis by wyse van ‘n dokument

Verskeie ander definisies bestaan, bv in HAT: “'n geskrif wat inligting meedeel”

Hoofkenmerke: dit is ‘n geskrif en tekening & dit verskaf bewys van iets

Bv. Kontrakte, Testamente, Foto’s, Geboorte sertifikaat

Mnr Gulsig 'Vingers" Baloyi is die president van Africa Holdings, 'n maatskappy wat op die Johannesburgse Aandelebeurs genoteer is. Mnr. Verseker McDonald is sy vise-president. Hulle word aangekla van bedrog met betrekking tot R5 miljoen van die maatskappy se fondse, deur middel van binneverhandeling ("insider trading") met die maatskappye se aandele, sowel as deur middel van verkeerde rekenkundige praktyk met betrekking tot die nie-betaaling van belasting ten opsigte van die maatskappy.

Bespreek die posisie wat van toepassing sal wees wanneer die aandeelhouers oorspronklike dokumente wil gebruik. Wanneer, en hoe, kan hierdie posisie moontlik verander? (10)

INDIENING VAN DIE OORSPRONKLIKE DOKUMENT (PRIMERE GETUIENIS)

Algemene reel: Geen getuienis kan gebruik word om die inhoud van ‘n dokument te bewys behalwe die

oorspronklike dokument self

Of Dokument “Oorspronklike” dokument is, is ‘n feite vraag

VOORHEEN: Oorspronklike van telegram of kool afskrif

VANDAG: Te maklik om met rekenaar te dupliseer/ wysig

Ons reg vereis nie dat die bestaan van ‘n status of verwantskap deur ‘n oorspronklike dokument bewys moet word nie.

Voorbeeld van verwantskap is die skepping van ‘n vennootskap of huurooreenkoms

UITSONDERINGS (Toelaatbaarheid van sekondêre getuienis)

14

Nov 02

Jun 06

JUN 06

Nov 01

Nov 01

EVI102Definieer sekondêre getuienis. (1) Noem vier uitsonderings, wanneer sekondêre getuienis ‘n aanvaarbare alternatief sou wees vir inlewering van ‘n oorspronklike dokument (ignoreer enige verwysing na amptelike dokumente). (4)

Algemene reel: Sekondere getuienis is ontoelaatbaar

Voordat sekondere getuienis oor die inhoud van ‘n dokument gelei kan word moet die afwesigheid vd oorspronklike dokument bevredigend verduidelik word

Dit beteken ‘n dokument kan bewys word deur kopië van enige aard daarvan voor te lê of deur mondelinge getuienis van iemand wat die inhoud onthou.

NOEM 4 verdere omstandighede WAARONDER SêKONDERE GETUIENIS VAN ‘n DOKUMENT INGEDIEN KAN WORD

Getuienis dat die oorspronklike vernietig is of na deeglike soek nie gevind is

Indien indiening van die oorspronklike onwettig sou wees.

Indien indiening onmoontlik is (Skrif op muur…)

Indien oorspronklike in besit van die teenparty is (Of derde wat weier om dit te lewer en nie gedwing

kan word)

VERGELYK & ONDERSKEI TUSSEN PRIMêRE en SEKONDêRE GETUIENIS IN VERBAND METDOKUMENTêRE GETUIENIS (10)

Primere getuienis dui op die oorspronklike dokument

Sekondere getuienis dui op ‘n kopie

Wanneer die inhoud van ‘n dokument bewys moet word, sal net primêre getuienis van die inhoud van ‘n dokument

aanvaarbaar wees.

In die praktyk beteken dit dat die beste getuienis van die dokument voorsien moet word – met ander woorde, die

oorspronklike dokument self.

Alhoewel die “beste-getuienis”-reël herroep is, is die reel betreffende primêre getuienis nog steeds van krag, tensy ‘n

versuim om die primêre getuienis voor te lê verskoon word, in watter geval sekondêre getuienis toelaatbaar sal wees.

4 verdere omstandighede hierbo

'n Voormalige kaptein van die Suid-Afrikaanse krieketspan, Kansie, word in die streekhof aangekla van bedrog. Die klagstaat beweer dat hy wederregtelik en opsetlik 'n wanvoorstelling aan mnr Ho, ,’n Australiër, gemaak het te dien effekte dat een van

15

Nov 01

Jun 04

EVI102die sleutelboulers in die Suid-Afrikaanse span (ene Aldon) ernstig beseer was, wat veroorsaak het dat mnr Ho skade van AU$500 000 gely het. In die verdere besonderhede tot die klagstaat word daar verduidelik dat die beweerde wanvoorstelling veroorsaak het dat mnr Ho die AU$500 000 daarop verwed het dat Nieu-Seeland die Suid-Afrikaanse span sou klop. In werklikheid het Aldon egter tog geboul, 10 paaltjies in die wedstryd geneem en 'n groot rol in Suid-Afrika se oorwinning met 212 lopies gespeel.U verteenwoordig Kansie as sy prokureur. Op die verhoordatum word die aanklaer in kennis gestel dat mnr Ho weier om na Suid-Afrika te kom ten einde in die verhoor te getuig. Sy sal dus die saak teen Kansie moet bewys sonder mnr Ho se getuienis. Sy probeer dit doen deur middel van 'n videoband van 'n videokamera wat versteek was in die hotelkamer waar Kansie na bewering die wanvoorstelling gemaak het.Die regter maak 'n bevinding (hetsy reg of verkeerd) dat die getuienis op dokumentêre getuienis neergekom het. Ontwikkel 'n argument teen die toelaatbaarheid daarvan op grond van die feit dat die aanklaer slegs 'n videokasset wat 'n afskrif was van die oorspronklike band waarop die gebeure vasgelê is, kon voorlê. (10 ) Antwoord: Vergelyk en onderskei tussen primere en sekondere getuienis hierbo

Skryf aantekeninge oor “amptelike dokumente” en die omstandighede waaronder sulke dokumente in die hof gebruik kan word (7)

Oorlegging van amptelike dokumente ingevolge Wet op Bewysleer

1. Geen oorspronklike dokument, in die bewaring of onder die beheer van ‘n beampte van die Staat uit hoofde van sy amp, word in ‘n siviele saak as bewys oorgele behalwe op las van die hoof van die departement in wie se bewaring of onder wie se beheer daardie dokument is of van ‘n beampte in diens van die Staat deur bedoelde hoof daartoe gemagtig.

2. So ‘n dokument kan as bewys oorgele word deur enige persoon daartoe gemagtig deur die persoon wat die oorlegging daarvan gelas.

Bewys van amptelike dokumente ingevolge STRAFPROSESWET

1. Dit is by strafregtelike verrigtinge voldoende om ‘n oorspronklike amptelike dokument wat uit

hoofde van sy amp in die bewaring of onder die beheer van ‘n beampte van die Staat is, te bewys indien ‘n afskrif

daarvan of ‘n uittreksel daaruit, wat deur die hoof van die betrokke departement of ‘n beampte van die Staat deur

daardie hoof daartoe gemagtig, as ‘n juiste afskrif of uittreksel gewaarmerk is, by bedoelde verrigtinge as getuienis

voorgele word.

2. a. ‘n subartikel 1 bedoelde oorspronklike amptelike dokument,

behalwe die oorkonde van geregtelike verrigtinge, kan by

strafregtelike verrigtinge slegs op las van die prokureur-generaal

voorgele word

b. Dit is nie nodig dat die hoof van die betrokke departement

persoonlik moet verskyn om ‘n oorspronklike dokument ingevolge

paragraaf a voor te le nie, maar so ‘n dokument kan voorgele word

deur iemand wat deur bedoelde hoof daartoe gemagtig is.

BEWYS VAN EGTHEID

Betekenis: die dokument is wat dit voorgee of beweer om te wees

Indien egtheid van ‘n dokument nie bewys kan word nie is dit ONTOELAATBAAR

16

EVI102Kan ook nie vir doeleindes van kruisondervraging gebruik word

Dokument kan tydelik toegelaat word hangende ‘n bevinding oor die egtheid daarvan

Samuel Mda, ‘n besigheidsman, stel ‘n eis vir skadevergoeding in teen Easy Law, ‘n prokureursfirma. Easy Law het nagelaat om noodsaaklike inligting en besigheidsklousules by sy pro-forma kontrakte in te sluit, soos wanneer betaling moet plaasvind en die toepaslike datum en rentekoers in die geval van laat betaling. As gevolg van hierdie oorsig het hy winsgewende transaksies verloor. Die grondslag van sy eis berus op die egtheid of geldigheid van die kontrakte self. As sy prokureur moet u ‘n lys opstel waarop items afgemerk kan word (‘n ‘checklys’), wat die beginsels bevat wat van belang is ter bewys van die egtheid van die kontrakte, ten einde as grondslag vir sy saak te dien. (10)Antwoord: persone wat document as eg kan bewys & uitsonderings op die reel

DIE VOLGENDE PERSONE KAN ‘n DOKUMENT AS EG BEWYS:

UITSONDERINGS OP DIE REëL VAN EGTHEID

DOKUMENT HOEF NIE AS EG BEWYS TE WORD WANNEER:die teenparty ‘n dokument blootgelê het en versoek is om die dokument hof toe te bring

die Hof geregtelik van dokument kennis neem

die opponent egtheid van dokument erken

wetgewing vir ‘n uitsondering voorsiening maak

OPENBARE DOKUMENTE(MEER BETROUBAAR AS ANDER DOKUMENTE

Definisie van openbare dokumente (5)

Opgestel deur openbare amptenaar in uitvoer van amptelik plig vir publiek gebruik en waartoe publiek toegang het

NIE DOOPSERTIFIKAAT, PASPOORT WEL GEBOORTE SERTIFIKAAT, TITELAKTE

WET OP SEëLREGTE 77

Ingevolge die wet moet sekere dokumente met inkomsteseëls geseël word Indien bg. Nie nagekom word is dokument nie veronderstel om as dokumentere getuienis gebruik te word Dokument word wel toegelaat al word dit laat geseel

17

Outeur, verlyer of ondertekenaar van dokument

Getuie

Persoon wat handskrif of handtekening kan uitken

Persoon wat dokument in besit / beheer van ‘n opponent gevind het

Persoon wat wettige toesig oor en beheer van dokument het

DEF

Jun 05

Jun 05

Nov 04

EVI102

Venus en Mars gaan ‘n kontrak aan met die verskaffer “New Age Products”, ingevolge waarvan hulle alternatiewe homeopatiese medisyne aan verskeie winkels sou verkoop. Dit word egter vinnig duidelik dat New Age Products die kontrak, ingevolge waarvan Venus en Mars eksklusiewe regte verkry het om die verkope in ‘n voorafbepaalde area te hanteer. Venus en Mars wit die kontrak kanselleer en hulle fondse terugeis. As hulle regsverteenwoordiger moet u aan hulle verduidelik dat hulle eis op hulle kontrak gebaseer moet word.

