Thai J. For. 33 (2) : 1-18 (2014) วารสารวนศาสตร 33 (2) : 1-18 (2557)

นพนธตนฉบบ

การแปรผนของความหลากชนดพนธไมตามระดบความสงของพนท

ในปาชมชนอนรกษ และปาใชสอยบานหนองเตา อ�าเภอแมวาง จงหวดเชยงใหม

Variations of Plant Species Diversity along Altitude Gradient in Conservation and Utilization Community Forests at Nong Tao Village,

Mae Wang District, Chiang Mai Province

ฐปรฏฐ สลอยอนแกว1* Taparat Seeloy-ounkeaw1*

สนทร ค�ายอง1 Soontorn Khamyong1

เกรยงศกด ศรเงนยวง2 Kriangsak Sri-ngernyuang2

1ภาควชาพชศาสตรและทรพยากรธรรมชาต คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม เชยงใหม

Department of Plant Science and Natural Resources, Faculty of Agriculture, Chiang Mai University, Chiang Mai 50200, Thailand

*Corresponding Author, E-mail: tprsee@hotmail.com2คณะสถาปตยกรรมศาสตรและการออกแบบสงแวดลอม มหาวทยาลยแมโจ เชยงใหม

Faculty of Architecture and Environmental Design, Mae Jo University, Chiang Mai 50290, Thailand

รบตนฉบบ 3 กนยายน 2556 รบลงพมพ 1 ตลาคม 2556

ABSTRACT

Variation of plant species diversity along the altitude gradient in the conservation (CF) and utilization (UF) forests of Nong Tao village, Mae Wang district, Chiang Mai province was investigated. Fifty plots of 40 x 40 m were stratified random selected along the latitudinal gradient from 1,000 to 1,800 m m.s.l. in each vegetation type (total of 100 plots). Stem girth at 1.3 m above ground, crown width and height of all tree species with >1.5 m height were measured in all plots. The total of 256 tree species (166 genus, 73 families) were found in CF, and 132 species (93 genus, 52 families) in UF. Dominant species in CF are Pinus kesiya, Schima wallichii, Castanopsis diversifolia, Lithocarpus thomsonii and C. accuminatissima. The Fagaceae family has a highest species richness (21 species), following by Euphorbiaceae and Leguminosae (16), Rubiaceae (15) and Lauraceae (12). P. kesiya has a dominated frequency of 58%, therefore this vegetation type should be classified as the pine-lower montane forest (LMF), and the remainder (42%) of non-pine should be classified as the lower montane forest. Tree density is 314+2.78 trees/rai in average. P. kesiya has a highest important value index (IVI), and following by S. wallichii, C. diversifolia, Lithocarpus thomsonii, Wendlandia tinctoria and Styrax benzoides, respectively. Species diversity index (SWI) per plot is 4.49+0.64 in average, with forest condition index (FCI) of 17.3+6.87. In UF, Fagaceae has the highest species richness (16 species), and following by

Thai J. For. 33 (2) : 1-18 (2014)2

Euphorbiaceae and Rubiaceae (10) and Lauraceae (6). P. kesiya has the high frequency (98%) that indicated to the pine-LMF, and the remainder (2%) is LMF. The tree density is 388+9.82 trees/rai. Quercus brandisiana has a highest IVI, and following by P. kesiya, Tristaniopsis burmanica and C. accuminatissima. The SWI is 3.43+0.50 with FCI of 10.54+4.60. Tropical tree species population decreases as increasing altitude whereas temperate species are abundant in the higher altitude of CF and decreasing in UF. Number of species, genus, family, species diversity index, stem basal area and crown cover in CF are higher than in UF with variations along the altitude gradient. Original plant communities in UF had somewhat difference from CF, and timber utilization by selective tree cutting resulted in the lower species diversity.

Keywords: community forest, plant species diversity, montane forest, plant spatial distribution

บทคดยอ

การศกษาการแปรผนของความหลากชนดพนธไมตามระดบความสงของพนทในปาชมชนอนรกษและ

ปาใชสอย บานหนองเตา อ�าเภอแมวาง จงหวดเชยงใหม โดยใชวธวเคราะหสงคมพช ท�าการวางแปลงสมตวอยางขนาด

40 × 40 เมตร ประเภทปาละ 50 แปลง รวม 100 แปลง ใหกระจายแบบสมครอบคลมพนทปาทความสง 1,000-1,800

เมตร จากระดบน�าทะเล ในทกแปลง ท�าการวดเสนรอบวงล�าตนทความสง 1.3 เมตรจากพนดน (ขนาดวดรอบเพยงอก)

ความกวางเรอนยอดและความสงพนธไมทกตนทสง >1.5 เมตร พบพนธไมในปาอนรกษทงหมด 256 ชนด (166 สกล

73 วงศ) และปาใชสอย 132 ชนด (93 สกล 52 วงศ) พนธไมเดนในปาอนรกษ คอ สนสามใบ ทะโล กอแปน กอขาว

และกอเดอย พบพนธไมวงศ Fagaceae มากทสด (21 ชนด) รองลงมา คอ Euphorbiaceae และ Leguminosae (16 ชนด)

Rubiaceae (15 ชนด) และ Lauraceae (12 ชนด) สนสามใบมคาความถ 58 เปอรเซนต จงมแนวโนมเปนปาสนผสม

ปาดบเขาต�าและอก 42 เปอรเซนต มแนวโนมเปนปาดบเขาต�า มความหนาแนนตนไมเฉลย 314+2.78 ตนตอไร

สนสามใบมดชนความส�าคญมากทสด รองลงมาคอ ทะโล กอแปน กอขาว แขงกวางและก�ายาน ตามล�าดบ มคาดชน

ความหลากชนดตอแปลงเฉลย 4.49+0.64 และดชนบงชสภาพปา 17.3+6.87 ในปาใชสอย พบพนธไมวงศ Fagaceae

มากทสด (16 ชนด) รองลงมา คอ Euphorbiaceae และ Rubiaceae (10 ชนด) และ Lauraceae (6 ชนด) สนสามใบมคา

ความถ 98 เปอรเซนต ซงมแนวโนมเปนปาสนผสมปาดบเขา เหลอเพยง 2 เปอรเซนต ทมแนวโนมเปนปาดบเขา ม

ความหนาแนนตนไมเฉลย 388+9.82 ตนตอไร กอหมากมคาดชนความส�าคญมากทสดในปา รองลงมาคอ สนสามใบ

เคาะและกอเดอย ตามล�าดบ มคาดชนความหลากชนด 3.43+0.50 และดชนบงชสภาพปา 10.54+4.60 พนธไมเขตรอน

มการกระจายขนไปและลดจ�านวนประชากรลงตามความสงพนท พนธไมเขตอบอนขนอยมากตามยอดเขาสงทเปนปา

อนรกษและนอยลงในปาใชสอย จ�านวนชนดพนธ สกลและวงศไม ดชนความหลากชนด พนทหนาตดล�าตนและการ

ปกคลมเรอนยอดในปาอนรกษมมากกวาปาใชสอย โดยมการแปรผนตามความสงของพนท สภาพปาดงเดมทแตกตาง

