การศกษาผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาและความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ ของสามเณรในโรงเรยนพระปรยตธรรมแผนกสามญศกษา ทเรยนโดยการจดการเรยนร

แบบอรยสจกบการจดการเรยนรแบบบรณาการ

ปรญญานพนธ ของ

พระมหากตตพงษ ภมรา

เสนอตอบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เพอเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาการศกษามหาบณฑต สาขาวชาการมธยมศกษา

พฤษภาคม 2554

การศกษาผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาและความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ ของสามเณรในโรงเรยนพระปรยตธรรมแผนกสามญศกษา ทเรยนโดยการจดการเรยนร

แบบอรยสจกบการจดการเรยนรแบบบรณาการ

ปรญญานพนธ ของ

พระมหากตตพงษ ภมรา

เสนอตอบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เพอเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาการศกษามหาบณฑต สาขาวชาการมธยมศกษา

พฤษภาคม 2554 ลขสทธเปนของมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

การศกษาผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาและความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ ของสามเณรในโรงเรยนพระปรยตธรรมแผนกสามญศกษา ทเรยนโดยการจดการเรยนร

แบบอรยสจกบการจดการเรยนรแบบบรณาการ

บทคดยอ ของ

พระมหากตตพงษ ภมรา

เสนอตอบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เพอเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาการศกษามหาบณฑต สาขาวชาการมธยมศกษา

พฤษภาคม 2554

พระมหากตตพงษ ภมรา. (2554). การศกษาผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาและความสามารถ ในการคดอยางมวจารณญาณของสามเณรในโรงเรยนพระปรยตธรรมแผนกสามญศกษา ท เรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจกบการจดการเรยนรแบบบรณาการ. ปรญญานพนธ กศ.ม. (การมธยมศกษา). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. คณะกรรมการควบคม: รองศาสตราจารย ดร.ชตมา วฒนะคร, อาจารย ดร.ราชนย บญธมา.

การศกษาครงนมจดมงหมายสาคญเพอการศกษาผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาและ

ความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณของสามเณรในโรงเรยนพระปรยตธรรมแผนกสามญศกษา ทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจกบการจดการเรยนรแบบบรณาการ กลมตวอยางทใชในการวจยครงน เปนสามเณรชนมธยมศกษาปท 1 โรงเรยนบาลสาธตศกษา เขตพระนคร กรงเทพมหานคร ภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2553 จานวน 4 หองเรยน สามเณรทงหมด 120 รป ไดมาจากวธการสมตวอยางแบบกลม (Cluster Random sampling) จานวน 2 หองเรยน แตละหองเรยนมการจดสามเณรแบบคละกน แลวสมอยางงายอกครงหนง โดยวธจบสลากเปนกลมทดลองท 1 ทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจ จานวน 30 รป และกลมทดลองท 2 ทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบบรณาการ จานวน 30 รป ระยะเวลาทใชในการทดลองกลมละ 16 ชวโมง เครองมอทใชในการทดลองครงน คอ แบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา มคาความเชอมน 0.84 และแบบทดสอบวดความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ มคาความเชอมน 0.74 ใชแบบแผนการวจย Randomized Control Group Pretest-Posttest Design วเคราะหขอมลโดยใชสถต t-test ผลการวเคราะหพบวา 1. สามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจกบการจดการเรยนรแบบ บรณาการ มผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาแตกตางกน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01            2. สามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจมผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาหลงเรยนสงกวากอนเรยน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 3. สามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบบรณาการมผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาหลงเรยนสงกวากอนเรยน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 4. สามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจกบการจดการเรยนรแบบบรณาการ มความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณแตกตางกนอยางไมมนยสาคญทางสถต 5. สามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจมความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณหลงเรยนสงกวากอนเรยน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 6. สามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบบรณาการ มความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณหลงเรยนสงกวากอนเรยน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01

A STUDY ON STUDENT’S SOCIAL STUDIES ACHIEVEMENT AND THEIR CRITICAL THINKING ABILITY OF THE NOVICES IN PHRAPARIYATIDHAMMA SCHOOL,

THROUGH INSTRUCTION BASED ON THE NOBLE TRUTH AND INTEGRATED INSTRUCTION

AN ABSTRACT BY

PHRAMAHAKITTIPHONG POOMIRA

Presented in Partial Fulfillment of the Requirements for the

Master of Education Degree in Secondary Education at Srinakharinwirot University

May 2011

Phramahakittiphong Poomira. (2011). A Study the Social Studied Achievement and ability to think critically of the novices in Phrapariyatidhamma School, through instruction based on the Noble truth and integrated instruction. Master thesis, M.Ed. (Secondary Education). Bangkok: Graduate School, Srlnakharinwirot Unlversity. Advisor Committee: Assoc.Prof. Dr. Chutima Watanakhiri, Dr. Rachan Boonthima.

The purpose of research was to study the Social Studied Achievement and ability to think critically of the novices in Phrapariyatidhamma School, through instruction based on the Noble truth and integrated instruction.

The sampies used in this research were 120 of Mattayomsuksa 1 novice stidied in in the second semester of the 2553 academic year at Bali Satit Suksa School, Bangkok Metro police. They were using Cluster Random sampling. And randomly were selected again by drawing lots; divided the experimental group and control group with 30 students each. Group 1 was through base on the Noble Truth and group 2 was each room is arranged novices in mixed through base on integration instruction. Total duration of each group was 16 hours. The instruments used in this study were Achievement Test in Social Studies test with reliability of 0.84 and a test of the ability to think critically test with reliability of 0.74. The Randomized ControI Group Pretest-Posttest Design was used in this research. The data were analyzed by t-test.

The results of this study indicated that ;

1. The achievement of novices taught through base on the Noble Truth and base on integration instruction were significantiy difference at the .01 level.

2. The novices taught through Noble Truth. Achievement in Social Studies is higher than the previous studied were significantly difference at the .01.

          3.  The novices taught through base on integration instruction.  Achievement in Social Studies is higher than the previous studied were significantly difference at the .01.  4. The novices taught through base on Noble Truth and integration instruction. Have difference ability to think critically were significantly difference. 5. The novices taught through base on Noble Truth have achievement in ability to think critically is higher than the previous studied were significantly difference at the .01. 6. The novices taught through base on integrated instruction have achievement in ability to think critically higher than previous studied were significantly difference at .01.

ปรญญานพนธ เรอง

การศกษาผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาและความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ

ของสามเณรในโรงเรยนพระปรยตธรรมแผนกสามญศกษา ทเรยนโดยการจดการเรยนร แบบอรยสจกบการจดการเรยนรแบบบรณาการ

ของ

พระมหากตตพงษ ภมรา

ไดรบอนมตจากบณฑตวทยาลยใหนบเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร ปรญญาการศกษามหาบณฑต สาขาวชาการมธยมศกษา

ของมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ……………………………………..…………….คณบดบณฑตวทยาลย

(รองศาสตราจารย ดร.สมชาย สนตวฒนกล) วนท เดอน พฤษภาคม พ.ศ. 2554

คณะกรรมการควบคมปรญญานพนธ คณะกรรมการสอบปากเปลา ................................................ประธาน ..................................................... ประธาน (รองศาสตราจารย ดร.ชตมา วฒนะคร) (รองศาสตราจารย ตรเนตร อชชสวสด) ...............................................กรรมการ ..................................................... กรรมการ (อาจารย ดร.ราชนย บญธมา) (รองศาสตราจารย ดร.ชตมา วฒนะคร) .......................................................กรรมการ (อาจารย ดร.ราชนย บญธมา)

..................................................... กรรมการ (อาจารย ดร. สนอง ทองปาน)

ประกาศคณปการ ปรญญานพนธฉบบนสาเรจลงไดดวยความกรณาและการใหคาปรกษาแนะแนวทางในการทาวจยจาก รองศาสตราจารย ดร.ชตมา วฒนะคร ประธานกรรมการควบคมปรญญานพนธ และ อาจารย ดร.ราชนย บญธมา กรรมการควบคมปรญญานพนธ ทใหคาปรกษาในการศกษาคนควาตลอดจนใหคาแนะนา ในการแกไขขอบกพรองตางๆ เปนอยางดยง และขอเจรญพรขอบคณ รองศาสตราจารย ตรเนตร อชชสวสด ผชวยศาสตราจารยสนธยา ศรบางพล อาจารย ดร.สนอง ทองปาน และผชวยศาสตราจารย กตตคณ รงเรอง ทใหขอเสนอแนะเพมเตม อนเปนประโยชนตอการทาปรญญานพนธฉบบน ใหมความสมบรณยงขน ผวจยขอเจรญพรขอบคณอาจารยไว ณ โอกาสนดวย

ขอเจรญพรขอบคณ อาจารย ดร.รณดา เชยชม อาจารยพรทพา ชเดนทรย อาจารยเคน จนทรวงษ อาจารยพรนภา สมาเอม และอาจารยขวญชนก นยจรญ ทใหความกรณาเปนผเชยวชาญในการตรวจสอบเครองมอทใชในการวจย ตลอดจนใหคาแนะนาและแกไขเครองมอในการวจย จนสามารถนาไปใชในการเกบรวบรวมขอมลทใชในการวจยไดตามเวลาทกาหนด

ขอกราบขอบพระคณหลวงพอพระธรรมปรยตโมล เจาอาวาสวดบพตรพมข วรวหาร พระอาจารยพระมหาบาเพญ เตชปญโญ ทใหกาลงใจอานวยความสะดวกและสถานทพกดวยดตลอดมา

ขอขอบพระคณ ผอานวยการโรงเรยน คณะคร – อาจารยกลมสาระการเรยนรสงคมศกษาของโรงเรยนบาลสาธตศกษาทกทานทคอยใหความชวยเหลอ และสนบสนนใหผวจยทาการศกษาคนควาจนสาเรจ

ขอเจรญพรขอบคณ คณพชาต แกวพวง คณพมพใจ กาแกว คณรชฎา ยศบตร ทใหการสนบสนนตลอดถงขอเสนอแนะอนๆ ทผวจยประสบปญหาและใหกาลงใจในการทาวจย และขอเจรญพรขอบคณเพอนๆ นองๆ ทกคนทใหคาปรกษาและใหกาลงใจดวยดมาโดยตลอด

คณคาและประโยชนใดๆ ทพงมจากปรญญานพนธฉบบน ผวจยขอมอบความดทงหมดนน เพอตอบแทนพระคณ คณพอสนท – คณแมสงวาลย บดามารดาผใหกาเนด ทไดใหกาลงใจและแนวทางในการดาเนนชวตแกผวจยเสมอมา ญาตมตรทงหลาย คร อาจารย และผมพระคณทกทานทไดกรณาอบรมสงสอนและเปนกาลงใจแกผวจยในการศกษาคนควาดวยดตลอดมา แตหากมขอบกพรองประการใด ผวจยขอนอมรบดวยความเคารพอยางยง

พระมหากตตพงษ ภมรา

สารบญ

บทท หนา 1 บทนา............................................................................................................... 1 ภมหลง.......................................................................................................... 1 ความมงหมายของการวจย............................................................................. 4 ความสาคญของการวจย................................................................................. 4 ขอบเขตของการวจย...................................................................................... 4 นยามศพทเฉพาะ........................................................................................... 5 กรอบแนวคดในการวจย................................................................................. 9 สมมตฐานของการวจย................................................................................... 9 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ.................................................................... 10 เอกสารทเกยวของกบสงคมศกษา.................................................................. 11 ความหมายและความสาคญของสงคมศกษา................................................. 11 เปาหมายของกลมสาระสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม............................. ขอบขายของกลมสาระสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม..............................

14 17

เอกสารและงานวจยทเกยวของกบการจดการเรยนรแบบอรยสจ...................... 20 ความหมายของอรยสจ................................................................................. 20 ประวตการสอนแบบอรยสจ........................................................................... 21 ทฤษฎทเกยวของกบการจดการเรยนรแบบอรยสจ......................................... 27 ขนข นตอนการจดการเรยนรแบบอรยสจ........................................................ 29 ประโยชนของอรยสจ.................................................................................... 35 งานวจยทเกยวของกบการจดการเรยนรแบบอรยสจ...................................... 36 เอกสารและงานวจยทเกยวของกบการจดการเรยนรแบบบรณาการ................. 37 ประวตความเปนมาและววฒนาการแนวคด.................................................... 37 ความหมายของบรณาการ............................................................................. 38 ความสาคญของการจดการเรยนรแบบบรณการ............................................. 39 ลกษณะการจดการเรยนรแบบบรณาการ....................................................... 41 ระดบชนของการบรณาการ........................................................................... 43 จดมงหมายของการสอนแบบบรณาการ........................................................ 44 ขนตอนในการจดกจกรรมการเรยนการสอนเพอใหผเรยนเกดบรณาการ......... 46 การจดเนอหาวชาและกจกรรมการจดการเรยนรแบบบรณาการ...................... 50 บทบาทครในการจดการเรยนรแบบบรณาการ................................................ 52

สารบญ (ตอ)

บทท หนา 2 (ตอ) กจกรรมของผเรยนในการจดการเรยนรแบบบรณาการ................................... 54 บทบาทของผเรยนในการทากจกรรมการจดการเรยนรแบบบรณาการ............. 54 คณคาและประโยชนของการจดการเรยนรแบบบรณาการ............................... 55 งานวจยทเกยวของกบการจดการเรยนรแบบบรณาการ.................................. 58 เอกสารทเกยวของกบผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา…………………….. 61 ความหมายของผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา………………………….. 61 การวดผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา…………………….……………… การประเมนผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา…………...….………………

61 63

หลกการสรางขอทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา……………… 64 เอกสารและงานวจยทเกยวของกบความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ.. 65 ความหมายของการคดอยางมวจารณญาณ…….……………..……………….. 65 แนวคดและทฤษฎเกยวกบการคดอยางมวจารณญาณ………………………… 69 กระบวนการคดอยางมวจารณญาณ…………………….………………………. 73 การประเมนผลความสามารถในการคดวจารณญาณ………………..…………. 75 แนวทางในการสงเสรมการคดวจารณญาณ…………………….………………. 77 งานวจยทเกยวของกบความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ……...…… 77

3 วธดาเนนการวจย……………………………………………………………....... 80 การกาหนดประชากรและการเลอกกลมตวอยาง………................................... 80 การสรางเครองมอทใชในการวจย………..……............................................... 81 วธการดาเนนการทดลองและเกบรวบรวมขอมล.............................................. 87 การจดกระทาและการวเคราะหขอมล…………………..................................... 87 4 ผลการวเคราะหขอมล……..…........................................................................ 92 สญลกษณทใชในการวเคราะหขอมล…………………....................................... 92 การเสนอผลการวเคราะหขอมล………………………………………………….. 93

สารบญ (ตอ)

บทท หนา

5 สรปผล อภปราย และขอเสนอแนะ…......................................................... 98 ความมงหมายของการวจย……………………………………………………… 98 สมมตฐานของการวจย………………….………………………………………. 98 วธดาเนนการวจย…………...…………………………………………………… 99 การวเคราะหขอมล…………......................................................................... 101 สรปผลการศกษาคนควา………………………………………………………… 101 อภปรายผลการวจย………..…………………………………………………… 102 ขอเสนอแนะ……………………………………………………………………… 112 บรรณานกรม………………………………………………………………………………. 114 ภาคผนวก………………………………………………………………………………….. 122 ภาคผนวก ก…………………………………………………………………………… 123 ภาคผนวก ข…………………………………………………………………………… 126 ภาคผนวก ค…………………………………………………………………………… 129 ภาคผนวก ง…………………………………………………………………………… ภาคผนวก จ……………………………………………………………………………

144 161

ประวตยอผวจย……………………………………………………………………………. 198

บญชตาราง

ตาราง หนา 1 ขนของอรยสจ กจในอรยสจ และวธสอนตามขนของอรยสจ …………...…….…. 23 2 แบบแผนการทดลอง…………………………………………………….………… 81 3 ศกษาผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา ระหวางกลมทดลองท 1และกลม ทดลองท 2 ………………………………………………………………………

93

4 แสดงการศกษาผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาของกลมทดลองท 1หลง เรยนสงกวากอนเรยน………………….………………………………………...

94

5 แสดงการศกษาผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาของกลมทดลองท 2หลง เรยนสงกวากอนเรยน…………………………….………………………………

95

6 ศกษาความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ ระหวางกลมทดลองท 1และ กลมทดลองท 2 …………….……………………………………………………

95

7 แสดงการศกษาความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณของกลมทดลองท 1 หลงเรยนสงกวากอนเรยน ………………………………………………………

96

8 แสดงการศกษาความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณของกลมทดลองท 2 หลงเรยนสงกวากอนเรยน ………………………………………………………

97

9 ผลการวเคราะหคาความยากงาย (p) และคาอานาจจาแนก ( r )ของแบบทดสอบ วดผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา …………………….…..………………

127

10 ผลการวเคราะหคาอานาจจาแนก ( r ) ของแบบทดสอบวดความสามารถในการ คดอยางมวจารณญาณ………………………………...…….…..……………… 11 คะแนนผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาเรอง การเปลยนแปลง ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ปญหาสงแวดลอมเปนพษ การ เปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรมไทย กอนเรยนและหลงเรยน ของกลม ทดลองท 1 ทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจ…………………………

128

130 12 คะแนนผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาเรอง การเปลยนแปลง ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ปญหาสงแวดลอมเปนพษ การ เปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรมไทย กอนเรยน และหลงเรยนของ กลมทดลองท 2 ทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบบรณาการ ……….……….

132 13 คะแนนความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ กอนเรยน และ หลงเรยน ของกลมทดลองท 1 ทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจ ……….….…..

134

14 คะแนนความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณกอนเรยนและหลงเรยน ของ กลมทดลองท 2 ทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบบรณาการ ……….….…...

136

บญชภาพประกอบ

ภาพประกอบ หนา 1 กรอบแนวคดในการวจย………………………………………………………….. 9 2 โครงสรางกจในอรยสจมาประยกตรวมกบญาณ 3 ……………...……………… 26 3 ระบบโครงสรางของการแกปญหา …………………….………………………… 32 4 การคดอยางมวจารณญาณ ….…………………………….…………………….. 72

บทท 1 บทนา

ภมหลง ในสภาพสงคมปจจบนไดเกดการเปลยนแปลงไปอยางรวดเรวทงในดานเทคโนโลยวทยาศาสตร เศรษฐกจ วฒนธรรม ซงผลจากการเปลยนแปลงนยงผลทาใหคนตองมการปรบตวเพอเผชญกบสถานการณดงกลาว โดยกญแจสาคญททาใหคนประสบความสาเรจดารงชวตอยางมความสขสามารถปรบตวใหเขากบสภาพสงคมของโลกยคโลกาภวฒนไดกคอการศกษา (สมศกด สนธระเวชญ. 2542: 5) เปนกระบวนการฝกฝนพฒนาตนประกอบไปดวยการฝกฝนความรจกคด หรอคดเปน ซงเปนตวนา จะเปนปจจยชกพาไปสความร ความเขาใจ ความคดเหน ตลอดจนความเชอทถกตอง (พระเทพเวท (ประยทธ ปยตโต. 2533: 7) ฉะนนในการจดการศกษาตองสงเสรมใหผเรยนไดพฒนาและเรยนรดวยตนเองอยางตอเนองตลอดชวต โดยถอวาผเรยนมความสาคญทสด สามารถพฒนาตามธรรมชาต และเตมตามศกยภาพ ตองจดการศกษาไดทกรปแบบ ครอบคลมทกกลมเปาหมาย (กรมวชาการ. 2544ข: 4) สอดคลองกบพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 ซงไดกลาววาการจดการศกษาตองยดหลกผเรยนทกคนมความสามารถเรยนรและพฒนาตนเองไดและถอวาผเรยนมความสาคญทสด กระบวนการจดการเรยนรตองจดเนอหา และกจกรรมใหสอดคลองกบความสนใจ ความถนด และความแตกตางของผเรยน ฝกทกษะกระบวนการคด ไมวาจะเปนการคดสรางสรรค การคดวเคราะห สงเคราะหและการคดอยางมวจารณญาณ ซงการคดขนสงเหลานเปนพนฐานสาคญของการคดแกปญหา หรอใชในการตดสนใจอยางถกตองภายใตการพจารณาไตรตรองดวยความรอบคอบและสมเหตสมผล เพอทใหผเรยนไดเรยนรจากประสบการณจรง ไดฝกปฏบต คดเปน ทาเปน และแกปญหาเปน พรอมทงปลกฝงใหผเรยนไดมคณธรรมจรยธรรม และคณลกษณะทพงประสงค เพอใหดารงชวตในสงคมไดอยางมความสข นอกจากน ในปจจบนระบบการศกษาไทยยงคงประสบปญหาในการจดการเรยนการสอนทไมบรรลวตถประสงคเทาทควร ดงทสานกงานเลขาธการสภาการศกษาไดดาเนนการตดตาม และประเมนผลการปฏรปการศกษาตงแตป 2552 เปนตนมา พบปญหาทตองเรงปรบปรงแกไข พฒนา และสานตอในสวนทเกยวกบคณภาพผเรยน พบวาสมฤทธผลในวชาหลก ไดแก ภาษาองกฤษ คณตศาสตร วทยาศาสตร และสงคมศาสตร มคาเฉลยตากวารอยละ 50 (สานกงานเลขาธการสภาการศกษา. 2552: 5) เหตผลสาคญททาใหมการปฏรปการศกษาในทศวรรษทสอง(พ.ศ. 2552-2561) เนองจากระบบการศกษาไทยยงมปญหาทตองเรงพฒนาปรบปรง และตอยอดโดยเฉพาะดานคณภาพผเรยน คร คณาจารย และบคลากรทางการศกษา ประสทธภาพของการบรหารจดการ รวมทงการเพมโอกาสทางการศกษา ทพบวา มสถานศกษาจานวนมากไมไดมาตรฐาน ผเรยนมผลสมฤทธตาขาดคณลกษณะทพงประสงคทงการคดวเคราะห ใฝเรยนรและแสวงหาความรอยาง

2

ตอเนอง (สานกงานเลขาธการสภาการศกษา. 2552: 2) ดงนนการจดการเรยนรทดควรชวยสงเสรม และพฒนาทกษะการคดของผเรยน เพอสรางสมรรถนะทสาคญใหแกผเรยนดงทหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พ.ศ. 2551 (สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน. 2551: 4) มงเนนใหผเรยนมสมรรถนะสาคญ 5 ประการ ดงน คอ 1. ความสามารถในการสอสาร 2. ความสามารถในการคด 3. ความสามารถในการแกปญหา 4. ความสามารถในการใชทกษะชวต 5. ความสามารถในการใชเทคโนโลย ดงนนหากครเปนผทสอนใหผเรยนสามารถสรางองคความรได จากการเรยนรดวยตนเองกเปนการสงเสรมใหผเรยนมความสามารถในการคด ซงสอดคลองกบหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พ.ศ. 2551 (สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน. 2551: 4) ทกลาววาแนวทางใหผเรยนไดเกดสมรรถนะทางความสามารถในการคด เปนความสามารถในการคดวเคราะห การคดสงเคราะห การคดอยางสรางสรรค การคดอยางมวจารณญาณ และการคดเปนระบบ เพอนาไปสการสรางองคความรหรอสารสนเทศในการตดสนใจเกยวกบตนเองและสงคมไดอยางเหมาะสม การฝกใหผเรยนมวธคดอยางมวจารณญาณจงเปนเรองสาคญยงนก เปนฐานของการกรอง ความคด กรองขอมลและเปนหลกสาคญททาใหเกดการตดสนใจไดอยางถกตอง (อษณย โพธสข. 2545: 97) สอดคลองกบศนสนย ฉตรคปต และอษา ชชาต (2545: 86) ทกลาววา ควรพฒนาทกษะการคดอยางมวจารณญาณใหกบผเรยนตงแตกอนเขาเรยนในระดบมหาวทยาลย โดยเฉพาะควรพฒนาตงแตในวยเรยน เพราะการคดวจารณญาณจาเปนตองมการสะสมประสบการณทละเลกทละนอยมใชเกดขนในเวลาอนสน และประพนธศร สเสารจ (2551: 3) ทกลาววา การปพนฐานการคดและสงเสรมการคดใหแกเดก และเยาวชน จงเปนสงทจาเปนอยางยงนบตงแตระดบอนบาลไปจนถงระดบสง การไดรบการพฒนาการคดตงแตเยาววยชวยพฒนาความคดใหกาวหนา สงผลใหสตปญญาเฉยบแหลมเปนคนรอบคอบตดสนใจไดอยางถกตอง สามารถแกไขปญหาตางๆ ในชวตไดดงทสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร (2535: 191) กลาววา การคดอยางมวจารณญาณจะชวยให เดกสามารถใชเหตผลในการตดสนใจไดอยางกวางขวาง และสามารถพฒนาตนเองใหมคณสมบต ตามความตองการของสงคม เพราะถาเดกไมมความสามารถในดานการใชเหตผลแลว การพฒนาการดานการคด อารมณ ตลอดจนจรยธรรมและคณธรรมทสงคมตองการเปนไปอยางไมสมบรณ เหนไดวาการคดอยางมวจารณญาณสงผลใหเดกเปนคนชางคด คดอยางรอบคอบ ตดสนใจไดถกตอง และเตบโตขนเปนคนด มคณภาพสรางความเจรญทม นคงใหแกตนเอง และบานเมองอยางมประสทธภาพ ดงนนการสงเสรมการคดวจารณญาณมแกสามเณรใหมความสามารถในการคด รจกคดอยางมเหตผลและรจกพจารณาเลอกรบขอมลทเหมาะสม มประโยชนและใชขอมลทมอยในทางสรางสรรค อนไดจากประสบการณตรงจากการเรยนรทหลากหลาย ในปจจบนพบวา การจดการเรยนรแบบบรณาการ จดเปนการจดกจกรรมการเรยนการสอนทกาลงไดรบความสนใจเปนอยางมาก เพราะการจดการเรยนรแบบบรณาการเปนการเรยนรทเชอมโยงศาสตรหรอ เนอหาตางๆ ทมความสมพนธเกยวของกน เพอใหเกดความรทมความหมาย

3

มความหลากหลาย และสามารถนาไปใชไดจรงในชวตประจาวน (สวทย มลคา และอรทย มลคา. 2546: 183) การจดการเรยนรแบบบรณาการเปนการจดการเรยนรรปแบบหนงทสอดคลองกบสภาพบานเมองและสอดคลองกบพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2542 ซงถอวาผเรยนมความสาคญทสดและใหใชการเรยนรแบบบรณาการเปนวถชวต อนเปนเจตนารมณและเปนความมงหมายทตองจดการศกษาใหคนมความสมบรณทงรางกายและจตใจ (ทองอย แกวไทรฮะ. 2543: 3-5)ซงวธการสอนแบบบรณาการ นบเปนรปแบบหนงทจะนามาประยกตใชในการจดการเรยนการสอน เพราะเปนกระบวนการทจะทาใหเกดความเตมความสมบรณ เปนการปราศจากความกงวล ปราศจากความทรมานใจทรมานกาย ปราศจากปญหาทรายแรงจนแกไมไหว (สาโรช บวศร.2521 : 3 – 12) การจดการเรยนการสอนแบบบรณาการ เปนวธการจดการเรยนการสอนทจดองคประกอบในมตของคน สงคม สงแวดลอม ใหเกดความประสานกลมกลน ทาใหรถงวธการในการดารงอยรวมกนอยางเจรญงอกงาม(พระธรรมปฎก.2540: 52)โดยมข นตอนในการจดการเรยนการสอน ทผสอนตงเปาหมายในการทจะพฒนาผเรยน ใหเกดการเรยนรอยางสมดล แลวนาเปาหมายนนไปเปนแกนหลกในการจดกจกรรมการเรยนการสอน จดภาระงานใหทาทายผเรยนเอออานวยผเรยน ในการทจะเลอกสงทตองการเรยนรอยางมความพงพอใจ มความหลากหลายในการจดกจกรรมการเรยนการสอน มการประเมนการเรยนการสอนรวมกนระหวางผเรยนผสอน ดงนนการจดการเรยนร ในปจจบนควรปลกฝงใหสามเณรเปนนกแกปญหาทด โดยเนนใหสามเณรลงมอปฏบตคนควาดวยตนเอง หาสาเหตของปญหา และวธการแกปญหา สามารถเชอมโยงความรเปนลาดบขนตอน ซงการทจะทาใหสามเณรมคณลกษณะดงกลาวกคอการจดการเรยนรแบบอรยสจ (พระเทพเวท(ประยทธ ปยตโต. 2533: 56) กลาวถงหลกการหรอสาระสาคญของวธคดแบบอรยสจ กคอ การเรมตนจากปญหาหรอความทกขทประสบ โดยกาหนดร ทาความเขาใจกบปญหาหรอความทกขทประสบนนใหชดเจน แลวสบคนหาสาเหตเพอเตรยมแกไข ในเวลาเดยวกนกกาหนดเปาหมายของตนใหแนชดวาคออะไร จะเปนไปไดหรอไม และเปนไปไดอยางไรแลวคดวางวธปฏบตทจะกาจดสาเหตของปญหา โดยสอดคลองกบการบรรลจดหมายทกาหนดไว ดวยเหตนผวจยจงนาการจดการเรยนรแบบอรยสจ และการจดการเรยนรแบบบรณาการ มาพฒนาใหสามเณรมพฤตกรรมครบทง 3 ดาน คอ พทธพสย จตพสย และทกษะพสย เพอยกระดบผลสมฤทธทางการเรยนใหสงขน จงไดนาเอาการจดการเรยนรแบบอรสจ ของทางพระพทธศาสนามาใชในการสอน กบการสอนทเนนใหสามเณรคดเปน ทาเปน แกปญหาเปน คอการจดการเรยนรแบบบรณาการ มาใชในการจดการเรยนการสอนกลมสาระการเรยนรส งคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม โดยมงเนนไปทสาระภมศาสตร เพอศกษาวาสามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรสจ กบการจดการเรยนรแบบบรณาการมผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา และมความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณแตกตางกนหรอไม เพอนาผลการวจยไปเปนแนวทางในการพฒนาและปรบปรงการเรยนการสอนใหมประสทธภาพมากยงขนตอไป

4

ความมงหมายของการวจย ในการวจยครงนผวจยไดตงความมงหมายไวดงน 1. เพอศกษาผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาของสามเณรชนมธยมศกษาปท 1 ทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจกบการจดการเรยนรแบบบรณาการ 2. เพอศกษาผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษากอนและหลงเรยนของสามเณรชนมธยมศกษาปท 1 ทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจ 3. เพอศกษาผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษากอนและหลงเรยนของสามเณรชนมธยมศกษาปท 1 ทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบบรณาการ 4. เพอศกษาความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณของสามเณรชนมธยมศกษา ปท 1 ทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจ กบการจดการเรยนรแบบบรณาการ 5. เพอศกษาความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณกอนและหลงเรยนของสามเณรชนมธยมศกษาปท 1 ทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจ 6. เพอศกษาความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณกอนและหลงเรยนของสามเณรชนมธยมศกษาปท 1 ทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบบรณาการ

ความสาคญของการวจย 1. ผสอนสามารถนาไปปรบปรงการจดการเรยนรทเนนผเรยนเปนสาคญ และเพอพฒนาผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา และการคดอยางมวจารณญาณ 2. สามเณรสามารถนาเทคนควธการไปปรบใชแกปญหา เมอประสบปญหาหรอสถานการณตางๆ ในการดาเนนชวตประจาวน

3. ผสอนใชเปนแนวทางในการพฒนาความสามารถในการเรยนสงคมศกษาของผเรยนใหมประสทธภาพมากยงขน ขอบเขตของการศกษาคนควา 1. การกาหนดประชากรและการเลอกกลมตวอยาง 1.1 ประชากรทใชในการวจย ประชากรทใชในการศกษาคนควาครงน เปนสามเณรชนมธยมศกษาปท 1 โรงเรยนบาลสาธตศกษา เขตพระนคร กรงเทพมหานคร ภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2553 จานวน 4 หองเรยน สามเณรทงหมด 120 รป 1.2 กลมตวอยางทใชในการวจย กลมตวอยางทใชในการศกษาวจยครงน เปนสามเณรชนมธยมศกษาปท 1 โรงเรยนบาลสาธตศกษา เขตพระนคร กรงเทพมหานคร ภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2553 โดยการสมแบบกลม (Cluster Random Sampling) จากหองเรยนจานวน 4 หองเรยน แตละหองเรยนมการ

5

จดสามเณรแบบคละกน สมมา 2 หองเรยน ดวยวธการจบฉลาก มสามเณรหองเรยนละ 30 รป รวมทงสน 60 รป แลวสมอกครงเพอกาหนดเปนกลมทดลองท 1 และกลมทดลองท 2 ดงน 1.2.1 กลมทดลองท 1 จานวน 30 รป ทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจ 1.2.2 กลมทดลองท 2 จานวน 30 รป ทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบบรณาการ 2. ระยะเวลาทใชในทดลอง สาหรบการวจยครงนทาการทดลองในภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2553 โดยผวจยดาเนนการสอนดวยตนเอง จานวน 2 หองเรยน หองเรยนละ 16 ชวโมง 3. สาระการเรยนรทใชในการทดลอง สาระการเรยนรทใชในการทดลองอยในสาระท 5 ภมศาสตร ในระดบมธยมศกษาปท 1 ผวจยไดกาหนดเรองทใชในการทดลองมขอบเขตของเนอหา ดงน เรองท 1 การเปลยนแปลงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (ปาไม) เรองท 2 การเปลยนแปลงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (นา) เรองท 3 การเปลยนแปลงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (ดน) เรองท 4 ปญหาสงแวดลอมเปนพษ (อากาศเปนพษ) เรองท 5 การเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรมไทย 4. ตวแปรทใชในการศกษา 4.1 ตวแปรอสระ ไดแก 4.1.1 การจดการเรยนรแบบอรยสจ 4.1.2 การจดการเรยนรแบบบรณาการ 4.2 ตวแปรตาม ไดแก 4.2.1 ผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา 4.2.2 ความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ

นยามศพทเฉพาะ 1. การจดการเรยนรแบบอรยสจ หมายถง การจดการเรยนการสอนโดยเนนไปทวธการในการแกปญหา หรอวธการแหงปญญา เปนขนตอนการคดอยางเปนระบบ มเหตผล ไดอยางเหมาะสมดวยวธการตามแนว พระธรรมปฏก (พระธรรมปฏก (ป.อ. ปยตโต). 2542: 895 – 914) มขนตอนดงตอไปน 1.1 ขนนา 1.1.1 ใหสามเณรแบงกลมออกเปนกลมๆ ละ 5 รป ดวยการจบสลาก แลวใหแตละกลมเลอกประธาน เลขานการ และผรายงาน ทเหลอเปนสมาชกกลม 1.1.2 ผสอนนาเขาสบทเรยน โดยการนาสอทเกยวของกบสาระ เชน รปภาพ วดทศน รวมทงกรณตวอยาง และสออนๆ ทเกยวของกบสาระการเรยนรมาสนทนาซกถาม

6

1.2 ขนดาเนนการสอน 1.2.1 ขนกาหนดทกข ผสอนใหสามเณรแตละรปศกษากรณตวอยางทกาหนดใหเพอระบปญหาใกลตวผเรยนจากเรองทศกษาและผลกระทบของปญหาและขอบเขตของปญหาแลวนาขอมลมาอภปรายเพอหาขอสรปภายในกลม เลขานการกลมบนทกลงในแบบบนทกการทางานกลม 1.2.2 ขนสบสาวสมทย ใหสามเณรแตละรปคดหาสาเหตของปญหาจากการศกษาเรองตวอยาง ทกาหนดใหและเอกสารประกอบการเรยนในขนทกขวา มสาเหตมาจากอะไร แลวบนทกลงในแบบบนทกการทางานและสมาชกทกคนภายในกลมนาขอมลมาอภปรายเพอหาขอสรปภายในกลม เลขานการบนทกการทางาน 1.2.3 ขนเกงนโรธ ใหสามเณรแตละรปคดวเคราะหเพอหาทางเลอกในการแกปญหาหลาย ๆ ทางเลอก แลวบนทกในแบบบนทกการทางาน สมาชกทกคนภายในกลมนาขอมลมารวมอภปรายภายในกลมเพอลงสรปเปนทางแนวทางปฏบตเพอพฒนาตามความคดของกลม เลขานการกลมบนทกการทางาน 1.2.4 ขนเฟนหามรรค ใหสามเณรแตละกลมอภปรายรวมกนเลอกทางเลอกในการแกปญหาทดทสด พรอมใหเหตผลประกอบในทางเลอกนนวามผลดอยางไร แลวบนทกในแบบบนทกการทางาน 1.2.4.1 เอสนา หมายถง แสวงหาขอพสจนโดยใหสามเณรแตละกลมรวมมอกนอภปรายแนวทางในการแกปญหาทสามารถแกไดพรอมกบแสดงวธการแกปญหาโดยมข นตอนทชดเจนแลวมเหตผลในการเลอกเพอลงมตของกลมแลวบนทกการทางานกลม 1.2.4.2 วมงสา หมายถง ขนตรวจสอบเพอเลอกขอทถกตองใชไดจรง คอ การวเคราะหขอมล โดยใหสามเณรสงตวแทนของกลมนาเสนอผลงานของกลมหนาชนเรยน 1.2.4.3 อนโพธ หมายถง เปนขนกนขอผดออกเฟนหามรรคแท คอ ขนสรปผล โดยผสอนและสามเณรรวมกนเขยนสรปเพมเตมในประเดนทไมไดกลาวถง 1.3 ขนประเมน 1.3.1 การสงเกตโดยใชแบบสงเกต จากการอภปรายกลม 1.3.2 การวเคราะหปญหา และการตอบคาถาม 1.3.3 การนาเสนองานหนาชนเรยน 1.3.4 การตรวจแบบบนทกการทางาน 2. การจดการเรยนรแบบบรณาการ หมายถง กระบวนการสอนทเชอมโยงผสมผสานโครงสรางสาระการเรยนรใหมความตอเนองกน เพอใหสามเณรเกดการเรยนร มประสบการณกวางขวางขน พรอมนาองคความรทไดไปใชใหเกดประโยชน มขนตอนการการจดการเรยนรแบบบรณาการ ตามแนวพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2542 มขนตอนดงตอไปน