Verduidelik die aard as getuienis van die kontrak aan hulle. (5) Venus en Mars kan hulle oorspronklike kontrak nie opspoor nie, en wil ‘n afskrif daarvan indien om hulle eis te ondersteun. Kan hulle dit doen? Staaf u antwoord met gesag. (5 )

18Jun 05

EVI102GETUIENIS WAT MOEILIK KLASIFISEERBAAR IS (6)

Kan soms reele getuienis wees omrede:Die foto die kern van die saak vorm bv as daar ‘n vingerafdruk op isDit ‘n baie skaars historiese foto is (bv foto uit museum)Dit pornografies beoordeel is en wederegtelik in iemand se besit is

Kan dokumentere getuienis wees wanneer dit die onderwerp van ‘n spesifieke hofsaak is

Die woordeboek- en die regterlike definisie van “dokument” is wyd genoeg om ‘n foto in te sluit. Die bewoording van HH Reëls 35 & 36 skyn ook te impliseer dat ‘n foto as ‘n dokument beskou kan word.

‘n Groep toeriste besoek Kaapstad en, wanneer hulle op die punt is om hulle toerbus te bestyg, hoor hulle ‘n harde geskree van bande. Een van die toeriste, ‘n meneer Candida, draai in die rigting van die geraas en neem ‘n rooi Corvette af wat oor ‘n rooi verkeerslig ry en in ‘n groen Citigolf, wat besig was om die kruising oor te steek, vasjaag. Beantwoord die volgende vrae:

Meneer Candida is ‘n entoesiastiese fotograaf wat sy eie foto’s ontwikkel. Hy glo nie daarin om digitale en gerekenariseerde kameras te gebruik nie. Meneer Candida is gevra om sy foto’s by die hof in te dien. Verduidelik die aard van die getuienis wat hy sal indien. (7)

* Rolprent is nou verwant aan Foto (S v Mpumlo)* Moeet soos foto’s as dokumentere getuienis behandel word, indien

dit die onderwerp van die rolprent is wat werklik ter sprake is. * PRAKTYK: Praktiese belang is minder. Magnetiese videobande

word eerder gebruik

Skryf ‘n aantekening oor die klassifikasie van videobande.Verwys na toepaslike hofuitsprake. (5)Videobande kan as reële of dokumentêre getuienis geklassifiseer word. In S v Mpumlo en S v Baleka is videobande as reële getuienis bevind. In S v Singh en S v Ramgobin is videobande as dokumentêre getuienis bevind. Die effek van die reële bevinding is dat die videobande dus nie hoef te voldoen aan die strenger vereistes van dokumentêre getuienis nie.

19

FOTO’S

ROLPRENTE

VIDEO & AUDIO BANDE

Jun 05

Jun 03

Jun 05

EVI102

Mnr. V. Mbuye en Me. T. Sandile wil hulle motor in ‘n oop parkeerterrein parkeer, naby die restaurant wat hulle besoek vir die aand, toe hulle deur Slim Shady aangeval word. Slim eis dat hulle hul motor aan hom moet oorhandig. Mnr. V. Mbuye weifel en word noodlottig geskiet. Slim is onbewus van ‘n sekuriteits video-kamera wat die voorval opneem. Me. T. Sandile is die enigste getuie.Gestel jy is die staatsaanklaer. Wat is jou argumente ten gunste van toelating van die videoband? (10)Antwoord: Sake hierbo &Daar is basies 4 vereistes vir die toelaatbaarheid van dokumentêre getuienis:Die hof moet tevrede wees met die dokument se outensiteit.Die inhoud van die dokument moet bewys word deur die oorspronlike in te lewer.Die getuienis moenie op ontoelaatbare hoorsêgetuienis neerkom nie.Die dokument moet geseël wees, waar van toepassing, in ooreenstemming met die Wet op Seëlregte.

'n Voormalige kaptein van die Suid-Afrikaanse krieketspan, Kansie, word in die streekhof aangekla van bedrog. Die klagstaat beweer dat hy wederregtelik en opsetlik 'n wanvoorstelling aan mnr Ho, ,’n Australiër, gemaak het te dien effekte dat een van die sleutelboulers in die Suid-Afrikaanse span (ene Aldon) ernstig beseer was, wat veroorsaak het dat mnr Ho skade van AU$500 000 gely het. In die verdere besonderhede tot die klagstaat word daar verduidelik dat die beweerde wanvoorstelling veroorsaak het dat mnr Ho die AU$500 000 daarop verwed het dat Nieu-Seeland die Suid-Afrikaanse span sou klop. In werklikheid het Aldon egter tog geboul, 10 paaltjies in die wedstryd geneem en 'n groot rol in Suid-Afrika se oorwinning met 212 lopies gespeel.U verteenwoordig Kansie as sy prokureur. Op die verhoordatum word die aanklaer in kennis gestel dat mnr Ho weier om na Suid-Afrika te kom ten einde in die verhoor te getuig. Sy sal dus die saak teen Kansie moet bewys sonder mnr Ho se getuienis. Sy probeer dit doen deur middel van 'n videoband van 'n videokamera wat versteek was in die hotelkamer waar Kansie na bewering die wanvoorstelling gemaak het.U maak beswaar teen die aanbieding van hierdie getuienis. Verduidelik die presiese aard van die getuienis en bespreek enige relevante regspraak op hierdie punt. (10)

Wet op Elektroniese Kommunikasies enTransaksies DIE EKT- WET

Die Wet op Elektroniese Kommunikasies en Transaksies 25 van 2002 het probleme, wat in vorige wetgewing ontstaan het, probeer vermy deur toelaatbaarheid nie tot uitdrukke (“printouts”) te beperk nie, om so te verseker dat nuwe tegnologiese ontwikkelinge in howe toelaatbaar sou wees. Om daardie rede gebruik dit die begrip “databoodskap”.Definieer “databoodskap”. (3)

Data wat op elektroniese wyse voortgebring, gestuur, ontvang of geberg wordIs die Digitale alternatief vir die tradisionele begrippe soos verklaring, objek en dokument

20

DEF

REKENAAR UITSETTE AS GETUIENIS

Jun 06

Nov 05

JUN 03

Nov 01

EVI102Beskryf hoe die Wet op Elektroniese Kommunikasies en Transaksies 25 van 2002 OORSPRONKLIKHEID EN TOELAATBAARHEID EN GEWIG VAN DIGITALE KOMMUNIKASIES EN TRANSAKSIES hanteer. (10)Artikel 15 reel die TOELAATBAARHEID ENBEWYSWAARDE van databoodskappe.

Data word omskryf as die elektroniese weergawe van inligting in enige vorm

A15 bepaal soos volg:

1. In enige regsgeding mag die reels van bewysreg NIE so aangewend word dat die TOELAATBAARHEID van ‘n databoodskap as getuienis ontken word:

(a) bloot op grond daarvan dat dit nie ‘n databoodskap uitmaak nie; of

(b) indien dit die beste getuienis is wat redelikerwys vd persoon wat dit aanbied verwag kan word om te verkry, op grond daarvan dat dit nie in sy oorspronklike vorm is nie

2. Inligting in die vorm van ‘n databoodskap moet behoorlike BEWYSWAARDE verleen.

3. By die beoordeling vd BEWYSWAARDE van ‘n databoodskap moet oorweging geskenk word aan:

(a) die betroubaarheid vd wyse waarop die databoodskap voortgebring, geberg of gekommunikeer is;(b) die betroubaarheid vd wyse waarop die integriteit van die databoodskap gehandhaaf is;(c) die wyse waarop die opsteller daarvan geidentifiseer is; en(d) enige ander toepaslike faktor.

4. ‘n Databoodskap wat deur ‘n persoon in die normale loop van sake gemaak is, of ‘n afskrif of drukstuk daarvan, of ‘n uittreksel vanuit so ‘n databoodskap wat deur ‘n ampsdraer in diens van so ‘n persoon as korrek gesertifiseer is, is by administratiewe of dissiplinere verrigtinge ingevolge enige regsreel, die reels van ‘n selfregulerende organisasie, of enige ander wet, of gemene reg, TOELAATBAAR as getuienis teen enige persoon, en kom neer op weerlegbare bewys van die feite vervat in so ‘n rekord, afskrif, drukstuk of uittreksel.

Omskrywing van databoodskappe is wyd genog om hoorsegetuienis in te sluit en die artikel vervang die hoorsereel dus vir sover dit die toelaatbaarheid vanrekenaardrukstrukke betref.Howe het geen diskresie oor die toelaatbaarheid van databoodskappe nie. Daar word van hul verwag om diskresie uit te oefen in die beoordeling vd gewig wat aan die getuienis geheg moet word

Agtergrond tot die EKT-wet

Op wetboek geplaas om aan e-handel gevolg te gee & Hanteer getuienis in digitale formaat

E-handelo Beteken dat die mens koop en verkoop dmv elektroniese middeleo Gevolg: seker aspekte van elektroniese transaksie moet in die hof bewys wordo Vind internasionaal plaas. Wetgewing moet dus tred hou met internasionale norme

Digitale formaatSodra ‘n foto, ‘n brief, ‘n prentjie in ‘n rekenaar gestoor is verander die format vanaf analoog (dieselfde formaat as die oorspronklike) na digitaal.Breek die inhoud wat gestoor word in elektroniese “bits” en “bytes” op. Inligting word dan “digital” gestoor

21

EVI102Voordeel in stoorspasie en kommunikasiespoed

Toepassing van die EKT-wet

Behandel probleme soos:o “beste getuienis”-reel

o elektroniese handtekeningeo toelaatbaarheid en gewig van databoodskappe

Elektroniese handtekeninge (Artikel 1 & 13)

Def van elektroniese handtekening ingevolge van artikel 1 van die EKT-weto Data wat aangeheg of geinkorporeer word by, of logies geassosieer word met ander data en wat deur

die gebruiker bedoel is om as handtekening te dien

Artikel 13(2) bepaal dat

o elektroniese handtekening nie sonder regskrag en regswerking sal wees bloot omdat dit in elektroniese vorm is nie

o waar ‘n elektroniese handtekening vereis word deur die partye by ‘n elektroniese transaksie en die partye nie ooreengekom het oor die tipe elektroniese handtekening wat gebruik moet word nie, daar aan die vereistes voldoen moet word tov databoodskap indien

‘n metode gebruik word om die persoon te identifiseer en die persoon se goedkeuring van die inligting wat gekommunikeer is, aan te dui

in die lig van al die toepaslike omstandighede ten tyde van die gebruik van die metode, die metode so betroubaar was as wat geskik was vir die doeleindes waarvoor die inligting gekommunikeer is

o laat dus iets aan die diskresie van die hof oor en laat ook voldoende ruimte sodat die besigheidspraktyk kan bepaal dat sekere tipe elektroniese handtekening aanvaarbaar is

22

EVI102GEREGTELIKE KENNISNAME (7)

Proses waartydens die REGSPREKENDE BEAMPTE wat in die saak voorsit, die waarheid van die bepaalde feite aanvaar, al is geen getuienis oor daardie feite aangevoer nie.