กนและการใชประโยชนจากปาโดยการตดฟนไมในปาใชสอยท�าใหความหลากชนดของพนธไมนอยกวาปาอนรกษ

ค�าส�าคญ: ปาชมชน ความหลากชนดพนธไม ปาดบเขา การกระจายพนธไมตามความสงพนท

วารสารวนศาสตร 33 (2) : 1-18 (2557) 3

ค�าน�า

บานหนองเตา ต�าบลแมวน อ�าเภอแมวาง

จงหวดเชยงใหม เปนชมชนชาวกะเหรยง ปาชมชนทอย

รอบหมบานเปนปาสนผสมปาดบเขาและปาดบเขาทม

การจดการโดยชมชน มการตงกฎระเบยบเพอควบคม

ปองกนดแลรกษาและแบงสรรผลประโยชนจากปารวมกน

เพอใหเกดความยงยนของทรพยากรธรรมชาตและความ

ผาสกของคนในชมชน จดเปนปาชมชนบนพนทตนน�า

โดยอยหางจากยอดดอยอนทนนทไปทางเหนอประมาณ

15 กโลเมตร และพนทอยสงจากระดบน�าทะเล 1,000

-1,800 เมตร ชาวบานดแลรกษาและใชประโยชนจากปา

ในพนทประมาณ 5,500 ไร โดยแบงออกเปนปาอนรกษ

4,000 ไร และปาใชสอย 1,500 ไร

ปาชมชนบานหนองเตาแบงออกเปนปาอนรกษ

(conservation forest,CF) และปาใชสอย (utilization

forest,UF) ปาใชสอยอยในพนทต�ากวาปาอนรกษ

ประมาณ 1,000-1,250 เมตร สภาพปาคอนขางแหง

โปรงและอากาศรอน สวนใหญเปนปาสนผสมปาดบ

เขา มพนธไมจากปาเตงรงขนปะปนบาง เชน เหยง พลวง

เตงและรง ปาอนรกษปกคลมพนททอยสงจากระดบ

น�าทะเลระหวาง 1,100–1,800 เมตร ซงเปนพนทชมชน

และอากาศเยนเกอบตลอดป เปนปาดบเขาตามพนท

ไหลเขาและหบเขา สนเขาเปนปาสนผสมปาดบเขา

ปาชมชนนเปนหยอมปา (fragmented forest) ทเคยเปน

ปาดบเขาผนเดยวกนกบพนทปาของดอยอนทนนท

Khamyong et al., (2004) ใชแปลงสมตวอยาง

ขนาด 40 × 40 เมตร จ�านวน 100 แปลง ส�ารวจปาดบเขา

พบวา ปาดบเขาต�ามจ�านวนชนดพนธมากถง 189 ชนด

ปาดบเขาสงพนทต�ากวา 2,000 เมตร ม 158 ชนด และ

พนท 2,000-2,565 เมตร มจ�านวน 47 ชนด จ�านวนชนด

และความหลากชนดพนธแปรผนไปตามความสงของ

พนท ขนอยกบสภาพของปจจยสงแวดลอมทเหมาะสม

ตอพนธไมแตละชนด (Crawley, 1986) อณหภม

อากาศมอทธพลอยางมากตอการขนอยตามความสง

พนทของพนธไมปาดบเขา (Khamyong et al., 2001)

ขอมลเกยวกบพรรณไมและนเวศวทยาปาดบเขาบรเวณ

อทยานแหงชาตดอยอนทนนทมผศกษารวบรวมกนพอ

สมควร (กาญจนเขจร, 2533; Ohsawa, 1991; Robbins

and Samitinand, 1996; Sri-ngernouang et al., 2003)

วตถประสงคของการวจยนเพอศกษาความ

หลากชนดของพนธไมในปาชมชนบนพนทสงทม

การจดการแตกตางกน โดยแบงออกเปนปาอนรกษ

และปาใชสอย รวมทงการแปรผนตามระดบความสง

ของพนท ซงเกดจากการขนกระจายทแตกตางกนของ

พนธไมชนดตางๆ

อปกรณและวธการ ศกษาความหลากชนดของพนธไมในปาชมชน

โดยการวเคราะหสงคมพช (plant community analysis)

เพอใหไดขอมลพนธไมเชงปรมาณและคณภาพ วาง

แปลงสมตวอยางขนาด 40 × 40 เมตร จ�านวน 100 แปลง

โดยใชวธตวอยางสมตางชวงชน (stratified random

sampling) ใหกระจายทวปาอนรกษและปาใชสอย พนทละ

50 แปลง ในแตละแปลงวดเสนรอบวงเพยงอก (girth

at breast height, gbh) ของพนธไมยนตนทกชนดทม

ความสง >1.50 เมตร รวมทงวดความสงและขนาดทรงพม

บนทกต�าแหนงแปลงดวย GPS ค�านวณตวชวดทาง

นเวศวทยา (Krebs, 1985) และจ�าแนกลกษณะพนธไม

ตามรปแบบการเตบโต (growth forms) (Kimmins, 2004)

1) ความถของพช (frequency)

ความถของพช ก. = จ�านวนแปลงสมตวอยางทพบพช ก.

จ�านวนแปลงสมตวอยางทงหมด× 100

ความถสมพทธของพช ก. = ความถของพช ก.

ผลรวมคาความถของพชทกชนด× 100

2) ความหนาแนนสมบรณ (abundance)

ความหนาแนนสมบรณของพช ก. = จ�านวนตนทงหมดของพช ก.

จ�านวนแปลงสมตวอยางทพบพช ก.

Thai J. For. 33 (2) : 1-18 (2014)4

3) ความหนาแนนเฉลย (density)

ความหนาแนนของพช ก. = จ�านวนตนทงหมดของพช ก.

จ�านวนแปลงสมตวอยางทงหมด

ความหนาแนนสมพทธ = ความหนาแนนของพช ก.

ผลรวมความหนาแนนของพชทกชนด× 100

4) ความเดนของพช (dominance)

ความเดนสมพทธ = พนทหนาตดล�าตนของพช ก.

พนทหนาตดล�าตนรวมของพชทกชนด× 100

5) ดชนความส�าคญ (Importance Value Index, IVI)

ดชนความส�าคญ = ความถสมพทธ + ความหนาแนนสมพทธ + ความเดนสมพทธ

ดชนความส�าคญสมพทธ = ดชนความส�าคญของพช ก.

ผลรวมดชนความส�าคญพชทกชนด× 100

6) ดชนความหลากชนด (species diversity index)

ใชสมการ Shannon – Wiener Index (SWI)

H = –S

i=1(pi) (log

2 pi)

เมอ H = ดชนความหลากชนดพนธไม

S = จ�านวนชนดพนธไมทงหมด

pi = สดสวนจ�านวนตนของพนธไมชนด i ตอจ�านวนตนของพนธไมทกชนด

7) ดชนบงชสภาพปา (forest condition index,

FCI)

ดชนบงชสภาพของปาไมใชสมการทผวจย

สรางขน โดยไดแบงชนขนาดวดรอบเพยงอกทก 25

เซนตเมตร ส�าหรบตนไมทโตไมเตมท (immature trees)

ซงม gbh <100 เซนตเมตร และทก 100 เซนตเมตร

ส�าหรบตนไมทโตเตมทแลว (mature trees) ทม gbh

>100 เซนตเมตร ขนไป ซงการท�าสมปทานปาไมใน

อดตนนใชเปนขนาดทสามารถท�าเปนสนคาได ถา

จ�านวนตนไมขนาดใหญทพบในแปลงมมากจะท�าให

คาดชนบงชสภาพปาสงขนและเปนปาทมความอดม

สมบรณมากขน

FCI = n1.10-4 + n

2.10-3 + n

3.10-2 + n

4.10-1 + 1(n

5) + 2(n

6) + 3(n

7) + …

เมอ FCI = ดชนบงชสภาพความอดมสมบรณของ

ปาไม

n1 คอ จ�านวนตนทมขนาดเสนรอบวงล�าตน

< 25 เซนตเมตร

n2

คอ จ�านวนตนทมขนาดวดรอบเพยงอก 25

ถง <50 เซนตเมตร

n3 คอ จ�านวนตนทมขนาดวดรอบเพยงอก 50

ถง <75 เซนตเมตร

n4 คอ จ�านวนตนทมขนาดวดรอบเพยงอก 75

ถง <100 เซนตเมตร

n5 คอ จ�านวนตนทมขนาดวดรอบเพยงอก 100

ถง <200 เซนตเมตร

n6 คอ จ�านวนตนทมขนาดวดรอบเพยงอก 200

ถง <300 เซนตเมตร

n7 คอ จ�านวนตนทมขนาดวดรอบเพยงอก 300

ถง <400 เซนตเมตร

วารสารวนศาสตร 33 (2) : 1-18 (2557) 5

8) ความคลายคลงของสงคมพช (similarity)

ดชนความคลายคลง = 2c a + b

เมอ c คอ จ�านวนชนดพนธพชทพบในสงคมพชท 1

และ 2

a คอ จ�านวนชนดพนธพชทพบในสงคมพชท 1

b คอ จ�านวนชนดพนธพชทพบในสงคมพชท 2

ผลและวจารณ

ชนดและจ�านวนชนดพนธไม จากการวางแปลงสมตวอยางในปาอนรกษ

และปาใชสอย ประเภทปาละ 50 แปลง พบพนธไมใน

ปาอนรกษทงหมด 15,686 ตน จ�านวน 256 ชนด ใน 166

สกล และ 73 วงศ ไมสามารถจ�าแนกชนดได 12 ชนด

โดยจ�าแนกเปนตนไมขนาดใหญ กลาง เลก ไมพมและ

ไมเลอย จ�านวน 76, 75, 42, 24 และ 27 ชนด ตามล�าดบ

ไมเรอนยอดเดนทพบมาก คอ สนสามใบ (Pinus kesiya)

และ ทะโล (Schima wallichii) พนธไมทมจ�านวนตน

มากทสดคอ แขงกวาง (Wendlandia tinctoria) (941

ตน) ซงเปนตนไมขนาดเลก รองลงมา ไดแก กอขาว

(Lithocarpus thomsonii) ก�ายาน (Styrax benzoides)