7

2.1 ขนนาเขาสบทเรยน ผสอนเราความสนใจหรอชประเดนใหสามเณรเหนสภาพปญหาทเกดขนในอดตและปจจบน โดยสามเณรแลกเปลยนความคดเหนและตกลงเลอกปญหาทสนใจศกษา โดยใชสถานการณตางๆ มานาเสนอดวยสอประเภทตางๆ ไดแก รปภาพ แผนท แผนภม การเลาเรอง การตงคาถามจงใจสามเณร 2.2 ขนปฏบตการ สามเณรแตละรปศกษาเนอหาทตนสนใจและอภปรายในกลมเพอเลอกปญหาทกลมสนใจ 1 ปญหามาวางแผนพจารณาแนวทางกาหนดจดมงหมายในการแกปญหาจดลาดบกอน – หลง ในการศกษา มการปฏบตกจกรรมภายในกลม ดงนคอ 2.2.1 สามเณรศกษาเนอหาดวยตนเองอยางละเอยดรอบคอบ 2.2.2 สามเณรอภปรายแลกเปลยนความรและระบเหตผล เพอเลอกปญหาทสนใจมา 1 ปญหา 2.2.3 แตละกลมกาหนดความรบผดชอบในการศกษาตดตามการเรยนและเชอมโยงกบวชาในกลมสงคมศกษาทเหมาะสมในสภาพปจจบน ตามความสนใจของกลม 2.2.4 สามเณรรวมกนสรปแนวคดของกลมโดยบนทกผลงานทนาเสนอครและสามเณร เพอเปนขอมลยอนกลบในลกษณะทเสรมแรง นาเสนอเปนผลงานกลม ไดแก การรวมกนจดกจกรรมในชนเรยน เชน การเลนละคร การโตวาท จดนทรรศการ การทาโครงงาน 2.3 ขนกจกรรมสรป หมายถง เปนขนตอนทสามเณรและผสอนเชอมโยงกจกรรมจากการทางานของแตละกลมใหผสมผสานทกดานเขาดวยกนและสอดคลองกบชวตประจาวน เมอตวแทนนาเสนอสงทกลมสนใจแลว สามเณรและผสอนรวมกนอภปรายเพอแกปญหาและตดสนใจสรปทางเลอกพรอมทงเหตผลในการถายทอดสถานการณไปสชวตจรง 2.4 ขนประเมนผล เปนขนตอนการประเมนผลทเปนกระบวนการตอเนองทกระยะของการเรยนการสอนประเมนดานความร โดยการสงเกตจากการทดสอบยอย การตอบคาถาม การทาแบบฝกหด การอภปราย การทารายงาน ประเมนความสามารถในการทางานรวมกน อยางยตธรรม และประเมนการทางานของตนเอง 3. ผลสมฤทธการเรยนสงคมศกษา ผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา หมายถง ความรความสามารถของสามเณรทเกดจากการเรยนเรอง สถานการณดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โดยพจารณาจากคะแนนทไดจากการทาแบบทดสอบวดผลสมฤทธทผวจยสรางขนตามหลกของ เบนจามน เอส บลม (Bloom.1976: 139) กลาววา การวดผลสมฤทธทางการเรยนจะตองสอดคลองกบวตถประสงค ดานความร ความคด (Cognitive Domain) พฤตกรรมดานนเกยวกบกระบวนการตางๆทางดานสตปญญาและสมอง ดงน

8

3.1 ดานความรความจา หมายถงความสามารถระลกถงเรองราวประสบการณทผานมา 3.2 ดานความเขาใจ หมายถง ความสามารถในการจบใจความ การแปลความ การตความการขยายความของเรองได 3.3 การนาไปใช หมายถง ความสามรถในการนาความรหรอหลกวชาทเรยนมาแลว ในการสรางสถานการณจรง ๆ หรอสถานการณทคลายคลงกน 3.4 การวเคราะห หมายถง ความสามารถในการแยกแยะเรองราวตางๆ หรอวตถสงของเพอตองการคนหาสาเหตเบองตน หาความสมพนธระหวางใจความ ระหวางสวนรวม ระหวางตอนตลอดจนหาหลกการทแฝงอยในเรอง 4. ความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ หมายถง ความสามารถในการการคดพจารณาไตรตรองอยางรอบคอบเกยวกบขอมล หรอสถานการณทเปนปญหา โดยการเชอมโยงความร ความคดประสบการณหลากหลายดาน รวบรวมเปนขอมลในการพจารณาทางเลอกหรอเพอแกปญหาอยางมเหตผล โดยสามารถวดไดจากแบบทดสอบวดการคดอยางมวจารณญาณ ในการศกษาครงนผวจยไดสรางแบบทดสอบขนตามแบบวดการคดอยางมวจารณญาณ ตามแนวคดของเดรสเซล และเมยฮว ซงประกอบดวยลกษณะการคด 5 ดาน ดงน 4.1 ความสามารถในการนยามปญหา หมายถง ความสามารถในการพจารณาขอมลประเดนทเปนปญหา บอกสภาพของปญหาทเกดขนได ภายใตขอเทจจรงทกาหนดให 4.2 ความสามารถในการรวบรวมขอมลทเกยวของกบปญหาหมายถงความสามารถพจารณาความนาเชอถอของแหลงขอมล พจารณาความพอเพยงของขอมล สามารถจาแนกไดวาขอมลใดเปนขอเทจจรงหรอเปนขอคดเหน และเลอกขอมลทเกยวของเพอนามาแกปญหาไดอยางถกตอง 4.3 ความสามารถในการจดระบบขอมล หมายถง ความสามารถในการพจารณาแยกแยะขอความ ขอมลหรอสถานการณทกาหนดให แลวระบไดวาขอความหรอสถานการณใดเปนขอตกลงเบองตน และขอความใดไมใชขอตกลงเบองตน 4.4 ความสามารถในการกาหนดและเลอกสมมตฐาน หมายถง ความสามารถในการกาหนดหรอเลอกสมมตฐานจากขอความใหตรงกบปญหาในขอความหรอสถานการณนนๆ 4.5 ความสามารถในการลงสรปอยางสมเหตสมผล หมายถง ความสามารถในการคดพจารณาขอความทเปนเหตเปนผลกน โดยคานงถงขอเทจจรงทเปนสาเหตและความสมพนธระหวางสาเหตทงหมดเพอลงสรปไดอยางสมเหตสมผล ซงพจารณาจากคะแนนทไดจากการทาแบบทดสอบวดการคดอยางมวจารณญาณทผวจยพฒนาขนมา

9

5. โรงเรยนพระปรยตธรรมแผนกสามญศกษา หมายถง โรงเรยนทจดการศกษาสาหรบพระภกษสามเณร เปนการศกษาทผสมผสานวชาบาล ธรรมวนย ควบคกบวชาสามญศกษา โดยใชหลกสตรพระปรยตธรรม แผนกสามญศกษา ของกระทรวงศกษาธการ แบงโครงสรางของหลกสตรเปน 9 หมวดวชา คอ ภาษาบาล ธรรมวนย ศาสนปฏบต ภาษาไทย ภาษาองกฤษ สงคมศกษา วทยาศาสตร คณตศาสตร และสขศกษา หลกสตรดงกลาวม 2 ระดบ คอ ระดบมธยมศกษาตอนตน และระดบมธยมศกษาตอนปลาย 6. สามเณร หมายถง นกบวชในพระพทธศาสนา กาลงศกษาอยในระดบมธยมศกษาปท 1 โรงเรยนบาลสาธตศกษา เขตพระนคร กรงเทพมหานคร เปนผทาหนาทในการศกษาและเผยแผหลกธรรมคาสอนทางพระพทธศาสนา

กรอบแนวคดในการวจย

ภาพประกอบ 1 กรอบแนวคดการวจย

สมมตฐานในการวจย 1. สามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจ กบการจดการเรยนรแบบบรณาการ มผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาแตกตางกน 2. สามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจ มผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาหลงเรยนสงกวากอนเรยน 3. สามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบบรณาการ มผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาหลงเรยนสงกวากอนเรยน 4. สามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจ กบการจดการเรยนรแบบบรณาการ มความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณแตกตางกน 5. สามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจ มความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณหลงเรยนสงกวากอนเรยน 6. สามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบบรณาการ มความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณหลงเรยนสงกวากอนเรยน

ตวแปรอสระ ตวแปรตาม

1. การจดการเรยนรแบบอรยสจ 2. การจดการเรยนรแบบบรณาการ

1. ผลสมฤทธการเรยนสงคมศกษา 2. ความสามารถในการคดอยางม วจารณญาณ

บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ

ในการวจยครงน ผวจยไดศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของ และไดนาเสนอตามหวขอตอไปน

1. เอกสารทเกยวของกบสงคมศกษา 1.1 ความหมายและความสาคญของสงคมศกษา 1.2 เปาหมายของกลมสาระสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม 1.3 ขอบขายของกลมสาระสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม

2. เอกสารและงานวจยทเกยวของกบการจดการเรยนรแบบอรยสจ 2.1 ความหมายของอรยสจ 2.2 ประวตการสอนแบบอรยสจ 2.3 ทฤษฎทเกยวของกบการจดการเรยนรแบบอรยสจ 2.4 ขนตอนการจดการเรยนรแบบอรยสจ 2.5 ประโยชนของอรยสจ

2.6 งานวจยทเกยวของกบการจดการเรยนรแบบอรยสจ 3. เอกสารและงานวจยทเกยวของกบการจดการเรยนรแบบบรณาการ

3.1 ประวตความเปนมาและววฒนาการแนวคด 3.2 ความหมายของบรณาการ 3.3 ความสาคญของการจดการเรยนรแบบบรณการ 3.4 ลกษณะการจดการเรยนรแบบบรณาการ 3.5 ระดบชนของการบรณาการ 3.6 จดมงหมายของการสอนแบบบรณาการ 3.7 ขนตอนในการจดกจกรรมการเรยนการสอนเพอใหนกเรยนเกดบรณาการ 3.8 การจดเนอหาวชาและกจกรรมการจดการเรยนรแบบบรณาการ 3.9 หลกการจดการเรยนรแบบบรณาการ 3.10 บทบาทครในการจดการเรยนรแบบบรณาการ 3.11 กจกรรมของนกเรยนในการจดการเรยนรแบบบรณาการ 3.12 บทบาทของนกเรยนในการทากจกรรมการจดการเรยนรแบบบรณาการ 3.13 คณคาและประโยชนของการจดการเรยนรแบบบรณาการ 3.14 งานวจยทเกยวของกบการจดการเรยนรแบบบรณาการ

11

4. เอกสารทเกยวของกบผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา 4.1 ความหมายของผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา 4.2 หลกการวดผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา 4.3 การประเมนผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา 4.4 หลกการสรางขอทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา

5. เอกสารและงานวจยทเกยวของกบความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ 5.1 ความหมายของการคดอยางมวจารณญาณ 5.2 แนวคดและทฤษฎเกยวกบการคดอยางมวจารณญาณ 5.3 กระบวนการคดอยางมวจารณญาณ 5.4 การประเมนผลความสามารถในการคดวจารณญาณ 5.5 แนวทางในการสงเสรมการคดวจารณญาณ 5.6 งานวจยทเกยวของกบความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ

1. เอกสารทเกยวของกบสงคมศกษา 1.1 ความหมายและความสาคญของสงคมศกษา ในปจจบนสงคมโลกมการเปลยนแปลงอยางรวดเรวตลอดเวลา กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ชวยใหนกเรยนมความร ความเขาใจในการดารงชวตของมนษย สรางพลวตในการปรบตวตามสภาพแวดลอมตามยคสมย บรหารจดการทรพยากรอยางยงยน มคณธรรม จรยธรรม และสามารถนาความรไปปรบใชในการชวตประจาวนภายใตกระแสโลกโลกาภวฒนได ดงทนกวชาการไดกลาวถงคณคา และความสาคญของกลมสาระสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรมทมตอนกเรยน เพราะกลมสาระสงคมศกษาศาสนาและวฒนธรรมเปนกลมสาระทมขอบขายกวางขวางครอบคลมเนอหาหลายสาระ จงควรเขาใจความหมายใหแจมชด จากนกการศกษาและนกวชาการหลายทาน ไดใหความหมายของสงคมศกษาไว ดงน จาโรลเมค (Jarolimek. 1967: 4) ใหความหมายวา สงคมศกษาเปนกลมสาระทวาดวยความสมพนธของมนษยกบสงแวดลอมทางธรรมชาตและสงคม และกลาวถงวธทมนษยจะใชสงแวดลอมเพอสนองความตองการของตนในการดารงชวต พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525 ไดใหความหมายวาสงคมศกษา หมายถงกลมสาระทประกอบดวยสาระภมศาสตร ประวตศาสตร หนาทพลเมองและศลธรรม โกวท วรพพฒน (วเชยร อาพนรกษ. 2537: 5; อางองจาก โกวท วรพพฒน. ม.ป.ป) กลาวถง กลมสาระสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรมวาเปนกลมสาระทมความสาคญ และมความสมพนธกบการพฒนาประเทศในดานการเตรยมคนใหเปนคนด มความรบผดชอบและมคณธรรม

12

ลาวณย วทยาวฑฒกล (2533: 19-20)ไดกลาวถง ความสาคญของวชาสงคมศกษาในกระบวนการเรยนการสอนในโรงเรยนวา 1. เปนการศกษาเพอพฒนาความคดรวบยอด เจตคต คานยมและทกษะของพลเมองดทางสงคมทจะขาดเสยไมได ดวยเหตนจงเปนวชาทตองกาหนดหรอบงคบใหนกเรยนในโรงเรยนโดยทวไปไมวาจะในสงคมทมระบบการเมองการปกครองแบบใด 2. สงคมศกษามบทบาทหนาทเบองตนคอ ชวยพฒนานกเรยนใหเปนพลเมองทดมเหตผลและใชเหตผล มความเปนมนษย มความรสกหรอสมผสฉบไว สามารถตอบสนองตอสงคมรอบตนไดอยางเหมาะสม สามารถตดสนใจแกปญหาไดอยางมประสทธภาพในสงคมประชาธปไตย 3. การเรยนรทางสงคม (Social Education) เกดขนไดในเกอบทกสถานการณ และสถานทนอกเหนอจากการเรยนในหองเรยน วชาสงคมศกษามบทบาทเปนสวนหนงของการเรยนรทางสงคมในลกษณะเปนการเรยนรทเปนระบบ 4. สงคมศกษามบทบาทเปนแกนกลางของการสมพนธหลกสตรไปสเปาหมาย เพอความเปนพลเมองดและมคณภาพของสงคม เพราะการเรยนรทางสงคมศกษาแทรกอยในทกวชาในโรงเรยน การเรยนการสอนจงตองเปนไปตามคณสมบตอนจา เปนแกการเปนสมาชกทดของสงคม และยงไปกวานนสงคมยงเปนตวเชอมโยงความรในวชาตางๆ มาประยกตในการดารงชวตรวมกนในกจกรรมการเรยนในหองเรยนและกจกรรมเสรมหลกสตรตางๆ ดวย 5. สงคมศกษามบทบาทพฒนานกเรยนใหสามารถปฏบตตนในฐานะพลเมองด(Citizen Actor) โดยการประยกตความร เจตคต คานยมและทกษะทไดรบในโอกาสและสถานการณตางๆ อยางเหมาะสม วาร ถระจตร (2534: 3) กลาววา ความสาคญของวชาสงคมศกษาประการหนงคอ การใหนกเรยนไดรถงปญหาของสงคมทเกดขนในสภาพปจจบน เพอใหนกเรยนไดเขาใจสภาพความเปนไปทแทจรงของสงคมนน ทงมสวนชวยใหนกเรยนรจกปรบตนเองใหสอดคลองกบสภาพสงคมทตนมสวนเกยวของและไดเขาใจสภาพของสงคมนนเปนอยางด เผดจ กลประดษฐ (2540: 7) ใหความหมายวาสงคมศกษาเปนกลมสาระทเกยวของกบความสมพนธระหวางมนษยกบสงแวดลอม การอยรวมกนของกลมชน ตลอดจนการปรบตวใหสามารถดารงชวตอยในสงคมนนๆไดอยางมความสข กระทรวงศกษาธการ (2545:3) ไดกลาวไวใน “คมอการจดการเรยนรกลมสาระสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม” วา สงคมศกษา เปนสาขาวชาทมลกษณะสหวทยาการ โดยประกอบมาจากแขนงวชาตางๆ ในสาขาสงคมศาสตร มาหลอมรวมเขาดวยกน ไดแก ภมศาสตร ประวตศาสตร เศรษฐศาสตร นตศาสตร จรยธรรม ประชากรศกษา สงแวดลอมศกษา นตศาสตร สงคมวทยา ปรชญาและศาสนา โดยมเปาหมายเพอสงเสรมศกยภาพการเปนพลเมองดใหแกนกเรยน วนเพญ วรรณโกมล (2544: 16 – 17) ไดกลาวถงคณคาของกลมสาระสงคมศกษาศาสนาและวฒนธรรมทมตอนกเรยน ไวดงน

13

1. ใหมความรความเขาใจในความสมพนธระหวางมนษยกบสงแวดลอม นกเรยนไดศกษาปญหาตางๆ ทงปญหาของตนเองและสวนรวม เขาใจปญหาการเมอง เศรษฐกจและสงคม ไดเรยนรพฤตกรรมของกลมชนรวมทงปญหาตางๆทมนษยเผชญอย 2. กอใหเกดกระบวนการและทกษะทางสงคม ฝกใหนกเรยนเกดทกษะทางสงคม เชน ทกษะในการคดวเคราะห ทกษะการแกปญหา ทกษะการอยรวมกน ทกษะการศกษาหาความร ทกษะการทางานกลม ทกษะกระบวนการ กระทรวงศกษาธการ (2544: 3) หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2544 ไดกลาวถง ความสาคญของวชาสงคมศกษา วาเปนการจดการศกษามงเนนความสาคญทงดานความร ความคด ความสามารถ คณธรรมกระบวนการเรยนร และความรบผดชอบตอสงคม เพอพฒนาคนใหมความสมดล โดยยดหลกนกเรยนสาคญทสด ทกคนมความสามารถเรยนรและพฒนาตนเองได สงเสรมใหนกเรยนสามารถพฒนาตามธรรมชาตและเตมศกยภาพ ใหความสาคญตอความรเกยวกบตนเอง และความสมพนธของตนเองกบสงคม ไดแก ครอบครว ชมชน ชาต และสงคมโลก รวมทงความรเกยวกบประวตศาสตรความเปนมาของสงคมไทย และระบบการเมองการปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข ความรและทกษะทางดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย ความรความเขาใจและประสบการณเรองการจดการ การบารงรกษา และการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางสมดลยงยน ความรเกยวกบศาสนา ศลปะ วฒนธรรม การกฬา ภมปญญาไทย และการประยกตใชภมปญญา ความรและทกษะในการประกอบอาชพ การดารงชวตในสงคมอยางมความสข กตตศกด ลกษณา (2548: 26) กลาววา สงคมศกษา หมายถง สาขาวชาทเปนสหวทยาการทประกอบดวยการบรณาการมโนทศนของสาชาวชาตางๆ ทงในสาขาสงคมศาสตร มนษยศาสตร และสาขาวชาทเกยวของ โดยเปนสาขาวชาทถกออกแบบเพอสงเสรมศกยภาพความเปนพลเมองดใหแกนกเรยนในระดบกอนอดมศกษา กระทรวงศกษาธการ (2551: 1) หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ไดกลาวถงความสาคญวาทาไมตองเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรมวา กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม ชวยใหนกเรยนมความร ความเขาใจ การดารงชวตของมนษยทงในฐานะปจเจกบคคลและการอยรวมกนในสงคม การปรบตวตามสภาพแวดลอม การจดการทรพยากรทมอยอยางจากด เขาใจถงการพฒนา เปลยนแปลงตามยคสมย กาลเวลา ตามเหตปจจยตางๆ เกดความเขาใจในตนเอง และผอน มความอดทน อดกลน ยอมรบในความแตกตาง และมคณธรรม สามารถนาความรไปปรบใชในการดาเนนชวต เปนพลเมองดของประเทศชาต และสงคมโลก จากความหมายและความสาคญขางตน สรปไดวากลมสาระสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรมเปนกลมสาระทศกษาความสมพนธของมนษยกบสงแวดลอมทางธรรมชาตและสงคม และเปนวชาทมความสาคญตอการพฒนานกเรยนใหเปนพลเมองด สามารถจดการใหตนเองไดดารงชพ

14

อยในสภาพแวดลอมทด และมความสข สบทอดวฒนธรรม ซงเปนเอกลกษณของความเปนชาตไทย ในความเปนสากล ในยคแหงโลกาภวตนไดอยางภาคภมใจ 1.2 เปาหมายของกลมสาระสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม บญนาค ตวกล (2532: 5) กลาวถงเปาหมายของกลมสาระสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรมวาเปนกลมสาระทมงใหเดกมความสามารถทางสตปญญาและทศนคต ซงหมายถงใหม ความร มทกษะ คณคาและความสามารถเขามสวนรวมในสงคมได วนเพญ วรรณโกมล (2544: 5) ไดกลาวถงเปาหมายในกลมสาระสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม ไวดงน 1. เปนกระบวนการถายทอดมรดกสงคม (Socialization) กลาวคอตองการใหนกเรยนไดประสบการณทางสงคม เชน การเรยนรเกยวกบวฒนธรรม ประเพณ อทธพลของสงแวดลอมทมตอมนษย การจดระบบขององคการตางๆ ทงทางเศรษฐกจ สงคมและการเมอง 2. การนาความรไปแกไขปญหาชวตประจาวน คอ การมงศกษาใหนกเรยนเกดประสบการณตางๆ ทสามารถนาไปใชในชวตประจาวนได เชน การปรบตวใหเขากบสงแวดลอมการปรงแตงชวตใหดขน การอนรกษทรพยากรธรรมชาต การปฏบตตามกฎหมายบานเมอง เปนตน 3. เปนการพฒนาทกษะ คานยม เจตคต มงฝกฝนใหเยาวชนมคานยมทด เจตคต ทด มความซาบซงในศลปวฒนธรรมและเตมใจทจะเขารวมกจกรรมของสงคม สรางสรรคใหเปนสงคมทมคณคาและการดารงตนอยในสงคมอยางมความสข 4. เปนการศกษาใหเปนพลเมองดตามระบอบประชาธปไตย ใหมความเขาใจระบบการเมองการปกครอง รจกสทธและหนาท มบทบาทการเมอง ยดหลกประชาธปไตยในการดารงชพเขารวมกจกรรมทางสงคม ไดชวยพฒนาประเทศ หรอสงคมทตนอาศยใหเจรญกาวหนา 5. ฝกใหเปนคนมนสยใฝรมความกระตอรอรนทจะศกษาหาความรเพมเตม ตดตามขาวสารและสถานการณรอบๆ ตว เพอใหเปนคนทนตอเหตการณและทนโลก สามารถวเคราะหขาวสารและสถานการณไดถกตอง อนจะเปนประโยชนตอการนาไปแกไขในชวตประจาวน 6. ฝกใหเปนคนมศรทธาและยดมนในศาสนาทตนนบถอ การยดมนและปฏบตตามหลกคาสอนของศาสนาจะชวยใหชวตมแตความสงบสข มความคดสรางสรรค มเหตมผล ทาใหสงคมมความสงบ เรยบรอย และพฒนาไมหยดยง

กรมวชาการ (2544: 56 – 60) กลาววา กลมสาระสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรมมเปาหมาย ความคาดหวงทสาคญ คอ ใหนกเรยนเปนพลเมองดในวถประชาธปไตยภายใตการปกครองระบอบประชาธปไตย อนมพระมหากษตรยเปนประมข ซงการจะบรรลเปาหมายดงกลาวตองมองคประกอบทสาคญ 4 ประการ คอ

15

1. ความร ความรในกลมสาระสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม มความกวางขวางมากไมมใครทจะเรยนรทกสงทกอยางไดหมด และนคอปญหาทสาคญและรนแรงมากของการเรยน วชาสงคมศกษาจงพยายามทจะใหเกดการเรยนรทกสงทกอยางในศาสตรทประกอบกนอยในกลมสาระนงานททาทายของนกสงคมศกษาและครสงคมศกษากคอ ความสามารถทจะคดสรรสาระทเรยนไดอยางเหมาะสมและมคณคา จงจาเปนทตองใชเกณฑในการคดเลอกสาระทจะเรยน เกณฑในการพจารณากคอ ใหพจารณาวาสงทนามาเรยนมนยสาคญตอการพฒนาความเปนพลเมองดหรอไม นนกหมายความวาการคดเลอกเนอหาสาระมใชอยบนพนฐานของการทจะใหนกเรยนเปนนกประวตศาสตร นกสงคมศาสตรหรอเปนนกวชาการทเชยวชาญในความร แตเปาหมายตองเปนไปเพอสรางจตสานกของการเปนคนดของสงคม เปนประชาชนทมการศกษา เขาใจปญหาสงคมเชอมโยงเขากบการดาเนนชวตของนกเรยนและผอนได สงเสรมความเขาใจโลก ปฏสมพนธทมนษยมตอกน ความหลากหลายทางวฒนธรรมและมรดกทางวฒนธรรม และใหเครองมอแกนกเรยนในการทาความเขาใจอดต เพอเปนสาระในการเผชญและตดสนใจใดๆ ในปจจบน โดยตระหนกถงผลทจะเกดขนและวางแผนสอนาคตได 2. ทกษะกระบวนการ ทกษะกระบวนการทจาเปนและสาคญยงในกลมสาระการเรยนรสงคมศกษาศาสนาและวฒนธรรม ประกอบดวย ทกษะทางวชาการและทกษะทางสงคมทจาเปนสาหรบการพฒนาทางบคลกภาพของนกเรยนใหเปนผรอบร มบคลกภาพทเหมาะสม สามารถอยรวมกบผอนไดอยางมความสข ดงน - ทกษะทางวชาการ ไดแก ทกษะในการฟง พด อาน เขยน และการคด ซงนกเรยนตองนามาใชในการแสวงหาความร จดการกบความร การนาความรไปใชในการสรางองคความรใหม - การแสวงหาความรและจดการกบขอมลความรตางๆ ทกษะนตองสงเสรมใหนกเรยนมความสามารถในการอาน ศกษา สบคนขอมล การใชกระบวนการศกษาคนควาทางสงคมศาสตรการสบสวนความร รวมทงความสามารถในการใชคอมพวเตอรและสออเลกทรอนกส - การคดและนาเสนอแนวคดตางๆ ทกษะดานน จะตองสงเสรมใหนกเรยนมความสามารถในการคด การจดระบบขอมล การตความ วเคราะห สรป ประเมน และนาเสนอขอมลความคดเหนตางๆ โดยสอสารออกมาในรปแบตางๆ โดยเฉพาะการเขยน การพดทส อความหมายกบผอนบนพนฐานทมเหตผลและหลกการ เพอจะใชสนบสนนและประกอบการพจารณาตดสนใจใดๆของบคคลและสงคมไดอยางฉลาดและมประสทธภาพ - การสรางองคความรใหม ตองสงเสรมใหนกเรยนสามารถสรางความรทเปนความคดรวบยอดและหลกการได สามารถอธบายความสมพนธและความเปนเหตเปนผลของเรองราวตางๆ ได สามารถคดอยางมวจารณญาณ คดสรางสรรค ศกษาคนควาเพอสรางองคความรใหมทมสวนชวยใหนกเรยนเกดความเขาใจในเรองราวตางๆ ของบคคลและสงคมทดารงชวตอย

16

และนาไปสการนาความรไปใชในการวางแผนแกปญหา ตดสนใจ และการดาเนนชวตไดอยางเหมาะสม - ทกษะทางสงคม ไดแก การรวมมอการมสวนรวมในสงคม การดแลรกษา การเอาใจใสใหบรการ การมสวนรวมในสงคม ทกษะกระบวนการกลม พฒนาความเปนผนา ผตามในการทางานกลม เหนคณคาเคารพตนเองและผอน ยอมรบในความคลายคลงและแตกตางของตนและของผอน เคารพในทรพยสนและสทธผอน เคารพกฎหมาย กตกาของกฎหมาย และเคารพในความเปนมนษยชาตและสรรพสงทมชวตทงหลาย ทกษะกระบวนการเหลาน ถอเปนสาระสาคญในองคประกอบของหลกสตรและการเรยนการสอน ทตองบรณาการเขาไปในองคความรตางๆ ทกรายวชาตลอดหลกสตร 3. คณธรรม จรยธรรมและคานยม กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม จะชวยพฒนาทกษะเกยวกบเจตคต จรยธรรมและคานยม โดยผานประสบการเรยนรและทศนะตางๆ อยางหลากหลายนกเรยนจะไดรบการพฒนาเกยวกบความเปนสมาชกทดของสงคมประชาธปไตย เชน การรจกตนเอง พงตนเอง ซอสตยสจรต มวนย กตญญ รกเกยรตภมของตน เคารพเหตผล มความยตธรรม หวงใยในสวสดภาพของผอน ยอมรบความแตกตาง ขจดขอขดแยงดวยสนตวธ ยดมนในความยตธรรมความเสมอภาคและเสรภาพ มนสยในการเปนผผลตและผบรโภคทด เหนคณคาของการทางานกลมการเคารพสทธผอน รกทองถน รกประเทศชาต เทดทนสถาบนพระมหากษตรย ภมใจในความเปนไทย เหนคณคาการอนรกษพฒนาศลปวฒนธรรมสงแวดลอมและศรทธาในหลกธรรมทางศาสนา 4. การจดการ การจดการซงเปนบทบาทและความรบผดชอบของผเกยวของฝายตางๆ ไดแกนกเรยนตองมความรบผดชอบเบองตนทจะตองศกษาเลาเรยนใหประสบความสาเรจ นอกจากนการเรยนรของกลมสาระสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม จาเปนตองอาศยความพยายามรวมกนทงนกเรยน พอ แม ผปกครอง ครและผบรหาร นกเรยนตองรบผดชอบการเรยนของตน ดงนน การเรยนร กลมสาระสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม จากเปาหมายของกลมสาระสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรมขางตน สรปไดวา วชาสงคมศกษามงใหนกเรยนเกดประสบการณในการดาเนนชวตจากกระบวนการถายทอดมรดกสงคม สงเสรมใหมคณลกษณะอนพงประสงคทรกชาต ศาสน กษตรย ใฝเรยนร มงมนในการทางาน และมจตสาธารณะ มคานยมและเจตคตทด ทนตอเหตการณทเปลยนแปลงไปในสงคม และปฏบตตนเปนพลเมองดสรางสรรคจรรโลงสงคมและดารงตนอยในสงคมอยางมความสข

17

1.3 ขอบขายของกลมสาระสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม กลมสาระสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม มงพฒนาบคคลใหเปนพลเมองทมคณลกษณะอนพงประสงคใหสอดคลองกบหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 สงเสรมใหนกเรยนสามารถอยรวมกนในสงคมทมความเชอมสมพนธกน และมความแตกตางกนอยางหลากหลายเพอชวยใหสามารถปรบตนเองกบบรบทสภาพแวดลอม เปนพลเมองด มวนย มความรคคณธรรม และคานยมทเหมาะสม ดงน ลาวณ วทยาวฒกล (2533: 19 – 20) กลาววา กลมสาระสงคมศกษา ศาสนา และ วฒนธรรม มขอบขายในการจดกระบวนการเรยนการสอน และความมงหมายทชดเจน จงมบทบาทในกระบวนการเรยนการสอนในโรงเรยน ดงน 1. เปนการศกษาเพอพฒนาความคดรวบยอด เจตคต คานยมและทกษะของความเปนพลเมองด ดวยเหตนจงเปนวขาทตองกาหนดหรอบงคบใหเรยนในโรงเรยนโดยทวไป ไมวาจะเปนสงคมทระบบการเมองเปนรปแบบใด 2. สงคมศกษามบทบาทหนาทเบองตน ชวยพฒนานกเรยนใหเปนพลเมองทรอบร 3. มเหตผลและใชเหตผล มความเปนมนษย มความรสกหรอสมผสฉบไว สามารถสนองตอบสงคมรอบตนไดอยางเหมาะสม สามารถตดสนใจและแกปญหาไดอยางมประสทธภาพในสงคมประชาธปไตย 4. การเรยนรทางสงคม เกดขนไดในทกสถานการณและสถานทนอกเหนอจากการเรยนรในหองเรยน วชาสงคมศกษามบทบาทเปนสวนหนงของการเรยนรทางสงคมในลกษณะการเรยนรทเปนระบบ แตการเรยนการสอนจะตองประกอบดวยการเรยนทงในหองเรยนและนอกหองเรยน ซงเปนภาคปฏบตดวยจงตองอาศยการเรยนรทางสงคมในรปอนประกอบ 5. สงคมศกษามบทบาทเปนแกนกลางของการสมพนธหลกสตรไปสเปาหมาย เพอความเปนพลเมองดและมคณภาพทางสงคม ดงนนสงคมศกษาจงเปนตวเชอมโยงความรในวชาตางๆ มาประยกตใชในการดารงชวตรวมกน ในกจกรรมการเรยนในหองเรยนและกจกรรมเสรมหลกสตรตางๆดวย 6. สงคมศกษามบทบาทพฒนานกเรยน ใหสามารถปฏบตตนในฐานะพลเมองโดยการประยกตความร เจตคต คานยม และทกษะทไดรบในโอกาสและสถานการณตางๆ อยางเหมาะสม มความเขาใจในลกษณะเฉพาะและบทบาททสาคญของวชาสงคมศกษาจะเปนพนฐานใหเขาใจปรชญาความมงหมายและการจดการเรยนการสอน ใหบรรลตามวตถประสงคไดอยางมประสทธภาพกรม

18

กรมวชาการ (2533: 47) กลาวถง ขอบขายของกลมสาระสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรมไว ดงน 1 . เพอใหมความร ความเขาใจเกยวกบความสมพนธระหวางมนษยกบสภาพแวดลอมพฒนาการทางสงคม วฒนธรรม เศรษฐกจ การเมองการปกครองระบอบประชาธปไตย และหลกธรรมทางศาสนา 2. เพอใหนาความร ไปวเคราะหปญหาทางเศรษฐกจ และสงคมทเกยวของ กบชวตประจาวน สามารถเลอกแนวทางปฏบตไดอยางถกตองและปรบตวเขากบสภาพแวดลอมได 3. เพอใหเกดความตระหนกในคณคาของสภาพแวดลอมทางธรรมชาต มรดกทางวฒนธรรมไทย ยดมนในวถแบบประชาธปไตย หลกธรรมและคณธรรม มคานยมทพงประสงค รก และผกพนกบทองถนและประเทศชาต มความภมใจในความเปนไทยและเทดทนสถาบนพระมหากษตรย 4.เพอใหสามารถปฏบตตนเปนพลเมองด ตามระบอบประชาธปไตย อนมพระมหากษตรยเปนประมข มสวนรวมในการเสรมสรางและอนรกษศลปวฒนธรรมและสงแวดลอมในชมชน สวสด สวรรณอกษร (2534: 196) กลาวถง สงคมศกษาเปนการศกษาเรองของมนษยกบสงแวดลอม โดยมงหวงทจะใหนกเรยนเกดความเขาใจไดพฒนาทกษะความสามารถอนจาเปนในการอยรวมกนกบคนอนไดอยางมประสทธภาพ สงคมศกษาเปนวชาทมงในการเตรยมหรอพฒนาคน ใหเปนพลเมองดหรอเปนสมาชกทดของสงคม ดงนน กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม จงมความจาเปนทจะตองพฒนานกเรยนใหเกดความเจรญงอกงามในดานตางๆ คอ 1. ดานความร จะใหความรแกนกเรยนในเนอหาสาระความคดรวบยอดและหลกการสาคญของสาระตางๆ ในสาขาสงคมศาสตรไดแก ภมศาสตร ประวตศาสตร รฐศาสตร จรยธรรม สงคมวทยาเศรษฐศาสตร กฎหมาย ประชากรศกษา สงแวดลอมศกษา ปรชญาและศาสนา ตามขอบเขตทกาหนดไวในแตละระดบชนในลกษณะบรณาการ 2. ดานทกษะกระบวนการ นกเรยนจะไดร บการพฒนาใหเกดทกษะและกระบวนการตางๆเชน ทกษะการคดวเคราะห ทกษะทางวชาการและทกษะทางสงคม 3. ดานเจตคตและคานยม กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม จะชวยพฒนาเจตคตและคานยมเกยวกบประชาธปไตยและความเปนมนษย เชนรจกพงตนเอง ซอสตยสจรตมวนย เหนคณคาของการทางาน ประนอม เดชชย (2536: 8) กลาววา การจดขอบขายของกลมสาระสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม อาจจดไดหลายแนวทางตามสภาพของสงคมทมความแตกตางกน อยางไรกตาม ตองมลกษณะทสาคญรวมกนอย 2 ประการ คอ

19

1. มงหวงใหความรแกเยาวชน โดยมการถายทอดอบรมมโนมตพนฐานทางสงคม ซงรวมถงประสบการณตางๆ ของมนษยทเปนจรงและอธบายได ไดแกวฒนธรรม การกระทาของมนษยตอธรรมชาต กลมสงคม การจดระบบองคการทางเศรษฐกจ การเมอง การปกครอง การพงพาอาศยกนและกระบวนการทางวทยาศาสตร 2. มงฝกเยาวชนใหเกดทกษะและคานยม โดยมการถายทอดอบรมทกษะ คานยมพนฐานทางสงคม ซงหมายถง การสรางเจตคตทดและถกตอง การรจกปรบตวในสงคมไดอยางมความสขการแกปญหาอยางมแบบแผนและขนตอน วเชยร อาพนรกษ (2537: 15)ไดกลาวถง ขอบขายของกลมสาระสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรมวา วชาสงคมศกษามงพฒนาบคคลใหเปนพลเมองทมความรบผดชอบเปนเบองตนเปนวชาทศกษาความสมพนธและปฏสมพนธของมนษยในเขตพนทและวฒนธรรมทเลอกไวโดยศกษาทงอดต ปจจบนและอนาคต ชวยพฒนาความสามารถทางสตปญญา สงคมและบคลกภาพของนกเรยนเพอใหมศกยภาพของนกเรยนเพอใหมศกยภาพในการเขามามสวนรวมในการตดสนใจรวมกจกรรมตางๆ ได กระทรวงศกษาธการ (2551: 1) หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ไดกลาวถงขอบขายในการจดการเรยนรของกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรมทวาดวยการอยรวมกนในสงคม ทมความเชอมสมพนธกน และมความแตกตางกนอยางหลากหลาย เพอชวยใหสามารถปรบตนเองกบบรบทสภาพแวดลอม เปนพลเมองด มความรบผดชอบ มความร ทกษะ คณธรรม และคานยมทเหมาะสม โดยไดกาหนดสาระตางๆ ไว ดงน 1. ศาสนา ศลธรรมและจรยธรรม แนวคดพนฐานเกยวกบศาสนา ศลธรรม จรยธรรม หลกธรรมของพระพทธศาสนาหรอศาสนาทตนนบถอ การนาหลกธรรมคาสอนไปปฏบตในการพฒนาตนเอง และการอยรวมกนอยางสนตสข เปนผกระทาความด มคานยมทดงาม พฒนาตนเองอยเสมอ รวมทงบาเพญประโยชนตอสงคมและสวนรวม 2. หนาทพลเมอง วฒนธรรม และการดาเนนชวต ระบบการเมองการปกครองในสงคมปจจบนการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข ลกษณะและความสาคญ การเปนพลเมองด ความแตกตางและความหลากหลายทางวฒนธรรม คานยม ความเชอ ปลกฝงคานยมดานประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข สทธ หนาท เสรภาพการดาเนนชวตอยางสนตสขในสงคมไทยและสงคมโลก 3. เศรษฐศาสตร การผลต การแจกจาย และการบรโภคสนคาและบรการ การบรหารจดการทรพยากรทมอยอยางจากดอยางมประสทธภาพ การดารงชวตอยางมดลยภาพ และการนาหลกเศรษฐกจพอเพยงไปใชในชวตประจาวน 4. ประวตศาสตร เวลาและยคสมยทางประวตศาสตร วธการทางประวตศาสตร พฒนาการของมนษยชาตจากอดตถงปจจบน ความสมพนธและเปลยนแปลงของเหตการณตางๆ ผลกระทบทเกดจากเหตการณสาคญในอดต บคคลสาคญทมอทธพลตอการเปลยนแปลงตางๆ ในอดต ความเปนมาของชาตไทยวฒนธรรมและภมปญญาไทย แหลงอารยธรรมทสาคญของโลก

20

5. ภมศาสตร ลกษณะของโลกทางกายภาพ ลกษณะทางกายภาพ แหลงทรพยากร และภมอากาศของประเทศไทย และภมภาคตางๆ ของโลก การใชแผนทและเครองมอทางภมศาสตร ความสมพนธกนของสงตางๆ ในระบบธรรมชาต ความสมพนธของมนษยกบสภาพแวดลอมทางธรรมชาต และสงทมนษยสรางขน การนาเสนอขอมลภมสารสนเทศ การอนรกษสงแวดลอมเพอการพฒนาทย งยน จากขอบขายของกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม สรปไดวา กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม มขอบขายในการศกษาถงความสมพนธเรองของมนษยกบสงแวดลอม ทมความเกยวของกบเรองศาสนา ศลธรรมและจรยธรรม หนาทพลเมอง วฒนธรรม และการดาเนนชวต เศรษฐศาสตร ประวตศาสตร และภมศาสตร โดยมงหวงทจะพฒนาบคคลใหนกเรยนเปนพลเมองทรอบร มความรบผดชอบ มสวนรวมในการเสรมสรางและอนรกษศลปวฒนธรรม และสงแวดลอมในชมชน มเจตคตทดและถกตองรจกปรบตวในสงคมไดอยางมความสข