Om te verhoed dat tyd verspil word –

Dié doel sal verydel word indien getuienis oor die betrokke feite steeds aangevoer word.

Geen getuienis kan dus aangevoer word om die betrokke feite te weerlê niePartye word geleentheid ontneem om te kruisondervra

Hoe pas hierdie proses met versigtheid toe

Prosedure: vraag of daar geregtelik van ‘n feit kennis geneem behoort te word is ‘n regsvraag en behoort deur die hof beslis te word

Partye behoort gedurende die verhoor (voor uitspraak) kennis gegee te wordIndien die hof beoog om geregtelik kennis te neem van ‘n sekere feit

Skryf kort aantekeninge oor die omstandighede waaronder ‘n regterlike beampte geregtelik van die reg moet kennis neem (10)Bespreek die impak van geregtelike kennisname op wetgewing, gemene reg enbuitelandse reg. (10)

WETGEWING: Die howe moet geregtelik van die reg kennis neem. Geen getuienis mag dus gelei word oor die aard of omvang van enige Suid-Afrikaanse regsreël nie,

hetsy oor die gemene reg of oor wetgewing.

Kragtens artikel 224 van die Strafproseswet en artikel 5 van die Wet op Bewysleer in Siviele Sake moet die howe geregtelik kennis neem van enige wet wat in ‘n Staatskoerant deur die Staatsdrukker uitgegee word.

AKTIWITEIT IN GIDS (MAAK NIE DEEL UIT VAN ANTWOORD OP EKSAMENVRAAG):Getuie lê getuienis viva voce af. Voortsittende Landros weet nie wat Viva Voce is. Kan hy deskundige getuie roep om te getuig oor die betekenis van hierdie frase?Die landros mag nie enige getuie roep. Hy moet geregtelik kennis neem van die bepaling. Dit sou absurd wees indien deskundiges geroep moes word om regsterme te verduidelik.Aanvaar die antwoord op Bg. Vraag is nee. Wat kan die landros doen om die nodige inligting te kry?Landros mag woorde in ‘n woordeboek naslaan as deel van maklik vastelbare feite, en kan die argument aanhoor vd partye oor die betekenis van “viva voce” in hierdie geval

GEMENEREG: Die howe moet ook geregtelik van die gemene reg kennis neem - hoe vaag of obskuur ‘n bepaalde reël ook al is

daar is geen uitsonderings nie.

BUITELANDSE REG:

23

Jun 04 & Nov 05

Nov 03 & Nov 01

DEF

DOEL

EVI102Wanneer die reg van ‘n vreemde staat in ‘n plaaslike geding relevant is om die Suid-Afrikaanse regsposisie oor die een of ander aspek vas te stel, kan ons howe vir doeleindes van regsvergelyking geregtelik kennis neem van die reg van daardie staat.

Dit was voorheen die posisie, en is nou ook vir doeleindes van uitleg van die Grondwet deur die Grondwet bevestig (a 39(1)).

Wanneer die reg van ‘n vreemde staat self in geskil is, kan die hof ingevolge artikel 1(1) van die Wysigingswet op die Bewysreg geregtelik van hierdie reg kennis neem vir sover hierdie reg geredelik en met voldoende sekerheid vasgestel kan word. Dit verhoed egter geen party om getuienis aan te bied indien hulle so verkies nie (a 1(2)).

INHEEMSE REG:‘n Hof kan net geregtelik van inheemse reg kennis neem indien dit in ooreenstemming met die Handves van Regte in die Grondwet (a 39(2)) is.

Verder kan ‘n hof geregtelik kennis neem van inheemse reg en gebruike indien dit geredelik en met voldoende sekerheid vasgestel kan word, en indien dit NIE met “staatsgedragslyn of natuurlike geregtelikheid” in stryd is nie (a 1(1) van die Wysigingswet op die Bewysreg).

ALGEMEEN BEKENDE FEITE

NOEM 8 ALGEMEEN BEKENDE FEITE WAAVAN ONS HOWE REEDS GEREGTELIK KENNIS NEEM

Instinktiewe gedrag van mak diereSoewereiniteit van vreemd state en die bestaan van ‘n oorlogs toestandGeen twee vingerafdrukke is dieselfdeWaarde van geld het oor die jare afgeneemMaatskappye word opgerig met die doel om wins te maakDat dit die praktyk is om bankwaarborge in grondtransaksies te lewerWette van die Parliament en Provinsiale wetgewersNormale menslike draagtydAK47 kan gestel word om soos ‘n masjien geweer te werk

'n Bekende feit is 'n feit waarvan almal kennis dra. Sekere bekende feite is algemeen bekende feite waarvan ons howe reeds kennis geneem het. Identifiseer kortliks ses sulke feite. (Nota:moet nie verwys na plaaslik bekende feite of na diere nie.) (6)Daar is 'n nasionale padnetwerk in Suid-Afrika, en die paaie is publieke paaie.Skaak, biljart en tafeltennis is behendigheidspele.Daar is sewe dae in die week.R v African Canning Co SWA Ltd-fundamentele ondervinding van die menslike aard, handelsbedrywighede endie alledaagse leweS v Mirrirai- die Limpoporivier vorm die grens tussen Suid Afrika en Botswana tussen Martinsdrif en Groblersburg.

PLAASLIKE BEKENDE FEITEVerduidelik wat bedoel word met “plaaslike bekende feite” (4) HOF kan geregtelik kennis neem van ‘n feit wat nie algemeen bekend is nie, slegs as daardie feit welbekend is onder al die redelik ingeligte mense in die area waar die hof sit.

Bv. Franschhoek is nie ‘n klein plekkie nie en bevat ‘n aantal strate

ONMIDDELIK VASSTELBARE FEITE

HOF kan geregtelik kennis neem van feite wat onmiddelik vasstelbaar is uit ‘n onweerlegbare betroubare bron

POLITIEKE EN GRONDWETLIKE AANGELEENTHEDE

24 Jun 05

Nov 02

Nov 03

EVI102

Skryf ‘n aantekening oor die mate waartoe daar geregtelik van politieke en grondwetlike aangeleenthede kennis geneem kan word. (5)

Van Watter Politieke/ Grondwetlike aangeleenthede kan ‘n hof geregtelik kennis neem? Die onafhanklikheid van onafhanklike state en die bestaan van ‘n staat van oorlog

Wat behoort ‘n hof se benadering te wees indien hy enige twyfel het oor ‘n politieke aangeleentheid

Dan behoort die hof ‘n sertifikaat van die betrokke Minister of toepaslike regeringsamptenaar te ontvang

WETENSKAP EN WETENSKAPLIKE INSTRUMENTEDaar kan slegs van Wetenskaplike aangeleenthede geregtelik kennis geneem word wat nie vir spesialiste algemeen kennis geword het, op grond van bekendheid daarvan

FINANSIELE SAKE EN HANDELSPRAKTYKE Geregtelike kennis is al geneem van:

Waarde van geld het oor die jare verminder Maatskappye word opgerig met die doel om wins te maak

Dat betaling by wyse van cheque gemaak word Howe weier om kennis te neem van die wisselkoers tussen SA en Buitelandse geldeenhede

HANDBOEKEKan nie geregtelike kennis neem van die feite in tegniese of mediese handboeke. Wel van Standaard woordeboeke, en geskiedenis boeke is al gebruik

DIE WERKING VAN VERKEERSLIGTE

‘n Groep toeriste besoek Kaapstad en, wanneer hulle op die punt is om hulle toerbus te bestyg, hoor hulle ‘n harde geskree van bande. Een van die toeriste, ‘n meneer Candida, draai in die rigting van die geraas en neem ‘n rooi Corvette af wat oor ‘n rooi verkeerslig ry en in ‘n groen Citigolf, wat besig was om die kruising oor te steek, vasjaag. Beantwoord die volgende vrae:Verduidelik kortliks of die hof geregtelik kan kennis neem van die werking van die verkeersligte, en wat die impak daarvan op hierdie saak sal wees. (3) Ons howe het in ‘n aantal sake bevind dat hulle geregtelik kennis kan neem dat as verkeersligte by ‘n

kruising in die rigting groen is, die in die teenoorgestelde rigting rooi sal wees.

Ook bevind dat in teenstelling met die algemene posisie wat by geregtelike kennisname geld, getuienis aanvaar kan word om sodanige geregtelike kennisname te weerlê.

Dit kom waarskynlik neer op ‘n foutiewe beskrywing van die werking van ‘n feitelike vermoede as geregtelike kennisname.

MISDAAD Howe het kennis geneem van die feit dat dit herhaaldelik gebeur dat mense in Vertrouensposisies diefstal en bedrog pleeg Ook dat SA ‘n onaanvaarbare hoë misdaadkoers het

VERMOEDENS (8)

‘n Vermoede is ‘n regsreël :Sodra sekere feite bewys is, lei die aanwending van ‘n vermoede

tot die aanvaarding van ‘n ander feit

25

Jun 04

Nov 03 && Nov 01DEF

EVI102

Omdat dit slegs ‘n vermoede is, is die “feit” nie noodwendig die waarheid nie. Die “feit” word as ‘n “feit” beskou totdat die TEENDEEL bewys is.

Dit is dus nog ‘n manier waarop bewys van ‘n feit moontlik is sonder dat getuienis daaroor aangebied word

VERMOEDE VAN ONSKULD

A 35(3)h van die Grondwet: elke persoon het die reg om onskuldig geag te word, as deel van die reg op ‘n billike verhoor.