ทะโล (S. wallichii) เคาะ (Tristaniopsis burmanica) และ

กอแปน (Castanopsis diversifolia) ซงมจ�านวน 922,

912, 728, 567 และ 542 ตน ตามล�าดบ พนธไมชนดอน

มจ�านวนตนนอยกวา 500 ตน

ปาใชสอยมตนไมทงหมด 19,399 ตน จ�านวน

132 ชนด (93 สกล 52 วงศ) แยกเปนตนไมใหญ กลาง

เลก ไมพม ไมเลอยและไผ 53, 44, 18, 6, 10 และ 1 ชนด

ตามล�าดบ พนธไมเรอนยอดเดนทพบมากคอ สนสามใบ

(P. kesiya) และกอหมาก (Quercus brandisiana) พนธไม

ทมจ�านวนตนมากทสดคอ เคาะ (T. burmanica) (3,697

ตน) ซงเปนตนไมขนาดเลก รองลงมา ไดแก กอหมาก

สมป เหมอดหลวง แขงกวาง สนสามใบ และสารภปา

จ�านวน 2,392; 1,978; 1,938; 1,639; 1,235 และ 1,057

ตน ตามล�าดบ

เนองจากชนดพนธไมในปาชมชนทงสองม

จ�านวนมาก จงไมสามารถแสดงรายชอพนธไมไดทงหมด

ปาอนรกษมจ�านวนชนดพนธสงมาก (256 ชนด) ขน

ทความสง 1,100-1,800 เมตร เนองจากเปนปาสนผสม

ปาดบเขา ปาดบเขาต�าและบางสวนเปนปาดบเขาสง

(กองกานดา และ ครสเตยน, 2550; Khamyong et al.,

2001) ส�าหรบปาใชสอยนนสวนใหญเปนปาสนผสม

ปาดบเขาและมเพยงบางสวนเปนปาดบเขาต�า ท�าให

มจ�านวนชนดนอยกวา (132 ชนด) Khamyong et al.

(2001) พบวา จ�านวนพนธไมในปาสนผสมปาดบเขา

บรเวณอทยานแหงชาตดอยอนทนนทม 100 ชนด (72

สกล และ 39 วงศ) Pornleesangsuwan (2012) ศกษา

ความหลากชนดในปาสนผสมปาดบเขาทเหลอเปน

หยอมในพนทตนน�าบอแกว จงหวดเชยงใหม พบวา ม

จ�านวน 103 ชนด (82 สกลและ 44 วงศ)

จ�านวนและดชนความส�าคญของวงศพนธไม พนธไมในปาชมชนทงสองมทงหมด 73 วงศ

ปาอนรกษมพนธไมอยางนอย 72 วงศและไมสามารถ

วนจฉยชอ 12 ชนดโดยทวงศไมกอ (Fagaceae) ม

จ�านวนชนดมากทสด (21 ชนด) รองลงมา คอ วงศถว

(Leguminosae) และวงศเหมอดหลวง (Euphorbiaceae)

16 ชนด วงศเขม (Rubiaceae) 15 ชนด และวงศอบเชย

(Lauraceae) 12 ชนด ซงสวนใหญเปนพนธไมในเขต

อบอน ขณะทปาใชสอยม 52 วงศ โดยทวงศไมกอ

(Fagaceae) มจ�านวนชนดมากทสด (16 ชนด) รองลงมา

คอ วงศเหมอดหลวง (Euphorbiaceae ) และวงศเขม

(Rubiaceae) (10 ชนด)

ดชนความส�าคญของวงศพนธไม (FVI) ค�านวณ

จากคาความหนาแนนสมพทธ จ�านวนชนดสมพทธและ

ความเดนสมพทธ (Khamyong et al., 2004) ดงแสดง

ไวใน (Table 1-2) ปาอนรกษ ไมวงศกอมคา FVI มาก

ทสด (รอยละ 21.81ของทงหมด) รองลงมาคอ วงศทะโล

(Theaceae) วงศเหมอดหลวง (Euphorbiaceae) วงศ

ไมสน (Pinaceae) วงศเขม (Rubiaceae) วงศอบเชย

(Lauraceae) และวงศหวา (Myrtaceae) ตามล�าดบ

ปาใชสอยนนวงศไมกอมคามากทสด (รอยละ 25.91)

รองลงมาคอ วงศไมสน วงศหวา วงศเหมอดหลวงและ

วงศเขม ตามล�าดบ

Khamyong et al., (2001) รายงานวาปาสนผสม

ปาดบเขา ปาดบเขาต�า ปาดบเขาสงทระดบพนทต�ากวา

Thai J. For. 33 (2) : 1-18 (2014)6

2,000 เมตรและปาดบเขาสง ทสง 2,000-2,565 เมตร ใน

อทยานแหงชาตดอยอนทนนท มจ�านวนวงศ เทากบ 39,

62, 52 และ 27 ตามล�าดบ ซงมจ�านวนมากในปาดบเขา

ต�าและมจ�านวนวงศใกลเคยงกบปาอนรกษ (73 วงศ)

และปาใชสอย (52 วงศ) เนองจากปาอนรกษประกอบ

ดวยปาสนผสมปาดบเขาและปาดบเขา จงมจ�านวนวงศ

มากขน สวนปาใชสอยประกอบดวยปาสนผสมปาดบ

เขาและพบปาสนผสมปาเตงรงเพยงหยอมเลกๆ ท�าให

มจ�านวนวงศนอยกวาปาอนรกษ

Table 1 Tree densities, species richness, stem basal area and important value index of families in CF

No. FamilyDensity Species Basal area Relative values FVI

(%)(trees/rai) richness (cm2/rai) Density Species Dominance

1234567891011121314151617181920212223242526272829303132333435

FagaceaeTheaceaeEuphorbiaceaePinaceaeRubiaceaeLauraceaeMyrtaceaeLeguminasaePapilionoideaeStyracaceaeAnacardiaceaeProteaceaeBignoniaceaeStaphyleaceaeEbenaceaeJuglandaceaeElaeocrpaceaeBetulaceaeSymplocaceaeMyricaceaeTiliaceaeMelastomataceaeRosaceaeOleaceaeLabiataeMoraceaeMeliaceaeSapindaceaeRutaceaeMimosaceaeGuttiferaeCaprifoliaceaeBurseraceaeMagnoliaceaeCombretaceae

68.9023.4031.187.84

25.8019.7018.249.16

11.8418.246.307.482.023.045.023.282.862.084.802.780.482.881.483.561.760.800.321.681.640.921.203.420.561.940.62

21.006.00

16.001.00

15.0012.007.00

16.007.001.008.003.005.006.005.002.003.002.003.003.006.004.004.003.003.005.005.004.004.002.004.002.004.002.003.00

17171.696386.161686.787684.31951.42

1298.891847.65456.51838.90821.69993.12874.74633.05232.02109.01912.36736.63990.41231.39390.2753.9139.50

193.7258.10

311.3471.54

117.8381.2740.54

498.9065.7961.0498.29

196.40159.17

21.967.469.942.508.226.285.812.923.775.812.012.380.640.971.601.050.910.661.530.890.150.920.471.130.560.260.100.540.520.290.381.090.180.620.20

8.202.346.250.395.864.692.736.252.730.393.131.171.952.341.950.781.170.781.171.172.341.561.561.171.171.951.951.561.560.781.560.781.560.781.17

35.2513.113.46

15.771.952.673.790.941.721.692.041.801.300.480.221.871.512.030.480.800.110.080.400.120.640.150.240.170.081.020.140.130.200.400.33

21.817.646.556.225.354.544.113.372.742.632.391.781.301.261.261.231.201.161.060.950.870.850.810.810.790.780.770.750.720.700.690.670.650.600.57

วารสารวนศาสตร 33 (2) : 1-18 (2557) 7

No. FamilyDensity Species Basal area Relative values FVI

(%)(trees/rai) richness (cm2/rai) Density Species Dominance

36373839404142434445464748495051525354555657585960616263646566676869707172

CompositaeAraliaceaeEricaceaeDilleniaceaeActinidiaceaeAnnonaceaeSalicaceaeVitaceaeCelastraceaeAquifoliaceaePittosporaceaeFlacourtiaceaeRhizophoraceaeNyssaceaeMyristicaceaeAricaceaeAlangiaceaeBerberidaceaeStrychnaceaeRhamnaceaeLythraceaeBombacaceaePiperaceaePodocarpaceaeTaxaceaeGelsemiaceaeDaphniphyllaceaeSterculiaceaeMusaceaeDipterocarpaceaeSonneratiaceaeSimaroubaceaeOrchidaceaeMalvaceaeAceraceaeAhacardiaceaeXanthophyllaceae