2. เอกสารและงานวจยทเกยวของกบการจดการเรยนรแบบอรยสจ 2.1 ความหมายของอรยสจ พระราชวรมน (2526: 107-108) ไดแยกความของอรยสจไวดงน 1. ทกข ไดแก ชาต ชรา มรณะ การประจวบกบสงอนไมเปนทรก การพลดพรากจากของรก ความปรารถนาไมสมหวง โดยยอวา อปาทานขนธ 5 (ขนธ 5 ทยดไวดวยอปาทาน) เปนทกขพดอกนยหนง คอภาวะทแฝงดวยความกดดน บบคน ขดแยง ขดของ มความบกพรอง ไมสมบรณอยในตว ทงทเกดเปนปญหาขนแลว และทอาจเกดเปนปญหาขนมา เมอใดเมอหนง ในรปใดรปหนงแกผทยดมนไวดวยอปาทาน หนาทตอทกข คอการกาหนดร หรอทาความเขาใจ ใหมองเหนความหมายและขอบเขตโดยชดเจน เพอการดาเนนการขนตอไปจะพงเปนไปได และตรงปญหา 2. ทกขสมทย เรยกสน ๆ วา สมทย (เหตเกดแหงทกข) ไดแก ตณหา ททาใหเกดภพใหม ประกอบดวยความเพลดเพลนและความตดใจ คอยแสหาความเพลดเพลนใหม ๆ เรอย ๆ ม 3 คอ กามตณหา ภวตณหา วภวตณหา พดอกนยหนง คอ ความอยากทยดถอเอาตวตนเปนทต งโดยอาการซงมเราทจะไดจะเปนจะไมเปนอยางนนอยางน ทาใหชวตถกบบคนดวยความรสกกระวนกระวาย ความกลว ความตดของในรปใดรปหนงอยตลอดเวลา ไมปลอดโปรง เปนอสระ หนาทตอสมทย คอ ละเสย ทาใหหมดไปเสย 3. ทกขนโรธ เรยกสน ๆ วา นโรธ (ความดบทกข) ไดแกการทตณหาดบไปโดยไมเหลอ ดวยการคลายออก การสละเสยได สลดออก พนไปได ไมพวพน พดอกนยหนง ภาวะทไมมความทกขเหลออย เพราะหมดตณหา ไมถกบบคนดวยความรสกกระวนกระวาย ความกลว และ

21

ความตดของใด ๆ ทงสน มแตภาวะทบรสทธ เปนอสระ สงบ ปลอดโปรง ผองใส เบกบาน หนาทตอนโรธคอ ทาใหแจง ทาใหสาเรจ ทาใหเกดมเปนจรงขนมาหรอ บรรลถง 4. ทกขนโรธคามนปฏปทา (ปฏปทาทนาไปสความดบแหงทกข) เรยกสน ๆ วา มรรคไดแกทางประเสรฐมองคประกอบ 8 คอ สมมาทฐ สมมาสงกปปะ สมมาวาจา สมมากมมนตะสมมาอาชวะ สมมาวายามะ สมมาสต และสมมาสมาธ หนาทตอมรรค คอ ฝกอบรม หรอปฏบต พจนานกรมฉบบเฉลมพระเกยรต 2530 (2531 : 526-539) ไดใหความหมายไววา อรยะหมายถง บคคลผบรรลธรรมวเศษ สจ หมายถง ความรแหงความจรง ดงนนอรยสจ หมายถง ความจรงของพระอรยะหรอความจรงอนประเสรฐ ทสาคญหมวดหนงในพระพทธศาสนา ประกอบดวย 1. ทกข 2. สมทย 3. นโรธ 4. มรรค พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต) (2538: 9-896) ไดกลาวในคมภรวสทธมคค อางความในบาลแสดงความหมายของอรยสจ รวมได 4 นย คอ 1. สจจะทพระอรยตรสร 2. สจจะของพระอรยะ 3. สจจะททาใหเปนอรยะ 4. สจจะอยางอรยะคอแทแนนอน พระเทพวสทธเมธ (ปญญานนทภกข) (มปป.: 4-5) กลาววา อรย แปลวา ประเสรฐ และ สจแปลวา ของจรง อรยสจ จงแปลวา ของจรงอนประเสรฐ หรอแปลอกอยางหนงวาของจรงททาใหเปนผประเสรฐขน ใครรแจงเหนจรงในสง 4 ประการนกกลายเปน “อรยบคคล” แปลวา “ผประเสรฐ” จากการศกษาคนควาขางตน สามารถสรปไดวา อรยสจ 4 หมายถงความจรงอนประเสรฐ 4 ประการซงประกอบไปดวย ทกข สมทย นโรธ มรรค 2.2 ประวตการสอนแบบอรยสจ พนม พงษไพบลย และคณะ (2528: 40) กลาววา ในหมของผทเปนผสอน ยอมเปนททราบกนมานานแลววา เรองอะไรกตาม ถาเราไดคดของเราเองหรอไดกระทาดวยตวเองแลว เรามกจะเขาใจหรอเรยนรไดอยางแจมชด ในดานพทธประวตกปรากฏชดวาในการแกปญหาชวตของพระพทธองคกไดทรงคดแกปญหาดวยพระองคเอง ทรงทดลอง และทรงปฏบตหรอกระทาดวยพระองคเองทงสน ผลกคอทรงตรสรคอไดทรงเรยนรอยางแจมชด หรอรแจง ซงเปนการยนยนวา การคดหรอคดแกปญหาดวยตนเองนน ทาใหรแจง หรอเกดการเรยนรข นเปนอยางด

22

เมอเปนเชนน ผสอนทงหลายกเกดมองเหนวา ถาจะใหสามเณรไดเกดการเรยนร หรอไดรและเขาใจอยางชดเจนแลว กจะตองใหสามเณรไดคดดวยตวเอง หรอคดแกปญหาดวยตวเองใหมากทสดเทาทจะทาได ความคดอนนยอมถอเปนรากฐานสาคญของการคดเกยวกบการสรางการจดการเรยนร ถาหนไปดในดานพทธประวตหรอในดานพทธศาสนาอกครงหนง กจะสงเกตเหนวา การคดแกปญหาและการกระทาควบกนไปนน ไดปรากฏอยชดเจนในขนตอนของอรยสจ 4 โดยเฉพาะใน “กจของอรยสจ” แลว ดงนนข นตอนของอรยสจ 4 นนแหละ คอ ขนของวธสอนอนเปนแมบท และเรยกชอวธสอนแมบทนไดวา “วธสอนตามขนทง 4 ของอรยสจ” พระราชวรมน (2520: 121-122) กลาวถง กจในอรยสจ 4 (หนาทอนจะพงทาตออรยสจ 4 แตละอยาง ขอทจะตองปฏบตใหถกตองและเสรจสนในอรยสจ 4 แตละอยาง จงจะชอวารอรยสจหรอเปนผตรสรแลว – functions concerning the Four Noble Truths) 1. ปรญญา (การกาหนดร เปนกจในทกข ตามหลกวา ทกข อรยสจจ ปรญเญยย ทกข ควรกาหนดร คอ ควรศกษาใหรจกใหเขาใจชดตามสภาพทเปนจรง ไดแก การทาความเขาใจและกาหนดขอบเขตของปญหา – comprehension; suffering is to be comprehended) 2. ปหานะ (การละ เปนกจในสมทย ตามหลกวา ทกขสมทโย อรยสจจ ปหาตพพสมทยควรละ คอ กาจด ทาใหหมดสนไป ไดแกการแกไขกาจดตนตอของปญหา – eradication; abandonment; the cause of suffering is to be eradicated) 3. สจฉกรยา (การทาใหแจง เปนกจในนโรธ ตามหลกวา ทกขนโรโธ อรยสจจ สจฉ กาตพพ นโรธควรทาใหแจง คอ เขาถง หรอบรรล ไดแกการเขาถงภาวะทปราศจากปญหา บรรลจดหมายทตองการ – realization; the cessation of suffering is to be realized) 4. ภาวนา (การเจรญ เปนกจในมรรค ตามหลกวา ทกขนโรธคามน ปฏปทา อรยสจจ ภาเวตพพ มรรคควรเจรญ คอ ควรฝกอบรม ลงมอปฏบต กระทาตามวธการทจะนาไปสจดหมาย ไดแกการลงมอแกไขปญหา – development; practice; the path is to be followed or developed) ในการแสดงอรยสจ กด ในการปฏบตธรรมตามหลกอรยสจ กด จะตองใหอรยสจแตละขอ สมพนธตรงกนกบกจแตละอยางจงจะเปนการแสดงและเปนการปฏบตโดยชอบ ทงนวางเปนหวขอไดดงน 1. ทกข เปนขนแถลงปญหาทจะตองทาความเขาใจและรขอบเขต (ปรญญา) –statement of evil; location of the problem. 2. สมทย เปนขนวเคราะหและวนจฉยมลเหตของปญหา ซงจะตองแกไขกาจดใหหมดสนไป (ปหานะ) –diagnosis of the origin. 3. นโรธ เปนขนชบอกภาวะปราศจากปญหา อนเปนจดหมายทตองการ ใหเหนวาการแกปญหาเปนไปได และจดหมายนนควรเขาถง ซงจะตองทาใหสาเรจ (สจฉกรยา) – prognosis of its antidote; envisioning the solution.

23

4. มรรค เปนขนกาหนดวธการ ขนตอน และรายละเอยดทจะตองปฏบตในการลงมอแกปญหา (ภาวนา) – prescription of the remedy. พนม พงษไพบลย และคณะ (2528: 42-46) กลาววา “กจในอรยสจ เปนเรองของการกระทาหรอการปฏบต (action) ทงสน สวนตวอรยสจเองนน บงถงแนวคดหรอสภาพการณ(condition) อนจะตองนาไปปฏบตเปนสวนใหญ วธสอนหรอการสอนนน ยอมเปนการกระทาอยางหนง คอจะทาอยางไรนกเรยนจงจะเกดความเขาใจ หรอเกดการเรยนรข นมาได ดงนน เมอถงขนทจะตองประยกตใหเปนวธสอนกนแลว กจะตองประยกตจาก “กจในอรยสจ” เปนสวนใหญ เพราะเปนเรองของการปฏบต หรอกระทาดวยกน มไดประยกตจากตวอรยสจโดยตรง ลาดบตอไปน จะไดนาขนตอนของอรยสจ และโดยเฉพาะเรองของกจในอรยสจ มาประยกตเปนวธสอนทเรยกวา “วธสอนตามขนทง ของอรยสจ” ตอไป อนงใครขอยาเปนอยางยงวาในการประยกตเปนวธสอนครงน เปนการกระทาแบบทเรยกกนในภาษาลาตนวา mutatis mutandis (m.m.) คอเปนการอนโลมปรงแตง เปนประยกตจากกจ หรอ ขอปฏบตในขนตางๆ ของอรยสจ โดยถอดานปฏบตเปนใหญมไดประยกตโดยตรงจากตวอรยสจเอง เรยกไดวาเปนการประยกตจาก สวนหนงของอรยสจเทานนเอง ทจรงไดเคยประยกตไวครงหนงนานมาแลว (พนม พงษไพบลย. 2528: 43; อางองจากสาโรช บวศร. 2511) แตจะไดนาของเดมมาขดเกลาใหเหมาะสมยงขน ดงใน ตาราง 1 ตาราง 1 ขนของอรยสจ กจในอรยสจ และวธสอนตามขนของอรยสจ

ขนของอรยสจ กจในอรยสจ วธสอนตามขนทง 4 ของอรยสจ (ใหคาอธบายของอรยสจ และกจในอรยสจ พรอม

กนไปกบการกาหนดวธสอนน)

1. ทกข 1. ปรญญา 1. ขนกาหนดปญหา (หรอขนทกข) ผสอนชวยนกเรยนใหไดศกษาพจารณาดปญหาทเกดขนดวยตนเอง ดวยความรอบคอบ และพยายามกาหนดขอบเขตของปญหา ซงนกเรยนจะตองคดแกไขใหจงได

24

ตาราง 1 (ตอ)

ขนของอรยสจ กจในอรยสจ วธสอนตามขนทง 4 ของอรยสจ (ใหคาอธบายของอรยสจ และกจในอรยสจ พรอม

กนไปกบการกาหนดวธสอนน)

2. สมทย 2. ปหานะ 2. ขนตงสมมตฐาน (หรอขนสมทย) ก. ผสอนชวยนกเรยนใหไดพจารณาดวยตวเองวา สาเหตของปญหาทยกขนมากลาวในขน 1 นน มอะไรบาง ข. ผสอนชวยนกเรยนใหไดเกดความเขาใจวาในการแกปญหาใดๆ นนจะตองกาจดหรอดบทตนตอหรอแกทสาเหตของปญหาเหลานน ค. ผสอนชวยนกเรยนใหคดวา ในการแกทสาเหตนนอาจจะกระทาอะไรไดบางคอ ใหกาหนดสงทจะกระทานเปนขอ ๆ ไป

3. นโรธ 3. สจฉกรยา 3. ขนการทดลองและเกบขอมล (หรอขนนโรธ) และ ทรงอดพระกระยาหาร เปนตน เมอทรงเหนวาไมอาจ

บรรลจดหมาย ทตองการไดจงทรงใชวธการสมถะกรรมฐานและวปสสนากรรมฐาน ดงนนในการสอน ขนนครตองชวยใหนกเรยนไดกระทา หรอทาการทดลองดวยตนเองตามหวขอตางๆ ทไดกาหนดไวจะกระทากนดงในขนท 2 ขอ ค ข. เมอทดลองไดผลประการใด ตองบนทกผลของการทดลองแตละอยาง หรอทเรยกวา ขอมล ไวเพอพจารณา ในขนตอไป

25

ตาราง 1 (ตอ)

ขนของอรยสจ กจในอรยสจ วธสอนตามขนทง 4 ของอรยสจ (ใหคาอธบายของอรยสจ และกจในอรยสจ พรอม

กนไปกบการกาหนดวธสอนน)

4. มรรค 4. ภาวนา 4. ขนวเคราะหขอมลและสรปผล (หรอขนมรรค) ก. จากการทดลองกระทาดวยตวเองหลาย ๆ อยางนนยอมจะไดผลออกมาไดเหนชด ผลบางประการจะชใหเหนวา แกปญหาไมไดเลย ผลบางประการชใหเหนวา แกปญหาไดแนนอนแลว และไดบรรลจดหมายแลวไดแนวทางหรอขอปฏบตทเราตองการแลว เหลานหมายความวา จะตองวเคราะหและเปรยบเทยบขอมลทไดบนทกไวในขนท 3 ขอ ข. นน จนเหนแจมแจงวาทาอยางไรจงจะ แกปญหาทกาหนดในขนท 1 ไดสาเรจ ข. จากการวเคราะหดงกลาวนน จะทาใหเหนวา สงใดแกปญหาไดจรง ตอไปกใหสรปการกระทาทไดผลนนไวเปนขอ ๆ หรอเปนแนวทางปฏบตแลวใหลงมอปฏบตอยางเตมท ตามแนวทางนนโดยทวกน

จะสงเกตเหนวา วธสอนตามขนทง 4 ของอรยสจ ซงถอวาเปนวธสอนแมบทน แททจรงกเปนวธการแกปญหา นนเอง เปนขนตอนในการดาเนนการของพระพทธองคในการแกปญหาอนยงใหญของชวต กลาวคอ การดบทกข เปนขนตอนของ การคดอยางมระบบ พดอกทหนงกคอเปนขบวนการของการใชความคด หรอการใชปญญา ดงนนบางครงกเรยกวธการนวา “วธการแหงปญญา” อกดวยพระธรรมปฏก (ป.อ. ปยตโต). 2538: 901-902) ไดกลาวถงกจอรยสจวาเปนสงสาคญยงอยางหนงเกยวกบอรยสจ คอ การรและทาหนาทตออรยสจแตละขอใหถกตอง ในการแสดงอรยสจในการปฏบตธรรมตามหลกอรยสจ ตองใหอรยสจแตละขอสมพนธตรงกนกบหนาทหรอกจตออรยสจขอนน จงถอวาเปนการแสดงอรยสจและเปนการปฏบตธรรมโดยชอบ ฉะนน อาจเกดการผดพลาดทงในความเขาใจ และการประพฤตปฏบต แมแตความเขาใจผดบางอยางเกยวกบพระพทธศาสนา กจในอรยสจ คอหนาทอนพงทาตออรยสจ 4 แตละอยางหรอหนาทตออรยสจขอนนๆ ม 4 อยาง ตามภาษาบาล วา

26

1. ทกข อรยสจจ ปรญเญยย ทกขอรยสจ ควรกาหนดร 2. ทกขสมทโย อรยสจจ ปหาตพพ ทกขสมทยอรยสจ ควรละ 3. ทกขนโรโธ อรยสจจ สจฉกาตพพ ทกขนโรธอรยสจ ควรทาใหแจง 4. ทกขนโรธคามนปฏปทา อรยสจจ ภาเวตพพ ทกขนโรธคามนปฏปทาอรยสจ ควรเจรญ กจทง 4 น เปนขอทตองปฏบตใหถกตองและเสรจสนในอรยสจ 4 แตละอยางใหตรงขอกนในการปฏบตจรงนน การทาหนาทไดถกตองนนตองอาศยความรหรอญาณ การรกจในอรยสจ เรยกวา กจญาณ (พระธรรมปฏก (ป.อ.ปยตโต). 2538: 901 – 902)

ญาณ 3

สจจะ 4 สจญาณ กจญาณ กตญาณ

ทกข

รวาทกขคอ ดงน =รวาปญหาคออะไร ตวปญหาอยทไหน

รวาทกขนควรกาหนดร =รวาปญหานตองเขาใจสภาพและขอบเขตของมน

รวาทกขนกาหนดรแลว =รว า ได เขา ใจสภาพและขอบเขตของปญหาแลว

สมทย

รวาสมทยคอ ดงน (รวาตณหาเปนเหตแหงทกข) =รวาสาเหตของปญหาคออะไร

รวาสมทยนควรละเสย (รวาตณหาตองละเสย) =รวาจะตองแกไขทสาเหตนน

รวาสมทยนไดละแลว (รวาละไดแลวตณหา) =รวาสาเหตนนไดแกไขกาจดแลว

นโรธ

รวานโรธคอ ดงน (รวานพพานเปนภาวะดบทกข) =รวาภาวะหมดปญหาทตองการคออะไร

รวานโรธควรทาใหแจง (รวานพพานควรบรรล) =รวาภาวะนนเปนจดหมายทตองไปใหถง

รวานโรธนไดประจกษแจงแลว (รวาไดบรรลนพพานแลว) =รวาไดบรรลจดหมายนนแลว

มรรค

รวามรรคคอ ดงน (รวามรรคเปนทางดบทกข) =รวาวธการแกปญหาเปนอยางไร

รวามรรคควรเจรญ (รวามรรคควรปฏบต) =รวาวธการนนจะตองลงมอปฏบต

รวามรรคนไดเจรญแลว (รวาไดปฏบตตามมรรคแลว) =รวาไดปฏบตตามวธการนนเสรจสนเรยบรอยแลว

ภาพประกอบ 2 โครงสรางกจในอรยสจ มาประยกตรวมกบญาณ 3 ทมา: จากพทธธรรมฉบบปรบปรงและขยายความ พระธรรมปฏก (ป.อ.ปยตโต). 2538: 904)

27

2.3 ทฤษฎทเกยวของกบการจดการเรยนรแบบอรยสจ สาโรช บวศร (2528: 8-10) กลาววา การสอนในลกษณะนเชนนเปนวธการทนกเรยนไดประสบและทราบวธการแกปญหา ชวยใหนกเรยนคดเปนทาเปน แกปญหาดวยตนเองในปจจบนและอนาคต หากตองมการใชวธการสอนเชนนบอย ๆ ทาใหนกเรยนคดเปน แกปญหาเปนเมอปญหาอะไรเกดขนในชวตของตน ไมตระหนกตกใจสามารถแกปญหาโดยทนท และการแกปญหาทดนนจาเปนตองอาศยการตดสนใจทดดวยตามแนวทางดงน 1. พจารณาปญหาทเกดขนใหแนใจวาเปนปญหาทแทจรง เปนเพยงผลของปญหา 2. พยายามแสวงหาขอเทจจรงทเกยวกบปญหานน 3. ใหขอเทจจรงทหาได พจารณาตวปญหาอกครงหนง ทาใหมองเหนชดเจนขน 4. กาหนดวธทางแกปญหา ทงในระยะยาวและระยะสน 5. เลอกวธการแกปญหาทเหมาะสมทสด 6. วางแนวปฏบตเกยวกบวธการ แกปญหาทตกลงใจเลอก พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต) (2544: 4-44) กลาวถงหลกการสอน และวธสอนซงสรปไดดงน 1. ปญญาเปนสงสรางสรรคขนภายในตวนกเรยนเอง เปนความรความเขาใจทพฒนาเกดขนในตวนกเรยนเอง ผอนจะบงคบหรอยดเยยดใหไมได 2. ผสอนทาหนาทเปนกลยาณมตร ชวยชนาทางการเรยนโดยการอานวยโอกาส ทจะชวยใหนกเรยนเขาถงปญญา 3. วธสอน อบาย และกลวธตาง ๆ เปนสอหรอเครองผอนแรงการเรยนการสอน 4. อสรภาพในทางความคดเปนอปกรณสาคญในการสรางปญญา (ปญญาเปนมากกวาความร) เนอหาทใชสอน 1. สอนจากสงทรเหนเขาใจงาย หรอรเหนเขาใจอยแลว ไปหาสงทเหนเขาใจไดยาก หรอยงไมรไมเหนไมเขาใจ 2. สอนเนอเรองทคอยลมลกยากลงไปตามลาดบชน และความตอเนองกนเปนสาย ลงไป 3. ถาสงทสอนเปนสงทแสดงได กสอนดวยของจรง ใหนกเรยนไดด ไดเหน ไดฟงเอง อยางทเรยกวาประสบการณตรง 4. สอนตรงเนอหา ตรงเรอง คมอยในเรอง มจด ไมวกวน ไมไขวเขว ไมออกนอกเรองโดยไมมอะไรเกยวของในเนอหา 5. สอนมเหตผล ตรองตามเหนจรงได

28

6. สอนเทาทจาเปนพอดสาหรบใหเกดความเขาใจ ใหการเรยนรไดผล ไมใชสอนเทาทตนร หรอสอนแสดงภมวาผสอนมความรมาก 7. สอนสงทมความหมาย ควรทเขาจะเรยนรและเขาใจ เปนประโยชนแกตวเขาเอง เกยวกบตวนกเรยน 1. ร คานงถง และสอนใหเหมาะตามความแตกตางระหวางบคคล 2. ปรบวธสอนผอนใหเหมาะกบบคคล แมสอนเรองเดยวกนแตตางบคคล อาจใชตางวธ ขอนเกยวโยงตอเนองมาจากขอท 1 3. นอกจากคานงถงความแตกตางระหวางบคคลแลว ผสอนยงจะตองคานงถงความพรอม ความสกงอม ความแกรอบแหงอนทรยหรอญาณ ของนกเรยนแตละบคคลเปนราย ๆ ไปดวย วาในแตละคราว หรอเมอถงเวลานน ๆ เขาควรจะไดเรยนอะไร และเรยนไดแคไหนเพยงไรหรอวาสงทตองการใหเขารนนควรใหเขาเรยนไดหรอยง 4. สอนโดยใหนกเรยนลงมอทาดวยตนเอง ซงชวยใหเกดความรความเขาใจชดเจน แมนยาและไดผลจรง 5. การสอนดาเนนไปในรปทใหรสกวานกเรยนกบผสอนมบทบาทรวมกน ในการแสวงความจรง ใหมการแสดงความคดเหน โตตอบเสร หลกนเปนขอสาคญในวธการแหงปญญา ซงตองการอสรภาพในทางความคด และโดยวธนเมอเขาถงความจรง นกเรยนจะรสกวาตนไดมองเหนความจรงดวยตนเอง และมความชดเจนมนใจ หลกนเปนหลกทพระพทธเจาทรงใชประจา และมกมาในรปการถามตอบ ซงอาจแยกลกษณะการสอนแบบนได 5.1 ลอใหนกเรยนแสดงความคดเหนของตนออกมา ชขอคดเหนใหแกเขาสงเสรมใหเขาคด และใหนกเรยนเปนผวนจฉยความรนนเอง ผสอนเปนเพยงผนาชชองทางเขาสความร ในการนผสอนมกกลายเปนผถามปญหาแทนทจะเปนผตอบ 5.2 มการแสดงความคดเหน โตตอบอยางเสร แตมงหาความร ไมใชมงแสดงภม หรอขมกน 6. เอาใจใสบคคลทควรไดรบความสนใจพเศษเปนราย ๆ ไปตามควรแกกาลเทศะและเหตการณ 7. ชวยเหลอเอาใจใสคนทดอย ทมปญหา เกยวกบการดาเนนการสอน 1. ในการสอนนน การเรมตนเปนจดสาคญมากอยางหนง การเรมตนทดมสวนชวยใหการสอนสาเรจผลดเปนอยางมาก อยางนอยกเปนเครองดงความสนใจ และนาเขาสเนอหาไดพระพทธเจาทรงมวธเรมตนทนาสนใจมาก ทรงเรมสนทนากบผทรงพบหรอผมาเฝาดวยเรองทเขารเขาใจด หรอสนใจอย

29

2. สรางบรรยากาศในการสอนใหปลอดโปรง เพลดเพลน ไมใหตงเครยด ไมใหเกดความอดอดใจ และใหเกยรตแกนกเรยน ใหเขามความภมใจในตวเอง 3. สอนมงเนอหา มงใหเกดความรความเขาใจในสงทสอนเปนสาคญ ไมกระทบตนและผอน ไมมงยกตน ไมมงเสยดสใคร ๆ 4. สอนโดยเคารพ คอ ตงใจสอน ทาจรง ดวยความรสกวาเปนสงมคา มองเหนความสาคญของนกเรยน และงานสงสอนนนไมใชสกวาทา หรอเหนนกเรยนโงเขลา 5. ใชภาษาสภาพ นมนวล ไมหยาบคาย ชวนใหสบายใจสละสลวย เขาใจงายจากการศกษาคนควาขางตนสรปไดวา การสอนนนผสอนควรคานงถงเนอหาทสอน ตวนกเรยน การดาเนนการสอน อกทงยงตองทาตวเปนกลยาณมตรทดคอยชวยเหลอนกเรยนใหเขาถงปญญา เพอนาไปสการแกปญหาทเกดขนอยางมประสทธภาพ พระเทพเวท (ประยทธ ปยตโต. 2532: 1 – 8) กลาววา วธการสอนแบบพทธวธอรยสจกเปนวธหนงของการสอนในพทธวธ ซงเปนหลกธรรมทพระพทธองคทรงคนพบโดยตงอยบนปรชญาพนฐาน 4 ประการดงน 1. จดมงหมายของการศกษา ไดแก การฝกอบรมนกเรยนใหพฒนาสตปญญามเจตคตทถกตอง มความรความเขาใจตอการดาเนนชวตในสงคมไดอยางมประสทธภาพ 2. การเรยนรจะเกดขนไดดวยตวของนกเรยนเอง ผสอนเปนเพยงผคอยแนะนาชวยเหลอดวยการสรรหาวธการสอสารตางๆ มาชวยใหนกเรยนเกดการเรยนรไดอยางมประสทธภาพ 3. นกเรยนมบทบาทสาคญตอการเรยนการสอน เพอใหการเรยนรเกดขนแกตนจงตองเปนผไดลงมอปฏบตและมสวนรวมในการศกษาคนควาหาความรใหมากทสด 4. นกเรยนตองมอสระในการใชความคด และในการอภปรายซกถามสบคนขอสงสย จากรปแบบของหลกการสอน สามารถมองไดวาการดาเนนการสอนแบบอรยสจ 4 นนตองคานงถงความแตกตางระหวางบคคลทงทางดานอารมณ สตปญญา ภมหลงของนกเรยนการเลอกวธสอนและเนอหาทสอน มความสอดคลองกบความสนใจสตปญญาของนกเรยนเปนสาคญกลาวไดวาจดมงหมายและหลกการสอนของวธดงกลาวสอดคลองกบหลกสตรในกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรมในปจจบนเปนอยางมาก 2.4 ขนตอนการจดการเรยนรแบบอรยสจ การจดการเรยนรตามแนวอรยสจ หมายถง กระบวนการเรยนการสอนทเนนใหสามเณรเกดกระบวนการทางความคด เพอคนหาทางเลอกในการตดสนใจแกปญหาดวยตนเองอยางถกตอง และอยางเหมาะสม พรอมทงเปนไปอยางถกวธ การวจยในครงนผวจยไดใชข นตอนวธการจดการเรยนรแบบอรยสจ ของพระธรรมปฏก (ป.อ. ปยตโต. 2542: 895 – 914) มขนตอนดงน

30

1. ขนกาหนดทกข ผสอนไดใหสามเณรแตละกลมศกษากรณตวอยางทกาหนดให เมอศกษาเสรจแลวรวมมอกนอภปราย เพอระบปญหาจากเรองทศกษาและผลกระทบของปญหานน แลวบนทกลงในแบบบนทกการทางานกลม 2. ขนสบสาวสมทย ใหสามเณรแตละกลมรวมกนคดหาสาเหตของปญหาจากการศกษาเรองตวอยาง ในขนทกขวามสาเหตมาจากอะไร แลวบนทกลงในแบบบนทกการทางานกลม 3. ขนเกงนโรธ ใหสามเณรแตละกลมอภปรายเพอหาทางเลอกในการแกปญหาหลาย ๆ ทางเลอกแลวบนทกในแบบบนทกการทางานกลม 4. ขนเฟนหามรรค ใหสามเณรแตละกลมอภปรายรวมกนเลอกทางเลอกในการแกปญหาหลายๆ ทางเลอกพรอมใหเหตผลประกอบในทางเลอกนนวามผลดอยางไรแลวบนทกในแบบบนทกการทางานกลม คอ 4.1 มรรค 1 = เอสนา หมายถง แสวงหาขอพสจนโดยใหนกเรยนแตละกลมรวมมอกนอภปรายแนวทางในการแกปญหาทสามารถแกไดพรอมกบแสดงวธ การแกปญหาโดยมข นตอนทชดเจน แลวมเหตผลในการเลอกเพอลงมตของกลมแลวบนทกการทางานกลม 4.2 มรรค 2 = วมงสา หมายถง ขนตรวจสอบ รอน เลอกขอทถกตองใชไดจรง คอ การวเคราะหขอมลโดยใหสามเณรสงตวแทนของกลมทาเสนอผลงานของกลมหนาชนเรยน 4.3 มรรค 3 = อนโพธ หมายถง เปนขนกนขอผดออกเฟนหามรรคแท คอขนสรปผล โดยผสอนและสามเณรรวมกนทาสรปเพมเตมในประเดนทไมไดกลาวถง กระบวนการจดการเรยนรตามขนทง 4 ของอรยสจนนเปนการสงเสรมการคดเพราะเปนการจดการเรยนรทใชเหตผลในการวเคราะหปญหาทงในดานสวนตวและปญหาสวนรวมและเมอทราบปญหาแลว กสบสาวไปใหถงดานเหตผลของปญหาเพอจะไดแกไขไดตรงประเดน แลวคอยคดหาทางแกไขปญหาจนถงการลงมอปฏบต เพอแกไขปญหานน ซงในแตละขนตอนนนจะตองมกระบวนการทางการคดเขามาเกยวของและสดทายกสามารถใชเหตผลในการตดสนใจแกไขปญหาเหลานนไดอยางเหมาะสม สาโรช บวศร (2526: 5 – 6) ไดประยกตการจดการเรยนรแบบอรยสจ มาจากกจในอรยสจ 4 มลาดบขนตอนดงน 1. ทกข ขนการกาหนดปญหา 2. สมทย ขนตงสมมตฐาน 3. นโรธ ขนการทดลองทาและเกบขอมล 4. มรรค ขนวเคราะหและสรปผล ขนการจดการเรยนรท ง 4 เปนลกษณะของการจดการเรยนการสอนทเนนนกเรยนมความสาคญมากทสด

31

สมน อมรววฒน (2530: 57 – 59) ไดนาเอาวธสอนทใชกระบวนการเผชญสถานการณ และการตดสนใจแกปญหามาใชดงน 1. การเผชญชวตเมออบตขนและเจรญเตบโตยอมตองไดผานพบผคน สงแวดลอม และเหตการณมากมายหลายแบบคนทกวยตองเผชญกบความสบสน ความเปลยนแปลงและการเรยนรทตองเขาในใจภาวะทตองเผชญ 2. การผจญ ความสบสนและความซบซอนของประสบการณทบคคลไดผานพบ ทาใหเกดเงอนไข และปญหา เขาตองเรยนรวธการตอสแกไขปญหาดวยความพรอมทกดานมวธการผจญสถานการณทถกตองตามทานองคลองธรรมมหลกการ 3. การผสมผสาน ชวตและสงคมอนมองคประกอบทละเอยดออน และหลากหลายยอมตองการความสมพนธทผสมกลมกลนกนสนทไดสดสวนพอเหมาะ มเหตผล นาไปสการพฒนา เพอเมอใด กลไก และองคประกอบของชวตไมกนเกลยวกนเกดความขดแยงอยางยากทจะแกไข 4. การเผดจหรอขจด มนษยตองรจกตดหรอขจดปญหา ฝกฝนความคด และสามารถเอาชนะปญหา โดยไมกอปญหาสบเนองตอไป เมอการศกษาสามารถชวยใหมนษยเอาชนะปญหาได การศกษาจงเปนประโยชนแกมนษยโดยแท การจดการเรยนรเพอผจญสถานการณ สมน อมรววฒน ไดนาหลกพทธธรรมจดเปนกระบวนการเรยนการสอน เพอใหนกเรยนไดมพฒนาการทางความคด นาไปสการตดสนใจทถกตองเหมาะสม และใหบรรลวตถประสงคทกประการ กระบวนการเรยนการสอนนมอย 4 ขนดงน 1. การรวบรวมขอมล ขาวสาร ขอเทจจรง ความรและคณคาเทยม 2. การประเมนคา เพอหาคณคาแทและคณคาเทยม 3. การเลอกและการตดสนใจ 4. การฝกปฏบต จากการจดการเรยนรแบบอรยสจนน เหมาะสมกบสภาพการจดการเรยนการสอนในปจจบนอยางมาก เพราะกระบวนการคดเปนทกษะทสาคญในการดาเนนชวตในปจจบนเปนอยอยางมาก ชวยใหการตดสนใจแกปญหาตางๆ ไดอยางเหมาะสมและมประสทธภาพจากเหตผลดงกลาวขางตน ประกอบกบการจดกจกรรม การเรยน การสอน ในกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม ตามหลกสตรแกนกลาง พทธศกราช 2551 ทเนนใหนกเรยนไดมกระบวนการคด เพราะเปนทกษะทสาคญทสดในการดาเนนชวตในโลกปจจบน ททาใหสามารถปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว และการเนนใหนกเรยนมความสาคญมากทสดในหลกสตรใหม กจะสงเสรมใหมการศกษาคนควาดวยตนเองมากยงขน โดยผสอนจะเปลยนบทบาทมาเปนผชแนะและสรางบรรยากาศในการเรยน การสอนแทนการเปนผสอน ซงจะทาใหนกเรยนไดเรยนรวธการในการแกปญหาโดยตรง สามารถประยกตความรไปใชเปนแนวทางในการตดสนใจแกปญหาชวตประจาวนไดอยางมประสทธภาพ นาไปสการแกปญหาของชาตในอนาคต

32

5. ปญหามวธแกทสาเหตอยางไร

6. โครงการ แกปญหา

7. ประเมนผล ปรบปรง ตดตามผล

วรยทธ วเชยรโชต และนวลเพญ วเชยรโชต. (2527: 339-342) ไดกลาวเพมเตมเกยวกบวธการทางวทยาศาสตรและวธแหงอรยสจสวา วธการทางวทยาศาสตรมท งทางโลก และทางธรรมกระบวนวธวทยาศาสตรทางโลกคอวธทแสวงความจรงทางวตถโดยอาศยประสาทสมผสทงหาไดแกตา ห จมก ลน และกายสมผสเปนอปกรณสาคญในการเกบรวบรวมขอมลทางวตถเพอแกปญหากลาวโดยสรป วธทางวทยาศาสตรทางโลกกคอวธแกปญหาดวยเหตผล และขอมลทเปนรปธรรม ซงมข นตอนดงน ขนท 1 การเหนปญหาและการวเคราะหปญหา ขนท 2 การเสนอเหตแหงปญหาในรปของการตงสมมตฐาน ขนท 3 การทดสอบสมมตฐานดวยขอมล ขนท 4 การสรปผล จดมงหมายของวธวทยาศาสตรทางโลกกคอ เพอการเขาใจและการควบคมสงแวดลอมภายนอกของมนษย กระบวนการวธวทยาศาสตรทางธรรมใชสาหรบแสวงหาความจรงทงทางจตใจและวตถ(นามธรรมและรปธรรม) สาหรบกระบวนการวธวทยาศาสตรทางธรรมกคอ วธแหงอรยสจซงเปนวธแกปญหาทางจตใจโดยอาศยประสาทสมผสทงหาและใจ เปนอปกรณสาคญในการเกบขอมลทงทางวตถและทางจตใจ เพอการแกปญหา เมอกลาวโดยสรป วธวทยาศาสตรทางธรรม ซงไดแกอรยสจ วธการตามขนทงสของอรยสจ ยงเปนวธทมงใหนกเรยน “แกปญหาเปน” อกดวยซงอาจแสดงเปนระบบโครงสรางของการแกปญหาไดดงน