Hierdie reg -------VERMOEDE VAN ONSKULDDit plaas, vlg gemenereg en grondwet, ‘n las op die vervolging om die skuld van ‘n beskuldigde bo redelike tyfel te bewys

KLASSIFIKASIE VAN VERMOEDENS(Onweerlegbare regsvermoedens, Weerlegbare regsvermoedens & feitelike vermoedens)

ONWEERLEGBARE VERMOEDENS

Is ‘n reel van die MATERIELE reg wat so geformuleer is dat dit soos ‘n vermoede lyk

Nie werklik ‘n vermoede en ook nie die werking van ‘n vermoede

Word Vermoede genoem omdat ons gemenereg dit so beskryf

Voorbeeld: ‘n Kind wat jonger as 7 is, is nie in staat om ‘n misdaad te pleeg nie

WEERLEGBARE REGSVERMOEDE

Is regsreëls wat die hof dwing om ‘n feit voorlopig te aanvaar Word voorlopig aanvaar tensy weersprekende getuienins dit omvêrwerp Is die ware vermoedens in ons reg Voorbeelde van GEMEENREGTELIKE VERMOEDENS : Vermoede dat:

- ‘n huwelik formeel geldig is - ‘n man en vrou wat saamleef dit doen agv ‘n wetige huwelik - Kind wat gedurende ‘n geldige huwelik gebore is, ‘n wettige kind is - ‘n man wat erken dat hy gemeenskap met ‘n vrou gehad het, die pa van har buite egtelike kind is.- ‘n geregistreerde brief wat gepos is ook wel afgelewer is

A en B is getroud. A, die man, mishandel sy vrou, B en hulle kinders op ‘n gereelde basis. Nadat sy ‘n televisieprogram oor die regte van die vrou gekyk het, waarsku B vir A oor die regsgevolge van die mishandeling. A steur horn egter nie aan die waarskuwing nie en B lê ‘n klagte van aanranding teen A. B het nie ‘n beskerrningsbevel nie. Sy kom na u toe vir regsadvies oor die volgende:

A het verklaar dat B die saak teen hom nie sal kan bewys nie. Hy het gedreig om die huweliksertifikaat en die kinders se geboortesertifikate op te skeur. Hy is van mening dat B sander hierdie dokurnente in die hof geen voet sal he om op te

26

DEF

Jun 06

EVI102staan nie. Watter vermoedens is beskikbaar orn A se denkwyse te help verkeerd bewys. Verduidelik die belangrikheid van hierdie verrnoedens. (5)

FEITELIKE VERMOEDE

Skryf aantekeninge oor feitlike vermoedens. (10)

Nie werklike vermoedens nie maar eerder ‘n afleiding wat die hof kan maak omdat dit die mees logiese uittvloeisel van ‘n gegewe situasie weerspieël (Omstandigheids getuienis wat by herhaling voorkom)

Voorbeelde:

REELMATIGHEID

‘n Party wat beweer dat ‘n brief gepos is, kan getuienis aanvoer dat daar ‘n bepaalde roetine gevolg word met met die pos van die brief en dat die brief ooreenkomstig hierdie roetine hanteer is. (Roetine maklier bewysbaar in geval van openbare amptenare as mense in privaat sektor – hof sal geregtelik kennis neem vd bestaan van ‘n kantoorroetine)

Res ipsa loquiter (“Saak spreek vanself”)

Samuel Mda, ‘n besigheidsman, stel ‘n eis vir skadevergoeding in teen Easy Law, ‘n prokureursfirma. Easy Law het nagelaat om noodsaaklike inligting en besigheidsklousules by sy pro-forma kontrakte in te sluit, soos wanneer betaling moet plaasvind en die toepaslike datum en rentekoers in die geval van laat betaling. As gevolg van hierdie oorsig het hy winsgewende transaksies verloor. Die grondslag van sy eis berus op die egtheid of geldigheid van die kontrakte self. Terwyl Samuel Mda u in u kantoor konsulteer, het die motor wat voor syne geparkeer was teen die bult af gerol en teen sy voertuig gebots. Hy vra u om hom in hierdie saak ook te verteenwoordig. Verduidelik die regsposisie met betrekking tot res ipsa loquitur. (7)

1. Hierdie vraag maak gebruik van feitlike vermoedens.

27

Jun 05

Nov 02

EVI1022. Res ipsa loquitur beteken “die saak spreuk vanself”.

3. In ons reg word dit gebruik indien die oorsaak van ‘n bepaalde gebeurtenis (dikwels motorongeluk) onbekend is,

en die hof gevra word om ‘n afleiding te maak oor die oorsaak van die gebeurtenis

op grond van die situasie wat deur die beskikbare getuienis uitgebeeld word.

4. Dit is ‘n logiese afleiding dat die handrem waarskynlik nie stewig genoeg vasgetrek is om te verseker dat die kar nie

teen die skuinste sal afloop nie.

5. Hy het dus die skade aan Samuel se voertuig op nalatige wyse veroorsaak. res ipsa loquitur word byna uitluitlik

toegepas om nalatigheid af te lei uit die omstandigheidsgetuienis oor die optrede van die verweerde.

6. Nalatigheid kan egter slegs op hiedie wyse afgelei word indien die werklike oorsaak van die ongeluk onbekend is,

Administrator, Natal v Stanley Motors.

VERWANTSKAP TUSSEN VERMOEDENS EN DIE BEWYSLASS v Zuma

1. Indien ‘n vermoede ‘n ware regsvermoede is, word bewys op ‘n oorwig van waarskynlikheid vereis om die vermoede uit te skakel

2. Indien die vermoede geld in die afwesigheid van getuienis tot die teendeel, plaas dit bloot ‘n weerleggingslas op die party wat dit wil betwis. (Indien weersprekende getuienis aangebied word, geld so ‘n vermoede nie meer nie)

3. Indien die hof bloot toegelaat word om ‘n bepaalde afleiding uit die bewys van ‘n basiese feit te maak, maar nie daaartoe verplig is nie, is daar geen bewyslas op die teenparty nie. (So ‘n afleiding kom hoogstens op ‘n sg. Feitelike vemoede neer)

28

EVI102STATUTêRE VEMOEDENS (9)

OM DIE STAAT BY TE STAAN MET EEN OF ANDER BEWYSPROBLEEM

BV: Wet op Dwelmmiddels en Dwelmsmokkelary bevat baie vermoedens. Bv. As iemand in sy vervolging beskuldig word van besit van meer as 115 g Dagga word vermoed dat hy in Dagga handeldryf, totdat die teendeel bewys is. Dit plaas ‘n egte bewyslas op die beskuldigde

GRONDWETLIKE BEPALINGS

Watter drie regte word deur A 35 (3) h van die Grondwet verleen?

Om onskuldig geag te word Om te swyg Om nie gedurende verrigtinge te getuig nie

BENADERING VAN DIE KONSTITITIONELE HOF

Skryf ‘n aantekening oor statutêre vermoedens met beklemtoning van S v Zuma 1995 (1) SACR 568 (10)Definieer wat met die frase “omgekeerde bewyslas” bedoel word. (4) OMGEKEERDE BEWYSLAS

Volgens die Zuma-besluit het artikel 217(1) van die Strafproseswet ‘n omgekeerde bewyslas bevat.

Dit beteken dat die regsbewylas op die beskuldigde gerus het en

dat daar volgens die ewewig van waarskynlikhede aan die onus voldoen moes word.

Daar is nie aan die bewyslas voldoen as hy net twyfel laat ontstaan oor die geldigheid van die vermoede nie.

As die waarskynlikhede in ewewig is ná die verhoor-binne-‘n-verhoor, is die vermoede geldig.

DIE STATUTERE VERMOEDE EN DIE VERMOEDE VAN ONSKULD

Die vermoede van onskuld-regsbeginsel veroorsaak dat die staat belas word met die verantwoordelikheid

om te bewys dat die oortreder bo alle redelike twyfel skuldig is.

Die gemeneregsposisie word versterk deur die grondwetlike reg om stil te bly na arrestasie, en om nie gedwing te

word om skuld te erken of teen jouself te getuig nie.

Al hierdie regte word ernstig bedreig en ondermyn as die bewyslas omgekeer word en die beskuldigde sy onskuld moet bewys.

DIE BEPERKINGSKLOUSULE

29

DOEL

Jun 03 & & Jun 06

EVI1021. Die belangrikste oorweging vir die hof in S v Zuma was dat die STATUTÊRE VERMOEDE

ONGRONDWETLIK is as dit lei tot skuldigbevinding ten spyte daarvan dat daar redelike twyfel bestaan oor

die skuld van die beskuldigde.

2. Die vermoede dat daar aanvaar word dat ‘n bekentenis voldoen aan die vereistes vir ‘n toelaatbare skulderkenning,

3. is ingestel op grond van die verslag van die Botha Kommissie.

4. Daar is bevind dat

(1) dit moeiliker gemaak moet word vir ‘n oneerlike beskuldigde om vals aantygings rakende dwang te maak

(2) dat verhore verkort moet word deur onnodige lang verhore-binne-verhore oor die toelaatbaarheid van die

bekentenis teen te werk.

5. Die hof het bevind dat daar NIE GENOEG GRONDE was om die bewyslas na die beskuldigde oor te dra nie.

6. Daar is dus bevind dat die vermoede nie gestaaf word deur die beperkingsklousule nie en dit is ongrondwetlik verklaar.

UITSPRAAK IN ZUMA BESLIS NIE VOLGENDE NIE / UITWERKING VAN HIERDIE SAAK

Alle statutêre bepaling wat vermoedens laat ontstaan, is nie deur hierdie uitspraak ongeldig verklaar nie.

Dit beïnvloed nie feitelike vermoedens nie

Dit verklaar nie dat alle gevalle waar daar vir omgekeerde bewyslas voorsiening gemaak word, ongeldig is nie

Dit beïnvloed ook nie die statutêre bepalings wat lyk soos vermoedens, maar eintlik nuwe misdade skep nie

'n Voormalige kaptein van die Suid-Afrikaanse krieketspan, Kansie, word in die streekhof aangekla van bedrog. Die klagstaat beweer dat hy wederregtelik en opsetlik 'n wanvoorstelling aan mnr Ho, ,’n Australiër, gemaak het te dien effekte dat een van die sleutelboulers in die Suid-Afrikaanse span (ene Aldon) ernstig beseer was, wat veroorsaak het dat mnr Ho skade van AU$500 000 gely het. In die verdere besonderhede tot die klagstaat word daar verduidelik dat die beweerde wanvoorstelling veroorsaak het dat mnr Ho die AU$500 000 daarop verwed het dat Nieu-Seeland die Suid-Afrikaanse span sou klop. In

30

Nov 01

EVI102werklikheid het Aldon egter tog geboul, 10 paaltjies in die wedstryd geneem en 'n groot rol in Suid-Afrika se oorwinning met 212 lopies gespeel.U verteenwoordig Kansie as sy prokureur. Op die verhoordatum word die aanklaer in kennis gestel dat mnr Ho weier om na Suid-Afrika te kom ten einde in die verhoor te getuig. Sy sal dus die saak teen Kansie moet bewys sonder mnr Ho se getuienis. Sy probeer dit doen deur middel van 'n videoband van 'n videokamera wat versteek was in die hotelkamer waar Kansie na bewering die wanvoorstelling gemaak het.Die aanklaer slaag daarin om te bewys dat die getuienis geberg en voorgelê is ingevolge SABS-standaard 9211. Sy haal met vertroue uit die onlangse Suid-Afrikaanse Wet op Ehandel aan, waar die volgende staan: “Indien by die vervolging van enige persoon, dit bewys word dat die getuienis geberg en aangebied is ingevolge SABS-standaard 9211, sal dit vermoed word, totdat die teendeel bewys is, dat sulke getuienis teen die beskuldigde toelaatbaar is.” Vind 'n teenargument, deur te verwys na enige relevante regspraak of wetgewing. (10)

1. Dit is duidelik dat die wetgewing 'n vermoede bevat.

2. In die geval van ‘n regsvermoede, wat die bewyslas omkeer en dit op die beskuldigde plaas, en wat 'n

skuldigbevinding moontlik maak selfs terwyl daar redelike twyfel is of die beskuldigde werklik skuldig is, sal so 'n

vermoede waarskynlik ongrondwetlik wees, omdat dit inbreuk maak op die regte om onskuldig geag te word, om te

swyg en om nie tydens die verhoor te getuig nie.