0.920.742.881.341.400.360.180.820.701.181.420.140.840.140.400.480.320.280.260.140.140.080.120.020.100.080.080.040.040.060.020.040.040.040.040.020.02

3.003.001.001.002.003.001.002.002.001.001.002.001.001.001.001.001.001.001.001.001.001.001.001.001.001.001.001.001.001.001.001.001.001.001.001.001.00

20.6045.9479.94

280.7645.342.07

338.3024.6616.75

106.8648.164.03

39.2297.3638.7318.9829.772.451.449.932.127.881.01

15.611.663.831.794.113.910.215.361.840.180.070.070.840.04

0.290.240.920.430.450.110.060.260.220.380.450.040.270.040.130.150.100.090.080.040.040.030.040.010.030.030.030.010.010.020.010.010.010.010.010.010.01

1.171.170.390.390.781.170.390.780.780.390.390.780.390.390.390.390.390.390.390.390.390.390.390.390.390.390.390.390.390.390.390.390.390.390.390.390.39

0.040.090.160.580.090.000.690.050.030.220.100.010.080.200.080.040.060.010.000.020.000.020.000.030.000.010.000.010.010.000.010.000.000.000.000.000.00

0.500.500.490.460.440.430.380.360.350.330.310.280.250.210.200.190.180.160.160.150.150.140.140.140.140.140.140.140.140.140.140.140.130.130.130.130.13

Unknow families 0.58 12.00 118.13 0.18 4.69 0.24 1.70

Total 313.14 244.00 48596.17 99.82 95.31 99.76 98.30

Table 1 (Cont.)

Thai J. For. 33 (2) : 1-18 (2014)8

Table 2 Tree densities, species richness, stem basal area and important value index of families in UF.

No. FamilyDensity

(trees/rai)Species

(richness)

Basal area

(cm2/rai)

RelativeFVI(%)Density Species Dominance

12345678910111213141516171819202122232425262728293031323334353637

FagaceaePinaceaeMyrtaceaeEuphorbiaceaeRubiaceaeTheaceaeEricaceaeAnacardiaceaeDipterocarpaceaeLauraceaePapilionoideaeAricaceaeLeguminasaeCaprifoliaceaeProteaceaeLabiataeStaphyleaceaeOleaceaeBurseraceaeSymplocaceaeStyracaceaeRhamnaceaeGuttiferaeJuglandaceaeMelastomataceaeCompositaeBignoniaceaeTiliaceaeCelastraceaeMoraceaeVitaceaeDilleniaceaeCombretaceaeAquifoliaceaeMyricaceaeMimosaceaeMyrsinaceae

78.3824.7274.5445.2035.0827.7839.5614.368.900.965.769.342.226.081.640.560.480.340.181.683.820.560.580.460.420.200.160.100.140.120.060.660.400.560.500.240.16

16.002.004.00

10.0010.004.001.005.005.006.003.001.004.002.003.003.003.003.003.002.001.002.002.002.002.002.002.002.002.002.002.001.001.001.001.001.001.00

16574.849470.531936.461400.32925.55

2010.62690.13

1611.01561.21

8.88249.72295.16118.7460.5189.8641.673.712.597.00

58.5065.5315.839.26

20.381.120.704.268.261.232.320.26

73.2360.4921.6510.3133.3227.75

20.206.37

19.2111.659.047.16

10.203.702.290.251.482.410.571.570.420.140.120.090.050.430.980.140.150.120.110.050.040.030.040.030.020.170.100.140.130.060.04

12.121.523.037.587.583.030.763.793.794.552.270.763.031.522.272.272.272.272.271.520.761.521.521.521.521.521.521.521.521.521.520.760.760.760.760.760.76

45.4125.955.313.842.545.511.894.411.540.020.680.810.330.170.250.110.010.010.020.160.180.040.030.060.000.000.010.020.000.010.000.200.170.060.030.090.08

25.9111.289.187.696.385.234.283.972.541.611.481.321.311.080.980.840.800.790.780.700.640.570.560.560.540.520.520.520.520.520.510.380.340.320.300.300.29

วารสารวนศาสตร 33 (2) : 1-18 (2557) 9

No. FamilyDensity

(trees/rai)Species

(richness)

Basal area

(cm2/rai)

RelativeFVI(%)Density Species Dominance

383940414243444546 474849505152

MagnoliaceaePittosporaceaeBetulaceaeEbenaceaeGelsemiaceaeRutaceaeUlmaceaeGramineaeStrychnaceaeDaphniphyllaceaeOrchidaceaeActinidiaceaeSapindaceaeRosaceaeFlacourtiaceae

0.280.200.140.080.080.080.040.020.040.020.020.020.020.020.02

1.001.001.001.001.001.001.001.001.001.001.001.001.001.001.00

6.903.121.461.851.760.683.973.980.440.460.230.100.080.060.04

0.070.050.040.020.020.020.010.010.010.010.010.010.010.010.01

0.760.760.760.760.760.760.760.760.760.760.760.760.760.760.76

0.020.010.000.010.000.000.010.010.000.000.000.000.000.000.00

0.280.270.270.260.260.260.260.260.260.250.250.250.250.250.25

Total 387.98 132.00 36498.04 100 100 100 100

ความหลากชนดพนธไม

คาดชนความหลากชนดตามสมการ Shannon

Wiener Index (SWI) ในแตละแปลงของปาอนรกษ

จ�านวน 50 แปลง มคาสงสด 5.88 และต�าสด 2.84 โดย

มคาเฉลย 4.49+0.64 แตเมอใช 50 แปลงรวมกนมคาสง

ถง 6.19 ปาใชสอยนนมคา SWI สงสด 4.52 และต�าสด

2.37 คาเฉลยตอแปลงทต�ากวาปาอนรกษ (3.43+0.50)

เมอค�านวณรวมกน 50 แปลง มคา 4.16 ปาใชสอยจง

มความหลากชนดพนธไมต�ากวาปาอนรกษ เนองจาก

ประมาณครงหนงของปาอนรกษเปนปาดบเขาทชมชน

ตลอดป ทเหลอเปนปาสนผสมปาดบเขา ขณะทปา

ใชสอยสวนใหญเปนปาสนผสมปาดบเขาทมสภาพพนท

แหงกวา ดนตนและบางปมไฟปา การตดฟนตนไมไป

ใชประโยชนเปนปจจยหนงทท�าใหความหลากชนด

พนธไมลดลง Khamyong et al., (2001) รายงานวาปาสน

ผสมปาดบเขา ปาดบเขาต�า ปาดบเขาสง (พนทต�ากวา

2,000 เมตร) และปาดบเขาสง (2,000-2,565 เมตร) ใน

อทยานแหงชาตดอยอนทนนท มคา SWI เทากบ 4.75,

5.96, 5.92 และ 4.26 ตามล�าดบ

ลกษณะเชงปรมาณของพนธไม

ขอมลเชงปรมาณของพรรณไมในปาอนรกษ

และใชสอยไดแสดงไวใน (Table 3-4)

1. ความถและความหนาแนนตนไม

พนธไมทมคาความถของการพบสงถง 96

เปอรเซนต ในปาอนรกษมเพยงชนดเดยว คอ ทะโล

พนธไม 5 ชนด ทมคาความถระหวาง 82-88 เปอรเซนต

คอ ก�ายาน แขงกวาง เหมอดหลวง เหมอดคนตวเมยและ

มนปลา สนสามใบมคาความถเพยง 58 เปอรเซนต ซง

ชใหเหนวาพนทปาดงกลาวมแนวโนมเปนปาสนผสม

ปาดบเขาและแปลงทเหลออก 42 เปอรเซนต ไมพบไม

สนสามใบจงมแนวโนมเปนปาดบเขา

Table 2 (Cont.)