3. จดมงหมายหรอเปาหมายในกาแกปญหา

2. อะไรคอสาเหต ของปญหา

1. ปญหา

4. อะไรคอ หลกการ

ภาพประกอบ 3 ระบบโครงสรางของการแกปญหา

33

หมายเลข 1 คอ ทกข หมายเลข 2 คอ สมทย หมายเลข 3,4,5 คอ นโรธ หมายเลข 6,7 คอ มรรค พนม พงษไพบลย และคณะ (2528: 47) ไดประยกตการจดการเรยนรแบบอรยสจมาจากกจในอรยสจ 4 มลาดบขนตอนดงน ขนท 1 กาหนดปญหา (หรอขนทกข) ขนท 2 ตงสมมตฐาน (หรอขนสมทย) ขนท 3 ทดลองและเกบขอมล (หรอขนนโรธ) ขนท 4 วเคราะหขอมลและสรปผล (หรอขนมรรค) สมน อมรววฒน (2542: 46 - 54) ไดนาเอาวธการสอนทใชกระบวนการเผชญสถานการณและการตดสนใจแกปญหามาใชดงน 1. การเผชญชวตเมออบตขนและเจรญเตบโตยอมตองผานพบผคน สงแวดลอม และเหตการณมากมายหลายแบบ จะเหนไดวาในวถดาเนนชวตมนษยตองเผชญกบสถานการณตางๆอยางหลกเลยงไมได ทกษะทตองฝกฝนในขนแรกคอการมสตควบคมจต อารมณ และพฤตกรรมของตนเองใหแขงแกรงพอทจะ “เผชญ” เพราะถามความหวนไหวดวยความรก ความชง ความหลงผดและความหวาดกลว บคคลนนกอาจจะ “ถอย” หรอ “หลบหลก” ปญหา ซงภาษาทางจตวทยาจาแนกไววาเปนพวก withdrawal และบางครงบคคลประเภทนอาจหลบเลยงไปอยเบองหลง แลวผลกดนความรบผดชอบใหคนอนเผชญปญหาแทนดวยเหตผลขางตน มนษยจงตองเรยนรโดยมโอกาสเผชญสถานการณอยางหลากหลาย ทงทเปนสถานการณจรงและสถานการณจาลอง เพอจะหดฝกสต การรเทาทน ไมประมาท สามารถตงรบกบปญหาตาง ๆ ทเกดขน หรอสามารถปองกนมใหปญหาเกดขน หากปญหาเกดขนแลวกสามารถ “ผจญ” คอ ตอสแกไขปญหาได 2. การผจญ หมายถง การตอส การแกไขเพอพนจากปญหา เมอมนษยเจรญวยขน มประสบการณผานพบมากขน ความสบสนและซบซอนของประสบการณทาใหมสาเหต ปจจยและเงอนไขของสถานการณทยงยากขนตามลาดบ แมจะเปนสถานการณทพงปรารถนา กจะมองคประกอบหลายประการทมผลกระทบตอความพอเหมาะพอดของชวต กระบวนการเรยนรตองสอนและฝกใหนกเรยนมความพรอมในการแกปญหา และมวธการผจญสถานการณ อยางถกตอง 3. การผสมผสานและเผดจ การผสมผสานวธการตาง ๆ เพอสามารถเผดจปญหาไดจดวาเปนขนตอนทสาคญและเปนผลจากการทบคคลไดฝกฝนการเผชญและการผจญกบสถานการณตางๆ มาแลวและไดเรยนรสถานการณตางๆ ทเกดขนในชวตนนมลกษณะซบซอน มองคประกอบปจจยหลายประการซงไมสามารถจะใชวธการแกปญหาวธใดวธหนงเพยงอยางเดยว ลกษณะของสถานการณทเกดขนในชวตนนไมวาจะเปนสถานการณทพงประสงคหรอไมพงประสงค มสภาวะทแตกตางกน เชน เกดขนรวดเรว ฉบพลน หรอคอยๆ เกดขนทละนอยสะสมลกลามจนเปนเรองใหญ เปนสถานการณทรนแรงหรอเปนเรองเลกนอย เปนสถานการณท

34

เกดขนแกคนคนเดยว คนกลมใหญ หรอคนทงประเทศ เปนสถานการณทตองเกดขนเปนธรรมชาตธรรมดา หรอเกดขนโดยไมคาดคด ไมคาดฝน เปนตน ไมวาสถานการณจะเปนเชนใด บคคลตองเรยนร ฝกฝน ทจะใชสตและปญญาเปนหลกเสมอสถานการณทไมพงประสงคเมอเกดขนกบบคคลใดยอมตองอาศยความรประสบการณและการรจกจาแนกเหตปจจยสถานการณนนๆ จงจะแกไขปญหาได การสอนเพอเผชญสถานการณ สมน อมรววฒน (2542: 55) ไดนาหลกพทธธรรมจดเปนกระบวนการเรยนการสอนเพอใหนกเรยนไดมพฒนาการทางความคด นาไปสการตดสนใจทถกตองเหมาะสม และใหบรรลวตถประสงคทกประการ กระบวนการจดการเรยนรนมอย 4 ขนตอน ดงน 1. การรวบรวมขอมล ขาวสาร ขอเทจจรง ความร และหลกการ 2. การประเมนคา เพอหาคณคาแทและคณคาเทยม 3. การเลอกและการตดสนใจ 4. การฝกปฏบต จากการศกษาคนควาทกลาวมาขางตน สรปไดวาการจดการเรยนรแบบอรยสจนน ผวจยไดใชวธการจดการเรยนรตามแนว พระธรรมปฏก (พระธรรมปฏก (ป.อ. ปยตโต). 2542 : 895 – 914) มขนดงตอไปน 1. ขนนา 1.1. ใหสามเณรแบงกลมออกเปนกลมๆ ละ 5 รป ดวยการจบสลาก แลวใหแตละกลมเลอกประธาน เลขานการ และผรายงาน ทเหลอเปนสมาชกกลม 1.2. ผสอนนาเขาสบทเรยน โดยการนาสอทเกยวของกบสาระ เชน รปภาพ วดทศน รวมทงกรณตวอยาง และสออนๆ ทเกยวของกบสาระการเรยนรมาสนทนาซกถาม 2. ขนดาเนนการสอน 2.1. ขนกาหนดทกข ผสอนใหสามเณรแตละรปศกษากรณตวอยางทกาหนดใหเพอระบปญหาใกลตวนกเรยนจากเรองทศกษาและผลกระทบของปญหาและขอบเขตของปญหาแลวนาขอมลมาอภปรายเพอหาขอสรปภายในกลม เลขานการกลมบนทกลงในแบบบนทกการทางานกลม 2.2. ขนสบสาวสมทย ใหสามเณรแตละรปคดหาสาเหตของปญหาจากการศกษาเรองตวอยาง ทกาหนดใหและเอกสารประกอบการเรยนในขนทกขวา มสาเหตมาจากอะไร แลวบนทกลงในแบบบนทกการทางานและสมาชกทกคนภายในกลมนาขอมลมาอภปรายเพอหาขอสรปภายในกลม เลขานการบนทกการทางาน 2.3. ขนเกงนโรธ ใหสามเณรแตละรปคดวเคราะหเพอหาทางเลอกในการแกปญหาหลาย ๆ ทางเลอก แลวบนทกในแบบบนทกการทางาน สมาชกทกคนภายในกลมนาขอมลมารวมอภปรายภายในกลมเพอลงสรปเปนทางเลอกของกลม เลขานการกลมบนทกการทางาน

35

2.4. ขนเฟนหามรรค ใหสามเณรแตละกลมอภปรายรวมกนเลอกทางเลอกในการแกปญหาทดทสด พรอมในเหตผลประกอบในทางเลอกนนวามผลดอยางไร แลวบนทกในแบบบนทกการทางาน 2.4.1. เอสนา หมายถง แสวงหาขอพสจนโดยใหสามเณรแตละกลมรวมมอกนอภปรายแนวทางในการแกปญหาทสามารถแกไดพรอมกบแสดงวธการแกปญหาโดยมขนตอนทชดเจนแลวมเหตผลในการเลอกเพอลงมตของกลมแลวบนทกการทางานกลม 2.4.2. วมงสา หมายถง ขนตรวจสอบเพอเลอกขอทถกตองใชไดจรง คอ การวเคราะหขอมล โดยใหสามเณรสงตวแทนของกลมนาเสนอผลงานของกลมหนาชนเรยน 2.4.3. อนโพธ หมายถง เปนขนกนขอผดออกเฟนหามรรคแท คอ ขนสรปผล โดยผสอนและสามเณรรวมกนทาสรปเพมเตมในประเดนทไมไดกลาวถง 3. ขนประเมน 3.1. การสงเกตโดยใชแบบสงเกต จากการอภปรายกลม 3.2. การวเคราะหปญหา และการตอบคาถาม 3.3. การนาเสนองานหนาชนเรยน 3.4. การตรวจแบบบนทกการทางาน 2.5 ประโยชนของอรยสจ พระธรรมปฏก (ป.อ. ปยตโต. 2538: 920) หลกอรยสจ นอกจากเปนคาสอนทครอบคลมหลกธรรมทงหมดในพระพทธศาสนา ทงภาคทฤษฎและภาคปฏบต ดงกลาวมาแลว ยงมคณคาทนาสงเกตอกหลายประการ ซงพอสรปไดดงน 1. เปนวธการแหงปญญา ซงดาเนนการแกไขปญหาตามระบบแหงเหตผล เปนระบบวธแบบอยาง ซงวธการแกปญหาใด ๆ กตามทจะมคณคาและสมเหตผลจะตองดาเนนไปในแนวเดยวกนเชนน 2. เปนการแกปญหาและจดการกบชวตของตน ดวยปญญาของมนษยเอง โดยนาเอาหลกความจรงทมอยตามธรรมชาตมาใชประโยชน ไมตองอางอานาจดลบนดาลของตวการพเศษเหนอธรรมชาต หรอสงศกดสทธใด ๆ 3. เปนความจรงทเกยวของกบชวตของคนทกคน ไมวามนษยจะเตลดออกไปเกยวของสมพนธกบสงทอยหางไกลตวกวางขวางมากมายเพยงใดกตาม แตถาเขายงจะตองมชวตของตนเองทมคณคา และสมพนธกบสงภายนอกเหลานนอยางมผลดแลว เขาจะตองเกยวของและใชประโยชนจากหลกความจรงนตลอดไป 4. เปนหลกความจรงกลาง ๆ ทตดเนองอยกบชวต หรอเปนเรองของชวตเองแท ๆ ไมวามนษยจะสรางสรรคศลปวทยาการ หรอดาเนนกจการใด ๆ ขนมาเพอแกปญหาและพฒนาความเปนอยของตน และไมวาศลปวทยาการ หรอกจการตาง ๆ นน จะเจรญขน เสอมลง สญสลาย

36

ไปหรอเกดมใหมมาแทน อยางไรกตาม หลกความจรงนกจะคงยนยง ใหม และใชเปนประโยชนไดตลอดกาล สรปไดวา หลกอรยสจ เปนหลกทมเหตผล เปนความจรงกลางๆ หรอเปนของชวตแทๆ เปนหลกทแกปญหาชวตดวยปญญาของมนษย แมสภาวะแวดลอมของชวตมนษยจะเปลยนไป แตหลกอรยสจ 4 กยงคงสภาพไวตลอดกาล ใชประโยชนไดตลอดกาล ซงสอดคลองกบการคดอยางมวจารณญาณ เพราะจะทาใหเดกรจกคดกอนทจะทา หรอเวลาจะตอบอะไร จะทาอะไร กมเหตผล มการพจารณาเสยกอนๆ ทจะทาอะไรลงไป หรอจะประสบปญหาอะไรกยงใชการคดมาชวยในการแกปญหาได ดวยเหตและผล ตามหลกในอรยสจ สาหรบในการวจยครงนผวจยจะสรางแผนการจดการเรยนรแบบอรยสจ โดยใชข นตอนการจดการเรยนรตามแนว พระธรรมปฏก (พระธรรมปฏก (ป.อ. ปยตโต) ซงม 4 ขนตอน คอ 1. ขนกาหนดทกข 2. ขนสบสาวสมทย 3. ขนเกงนโรธ 4. ขนเฟนหามรรค 2.6 งานวจยทเกยวของกบการจดการเรยนรแบบอรยสจ เนองจากการจดการเรยนรแบบอรยสจ เปนการจดการเรยนรทนกการศกษาของไทยเปนผคดคนขน จงยงไม มงานวจยตางประเทศ งานวจยในประเทศ สมใจ มสมวทย. (2548: บทคดยอ) ไดศกษาผลสมฤทธทางการเรยนและความสามารถในการแกปญหาทางวทยาศาสตรของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 ทไดรบการสอนแบบอรยสจ 4ผลการวจยพบวา ผลสมฤทธทางการเรยนวทยาศาสตรของนกเรยนโดยการสอนแบบอรยสจ 4 หลงเรยนสงกวากอนเรยนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 และความสามารถในการแกปญหาทางวทยาศาสตรของนกเรยนโดยการสอนแบบอรยสจ 4 หลงเรยนสงกวากอนเรยนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 กนษฐา ผาโท. (2549: บทคดยอ) ไดศกษาผลสมฤทธทางการเรยนและความสามารถในการแกปญหาทางวทยาศาสตรของนกเรยน ชนมธยมศกษาปท 2 ทไดรบการสอนแบบอรยสจสผลการวจยพบวา ผลสมฤทธทางการเรยนวทยาศาสตรของนกเรยนทไดรบการสอนแบบอรยสจสหลงเรยนสงกวากอนเรยนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 และความสามารถในการแกปญหาทางวทยาศาสตรของนกเรยนทไดรบการสอนแบบอรยสจสหลงเรยนสงกวากอนเรยนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 เสฏฐวฒ มลอามาตย. (2549: บทคดยอ)ไดศกษาผลสมฤทธทางการเรยนและความสามารถในการแกโจทยปญหาฟสกสโดยใชชดการเรยนตามแนวอรยสจ 4 ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 4 ผลการศกษาคนควาพบวา นกเรยนทไดรบการจดการเรยนรโดยใชชดการเรยนตามแนวอรยสจ 4 มผลสมฤทธทางการเรยนฟสกสหลงเรยนสงกวากอนเรยนอยางมนยสาคญทาง

37

สถตทระดบ .01 และนกเรยนทไดรบการจดการเรยนรโดยใชชดการเรยนตามแนวอรยสจ 4 มความสามารถในการแกโจทยปญหาฟสกสสงกวากอนเรยนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 จากงานวจยขางตนพบวา การจดการเรยนรแบบอรยสจ เปนผลทาใหผลสมฤทธ ทางการเรยนและความสามารถในการแกปญหาสงขน ซงวธสอนนเปนวธทฝกกระบวนการคด แกปญหาของนกเรยนดงนนการปลกฝงใหนกเรยนมระบบ ระเบยบขนตอนในการคด จงมความจาเปนอยางยงตอการจดการเรยนร

3. เอกสารและงานวจยทเกยวของกบการจดการเรยนรแบบบรณาการ 3.1 ประวตความเปนมาและววฒนาการแนวคด แนวคดเรองการบรณาการ (Integration) เปนแนวคดทเกดขนทงในโลกซกตะวนตกและตะวนออกทงในดานของความคด ดานของการนาไปจดการศกษา ในลกษณะของหลกสตร หรอรปแบบการจดการเรยนการสอน มใชเรองทเกดขนจากปราชญทางโลกซกตะวนตกเพยงฝายเดยว ตางกนแตเพยงวา แนวคดเรองบรณาการของโลกทางดานตะวนออก หรอทางทวปเอเชย ปรากฏมาในรปแบบของความเชอทางศาสนามไดนามาใชในรปของการจดการศกษาทมแบบแผน เหมอนทางตะวนตก (พระธรรมปฎก. 2540: 41 – 43)ดงนน ประวตความเปนมาของแนวคดเรองบรณาการทจะนามาใชในการจดการศกษาจงมกเรมมาจากนกการศกษาทางชาตตะวนตก โดยเรมจากความคดของนกปรชญาชาวองกฤษ จอหน ลอค (John Locks) ซงเสนอแนวความคดทวา “ เดกไมมเวลาและกาลงพอทจะเรยนรทกสงทกอยางไดหมด ดงนน เดกจงตองสนใจแตเฉพาะสงทจาเปนทสดและทเขาไดใชบอยทสดในชวต ” ดวอ (Dewey : 1933) นกการศกษาชาวอเมรกน เปนผนาแนวความคดนนมาเสนอใหเปนรปธรรมมากขน ภายใตปรชญาความเชอทวา การศกษาจะตองพฒนานกเรยนในลกษณะเบดเสรจทงตว มใชพฒนาแตเพยงเฉพาะเรองใดเรองหนงหรอดานใดดานหนงเทานน การดาเนนการในการนาเสนอแนวคดของหลกสตรและการเรยนการสอนแบบบรณาการ ซงดวอเปนผรเรมนไดรบการสนบสนนจากนกการศกษาทมชอเสยงหลายคนในระยะเวลาตอมา อาท บรเนอร (Bruner: 1986) ไวกอทสก (Wygotsky: 1978) และโรกอฟฟ (Rogoff: 1990) เปนตน (อรทย มลคา และคนอนๆ. 2542: 12) ในป พ.ศ.2473 ในประเทศสหรฐอเมรกา นกการศกษาและคร ไดเสนอแนวคดเรอง การบรณาการไดทาการทดลองศกษา เรองบรณาการ ระยะเวลา 8 ป เรยกการทดลองศกษาครงนวา The 8 Year Study ในป พ.ศ.2483 ในประเทศสหรฐอเมรกา ไดนาผลการทดลอง 8 ปนน มาใชกนโดยแพรหลายในโรงเรยนทวๆ ไป และเรยกการศกษาในยคนวา “ การศกษาแผนใหม ” (Progressive Education) นาเอาความรเรอง “ การบรณาการ ” ไปใชกนแพรหลาย

38

ในป พ.ศ. 2496 ไดมการเรยนการสอนเรอง การศกษาแผนใหมและบรณาการ เปนครงแรกในประเทศไทย ทวทยาลยวชาการศกษาประสานมตร และสมาคมการศกษาแหงประเทศไทย กไดชวยเผยแพรความคดนออกไปอยางกวางขวาง ป พ.ศ. 2520 กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ จดทาหลกสตรประถมศกษา ตามแนวคดของหลกการบรณาการบางประการ และไดทาการทดลองใชเปนเวลา 1 ป ปรากฏวาไดผลดกระทรวงศกษาธการ จงประกาศใชหลกสตรใหมน ในปการศกษา 2521 และเรยกหลกสตรใหมน “ หลกสตรประถมศกษาพทธศกราช 2521 ” ทงนใหเรมเปลยนหลกสตรไดปละชน ทาจนครบ 6 ชน ของประถมศกษา (สนต ธรรมบารง. 2527: 89) 3.2 ความหมายของบรณาการ คาวา “ บรณาการ ” เปนคาทมผนามาใชกนอยางแพรหลายในปจจบน ในทกสาขาวชาอาชพทเกยวของ ไดมผใหความหมายของคาวาบรณาการ ไวดงน สาโรช บวศร (2521: 3 – 12) ไดใหความหมายของบรณาการไววา หมายถง ความสมบรณคอ ปราศจากความกงวล ปราศจากความทรมานใจ และทรมานกาย ปราศจากปญหารายแรง จนแกไขไมไหวบรณาการกบสมดล (Equilibrium) มความหมายทานองเดยวกน การมสมดลหรอการมความสมบรณ จงเปนสงจาเปนและพงประสงคยงในชวตของมนษยทกคน ดานการเรยนการสอน วธสอนทจะชวยฝก ใหนกเรยนคดได คดเปน แกปญหาเปน จะชวยกอใหเกดบรณาการขน เมอเดกรวธแกปญหา เขาจะนาตดตวไปใช ฮอบกนส (รตนา นภารตน. 2539: 9; อางองจาก. Hopskins. Intergration , It Meaning and Application) กลาวถง เอกสารทเกยวของกบการสอนแบบบรณาการในแงการสอนไววา หมายถงกระบวนการสอนทผสานผสานเนอหาวชาตางๆ เขาเปนหนวยการเรยน จดกจกรรมการศกษาคนควา เพอนาไปใชแกปญหาในสถานการณตางๆ อยางเหมาะสม พระธรรมปฎก (2540: 30) ไดใหความหมายของเอกสารทเกยวของกบการสอนแบบบรณาการไววา การทาใหหนวยยอยทงหลายทสมพนธองอาศยซงกนและกน เขามารวมทาหนาทประสาน กลมกลนเปนองครวมหนงเดยว ทมความหมายครบถวน สมบรณในตวเอง อรทย มลคา และคนอน (2542: 21) ไดใหความหมายของบรณาการวา บรณาการ หมายถงการนาศาสตรสาขาวชาตางๆ ทมความสมพนธเกยวของผสมผสานเขาดวยกน เพอประโยชนในการจดการเรยนการสอน หลกสตรทพฒนาหรอดาเนนการดวยวธบรณาการแลว เรยกวา หลกสตรแบบบรณาการ (Integrated Curriculum) คอ หลกสตรทนาเอาเนอหาวชาตางๆ มาหลอมรวมเขาดวยกน ทาใหเอกลกษณของแตละวชาหมดไป เกดเปนเอกลกษณใหมของหลกสตรโดยรวม เชนเดยวกบการเรยนการสอนแบบบรณาการ คอ เนนทองครวมของเนอหามากกวาองคความรของแตละรายวชา และเนนทการเรยนรของนกเรยนเปนสาคญยงกวาการบอกเนอหาของผสอน

39

จากความหมายทงหมดสามารถสรปไดวา บรณาการ (Integration) หมายถง กระบวนการทนาสวนตางๆ รวมเขาเปนสงเดยวกนอยางสมดล โดยทาใหหนวยยอยตางๆ มความสมพนธเชอมโยงกนอยางครบถวนสมบรณ เพอใชในการแกไขปญหาในสถานการณตางๆ อยางเหมาะสม สวนความหมายของบรณาการในการเรยนการสอนนน หมายถง การนาโครงสราง เนอหาความร และกจกรรมการเรยนการสอนทมความสมพนธเกยวของกนหรอทมความแตกตางกนของแตละวชามาหลอมรวมเขาดวยกน โดยมแกนหลกในการเชอมโยงเปนแกนเดยวกน เพอประโยชนในการเรยนการสอนและการเรยนรของนกเรยน 3.3 ความสาคญของการจดการเรยนรแบบบรณการ การจดประสบการณเรยนรแบบบรณาการ จะชวยใหนกเรยนเกดการเรยนรทสมบรณทงในดานพทธพสย จตพสย และทกษะพสย ซงสอดคลองตามหลกการในแนวการจดการศกษาของพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 มาตรา 23 ทเนนการบรณาการความร คณธรรม และกระบวนการเรยนรตามความเหมาะสม ซงวฒนาพร ระงบทกข (2542: 50) ไดกลาวถงความสาคญของการสอนแบบบรณาการวา 1. เปนการเรยนรอยางมความหมาย นกเรยนสามารถจาความรไดนาน (Retention) ซงจะเรมดวยการทบทวนความรเดมและประสบการณเดมของนกเรยน 2. นกเรยนมสวนรวมในการคด (Participate) ทงทางดานรางกาย จตใจสตปญญา และสงคมเปนการพฒนาทกดาน 3. นกเรยนมสวนรวมในการทากจกรรมตามประสบการณชวตของตนและเปนประสบการณในชวตจรงของนกเรยน 4. นกเรยนไดฝกทกษะตางๆ ซาหลายครงโดยไมเบอหนาย 5. นกเรยนไดพฒนาความคดระดบสง คดไตรตรอง คดอยางมวจารณญาณ คดแกปญหา คดรเรมสรางสรรค 6. นกเรยนไดฝกทกษะการทางานกลม ตงแตสองคนขนไป จนถงเพอนทงชนเรยน ตามทกาหนดในกจกรรม เพอพฒนาทกษะมนษยสมพนธ 7. นกเรยนจะไดสรางจนตนาการตามเรองทกาหนดเปนการเรยนรดานธรรมชาต เศรษฐกจ วฒนธรรม การเมอง วถชวต ผสมผสานกนไป อนเปนสภาพจรงของชวต 8. นกเรยนไดเรยนรจากสงใกลตวสส งไกลตว เชน เรยนเกยวกบตวเรา วด บาน ครอบครว ชมชน ประเทศไทย ประเทศเพอนบานและโลก ตามระดบความซบซอนของเนอหา และสตปญญาของนกเรยน 9. นกเรยนไดเรยนรอยางมความสข สนกสนาน เหนคณคาของงานททา และงานทไปนาเสนอตอเพอน ตอชมชน ทาใหเกดความตระหนก เหนความสาคญของการเรยนรดวยตนเอง

40

ทาลาไบ อยซ ลคาน (พษณ เดชใด. 2540 : 20; อางองจากทาลาไบ อยซ ลคาน) ไดใหความสาคญของการสอนสงคมศกษาโดยใชวธการสอนแบบบรณาการในดานตางๆ ดงน 1. ดานจตวทยา ธรรมชาตของเดกนนจะไมสงเกตโลกตามสายตาของนกวชาการศาสตรตางๆ ทเกดขนเปนผลของวฒนธรรมทมภาษา และระบบความคดเฉพาะซงเปนสงทตกรอบความคดของนกเรยน ในขณะทเดกมองโลกเปนหนวยเดยวและมกตงคาถามทคาบเกยวทกรายวชา การสอนแบบบรณาการจงเปนการพยายามสอนตามธรรมชาต การเรยนรของเดกโดยครจดหาประสบการณและชวยชแนะกระบวนการสบเสาะหาความรของเดก 2. ดานปรชญา การศกษาจะตองเปนประโยชนตอนกเรยนและสงคม นกเรยนตองแนใจวาสงทถกบงคบใหเรยน จะเปนประโยชนแกเขาทางใดทางหนง การสอนแบบบรณาการ การมงทจะใหนกเรยน เรยนรเพอจะนาไปใชใหเกดประโยชนในการพฒนาตนเองและสงคมมากกวาการสอนแบบแยกเปนรายวชา 3. เหตผลดานธรรมชาตของวชาความร การมงเนนสาขาวชาตามแบบเกามกนาไปสการมองขามความกาวหนาของวชาความรในปจจบน การเชอมโยงขอบขายของแตละสาขาวชาเขาหากนทาใหเกดวชาใหมๆ ขนมากมาย เชน มานษยวทยา สงคม ประวตศาสตร เศรษฐกจ นอกจากนวชาใหมๆ เปนตนวา ประชากรศกษา สงแวดลอมศกษา ยงเปนวชาทรวมเนอหาจากหลายสาขาวชา ผรทางวทยาศาสตรธรรมชาตและสงคมศาสตร คนพบวาจาเปนตองผสมผสานความรและวธการของทงสองฝายเขาดวยกนในการพฒนาวชาความรในแตละสาขา สรปการการจดการเรยนรแบบบรณาการ เปนการจดการเรยนการสอนทสมดลกบการใชชวตของนกเรยนเปนอยางยง เปนการเรยนการสอนทเหมาะสมกบสภาพแวดลอมในปจจบนทเตมไปดวยเทคโนโลยตางๆ ทจาเปนหรอไมจาเปนตอการดารงชวตของมนษยเปนวธการทจะหลกเลยงจากการไดขอมลทแยกสวนทงยงฝกใหนกเรยนรจกใชเหตผล ลารดซาเอล (Lardizabal. 1970: 142) ไดกลาวถงจดมงหมายของการจดการเรยนรแบบบรณาการไวดงน 1. เพอพฒนาและสงเสรมใหเดกไดรสกปลอดภย มความพงพอใจ มความรสกเปนสวนหนงของหมคณะและยอมรบผอน 2. สงเสรมการเรยนรทจะทางานรวมกนระหวางครกบนกเรยน 3. ชวยพฒนาคานยม บรรยากาศในชนเรยนจะสงเสรมใหนกเรยนไดพฒนาจรยธรรม มาตรฐานการทางาน มาตรฐานของกลม ความซาบซงในการทางาน และความซอสตย 4. ชวยพฒนาวนยในตนเอง โดยสงเสรมความสามารถในการทางานและการควบคมอารมณของนกเรยน 5. สงเสรมความคดสรางสรรค พฒนาการแสดงออกทางดานศลปะ ดนตรการละคร ฯลฯ เชนเดยวกนกบทางดานสงคม วทยาศาสตรและวรรณคด

41

ดงนนจงกลาวสรปไดวา การจดการเรยนรแบบบรณาการเปนการสอนทเนนนกเรยนเปนสาคญสอดคลอง ตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 ซงเปนการสอน โดยนาเนอหาตางๆ มาผสมผสานเชอมโยงเขาดวยกน ตามแนวทางดาเนนการของกลมสาระสงคมศกษาศาสนาและวฒนธรรมททาใหนกเรยนสวนมากคดไดอยางกวางไกล และสามารถแกปญหาตางๆ ได

3.4 ลกษณะการจดการเรยนรแบบบรณาการ ผทเกยวของกบวงการศกษา ไดแบงลกษณะของการจดการเรยนรแบบบรณาการไวหลายลกษณะ ดงน ลารดซาเบล (Lardizabal. 1970: 142 – 143) ไดกลาวถงการสอนแบบบรณาการ ตองยดหลกสาคญทวา แกนกลางของประสบการณอยทความตองการของนกเรยน และประสบการณในการจดการเรยนร จดเปนหนวยการเรยน (Unit) หนวยการเรยน อาจแยกเปนประเภทใหญๆ ได 3 ประเภท 1. เนอหาวชา (Subject – Matter Unit) เปนการเนนเนอหาจากในตารา หรอหวขอเรองตางๆหลกการหรอสงแวดลอม เชน เรองนา อากาศ เปนตน 2. หนวยความสนใจ (Center of Interest Unit) จดเปนหนวยขน โดยมพนฐานทความตองการหรอจดประสงคเดนๆ ของนกเรยน 3. หนวยสรางเสรมประสบการณ (Integrative Experience Unit) เปนการรวบรวมประสบการณมจดเนนอยทผลการเรยนร และสามารถนาไปสการปรบพฤตกรรม การปรบตวของนกเรยน UNESCO – UNEP (1994 : 51) ไดกาหนดลกษณะของการบรณาการไว 2 แบบดวยกน คอ 1. แบบสหวทยาการ (Interdisciplinary) ไดแก การสรางเรอง (Theme) ขนมา แลวนาความรจากวชาตางๆ มาโยงสมพนธกบหวเรองนน ซงบางครงกอาจจะเรยกวธบรณาการแบบนไดวา สหวทยาการแบบหวขอ (Themetic Interdisciplinary Studies) หรอ การบรณาการทเนนการนาไปใชเปนหลก(Application – First Approach) 2. แบบพหวทยาการ (Multidisciplinary) ไดแก การนาเรองทตองการจะจดใหเกดบรณาการไปสอดแทรก (Infusion) ไวในวชาตางๆ ซงบางครงเรากอาจจะเรยกวธบรณาการแบบนไดวา การบรณาการทเนนเนอหารายวชาเปนหลก (Discipline – First Approach) เสรมศร ไชยศร (2526: 55) แบงลกษณะของการบรณาการในการจดการศกษาเปน 2 ประการคอ 1. บรณาการเชงเนอหา คอ การผสมผสานเนอหาวชาของการหลอมรวมแบบแกน หรอเปนแบบสหวทยาการ จะเปนหนวยกไดหรอเปนแบบโปรแกรมกได นอกจากนอาจจะเปนการผสมผสานของเนอหาวชาในแงของทฤษฎกบการปฏบต หรอเนอหาวชาทสอนกบชวตจรง 2. บรณาการเชงวธการ คอ การผสมผสานวธการเรยนการสอนแบบตางๆ โดยใชสอประสมและใชวธการประสมใหมากทสด

42

สานกงานโครงการพฒนาทรพยากรมนษย (2540: 7) ไดแบงลกษณะของการสอนแบบบรณาการม 2 แบบ คอ การบรณาการภายในวชา และการบรณาการระหวางวชา การบรณาการภายในวชา มจดเนนอยภายในวชาเดยวกน สวนการบรณาการระหวางวชา เปนการเชอมโยงหรอรวมศาสตรตงแต 2 สาขาขนไปภายใตหวเรอง (Theme) เดยวกน เปนการเรยนรโดยใชความรความเขาใจ และ ทกษะในศาสตรหรอความรในวชาตางๆ มากกวา 1 วชาขนไป เพอการแกปญหา หรอแสวงหาความรความเขาใจ ในเรองใดเรองหนงการเชอมโยงความรและทกษะระหวางวชาตางๆ จะชวยใหนกเรยนเกดการเรยนรทลกซง ไมใชเพยงผวเผนและมลกษณะใกลเคยงกบชวตจรงมากขนการสอนแบบบรณาการทงสองแบบมหลกการเชนเดยวกน กลาวคอมการกาหนดหวเรองทเชอมโยงความคดรวบยอด มการวางแผนการจดกจกรรมและ โครงการตางๆ ทนกเรยนจะตองศกษา ลงมอปฏบต และไดนาไปจดเปนรปแบบการสอนบรณาการ 4 แบบ คอ 1. การสอนบรณาการแบบสอดแทรก (Infusion Instruction)การสอนรปแบบน อาจารยผสอนในวชาหนงสอดแทรกเนอหาของวชาอนๆ เขาไปในการสอนของตน เปนการวางแผนการสอนและสอนโดยอาจารยผสอนเพยงคนเดยว 2. การสอนบรณาการแบบขนาน (Parallel Instruction)การสอนแบบรปแบบน อาจารยตงแต 2 คนขนไปสอนตางวชากน ตางคนตางสอน แตตองวางแผนการสอนรวมกน โดยมงสอนหวเรอง ความคดรวบยอด ปญหาเดยวกน (Theme concept problem)ระบสงทมรวมกนและตดสนใจรวมกนวาจะสอนหวเรอง ความคดรวบยอด ปญหานนๆ อยางไรในวชาของแตละคน งานหรอการบานทมอบหมายใหนกเรยนทาจะแตกตางกนไปในแตละวชาแตทงหมดจะตองมหวเรองความคดรวบยอด ปญหารวมกน 3. การสอนบรณาการแบบสหวทยาการ (Multidisciplinary Instruction)การสอนตามรปแบบนคลายๆ กบการสอนบรณาการแบบขนาน (Parallel Instruction) กลาวคออาจารยตงแต 2 คนขนไปสอนตางวชากน มงสอนหวเรอง ความคดรวบยอด ปญหาเดยวกน ตางคนตางแยกกนสอนเปนสวนใหญ แตมการมอบหมายงาน หรอโครงการ (Project) รวมกน ซงจะชวยเชอมโยงสาขาวชาตางๆ เขาดวยกน ครทกคนจะตองวางแผนรวมกน เพอทจะระบวาจะสอนหวเรอง ความคดรวบยอดปญหานนๆ ในแตละวชาอยางไร และวางแผนโครงการรวมกน (หรอกาหนดงานทจะมอบใหนกเรยนทารวมกน)และกาหนดวาจะแบงโครงการนนออกเปนโครงการยอยๆ ใหนกเรยนปฏบตในแตละรายวชาอยางไร 4. การสอนบรณาการแบบขามวชาหรอเปนคณะ (Transdiciplinary Instruction)การสอนตามรปแบบน อาจารยทสอนรายวชาตางๆ จะรวมกนสอนเปนคณะหรอเปนทม รวมกนวางแผน ปรกษาหารอและกาหนดหวเรอง ความคดรวบยอด ปญหารวมกน แลวรวมกนดาเนน การสอน เบล (อรทย มลคา และ คนอนๆ 2542: 33; อางองจาก Bell. 1988. Storyline Method.) ไดสรางและพฒนาการสอนแบบบรณาการทเรยกวา สตอรไลน เมททอต (Storyline Method) ขน โดยเปนวธการจดการเรยนการสอนทนาแนวคดของการบรณาการ การเรยนรแบบม

43

สวนรวม และ การเรยนการสอนทเนนนกเรยนเปนศนยกลาง การเรยนรจากสงทใกลตวนกเรยน เชอมโยงออกไปสชวตจรง การคนควาหาความรและการสรางองคความรดวยตนเองมาใชในกจกรรมการเรยนการสอน โดยสามารถยดหยนเวลาและกจกรรรมการเรยนการสอนไดตามความเหมาะสม ซงจะทาใหการเรยนการสอนเปนธรรมชาต สอดคลองกบความตองการ ความสนใจของนกเรยน และสนกสนานทาใหนกเรยนเหนคณคาของการเรยนร ผลงานทเรยนรมสวนรวมสรางสรรคขนในกจกรรมการเรยนการสอนจะชวยใหเขาใจเจตคต และทกษะทเกยวของกบเนอหาไปพรอมๆ กน เนนใหนกเรยนเปนผสราง (construct) ความรดวยตนเอง โดยมสวนรวมในการทากจกรรมอยางกระฉบกระเฉงเกดการเรยนรอยางมความหมาย สามารถพฒนานกเรยนทงดานสตปญญา (head)ดานอารมณ เจตคต (heart) และดานทกษะ (hand) เปนวธทใหอานาจแกนกเรยน (learner empowerment)กลาวคอ ใหโอกาสนกเรยนสราง หรอ ปรบแตงโครงสรางความรดวยตนเองอยางเปนอสระ และไดแสดงกระบวนการในการไดมาซงความรทสรางขน จากรายละเอยดทงหมด สรปไดวา ลกษณะการสอนแบบบรณาการเปนลกษณะของการเรยนรทใชวธการเรยนการสอนและสอทมากกวาแนวทางเดยว หรอ ความรมากกวาเนอหาวชาเดยวมาแกไขปญหา หรอในการทากจกรรมการเรยนการสอนของอาจารยผสอนและนกเรยน โดยเนนการจดกจกรรมการเรยนการสอนใหนกเรยนเปนผแสวงหาความรทจะนามาแกไขปญหาทสอดคลองกบการใชชวตจรง หรอ การจดการเรยนการสอนทนาเอาเรองราวตางๆ ทมความเกยวของกบการดาเนนชวตมาสอดแทรกไวในเนอหาวชา ยดถอสภาพของการนาไปใชงานจรงเปนหลกเพอใหเกดประโยชนสงสดกบทกฝาย สาหรบการวจยครงน ผวจยไดยดลกษณะการบรณาการเชงวธการ คอ การผสมผสานวธการเรยนการสอน สอการสอน และการจดกจกรรมการเรยนทหลากหลาย เพอใหนกเรยนเปนผแสวงหาความรทจะนามาแกไขปญหาทสอดคลองกบการใช ชวตจรง 3.5 ระดบชนของการบรณาการ สมพงษ พละสรย (2521: 20 – 21) ไดแบงระดบชนของการบรณาการไว 5 ระดบ คอ 1. ระดบวชา คอ การเอาเรองราวหรอความรตางๆ มารวมกนทาใหเกดความสมบรณเปนรายวชา 2. ระดบกลมประสบการณ ดงเชน ปรากฏในหลกสตรประถมศกษา โดยนาเอามวลประสบการณมาบรณาการเขาเปน 4 กลม โดยใชนกเรยนเปนศนยกลางแตละกลมกมงหวงสรางคณลกษณะตางๆ แกนกเรยน 3. ระดบแผนการสอน และสอการเรยน กลาวคอ แตละแผนแตละบทประกอบดวยจดประสงคความคดรวบยอด และเนอหาจากกลมตางๆ วธการเขยนกยดเอาเดก หรอตวนกเรยนเปนศนยกลาง แลวจดลาดบของกจกรรมตางๆ ใหเดกทา เพอใหเกดความร และการเปลยนแปลงพฤตกรรมเปนเรองๆ

44

4. ระดบการสอน คอ การจดกจกรรมการเรยนการสอนตางๆ คลายคลงกบชวตจรง กลาวคอประกอบดวยกจกรรมททาใหร ทาใหจา ทาใหปฏบตได ใหคดเปน ทาใหมนสยด ในสดสวนทเหมาะพอด 5. ระดบการนาไปใช เมอเรยนจบไปแลว เอาประสบการณตางๆ ไปใชในชวตจรง เพอใหชวตบรณาการมความสขสบายตามอตภาพ 3.6 จดมงหมายของการสอนแบบบรณาการ ในการกาหนดจดมงหมายของการสอนแบบบรณาการนน ควรทจะตองคานงถงลกษณะทสาคญ ดงตอไปนคอ ธารง บวศร (2532: 180 – 182) 1. เปนการบรณาการระหวางความรและกระบวนการเรยนร เพราะในปจจบนปรมาณของความรมมากขนเปนทวคณ รวมทงมความสลบซบซอนมากขนเปนลาดบ การเรยนการสอนดวยวธการเดม อาท การบอกเลา การบรรยายและการทองจา อาจจะไมเพยงพอทจะกอใหเกดการเรยนรทมประสทธภาพได นกเรยนควรจะเปนผตรวจสอบความสาเรจของตนเองวาในความรหลากหลายนน อะไรคอสงทตนเองสนใจอยางแทจรง ตนเองจะแสวงหาความรเพอตอบสนองความสนใจเหลานนไดอยางไร เพยงใด และดวยกระบวนการอยางไร 2. เปนการบรณาการระหวางพฒนาการทางความรและการพฒนาการทางจตใจ นนคอ ใหความสาคญแก จตพสย คอ เจตคต คานยม ความสนใจ และสนทรยภาพ แกนกเรยนในการแสวงหาความรดวย ไมใชเนนแตเพยงองคความรหรอพทธพสยแตเพยงอยางเดยว 3. เปนการบรณาการระหวางความร และ การกระทา ความสมพนธของการบรณาการ ระหวางความรและการกระทาในขอนกมนยแหงความสาคญ และความสมพนธเชนเดยวกบทไดกลาวไวในขอทสองเพยงแตเปลยน จตพสย เปน ทกษะพสย เทานน 4. เปนการบรณาการระหวางสงทเรยนในโรงเรยน กบสงทเปนอยในชวตประจาวนของนกเรยน คอการตระหนกถงความสาคญแหงคณภาพชวตของนกเรยนวา เมอใดผานกระบวนการเรยนการสอนตามหลกสตรแลว สงทเรยนทสอนในหองเรยนจะตองมความหมายและมคณคาตอชวตของนกเรยนอยางแทจรง 5. เปนการบรณาการระหวางวชาตางๆ เพอใหนกเรยนเกด ความร เจตคต และการกระทาทเหมาะสมกบความตองการ และความสนใจของนกเรยนอยางแทจรง ตอบสนองตอคณคาในการดารงชวตของนกเรยนแตละคน การบรณาการความรของวชาตางๆ เขาดวยกนเพอตอบสนองความตองการ และเพอการตอบสนองปญหาทนกเรยนสนใจ จงเปนขนตอนสาคญทควรจะกระทาในขนตอนของการบรณาการหลกสตรและการเรยนการสอน