3. Hierdie vermoede bepaal egter slegs dat sekere getuienis as toelaatbaar vermoed word.

4. Dit plaas slegs 'n weerleggingslas op die beskuldigde.

5. Getuienis dat die beskuldigde die misdaad gepleeg het, en wat elke geskilpunt dek, moet steeds deur die vervolging

aangebied word.

6. In hierdie geval, alhoewel dit lyk asof die videoband toelaatbare getuienis teen my kliënt is, moet die staat nog steeds

al die elemente van die misdaad teen my kliënt bewys. As dit nie gedoen word nie kan daar nie van my kliënt verwag

word om te getuig nie.

D en Z is lede van ‘n bende wat daar verdink word dat hulle bankrowe beplan. D en Z beplan ‘n roof van Veiligste Bank en roof uiteindelik R1 miljoen van die bank, ‘n Kassier druk egter die noodknoppie en die alarm wat afgaan laat D en Z in hulle motor wegvlug. Op die ingewing van die oomblik en om te probeer wegkom jaag hulle na A, nog ‘n bendelid, se huis daar naby. A het nie deel gehad aan die roof van die bank nie, maar hy help D en Z om die geld in sy huis te versteek en gee hulle blyplek. Die ondersoek lei die polisie tot ‘n wettige deursoeking van A se huis. D en Z word daar gevang en die geld word herwin. D en Z word van roof aangekla.Z le ‘n bekentenis af oor die roof en die aanklaer wil die bekentenis ingevolge artikel 217(1)(b)(ii) van die Strafproseswet 51 of 1977 as getuienis indien. Die betrokke dele van die bepaling lees soos volg:

Indien jy Z se regsverteenwoordiger is, watter grondwetlike argumente sou jy aanvoer in ‘n poging om toelating van die bekentenis by die verhoor te verhoed. Verwys na grondwetlike gesag vir u argument. (10)

DAAROPVOLGENDE BESLISSINGS OOR STATUTÊRE VERMOEDENS

Baie statutêre vermoedens wat ‘n omgekeerde bewyslas op die beskuldigde plaas is sedert S v Zuma

ongrondwetlik verklaar

Al hierdie sake is beslis op grond van die belangrikste oorweging in S v Zuma, nl.

Dat ‘n vermoede wat skuldigbevinding toelaat nieteenstaande redelike twyfel oor die skuld van die

oortreder, ongrondwetlik is

31

EVI102

UITSONDERINGS:

S v Meaker Oortreding ingevolge Wet op Padverkeer

Vermoede

Wesenlik om te bewys wie die bestuurder van ‘n voertuig was, dit vermoed word, totdat die

teendeel bewys word, dat hy die eienaar van die voertuig was

Omgekeerdebewyslasbepaling

Bg vermoede herleef om doeltreffende vervolging van verkeersoortreders moontlik te maak

Vermoede teiken spesifieke groep mense - motorvoertuigeienaars

Hul regte word beinvloed as hulle voertuie in oortredings op openbare paaie betrokke is

Moet bewys dat die misdaad deur die bestuurder van voertuig gepleeg is voordat aanwending

plaasvind

Logiese uitwerking omdat

o Meeste eienaars voertuie koop om self te gebruik

o Vanwee waarde kan aanvaar word dat meeste eienaars, indien nie self bestuur nie,

wel sal weet waar voertuig was en dus sal weet wie dit bestuur

Aan ander kant sal dit vir die vervolging moeilik wees om identiteit van bestuurder te bewys

X is ‘n uiters aggressiewe individu. Op pad huis toe eendag, in spitsverkeer, sny Sarel voor hom in. X raak hewig ontsteld en stamp Sarel se motorfiets, sodat Sarel afval. X klim uit sy kar en slaan vir Sarel. Sarel probeer X kalmeer en is later verplig om homself te verdedig. X jaag dan weg, maar nie voordat Sarel sy nommerplaat neerskryf nie. Beantwoord die volgende vrae:

Ontleed die aard van die getuienis wat die vervolging sal gebruik om die eienaar van die voertuig te identifiseer, met verwysing na enige statutêre vermoedens wat betrokke kan wees. Verwys na toepaslike gesag. (10)


Hierdie getuienis lei die polisie na die verdagte, B. Nadat B volledig ingelig is oor al die grondwetlike regte wat hy ingevolge a 35 van die Grondwet geniet, besluit B om ‘n volledige bekentenis aan die ondersoekbeampte (P) te doen. Tydens die verhoor probeer die onervare staatsaanklaer, op grond van ‘n ou kopie van die Strafproseswet, om ‘n geskrewe kopie van die bekentenis in te dien. Die verdediging teken beswaar aan op grond daarvan dat daar nie bewys is dat die bekentenis toelaatbaar is nie, veral in soverre daar nie bewys is dat dit vrywillig gedoen

32

Nov 04

Nov 03

EVI102was nie. Die aanklaer reageer deur te beweer dat a 217(1)(b) van die Strafproseswet 51 van 1977 daarvoor voorsiening maak dat daar vermoed word dat ‘n bekentenis vrywillig en ongedwonge, ensovoorts, gedoen is, indien dit op skrif gestel is, ensovoorts, en dat die verdediging die teendeet moet bewys.

Neem die posisie van die regter in en maak ‘n beslissing oor hierdie kwessie, met volle aangifte van redes vir u beslissing. (10)

33

EVI102

DEEL II - DIE BEOORDELING VAN GETUIENIS

DIE BEWYSLAS IN STRAFSAKE (10) Verduidelik die interaksie tussen die bewyslas en die weerleggingslas in Strafsake. (U mag diagramme gebruik) (10)Antwoord: Onderskeid & Wisselwerking hieronder

Mnr. V. Mbuye en Me. T. Sandile wil hulle motor in ‘n oop parkeerterrein parkeer, naby die restaurant wat hulle besoek vir die aand, toe hulle deur Slim Shady aangeval word. Slim eis dat hulle hul motor aan hom moet oorhandig. Mnr. V. Mbuye weifel en word noodlottig geskiet. Slim is onbewus van ‘n sekuriteits video-kamera wat die voorval opneem. Me. T. Sandile is die enigste getuie.Slim Shady het die dienste van ‘n prokureur met betrekking tot die verhoor geweier. Jy is die voorsittende regater en moet die wisselwerking tussen die bewyslas en die weerleggingslas vir hom verduidelik om te verseker dat hy wèl die dienste van ‘n prokureur aanvaar. (10)Antwoord: Onderskeid & Wisselwerking hieronder

ONDERSKEID TUSSEN DIE BEWYSLAS EN WEERLEGGINGSLAS IN STRAFVERHORE

Onderskei tussen bewyslas en weerleggingslas (6)

ONUS (Egte bewyslas) WEERLEGGINGSLAS

Zeffert et al SA Law of Evidence gebruik die uitdrukking“Risk of non persuasion” om die bewyslas te beskryf.

Indien die hof aan die einde van die saak nog twyfel oor ‘n geskilpunt,sal hy teen die persoon beslis wat die bewyslas mbt daardie spesifieke geskil gedra het,

omdat daardie persoon dan nie die hof oortuig het soos sy volgens die bewyslas verplig was om dit te doen nie

Die BEWYSLAS skuif nie tydens die verhoor nie, terwyl die WEERLEGGINGSLAS wel kan skuif.

Die BEWYSLAS is by die by beslissing aan einde van die saak ter sake, terwyl die WEERLEGGINGSLAS ook tydens die saak ter sprake is.

Die BEWYSLAS word die "risk of nonpersuasion" genoem, terwyl die WEERLEGGINGSLAS die "las om aan te voer/weerlê" genoem word.

34

Skuif nie gedurende verhoor Ter sprake by beslissing aan einde

van die saak “risk of nonpersuasion”

Kan skuif Ook ter sprake tydens saak Las om aan te voer/ weerlê

Jun 04 (

Nov 05

Jun 03 (

EVI102Onderskei op grond van die BULWANA beslissing wat die las op ‘n beskuldigde sou wees agv ‘n omgekeerde bewyslas en ‘n weerleggingslas onderskeidelik. Welke las was in hierdie saak ter sprake en welke grondwetlike reg word daardeur in gedrang gebring

S v Bhulwana; S v Gwadiso

1. die hof het verklaar dat ‘n weerleggingslas net vereis dat die beskuldigde ‘n REDELIKE TWYFEL

MOET SKEP, terwyl die ware bewyslas of omgekeerde onus BEWYS OP ‘N OORWIG VAN

WAARSKYNLIKHEID vereis.

2. die betrokke artikel van die Wet op Verdowingsmiddels plaas wel ‘n omgekeerde bewyslas op die

beskuldigde.

3. die statutêre vermoede mbt handeldryf met dagga het die beskuldigde se reg op ‘n regverdige verhoor

benadeel, wat sou insluit die reg om onskuldig geag te word, om stilswye te bewaar en ni by die verhoor te

getuig nie.

DIE WISSELWERKING TUSSEN DIE BEWYSLAS EN DIE WEERLEGGINGSLAS

Aan die begin van die strafsaak dra die staat die BEWYSLAS en WEERLEGGINGSLAS.

Nadat die staat ‘n goeie prima facie-saak uitgemaak het, verskuif die WEERLEGGINGSLAS na die beskuldigde.

As die beskuldigde aand die einde van die staatsaak om ontslag vra, sal hy misluk want die WEERLEGGINGSLAS is nog

steeds op die beskuldigde

Aan die einde van die verdedigingsaak is daar die volgende twee moontlikhede :

* As die beskuldigde geen of onbevredigende getuienis gegee het, sal hy skuldig bevind word,

want die staat het die bewyslas afgewerp.

* As die beskuldigde egter geloofwaardige getuienis ter verdediging aangebied het, sal hy vrygespreek word, aangesien

beide laste op die staat rus.

35

EVI102

DIE LIGGING VAN BEWYSLAS IN STRAFSAKE


Skryf ‘n kort aantekening oor die ligging van die bewyslas in strafsake, indien daar beweer word dat die beskuldigde geestesongesteld is. en dus nie toerekeningsvatbaar was vir sy dade nie (3)

‘n Uitsondering op die algemeen reel dat die bewyslas op die staat rus in Strafsake, is die vermoede dat elke persoon geag word van gesonde verstand te wees totdat die teendeel bewys word.

Beskuldigde dra dus ‘n bewyslas mbt die verweer van strafregtelike ontoerekeningsvatbaarheid agv ‘n geestesgebrek of geestessiekte.

In ‘n kanadese beslissing R v Chaulk, is beslis dat alhoewel die vermoede van geestesgesondheid die beskuldigde se konstitutionele reg om onskuldig geag te word aantas het, dit ‘n redelike inperking van daardie reg was.