Thai J. For. 33 (2) : 1-18 (2014)10

ในปาใชสอยนนพนธไมทมคาความถสง (100

เปอรเซนต) 5 ชนด คอ กอหมาก เคาะ แขงกวาง สารภปา

และรกใหญ จดเปนพนธไมทพบไดทวไปในปา สน

สามใบมคาความถสงถง 98 เปอรเซนต แสดงใหเหนวา

มแนวโนมเปนปาสนผสมปาดบเขาและแปลงทเหลอ

เพยง 2 เปอรเซนต มแนวโนมเปนปาดบเขา

ปาอนรกษมความหนาแนนตนไมเฉลย 314+2.78

ตนตอไร ไมแขงกวางมความหนาแนนสงทสด (18.82 ตน

ตอไร) รองลงมา คอ กอขาว ก�ายาน ทะโล เคาะ กอแปน

และเหมอดหลวง (18.44, 18.24, 14.56, 11.34, 10.84

และ 10.52 ตนตอไร ตามล�าดบ) พนธไมชนดอนมคา

ความหนาแนนต�ากวา 10 ตนตอไร ปาใชสอยมความ

หนาแนนตนไมเฉลยมากกวาปาอนรกษ (388+9.82 ตน

ตอไร) โดยทไมเคาะมความหนาแนนมากทสด (73.94

ตนตอไร) รองลงมาคอ กอหมาก สมป เหมอดหลวง

และแขงกวาง (47.84, 39.56, 38.76 และ 32.78 ตนตอไร

ตามล�าดบ) ปาทงสองนมความหนาแนนตนไมทมเสน

รอบวงล�าตนนอยกวา 200 เซนตเมตร ใกลเคยงกน แต

มตนไมทโตกวา 200 เซนตเมตร ในปาอนรกษมากกวา

ปาใชสอย

ความหนาแนนสมบรณ (Abundance) ของ

พนธไมหลายชนดมคาสงกวาความหนาแนนเฉลย ในปา

อนรกษนนไมสนสามใบ กอขาว เคาะและกอกางดางม

คาความถต�า แตมความแตกตางระหวางความหนาแนน

เฉลยและความหนาแนนสมบรณมาก แสดงวา ขนเปน

กลมเฉพาะบางพนทในปา (contagion) แตไมพบการ

ขนอยของพนธไมแบบนในปาใชสอย

การตดฟนตนไมขนาดกลางและใหญไปใช

ประโยชนในปาใชสอยท�าใหเหลอแตตนไมขนาดเลก

และมความหนาแนนมาก ซงบางสวนเกดจากการแตก

ตนจากตอไมและบางสวนเกดจากการงอกขนในพนท

ชองวางระหวางขนาดใหญเรอนยอดของตนไม

2. ความเดนของพนธไม

สนสามใบมคาความเดนมากทสดในปาอนรกษ

(รอยละ 15.77 ของพนธไมทงหมด) รองลงมา คอ ทะโล

(รอยละ 10.95) กอแปน (รอยละ 8.24) กอเดอย (รอยละ

5.31) กอขาว (รอยละ 4.45) เปนตน ในปาใชสอย สน

สามใบมคาความเดนมากทสดเชนเดยวกน (รอยละ

25.82) รองลงมาคอ กอหมาก (รอยละ 24.81) กอเดอย

(รอยละ 15.39) เคาะ (รอยละ 5.16) รกใหญ (รอยละ

4.32) สารภปา (รอยละ 4.04) เปนตน พนธไมชนดอน

มคาความเดนนอยลง คาความเดนเกยวของกบผลผลต

ไมและอทธพลทางนเวศวทยาของพนธไม

3. ดชนความส�าคญของพนธไม

ในปาอนรกษ สนสามใบมคาดชนความส�าคญ

มากทสด (IVI) (รอยละ 6.51ของพนธไมทงหมด) รอง

ลงมาคอ ทะโล กอแปน กอขาว แขงกวาง ก�ายานและ

กอเดอย (รอยละ 5.89, 4.42, 3.83, 3.18, 3.13 และ 3.08

ตามล�าดบ) พนธไมชนดอนมคานอยกวา รอยละ 3.0 ใน

ปาใชสอยนนกอหมากมคา IVI มากทสด (รอยละ 13.64)

รองลงมาคอ สนสามใบ เคาะ กอเดอย เหมอดหลวง สมป

แขงกวาง สารภปาและรกใหญ (รอยละ 11.97, 9.34,

8.06, 5.75, 5.24, 4.90, 4.43 และ 3.81ตามล�าดบ) คา IVI

แสดงถงอทธพลโดยรวมทมตอสงแวดลอมในปาของ

พนธไมแตละชนดวามมากหรอนอยเพยงใด

Khamyong et al., (2001) พบวา ในอทยาน

แหงชาตดอยอนทนนท สนสามใบในปาสนผสมปาดบ

เขามคา IVI ทสงกวาพนธไมชนดอน (รอยละ 23.14)

ขณะทปาดบเขาต�าคอ ทะโล (รอยละ 6.83) ปาดบเขาสง

ในพนทต�ากวา 2,000 เมตร คอ กอขาว (Castanopsis.

indica) (รอยละ 5.16) และปาดบเขาสง (2,000-2,565

เมตร) คอ กอหมวกเลก (Quercus eumorpha) (รอยละ

13.39) ปาดบเขาทมความหลากชนดพนธมากจะมคา

IVI ของพนธไมทมคา IVI สงสดต�ากวาปาทมความ

หลากชนดนอยกวา เนองจากมพนธไมเดนชนดอนๆ

ทขนอยมากและสงผลรวมกนตอคา IVI

วารสารวนศาสตร 33 (2) : 1-18 (2557) 11

Tabl

e 3

Qua

ntita

tive

char

acte

ristic

s of t

ree

spec

ies i

n co

nser

vatio

n fo

rest

(CF)

No.

Spec

ies

Freq

uenc

y(%

)D

ensi

ty(T

rees

/plo

t)A

bund

ance

(Tre

es/p

lot)

Bas

al a

rea

(cm

2 /plo

t)

Rel

ativ

e (%

)IV

I

Freq

uenc

yD

ensi

tyD

omin

ance

(300

)%

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21

Pinu

s kes

iya

Roy

le e

x G

ordo

nSc

him

a w

allic

hii (

DC

.) K

orth

Cas

tano

psis

div

ersi

folia

(Kur

z) K

ing

Lith

ocar

pus s

p.W

endl

andi

a tin

ctor

ia (R

oxb.

) DC

.St

yrax

ben

zoid

es C

raib

Cas

tano

psis

acu

min

atis

sim

a (B

lum

e) A

.DC

. (B

lum

e) A

.DC

.Ap

oros

a vi

llosa

(Wal

l. ex

Lin

dl.)B

aill.

Tr

ista

niop

sis b

urm

anic

a (G

riff)

Pete

r G.W

ilson

& J

.T. W

ater

g,H

elic

ia n

ilagi

rica

Bed

d.Ph

oebe

pan

icul

ata

(Nee

s) N

ees

Syzy

gium

alb

iflor

um (D

uthi

e &

Kur

z) B

ahad

ur

& R

.C. G

uar

Lith

ocar

pus g

arre

ttian

us (C

raib

) A. C

amus

Glo

chid

ion

spha

erog

ynum

(Mul

l.Arg

) Kur

zD

albe

rgia

cul

trat

a G

raha

m e

x B

enth

.Li

thoc

arpu

s gla

ndifo

lius (

D.D

on) B

igw

ood

Phyl

lant

hus e

mbl

ica

L.C

asta

nops

is in

dica

(Rox

b.) A

.DC

.Li

thoc

arpu

s pol

ysta

chyu

s (A

.DC

.) R

ehde

rTe

rnst

roem

ia g

ymna

nthe

ra (W

ight

& A

rn)

Oth

er (

236

Spec

ies)

58.0

096

.00

72.0

054

.00

86.0

088

.00

72.0

0

86.0

036

.00

86.0

0

78.0

074

.00

42.0

0

82.0

074

.00

50.0

078

.00

36.0

042

.00

76.0

02-

70

7.84

14.5

610

.84

18.4

418

.82

18.2

47.

44

10.5

211

.34

6.

80

9.86

5.78

5.90

7.24

5.74

3.38

6.36

3.42

3.68

4.24

133.

28

13.5

215

.17

15.0

634

.15

21.8

820

.73

10.3

3

12.2

331

.50

7.91

12.6

47.

8114

.05

8.83

7.76

6.76

8.15

9.50

8.76

5.58

744.

03

76,8

43.0

753

,347

.84

40,1

39.7

821

,677

.30

8,26

0.01

8,21

6.86

25,8

90.7

2

5,21

2.34

6,41

4.97

8,06

6.58

4,02

3.82

9,19

2.53

11,5

21.6

1

4,57

4.79

6,79

3.97

11,8

56.3

43,

984.

2811

,754

.05

9,84

8.27

5,14

1.01

154,

382.