45

ไมวาจะเปนการบรณาการแบบใดกตาม ในการจดการเรยนการสอนแบบบรณาการ จะตองคานงถงหลกการสาคญ 5 ประการ ประกอบดวยเสมอไป ซงไดแก 1. การจดการเรยนการสอนโดยเนนนกเรยนเปนศนยกลาง โดยใหนกเรยนมสวนรวมในกระบวนการเรยนการสอนอยางกระตอรอรน 2. การสงเสรมใหนกเรยนไดรวมทางานกลมดวยตนเอง โดยการสงเสรมใหมกจกรรมกลม ลกษณะหลากหลายในการเรยนการสอน และสงเสรมใหนกเรยนไดมโอกาสลงมอทากจกรรม อยางแทจรงดวยตนเอง 3. จดประสบการณตรงใหนกเรยน โดยใหนกเรยนมโอกาสไดเรยนรจากสงทเปนรปธรรม เขาใจงายตรงกบความเปนจรง สามารถนาไปใชในชวตประจาวนอยางไดผล และสงเสรมใหมโอกาสไดปฏบตจรงจนเกดความสามารถ และทกษะทตดเปนนสย 4. จดบรรยากาศในชนเรยนทสงเสรมใหนกเรยนเกดความรสก กลาคด กลาทา โดยสงเสรมใหนกเรยนมโอกาสทจะแสดงออกซงความรสกนกคดของตนเองตอสาธารณชน หรอเพอนรวมชนเรยน ทงนเพอสรางเสรมความมนใจใหเกดขนในตวนกเรยน 5. เนนการปลกฝงจตสานก คานยม และจรยธรรม ทถกตองดงาม ใหนกเรยนสามารถ จาแนกแยกแยะความถกตองดงามและความเหมาะสมได สามารถขจดความขดแยงไดดวยเหตผล มความกลาหาญทางจรยธรรม และแกไขปญหาดวยปญญาและสามคค นอกจากนอาจารยควรคานงถงความสามารถทางสตปญญาทแตกตางกนของนกเรยนประกอบดวย ลารดซาเบล (Lardizabal. 1970: 142) ไดกลาวถง จดมงหมายในการสอนแบบบรณาการไว ดงน 1. เพอพฒนาและสงเสรมใหนกเรยนรสกปลอดภย มความพงพอใจ มความรสกเปนสวนหนงของหมคณะและยอมรบผอน 2. สงเสรมการเรยนร ทจะทางานรวมกน ระหวางอาจารยผสอนกบนกเรยน 3. ชวยพฒนาคานยม บรรยากาศในชนเรยนจะสงเสรมใหนกเรยนไดพฒนา จรยธรรมมาตรฐานทางการทางาน มาตรฐานของกลม ความซาบซงในการทางาน และความซอสตย 4. ชวยพฒนาวนยในตนเอง โดยสงเสรมความสามารถในการทางานและควบคมอารมณของนกเรยน 5. สงเสรมความคดสรางสรรค พฒนาการแสดงออกทางศลปะ ดนตร การละคร เปนตน 6. เพอนกเรยนมโอกาสรวมกจกรรมในสงคมเตมใจจะทางานรวมกบกลมและเปนสมาชกทดของกลม 7. ชวยวดผลการเรยนร โดยการแนะนาวธตรวจสอบความกาวหนา ในการเรยนร แกนกเรยนทงรายบคคลและกลม

46

จากจดมงหมายของการสอนแบบบรณาการทงหมดทกลาวมา สรปไดวา ในการจดการเรยนการสอนแบบบรณาการนน มจดมงหมายใหนกเรยนเปนองคประกอบทสาคญในการจดการเรยนการสอน ซงสอดคลองกบแนวดาเนนการของหลกสตร ทไดเนนการจดกจกรรมการเรยนการสอน ทใหนกเรยนเปนศนยกลางในการเรยนร แตอยในกรอบทสมพนธกบความเปนจรงในการดาเนนชวต ทจะตองมปฏสมพนธทดตอบคคลและสงแวดลอมดานอนๆ อกดวย 3.7 ขนตอนในการจดกจกรรมการเรยนการสอนเพอใหนกเรยนเกดบรณาการ ขนตอนในจดการเรยนการสอน เพอใหนกเรยนเกดบรณาการ เปนขนตอนทสาคญในการจดการเรยนรแบบบรณาการใหบรรลผลสาเรจ ซงในการจดการเรยนรแบบบรณาการ ไดใชตามแนวพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2542 ไดกาหนดขนตอน ในการจดการเรยนรแบบบรณาการไว มขนตอนดงตอไปน 1. ขนนาเขาสบทเรยน หมายถง ผสอนเราความสนใจหรอชประเดนใหสามเณรเหนสภาพปญหาทเกดขนในอดตและปจจบนเปนการสรางบทเรยน โดยสามเณรแลกเปลยนความคดเหนและตกลงเลอกปญหาทสนใจศกษา โดยใชสถานการณตางๆ มานาเสนอดวยสอประเภทตางๆ ไดแก รปภาพ แผนท แผนภม การเลาเรอง การตงคาถามจงใจสามเณร 2. ขนปฏบตการ หมายถง สามเณรแตละรปศกษาเนอหาทตนสนใจและอภปรายในกลมเพอเลอกปญหาทกลมสนใจ 1 ปญหามาวางแผนพจารณาแนวทางกาหนดจดมงหมายในการแกปญหาจดลาดบกอน – หลง ในการศกษา มการปฏบตกจกรรมภายในกลม ดงนคอ 2.1. สามเณรศกษาเนอหาดวยตนเองอยางรอบคอบ 2.2. สามเณรอภปรายแลกเปลยนความรและระบเหต ผล เพอเลอกปญหาทสนใจมา 1 ปญหา 2.3. แตละกลมกาหนดความรบผดชอบในการศกษาตดตามการเรยนและเชอมโยงกบวชาในกลมสงคมศกษาทเหมาะสมในสภาพปจจบน ตามความสนใจของกลม 2.4. สามเณรรวมกนสรปแนวคดของกลมโดยบนทกผลงานทจะนาเสนอผสอนและสามเณร เพอเปนขอมลยอนกลบในลกษณะทเสรมแรง นาเสนอเปนผลงานกลม ไดแก การรวมกนจดกจกรรมในชนเรยน การเลนละคร การโตวาท จดนทรรศการ การทาโครงงาน 3. ขนกจกรรมสรป หมายถง เปนขนตอนทสามเณรและผสอนเชอมโยงกจกรรมจากการทางานของแตละกลมใหผสมผสานทกดานเขาดวยกนและสอดคลองกบชวตประจาวน เมอตวแทนนาเสนอสงทกลมสนใจแลว สามเณรและผสอนรวมกนอภปรายเพอแกปญหาและตดสนใจสรปทางเลอกพรอมทงเหตผลในการถายทอดสถานการณไปสชวตจรง

47

4. ขนประเมนผล หมายถง เปนขนตอนการประเมนผลทเปนกระบวนการตอเนองทกระยะของการเรยนการสอนประเมนดานความร โดยการสงเกตจากการทดสอบยอย การตอบคาถาม การทาแบบฝกหด การอภปราย การทารายงาน ประเมนความสามารถในการทางานรวมกน ภายในกลมอยางมคณธรรม และประเมนการทางานของตนเอง ลารดซาเบล (Lardizabal.1970: 148) ไดเสนอขนตอนในการจดการเรยนรแบบบรณาการ ดงน 1. ขนนา (initiating the Unit) เปนขนทผสอนเราความสนใจ หรอ นาทางใหนกเรยนตระหนกถงปญหาทนกเรยนประสบอย ผสอนอาจมวธเรมไดหลายวธ เชน การจดสภาพหองเรยนใหเราความสนใจใครร ใชโอกาสพเศษ และเหตการณสาคญๆ เปนการเรมหนวยการศกษานอกสถานทการเยยมเยยนสถานศกษา ปญหาตางๆ ในครอบครว หรอโรงเรยนอาจนามาใชในการเรมตนหนวย การใชสอตางๆ ภาพยนตร สไลด เทปบนทกเสยง เทปโทรทศน การเลาเรอง บทความ บทประพนธ นามาใชเรมตนหนวยได หนวยการเรยนอาจเรมมาจากขอเสนอแนะ ในบางดานของโรงเรยน หรอทองถน ปญหาดงกลาวนาไปสการกระทา อาจารยผสอนอาจตงคาถามวา เราจะแกปญหานอยางไร จะตองใชอปกรณอะไรบาง และอะไรเปนปญหายอยทเราตองแกไขกอนปญหาใหญ 2. ขนปฏบตการ (Point of Experience) เปนขนทนกเรยนวางแผน พจารณาตงจดมงหมายในการแกปญหา และตกลงใจเลอกดาเนนการหรอเกบรวบรวมขอมล ผสอนชวยใหคาแนะนา เกยวกบการทากจกรรม มการแบงกลมและหนาท ในขนนตองอาศยทกษะความสามารถของผสอนทจะแนะนากจกรรม ซงจะชวยใหนกเรยนไดพฒนาความสามารถของตนตามความถนดมากทสด กจกรรมตางๆ ไดแกการคนควา การเกบรวบรวมขอมล การอาน การรวบรวมวสดอปกรณ การทศนศกษา การเขยน การแปรความดวยภาพ สถต การสมภาษณ เปนตน 3. ขนกจกรรมสรป (Culminating Activities) ในขนนผสอนเนนทการบรณาการ(Integration) ของหนวย นกเรยนสรปกจกรรม โดยมผสอนเปนผใหคาปรกษา แนะนาในขณะททากจกรรมแบบหนวย นกเรยนตางแบงงานกนทาคนละดาน ดงนน การผสมผสานงานทกดานเขาดวยกนเปนสงสาคญยง นกเรยนควรไดรบคาแนะนาใหสงเกตคนหาวากจกรรมของตนสามารถตอบปญหาในกลมใหญไดอยางไร และในการเสนอผลงานของตนใหเพอนๆ ทไมไดทากจกรรมสวนนนไดเขาใจลกซงจะใชในการสอความหมายอยางไรจงจะมประสทธภาพ วธการทกลมแลกเปลยน หรอรายงานการคนควาของตนเปนโอกาสของการเรยนรทมคณคา ฝกการแสดงในทางสรางสรรค (Creative Expression) การทนกเรยนโยงความสมพนธของกจกรรมยอยเขาดวยกนเปนงานของกลมใหญ ทาใหนกเรยนไดรบความรดานเนอหา ฝกทกษะ ความสามารถ และพฒนาเจตคตในการเสนอผลงาน นกเรยนกระทาไดหลายวธ เชน จดนทรรศการภาพ การสาธต การทดลอง การแสดงละคร การรายงาน เปนตน อยางไรกตาม ผลงานเหลานจะตองมการอภปรายกลมตดตามมา 4. ขนการประเมนผล (Evaluation) การประเมนผลถอเปนกระบวนการตอเนองในทกระยะ ของการเรยนการสอน ไมไดหมายถง การวดผลสดทายเทานน การประเมนผลอาจแบงออกเปน วดความรความเขาใจดานวชาการ ประเมนความสามารถในการทางานรวมกนภายในกลม

48

และความสามารถระหวางกลม นกเรยนจะตองไดรบการกระตนใหตระหนกวา การประเมนผลของกลมเปนสงทมคณคายงกวาผสอนเปนผประเมน เพราะในขณะทนกเรยนตองประเมนผลการทางานของตนเองนน จะชวยใหนกเรยนไดตระหนกถงจดมงหมายทไดกาหนดไว ซงจะเปนการตรวจสอบ และเปนแนวทางสาหรบปรบปรงการดาเนนกจกรรมของตนและกลมได สมตร คณากร (2521: 118 – 120) ไดเสนอการดาเนนกจกรรมการเรยนการสอนแบบบรณาการเพอใหนกเรยนไดสะสมประสบการณ และ นาไปใชใหเกดประโยชนตอชวตและสงคม ควรปฏบตตามหลกการ ดงตอไปน 1. จดกจกรรมทเราความสนใจของนกเรยน มกจะเรยกกจกรรมนวา กจกรรมขนนา อาจารยผสอนอาจจดโดยวธการดงนคอ 1.1 นาสนทนาเกยวกบปญหา หรอขอสงสยตางๆ ทนกเรยนมเปนการโยงใหเรองทจะสอนมความหมายตอนกเรยนมากขน 1.2 ใชขาว หรอเหตการณประจาวน ทมเนอหาเกยวพนกบเรองทจะเรยน โดยตดขาวและภาพจากหนงสอพมพ เปดแถบบนทกเสยงทอดรายการขาวจากวทย แลวใหนกเรยนแสดงความคดเหน หรอวพากษวจารณขาวนน การใหขาวเราความสนใจน นาไปสการฝกทกษะทางสงคมศกษาได 1.3 ใชภาพ แผนภาพ หรอการจดแสดงภาพบนปายนเทศนใหนกเรยนด แลวอธบายประกอบภาพนน เชน ภาพทเกยวกบการทามาหากน งานอาชพตางๆ ภาพโบราณสถาน สถานทสาคญ บคคลสาคญแผนผงการจดบานใหนาอย ภาพเปรยบเทยบคนทตดยาเสพยตด กบภาพผทมพลานามยสมบรณ 1.4 ใหนกเรยนเลาประสบการณของตน เกยวกบเรองตางๆ ทอาจารยผสอนกาหนดใหแลวมการอภปรายซกถาม 1.5 มการแสดงบทบาทสมมต เพอใหทายขอความ หรอเรองราวทจะเรยนตอไป 1.6 จดนทรรศการ ดวยภาพเอกสาร หนงสออานประกอบ วสดจาลองของจรง เพอนาเขาสเรองทจะเรยนตอไป 2. จดกจกรรมทเนนการคด เสาะแสวงหาคาตอบดวยการคนควาทดลอง มากกวาการสอนใหทองจาและทากจกรรมถาม – ตอบแตเพยงอยางเดยว เนอหา และความคดรวบยอด ทจดไวในหนวยงานตางๆอาจารยผสอนสามารถนามาตงเปนปญหา จดประเดนปญหาเพอนาไปสการเรยนแบบสบสอบไดเปนอยางดปญหาทอาจารยผสอนตงขน ยอมเกยวพนกบชวตของนกเรยน และสงแวดลอมทนกเรยนไดพบอยทกเมอเชอวน อาจารยผสอนสนบสนนใหนกเรยนไดนาประสบการณของชวตมาแลกเปลยนกน นกเรยนได คด พดฟง เขยน อาน เปนการแสดงออก นกเรยนไดคนควาทดลองจากอปกรณทอาจารยผสอนจดตงไว และไดมสวนรวมในการทากจกรรมขนตอนตางๆ เชน ไดอภปราย ถกเถยง ปญหา ไดรวมกนทางาน อานและเขยนรายงาน ไดรวมกน จดนทรรศการ ทาแผนภม สมดภาพ เหลาน ลวนเปนกจกรรมทเชอมโยงไปสประสบการณชวตทงสน

49

3. จดกจกรรมโดยใชสอการสอนเขาชวย แทนทจะใชหนงสอแบบเรยน แตเพยงเลมเดยวบอยครงทเดยวทอปกรณการสอน มสวนชวยใหเกดกจกรรมทนาสนใจขน อาจารยผสอนอาจใชขาวหรอภาพจากหนงสอพมพรายวน และรายสปดาห มาเปนเครองเราความสนใจ และนาเขาสการตงปญหาตางๆ ของบทเรยนได การใชของจรง วสดจาลอง และเครองมอตางๆ ประกอบจะทาใหสามารถจดกจกรรมไดหลายประเภท ชวยใหนกเรยนไดฝกฝน ทดลองทาดวยตนเอง การใชแผนท แผนภาพ แผนภม กราฟ และสถตตางๆ ชวยฝกทกษะทางสงคมเปนอยางด ภาพยนตร สไลด ชวยสรางแนวคดทสาคญ และชวยใหนกเรยนไดเรยนรเรองราวของชวตและสงแวดลอมไดดยงขน หนงสออานประกอบ และเอกสารเสรมประสบการณจะชวยขยายขอบเขตของความสนใจของนกเรยนไดเพมขน ดงนน การจดกจกรรมของอาจารยผสอนจงควรคานงถงการใชสอการสอนใหมาก ขออยาเปนอาจารยผสอนทสอนดวยมอเปลา อยางนอยใชเพลงหรอนทานประกอบกจะชวยใหนกเรยน เรยนดวยสนกและมความหมาย 4. จดกจกรรมทเลยนแบบสถานการณในชวตจรง หรอจดการแสดงบทบาทสมมตได เชน เรองเกยวกบสขภาพอนามย อาชพตางๆ ในชมชนประเทศเพอนบาน ผมประโยชนตอชมชน โรงเรยนของเราบานเมอง ทเราอย ภาคตางๆ ในประเทศไทย เปนตน การจดกจกรรมการเรยนการสอน อาจทาในแบบของการแสดง การแสดงบทบาทสมมต และการจดเกมสถานการณจาลอง ซงจะชวยใหนกเรยนไดรบการยวยใหเรยนอยางเตมท สรางความเขาใจในสงทเกดขนในชวตจรง นกเรยนไดเรยนรการทางานรวมกนและเรยนไดอยางสนกสนาน 5. จดกจกรรมทมการวดผลทกขนตอน และนกเรยนไดมโอกาสประเมนผลตนเอง การสอนทเนนเนอหา มกจะมการวดผลในตอนทาย เพอวดดวานกเรยนสามารถจดจาเนอหาทงหมดไดเพยงใด แตการจดกจกรรมทไดผลจะไมรอจบบทเรยน หากการวดผลทกขนตอนทจดกจกรรมหลก เชน ถาจดกจกรรมการอาน จะตองมการจบใจความ จดกจกรรมคนควา กตองมการรายงาน มการจบสลากปญหา มการทบทวนทกษะตางๆ ใชแบบฝกหด และแบบสอบถาม มการแบงกลมทากจกรรม และการวดผลซงกนและกนเปนตน การวดผลจะไมวดแตความรความเขาใจเทานน หากวดรวมไปถงความสามารถทจะปฏบตได และเจตคตของนกเรยนอกดวย อจฉรา ชวพนธ (2538: 27 – 31) ไดเสนอแนวทางในการจดการเรยนการสอนแบบบรณาการไวดงตอไปน 1. วเคราะหเนอหา ในการสอนแตละครงอาจารยผสอนจะตองวเคราะหเนอหาใหถองแท เพอหาแนวทางในการจดเตรยมสอ กจกรรมใหเหมาะสม ตลอดจนนกดวา เนอหาใดสามารถทจะบรณาการกบกลมประสบการณใดไดบาง และจะใชวธการใด 2. เลอกลลาใหเหมาะสม การเลอกหาวธการ ในการจดกจกรรมการเรยนการสอนแบบบรณาการไดอยางเหมาะสม จะชวยใหการจดการเรยนการสอนดาเนนไปอยางราบรน และประสมประสานกนระหวางกลมประสบการณตางๆ ดงนน อาจารยผสอนควรพจารณาใหไดวา เนอหาใดควรใชกจกรรมใด

50

3. จดใหกลมกลน หลงจากทอาจารยผสอนสามารถเลอกหากจกรรม และวธในการจดการเรยนการสอนทมบรณาการไดแลว อาจารยผสอนควรคานงถงความกลมกลนของเนอหา และ กจกรรม วามความสอดคลองเหมาะสมเพยงใด ใชเวลามากนอยแคไหน เหมาะกบกาลเทศะหรอไม 4. สรางความนยมชนชมในกจกรรม การเรยนการสอนจะบรรลเปาหมายทต งไว ขนอยกบองคประกอบอยางหนงคอ ความประทบใจ และเจตคตของนกเรยน ดงนน การทอาจารยผสอนจะสามารถจดกจกรรมใหสรางความนยมชนชมแกนกเรยน จงนบวาสาคญยง เพราะชวยใหนกเรยนเกดการเรยนร และความเขาใจถองแท ตลอดจนเหนคณคาของสงทเรยน 5. สามารถจดจาไดอยางด การเรยนการสอนทมกฎเกณฑ ทชวยใหนกเรยนจดจาไดดขน มผลดกบนกเรยนอยางยง ถาอาจารยผสอนไดพยายามใหนกเรยนไดมการจดจาอยางมเหตผล มหลกเกณฑ ไมใชวาจาแบบนกแกว นกขนทอง 6. มทกษะการนาไปใช สดทายในการจดการเรยนการสอนนน นกเรยนจะตองเกดทกษะทสามารถนาความร และความเขาใจ ไปประยกตใชในชวตประจาวนไดอยางเปนประโยชนอกดวย ไมใหเปนไปในลกษณะทวา “ ความรทวมหว เอาตวไมรอด ” 3.8 การจดเนอหาวชาและกจกรรมการจดการเรยนรแบบบรณาการ ลารดซาเบล (Lardizabal. 1970: 142 – 144) กลาววาการจดการเรยนรแบบบรณาการ ตองยดหลกสาคญทความสนใจ และความตองการของนกเรยน ประสบการณในเนอหาการเรยนรควรเปน “หนวย” (Unit) ทมความสมบรณในตวเอง อาจารยผสอนตองใชเทคนคในการผสมผสานเนอหาวชา และกจกรรมการเรยนการสอนตางๆ ใหสมพนธกน ภายในขอบขายของเรองทศกษา ลกษณะทวไปของหนวยงานการเรยนมดงน 1. มงเนนปญหา ปญหานนควรมความสาคญพอทจะศกษา และเกยวของกบเนอหาวชาตางๆหลายแงหลายมม คาตอบของปญหาแสดงใหเหนความสมพนธ ระหวางปจจบนกบอนาคตหรอผลกระทบของปจจยทางภมศาสตรทมตอวฒนธรรมหรอวฒนธรรมทมตอการเมอง 2. เหมาะสมกบระดบนกเรยน อปกรณ หรอสอการเรยนตองไมยากเกนไปกวาทนกเรยนจะเขาใจไดการจดกจกรรมตองคานงถงประสบการณเดมของนกเรยน แลวทาทายความสามารถไมงายจนเกนไป 3. สงเสรมพฒนาการอยางตอเนองในดานของความเจรญงอกงาม และลาดบขนของประสบการณเชน กจกรรมดานการอาน การสงเกต การพด การฟง การวาดและการเขยน กจกรรมทกษะดานตางๆรวมทงกจกรรมทตองใชความสามารถในการคด วเคราะห แกปญหา 4. เปนการวางแผนงานรวมกนระหวางอาจารยผสอนและนกเรยน ใหนกเรยนไดมโอกาสเลอกปญหาวสดอปกรณ วางแผนกจกรรม และประเมนผลใหเปนไปตามความมงหมายทตองการ

51

5. การวางแผนหนวยการเรยนตองระลกอยเสมอวา จะทาอยางไรทจะสงเสรมใหเกดการเรยนรไดอยางมประสทธภาพ นมนวล ทศวฒน (2522: 173) ไดกลาวถงลกษณะของหนวยการเรยนการสอน ดงน 1. หนวยการเรยนการสอน คอ กลมหวขอยอยทมเนอหาสมพนธกน นามาจดลาดบกอนหลงเสยใหม ภายในหวขอใหญทเรยกวา “ หนวย ” และใชเวลาตอเนองกน อาจเปน 2 สปดาห หรอ 3 – 4สปดาห กไดทงน แลวแตเนอหาของบทเรยนนน 2. หนวยแตละหนวยมความสมบรณในตวของมนเอง คอ ประกอบดวยความมงหมาย ปญหากจกรรม การวดผลและประเมนผล เบดเสรจอยในหนวยการเรยนนน 3. หนวยแตละหนวยสามารถสอนใหสมพนธกบวชาอนๆ ทเกยวของได 4. หนวยการเรยนการสอน ใชเทคนควธสอนหลายวธทมความเหมาะสม เพอใหนกเรยนเกด ความรความเขาใจมากทสด 3.9 หลกการจดการเรยนรแบบบรณาการ ลารดซาเบล (Lardizabal. 1970: 148 – 149) ไดสรปหลกการและสงทควรพจารณาในการเรยนการสอนแบบบรณาการวา 1. นกเรยนมความสาคญมากกวาเนอหาวชา เนนการพฒนาบคลกภาพ คานงถงการเรยนร ทงทางดานรางกาย สงคม อารมณ และสตปญญา 2. หนวยการเรยนทตองใชเวลาในการทากจกรรมขามวนจะดกวาหนวยการเรยนสนๆ ทเสรจภายในเวลาเรยน 3. กจกรรมการเรยนการสอน ควรเปนปญหาในชวตจรง คานงถงความตองการ และ ความสนใจของนกเรยนเปนเกณฑ 4. ในการเรยนการสอน ควรใชกระบวนการกลม 5. กจกรรมในการเรยนการสอน ใชกระบวนการประชาธปไตย 6. คานงถงความแตกตางระหวางบคคลของนกเรยน 7. สรางบรรยากาศในชนเรยน ในการทางาน ใหเปนสงทพงพอใจของนกเรยน กาญจนา คณานรกษ (2522: 21) กลาวถง สงทจะตองคานงถงในการจดการเรยนการสอนแบบบรณาการ วา 1. ตองมจดมงหมายทแนนอนอนวา ตองการใหนกเรยนเปลยนแปลงพฤตกรรมอยางไร 2. ในการสอนแตละครง ตองพยายามสอดแทรกคณสมบตทตองการเนนในตวนกเรยน เชน การเสยสละ ความขยน ความซอสตย เปนตน 3. พยายามบรณาการความรใหสอดคลองกบความจรงในชวตประจาวนใหมากทสด 4. จดโอกาสใหนกเรยนไดรจกสงเกต วเคราะห วจารณ และอภปราย ดวยเหตและผล

52

วฒนาพร ระงบทกข (2542: 1) ไดกลาวถงหลกทสาคญ ในการจดการเรยนแบบบรณาการ วา 1. ตองเนนนกเรยนเปนศนยกลาง 2. เนนการปลกฝงคานยม จตสานก และจรยธรรมทถกตอง 3. ใหนกเรยนไดรวมทางานกลม 4. จดประสบการณตรงใหกบนกเรยน 5. จดบรรยากาศทสงเสรมใหนกเรยนกลาคด กลาทา นอกจากทกลาวมาแลว อรทย คามล และคนอนๆ (2542: 16) กลาวถงสงทตองคานงถงในการจดการเรยนการสอนแบบบรณาการ วา 1. หวเรองตองสมพนธกบเรองอนไดอยางกวางขวาง 2. การสรางกจกรรมทกกจกรรม ตองเหมาะสมกบความเปนจรง 3. กจกรรมทกกจกรรมตองตอเนองกน 4. เปดโอกาสใหนกเรยนปรบปรงและพฒนางานตลอดเวลา สาหรบกจกรรมทสามารถนามาใชในการจดกจกรรมการเรยนการสอนบรณาการ ไดแก 1. การรายงาน 2. การอภปราย 3. กรณตวอยาง 4. การแสดงละคร 5. การศกษานอกสถานท 6. การเชญวทยากรมาบรรยาย 7. การสาธตและการทดลอง 8. การสมภาษณบคคล 9. การจดนทรรศการ สรปไดวา ในการเลอกเนอหาวชาทจะนามาทาการสอนแบบบรณาการนน เนอหาวชาทนามาสอนควรจะกาหนดออกมาเปนหนวยทมความสมบรณ ในเรองของความสมพนธ ระหวาง การจดกจกรรมการเรยนการสอนกบการนาไปใชในชวตจรง ความเหมาะสมกบความยากงายของเนอหาภายในหนวย สอและอปกรณการเรยนการสอนทนาไปใช กจกรรมการเรยนการสอนทนามาประกอบและพฒนาการดานตางๆทจะเกดขนกบนกเรยน 3.10 บทบาทครในการจดการเรยนรแบบบรณาการ 1. ดานการเตรยมการ 1.1 เตรยมกรอบแนวคดของเรองทจะสอน โดยหวขอเรองในแตละตอนไดจากการบรณาการระหวางวชา หรอ ผสมผสานระหวางวชาในหลกสตร

53

1.2 เตรยมคาถามหลกหรอคาถามสาคญ เพอใชกระตนใหนกเรยนวเคราะห และลงมอปฏบต เปนแหลงขอมลหรอแหลงความรทใหนกเรยนซกถาม ปรกษาเพอคนควาหาความร 2. ดานการดาเนนการ 2.1 เปนผนาเสนอ (presenter) เชน เสนอประเดนปญหา เหตการณในเรองทจะสอน เปนผสงเกต(Observer) โดยสงเกตนกเรยนขณะทตอบคาถาม และ ทากจกรรม รวมทงพฤตกรรมดานอนของนกเรยน 2.2 กระตนจงใจ (motivator) โดยกระตนความสนใจของเรยน เพอใหมสวนรวมในการเรยนอยางแทจรง 2.3 เปนผเสรมแรง (reinforcer) เพอนกเรยนแสดงพฤตกรรมทตองการ 2.4 เปนผชแนะ (director) คอยชแนะ สนบสนน ใหนกเรยนดาเนนกจกรรมใหบรรลตามจดประสงคทกาหนด 2.5 เปนผจดบรรยากาศ (atmosphere organizor) เพอใหเกดบรรยากาศการเรยนรทเหมาะสมทงดานกายภาพ สงคมและจตใจ เพอใหนกเรยนไดเรยนรอยางมความสข 2.6 เนนใหนกเรยนใชกระบวนการ (process oriented) มากกวาเนอเรอง หรอ เนอหาสาระนน (content oriented) 3. ดานการประเมน 3.1 เปนผใหขอมลยอยกลบ (reflector) ชแนะ วพากษ วจารณ ขอดขอดอย เพอใหนกเรยน ปรบปรงแกไขพฤตกรรมการเรยน 3.2 เปนผประเมน (evaluator) โดยประเมนผลเปนระยะๆ ประเมนกระบวนการพฤตกรรมดานการคนหาความร และผลงาน ซงอาจเปนองคความรและผลงาน จากรายละเอยดทเกยวของตอตวผสอนทกลาวมาทงหมดสรปไดวาในการจดกจกรรมการเรยนการสอนแบบบรณาการนน ผสอนจะตอง 1. ยดหลกสายกลางในการจดกจกรรมการเรยนการสอนใหความสาคญในเนอหาสาระ 2. ตองเปนผมนาใจกวางขวางในการทจะยอมรบฟงความคดเหนแมจากตวนกเรยนเอง 3. ตองทาหนาทเปนกลยาณมตรทดตอนกเรยน มใชแคทาหนาทเปนผบอก หรอ ถายทอดความรแตเพยงอยางเดยว

54

3.11 กจกรรมของนกเรยนในการจดการเรยนรแบบบรณาการ ลกษณะของกจกรรมควรจะมความหลากหลายผสมผสานกน และเพอใหสอดคลองกบหลกสตรควรจดกจกรรมในลกษณะเนนสามเณรเปนศนยกลาง เนนการเรยนรอยางมสวนรวม การเรยนรจากสงทใกลตวของสามเณรเชอมโยงออกไปสชวตจรง ลารดซาเบล (Lardizabel.1970: 148) ไดเสนอแนะใหนากจกรรมของกระบวนการกลมมาใช ดงนคอ 1. การแบงกลม ในการแบงกลมจะตองใหนกเรยนเขากลม เพอทากจกรรมทตนมความถนดและมความสนใจ อาจารยผสอนจะตองชวยเหลอในการจดแบงกลมดวย เพอใหแตละกลมมความพอเหมาะ และมความสามารถพอๆ กน 2. แตละกลมเลอกคณะกรรมการ ซงจะประกอบไปดวย ประธานกรรมการ รองประธานกรรมการคณะกรรมการและเลขานการ 3. มการประชมรวมกนภายในกลม เพอวางแผนในการทากจกรรมกน เชน การอภปราย การแสดงละคร การเชญวทยากรมาบรรยาย การสาธตและการทดลอง เปนตน 4. สมาชกทกคนในกลม จะตองมหนาทรบผดชอบ ในการทากจกรรมตามทรวมกนวางแผนไวในการสอนแบบบรณาการตามขนตอนทเรยกวา Story line Method อรทย มลคาและคณะ (2542: 38 ) ไดนาเรองของการทากจกรรมทนกเรยนเปนศนยกลาง มาใชในการทากจกรรมของนกเรยน แตเนนในเรองความรวมมอกนระหวางนกเรยนและอาจารยผสอนโดยเนนบทบาทของนกเรยนให 1. ฝกวางแผนและการทางานตางๆ รวมกบผอน 2. คนควาความรทตนและกลมสนใจ เพอนาเสนอตอเพอนรวมชน 3. ทากจกรรมแลกเปลยนการเรยนรจากกลม 3.12 บทบาทของนกเรยนในการทากจกรรมการจดการเรยนรแบบบรณาการ 1. มสวนรวมในการเรยนทงทางรางกาย จตใจและการคด ในทกๆ สถานการณทกาหนดใหอยางเปนธรรมชาตเหมอนสถานการณในชวตจรง 2. ศกษาคนควาปฏบตดวยตนเองเพอใหเกดการเรยนร 3. ดาเนนการเรยนดวยตนเอง เพอใหการเรยนเปนไปอยางสนกสนาน ตนเตนมชวตชวา และทาทายอยตลอดเวลา 4. เรยนทงในหองเรยน (class) และในสถานการณจรง (reality) เพอพฒนาทางสงคม 5. กระฉบกระเฉง วองไว ในการมสวนรวมอยางแทจรง 6. ทางานดวยความรวมมอ รวมใจ ทงแบบเดยว เปนค หรอกลม ดวยความเตมใจและดวยเจตคตทดตอกน

55

7. ตอบคาถามสาคญหรอคาถามหลก ทกาหนดจากประสบการณของตนเอง หรอประสบการณในชวตจรง 8. มความสามารถในการแกปญหา คดรเรมสงใหมทเปนประโยชน 9. มความสามารถในการตดตอสอสาร เชน ฟง พด อาน เขยน มทกษะทางสงคม รวมทงมนษยสมพนธทดกบเพอนในกลม 10. สามารถสรางความร (construct) ดวยตนเอง เปนการเรยนรทมความหมาย และสามารถนาไปใชชวตประจาวนได จากรายละเอยดทเกยวของกบบทบาท กจกรรม และตวสามเณรทงหมด สรปไดวาในการจดการเรยนรแบบบรณาการนน สามเณรจะตองเปลยนสภาพในการเรยนรจากเดม ทรอการถายทอดจากผสอนเปนแสวงหาการเรยนรดวยตนเอง และเปนการเรยนรทมพนฐาน มาจากการเชอมโยงความเปนจรงตางๆ ในชวตของตวสามเณรเอง ใหสามเณรเขาใจบทเรยนและหนาทของตนเองในการเรยนตามแนวคดทเนนใหสามเณรเปนศนยกลางอยางถกตองตามธรรมชาต 3.13 คณคาและประโยชนของการจดการเรยนรแบบบรณาการ พระธรรมปฎก (2540: 104 – 105) กลาวถงคณคาของการจดการเรยนรแบบบรณาการวา 1. เปนการเรยนรอยางมความหมาย นกเรยนสามารถจาความรไดนาน (retention) ซงจะเรมดวยการทบทวนความรเดมและประสบการณเดมของนกเรยน 2. นกเรยนมสวนรวมในการเรยน (participate) ทงดานรางกาย จตใจ สตปญญาและสงคมเปนการพฒนาทกดาน 3. นกเรยนมสวนรวมในการทากจกรรมตามประสบการณชวตของตน และเปนประสบการณในชวตจรงของนกเรยน 4. นกเรยนไดฝกทกษะตางๆ ซาหลายครงโดยไมเบอหนาย 5. นกเรยนไดพฒนาความคดระดบสง คดไตรตรอง คดอยางมวจารณญาณคดแกปญหา คดรเรมสรางสรรค 6. นกเรยนไดฝกทกษะการทางานกลม ตงแตสองคนขนไป จนถงเพอนทงชนเรยนตามทกาหนดในกจกรรม เพอพฒนาทกษะมนษยสมพนธ 7. นกเรยนจะไดสรางจนตนาการตามเรองทกาหนดเปนการเรยนรดานธรรมชาต เศรษฐกจสงคมการเมอง วฒนธรรม วถชวต ผสมผสานกนไป อนเปนสภาพจรงของชวต 8. นกเรยนไดเรยนรจากสงใกลตวสสงไกลตว เชน เรยนเกยวกบตวเรา บาน ครอบครว ชมชนประเทศไทย ประเทศเพอนบานและโลก ตามระดบความซบซอนของเนอหาและสตปญญาของนกเรยน

56

9. นกเรยนไดเรยนรอยางมความสข สนกสนาน เหนคณคาของงานททา และงานททาไปนาเสนอตอเพอน ตอชมชน ทาใหเกดความตระหนก เหนความสาคญของการเรยนรดวยตนเอง ธรชย ปรณโชต (2540: 82) ไดใหเหตผลทสนบสนนคณคา และประโยชนของการสอนแบบบรณาการวา 1. จะชวยใหนกเรยนเขาใจถงความสมพนธระหวางวชาตางๆ ความสมพนธระหวางวชากบชวตจรง 2. จะชวยใหเกดความสมพนธเชอมโยงของความคดรวบยอดในศาสตรตางๆ ทาใหเกดการ เรยนรทมความหมาย 3. ชวยใหเกดการถายโอน การเรยนร ใหเชอมโยงสงทเรยนกบชวตจรง และชวตนอกหองเรยนกบสงทเรยน 4. ชวยขจดความซาซอนของเนอหาวชาในหลกสตรและขอมลขาวสารทเพมขนอยางรวดเรว จากประโยชนและการจดการคณคาการจดการเรยนรแบบบรณาการทงหมด สรปไดวา การจดการเรยนรแบบบรณาการนน เปนการจดการเรยนรทสมดลกบการใชชวตของสามเณรเปนอยางยง เปนการเรยนการสอนทเหมาะสมกบสภาพแวดลอมในปจจบนทมากมายไปดวยเทคโนโลยตางๆ ทจาเปนหรอไมจาเปนตอการดารงชวตของมนษย และทาใหเกดการเหนคณคาในการทจะจดการเรยนการสอนเพอความสงบสขอยางแทจรง การจดการเรยนรแบบบรณาการตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2542 กระทรวงศกษาธการ (2542: 26 – 28) กลาวถงการจดการเรยนรตามหลกสตร การศกษาขนพนฐานวา นอกจากมงปลกฝงดานปญญาพฒนาการคดของนกเรยนใหมความสามารถในการคดสรางสรรค คดอยางมวจารณญาณแลว ยงมงพฒนาความสามารถทางอารมณ โดยการปลกฝงใหสามเณรเหนคณคาของตนเอง เขาใจตนเอง เหนอกเหนใจผอน สามารถแกปญหา ขอขดแยงทางอารมณไดอยางถกตองเหมาะสม การเรยนรในสาระการเรยนรตางๆ มกระบวนการและวธการทหลากหลาย ผสอนตองคานงถงพฒนาการทางดานรางกาย และสตปญญา วธการเรยนร ความสนใจ และความสามารถของนกเรยนเปนระยะๆ อยางตอเนอง ดงนน การจดการเรยนรในแตละชวงชนควรใชรปแบบ วธการทหลากหลาย เนนการจดการเรยนการสอนตามสภาพจรง การเรยนรดวยตนเอง การเรยนรรวมกน การเรยนรจากธรรมชาต การเรยนรจากการปฏบตจรง และการเรยนรแบบบรณาการ การเรยนรคคณธรรม ทงนตองพยายามนากระบวนการ การจดการกระบวนการอนรกษและพฒนาสงแวดลอม กระบวนการคดและกระบวนทางวทยาศาสตร ไปสอดแทรกในการเรยนการสอนทกกลมสาระการ