Burchell, ‘n SA skrywer, stem saam met die Kanadese saak, aangesien dit byna onmoontlik vir die vervolging sou wees om geestesgesondheid te bewys.

SWYGREG EN DIE BEWYSLAS

36 Jun 06

Nov 03

Jun 06

EVI102

A en B is getroud. A, die man, mishandel sy vrou, B en hulle kinders op ‘n gereelde basis. Nadat sy ‘n televisieprogram oor die regte van die vrou gekyk het, waarsku B vir A oor die regsgevolge van die mishandeling. A steur horn egter nie aan die waarskuwing nie en B lê ‘n klagte van aanranding teen A. B het nie ‘n beskerrningsbevel nie. Sy kom na u toe vir regsadvies oor die volgende: A verklaar dat, selfs indien B met die saak voortgaan, hy sal weier om te getuig. A beweer dat die hof sonder sy getuienis nie tot ‘n beslissing kan korn nie. Verduidelik die verwantskap tussen die reg om te swyg en die bewyslas. (6)

Hoe kan grondwetlike reg op stilswye versoen word met die feit dat die beskuldigde skuldig bevind kan word indien daar ‘n werleggingslas op haar rus?

VOORHEEN: Stilbly lyk soos skuldigGRONDWET VERANDER ALLES: Elkeen het die reg om stil te bly, indien hy dit so verkiesIndien staat se saak glad nie deur beskuldigde aangeveg is nie:o Kan skuldig bevind indien aan ander vereistes vir skuldigbevinding ook voldoen iso Word objektief gedoeno Weerleggingslas rus op beskuldigde weens feit dat staat goeie getuienis kon voorle en sy niks gedoen is om

dit af te werp nie

37

EVI102

BEWYSLAS IN SIVIELE SAKE (11)HET DIE VRAAG OOR DIE LIGGING VD BEWYSLAS MET MATERIËLE OF FROMELE REG TE DOEN?

Behoort die vraag aangaande die ligging van die bewyslas, tot die gebied van die materiële of die formele reg? Verwys na enige relevante hofuitsprake op hierdie punt. (5)

Materieel regtelike of Formeel regtelike kwessie: Sal bepaal of Engelse Reg of Romeins Hollandse Reg geraadpleeg moet word.

Tregea v Godart: Testateur het nuwe testament verly ongeveer 2 uur voor sy dood. Hy het helfte van sy boedel aan sy verpleegster nagelaat. Ander erfgename het testament beveg op grond daarvan dat testateur nie oor geestesvermoe beskik het om testament op daardie stadium te verly

Indien daar twyfel aan die einde van die saak bestaan oor wie die bewyslas dra, gaan die party wat die (egte) bewyslas dra die saak verloor

Die eintlike vraag in bogenoemde aak het oor die ligging van die bewyslas gegaan

Probleem is vererger deur die vermoede in die Romeins Hollandse Reg ten gunste van die geldigheid van ‘n testament, waarvolgens die onus op die erfgenaam sou rus om ongeldigheid te bewys.Volgens Romeins Hollandse Reg sou die familie die saak verloor het

Volgens die Engelse Reg dra ‘n persoon wat beweer dat’n testament geldig is die bewyslas om die geldigheid te bewysHiervolgens sou die verpleegster die saak verloor het

Romeins Hollandse Reg is die gemene reg ten aansien van die materiele reg in SA

Engelse Reg is die gemene reg ten aansien van Formele reg

Die hof het nie geweet wat om te beslis nie, wat beteken het dat die party met die bewyslas die saak sou verloor

Die hof bevind dat die vraagstuk deur die materiële reg beheers word, wat beteken die familie dra die bewyslas, en hulle het die saak verloor.

Hierdie bevinding is sedertdien deur die Appèlafdeling bevestig in sake soos Neethling v Du Preez; Neethling v The Weekly Mail, en Eskom v First National Bank of Southern Africa.

DIE LIGGING VAN BEWYSLAS IN SIVIELE SAKE

Basiese reël: HY WAT BEWEER MOET BEWYSZEFFERT: Onderskei WARE bewyslas en Weerleggingslas

Volgens hom bestaan weerleggingslas uit:

Plig wat op die litigant geplaas word om te begin om die getuienis te lei Plig om die opponent se prima facie saak te weerlê

38

Nov 01)5

EVI102VERSKILLENDE GESKIL PUNTE KAN VERSKILLENDE BEWYSLASTE GENEREER

Verduidelik die betekenis van die uitdrukking “verskillende geskilpunte kan verskillende bewyslaste genereer”. (4.)

Basiese Reël : Hy wat beweer moet bewys

In siviele sake kan “verskillende geskilpunte kan verskillende bewyslaste genereer”

In siviele verhore bestaan die moontlikheid dat verskillende partye die bewyslas kan dra vir verskillende geskilpunte in dieselfde geding. Dit skep soms die indruk dat die bewyslas skuif van die een party na die ander.

Bv skadevergoedingseis vir aanranding. Verweer 1 of ander regverdigingsgrond

Klaasen v Benjamin : bewyslas skuif nooit

X is ‘n uiters aggressiewe individu. Op pad huis toe eendag, in spitsverkeer, sny Sarel voor hom in. X raak hewig ontsteld en stamp Sarel se motorfiets, sodat Sarel afval. X klim uit sy kar en slaan vir Sarel. Sarel probeer X kalmeer en is later verplig om homself te verdedig. X jaag dan weg, maar nie voordat Sarel sy nommerplaat neerskryf nie. Beantwoord die volgende vrae:

In ‘n siviele saak vir skadevergoeding weens aanranding wat deur Sarel teen X ingestel word, hoe sal die beginsel dat verskillende geskilpunte verskillende bewyslaste kan genereer van toepassing wees? (5)

39

Nov 05)5

Nov 04)5

EVI102

BEOORDELING VAN GETUIENIS (12)

OMSTANDIGHEIDSGETUIENIS

(OOG GETUIE OF DIREKTE GETUIENIS)

Is getuienis wat indirekte bewys verskaf en afleidings moet dan daaroor gemaak word tov die verbode handeling Ooggetuie sien verdagte uit huis hardloop met bebloede mes. By nadere ondersoek vind ooggetuie ‘n persoon met ‘n noodlottige meswond in die huis.

Ander voorbeeld is vingerafdrukke en DNS-toetse op weefsel

Beoordeling van omstandigheidsgetuienis

Skryf kort aantekeninge oor die belang van omstandigheidsgetuienis. (5)

Skryf die basiese riglyne neer wat by die beoordeling van getuienis deur die hof gevolg moet word. (3)

1. Hof moet getuienis in geheel oorweeg

2. ‘n Stuk-vir-stuk benadering van beregting moet vermy word

3. Saak wat op omstandigheidsgetuienis gebasseer is, berus op die voorsittende beampte se vermoe om logies te dink

4. Hof moet versigtig wees om nie verkeerde afleidings te maak en swak redenasies te aanvaar nie

5. Hof moet veral op die volgende ag slaan:

a. alle waarskynlikheid

b. die betroubaarheid van en geleentheid vir waarneming van die onderskeie getuies

c. die afwesigheid van belang of vooroordeel

d. die inherente meriete van of foute in die getuienis self

e. inkonsekwenthede of weersprekinge

f. stawing

STRAFSAAK:

Indien afleidings uit omstandigheidsgetuienis in ‘n strafsaak gemaak moet word, geld twee reels van logika:

40

DEF

BV

J Nov 05( )5

J Jun 05( )5

EVI102

1. Die afleiding wat gesoek word moet met al die bewese feite ooreenstem, anders kan die afleiding nie gemaak word nie

2. Die bewese feit moet sodanig wees dat hulle elke redelike afleiding uitsluit, behalwe daardie een wat gesoek word.

Indien dit nie die geval is nie, moet daar twyfel bestaan of die afleiding wat gesoek word korrek is en kan ‘n skuldigbevinding nie volg nie. (OMDAT die staat by ‘n strafsaak bewys bo redelike twyfel moet verskaf)

Net redelike afleidings hoef uitgesluit te word – Elke moontlike en mees vergesogte hoef nie uitgeskakel te word.

SIVIELE SAAK:

Die afleiding wat gesoek word MOET ooreenstem met al die bewese feite,MAAR dit hoef nie die enigste redelike afleiding te wees.

Sal wel voldoende wees as dit die WAARSKYNLIKSTE afleiding is

Rv BLOM

Skryf al die premisse neer wat tot die finale gevolgtrekking gelei het, nl dat BLOM sy vriendin vermoor het. Verduidelik ook hoe die toets wat in hierdie saak neergelê is tov die geldige affleidings uit die omstandighede met die bewyslas in straf – en siviele sake klop.

Blom het die oorledene swanger gemaak. Hy het chloroform gekoop kort voor oorledene op spoorlyn naby Graaf-

Reinette gesterf het

Hy is gesien terwyl hy van die toneel van die misdaad weggery het, kort na pleging vd misdaad

Hy het vals verklarings vir alles gegee

Hy het op ‘n vals alibi staatgemaak

Al hierdie premisse kan net tot een gevolgtrekking lei nl. dat Blom sy meisie vermoor het.

By Strafsake moet skuld bo redelike twyfel bewys word en Daarom moet die afleiding alle ander redelike afleidings uitsluit, benewens die vereiste dat dit met al die feite moet ooreenstem.

41

EVI102 STAWING (13)

Stawing is toelaatbare bewysmateriaal wat ander (onbetroubare) bewysmateriaal bevestig en wat onafhanklik van sodanige bewysmateriaal is

Moet TOELAATBARE getuienis wees. Ontoelaatbare hoorsê getuienis kan nie in hof gebruik word en dus ook nie

om te staaf

Hoef nie net mondelings te wees – kan ENIGE VORM aanneem (dokumentêr or reële getuienis ook)

Moet ander getuienis BEVESTIG. A 209 Strafproses wet vereis: Betekenis bevestig word in wesenlike opset. MOET

BETROUBAAR wees (vereistes vir stawende getuienis verskil, maar betroubaarheid altyd ‘n vereiste)

Moet bestaan uit ONAFHANKLIKE GETUIENIS . Nie afkomstig van dieselfde bron as dit wat bevestig moet

word. (Vloei uit reel teen selfstawing)

UITWERKING VAN STAWING

Sekere gedingsparty moet addissionele getuienis vind om aan die reeds bestaande bewyslas te voldoen.Om getuienis te staaf beteken nie daar moet aan bewysmateriaal verander word)

Lieg word deur die staat geroep in die saak van bedrog teen skelm. Die hof bevind dat lieg hom kort-kort weerspreek in die getuiebank en dat hy ‘n onbetroubare getuie is. Lieg se getuienis word gestaaf deur Glo-my, wie se getuienis bevredigend is. Na oorweging van al die getuienis bevind die hof dat die getuienis wat deur die staat aangebied is nie voldoende is om die saak teen die skel bo redelike twyfel te bewys nie.

Wat behoort die hof se bevinding te wees in die saak teen skelm?