86

1.25

2.07

1.55

1.16

1.85

1.90

1.55

1.85

0.78

1.85

1.68

1.59

0.91

1.77

1.59

1.08

1.68

0.78

0.91

1.64

70.5

6

2.50

4.64

3.46

5.88

6.00

5.81

2.37

3.35

3.61

2.17

3.14

1.84

1.88

2.31

1.83

1.08

2.03

1.09

1.17

1.35

42.4

8

15.7

710

.95

8.24

4.45

1.70

1.69

5.31

1.07

1.32

1.66

0.83

1.89

2.37

0.94

1.39

2.43

0.82

2.41

2.02

1.06

31.6

9

19.5

217

.66

13.2

511

.49

9.55

9.40

9.24

6.28

5.71

5.68

5.65

5.32

5.15

5.01

4.82

4.59

4.53

4.28

4.10

4.04

144.

74

6.51

5.89

4.42

3.83

3.18

3.13

3.08

2.09

1.90

1.89

1.88

1.77

1.72

1.67

1.61

1.53

1.51

1.43

1.37

1.35

48.2

5

Tota

l4,

640.

0031

3.72

1,01

6.34

48,7

14.3

010

010

010

030

010

0

Thai J. For. 33 (2) : 1-18 (2014)12

Tabl

e 4

Qua

ntita

tive

char

acte

ristic

s of t

ree

spec

ies i

n ut

iliza

tion

fore

st (U

F)

No.

Spec

ies

Freq

uenc

y(%

)D

ensi

ty(T

rees

/plo

t)A

bund

ance

(Tre

es/p

lot)

Bas

al a

rea

(cm

2 /plo

t)

Rel

ativ

e (%

)IV

I

Freq

uenc

yD

ensi

tyD

omin

ance

(300

)%

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21

Que

rcus

bra

ndis

iana

Kur

zPi

nus k

esiy

a R

oyle

ex

Gor

don

Trist

anio

psis

burm

anic

a (G

riff)

Pete

r G.W

ilson

& J

.T.

Cas

tano

psis

acu

min

atis

sim

a B

lum

e A.D

C.

Apor

osa

villo

sa (W

all.

ex L

indl

.) B

aill.

Vacc

iniu

m sp

reng

elii

(G.D

on) S

leum

erW

endl

andi

a tin

ctor

ia (R

oxb.

) DC

.An

nesl

ea fr

agra

ns W

all.

Glu

ta u

sita

ta (W

all)

Din

g H

ouC

raib

iode

ndro

n st

ella

tum

(Pie

rre)

W.W

.Sm

Schi

ma

wal

lichi

i (D

C.)

Kor

thD

albe

rgia

cul

trat

a G

raha

m e

x B

enth

.Q

uerc

us h

elfe

rian

a A

.DC

.Vi

burn

um sa

mbu

cinu

m B

lum

e va

r.tom

ento

sum

Lith

ocar

pus s

p.G

loch

idio

n sp

haer

ogyn

um (M

ull.A

rg) K

urz

Tern

stro

emia

gym

nant

hera

(Wig

ht &

Arn

)Ph

ylla

nthu

s em

blic

a L.

Sym

ploc

os ra

cem

osa

Rox

b.Sh

orea

roxb

urgh

ii G

.Don

Oth

er (

112

Spec

ies)

100.

0098

.00

100.

00

98.0

098

.00

96.0

010

0.00

100.

0010

0.00

94.0

070

.00

74.0

046

.00

54.0

048

.00

68.0

062

.00

60.0

058

.00

38.0

02-

52

47.8

424

.70

73.9

4

19.7

238

.76

39.5

632

.78

21.1

412

.94

9.34

4.42

3.98

2.34

6.06

2.80

2.38

2.14

2.48

1.46

3.68

35.5

2

47.8

425

.20

73.9

4

20.1

239

.55

41.2

132

.78

21.1

412

.94

9.94

6.31

5.38

5.09

11.2

25.

833.

503.

454.

132.

529.

6829

0.44

9,06

6.53

9,43

2.00

1,88

6.57

5,62

2.16

1,29

7.36

690.

7589

8.78

1,47

6.02

1,57

7.79

295.

4240

9.81

243.

1963

3.83

60.5

331

8.56

43.4

512

3.95

45.9

053

.53

116.

812,

238.

32

3.79

3.71

3.79

3.71

3.71

3.64

3.79

3.79

3.79

3.56

2.65

2.80

1.74

2.05

1.82

2.58

2.35

2.27

2.20

1.44

40.8

3

12.3

36.

3719

.06

5.08

9.99

10.2

08.

455.

453.

342.

411.

141.

030.

601.

560.

720.

610.

550.

640.

380.

959.

16

24.8

125

.82

5.16

15.3

93.

551.

892.

464.

044.

320.

811.

120.

671.

740.

170.

870.

120.

340.

130.

150.

326.

13

40.9

335

.90

28.0

1

24.1

917

.25

15.7

214

.70

13.2

811

.44

6.78

4.91

4.49

4.08

3.77

3.41

3.31

3.24

3.04

2.72

2.71

56.1

2

13.6

411

.97

9.34

8.06

5.75

5.24

4.90

4.43

3.81

2.26

1.64

1.50

1.36

1.26

1.14

1.10

1.08

1.01

0.91

0.90

18.7

1

T

otal

2,64

0.00

387.

9867

2.22

36,5

31.2

510

010

010

030

010

0

วารสารวนศาสตร 33 (2) : 1-18 (2557) 13

สภาพความอดมสมบรณของปาไม ดชนบงชสภาพความอดมสมบรณของปาไม

(FCI) ทผวจยเสนอขนใหม ไดพจารณาจาก 2 ปจจย คอ

จ�านวนตนและขนาดล�าตน ปาอนรกษมคา FCI เฉลย

ตอแปลง 17.3+6.87 (สงสด 31.78 และต�าสด 0.76) ปา

ใชสอยมคาเฉลยต�ากวา คอ 10.54+4.60 (สงสด 24.24

และต�าสด 3.09) แสดงวาปาใชสอยสวนใหญมสภาพ

ความอดมสมบรณต�ากวาปาอนรกษ อยางไรกตามใน

ปาอนรกษนนบางพนทเปนไรหมนเวยนเดม ซงตนไมท

ขนทดแทนยงมขนาดเลกอยและท�าใหมคา FCI ต�ามาก

ดชนความคลายคลงของสงคมพชปาไม คาความคลายคลงกนระหวางสงคมพชในปา

อนรกษและปาใชสอย มคา 0.57 หรอ รอยละ 57 ซงเปน

คาอยในระดบปานกลาง อาจเกดจากสาเหต 2 ประการ

คอ ปาใชสอยตงอยในพนทต�ากวาปาอนรกษ สวนใหญ

เปนปาสนผสมดบเขา ขณะทประมาณครงหนงของปา

อนรกษเปนปาดบเขา ประการท 2 การตดฟนตนไมไป

ใชประโยชนในปาใชสอยอาจสงผลใหพนธไมบางชนด

หายไป

Figure 1 Variations with altitude gradient of species richness, genus richness, family richness, species diversity indices, stem basal area and crown cover of tree species in CF and UF = CF = UF

Figure 2 Variations with altitude gradient of tree densities with different stem girth classes of tree

species in CF and UF = CF = UF

0

20

40

60

80

100

1,000 1,200 1,400 1,600 1,800

no. o

f spe

cies

/plo

t

Species richness

0

1

2

3

4

5

6

7

1,000 1,200 1,400 1,600 1,800

Shan

non-

Wie

ner I

ndex

Species diversity index

0

10

20

30

40

50

60

70

80

1,000 1,200 1,400 1,600 1,800

no. o

f gen

us/p

lot

Genus richness

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

1,000 1,200 1,400 1,600 1,800

no. o

f fam

ily/p

lot

Altitude (m)

Family richness

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

1,000 1,200 1,400 1,600 1,800

stem

bas

al a

rea

(m2 )

/plo

t

Stem basal area

0

1,000

2,000

3,000

4,000

5,000

6,000

1,000 1,200 1,400 1,600 1,800

crow

n co

ver (

m2 )

/plo

t

Altitude (m)

Crown cover

0

200

400

600

800

1,000

1,200

1,400

1,000 1,200 1,400 1,600 1,800

no.o

f tre

es/p

lot

Demsity

0

200

400

600

800

1,000

1,200

1,000 1,200 1,400 1,600 1,800

no.o

f tre

es/p

lot

Stems <30 cm gbh

0

20

40

60

80

100

120

140

1,000 1,200 1,400 1,600 1,800

no.o

f tre

es/p

lot

Altitude (m)

Stems 30-50 cm gbh

0

20

40

60

80

100

1,000 1,200 1,400 1,600 1,800

no.o

f tre

es/p

lot

Stems 50-100 cm gbh

0

10

20

30

40

1,000 1,200 1,400 1,600 1,800

no.o

f tre

es/p

lot

Stems 100-200 cm gbh

0

3

6

9

12

15

1,000 1,200 1,400 1,600 1,800

no.o

f tre

es/p

lot

Altitude (m)