57

เรยนร เนอหาและกระบวนการตางๆ ขามกลมสาระการเรยนร ยดนกเรยนเปนสาคญ โดยนากระบวนการเรยนรจากกลมสาระเดยวกน หรอตางกลมสาระการเรยนรมาบรณาการในการจดการเรยนการสอน ซงจดไดหลายลกษณะ เชน 1. การบรณาการแบบผสอนคนเดยว ผสอนสามารถจดการเรยนรโดยเชอมโยงสาระการเรยนรตาง ๆ กบหวเรองทสอดคลองกบชวตจรง หรอสาระทกาหนดขนมา เชน เรองสงแวดลอม นา เปนตน ผสอนสามารถเชอมโยงสาระ และกระบวนการเรยนรของกลมสาระตาง ๆเชน การอาน การเขยน การคด คานวณ การคดวเคราะหตาง ๆ ทาใหนกเรยนไดใชทกษะ และกระบวนการเรยนรไปแสวงหาความร ความจรงจากหวขอเรองทกาหนด 2. การบรณาการแบบคขนาน มผสอนตงแต 2 คนขนไป จดการสอนโดยอาจยดหวขอเกยวกบเรองใดเรองหนง แลวบรณาการเชอมโยงแบบคขนาน เชน ผสอนคนหนงสอนวทยาศาสตรเรองเงา ผสอนอกคนอาจสอนคณตศาสตรเรองการวดระยะทาง โดยการวดเงา คดคานวณในเรองเงา ในชวงเวลาตาง ๆ จดการทากราฟของเงาในระยะตาง ๆ หรออกคนหนงอาจให นกเรยนรศลปะ เรองเทคนค การวาดรปทมเงา 3. การบรณาการแบบสหวทยาการ การบรณาการในลกษณะนนาเนอหาจากหลายกลมสาระมาเชอมโยงเพอจดการเรยนรซงโดยทวไปผสอนมกจดการเรยนการสอนแยกตามรายวชา หรอกลมวชา แตในบางเรองผสอน จดการเรยนการสอนรวมกนในเรองเดยวกน เชน เรองวนสงแวดลอมของชาต ผสอนวชาภาษาไทยจดการเรยนการสอนใหนกเรยนรภาษาคาศพทเกยวกบสงแวดลอม ผสอนวทยาศาสตรจดกจกรรมคนควาเกยวกบสงแวดลอม ผสอนสงคมศกษาใหนกเรยนคนควาหรอทากจกรรมชมรมเกยวกบสงแวดลอมและผสอนสขศกษาอาจจดทากจกรรมเกยวกบการรกษาสงแวดลอมใหถกสขลกษณะ 4. การบรณาการแบบโครงการ ผสอนสามารถจดการเรยนการสอนโดยบรณาการเปนโครงการโดยนกเรยนและครผสอน รวมกนสรางสรรคโครงการขน โดยใชเวลาการเรยนตอเนองกนในหลายชวโมงดวยการนาเอาจานวนชวโมงของวชาตาง ๆ ทผสอนเคยสอนแยกกน ในลกษณะของการสอนเปนทม ในกรณทตองการเนนทกษะบางเรองเปนพเศษผสอนสามารถแยกการสอนได เชน กจกรรมเขาคายดนตร กจกรรมเขาคายภาษาองกฤษ กจกรรมเขาคายศลปะ เปนตน การจดการเรยนรแบบบรณาการตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2542 ซงมการกาหนดไวในหลกสตรการศกษาขนพนฐาน เปนการกาหนดแนวทางสาหรบครในการเตรยมการทางการศกษาทสงผลดกบนกเรยน เพอใหหลกสตรไดรบการนามาใชอยางแทจรงตามความเหมาะสม ในการวจยครงนไดเลอกใชการบรณาการเนอหาวชาในกลมวชาสงคมศกษา เพอเปนแนวทางในการใชการสอนแบบบรณาการตอไป

58

3.14 งานวจยทเกยวของกบการจดการเรยนรแบบบรณาการ งานวจยในตางประเทศ เพล (Phelps. 1979: 179A) ไดทาการศกษาผลของการบรณาการกจกรรมการเชอมประโยคและวธสงเสรมการอานและเขยนของนกเรยนระดบ 8 ผลปรากฏวา ผลสมฤทธทางการเรยนในการอานและเขยนของนกเรยนระดบ 8 แตกตางกนอยางไมมนยสาคญทางสถต เทอรเรล (Terrell. 1979: 74A) ไดทาการศกษาบรณาการทกษะภาษาองกฤษในหลกสตรธรกจศกษาของโรงเรยนรฐบาลระดบตอจากชนมธยมศกษาผลปรากฏวา ในการบรณาการทกษะภาษาองกฤษแตละทกษะนจะทาใหเกดบรณาการในหลกสตรธรกจศกษาเพยงบางรายวชา ทงนขนอยกบสถานการณและการเลอกใชวธการสอนแบบบรณาการใหเหมาะสม โดยจะไมใชวธการสอนใดวธการสอนหนงตลอดจนทาใหทราบผลตอการททาใหครไดมการเปลยนแปลง เกรย (Gray. 1998: 187)ไดศกษาการนานวตกรรมมาใชกบวธการจดการเรยนการสอนดวยวธอนหลากหลาย เพออานวยความสะดวกในการทดสอบบทบาทของแตละคน ในการเปลยนแปลงการใชเทคโนโลยคอมพวเตอร และการศกษารายกรณทบรณาการการสอน วชาวทยาศาสตร คณตศาสตร ภาษา ประวตศาสตร สงคมศกษา ศลปะ ครทสอนตองใชกลยทธตางๆ และนานวตกรรมมาใช พบวาครและกระบวนการเรยนรมความสาคญอยางยงการสนบสนน กระตนใหนกเรยนไดแสดงออก จะเพมพนการเรยนรควบคกบการเปลยนแปลง ดงนนการบรณาการสงตางๆ มาใชในการสอนเปนสงททาใหการเรยนรของนกเรยนดขน เคลล (Kelly. 1991) ไดทาการศกษาเกยวกบการสอนแบบบรณาการเสรมทกษะกบนกศกษาทเรยนวชาบญช 1 เพอฝกการอาน การเขยน การพด และการฟง เพอใชสาหรบการสมครงาน พบวา การสอนลกษณะน ไดบรณาการการพฒนาทกษะเพอการสอสารเขากบหลกสตรบญช โดยนกเรยนไดมสวนรวมในการเรยนรเอง และมการเรยนแบบรวมมอในการเรยนการสอน ทาใหการผสมผสานระหวางการสอน และการสอสารประสบความสาเรจ และนกเรยนมผลสมฤทธ ทางการเรยนสงขน เมอเปรยบเทยบกบปการศกษาทผานมา งานวจยในประเทศ อรรถวรรณ นยะโต (2536: บทคดยอ) ไดทาการวจยเรอง การเปรยบเทยบผลสมฤทธ ทางการเรยน ความรบผดชอบตอสงคม ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 ทเรยนวชาสงคมศกษา โดยใชการสอนแบบบรณาการกบการสอนตามคมอคร พบวา ผลสมฤทธทางการเรยนวชาสงคมศกษา ของกลมทดลองและกลมควบคมแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 ความรบผดชอบตอตนเองของกลมทดลองและกลมควบคมแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 และความรบผดชอบตอสงคมของกลมทดลองและกลมควบคมกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01

59

พษณ เดชใด (2540: บทคดยอ) ไดทาการวจยเรอง การศกษาผลสมฤทธทางการเรยนและเจตคตตอสงแวดลอมของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 ทเรยนวชาสงคมศกษา โดยการสอนแบบบรณาการทใชเทคนคการพฒนาแบบยงยน พบวา กลมทดลองและกลมควบคมมผลสมฤทธตอการเรยนแตกตางกนอยางไมมนยสาคญทางสถต กลมทดลองและกลมควบคมมเจตคตตอสงแวดลอมแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 โดยกลมทดลองมเจตคตตอสงแวดลอมสงกวากลมควบคม วาสนา แสงคา (2542: บทคดยอ) ไดศกษาผลสมฤทธทางการเรยนกลมสรางเสรมประสบการณชวตหนวย “การเมองการปกครอง” และทศนคตตอบคลกภาพประชาธปไตยของนกเรยนชนประถมปท 6 ทไดรบการสอนดวยการสอนแบบบรณาการ (ลารดเซเบล) กลมตวอยางเปนนกเรยนชนประถมปท 6 ภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2541 โรงเรยนบานดพงษ จงหวดนาน จานวน 62 คน ซงไดมาโดยการสมแบบเจาะจงแบงเปนกลมทดลองและกลมควบคม กลมละ 31 คน กลมทดลอง สอนโดยการสอนแบบบรณาการ (ลารดเซเบล) และกลมควบคมสอนโดยการสอนตามแนวการสอนของกรมวชาการ ใชระยะเวลาในการทดลองสอน 48 คาบ คาบละ 20 นาท โดยใชเนอหาเดยวกน เครองมอทใชคอแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนและแบบสอบถามวดทศนคตตอบคลกภาพประชาธปไตย ผลการวจยพบวา กลมทดลองนนมผลสมฤทธทางการเรยนและทศนคตตอบคลกภาพประชาธปไตยแตกตางจากกลมควบคมอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 อนนต โพธกล (2543: บทคดยอ) ไดทาการวจย เพอศกษาผลสมฤทธทางการเรยนและความสามารถในการแกโจทยปญหาคณตศาสตรของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 2 ทไดรบการสอนแบบบรณาการเชงวธการกบการสอนตามคมอคร ใชเวลาในการสอนกลมละ 15 คาบ คาบละ 50 นาท ผลการวจยพบวา ผลสมฤทธทางการเรยนวชาคณตศาสตร ของนกเรยนกลมทดลองและกลมควบคม แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 และความสามารถในการแกปญหาโจทยคณตศาสตร ของนกเรยนกลมทดลองและกลมควบคม แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 นนทนช จระศกษา (2544: บทคดยอ) ไดทาการวจย เพอศกษาผลสมฤทธทางการเรยน

วชาเคมโดยการสอนแบบบรณาการตามแบบวทยาศาสตร – เทคโนโลย – สงคม ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 4 ภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2544 โรงเรยนโยธนบรณะ เขตดสต กรงเทพมหานคร ใชแบบแผนการทดลองกลมเดยวสอบกอนและหลง ใชเวลาในการทดลอง 24 คาบ คาบละ 50 นาท เครองมอทใช คอ แบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนวชาเคม และแบบทดสอบวดความสามารถในการแกปญหาทางวทยาศาสตรผลการวจยพบวา นกเรยนทไดรบ

การสอนแบบบรณาการตามแบบวทยาศาสตร – เทคโนโลย – สงคม มผลสมฤทธทางการเรยนวชาเคม และความสามารถในการแกปญหาทางวทยาศาสตร กอนเรยนและหลงเรยนแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05

60

พรนภา สมาเอม (2545: 95) ไดทาการศกษาเปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเรยนวชาสงคมศกษาและความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 3 โดยการสอนแบบบรณาการตามแนวพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2542 กบตามแนวคมอคร พบวานกเรยนทเรยนดวยการสอนแบบบรณาการตามแนวพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2542 มผลสมฤทธทางการเรยนสงกวานกเรยนทเรยนดวยการสอนแบบบรณาการตามคมอคร พาฝน อารมา (2547: บทคดยอ) ไดศกษาพฒนาการเหนคณคาในตนเองของเยาวชนชายในสถานฝกและอบรมเดกและเยาวชนชาย บานกาญจนาภเษก โดยใชกจกรรมบรณาการ พบวา เยาวชนชายในสถานฝกและอบรมเดกและเยาวชนชาย บานกาญจนาภเษก ทไดเขารวมกจกรรมบรณาการ มการเหนคณคาในตนเอง ดานทวไป ดานโรงเรยน-การศกษา ดานบคคลทมความสาคญกบตน และการเหนคณคาในตนเองโดยรวม สงกวาเยาวชนชายในสถานฝกและอบรม บานกาญจนาภเษก ทไมไดเขารวมกจกรรมบรณาการ ศรสา พฆนกล (2548: บทคดยอ) ไดศกษาผลสมฤทธทางการเรยนและจตวทยาศาสตรของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 4 ทเรยนโดยใชชดกจกรรมวทยาศาสตรบรณาการ พบวานกเรยนทเรยนดวยชดกจกรรมวทยาศาสตรบรณาการ มผลสมฤทธทางการเรยนวชาชววทยาสงกวากอนเรยน อรวรรณ เชาวบวร (2549: 47) ไดศกษาการพฒนาความสามารถในการเรยนภาษาองกฤษของนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 โดยใชกจกรรมภาษาในลกษณะบรณาการ พบวานกเรยนทไดรบการจดการเรยนรเพอพฒนาความสามารถในการเรยนภาษาองกฤษโดยใชกจกรรมภาษาในลกษณะบรณาการ มผลสมฤทธทางการเรยนสงขน จากการศกษาเอกสารและงานวจยขางตน สรปไดวา การจดการเรยนรดวยวธการบรณาการ ชวยสงเสรมความสามารถในการเชอมโยงความรในลกษณะองครวม สงเสรมการเรยนรจากประสบการณจรง รวมทงใหนกเรยนไดฝกทกษะการคดและทกษะในการแกปญหาเมอเผชญกบสถานการณตางๆ สงผลใหเกดประสทธภาพในการเรยนและผลสมฤทธทางการเรยนสงขน และสามารถนาทกษะทไดรบจากการเรยนดวยวธจดการเรยนรแบบบรณาการไปปรบใชในการดาเนนชวตประจาวนได

61

4. เอกสารทเกยวของกบผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา 4.1 ความหมายของผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา ผลสมฤทธทางการเรยน (Achievement) เปนสรรถภาพของสมองในดานตางๆ ทนกเรยนไดรบจากประสบการณทงทางตรงและทางออมจากครนกการศกษา จงไดใหความหมายของผลสมฤทธทางการเรยนไว ดงน พวงรตน ทวรตน (2530: 29) ไดใหความหมายของผลสมฤทธทางการเรยนไววา หมายถงคณลกษณะรวมทงความรความสามารถหรอมวลประสบการณทงปวงทบคคลไดรบจากประสบการณการเรยนการสอน ทาใหบคคลเปลยนแปลงพฤตกรรมดานตางๆ ไพศาล หวงพานช (2526: 9) กลาวถงผลสมฤทธทางการเรยนพอสรปไดวา เปนพฤตกรรมหรอความสามารถของบคคลทเกดจากการเรยนการสอน เปนคณลกษณะของนกเรยนทพฒนาขนมาจากการฝกอบรมสงสอนโดยตรง คอ พฤตกรรมทเปนผลการเรยนของเดก ซงไดแก ความจา ความเขาใจการนาไปใช การวเคราะห สงเคราะหและการประเมนคา เดโช สวนานนท (2512: 3) กลาวถงผลสมฤทธทางการเรยนวา หมายถง ความสาเรจทไดรบจากความพยายาม จากการลงแรง เพอมงในจดหมายปลายทางทตองการ หรออาจจะ หมายถงความสาเรจทไดรบแตละดาน อารมณ เพชรชน (2527: 46) กลาววา ผลสมฤทธทางการเรยน หมายถง ผลทเกดขนจากการเรยนการสอน การฝกฝนหรอประสบการณตางๆ ทงทโรงเรยน ทบาน และสงแวดลอมอนๆ จากทกลาวมาขางตนสรปไดวา ผลสมฤทธทางการเรยน หมายถง คณลกษณะ ความรความสามารถของบคคลทมการพฒนาขน หลงจากไดรบการจดการเรยนร การฝกฝนและการอบรมจนประสบความสาเรจในดานความร ทกษะ และสรรถภาพดานตางๆ 4.2 การวดผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา ไพศาล หวงพานช (2526: 89) ไดแบงผลสมฤทธทางการเรยนตามจดหมาย และลกษณะสาระทจดการเรยนร ซงสามารถวดได 2 แบบ ตามจดมงหมายและลกษณะสาระ ดงน 1. การวดผลดานปฏบต เปนการตรวจสอบความสามารถในการปฏบต หรอทกษะของนกเรยน โดยมงเนนใหนกเรยนไดแสดงความสามารถในรปแบบของการกระทาจรงเปนผลงาน เชนวชาศลปศกษา พลศกษา การงาน เปนตน การวดผลแบบน จงตองใชขอสอบภาคปฏบต (Performance Test ) 2. การวดผลดานเนอหา เปนการตรวจสอบความสามารถเกยวกบเนอหา อนเปนประสบการณของการเรยนรของนกเรยน อนรวมถงพฤตกรรมความสามารถดานตางๆ สามารถวดผลได โดยใชขอสอบวดผลสมฤทธทางการเรยน (Achievement Test)

62

บลม (Bloom. 1976: 139) กลาววา การวดผลสมฤทธทางการเรยนจะตองสอดคลองกบวตถประสงคเชงพฤตกรรม 3 ดาน คอ 1. ดานความรความคด (Cognitive Domain) พฤตกรรมดานนเกยวกบกระบวนการตางๆ ทางดานสตปญญาและสมอง ประกอบดวยพฤตกรรม 6 ดาน ดงน 1.1 ดานความรความจา หมายถง ความสามารถระลกถงเรองราวประสบการณทผานมา 1.2 ดานความเขาใจ หมายถง ความสามารถในการจบใจความ การแปลความการตความ การขยายความของเรองได 1.3 การนาไปใช หมายถง ความสามรในการนาความรหรอหลกวชาทเรยนมาแลวในกาสารสรางสถานการณจรงๆ หรอสถานการณทคลายคลงกน 1.4 การวเคราะห หมายถง ความสามารถในการแยกแยะเรองราวตางๆ หรอวตถสงของเพอตองการคนหาสาเหตเบองตน หาความสมพนธระหวางใจความ ระหวางสวนรวมระหวางตอนตลอดจนหาหลกการทแฝงอยในเรอง 1.5 การสงเคราะห หมายถง ความสามารถในการนาความรมาจดระบบใหมเปนเรองใหมทไมเหมอนเดม มความหมายและประสทธภาพสงกวาเดม 1.6 การประเมนคา หมายถง การวนจฉยคณคาของบคคลเรองราว วสดสงของอยางมหลกเกณฑ 2. ดานความรสก (Affective Domain) พฤตกรรมดานนเกยวของกบการเจรญเตบโตและพฒนาการในดานความสนใจ คณคาความซาบซงและเจตคตตางๆ ของนกเรยน 3. ดานการปฏบตการ (Psycho – motor Domain) พฤตกรรมดานนเกยวของกบการพฒนาทกษะในการปฏบตและการดาเนนการ เชน การทดลอง สรปไดวา การวดผลสมฤทธทางการเรยนนน สามารถวดไดทงดานทกษะปฏบต โดยการใชแบบทดสอบภาคปฏบตและการวดทางดานเนอหาโดยใชแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนใหสอดคลองกบวตถประสงคเชงพฤตกรรม 3 ดาน 1. ดานความรความคด (Cognitive Domain) โดยวดพฤตกรรมดานความร – ความจาความเขาใจ การนาไปใช การวเคราะหและการประเมนคา 2. ดานความรสก (Affective Domain) พฤตกรรมดานน เกยวของกบการเจรญเตบโตและพฒนาการในดานความสนใจ คณคาความซาบซงและเจตคตตางๆ ของนกเรยน 3. ดานการปฏบตการ (Psycho – motor Domain) พฤตกรรมดานนเกยวของกบการพฒนาทกษะในการปฏบต และการดาเนนการ

63

4.3 การประเมนผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา กรมวชาการ (2544: 56) กลาววา ในการวดและประเมนผลสมฤทธทางการเรยน เพอใหไดขอมลทเนนความสามารถและคณลกษณะทแทจรงของนกเรยนจะตองใชวธการและเครองมอทหลากหลาย เชน 1. การทดสอบ เปนการประเมนเพอตรวจสอบความร ความคด ความกาวหนาในสาระการเรยนร มเครองมอวดหลายแบบ เชน แบบทดสอบเลอกตอบ แบบเตมคาสนๆ แบบถกผดแบบจบค เปนตน 2. การสงเกต เปนการประเมนพฤตกรรมการมปฏสมพนธของนกเรยน เชน ความสมพนธในการทางานกลม การวางแผน ความอดทน วธการแกปญหา การใชเครองมออปกรณตางๆ ในระหวางการเรยนการสอนและการทากจกรรมตางๆ โดยผสอนสามารถสงเกตไดตลอดเวลา ซงจะบนทกขอมลลงในแบบสงเกตทสรางขน 3. การสมภาษณ เปนการสนทนาซกถามพดคย เพอคนหาขอมลทไมอาจพบเหนไดอยางชดเจนในสงทนกเรยนประพฤตปฏบต 4. การประเมนภาคปฏบต เปนการประเมนการกระทา การปฏบตงานในการสรางผลงานใหสาเรจ โดยผสอนตองจดทาประเดนการประเมนและเครองมอเพอประกอบการประเมนดวยเชน Scoring Rubric, Rating Scale หรอ Checklist เปนตน 5. การประเมนแฟมสะสมผลงาน เปนการประเมนความสามารถในการผลตผลงาน การบรณาการ ความร รวบรวมผลงาน การคดเลอกผลงานและศกยภาพในการเรยนร กระทรวงศกษาธการ (2551: 23 ) หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ไดกลาวถง การวดและประเมนผลการเรยนรของนกเรยนตองอยบนหลกการพนฐานสองประการคอ การประเมนเพอพฒนานกเรยนและเพอตดสนผลการเรยน ในการพฒนาคณภาพการเรยนรของนกเรยนใหประสบผลสาเรจนน นกเรยนจะตองไดรบการพฒนาและประเมนตามตวชวดเพอใหบรรลตามมาตรฐานการเรยนร สะทอนสมรรถนะสาคญ และคณลกษณะอนพงประสงคของนกเรยนซงเปนเปาหมายหลกในการวดและประเมนผลการเรยนรในทกระดบไมวาจะเปนระดบชนเรยน ระดบสถานศกษา ระดบเขตพนทการศกษา และระดบชาต การวดและประเมนผลการเรยนร เปนกระบวนการพฒนาคณภาพนกเรยนโดยใชผลการประเมนเปนขอมลและสารสนเทศทแสดงพฒนาการ ความกาวหนา และความสาเรจทางการเรยนของนกเรยน ตลอดจนขอมลทเปนประโยชนตอการสงเสรมใหนกเรยนเกดการพฒนาและเรยนรอยางเตมตามศกยภาพ ดงนน มตใหมของการจดการเรยนรกลมสาระสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม จงควรพฒนาใหสามเณรไดเกดทกษะกระบวนการคดทหลากลายซงแนวความคดดงกลาวไดสอดคลองกบ ประนอม เดชชย (2521: 78 – 79) ทกลาววาทกษะทควรไดรบการฝกฝนในกลมสาระสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรมทสาคญอกประการหนงตองแสวงหาวธการจดการเรยนรแบบตางๆ ใหเหมาะสมสอดคลองกบเนอหา ความสามารถ และความสนใจของนกเรยน เพอสงเสรมให

64

นกเรยนเกดการเรยนร มทกษะในการคดอยางมวจารณญาณ มคานยมทถกตอง สามารถนาความรไปปรบใชกบการดาเนนชวตไดอยางมความสข 4.4 หลกการสรางขอทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา วาร วองพนยรตน (2530: 10) กลาวา เมอครทาการสอนนกเรยนจบ จาเปนตองมเครองมอทมความเชอมน และความเทยงตรงในการประเมนผลการเรยนการสอนนน ซงขอทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนนบวา เปนเครองมอในการประเมนการเรยนการสอนอยางหนง ดงนนการสรางขอทดสอบทด จะตองมการวางแผนหลกการสรางขอทดสอบวดผลสมฤทธอยางมประสทธภาพดงน 1. กอนทจะลงมอสรางขอทดสอบ จะตองทาตารางวเคราะหหลกสตร (A Table of Specification) ตารางวเคราะหหลกสตรเปนตารางทแสดงความสมพนธระหวางพฤตกรรมกบเนอหาวชาซงจะชวยใหครทราบดวาจะตองสรางขอทดสอบวดเนอหาหรอพฤตกรรมอยางละเทาไร เพราะแตละเนอหาแตละพฤตกรรมมความสาคญตางกน ตารางวเคราะหหลกสตร จงควรเตรยมไวกอนเรมสอนและเมอสรางเสรจแลว ควรนาไปปรกษาผเชยวชาญดานการสรางขอสอบ เพอตรวจความถกตองอกครง 2. แบบทดสอบทงฉบบจะตองประกอบดวยขอทดสอบหลายๆ ขอ และหลายรปแบบทงนเพราะธรรมชาตของเนอหาวชาบางตอน อาจจะเหมาะกบรปแบบหนงโดยเฉพาะ แลวรวบรวมขอทดสอบใหเปนหมวดหมตามประเภทของขอสอบ เชน แบบเตมคา แบบถกผด หรอแบบหลายตวเลอก เปนตน 3. เขยนคาชแจงในการทาขอสอบแตละประเภทใหรดกมชดเจน เพอใหนกเรยนทราบวาแตละขอตองทาอะไร 4. ควรใหขอทดสอบแตละขอจบในหนาเดยวกน ไมควรมคาถามอยหนาหนง คาตอบอยอกหนาหนง เพราะอาจทาใหเกดการสบสน หรอเสยเวลาพลกไปพลกมา 5. สรางขอสอบทนทภายหลงทส นสดการสอน เพอทาใหขอสอบวดไดตรงตามเนอหามากยงขน 6. ควรสรางขอสอบใหมความยากพอเหมาะ ทงนเพอใหไดขอทดสอบทมประสทธภาพและเพอใหแบบทดสอบมความเชอมนสงสด 7. ควรสรางขอทดสอบใหมจานวนมากกวาทตองการในตารางวเคราะหหลกสตรประมาณ 25 – 50 % เพราะภายหลงจากการตรวจทาน หรอการวเคราะหขอทดสอบแลวอาจมการตดขอทดสอบบางขอทใชไมไดออกไป 8. หลงจากสรางขอทดสอบเสรจแลวควรตรวจทานแกไขขนสดทาย โดยพจารณาในสงตอไปน

65

8.1 ขอทดสอบจะตองวดพฤตกรรมและเนอหาตามตารางวเคราะหหลกสตร 8.2 ขอทดสอบจะตองมคาถามทเปนขอเทจจรงทถกตองและมตวเลอกทถกตอง เพยงตวเดยว 8.3 ขอทดสอบทกขอตองมความอสระจากกน 8.4 ขอทดสอบจะตองเขยนใหถกหลกภาษา 8.5 คาถามในแตละขอตองชดเจน รดกมและเขาใจงาย 8.6 ถาเปนขอทดสอบแบบหลายตวเลอกตองพจารณาถงสงตอไปน 8.6.1 คาถามตองเปนประโยคคาถามทสมบรณ 8.6.2 คาตอบทถกตองมเพยงตวเดยว 8.6.3 ตวลวงตองเปนคาตอบผดจรงๆ 8.6.4 ตวเลอกทกตวมลกษณะเปนเอกพนธจากกน 9. ควรใหเพอนครดวยกนชวยอานและตรวจทางอกครง เพอตรวจสอบดานภาษา และปองกนการแปลความหมายทคลาดเคลอน 10. นาขอทดสอบทเสรจสมบรณไปทดสอบกบนกเรยน ดงนนจะเหนไดวา ขอทดสอบเปนเครองมอในการวดผลการศกษาทสามารถวดคณลกษณะและความสามารถตางๆ ของสามเณร การเขยนขอสอบใหมคณภาพดนน จะตองอาศยองคประกอบหลายประการ โดยเรมตงแตการวางแผนจนกระทงไดขอทดสอบ ซงผสอนตองมความชานาญในเนอหาและมความรอบคอบในการสรางขอทดสอบอยางยง เพอจะไดใหสามเณรเกดผลสมฤทธทางการเรยนตามเปาหมายตอไป

5. เอกสารและงานวจยทเกยวของกบความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ 5.1 ความหมายของการคดอยางมวจารณญาณ การคดเปนกระบวนการทเกดขนในสมองของบคคล (Cognitive Process) โดยอาศยขอมลประสบการณจากสงแวดลอมตางๆทผานมาทางอวยวะรบสมผสเกดการรสกการรบรและระบบความจา (ธญญะ บปเวศ ; และคณะ. 2534: 206 ) แมวาการคดจะเปนกระบวนการภายในทเรามองไมเหนแตเรากสามารถทจะทราบถงความคดของบคคลไดจากกระบวนการตอบสนองภายนอกทเกดขนเชน พฤตกรรมหรอการพด เปนตนและการคดของมนษยเกดขนตลอดเวลาทงในขณะตนและขณะหลบ สมองเปนสวนทสาคญทสดในการคดของมนษย (ศรสรางค ทนะกล. 2543: 1) ดงทอรพรรณ พรสมา (2543: 3) ไดกลาวถงธรรมชาตของการคดวาการคดเปนกระบวนการทางานของสมองเปนสงทจบตองไมได แตแสดงใหผอนรบรดวยวธการตางๆ (พรเพญ ศรวรตน. 2546: 9) จากการศกษาพบวามนกจตวทยาและนกการศกษาไดใหความหมายของการคดไวดงน

66

เพยเจต (กมลรตน หลาสวงษ. 2528: 48; อางองจาก Piaget. n.d.) กลาววา การคดคอความสามารถในการวางแผนและปรบตวใหเขากบสงแวดลอม ความสามารถดงกลาวจะพฒนาจากความคดความเขาใจในระดบงายๆในวยเดกไปสระดบทซบซอนยงขนในวยผใหญ กลฟอรด (Guilford. 1967) ไดใหความหมายของการคดวา การคดเปนการคนหาหลกการโดยการแยกแยะคณสมบตของสงตางๆหรอขอความจรงทไดรบแลวทาการวเคราะหเพอหาขอสรปอนเปนหลกการของขอความจรงนนๆรวมถงการนาหลกการไปใชในสถานการณทตางไปจากเดม บรเนอร และคณะ (Bruner; et al. n.d.) และทาบา (Taba. n.d.) ใหความหมายสอดคลองกนวา การคดเปนกระบวนการทใชในการสรางแนวความคดรวบยอด (Concept Formation)ดวยการจาแนกความแตกตาง การจดกลมและการกาหนดเรยกชอ ขอความจรงทไดรบและเปนกระบวนการทใชในการแปลความหมายขอมล ความสมพนธของขอมลทไดรบ รวมถงการสรปอางองดวยการจาแนกรายละเอยด การเชอมโยง ตลอดจนเปนกระบวนการทเกยวกบการนากฎเกณฑตางๆ ไปประยกตใชไดอยางมเหตผลและเหมาะสม (Hilgard. 1962 : 336) นอกจากนยงเปนกระบวนการทางานของจตใจของมนษยในขณะทกาลงพยายามหาคาตอบเกยวกบเรองใดเรองหนง เชน การคดเพอตอบปญหาตางๆการคดเพออธบายศพทยากๆหรอการคดเพอแกปญหาในชวตประจาวน(จานง วบรณศร. 2536 : 28) ไอแซงค และไมล (Eysenck Arnold; & Meily. 1972: 317) อธบายวา การคด หมายถงการจดระบบของความสมพนธระหวางวตถของสงตางๆและการจดระบบความสมพนธระหวางภาพหรอตวแทนของวตถสงของนนๆ จายาสวล (Jayawal. 1974: 7) ไดใหความหมายเกยวกบการคดวา การคดเปนปฏกรยาของจตมนษยซงจะชวยใหแตละคนสามารถปรบตวเขากบสงคมสงแวดลอมและยงชวยใหแตละคนเกดความพยายามและสมฤทธผลในจดมงหมายทเขาตองการ ดงนนการคดจงนาไปสการกระทาและการปรบตวทดข นกวาเกา ฮดกนส (Hudgins. 1977 : 210) ไดใหความหมายเกยวกบการคดไวดงน 1. การคดเปนปฏกรยาทางสมองทเกยวกบการเรยนร เกดจากความรสกสงสยความยงยา ทางสมองหรอปญหาทประสบและนาไปสความพยายามทจะแกปญหาหรอขจดความสงสยในทสดชวยใหมนษยสามารถปรบตนเองเขากบสงแวดลอมและปญหาทประสบอยไดอยางด 2. การคดเกดจากความจา 3. การคดเปนความพยายามทจะใหบรรลถงจดหมายทตองการและเปนสงทจาเปนตอมนษยเพอใหสามารถดารงชวตอยในสงคมไดอยางมความสข ฟาเซยน (Facience. 1984: 353) ไดใหความหมายของการคดวจารณญาณวาเปนการหาขอสรปขอความกลมหนงอยางมเหตผล การอางเหตผลถอเปนการแสดงออกของการคดวจารณญาณของบคคลและการอางเหตผลของขอสรปใดๆใหนาเชอถอและสมเหตสมผลจะตองมหลกฐานอางอง

67

เอนนส (Ennis. 1985: 45) ไดใหความหมายของการคดวจารณญาณวาเปนการคดแบบตรกตรองและมเหตผลเพอตดสนใจกอนทเชอหรอลงมอปฏบต มว และปารเกอร (Moor; & Parker. 1986) ไดกลาววา การคดวจารณญาณ หมายถงการพจารณาไตรตรองอยางรอบคอบในการตดสนใจทจะรบหรอปฏเสธขออางตางๆเปนการตดสนอยางฉลาดในการเชอถอและปฏบตซงจะตองมาจากการทไดมการประเมนสถานการณทเกดขนอยางสขมรอบคอบ ใชความสามารถในการเชอมโยงประเดนปญหาพจารณาตดสนใจในการกระทาสงตางๆ ไดอยางถกตองเหมาะสม ควน (Quinn. 1990) ไดใหความหมายของการคดวจารณญาณวา เปนการคดพนฐานของการมเหตผลใชตรวจสอบเรองราวเพอใชประเมนสถานการณประกอบการตดสนใจ เมยฟว (Mayield. 1994) ไดใหความหมายของการคดวจารณญาณวาเปนการตนตวในการสงเกต การวเคราะห การใชเหตผล และการประเมนใหเปนไปตามมาตรฐานการทจะเกดความสามารถดานการคดวจารณญาณจะตองเกยวของกบพนฐานความร การประยกตใหเปนมาตรฐานและทกษะทฝกฝน ดวอ (Dewey. 1933: 30) กลาวถง การคดอยางมวจารณญาณ เปนการคดอยางใครครวญไตรตรอง ดวออธบายวาเปนการคดทเรมตนจากสถานการณ ทมความยงยากและสนสดดวยสถานการณทชดเจน วตสน และเกลเซอร (Watson; & Glaser. 1964: 24)ใหความหมายของการคดอยางมการคดอยางมวจารณญาณในลกษณะของกระบวนการคดทประกอบดวย เจตคต ความรและทกษะโดยเนนทเจตคตในการแสวงหาความร การยอมรบการแสวงหาหลกฐานมาสนบสนนขออาง ใชความรในการอนมาน การสรปความ การประเมนผล และตดสนความถกตองของขอความอยางเหมาะสม กด (Good. 1973 : 680) นกการศกษาของสหรฐอเมรกา ใหความหมายของการคดอยางมวจารณญาณไววา ความคดอยางมวจารณญาณเปนกระบวนการคดอยางมหลกการ มการประเมนอยางรอบคอบตอขออางและหลกฐานและใชกระบวนการทางตรรกะไดอยางสมเหตสมผล แอนเดอรสน (วลย อารณ. 2531: 34-39; อางองจาก Anderson. 1972) ใหความหมายการคดอยางมวจารณญาณวา เปนการประเมนขอมลโดยใชเหตผลในเชงตรรกวทยาทมเกณฑทไดรบการยอมรบเพอทจะนาไปใชในการตดสนใจทจะยอมรบหรอปฏเสธคากลาวอางตางๆ ในประเทศไทยมนกการศกษา หรอผทสนใจศกษาวจยเกยวกบการคดอยางมวจารณญาณมากมาย ซงแตละทานไดใหความหมายตอไป กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ (2525: 36) ไดกลาวถงความหมายของการคดวาหมายถง กระบวนการทางานของจตใจมนษยในขณะทพยายามกาลงหาคาตอบเกยวกบเรองใดเรองหนง เชน การคดเพอตอบปญหาตางๆการคดเพออธบายศพทยากๆหรอการคดเพอแกไขปญหาในชวตประจาวน

68

กองวจยทางการศกษา (2542: 3) ไดใหนยามของการคดวา หมายถงกระบวนการทางานทางสมองโดยใชประสบการณมาสมพนธกบสงเราและสภาพแวดลอมโดยนามาวเคราะหเปรยบเทยบสงเคราะหและประเมนอยางมระบบและเหตผลเพอใหไดแนวทางในการแกปญหาอยางเหมาะสมหรอสรางสรรคสงใหม ธญลกษณ ลชวนคา (2544: 9) ไดใหความหมายของการคดเปนปฏกรยาทางสมองทส มพนธกบกระบวนการทางานของจตใจมนษยเปนทงกระบวนการและผลผลตมลกษณะตอเนองกนในการคดอาจมการวางแผน การจดระบบความสมพนธ การคนหาหลกการความจรงตางๆหรออาจใชประสบการณเดมเพอใหเกดการรบรและตอบสนองโดยตองอาศยสงแวดลอมเปนตวชวยและในขณะเดยวกนกจะตองผานการวเคราะห เปรยบเทยบ สงเคราะห และประเมนเพอใหไดแนวทางในการนาไปใชในการแกปญหาขจดความสงสย สามารถนาไปประยกตใชใหไดเกดผลสมฤทธทตองการแลในการคดนสามารถพฒนาความคดในระดบงายๆ จากวยเดกไปสระดบทซบซอนในวยผใหญ ฉนทนา ภาคบงกช (2528: 1) ไดกลาวถงความสาคญของการคดวา การสงเสรมการคดใหเกดขนในเดกปฐมวยเปนสงสาคญเพราะเปนพนฐานของการเรยนรประสบการณดานอนๆรวมทงความสามารถในการแกปญหาตางๆ ฉะนนจงควรปลกฝงใหเดกเปนคนชางสงเกต รจกคดอยางมเหตผล รจกการแกปญหาอยางเปนระบบ และรจกคนควาหาความรดวยตนเอง ซงจะทาใหเดกอยในสงคมไดอยางมความสข การจดประสบการณการเรยนรใหเดกไดคดไดกระทาไดสบเสาะหาความรดวยตนเองอยเสมอจะสงเสรมใหเดกเกดความสามารถในการคดซงจะเปนพนฐานทสาคญของการเรยนรตอไป สมศกด สนธระเวชญ (2542: 55) ไดกลาวถงความสาคญของการคดวา การคดเปนหวใจสาคญของการเรยนรทชวยใหนกเรยนเขาถงความรและสามารถทจะนาความรไปบรณาการใชในการดารงชวต เพราะการคดชวยใหคนมประสทธภาพเปนผทคดอยางมเหตผล สามารถแกปญหาชวตประจาวนตลอดจนแกปญหาของสงคมไดอยางเหมาะสม ทศนา แขมมณ (2533: 4) ไดกลาววา การคดวจารณญาณหมายถง การเหนปญหาสามารถวเคราะหปญหาไดตอจากนนคอ การพจารณาขอมลทเกยวของและตดสนใจเลอกทางเลอกตางๆ โดยยดหลกเหตผลเปนหลกสาคญ ชานาญ เอยมสาอาง (2539: 52) กลาววาการคดวจารณญาณ หมายถงกระบวนการคดไตรตรองอยางรอบคอบเกยวกบขอมลทเปนปญหา ขอโตแยง หรอขอมลทคลมเครอ เพอตดสนใจและนาไปสการสรปเปนขอยตอยางสมเหตสมผล อษณย โพธสข (2542: 11) ไดกลาววา การคดวจารณญาณ หมายถง การคดอยางมเหตผลและมประสทธภาพกอนตดสนใจจะเชออะไรหรอไมเชออะไร ไมรบดวนสรปตดสนใจ วนดา ปานโต (2543: 11) ไดใหความหมายของการคดวจารณญาณวา หมายถงกระบวนการใชสตปญญาในการคดพจารณา ไตรตรองอยางสขม รอบคอบ มเหตผล มการประเมน