Alhoewel stawing plaasgevind het, is die getuienis van beide partye nie voldoende om die bewyslas in hierdie saak te kwyt nie. Skelm behoort derhalwe vrygespreek te word.

Sou die antwoord verskil het indien die hof sou bevind dat lieg ‘n bevredigende getuie is. Motiveer.

Indien die hof by sy bevinding bly dat die staat nie sy saak bo redelike twyfel bewys het nie, selfs na die bevinding dat lieg

geloofwaardig was, kan dit nie ‘n verandering maak aan die situasie ingevolge die vorige paragraaf nie. Nietemin, weens die

bevinding dat Lieg ‘n geloofwaardige getuie was. Word die bewyswaarde van die getuienis verhoog en dit kan veroorsaak dat

die hof tog bevind dat die staat sy saak bo redelike twyfel berwys het. Die getuienis is nie na wendse gestaaf en skelm sal

skuldig bevind word.

STAWING IN DIE GEVAL VAN ‘n BEKENTENIS

42

Stawende getuienis moet voldoen aan vlg vereistes

J Jun 03 & Jun 04( )5

DEF

J Nov 02 & Jun 04( )5

EVI102

Ingevolge artikel 209 van die Strafproseswet, 51 van 1977, wat handel oor skuldigbevindings wat volg op 'n bekentenis, kan 'n beskuldigde skuldig bevind word indien sekere vereistes nagekom is. Gee 'n kort omskrywing van hierdie vereistes. (4) / Artikel 209 van die Strafproseswet 51 van 1977 handel oor ‘n skuldigbevinding wat volg op ‘n bekentenis deur die beskuldigde. Verduidelik die belangrikheid van hierdie artikel kortliks. (4)

'n Beskuldigde kan aan 'n misdryf skuldig bevind word

op die ENKELE BEWYS van 'n bekentenis deur daardie beskuldigde

dat hy die betrokke misdryf gepleeg het,

indien bedoelde bekentenis in 'n wesenlike opsig bevestig word of,

waar die bekentenis nie so bevestig word nie,

indien dit deur ander getuienis as bedoelde bekentenis

bewys word dat die misdryf inderdaad gepleeg is.

Gesag: R v Mataung.

Adelaide en Farian is al vir ses maande in ‘n verhouding. Hulle word dikwels saam gesien en Adelaide is bekend in die buurt. Sy is ook deel van die buurtwagkomitee wat gemeenskapspolisiëring reël en met die plaaslike polisiestasie skakel. Op 6 Maart om 20:00 het die buurtwagkomitee vergader. Adelaide was nie daar nie en het ook nie, soos gewoonlik, verskoning gemaak nie. Na die vergadering gaan haar buurman, Ben, na haar woonstel toe om haar oor die vergadering in te lig. Hy vind die ligte aan, maar kry geen reaksie op sy dringende geklop nie. Bekommerd, laat kom hy sekuriteit, wat die woonstel oopsluit. Binne vind Ben Adelaide se liggaam in die sitkamer, met ‘n mes in haar bors. Ben skakel die polisie, wat ‘n ondersoek van stapel stuur wat uiteindelik daartoe lei dat Farian van moord aangekla word.Watter verskil sou dit maak aan die getuienis wat by die verhoor nodig is indien Farian voor die moord beken het dat hy Adelaide vermoor het? (10)Antwoord: Definisie van stawing & A209 hierbo

Mnr Koue Hande word aangekla van moord op Me Bruinoog. Bespreek die definisie en vereistes van stawende getuienis met betrekking tot hierdie scenario en noem 'n paar moontlike voorbeelde van sulke getuienis. (10)Antwoord: Definisie van stawing;

vereistes vir stawende getuienis;vereistes vir stawing van ‘n bekentenis;

Bespreek “stawing” met verwysing na die volgende:

Definieer”stawing”. (5)

Verduidelik hoe artikel 209 van die Strafproseswet, wat handel oor stawing van bekentenisse, die reg oor stawing raak, met verwysing na hofuitsprake. (8)Agv. Die aard van bekentenisse moet hulle met omsigtigheid behandel word.

‘n Bekentenis is genoeg om ‘n beskuldigde skuldig te bevind omdat dit die onomwonde erkenning van al die elmente van die misdaad waarvan die beskuldigde aangekla word bevat. Geen verdere getuienis oor die skuld van die beskuldigde hoef gelewer te word nie.

43

J Jun 05( )5

J Nov 02( )5

J Jun 06( )5

EVI102

Nog ‘n potensiële gevaar is dat die bekentenis nie vrywillig gedoen is nie. (Dwang of misverstand aan die kant van die persoon wat die bekentenis gemaak het)

VEREISTES VIR STAWING VAN ‘N BEKENTENIS

A209 bepaal dat ‘n skuldigbevinding kan volg op bekentenis INDIEN 1 VD VOLGENDE VEREISTES nagekom is:

Word aan hierdie vereiste voldoen as daar daar ander onafhanklike bewysmateriaal verskaf word wat die betekenis in ‘n wesenlike opsig bevestig

Bronne wat kan dien as bevestiging: beskuldigde se vingerafdrukkeantwoorde verskaf deur beskuldigde gedurende A115 strafprosesverrigtinge

Is die stawende getuienis van so aard dat dit die moontlikheid van ‘n foutiewe bevinding deur die Hof verminder?

Word aan hierdie vereiste voldoen deur getuienis te lei.

Beteken dat enige ander vorm van bewysmateriaal, soos ‘n vermoede of erkenning nie voldoende is nie

VERHOUDING TUSSEN HIERDIE TWEE VEREISTES WORD IN R v MATAUNG GEDEMONSTREER:

Beskuldigde aangekla van veediefstal. Bekentenis gemaak. Kan nie skuldig bevind word voor Staat nie een van die vereistes in die voorganger van A209 nagekom het nie.

Staat het getuienis gelei dat die vee verdwyn het uit die omheinde kanp waarin hulle aangehou was.

Hof het bevind die getuienis is nie genoeg om aan die tweede vereiste (dat die misdaad inderdaad gepleeg is) te voldoen nie.Hierdie getuienis het egter die betekenis in ‘n wesenlik opsig bevredig, en was voldoende om skuldigbevinding alleen te regverdig.

Verduidelik waaruit die stawende getuienis bestaan het en presies waarom dit aan die statutêre vereiste van stawing nie voldoen het nieDie stawingsgetuienis het bestaan uit stawende verklarings van staatsgetuies, Siemens en Fourie. Beide het omstandigheidsgetuienis gelewer aangaande die feit dat die beeste vermis is, selfs die mate dat die beeste goed toegekamp was en dat daar geen plek was waardeur hulle kon ontsnap nie.

Hierdie getuienis het nie aan die tweede vereiste voldoen nie, nl. dat die misdaad inderdaad gepleeg is. Die Hof het bevind dat die getuienis van die twee getuies nie bewys het dat die diefstal wel plaasgevind het nie, aangesien die hof ander moontlikhede kon postuleer aangaande die wegraak van die beeste.

DIE VERSIGTIGHEIDSREëL (14)

Versigtigheidsreel (Definisie)

‘n Praktyksreël wat die dwingende aard van ‘n regsreël het

44

STAWING VAN DIE BEKENTENIS STAWING VAN DIE BEKENTENIS

GETUIENIS – MISDAAD INDERDAAD GEPLEEG

Jun 06, Jun 04, NNov 02 & Nov 01)5

EVI102en ‘n bepaalde benadering aan die hof voorskryf

om as hulpmiddel by die evaluering van sekere getuienis te dien

HIERDIE REEL VEREIS DAT DIE REGTER/LANDROS WAT DIE FEITE EVALUEER:

Haarself bewustelik daaraan moet herinner om die reel toe te pas en op haar hoede te wees vir sekere tipes getuienisMoet soek na ‘n beveiligende faktor wat die agterdog en gevare inherent daaraan sal uitskakelSy moet in haar uitspraak noem dat sy die reel toegepas het

Om moontlikheid uit te skakel dat daar ‘n foutiewe beslissing gemaak word

ERKENDE GEVALLE:

MEDEPLIGTIGEIDENTIFISERENDE GETUIENIS -

KINDERSENKELGETUIE

SAKE v SEKSUEL AARDLOKVINKE EN PRIVAAT SPEURDERS

DIE MEDEPLIGTIGE

Skets die BEGINSELS van die versigtigheidsreël met betrekking tot medepligtiges, soos dit in S v Masuku 1969 (2) SA 375 (N) gelys word (10)1. Die getuienis van 'n medepligtige moet met VERSIGTIGHEID bejeën word.

2. 'n Medepligtige is 'n getuie wat moontlik 'n MOTIEF mag hê om leuens oor 'n onskuldigde beskuldigde te vertel.

3. Stawing van 'n medepligtige se getuienis word vereis, selfs waar die beskuldigde nie deur die getuienis by die

misdaad betrek word nie en die medepligtige bloot oor besonderhede van die misdaad getuig.

4. Die versigtigheidsreël word net bevredig indien daar stawing is wat die beskuldigde direk by die pleging van die

misdaad betrek.

5. Sodanige stawing kan ook uit die getuienis van 'n ander medepligtige bestaan, solank hierdie getuienis meer

betroubaar is.

6. Indien geen stawing beskikbaar is nie, moet daar een of ander ander getuienis wees wat bevestig dat die medepligtige

se getuienis betroubaar is.

7. Sodanige bevestiging is voor die hand liggend indien die beskuldigde 'n leuenagtige getuie is, of die beskuldigde nie

getuig nie.

8. Die risiko van vals beskuldiging word verminder indien die medepligtige 'n vriend van die beskuldigde is.

9. Waar bogenoemde beginsels afwesig is, kan die hof slegs 'n skuldigbevinding uitbring indien dit die gevare wat

inherent aan 'n medepligtige se getuienis, terdeë waardeer, en indien die medepligtige 'n uitstekende getuie is.

10. Indien stawing van 'n medepligtige deur 'n ander medepligtige voorsien word, moet die hof die stawende getuienis

ook met versigtigheid benader.

45

DOEL

J Jun 03( )5

EVI102

IDENTIFISERENDE GETUIENIS (S v Moti)

Watter faktore sal die hof gebruik om die betroubaarheid van A se getuienis te beoordeel. Verwys na regspraak om u antwoord te ondersteun. (10)

Beligting Sigbaarheid

Gesigsvermoë Die afstand van die getuie

Die geleentheid vir waarneming mbt tyd en situasie Mate van sy vorige kennis van beskuldigde

Beweeglikheid van die toneel Stawing

Ontvanklikheid Uitslag van enige uitkennings parade

Beskuldigde se stem, gesig, liggamsbou, manier v loop en klere

VERDUIDELIK HOE DIE HOF IN S v MOTI DIE VERSIGTIGHEIDSREëL TEN AANSIEN VAN UITKENNINGSGETUIENIS TOEGEPAS HET

Ons sintuiglike waarneming is nie altyd betroubaar nie. Selfs die eerlikste en betroubaarste persoon kan ‘n verkeerde persoon idenfisieer

Gevolglik moet sulke getuienins met versigtigheid en skeptisisme benader word.