Stems >200 cm gbh

Figure 1 Variations with altitude gradient of species richness, genus richness, family richness, species diversity indices, stem basal area and crown cover of tree species in CF and UF

= CF = UF

Thai J. For. 33 (2) : 1-18 (2014)14

Figure 1 Variations with altitude gradient of species richness, genus richness, family richness, species diversity indices, stem basal area and crown cover of tree species in CF and UF = CF = UF

Figure 2 Variations with altitude gradient of tree densities with different stem girth classes of tree

species in CF and UF = CF = UF

0

20

40

60

80

100

1,000 1,200 1,400 1,600 1,800

no. o

f spe

cies

/plo

t

Species richness

0

1

2

3

4

5

6

7

1,000 1,200 1,400 1,600 1,800

Shan

non-

Wie

ner I

ndex

Species diversity index

0

10

20

30

40

50

60

70

80

1,000 1,200 1,400 1,600 1,800

no. o

f gen

us/p

lot

Genus richness

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

1,000 1,200 1,400 1,600 1,800

no. o

f fam

ily/p

lot

Altitude (m)

Family richness

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

1,000 1,200 1,400 1,600 1,800

stem

bas

al a

rea

(m2 )

/plo

t

Stem basal area

0

1,000

2,000

3,000

4,000

5,000

6,000

1,000 1,200 1,400 1,600 1,800

crow

n co

ver (

m2 )

/plo

t

Altitude (m)

Crown cover

0

200

400

600

800

1,000

1,200

1,400

1,000 1,200 1,400 1,600 1,800

no.o

f tre

es/p

lot

Demsity

0

200

400

600

800

1,000

1,200

1,000 1,200 1,400 1,600 1,800

no.o

f tre

es/p

lot

Stems <30 cm gbh

0

20

40

60

80

100

120

140

1,000 1,200 1,400 1,600 1,800

no.o

f tre

es/p

lot

Altitude (m)

Stems 30-50 cm gbh

0

20

40

60

80

100

1,000 1,200 1,400 1,600 1,800

no.o

f tre

es/p

lot

Stems 50-100 cm gbh

0

10

20

30

40

1,000 1,200 1,400 1,600 1,800no

.of t

rees

/plo

t

Stems 100-200 cm gbh

0

3

6

9

12

15

1,000 1,200 1,400 1,600 1,800

no.o

f tre

es/p

lot

Altitude (m)

Stems >200 cm gbh

Figure 2 Variations with altitude gradient of tree densities with different stem girth classes of tree species in CF and UF = CF = UF

การแปรผนตามระดบความสงของพนท

ความสงของพนทเปนปจจยหนงทมอทธพลตอ

การขนอยและกระจายตามพนทของพนธไมชนดตางๆ

พนธไมเขตรอนจะกระจายขนไปและลดจ�านวนลงตาม

ความสงพนท ขณะทพนธไมเขตอบอนจะขนไดดตาม

ยอดเขาสง ความหลากชนดของพนธไมในปาชมชนจง

แปรผนไปตามความสงของพนท (Figure 3 and Figure 4)

วารสารวนศาสตร 33 (2) : 1-18 (2557) 15

Figure 3 Variations with altitude gradient of tree species in dominant families in CF and UF

= CF = UF

Figure 4 Variations of dominant tree densities with altitude gradient in CF and UF = CF = UF

0

100

200

300

400

500

600

700

1,000 1,200 1,400 1,600 1,800no

.of t

rees

/plo

t

Fagaceae

0

20

40

60

80

100

120

1,000 1,200 1,400 1,600 1,800

no.o

f tre

es/p

lot

Lauraceae

0

10

20

30

40

50

60

1,000 1,200 1,400 1,600 1,800

no.o

f tre

es/p

lot

Altitude (m)

Proteaceae

0

20

40

60

80

100

120

1,000 1,200 1,400 1,600 1,800

no.o

f tre

es/p

lot

Pinaceae

0

30

60

90

120

150

1,000 1,200 1,400 1,600 1,800

no.o

f tre

es/p

lot

Theaceae

0

10

20

30

40

50

60

1,000 1,200 1,400 1,600 1,800no

.of t

rees

/plo

t

Altitude (m)

Juglandaceae

0102030405060708090

100

1,000 1,200 1,400 1,600 1,800

no.o

f tre

es/p

lot

Pinus kesiya

0

10

20

30

40

50

60

1,000 1,200 1,400 1,600 1,800

no.o

f tre

es/p

lot

Castanopsis diversifolia

0

50

100

150

200

250

1,000 1,200 1,400 1,600 1,800

no.o

f tre

es/p

lot

Quercus brandisiana

0

10

20

30

40

50

60

70

1,000 1,200 1,400 1,600 1,800

no.o

f tre

es/p

lot

Castanopsis acuminatissima

0

10

20

30

40

50

60

1,000 1,200 1,400 1,600 1,800

no.o

f tre

es/p

lot

Castanopsis indica

0

100

200

300

400

500

600

1,000 1,200 1,400 1,600 1,800

no.o

f tre

es/p

lot

Lithocarpus thomsonii

0

10

20

30

40

50

60

1,000 1,200 1,400 1,600 1,800

no.o

f tre

es/p

lot

Altitude (m)

Phoebe paniculata

0

5

10

15

20

25

30

35

1,000 1,200 1,400 1,600 1,800

no.o

f tre

es/p

lot

Altitude (m)

Helicia nilagirica

Figure 4 Variations of dominant tree densities with altitude gradient in CF and UF = CF = UF

Figure 3 Variations with altitude gradient of tree species in dominant families in CF and UF = CF = UF

Thai J. For. 33 (2) : 1-18 (2014)16

1. การแปรผนของสงคมพช

Figure 1 แสดงการแปรผนของสงคมพชใน

ปาชมชนตามความสงของพนทจากการใชแปลงสม

ตวอยาง 100 แปลง ไดแก ความหลากชนด สกลและ

วงศ คาดชนความหลากชนด พนทหนาตดล�าตนและ

การปกคลมของเรอนยอด

จ�านวนชนด สกล วงศและ SWI ของปาอนรกษ

ในแปลงทความสง 1,100-1,400 เมตร มมากกวาปา

ใชสอย แตทความสง 1,400-1,800 เมตร มจ�านวนชนดอย

ในชวงเดยวกน สอดคลองกบ Khamyong et al., (2001)

พบวา จ�านวนชนดพนธไมมมากทสดบรเวณปาดบเขา

ต�า คาผลรวมพนทหนาตดล�าตนและการปกคลมของ

เรอนยอดกมแนวโนมเชนเดยวกน ซงเกดจากสภาพ

ปาในบางแปลงของปาอนรกษมความอดมสมบรณสง

ความหนาแนนทงหมดและตนไมทมขนาด

ล�าตนตางๆ มการแปรผนตามความสงของพนท (Figure 2)

ความหนาแนนของตนไมขนาดเลก (gbh <30 เซนตเมตร)

ในปาทงสองมคาต�ากวา 500 ตนตอแปลง ยกเวนปา

ใชสอย 4 แปลงและปาอนรกษ 1 แปลง ทมจ�านวน 600-

900 ตนตอแปลง เนองจากมการตดฟนตนไมขนาดใหญ

และเคยเปนไรหมนเวยน ท�าใหมการแตกตนไมจากตอไม

ส�าหรบตนไมขนาดใหญทมขนาดล�าตนมากกวา 200

เซนตเมตร ขนอยมากในปาอนรกษ

2. การขนอยของพนธไมตามความสงพนท

ก. วงศไมกอ (Fagaceae)

ไมกอมทงหมด 22 ชนด ใน 3 สกล คอ Castanopsis,

Quercus และ Lithocarpus โดยมความหนาแนนตนไมมาก

ทความสง 1,100-1,350 เมตร (สงถง 644 ตนตอแปลง)

กอเดอย (C. acuminatissima) ขนอยมากทงในปาอนรกษ

และปาใชสอย โดยเฉพาะทความสง 1,100-1,300 เมตร

กอแปน (C. diversifolia) ขนหนาแนนในปาอนรกษแต

พบนอยในปาใชสอย พบกอขาว (C. indica) และ กอขาว

(L. thomsonii) ขนหนาแนนเฉพาะในปาอนรกษ แสดงวา

พนธไมสองชนดนชอบพนทชมชนและเยน ขณะท

กอหมาก (Q. brandisiana) พบมากในปาใชสอยทม

พนทแหงไมกอบางชนดจงเปนพนธไมเขตอบอนแต

บางชนดเปนพนธไมเขตรอน

ข. วงศไมสน (Pinaceae)