69

สถานการณเชอมโยงเหตการณ สรปความ ตความ โดยอาศยความร ความคด และประสบการณของตนในการสารวจหลกฐานอยางละเอยดเพอนาไปสการสรปขอมลทสมเหตสมผล จากความหมายของการคดวจารณญาณสามารถสรปไดวา การคดวจารณญาณ หมายถงการคด พจารณา ไตรตรองอยางรอบคอบ เกยวกบขอมล สถานการณทตองอาศยการสงเกต ความรความเขาใจ การวเคราะหการเชอมโยงเหตการณ การสรปความ และประสบการณของตนเองมาประเมนขอมลประกอบการตดสนใจวาสงใดควรเชอสงใดควรทาเปนการคดในขนสง แตสามารถพฒนาไดเปนลาดบจากงายไปยาก โดยอาศยทกษะการคดขนพนฐาน ซงเปนทกษะยอยๆ ทใชอยในชวตประจาวนเชน การสงเกต การจาแนก การเปรยบเทยบ การจดหมวดหม การเรยงลาดบ การสรปความเมอประกอบกนจะเปนการคดขนสงขณะเดยวกนการคดในระดบนตองมการฝกฝนกระทาซาดวยความเอาใจใสและตองใชเวลา ดงนน จงเปนสงทจาเปนอยางยงทจะตองกระตนสงเสรมพฒนาการ ใหเดกไดมปฏสมพนธกบสงแวดลอมตลอดจนการฝกฝนและกระตนสงเสรมการคดใหเดกอยางตอเนองและสมาเสมอจะชวยใหเดกเกดการเรยนรและเขาถงความรความสามารถทจะนาไปใชในชวตประจาวนไดตอไป 5.2 แนวคดและทฤษฎเกยวกบการคดอยางมวจารณญาณ จากการศกษาแนวคดทฤษฎทเกยวของกบการคดอยางมวจารณญาณ พบวา นกจตวทยาและนกการศกษา ไดเสนอแนวคดทฤษฎทนาสนใจไวหลายแนว ผวจยขอนาเสนอโดยสรปดงน แนวคดของเดรสเซลและเมยฮวส (Dressel; & Mayhew, 1957: 179-181) ไดกลาวถงการคดอยางมวจารณญาณประกอบดวยความสามารถตางๆ 5 ดาน คอ 1. ความสามารถในการนยามปญหาประกอบดวย 1.1 ความสามารถในการตระหนกถงความเปนไปของปญหา ไดแก การรถงเงอนไขตางๆ ทมความสมพนธกน การรถงความขดแยง และเรองราวทสาคญในสภาพการณ และความสามารถในการระบจดเชอมตอทขาดหายไปของชดเหตการณ หรอความคดและการรถงสภาพปญหาทยงไมมคาตอบ 1.2 ความสามารถในการนยามปญหา ไดแก การระบถงธรรมชาตของปญหา ความเขาใจถงสงทเกยวของ และความจาเปนในการแกปญหา สามารถนยามองคประกอบของปญหา ซงมความยงยากและเปนนามธรรมใหเปนรปธรรม สามารถจาแนกแยกแยะองคประกอบของปญหาทมความซบซอนออกเปนสวนประกอบทสามารถจดกระทาได พรอมทงสามารถระบองคประกอบทสาคญของปญหา สามารถจดองคประกอบของปญหาใหเปนลาดบขนตอน 2. ความสามารถในการเลอกขอมลทเกยวของกบการหาคาตอบของปญหา คอการสามารถตดสนใจวาขอมลใดมความจาเปนตอการแกปญหาประกอบดวยความสามารถในการจาแนกขอมลทเชอถอไดกบแหลงขอมลทเชอถอไมได ความสามารถในการระบวาขอมลใดควรยอมรบ

70

หรอไม การเลอกตวอยางของขอมลทมความเพยงพอและเชอถอได ตลอดจนการจดระเบยบ ระบบของขอมล 3. ความสามารถในการระบขอตกลงเบองตนประกอบดวย ความสามารถในการระบขอตกลงเบองตนทผอางเหตผลไมไดกลาวไว ความสามารถในการระบขอตกลงเบองตนทคดคานการอางเหตผลและความสามารถในการระบขอตกลงเบองตนทไมเกยวของกบการอางเหตผล 4. ความสามารถในการกาหนดและเลอกสมมตฐาน ประกอบดวย การคนหา การชแนะหาคาตอบ การกาหนดสมมตฐานตางๆ โดยอาศยขอมล ขอตกลงเบองตน การเลอกสมมตฐานทมความเปนไปไดมากทสดพจารณาเปนอนดบแรก การตรวจสอบความสอดคลอง ระหวางสมมตฐานกบขอมล ขอตกลงเบองตน และการกาหนดสมมตฐานทเกยวของกบขอมลทยงไมทราบ และเปนขอมลทจาเปน 5. ความสามารถในการสรปอยางสมเหตสมผลและการตดสนความสมเหตสมผลของการคดหาเหตผล ประกอบดวย 5.1 ความสามารถในการลงสรปอยางสมเหตสมผล โดยอาศยขอตกลงเบองตนสมมตฐานและขอมลทเกยวของ ไดแก การระบความสมพนธระหวางคากบประพจน การระบถงเงอนไขทจาเปนและเพยงพอ การระบความสมพนธเชงเหตผล และความสามารถในการระบและกาหนดขอสรป 5.2 ความสามารถในการพจารณาตดสนความสมเหตสมผลของกระบวนการทนาไปสขอสรป ไดแก การจาแนกการสรปทสมเหตสมผลจากการสรปทอาศยคานยม ความพงพอใจและความลาเอยง การจาแนกระหวางการคดหาเหตผลทมขอสรปไดแนนอน กบการหาเหตผลทไมสามารถหาขอสรปทเปนขอยตได 5.3 ความสามารถในการประเมนขอสรปโดยอาศยเกณฑการประยกตใช ไดแกการระบเงอนไขทจาเปนตอการพสจนขอสรป การรถงเงอนไขททาใหขอสรปไมสามารถนาไปปฏบตได และการตดสนความเพยงพอของขอสรปในลกษณะทเปนคาตอบของปญหา แนวคดของวตสนและเกลเซอร (Watson; & Glaser, 1964: 10-15) ไดกลาวถงการคดอยางมวจารณญาณประกอบดวย ทศนคต ความร และทกษะในเรองราวตางๆ ดงน 1. ทศนคตในการสบเสาะซงประกอบดวยความสามารถในการเหนปญหาและความตองการทสบเสาะคนหาขอมล หลกฐาน มาพสจนเพอหาขอเทจจรง 2. ความรในการหาแหลงขอมลอางองและการใชขอมลอางองอยางมเหตผล 3. ทกษะในการประยกตใชความรและทศนคตดงกลาวมาใชใหเปนประโยชนจากการศกษา คนควา การวจยตางๆ วตสนและเกลเซอร ไดผลสรปวา การวดความสามารถทางการคดอยางมวจารณญาณ ตองวดความสามารถยอยๆ ซงมอย 5 ดาน ดงน

71

1. ความสามารถในการอางองหรอสรปความ (inferences) หมายถง ความสามารถในการจาแนกระดบความนาจะเปนของขอมลหรอการลงสรปขอมลตางๆ ทปรากฏในขอความทกาหนดให 2. ความสามารถในการยอมรบขอตกลงเบองตน (recognition of assumptions) หมายถงความสามารถในการพจารณาจาแนกวา ขอความใดเปนขอตกลงเบองตน ขอความใดไมเปนขอตกลงเบองตน 3. ความสามารถในการนรนย (deduction) หมายถง ความสามารถในการจาแนกวาขอสรปใดเปนผลจากความสมพนธของสถานการณทกาหนดใหอยางแนนอนและขอสรปใดไมเปนผลของความสมพนธนน 4. ความสามารถในการตความ (interpretation) หมายถง ความสามารถในการจาแนกวาขอสรปใดเปนหรอไมเปนความจรงตามทสรปไดจากสถานการณทกาหนดให 5. ความสามารถในการประเมนขอโตแยง (evaluation of arguments) หมายถงความสามารถในการจาแนกวา ขอใดเปนการอางเหตผลทหนกแนนกบขอความทอางเหตผล ทฤษฎของเอนนส (Ennis Theory) เอนนส ไดนยามการคดอยางมวจารณญาณเผยแพรเปนครงแรกในป ค.ศ.1962 และไดปรบขยายคานยามใหครอบคลมมากขน ในป ค.ศ.1985 ตอมาป 1989 เขาไดเขยนหนงสอรวมกบ นอรส มชอวา “Evaluating Critical Thinking” คานยามในหนงสอมความหมายเชนเดยวกบคานยามทเขาใหไวคอ การคดอยางมวจารณญาณ เปนการคดพจารณาไตรตรองอยางมเหตผล มจดมงหมายเพอการตดสนใจวาสงใดควรเชอหรอกอนทจะลงมอปฏบต(Ennis, 1985: 45; Norris and Ennis, 1989)เอนนส ไดอธบายความหมายของการคดอยางมวจารณญาณตามคานยามวา บรบทของการคดเกดจากการทคนไดมปฏสมพนธกบบคคลอน และมความเกยวของกบการอางเหตผล โดยทผคดจะตองใชการคดอยางมวจารณญาณ กอนทจะตดสนใจเชอ หรอลงมอปฏบตตามการอางเหตผลนนแสดงไดดวยแผนภมการคดอยางมวจารณญาณของ เอนนส (Ennis. 1985: 47)

72

การน

รนย

การอปน

ย

การตดส

นคณคา

ความชดเจน

- ความร ขอมล จากการสงเกต จากแหลงตางๆ ทเชอถอได - ความร ขอมลทมเหตผล

ผมความคดอยางมวจารณญาณ

การสรปอางอง

การปฏสมพนธกบผอน

ภาพประกอบ 4 การคดอยางมวจารณญาณ (Ennis. 1985: 47)

ทฤษฎของเอนนส แบงองคประกอบของการคดอยางมวจารณญาณออกเปน 2 ประเภท ทสมพนธกน คอ ความสามารถ (abilities) และคณลกษณะ (dispositions) ในป ค.ศ.1989 เอนนส และนอรส (Norris; & Ennis. 1989, 1989: 14) ไดเสนอแนวคดอยางมวจารณญาณในรายละเอยดทงความสามารถ (abilities) และลกษณะ (dispositions) ดงนความสามารถ (abilities) ของการคดอยางมวจารณญาณ มดงน ก. ความกระจางชดเบองตน (elementary clarification) 1. ถามไดตรงประเดน (focusing on a question) 2. วเคราะหการอางเหตผล (analyzing arguments) 3. ถามและตอบคาถามไดชดเจนและทาทาย (asking and answering) question that clarify and challenge)

การตดสนวาควรเชอหรอควรทา

การแกปญหา

73

ข. ขอมลสนบสนน (basic support) 1. การพจารณาความนาเชอถอของแหลงขอมล (judging he credibility of a source) 2. มการสงเกต (making and judging observations ค. การสรปอางอง (inference) 1. การนรนย (making and judging deductions) 2. การอปนย (making and judging inductions) 3. การตดสนคณคา (making and judging value judgments) ง. การกระจางชดชนสง (advanced clarification) 1. กาหนดปญหาและอธบายคาจากดความของปญหา (defining terms and judging definitions) 2. ระบขอตกลงเบองตน (identifying assumption) จ. ยทธวธและกลยทธ (strategies and tactics) 1. การตดสนใจลงมอกระทา (deciding on an actions) 2. ปฏกรยากบผอน (interacting with others) 5.3 กระบวนการคดอยางมวจารณญาณ การคดอยางมวจารณญาณเปนความสามารถทางสมองทสามารถแสดงใหเหนไดในลกษณะของความสามารถในดานตางๆ ทเรยกวา องคประกอบ ดงนน จงมความจาเปนในการกาหนดวาการคดอยางมวจารณญาณจะประกอบดวยองคประกอบใดบาง เมอพจารณาจากคานยามของการคดอยางมวจารณญาณทไดเสนอมาจะพบวา “การคดอยางมวจารณญาณ” ประกอบดวยกระบวนการตางๆ ทเกยวของกบการคด โดยเรมตงแตเกดปญหาขนจนถงการทสามารถหาขอสรปเพอการแกปญหานนได ดงท Yinger (1980: 11-13) ไดอธบายวาการคดอยางมวจารณญาณประกอบดวยกจกรรมตางๆ ทางสมอง และเปนกระบวนการทมความซบซอน สวน Marzano และคณะ (1988: 121) ไดอธบายวาการคดอยางมวจารณญาณเปนลกษณะของกระบวนการคด(thinking processes) ทมความซบซอน ประกอบดวยทกษะการคด (thinking skills) หลายอยางและ Beyer (1983: 44-49) ไดอธบายวาการคดอยางมวจารณญาณเปนการปฏบตการทางสมอง(mental operation) ทประกอบดวยทกษะกระบวนการประมวลผลขอมล (information processing skills) ซงประกอบดวย การระลก การแปลความ การตความ การประยกต การวเคราะห การสงเคราะห การประเมน และการใชเหตผล เปนตน ดงนนในการพจารณากระบวนการคดอยางมวจารณญาณจงนบวาเปนสงทมความสาคญ นกจตวทยา นกการศกษา และผเชยวชาญตางๆ จงไดเสนอกระบวนการคดอยางมวจารณญาณไว ดงแสดงในตาราง 1

74

กระบวนการคดอยางมวจารณญาณตามแนวคดของเดรสเซลและเมยฮว (Dressel and Mayhew) เดรสเซล และเมยฮว (Dressel; & Mayhew. 1957: 179-181) ไดกลาวถงการคดอยางมวจารณญาณในเชงทกษะของการคดซงเปนความสามารถของบคคลในการคดอยางมวจารณญาณประกอบดวยความสามารถดานตางๆ 5 ดาน ดงน 1. ความสามารถในการนยามปญหา หมายเอาการกาหนดปญหาและทาความเขาใจกบปญหาโดยพจารณาขอมลเพอกาหนดปญหา รวมทงการนยามความหมายของคาหรอขอความได 2. ความสามารถในการเลอกขอมลทเกยวของกบการหาคาตอบของปญหา คอการตดสนใจวาขอมลใดมความจาเปนตอการแกปญหา การจาแนกแหลงขอมลทเชอถอไดกบแหลงขอมลทเชอถอไมได การระบวาขอมลใดควรยอมรบหรอไม การเลอกตวอยางขอมลทมความเพยงพอและเชอถอได ตลอดจนการจดระบบระเบยบของขอมล 3. ความสามารถในการระบขอตกลงเบองตน ประกอบดวย การระบขอตกลงเบองตนทผอางเหตผลไมไดกลาวไววา การระบขอตกลงเบองตนทคดคานการอางเหตผล และการะบขอตกลงเบองตนทไมเกยวของกบการอาง 4. ความสามารถในการกาหนดและเลอกสมมตฐาน ประกอบดวย การคนหาการชแนะตอคาตอบปญหา การกาหนดสมมตฐานตางๆ โดยอาศยขอมลและขอตกลงเบองตนการเลอกสมมตฐานทมความเปนไปไดมากทสดมาพจารณาเปนอนดบแรก การตรวจสอบความสอดคลองระหวางสมมตฐานกบขอมลและขอตกลงเบองตน การกาหนดสมมตฐานทเกยวของกบขอมลทยงไมทราบและเปนขอมลทจาเปน 5. ความสามารถในการสรปอยางสมเหตสมผล และการตดสนความสมเหตของการคดหาเหตผล ซงประกอบดวย 5.1 การลงสรปอยางสมเหตสมผล โดยอาศยขอตกลงเบองตน สมมตฐานและขอมลทเกยวของ ไดแก การระบความสมพนธระหวางคากบประพจน การระบถงเงอนไขทจาเปนและเงอนไขทเพยงพอ การระบความสมพนธเชงเหตผล และการระบและกาหนดขอสรป 5.2 การพจารณาตดสนความสมเหตสมผลของกระบวนการทนาไปสขอสรปไดแก การจาแนกการสรปทสมเหตสมผลจากการสรปทอาศยคานยม ความพงพอใจ และความลาเอยง การจาแนกระหวางการคดหาเหตผลทมขอสรปไดแนนอนกบการคดหาเหตผลทไมสามารถหาขอสรปทเปนขอยตได 5.3 การประเมนขอสรปโดยอาศยเกณฑการประยกตใช ไดแก การระบถงเงอนไขทจาเปนตอการพสจนขอสรป การรถงเงอนไขททาใหขอสรปไมสามารถนาไปปฏบตไดและการตดสนความเพยงพอของขอสรปในลกษณะทเปนคาตอบของปญหา

75

5.4 การประเมนผลความสามารถในการคดวจารณญาณ วตสน และ เกลเซอร (Watson; & Glaser. 1964: 2) ไดพฒนาแบบประเมนการคดอยางมวจารณญาณอยางตอเนอง ฉบบลาสดป ค.ศ. 1980 เพอใหเปนแบบทดสอบทเปนแบบฝกใหมการประยกตใชความสามารถ ทสาคญเกยวของกบการการคดวจารณญาณ โดยในแบบทดสอบประกอบดวยปญหา ขอความ การตความหมาย ซงมการออกแบบใหวดในสงทแตกตางกน ในแบบทดสอบ 5 ฉบบ ดงน 1. ความสามารถในการสรปอางอง เปนการวดความสามารถในการตดสน และจาแนกความนาจะเปนของขอสรปวา ขอสรปใดเปนจรง หรอเปนเทจลกษณะของแบบสอบยอยนม

การกาหนดสถานการณมาให แลว มขอสรปของสถานการณ 3 – 5 ขอสรป จากนน ผตอบตองพจารณาตดสนวา ขอสรปแตละขอเปนเชน ไร โดยเลอกจากตวเลอก 5 ตวเลอก ไดแก เปนจรงนาจะเปนจรง ขอมลทใหไมเพยงพอ นาจะเปนเทจ 2. ความสามารถในการระบขอตกลงเบองตน เปนการวดความสามารถในการจาแนกวา ขอความใดเปนขอตกลงเบองตน ขอความใดไมเปน ลกษณะของแบบยอยน มการ

กาหนดสถานการณมาให แลวมขอความตามมา สถานการณ ล ะ 2 – 3 สถานการณ จากนนผตอบตองพจารณาตดสนขอความในแตละขอวา ขอใดเปนหรอไมเปนขอตกลงเบองตนของสถานการณทงหมด 3. ความสามารถในการนรนย เปนการวดความสามารถในการหาขอสรปอยางสมเหตสมผล จากสถานการณทกาหนดมาใหโดยใชหลกตรรกศาสตรลกษณะของแบบสอบยอยนม

การกาหนดสถานการณมาให 1 ยอหนา แลวมขอสรปตามมา สถานการณละ 2 – 4 ขอ จากนนผตอบตองพจารณาตดสนวา ขอสรปในแตละขอเปนขอสรปทเปนไปได หรอไมตามสถานการณนน 4. ความสามารถในการตความ เปนการวดความสามารถในการทมเทนาหนกขอมล หรอหลกฐานเพอตดสนความเปนไปไดของขอสรป ลกษณะของแบบสอบยอยนมการกาหนดสถานการณมาให แลวมขอสรปสถานการณละ 2 - 3 ขอ จากนนผตอบตองพจารณาตดสนวาขอสรปในแตละขอวา นาเชอถอหรอไมภายใตสถานการณอนนน 5. ความสามารถในการประเมนขอโตแยง เปนการวดความสามารถในการจาแนกการใชเหตผลวา สงใดเปนความสมเหตสมผล ลกษณะของแบบสอบยอยนมการกาหนดชดของคาถามเกยวกบประเดนปญหาสาคญมาให ซงแตละคาถามมชดของคาตอบพรอมเหตผลกากบจากนน ผตอบตองพจารณาตดสนวาคาตอบใด มความสาคญเกยวของโดยตรงกบคาถามหรอไมและใหเหตผลประกอบ Cornell Critical Thinking Test พฒนาโดย Ennis และ Millman (1985) พฒนาขนมาโดยยดทฤษฏของ Ennis เปนหลก ทฤษฏน ไดกาหนดวา การคดอยางมวจารณญาณ มองคประกอบ 3 สวน คอ

76

1. การนยามปญหา / สงทเกยวของและการทาใหกระจาง ซงประกอบดวยความสามารถตางๆ ดงน 1.1 ระบประเดนปญหาตางๆ ทสาคญ ระบขอสรป 1.2 ระบเหตผลทปรากฏ และไมปรากฏ 1.3 ตงคาถามใหเหมาะสมในแตละสถานการณ 1.4 ระบขอตกลงเบองตน 2. การพจารณาตดสนขอมล ซงประกอบดวยความสามารถตางๆ ดงน 2.1 ตดสนความนาเชอถอของแหลงขอมลและการสงเกต 2.2 การตดสนความเกยวของของขอมลกบปญหา 2.3 ตระหนกในความคงเสนคงวาของขอมล 3. การอางองเพอการแกปญหาและการลงขอสรปอยางสมเหตผล ซงประกอบดวยความสามารถตางๆ ดงน 3.1 ตดสนสรปแบบอปนยและอางอง 3.2 การนรนย 3.3 ทานายผลทจะเกดขนตามมา คมอการใชแบบสอบไดระบถงผคด อยางมวจารณญาณนน จะตองมสมรรถภาพ ในการตดสนไดวา สงเหลานเกดขนหรอไม ซงม 10 ลกษณะ ดงน 1. ขอความทใชสบเนองมาจากขอความทกาหนดให 2. สงทกลาวถงเปนขอตกลงเบองตน 3. สงทสงเกตไดมความตรง 4. สงทถกกลาวหาเชอถอได 5. การสรปอางองเบองตนมความถกตอง 6. สมมตฐานมความสมเหตสมผล 7. ทฤษฎทใชมความเหมาะสม 8. ประเดนโตแยงขนกบประเดนทคลมเครอ 9. ขอความทใชมความเฉพาะและชดเจน 10. การใชเหตผลไดตรงประเดน จากขอความทกลาวมาขางตน ความสามารถในการคดวจารณญาณ ตองมกระบวนการประเมน เพอทาใหทราบถงความสามารถในการคดวจารณญาณทเกดขน ซงวธการประเมนกแตกตางกนตามสถานการณนนๆ และความสามารถในการคดวจารณญาณนน สามารถนาไปใชในการแกปญหาทเกดในชวตประจาวน ซงจะสงผลดตอผทมความสามารถในการคดวจารณญาณ

77

5.5 แนวทางในการสงเสรมการคดวจารณญาณ การคดวจารณญาณเปนการคดในระดบสง การสงเสรมใหเดกมความสามารถในการคดระดบนไดโดยเฉพาะในวยอนบาลจะตองผานการคดในระดบงายๆกอนนนคอ การคดขนพนฐานในทกษะการคดขนพนฐานจะมข นตอนในการคดไมมากนกเปนความสามารถยอยๆ ทคดในลกษณะตางๆ เปนทกษะทใชกนอยเสมอในชวตประจาวนและสามารถสงเกตได เชนการจาแนก การเปรยบเทยบการสรปความ การเรยงลาดบ การสงเกต เปนตนเมอประกอบกนเขากจะเปนความคดในระดบสงซงสอดคลองกบกองวจยทางการศกษา (2542: 5) กลาววา ความสามารถในการคดวจารณญาณเปนสงทสามารถพฒนาใหเกดขนไดตงแตระดบปฐมวยโดยการใหการฝกทกษะการคดขนพนฐานกอนและเพมความซบซอนใหมากขนถาไดฝกฝนอยเสมอกจะกลายเปนการคดระดบสงหรอการคดวจารณญาณได นอกจากน อษณย โพธสข (2537: 9) ไดกลาวถงแนวทางททาใหเดกเกดการคดวจารณญาณคอ การใหเดกไดทากจกรรมโดยไดรบประสบการณตรงเรยนรจากของจรงประกอบการใชสอเปนรปธรรมจะเปนสงทกระตนใหเดกไดคด ซงสอดคลองกบเพยเจต (Piaget. 1952) กลาวถงการคดของเดกในระดบกอนประถมศกษานนสามารถเกดขนไดโดยการเรยนรจากสงของทเปนรปธรรมเดกจะเกดการเรยนรจากประสบการณตรงทเดกไดสมผส สารวจ และทดลองกบสงแวดลอมถาผใหญใหอสระเปดโอกาสใหเดกยอมเปนการสงเสรมใหเดกไดเรยนรเดกจะสามารถคดได สวนดวอและบรเนอร (สานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. 2522: 22 – 25; อางองจาก Dewey; & Bruner. n.d.) ไดกลาวถงแนวทางในการสงเสรมการคดวา ควรใหเดกไดเรยนรจากการกระทาและเรยนรจากการคนพบดวยตนเองโดยผานประสาทสมผสทง 5 ไดแก การเหน การดม การฟง การสมผส การชมรส เปนการสอดคลองกบธรรมชาตของเดกและเปนการพฒนาสตปญญาการคดของเดกไดเหมาะสมกบวย สรปไดวา การสงเสรมการคดวจารณญาณนนเปนสงทสามารถพฒนาใหเกดขนไดตงแตวยเดกแตควรใหเดกไดผานการคดในระดบงายๆคอ ทกษะการคดขนพนฐานเพราะทกษะการคดขนพนฐานจะเปนสงทพฒนาใหเดกสามารถคดในระดบสงไดและในการคดจะตองใหเดกไดรบประสบการณตรงประกอบกบการใชสอทเปนรปธรรมเพอใหเดกเกดความเขาใจและผใหญควรใหการสนบสนนสงเสรมฝกการคดอยเสมอ เดกจะสามารถเรยนรดวยตนเองเปนการทาใหเดกพฒนาการคดในระดบสงตอไป 5.6 งานวจยทเกยวของกบความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ งานวจยในตางประเทศ ฮดกนส และคนอนๆ (วราภรณ ยมแยม. 2543: 46; อางองจาก Hudgins; & others. 1979)ไดทาการวจยเรองการคดวจารณญาณของเดกโดยใชรปแบบการทดลองแบบ Pre – Posttest One Group Design กลมตวอยางเปนนกเรยนเกรด 4-5 ทไดคะแนนคอนขางสงจากการทาแบบทดสอบการคดวจารณญาณ การทดลองแบงเปนกลมทดลองและกลมควบคมการรวบรวมขอมล

78

ใชวธการสมภาษณกอนดาเนนการทดลองและภายหลงเสรจสนการทดลองโดยสมภาษณกลมตวอยางเปนรายบคคล ผลการวจยพบวา กลมทดลองสามารถประยกตใชทกษะการคดอยางมวจารณญาณใชขอมลทมความสมพนธกนและตอบคาถามไดดกวากลมควบคม คอมเมยราส (Commmeyras.1990)ไดวเคราะหความสมพนธระหวางการคดวจารณญาณกบการอานของนกเรยนโดยดจากใบรายงานผลการศกษาพบวา การคดวจารณญาณมความสมพนธกบการอานเพอทาความเขาใจและยงแสดงใหเหนวาการคดวจารณญาณนนไดสงเสรมไดในการสอนประจาวนโดยใชวสดอปกรณในหองเรยน กดแมน (Goodman. 1990) ไดรวบรวมการฝกปฏบตเพอพฒนาการคดอยางมวจารณญาณและสงเสรมการแสดงออกโดยผานการเขยนอยางสรางสรรคของนกเรยนเกรด 2-6 ทมความคด (Idea)และทกษะการจดระบบ (Organize) ตา จานวน 6 คน โดยใชครทาการฝก 3 คนและมคร 1 คนเปนผใหคาแนะนาการใชเทคนคระดมพลงสมองการกาหนดโครงสราง การรางเรองราว จากการวเคราะหตวอยางการเขยนของนกเรยนแสดงใหเหนวานกเรยนมการปรบปรงการเขยนของตนเองในทางทดข นอยางมนยสาคญเมอไดรบการฝกอยางมโครงสรางและแสดงใหเหนความสาคญของการสอนนกเรยนทมประสบความยากลาบากในการเขยนโดยการสอนทละขน (Step by Step) นอกจากนนกเรยนยงไดเรยนรทจะคดอยางมระบบและมการวางแผนมากขน สวนลมพคน (Lumpkin. 1991: บทคดยอ) ไดศกษาผลการสอนทกษะการคดอยางมวจารณญาณเปนวธการสอนทมความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณผลสมฤทธทางการเรยนและความคงทนในเนอหาวชาสงคมศกษาแตกตางกนอยางไมมนยสาคญทางสถตแตนกเรยนเกรด 6ในกลมทดลองซงสอนดวยทกษะการคดอยางมวจารณญาณนนไดคะแนนผลสมฤทธทางการเรยนรสงกวานกเรยนในกลมควบคมอยางมนยสาคญทางสถต งานวจยในประเทศ วไลวรรณ ปยะปกรณ (2535: 1 บทคดยอ) ไดศกษาการคดอยางมวจารณญาณของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 ทเรยนดวยการจดกจกรรมการเรยนการสอนเพอพฒนากระบวนการคดอยางมวจารณญาณผลการศกษาพบวา ความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณของนกเรยนทเรยนดวยการจดกจกรรมเพอพฒนากระบวนการคดอยางมวจารณญาณกบนกเรยนทไดรบการสอนตามคมอครแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 นพน นาสมบรณ (2536: บทคดยอ) ไดศกษาผลการสอนกลมสรางเสรมประสบการณชวตดวยกระบวนการทางวทยาศาสตรทมตอความสามารถในการคดวจารณญาณของนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 ผลการศกษาวจยพบวาความสามารถในการคดวจารณญาณของนกเรยนทไดรบการพฒนาดวยกระบวนการทางวทยาศาสตรสงขนกวากอนการทดลองอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05

79

วนย ดาสวรรณ (2538: 61) ไดศกษาผลการทกษะความคดวจารณญาณทมตอความสามารถดานความคดวจารณญาณและการใชเหตผลทางคณตศาสตรของนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 เครองมอทใชในการวจยเปนแบบฝกทกษะการคดวจารณญาณ แบบทดสอบการคดวจารณญาณและการใหเหตผลทางคณตศาสตรแบงกลมเปนกลมทดลอง 1 กลมทดลอง 2 และกลมควบคม ผลการวจยพบวาคาคะแนนความคดวจารณญาณเพมขนอยางชดเจนในระยะทใหการเสรมแรงและคาเฉลยของคะแนนจะลดลงเลกนอยเมอลดการเสรมแรงแตกยงสงกวาระยะพนฐานคะแนนการคดวจารณญาณหลงการฝกของกลมทดลองสงกวากลมควบคมอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 ทวพร ดษฐคาเรง (2540: บทคดยอ) ไดศกษาประสทธภาพแบบฝกทกษะการคดวจารณญาณเกยวกบขาวและเหตการณสาคญของนกเรยนชนประถมศกษาปท 3 ผลของการวจยพบวา หลงทาชดฝกทกษะการคดวจารณญาณกลมตวอยามทกษะการคดวจารณญาณสงกวากอนทาชดฝกทกษะการคดวจารณญาณ กลมตวอยางมทกษะการคดวจารณญาณสงกวากอนทาชดฝกอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 หลงทาชดฝกทกษะการคดวจารณญาณนกเรยนหญงและนกเรยนชายมทกษะการคดวจารณญาณไมแตกตางกนและนกเรยนมความเหนในทางทดตอการทาชดฝกทกษะการคดวจารณญาณ จากรายงานทกลาวมาขางตนสามารถสรปไดวา การคดวจารณญาณเปนทกษะทสามารถฝกพฒนาฝกฝนและสงเสรมใหกบเดกไดในทกระดบซงในการฝกใหกบเดกมหลายรปแบบโดยใชเทคนคตางๆรวมทงการจดประสบการณในการเรยนรทเออตอการพฒนาการคดอยางมวจารณญาณและยงสามารถนามาใชเปนสวนหนงในการจดการเรยนรได

บทท 3 วธดาเนนการวจย

ในการวจยครงนเปนการจดกจกรรมการเรยนการสอนกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม สาระภมศาสตรโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจ กบการจดการเรยนรแบบบรณาการ ระดบชนมธยมศกษาปท 1 เพอนาไปใชในการจดการเรยนร ของสามเณรโรงเรยนบาลสาธตศกษา เขตพระนคร กรงเทพมหานคร มขนตอนในการวจย ดงน 1. การกาหนดประชากรและการเลอกกลมตวอยาง 2. เครองมอและการสรางเครองมอ 3. การดาเนนการทดลอง 4. การจดกระทาและวเคราะหขอมล

1. การกาหนดประชากรและการเลอกกลมตวอยาง ประชากรทใชในการวจย ประชากรทใชในการศกษาคนควาครงน เปนสามเณรชนมธยมศกษาปม 1 โรงเรยนบาลสาธตศกษา ภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2553 จานวน 4 หอง มสามเณร จานวน 120 รป กลมตวอยางทใชในการวจย กลมตวอยางทใชในการศกษาคนควาครงน เปนสามเณรชนมธยมศกษาปท 1 โรงเรยนบาลสาธตศกษา ภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2553 จานวน 2 หอง มสามเณร จานวน 60 รป ไดจากการสมอยางงาย (Cluster Random Sampling) โดยใชหองเรยนเปนหนวยสมดวยวธการจบฉลาก ดงน กลมทดลองท 1 จานวน 30 รป ทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจ กลมทดลองท 2 จานวน 30 รป ทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบบรณาการ ระยะเวลาทใชในการทดลอง สาหรบการวจยครงนทาการทดลองในภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2553 โดยผวจยดาเนนการสอนดวยตนเอง จานวน 2 หองเรยน หองเรยนละ 16 ชวโมง สาระการเรยนรทใชในการทดลอง สาระการเรยนรทใชในการทดลองอยในสาระท 5 ภมศาสตร ในระดบมธยมศกษาปท 1 ผวจยไดกาหนดเรองทใชในการทดลอง มขอบเขตของเนอหา ดงน

81

เรองท 1 การเปลยนแปลงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (ปาไม) เรองท 2 การเปลยนแปลงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (นา) เรองท 3 การเปลยนแปลงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (ดน) เรองท 4 ปญหาสงแวดลอมเปนพษ (อากาศเปนพษ) เรองท 5 การเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรม

2. แบบแผนการวจย การวจยครงน เปนการวจยเชงทดลอง (Experimental Research) ดาเนนการทดลองตามแบบแผนการวจยแบบสมกลม– สอบกอน – สอบหลง (ลวน สายยศ และองคณา สายยศ. 2538: 249) ตาราง 2 แบบแผนการทดลอง

กลม สอบกอน ทดลอง สอบหลง RE1 T1 X1 T2 RE2 T1 X2 T2

สญลกษณทใชในแบบแผนการทดลอง RE1 แทน กลมทดลองท 1 ทเลอกมาแบบสม RE2 แทน กลมทดลองท 2 ทเลอกมาแบบสม T1 แทน การทดสอบกอนการทดลอง T2 แทน การทดสอบหลงการทดลอง X1 แทน การจดการเรยนรแบบอรยสจ X2 แทน การจดการเรยนรแบบบรณาการ การสรางเครองมอทใชในการวจย เครองมอทใชในการทดลองครงนประกอบดวย 1. แผนการจดการเรยนรแบบอรยสจ 2. แผนการจดการเรยนรแบบบรณาการ 3. แบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา 4. แบบทดสอบวดความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ

82

ขนตอนในการสรางเครองมอ 1. แผนการจดการเรยนรแบบอรยสจ 1.1 ศกษาหลกการวธการจดกจกรรมการเรยนรแบบอรยสจ จากเอกสารและงานวจยทเกยวของ 1.2 ศกษาหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 และศกษาสาระและมาตรฐานการเรยนร กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม ชวงชนท 3 ชนมธยมศกษาปท 1 เพอนามาใชในการสรางแผนการจดการเรยนร 1.3 ศกษาสาระการเรยนรทจะนามาใชในการทดลอง คอ สาระท 5 ภมศาสตร กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม ชนมธยมศกษาปท 1 1.4 ศกษามาตรฐานการเรยนร สาระการเรยนร และผลการเรยนร ชวงชนท 3 ชนมธยมศกษาปท 1 แลวนามาวเคราะหเปนจดประสงคการเรยนร และสรางแผนการจดการเรยนรแบบอรยสจ จานวน 16 ชวโมง ซงประกอบดวย 1.4.1 สาระสาคญ 1.4.2 จดประสงคการเรยนร 1.4.3 สาระการเรยนร 1.4.4 กระบวนการเรยนร 1. ขนทกข (ปญหา) ครสนทนากบสามเณร พดคยเกยวกบเรอง ความนาจะเปน ซงเปนสถานการณทพบในปจจบน และใหสามเณรพจารณาปญหาทครนาเสนอ 2. ขนสมทย (สาเหตของปญหา ตงสมมตฐาน) ครใหสามเณรคดวเคราะหถงสาเหตของปญหาทยกมา และวธในการแกปญหานนมวธใดบางทสามารถทาได 3. ขนนโรธ (ทดลอง และเกบรวบรวมขอมล) ครใหสามเณรลงมอปฏบตในแตละวธในการแกปญหา โดยทาทกวธทกาหนดไวในขนท 2 4. ขนมรรค (วเคราะหขอมล และสรปผล) จากการทสามเณรลงมอปฏบต กจะเหนผลวา ทกวธนามาซงคาตอบเดยวกน แตอาจมวธทไดคาตอบทรวดเรว และไมซาซอน ครกจะอธบายเพมเตม และใหคาแนะนาในวธตางๆ วามความเหมาะสมเพยงไร 1.5 นาแผนการจดการเรยนรทสรางขนไปใหผเชยวชาญ จานวน 3 คน ตรวจสอบความเหมาะสมและความสอดคลองดานความเหมาะสมของเนอหา ความสอดคลองของผลการเรยนรทคาดหวงกบกระบวนการจดการเรยนร ดานการจดกจกรรมและความถกตองของภาทใช โดยพจารณาคาดชนความสอดคลอง (IOC) ทมคาตงแต 0.5 ขนไป โดยคาดชนความสอดคลอง (IOC) มคาเทากบ 1.00