Hof moet 2 vrae beantwoord:Was die uitkenning behoorlik? Was die getuienis betroubaar?

Identifiserende getuie moet nie net eerlik wees nie, maar die betroubaarheid van sy waarnemings moet ook getoets word (S v Mthetwa).Die betroubaarheid van die getuienis word geraak deur faktore faktore soos die geloofwaardigheid van die getuie, Hoeveel geleentheid hy gehad het om die oortreder tydens die pleging van die misdaad waar te neem, of die foto van die verdagte voorheen aan hom gewys is ens.

W getuig dat A die persoon is wat D met 'n mes doodgesteek het. Hy het A dit sien doen, selfs al was dit op 'n afstand en na sononder. Bespreek die stappe waarvolgens die toelaatbaarheid en gewig van die getuienis vasgestel en beoordeel behoort te word, beide gedurende die aflegging van getuienis en daarna. (15)Antwoord: Hoe Hof versigtigheidsreel toegepas het in S v Moti hierboIn die huidige geval is die volgende van belang, naamlik dat die getuie W vir A “op 'n afstand” gesien het en dat die gebeure

na sononder plaasgevind het.

46

J Jun 05( )5

J Nov 01( )5

EVI102Getuienis moet as geheel beoordeel word en die hof se beslissing moet nie gegrond word op afleidings uit feite wat in

afsondering oorweeg is nie. 'n Deelmatige proses van beredenering moet vermy word.

Afleidings en waarskynlikhede moet onderskei word van veronderstellings en spekulasie.

Eersgenoemde moet altyd oorweeg word in die lig van, of afgelei word van, positiewe, objektiewe en bewese feite.

Die bewyslas is verder op die staat, wat sy saak bo redelike twyfel moet bewys.

Die geloofwaardigheid van 'n getuie kan tydens kruisondervraging aangeval word.

Die getuie se lyftaal is reële getuienis, wat die hof ook as deel van die geheel van die getuienis in ag kan neem. Die mes is ook

reële getuienis en op sigself toelaatbaar. Dit kan dien as stawing vir die ooggetuie se getuienis indien, byvoorbeeld,

vingerafdrukke op die mes gevind word.

Omdat die veiligheidsreël toepaslik is, is stawing 'n baie belangrike faktor betreffende die bewyswaarde van die ooggetuie se

getuienis. Die vereistes vir stawende getuienis is dat dit bewysmateriaal

moet wees, wat op onafhanklike wyse die (onbetroubare) bewysmateriaal bevestig, en wat self toelaatbaar is.

HOE ONDERSKEI MENS TUSSEN DIE TOELAATBAARHEID EN DIE GEWIG VAN DIE GETUIENIS

Die hof (by 255a) het bevind dat die getuienis van die foto-uitkenning in beginsel toelaatbaar was.Dieselfde streng beginsels wat vir ‘n normale uitkenningsparade geld, geld nie hier.Getuienis dat die getuie die oortreder van ‘n foto af uitgeken het, kan dus ‘n bepalende rol speel by die veroordeling van die beskuldigdeDie getuienis moet egter met versigtigheid benader word, ooreenkonstig die antwoord in vorige vraag hierbo, om te verseker dat dit genoeg gewig het om ‘n skuldigbevinding moontlik te maak.

KINDERS

Geen statutêre vereiste dat kind se getuienis gestaaf moet word – wel met versigtigheid behandel SA Regskommissie wou hê versigtigheidsreël wat op kinders van toepassing is moet afgeskaf wordHof moet seker wees kind verstaan hoe belangrik dit is om waarheid te praatBetroubaarheid hang af van:

kind se vermoë om waar te neem wat gebeurom the onthou wat hy waargeneem het

en om dit aan hof te vertelHUIDIGE POSISIE: Hoë hof van Appèl aanvaar dat howe ‘n versigtige benadering in die geval van

kindergetuies moet volg as die omstandighede toepaslik is

DIE ENKELGETUIE

Adelaide en Farian is al vir ses maande in ‘n verhouding. Hulle word dikwels saam gesien en Adelaide is bekend in die buurt. Sy is ook deel van die buurtwagkomitee wat gemeenskapspolisiëring reël en met die plaaslike polisiestasie skakel. Op 6 Maart om 20:00 het die buurtwagkomitee vergader. Adelaide was nie daar nie en het ook nie, soos gewoonlik, verskoning gemaak nie. Na die vergadering gaan haar buurman, Ben, na haar woonstel toe om haar oor die vergadering in te lig. Hy vind die ligte aan, maar kry geen reaksie op sy dringende geklop nie. Bekommerd, laat kom hy sekuriteit, wat die woonstel oopsluit. Binne vind Ben Adelaide se liggaam in die sitkamer, met ‘n mes in haar bors. Ben skakel die polisie, wat ‘n ondersoek van stapel stuur wat uiteindelik daartoe lei dat Farian van moord aangekla word.Wat sou die bewysregtelik gevolge wees indien Ben gesien het hoe Farian vir Adelaide die fatale hou gee? Ben kan vir Farian ook tydens ‘n uitkenningsparade uitken. Verduidelik die bewysregtelike reël wat op Ben, as die enigste ooggetuie van die aanval, se getuienis van toepassing is. Verwys na gesag om u antwoord te staaf. (10)

47

J Jun 05( )5

EVI102Hierdie reel is NIE net beperk tot ‘n situasie waar slegs 1 persoon vir die vervolging getuig nie. Daar is gewoonlik meerdere geskilpunte in ‘n saak1. Artikel 208 van die Strafproseswet en artikel 16 van die Wet op Bewysleer in Siviele Sake stel ‘n hof in staat om

bloot op grond van die getuienis van ‘n enkelgetuie ‘n PERSOON SKULDIG TE BEVIND of ‘n uitspraak teen ‘n party te lewer.

2. As die hof tevrede is dat die enkelgetuie se getuienis bevredigend is, kan hy (hy hoef dit egter nie te doen nie) die getuienis as voldoende beskou om die beskuldigde skuldig te bevind.

3. R v Mokoena: Daar kan op die getuienis van ‘n enkelegetuie gesteun word indien dit in elke wesenlike opsig duidelik en bevredigend is.

4. R v T: Die hof het bevind dat die opmerkings van die regter in die Mokoena-saak nie tot ‘n absolute reël verhef moes word nie.

5. S v Webber: Hof beslis dat skuldigbevinding op grond van ‘n enkelgetuie se getuienis moontlik is. Sodanige getuienis moet geloofwaardig wees, en die getuienis moet omsigtig benader word. Rype oorweging moet gegee word, enersyds aan faktore wat die geloofwaardigheid van die getuie bevestig, en ook andersyds aan faktore wat dit benadeel.

6. S v Moti: Was die uitkenning behoorlik? Was die getuienis betroubaar? Die versigtigheidsreël is ‘n praktyksreël met die dwingende aard van ‘n regsreël wat ‘n spesifieke benadering voorskryf wat die hof moet volg om as hulpsmiddel te dien om sekere getuienis te evalueer.

‘n Groep toeriste besoek Kaapstad en, wanneer hulle op die punt is om hulle toerbus te bestyg, hoor hulle ‘n harde geskree van bande. Een van die toeriste, ‘n meneer Candida, draai in die rigting van die geraas en neem ‘n rooi Corvette af wat oor ‘n rooi verkeerslig ry en in ‘n groen Citigolf, wat besig was om die kruising oor te steek, vasjaag. Beantwoord die volgende vrae:Meneer Candida is die enigste getuie van die ongeluk. Hoe moet die hof sy getuienis beoordeel? Verduidelik u antwoord met verwysing na toepaslike hofsake. (10

Skryf kort aantekeninge oor die versigtigheidsreël met betrekking tot getuienis deur 'n enkelgetuie. (8)

Mnr. V. Mbuye en Me. T. Sandile wil hulle motor in ‘n oop parkeerterrein parkeer, naby die restaurant wat hulle besoek vir die aand, toe hulle deur Slim Shady aangeval word. Slim eis dat hulle hul motor aan hom moet oorhandig. Mnr. V. Mbuye weifel en word noodlottig geskiet. Slim is onbewus van ‘n sekuriteits video-kamera wat die voorval opneem. Me. T. Sandile is die enigste getuie.Verduidelik watter voorsorgmaatreëls jy, as regter, in verband met die beoordeling van Me. T. Sandile’s se getuienis sal neem (10)

SAKE VAN ‘n SEKSUELE AARD

48

J Jun 04( )5

J Nov 01( )5

J Jun 03( )5

EVI102Versigtigheidsreël rakende seksuele sake is in S v Jackson herroepR Olivier: “collective wisdom & experience” van regters warop die versigtigheidsreël gebasseer is, geen feite grondslag het nieNB oorweging was dat die versigtigheidsreël weggeval het in Kanada, Namibië (Soortgelyke lande aan SA)S v Jackson : Hof bevestig reel dat bewyslas op staat rus om skuld van beskuldigde bo redelike twyfel te bewys en daar moet rede wees waarom getuienis v d getuie moontlik ontroubaar kan weesBeteken nie versigtige benadering moet nie gevolg word bloot omdat die saak van seksuele aard is nieS v Jackson : Regter het diskresie om versigtig te weesIndien daar ‘n grond is om te dink die getuienis kan ontroubaar wees, moet versigtigheid aan die dag gelê word.

LOKVINKE EN PRIVAAT SPEURDERS Ontvang vergoeding om getuienis vir die staat inte win(bied ongeslypte diamante te koop aan)

VERSIGTIGHEIDSREëL TOEGEPAS WANT: Daar is geldige redes om betroubaarheid te betwyfel Ontvang betaling: kan in versoeking kom om getuienis in te kleur en beskuldigde vals te inkrimineer Vals inkriminasie moontlik : het intieme kennis van misdryf en ‘n motief om skuldigbevinding te verseker

.

Ontvang ook betaling vir getuienis

VERSIGTIGHEIDSREëL TOEGEPAS WANT: Kan in versoeking kom om getuienis in te kleur Hy neem net nie deel aan misdaad nie

MEER AS EEN VERSIGTIGHEIDSREEL

Getuienis moet versigtig benader word mbt elke element wat getuienis verdag kan maak

Bv. waar ‘n enkelgetuie ook identifiserende getuienis gee

Verduidelik wat die term “bewyswaarde” beteken. (2)

49

LOKVINK:

PRIVAAT SPEURDER:

J Nov 05( )5

AANBIEDING VAN GETUIENIS - StudyNotesUnisa€¦ · Web viewword versterk deur die grondwetlike reg...

Documents

Transcript of AANBIEDING VAN GETUIENIS - StudyNotesUnisa€¦ · Web viewword versterk deur die grondwetlike reg...