สนสามใบ (Pinus kesiya) และสนสองใบ

(P. merkusii) ขนอยทระดบความสง 1,100-1,400 เมตร

แตสนสองใบมนอยและขนเฉพาะในปาใชสอย สนสามใบ

ขนอยมากในปาใชสอยแตพบนอยลงในปาอนรกษ โดย

พบตามบรเวณสนเขาทคอนขางแหงและไดรบแสงมาก

ปกตจะพบสนสองใบขนผสมในปาเตงรง แตในปาใชสอย

บรเวณนพบปาสนผสมเตงรงเพยงหยอมเลกๆ ปาชนดน

จะปกคลมพนทแหงแลงและอากาศรอนกวาปาสนผสมกอ

ค. วงศไมอบเชย (Lauraceae)

พนธไมวงศนม12 ชนด ขนกระจายมากในปา

อนรกษทความสง 1,150-1,350 เมตร แตพบขนอยนอย

ในปาใชสอย ชนดพนธทพบมาก คอ สะทบ (Phoebe

paniculata) ขนกระจายทความสง 1,100-1,550 เมตร

แตพบมากทความสง 1,350 เมตร พนธไมชนดอนพบ

นอย เชน อบเชย หนวยนกงม หมบง พกลปา เปนตน

ระดบความสงของพนทมความสมพนธกบอณหภม

อากาศซงจะลดลงตามความสงของพนทและเปนปจจย

ส�าคญทท�าใหจ�านวนประชากรของพนธไมวงศนมความ

แตกตางกน

ง. วงศไมทะโล (Theaceae)

พนธไมวงศนม 6 ชนด ขนกระจายทงในปาอนรกษ

และปาใชสอยทความสง 1, 100-1,350 เมตร โดยพบมากท

ความสง 1,148 เมตร (116 ตนตอแปลง) ชนดพนธทพบ

กระจายตามพนทมาก คอ ทะโล แสดงวาเปนพนธไมท

สามารถขนไดทงในพนทแหง อากาศรอน รวมทงพนท

ชมชนและทมอากาศเยน

จ. วงศไมคาหด (Juglandaceae)

พนธไมวงศนม 2 ชนด คอ คาหดและฮอยจน

ขนกระจายในปาอนรกษและปาใชสอยทความสง 1,100-

1,780 เมตร โดยพบมากทความสง 1,150 เมตร (34 ตน

วารสารวนศาสตร 33 (2) : 1-18 (2557) 17

ตอแปลง) จดเปนพนธไมเบกน�าในปาดบเขาและมการ

กระจายของเมลดโดยลม

ฉ. วงศไมเหมอดคนตวเมย (Proteaceae)

พนธไมวงศนม 3 ชนด คอ เหมอดคนตวเมย

เหมอดคนตวผและเหมอดคนดง ขนกระจายทงในปา

อนรกษและใชสอย ทความสง 1,100-1,780 เมตร พบ

เหมอดคนตวเมยขนอยมากแตอกสองชนดพบนอย

เหมอดคนตวเมยพบมากทความสง 1,346 เมตร (30 ตน

ตอแปลง) พนธไมเหลานมผลสดและหนกทมการ

กระจายโดยแรงโนมถวงและสตวปา Khamyong et al.

(2004) พบวา เหมอดคนตวเมยเปนพนธไมเรอนยอด

เดนในปาดบเขาสงยอดดอยอนทนนท โดยมความถ 100

เปอรเซนต ความหนาแนนเฉลย 17.34 ตนตอไร และ

ดชนความส�าคญ 23.31 เปอรเซนต ของพนธไมทงหมด

ปจจยหลกทมอทธพลตอการขนกระจายตาม

ความสงของพนธไม คอ อณหภมอากาศ ในบรรยากาศ

ชนโทรโพสเฟยร (Cunningham et al., 2003) บรเวณ

ทเปนภเขาสงนน อณหภมอากาศจะลดลงตามพนท ซง

พนธไมทชอบอากาศเยนจะขนอยมากตามยอดเขาและ

ลดนอยลงในพนทดานลาง ซงแตกตางจากพนธไมทชอบ

อากาศรอน ทขนอยมากตามเชงเขาและพนทดานลาง

สรป

ปาชมชนบานหนองเตาแบงออกเปนปาอนรกษ

และปาใชสอย ปาอนรกษสวนใหญเปนปาดบเขาทชมชน

ขณะทปาใชสอยเปนปาสนผสมปาดบเขาทมสภาพปา

คอนขางแหง มการตดฟนไมไปใชประโยชนและบางปม

ไฟปา ท�าใหปาอนรกษมความหลากชนดพนธไมมากกวา

ปาใชสอย ปาอนรกษมสภาพปาทอดมสมบรณมากกวา

ปาใชสอย โดยมตนไมขนาดใหญขนอยมาก พนธไมเดน

ทพบมาก คอ วงศกอ วงศทะโล วงศเหมอดคนตวเมย

และวงศอบเชย ซงสวนใหญเปนพนธไมเขตอบอน

ความหลากชนดพนธไมในปามความแปรผน

ตามความสงของพนทจาก 1,000 เมตรขนไปถง 1,800

เมตร จากระดบน�าทะเล เกดจากพนทดานลางสวนใหญ

เปนปาสนผสมปาดบเขาทคอนขางแหงและสงขนไป

เปนปาดบเขาทชมชน โดยพบพนธไมเขตรอนนอยลง

ตามระดบความสงและพบพนธไมเขตอบอนมากขน

แตทความสง 1,600 เมตรขนไปกลบมจ�านวนชนดลด

ลงอาจเปนผลจากการลดลงของอณหภมอากาศซงจ�ากด

การขนอยของชนดพนธไม

เอกสารและสงอางอง

กาญนเขจร ชชพ. 2533. การวเคราะหสงคมพชปาดอย

อนทนนท. เอกสารทางวชาการของอทยาน

แหงชาตดอยอนทนนท จงหวดเชยงใหม.

กองกานดา ชยามฤต และ ครสเตยน พฟ. 2550.

พรรณไมในอทยานแหงชาตดอยอนทนนท.

ส�านกอทยานแหงชาต กรมอทยานแหงชาต สตว

ปาและพนธพช กระทรวงทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอม. กรงเทพฯ.

Crawley, M. 1986. Plant Ecology. Blackwell Scientific

Publications, Oxford.

Cunningham, W. P., M. A. Cunningham and B. W.

Saigo. 2003. Environmental Science. 7th

edition, McGraw-Hill Companies, Inc.

Khamyong, S., A. M. Lykke and D. Seramethakun.

2001. Biodiversity-Ecology: Quantitative

Flora Diversity of the Doi Inthanon forests.

Thai-Danish Research Cooperation on Forest

and People in Thailand. Faculty of Agriculture,

Chiang Mai University.

and A. S. Barfod. 2004. Species Composition

and Vegetation Structure of an Upper Montane

Forest at the Summit of Mt. Doi Inthanon,

Thailand. Nord. J. Bot. 23: 83-97.

Krebs, C.J. 1985. Ecology: The Experimental Analysis

of Distribution and Abundance. 3rd edition,

Harper & Row, Publishers, New York, USA.

Thai J. For. 33 (2) : 1-18 (2014)18

Kimmins, J. P. 2004. Forest Ecology. 3rd edition,

Pearson Education, Inc., Upper Saddle

Rever, NJ, USA.

Ohsawa, M. 1991. Structural comparison of tropical

montane rain forest along latitudinal and

altitudinal gradients in South and East Asia.

Vegetation 97: 1-10

Robbins, R. G. and T. Smitinand. 1966. A botanical

ascent of Doi Inthanon. Nat. Hist. Bull.

Siam. Soc. 21: 205-227

Pornleesangsuwan, A. 2012. Pine Growth, Soil

Properties and Succession in Pinus kesiya

Plantation, and Influence of Fragmented

Forests on Reforestation in Boakaew

Highland Watershed, Chiang Mai Province.

Ph.D. Thesis, Chiang Mai University.

Sri-ngernyuang, K., M.Kanzaki, T. Mizuno, H.

Noguchi, S. Treejuntuk, C. Sungpalee, M.

Hara, T. Ohkubo, T. Yamakura, P. Sahunalu,

P. Dhanmanonda, and S. Bunyavefchewin.

2003. Habital differentiation of Lauraceae

species in a tropical lower montane forest

in northern Thailand. Ecol. Res. 18:1-14.