83

1.6 นาแผนการจดการเรยนรทไดปรบปรงแกไขแลวไปทดลองใชกบสามเณรชนมธยมศกษาปท 2 โรงเรยนบาลสาธตศกษา กรงเทพมหานคร ทไมใชกลมตวอยาง จานวน 30 รป เพอทดสอบประสทธภาพของแผนการจดการเรยนร ตามเกณฑทคาดหวง E1/E2 = 80/80โดยมคาประสทธภาพของแผนการจดการเรยนร E1/E2 = 81.10/82.74 1.7 นาแผนการจดการเรยนรแบบอรยสจ ไปสอนเพอการวจยตอไป 2. แผนการจดการเรยนรแบบบรณาการ 2.1 ศกษาหลกการวธการจดกจกรรมการเรยนรแบบบรณาการจากเอกสารและงานวจยทเกยวของ 2.2 ศกษาหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 และศกษาสาระและมาตรฐานการเรยนร กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม ชวงชนท 3 ชนมธยมศกษาปท 1 เพอนามาใชในการสรางแผนการจดการเรยนร 2.3 ศกษาสาระการเรยนรทจะนามาใชในการทดลอง คอ สาระท 5 ภมศาสตร กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม ชนมธยมศกษาปท 1 2.4 ศกษามาตรฐานการเรยนร สาระการเรยนร และผลการเรยนร ชวงชนท 3 ชนมธยมศกษาปท 1 แลวนามาวเคราะหเปนจดประสงคการเรยนร และสรางแผนการจดการเรยนรแบบ บรณาการจานวน 16 คาบ ซงประกอบดวย 2.4.1 สาระสาคญ 2.4.2 จดประสงคการเรยนร 2.4.3 สาระการเรยนร 2.4.4 กระบวนการเรยนร ขนท 1 ขนนาเขาสบทเรยน หมายถง ครเราความสนใจหรอชประเดนใหสามเณรเหนสภาพปญหาทเกดขนในอดตและปจจบนเปนการสรางบทเรยน โดยสามเณรแลกเปลยนความคดเหนและตกลงเลอกปญหาทสนใจศกษา โดยใชสถานการณตางๆ มานาเสนอดวยสอประเภทตางๆ ไดแก รปภาพ แผนท แผนภม การเลาเรอง การตงคาถามจงใจสามเณร ขนท 2 ขนปฏบตการ หมายถง สามเณรแตละรปศกษาเนอหาทตนสนใจและอภปรายในกลมเพอเลอกปญหาทกลมสนใจ 1 ปญหามาวางแผนพจารณาแนวทางกาหนดจดมงหมายในการแกปญหาจดลาดบกอน – หลง ในการศกษา มการปฏบตกจกรรมภายในกลม ดงนคอ 2.1 สามเณรศกษาเนอหาดวยตนเองอยางรอบคอบ 2.2 สามเณรอภปรายแลกเปลยนความรและระบเหต ผล เพอเลอกปญหาทสนใจมา 1 ปญหา

84

2.3 แตละกลมกาหนดความรบผดชอบในการศกษาตดตามการเรยนและเชอมโยงกบวชาในกลมสงคมศกษาทเหมาะสมในสภาพปจจบน ตามความสนใจของกลม 2.4 สามเณรรวมกนสรปแนวคดของกลมโดยบนทกผลงานทจะนาเสนอครและสามเณร เพอเปนขอมลยอนกลบในลกษณะทเสรมแรง นาเสนอเปนผลงานกลม ไดแก การรวมกนจดกจกรรมในชนเรยน การเลนละคร การโตวาท จดนทรรศการ การทาโครงงาน ขนท 3 ขนกจกรรมสรป หมายถง เปนขนตอนทสามเณรและครเชอมโยงกจกรรมจากการทางานของแตละกลมใหผสมผสานทกดานเขาดวยกนและสอดคลองกบชวตประจาวน เมอตวแทนนาเสนอสงทกลมสนใจแลว สามเณรและครรวมกนอภปรายเพอแกปญหาและตดสนใจสรปทางเลอกพรอมทงเหตผลในการถายทอดสถานการณไปสชวตจรง ขนท 4 ขนประเมนผล หมายถง เปนขนตอนการประเมนผลทเปนกระบวนการตอเนองทกระยะของการเรยนการสอนประเมนดานความร โดยการสงเกตจากการทดสอบยอย การตอบคาถาม การทาแบบฝกหด การอภปราย การทารายงานประเมนความสามารถในการทางานรวมกน ภายในกลมอยางมคณธรรม และประเมนการทางานของตนเอง 2.5 นาแผนการจดการเรยนรทสรางขนไปใหผเชยวชาญ จานวน 3 คน ตรวจสอบความเหมาะสมและความสอดคลองดานความเหมาะสมของเนอหา ความสอดคลองของผลการเรยนรทคาดหวงกบกระบวนการจดการเรยนร ดานการจดกจกรรมและความถกตองของภาทใช โดยพจารณาคาดชนความสอดคลอง (IOC) ทมคาตงแต 0.5 ขนไป โดยคาดชนความสอดคลอง (IOC) มคาเทากบ 1.00 2.6 นาแผนการจดการเรยนรทไดปรบปรงแกไขแลวไปทดลองใชกบสามเณรชนมธยมศกษาปท 2 โรงเรยนบาลสาธตศกษา กรงเทพมหานคร ทไมใชกลมตวอยาง จานวน 30 รป เพอทดสอบประสทธภาพของแผนการจดการเรยนร ตามเกณฑทคาดหวง E1/E2 = 80/80 โดยมคาประสทธภาพของแผนการจดการเรยนร E1/E2 = 80.10/82.16 2.7 นาแผนการจดการเรยนรแบบบรณาการไปสอน เพอการวจยตอไป

3. แบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา ผวจยไดดาเนนการสรางแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาตามลาดบขนตอน ดงน 3.1 ศกษาการสรางแบบทดสอบ จากหนงสอเทคนคการวดและประเมนผลการเรยนการสอนวชาสงคมศกษาของ สมบรณ ชตพงศ (2523: 1 – 140) เทคนคการวด และประเมนผลการเรยนการสอนวชาสงคมศกษาของ นเวศน ธรรมรกษ (2530: 1 – 138) และเทคนคการเขยนขอสอบของ ชวาล แพรตกล (2522: 1 – 40)

85

3.2 ทาการวเคราะหหลกสตรและสรางตารางวเคราะหหลกสตร จากสาระการเรยนร และพฤตกรรมทตองการวดตามหลกของ บลม (Bloom. 1956: 48 – 50) 3.2.1 ดานความร-ความจา 3.2.2 ดานความเขาใจ 3.2.3 ดานการนาไปใช 3.2.4 ดานการวเคราะห 3.2.5 ดานการสงเคราะห 3.2.6 ดานการประเมนคา 3.3 สรางแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยน ตามสาระการเรยนรทใชในการทดลอง โดยยดเกณฑตามผลการวเคราะหหลกสตร ขอสอบทสรางเปนแบบเลอกตอบ 5 ตวเลอก โดยใหครอบคลมสาระทสอน จานวน 80 ขอ 3.4 นาแบบทดสอบทสรางขนไปใหผเชยวชาญ จานวน 3 คน พจารณาความสอดคลองระหวางขอคาถามของแบบทดสอบกบจดประสงคการเรยนร เพอปรบปรงแกไขใหดยงขนและคดเลอกขอสอบทมคาดชนความสอดคลอง (IOC) ตงแต .5 ขนไป นามาปรบปรงแกไขคาถาม ตวเลอกและการใชภาษา ตามคาแนะนาของผเชยวชาญ โดยคาดชนความสอดคลอง (IOC) มคาเทากบ 1.00 3.5 นาแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาทไดปรบปรงแกไขแลวไปทดลองใชกบสามเณรชนมธยมศกษาปท 2 ภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2553 โรงเรยนบาลสาธตศกษา เขตพระนคร กรงเทพมหานคร จานวน 100 รป ทเคยเรยนบทเรยนนแลว เพอหาคณภาพของแบบทดสอบ 3.6 นาแบบสอบถามทสามเณรทาแลวมาวเคราะหเปนรายขอโดยการตรวจใหคะแนนขอทถกให 1 คะแนน สวนขอทผดหรอไมตอบให 0 คะแนน เมอตรวจสอบและรวมคะแนนแบบทดสอบเรยบรอยแลว จงทาการวเคราะหเพอหาคาความยากงาย (p) และคาอานาจจาแนก (r) ของขอสอบแตละขอโดยใชเทคนค 27 % ของ จง เตห ฟาน (Fan.1952:3-32) แลวเลอกเฉพาะขอสอบทมคาความยากงาย (p) ระหวาง .20 - .80 และคาอานาจจาแนก (r) ตงแต .20 ขนไปคดเลอกไว 40 ขอ มคาความยากงาย (p) มคาระหวาง 0.24 - 0.75 และมคาอานาจจาแนก (r) มคา 0.23 - 0.78 3.7 นาแบบทดสอบทผานการตรวจสอบแลวไปทดลองใชกบสามเณรชนมธยมศกษาปท 2 ภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2553 โรงเรยนบาลสาธตศกษา เขตพระนคร กรงเทพมหานคร จานวน 100 รป โดยมคาความเชอมน 0.84 โดยใชสตร KR-20 ของ คเดอร รชารดสน (ลวน สายยศ; และ องคณา สายยศ. 2538: 197 – 199)

86

4. แบบทดสอบวดความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ ผวจยสรางแบบทดสอบวดความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณตามขนตอนดงน 4.1 ผวจยไดสรางแบบทดสอบการวดความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ ตามทฤษฎการคดอยางมวจารณญาณของ เดรสเซลและเมยฮว (อวยพร เรองศร. 2545; อางองจาก Dressel; & Mayhew.1957: 179-181) ซงไดกาหนดสถานการณทเปนปญหา โดยเปนขอคาถามแบบเลอกตอบชนด 4 ตวเลอก ซงแตละสถานการณ ประกอบดวยขอคาถามทครอบคลม 5 ดาน คอ การนยามปญหา การรวบรวมขอมล การจดระบบขอมล การตงสมมตฐาน และ การประเมนการสรปอางอง 4.2 แบบทดสอบวดความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ เปนแบบทดสอบแบบเลอกตอบชนด 4 ตวเลอก จานวน 50 ขอ ในแตละขอมคาตอบถกเพยงคาตอบเดยว คาตอบถกในแตละขอได 1 คะแนน ถาตอบผดในแตละขอให 0 คะแนน 4.3 หาคณภาพแบบทดสอบวดความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ ดงน 4.3.1 หาความเทยงตรงเชงเนอหาทกาหนดและขอคาถาม โดยนาแบบทดสอบวดความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณไปใหผเชยวชาญ 3 ทานตรวจสอบ คดเลอกขอสอบทมความเทยงตรงตามเนอหาโดยมคาดชนความสอดคลอง (IOC) เทากบ 0.5 หรอมากกวา 0.5 ขนไป โดยคาดชนความสอดคลอง (IOC) มคาเทากบ 1.00 4.3.2 นาแบบทดวดความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ ทปรบปรงแกไขแลวไปทดลองใชกบสามเณรจานวน 100 รป นากระดาษคาตอบทสามเณรตอบแลวมาตรวจใหคะแนน โดยขอทตอบถกให 1 คะแนน ขอทตอบผดให 0 คะแนน เมอตรวจคะแนนเสรจเรยบรอยแลวนามาเรยงคาคะแนนสงไปหาคาตา ตดกลมสงโดยใชสดสวน 27% แลวแยกกระดาษคาตอบเปน 2 ชด คอกลมสง 1 ชด กลมตา 1 ชด แลววเคราะหขอสอบดงน 4.3.2.1 หาคาอานาจจาแนก (r) ของแบบทดสอบวดความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ ทสรางขนเปนรายขอ โดยใชเทคนค 27% ของจง เตหฟาน คดเลอกขอทมความยากระหวาง 0.20 - 0.80 และมคาอานาจจาแนกตงแต 0.20 ขนไป จานวน 30 ขอ มคาอานาจจาแนก (r) มคาระหวาง 0.24 - 0.74 4.3.2.2 หาความเชอมนของแบบทดสอบโดยมคาความเชอมน 0.74 คานวณจากสตร KR-20 ของคเดอร – รชารดสน 4.4 นาแบบทดสอบไปเกบขอมลกบกลมตวอยางจรงตอไป

87

การดาเนนการทดลอง หลงจากทเลอกกลมตวอยางแลว ผวจยไดดาเนนการทดลองตามขนตอนดงน 1. ทาการทดสอบกอนเรยน (Pretest) ทงกลมท 1 และกลมท 2 โดยใชแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา และแบบทดสอบวดความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณทผวจยสรางขน 2. ดาเนนการทดลอง ผวจยเปนผสอนสามเณรทงสองกลม คอ กลมทดลองท 1 และกลมทดลองท 2 โดยใชเนอหาเดยวกน ระยะเวลาในการสอนเทากน คอ ใชเวลากลมละ 16 ชวโมง สวนการจดการเรยนรทแตกตางกน คอ กลมทดลองท 1 ทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจ กลมทดลองท 2 ทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบบรณาการ 3. เมอทาการสอนเสรจสน ทาการทดสอบหลงเรยน (Posttest) ทงกลมทดลองและกลมควบคมเพอวดผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาโดยแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา และวดความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณโดยใชแบบวดความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณเปนแบบทดสอบชดเดมกบการทดสอบกอนเรยน 4. นาผลการทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนวชาสงคมศกษา และความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณไปวเคราะหทางสถตเพอตรวจสอบสมมตฐาน การจดกระทาและวเคราะหขอมล

การจดกระทาและวเคราะหขอมล ผวจยไดเสนอตามลาดบ ดงน 1. ผลการศกษาผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา ระหวางกลมทดลองท 1 และ

กลมทดลองท 2 โดยใชสถต t-test แบบ Independent Sample 2. ผลการศกษาผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาของกลมทดลองท 1หลงเรยนสง

กวากอนเรยนโดยใชสถต t-test แบบ Dependent Sample 3. ผลการศกษาผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาของกลมทดลองท 2หลงเรยนสง

กวากอนเรยนโดยใชสถต t-test แบบ Dependent Sample 4. ผลศกษาความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ ระหวางกลมทดลองท 1และ

กลมทดลองท 2 โดยใชสถต t-test แบบ Independent Sample 5. ผลศกษาความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณของกลมทดลองท 1หลงเรยน

สงกวากอนเรยนโดยใชสถต t-test แบบ Dependent Sample 6. ผลศกษาความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณของกลมทดลองท 2หลงเรยน

สงกวากอนเรยนโดยใชสถต t-test แบบ Dependent Sample

88

สถตทใชในการวเคราะหขอมล 1 สถตพนฐาน ไดแก 1.1 คาเฉลยเลขคณต (Mean) ของคะแนนผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา และความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณโดยใชสตร (ลวน สายยศ ; และองคณา สายยศ. 2538: 73 อางองจาก Ferguson. 1976. Statistical analysis in psychology and education. p. 47)

        N

XX ∑=

เมอ X แทน คะแนนเฉลย Σx แทน ผลรวมของคะแนนทงหมด N แทน จานวนนกเรยนในกลมตวอยางทงหมด

1.2 หาคาความเบยงเบนมาตรฐาน (Variance) คานวณจากสตร (ลวน สายยศ และองคณา สายยศ. 2538: 77)

( )

( )1

222

−

−= ∑∑

nnXXn

S

เมอ S2 แทน ความเบยงเบนมาตรฐานของคะแนน

 ΣX แทน ผลรวมของคะแนนทงหมด

(ΣX)2 แทน ผลรวมของคะแนนแตละตวยกกาลงสอง N แทน จานวนสามเณรในกลมตวอยาง

2. สถตทใชในการตรวจสอบคณภาพเครองมอทใชในการทดลอง 2.1 หาคาความเทยงตรงของแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา โดยใชคาดชนความสอดคลองระหวางแบบทดสอบกบจดประสงคการเรยนร (พวงรตน ทวรตน. 2540: 17)

� ��������������������������������������N

RIOC ∑=

89

เมอ IOC แทน ดชนความสอดคลองระหวางแบบทดสอบกบจดประสงคการเรยนร

ΣR แทน ผลรวมของคะแนนความคดเหนของผเชยวชาญ N แทน จานวนผเชยวชาญ

2.2 หาคาความยากงาย (p) และคาอานาจจาแนก (r) ของแบบทดสอบวดผลสมฤทธ

ทางการเรยนสงคมศกษา โดยใชเทคนค 27 % จากตารางการวเคราะหของ จง เตห ฟาน (Fan. 1952: 3 – 32)

2.3 หาคาความเชอมนของแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา และ แบบสอบวดความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ โดยคานวณจากสตร KR - 20 คเดอร - รชารดสน (ลวน สายยศ และ องคณา สายยศ. 2538: 197 – 198; อางองจาก Kuder - Richadson. 1939. Journal of educational psychology. P.30)

⎥⎥⎦

⎤

⎢⎢⎣

⎡−

−= ∑

211 t

tt spq

kkr

เมอ rtt แทน ความเชอมนของแบบทดสอบ

k แทน จานวนขอสอบในแบบทดสอบ P แทน สดสวนคนททาถกในแตละขอ q แทน สดสวนของผทาผดในขอหนง ๆ หรอ คอ 1 - p

S2 t แทน คาความแปรปรวนของคะแนนแบบทดสอบทงฉบบ

2.4 คาประสทธภาพของแผนการสอน (สธรรม สอนเถอน. 2548: 13)

1001 ×=

∑

AnX

E

เมอ 1E แทน คาประสทธภาพของกระบวนการ ∑X แทน คะแนนรวมของผเรยนจากการทาแบบฝกหดหรองาน N แทน จานวนผเรยน A แทน คะแนนเตมของแบบฝกหดหรองานทกชนรวมกน

90

และ

1002 ×=

∑

BnY

E

เมอ 2E แทน คาประสทธภาพของผลลพธ ∑Y แทน คะแนนรวมของผลลพธหลงเรยน N แทน จานวนผเรยน B แทน คะแนนเตมของแบบทดสอบหลงเรยน 3. สถตทใชแบบทดสอบสมมตฐาน ไดแก

3.1 เปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาและความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณและหลงการทดลอง โดยใช t – test for dependent Samples (พวงรตน ทวรตน. 2540: 165 -167)

( )1

22

−

−=

∑∑∑

nDDn

Dt ; df = n – 1

เมอ t แทน คาวกฤตทใชในการพจารณาการแจกแจงคาของ t

ΣD แทน ผลรวมของความแตกตางการทดสอบกอนและหลงการใชชด กจกรรม

ΣD2 แทน ผลรวมของความแตกตางการทดสอบกอนและหลงการใชชด กจกรรมแตละตวยกกาลงสอง

n แทน จานวนคของคะแนนจากการทดสอบครงแรกและครงหลง

3.2 เปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาและความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ ระหวางกลมทดลองท 1 และกลมทดลองท 2 คานวณโดยใช t-test Independent ในรปของผลตางของคะแนน (Difference Score) คานวณจากสตร (Scott; & Wertheimer. 1984: 264)

91

21

21

MDMDSMDMD

t−

−= ; df = n1 + n2 – 2

2

2

1

2

21 nS

nS

S DDMDMD +=−

เมอ t แทน คาสถตทใชในการพจารณา t - distribution

D1 แทน คะแนนผลตางระหวางการทดสอบหลงเรยนกบกอนการเรยน ของกลมทดลองท 1

D2 แทน คะแนนผลตางระหวางการทดสอบหลงเรยนกบกอนการเรยน ของกลมทดลองท 2

MD1 แทน คาเฉลยของความแตกตางระหวางการทดสอบหลงการเรยน กบกอนการเรยนของกลมทดลองท 1

MD2 แทน คาเฉลยของความแตกตางระหวางการทดสอบหลง การเรยนกบกอนการเรยนของกลมทดลองท 2

S MD1 – MD2 แทน คาความคลาดเคลอนมาตรฐานของผลตางระหวาง การทดสอบหลงการเรยนกบกอนการเรยนของ

กลมทดลองท 1 กบกลมทดลองท 2 SD

2 แทน ความแปรปรวนของคะแนนความแตกตางระหวาง การทดสอบหลงการเรยนกบกอนการเรยนของกลมทดลองท 1 กบกลมทดลองท 2

n1 แทน จานวนสามเณรในกลมทดลองท 1 n2 แทน จานวนสามเณรในกลมทดลองท 2

บทท 4 ผลการวเคราะหขอมล

สญลกษณทใชในการวเคราะหขอมล ในการวเคราะหขอมล ผวจยไดใชสญลกษณในการวเคราะหขอมลดงน

n แทน จานวนสามเณรในกลมตวอยาง k แทน คะแนนเตมของแบบทดสอบ

1X แทน คาคะแนนเฉลยกอนเรยน

2X แทน คาคะแนนเฉลยหลงเรยน S แทน คาความเบยงเบนมาตรฐาน

1S แทน คาความเบยงเบนมาตรฐานของคะแนนกอนเรยน

2S แทน คาความเบยงเบนมาตรฐานของคะแนนหลงเรยน MD แทน คาเฉลยของผลตางของคะแนนระหวางการทดสอบหลงเรยนกบ

การทดสอบกอนเรยน

1MD แทน คาเฉลยของผลตางของคะแนนระหวางการทดสอบหลงเรยนกบ การทดสอบกอนเรยนของกลมทดลองท 1

2MD แทน คาเฉลยของผลตางของคะแนนระหวางการทดสอบหลงเรยนกบ การทดสอบกอนเรยนของกลมทดลองท 2

21 MDMD SS − แทน คาความคลาดเคลอนมาตรฐานของผลตางระหวางคะแนนการ ทดสอบหลงเรยนและการทดสอบกอนเรยนของกลมทดลองท 1 และกลมทดลองท 2

t แทน คาสถตทใชในการพจารณาจากตารางแจกแจงความถ (t-distribution) ** แทน มนยสาคญทางสถตทระดบ .01

กลมทดลองท 1 แทน สามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจ กลมทดลองท 2 แทน สามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบบรณาการ

93

 

การเสนอผลการวเคราะหขอมล การเสนอผลการวเคราะหขอมล ผวจยไดเสนอตามลาดบ ดงน 1. ผลการศกษาผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา ระหวางกลมทดลองท 1และกลม

ทดลองท 2 โดยใชสถต t-test แบบ Independent Sample 2. ผลการศกษาผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาของกลมทดลองท 1หลงเรยนสง

กวากอนเรยนโดยใชสถต t-test แบบ Dependent Sample 3. ผลการศกษาผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาของกลมทดลองท 2หลงเรยนสง

กวากอนเรยนโดยใชสถต t-test แบบ Dependent Sample 4. ผลศกษาความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ ระหวางกลมทดลองท 1และ

กลมทดลองท 2 โดยใชสถต t-test แบบ Independent Sample 5. ผลศกษาความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณของกลมทดลองท 1หลงเรยน

สงกวากอนเรยนโดยใชสถต t-test แบบ Dependent Sample 6. ผลศกษาความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณของกลมทดลองท 2หลงเรยน

สงกวากอนเรยนโดยใชสถต t-test แบบ Dependent Sample 1. ศกษาผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา ระหวางกลมทดลองท 1 และกลมทดลองท 2 ตาราง 3 ศกษาผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา ระหวางกลมทดลองท 1และกลมทดลองท 2

กลมตวอยาง n k

กอนเรยน หลงเรยน

MD

21 MDMD SS −

t p 1X 1S 2X 2S

กลมทดลองท1 30 40 27.67 2.68 32.30 2.48 4.63

0.255 7.960** 0.004 กลมทดลองท2 30 40 28.40 2.62 31.00 2.42 2.60

*P < .01

จากตาราง 4 พบวา กลมทดลองท 1 คอ สามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจ กอนเรยน มคะแนนเฉลยและความเบยงเบนมาตรฐานของผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา เปน 27.67 และ 2.68 ตามลาดบ และหลงเรยน มคะแนนเฉลยและความเบยงเบนมาตรฐานของผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา เปน 32.30 และ 2.48 ตามลาดบ สวนกลมทดลองท 2 คอ

94

 

สามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบบรณาการ กอนเรยน มคะแนนเฉลยและความเบยงเบนมาตรฐานของผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา เปน 28.40 และ 2.62 ตามลาดบ และหลงเรยน มคะแนนเฉลยและความเบยงเบนมาตรฐานของผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา เปน 31.00 และ 2.42 ตามลาดบ

เมอศกษาคาเฉลยของผลตางของคะแนนผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาหลงเรยนและกอนเรยน ของกลมทดลองท 1และกลมทดลองท 2มคาเปน 4.63 และ 2.60 ตามลาดบ พบวา กลมทดลองท 1 คอ สามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจ และกลมทดลองท 2 คอ สามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบบรณาการ มผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 เปนไปตามสมมตฐานขอท 1

2. ผลการศกษาผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาของกลมทดลองท 1 หลงเรยนสงกวากอนเรยน

ตาราง 4 แสดงการศกษาผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาของกลมทดลองท 1หลงเรยนสงกวา

กอนเรยน

** P < .01

จากตาราง 5 แสดงวา คะแนนเฉลยผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษากอนเรยนและหลงเรยนของกลมทดลองท 1ทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจ มผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาหลงเรยนสงกวากอนเรยนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 เปนไปตามสมมตฐานขอท 2

การทดสอบ n X SD MD t p

กอนเรยน 30 27.67 2.68 4.63 9.500** 0.000

หลงเรยน 30 32.30 2.48

95

 

3. ผลการศกษาผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาของกลมทดลองท 2หลงเรยนสงกวากอนเรยน

ตาราง 5 แสดงการศกษาผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาของกลมทดลองท 2หลงเรยนสงกวา

กอนเรยน

** P < .01

จากตาราง 6 แสดงวา คะแนนเฉลยผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษากอนเรยนและหลงเรยนของกลมทดลองท 2ทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบบรณาการ มผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาหลงเรยนสงกวากอนเรยนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 เปนไปตามสมมตฐานขอท 3

4. ศกษาความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณระหวางกลมทดลองท 1และกลมทดลองท 2 ตาราง 6 ศกษาความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ ระหวางกลมทดลองท 1 และกลมทดลองท 2

กลมตวอยาง n k

กอนเรยน หลงเรยน

MD

21 MDMD SS −

t p 1X 1S 2X 2S

กลมทดลองท 1 30 30 22.00 1.53 24.53 1.22 2.53

0.120 5.010 0.095 กลมทดลองท 2 30 30 20.97 1.77 24.10 1.64 3.13

จากตาราง 7 พบวา กลมทดลองท 1 คอ สามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจ กอนเรยน มคะแนนเฉลย และความเบยงเบนมาตรฐานของความสามารถในคดอยางมวจารณญาณเปน 22.00 และ 1.53 ตามลาดบ และหลงเรยน มคะแนนเฉลย และความเบยงเบนมาตรฐานของ

การทดสอบ n X SD MD t p

กอนเรยน 30 28.40 2.61 2.60 11.163** 0.000

หลงเรยน 30 31.00 2.41

96

 

ความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณเปน 24.53 และ 1.22 ตามลาดบ สวนกลมทดลองท 2 คอ สามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบบรณาการ กอนเรยน มคะแนนเฉลย และความเบยงเบนมาตรฐานของความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ เปน 20.97 และ 1.77 ตามลาดบ และหลงเรยน มคะแนนเฉลย และความเบยงเบนมาตรฐานของความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ เปน 24.10 และ 1.64 ตามลาดบ

เมอศกษาคาเฉลยของผลตางของคะแนนความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณหลงเรยนและกอนเรยนของกลมทดลองท 1และกลมทดลองท 2มคาเปน 2.53 และ 3.13 ตามลาดบ พบวา กลมทดลองท 1 คอสามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจ และกลมทดลองท 2 คอสามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบบรณาการมความสามารถในการการคดอยางมวจารณญาณแตกตางกนอยางไมมนยสาคญทางสถต ไมเปนไปตามสมมตฐานขอท 4

5. ผลศกษาความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณของกลมทดลองท 1หลงเรยนสงกวากอนเรยน

ตาราง 7 แสดงการศกษาความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณของกลมทดลองท 1 หลงเรยนสงกวากอนเรยน

** P < .01

จากตาราง 8 แสดงวา คะแนนเฉลยความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณกอนเรยนและหลงเรยนของกลมทดลองท 1ทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจ มความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณหลงเรยนสงกวากอนเรยนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 เปนไปตามสมมตฐานขอท 5

การทดสอบ n X SD MD t p

กอนเรยน 30 22.00 1.53 2.53 13.321** 0.000

หลงเรยน 30 24.53 1.22

97

 

6. ผลศกษาความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณของกลมทดลองท 2หลงเรยนสงกวากอนเรยน

ตาราง 8 แสดงการศกษาความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณของกลมทดลองท 2 หลงเรยนสงกวากอนเรยน

** P < .01

จากตาราง 9 แสดงวา คะแนนเฉลยความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณกอนเรยนและหลงเรยนของกลมทดลองท 2 ทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบบรณาการ มความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณหลงเรยนสงกวากอนเรยน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 เปนไปตามสมมตฐานขอท 6

การทดสอบ n X SD MD t p

กอนเรยน 30 20.97 1.77 3.13 10.116** 0.000

หลงเรยน 30 24.10 1.64

บทท 5 สรปผล อภปรายผล และขอเสนอแนะ

การวจยครงนเปนการศกษาผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา และความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณของสามเณรในโรงเรยนพระปรยตธรรมแผนกสามญศกษา ทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจกบการจดการเรยนรแบบบรณาการ สรปสาระสาคญและผลการศกษาไดดงน ความมงหมายของการวจย

ในการวจยครงนผวจยไดตงความมงหมายไวดงน 1. เพอศกษาผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาของสามเณรในโรงเรยนพระปรยต

ธรรมแผนกสามญศกษา ทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจกบการจดการเรยนรแบบบรณาการ

2. เพอศกษาผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาของสามเณรในโรงเรยนพระปรยต ธรรมแผนกสามญศกษา กอนและหลงทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจ

3. เพอศกษาผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาของสามเณรในโรงเรยนพระปรยต ธรรมแผนกสามญศกษา กอนและหลงทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบบรณาการ

4. เพอศกษาความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณของสามเณรในโรงเรยนพระ ปรยตธรรมแผนกสามญศกษา ทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจกบการจดการเรยนรแบบบรณาการ

5. เพอศกษาความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณของสามเณรในโรงเรยนพระ ปรยตธรรมแผนกสามญศกษา กอนและหลงทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจ

6. เพอศกษาความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณของสามเณรในโรงเรยนพระ ปรยตธรรมแผนกสามญศกษา กอนและหลงทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบบรณาการ

สมมตฐานในการวจย

1. สามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจกบการจดการเรยนรแบบบรณาการ มผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาแตกตางกน

2. สามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจมผลสมฤทธทางการเรยนสงคม ศกษาหลงเรยนสงกวากอนเรยน

3. สามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบบรณาการมผลสมฤทธทางการเรยนสงคม ศกษาหลงเรยนสงกวากอนเรยน

99

 

4. สามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจกบการจดการเรยนรแบบบรณาการ มความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณแตกตางกน

5. สามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจมความสามารถในการคดอยางม วจารณญาณหลงเรยนสงกวากอนเรยน 6. สามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบบรณาการ มความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณหลงเรยนสงกวากอนเรยน

วธดาเนนการวจย

1. การกาหนดประชากรและการเลอกกลมตวอยาง

ประชากรทใชในการวจย ประชากรทใชในการศกษาคนควาครงน เปนสามเณรชนมธยมศกษาปท 1 โรงเรยน

บาลสาธตศกษา เขตพระนคร กรงเทพมหานคร ภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2553 จานวน 4 หองเรยน สามเณรทงหมด 120 รป

กลมตวอยางทใชในการวจย

กลมตวอยางทใชในการศกษาวจยครงน เปนสามเณรชนมธยมศกษาปท 1 โรงเรยนบาลสาธตศกษา เขตพระนคร กรงเทพมหานคร ภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2553 โดยการสมแบบกลม (Cluster Random Sampling) จากหองเรยนจานวน 4 หองเรยน แตละหองเรยนมการจดสามเณรแบบคละกน สมมา 2 หองเรยน ดวย

วธการจบฉลาก มสามเณรหองเรยนละ 30 รป รวมทงสน 60 รป แลวสมอกครงเพอ กาหนดเปนกลมทดลองท 1 และกลมทดลองท 2 ดงน 1.2.1 กลมทดลองท 1 จานวน 30 รป ทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจ 1.2.2 กลมทดลองท 2 จานวน 30 รป ทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบบรณาการ

2. ระยะเวลาในการทดลอง สาหรบการวจยครงนทาการทดลองในภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2553 โดยผวจย

ดาเนนการสอนดวยตนเอง จานวน 2 หองเรยน หองเรยนละ 16 ชวโมง

3. สาระการเรยนรทใชในการทดลอง สาระการเรยนรทใชในการทดลองอยในสาระท 5 ภมศาสตร ในระดบมธยมศกษาปท 1 ผวจยไดกาหนดเรองทใชในการทดลอง มขอบเขตของเนอหา ดงน

เรองท 1 การเปลยนแปลงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (ปาไม) เรองท 2 การเปลยนแปลงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (นา)

100

 

เรองท 3 การเปลยนแปลงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (ดน) เรองท 4 ปญหาสงแวดลอมเปนพษ (อากาศเปนพษ) เรองท 5 การเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรมไทย

4. เครองมอทใชในการวจย 4.1 แผนการจดการเรยนรแบบอรยสจ ชนมธยมศกษาปท 1 เรอง การเปลยนแปลง

ทรพยาการธรรมชาตและสงแวดลอม (ปาไม ,นา,ดน) ปญหาสงแวดลอมเปนพษ การเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรมไทย ทผวจยสรางขน แบงเปน 5 แผนการจดการเรยนร ใชเวลา 16 ชวโมง คาดชนความสอดคลอง (IOC) มคาเทากบ 1.00 มคาประสทธภาพของแผนการจดการเรยนร E1/E2

= 81.10/82.74 4.2 แผนการจดการเรยนรแบบบรณาการ ชนมธยมศกษาปท 1 เรอง การเปลยนแปลง

ทรพยาการธรรมชาตและสงแวดลอม (ปาไม ,นา,ดน) ปญหาสงแวดลอมเปนพษ การเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรมไทย ทผวจยสรางขนแบงเปน 5 แผนการจดการเรยนร ใชเวลา 16 ชวโมงคาดชนความสอดคลอง (IOC) มคาเทากบ 1.00 มคาประสทธภาพของแผนการจดการเรยนร E1/E2

= 80.10/82.16 4.3 แบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา ทผวจยสรางขน เปนแบบ

ตวเลอก 5 ตวเลอก จานวน 40 ขอ คาความยากงาย (p) มคาระหวาง 0.24 - 0.75 และมคาอานาจจาแนก (r) มคา 0.23 - 0.78 มคาความเชอมน 0.84

4.4 แบบทดสอบวดความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ ทผวจยสรางขน เปนแบบตวเลอก 4 ตวเลอก จานวน 30 ขอ มคาอานาจจาแนก (r) มคาระหวาง 0.24 - 0.74 และมคาความเชอมน 0.74

5. การดาเนนการทดลอง หลงจากทเลอกกลมตวอยางแลว ผวจยไดดาเนนการทดลองตามขนตอนดงน 5.1 ทาการทดสอบกอนเรยน (Pretest) ทงกลมทดลองท 1 และกลมทดลองท 2 โดยใชแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา และแบบทดสอบวดความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณทผวจยสรางขน 5.2 ดาเนนการทดลอง ซงผวจยเปนผสอนสามเณรทงสองกลม คอ กลมทดลองท 1 และกลมทดลองท 2 โดยใชเนอหาเดยวกน ระยะเวลาในการสอนเทากน คอ ใชเวลากลมละ 16 ชวโมง สวนวธการจดการเรยนรแตกตางกน คอ กลมทดลองท 1 ทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจ กลมทดลองท 2 ทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบบรณาการ

101

 

5.3 เมอทาการสอนเสรจสน ทาการทดสอบหลงเรยน (Posttest) ทงกลมทดลองท 1และกลมทดลองท 2 เพอวดผลสมฤทธทางการเรยนโดยแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา และวดความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณโดยใชแบบวดความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณซงเปนแบบทดสอบชดเดมกบการทดสอบกอนเรยน 5.4 นาผลการทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนวชาสงคมศกษาและความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณไปวเคราะหทางสถตเพอตรวจสอบสมมตฐาน 6. การวเคราะหขอมล

6.1 ตรวจสอบสมมตฐานขอท 1 เพอศกษาผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาของ สามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจกบการจดการเรยนรแบบบรณาการ มผลสมฤทธ ทางการเรยนสงคมศกษาแตกตางกน โดยใชสถต t-test แบบ Independent Sample

6.2 ตรวจสอบสมมตฐานขอท 2 เพอศกษาผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาของ สามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจมผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาหลงเรยนสงกวากอนเรยน โดยใชสถต t-test แบบ Dependent Sample

6.3 ตรวจสอบสมมตฐานขอท 3 เพอศกษาผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาของ สามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบบรณาการมผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาหลงเรยนสงกวากอนเรยน โดยใชสถต t-test แบบ Dependent Sample

6.4 ตรวจสอบสมมตฐานขอท 4 เพอศกษาความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณของสามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจกบการจดการเรยนรแบบบรณาการ มความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณแตกตางกน โดยใชสถต t-test แบบ Independent Sample        6.5 ตรวจสอบสมมตฐานขอท 5 เพอศกษาความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณของสามเณรทเรยนโดยการเรยนรแบบอรยสจมความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณหลงเรยนสงกวากอนเรยน โดยใชสถต t-test แบบ Dependent Sample                6.6 ตรวจสอบสมมตฐานขอท 6 เพอศกษาความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณของสามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบบรณาการ มความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณหลงเรยนสงกวากอนเรยน โดยใชสถต t-test แบบ Dependent Sample

7. สรปผลการศกษาคนควา 7.1 สามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจกบการจดการเรยนรแบบ บรณาการ มผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาแตกตางกน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01          7.2 สามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจมผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาหลงเรยนสงกวากอนเรยน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01

102

 

7.3 สามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบบรณาการมผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาหลงเรยนสงกวากอนเรยน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 7.4 สามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจกบการจดการเรยนรแบบบรณาการ มความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณแตกตางกนอยางไมมนยสาคญทางสถต 7.5 สามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจมความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณหลงเรยนสงกวากอนเรยน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 7.6 สามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบบรณาการ มความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณหลงเรยนสงกวากอนเรยน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01

อภปรายผลการวจย จากการศกษาผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา และความสามารถในการคดอยางม

วจารณญาณของสามเณรในโรงเรยนพระปรยตธรรมแผนกสามญศกษา ทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจกบการจดการเรยนรแบบบรณาการ ผลการศกษาสามารถอภปรายผลไดดงน

1. การศกษาผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาของสามเณรทไดรบการจดการเรยนร โดยการจดการเรยนรแบบอรยสจกบการจดการเรยนรแบบบรณาการ มผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาแตกตางกน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 เปนไปตามสมมตฐานขอท 1 สอดคลองกบงานวจยของนภาพร แสงด (2538: บทคดยอ) ทไดศกษาเปรยบเทยบผลสมฤทธ ทางการเรยนและความสามารถในการคดวเคราะหของนกเรยนมธยมศกษาปท 1 โดยการสอนแบบอรยสจกบการสอนตามคมอครการสอนของหนวยศกษานเทศก กรมสามญศกษา พบวา นกเรยนทเรยนวชาสงคมศกษาโดยการสอนแบบอรยสจกบการสอนตามคมอการสอนของหนวยศกษานเทศนก กรมสามญศกษามผลสมฤทธทางการเรยนแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 สอดคลองกบงานวจยของพระดารง จารวโส (กางทอง) (2542: บทคดยอ) ไดศกษาเปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเรยนและการคดอยางมวจารณญาณของสามเณรในโรงเรยนพระปรยตธรรม แผนกสามญศกษาทเรยนดวยวธการสอนแบบพทธวธอรสจ กบสามเณรทเรยนดวยวธการสอนตามคมอคร พบวา สามเณรทเรยนวชาสงคมศกษาดวยวธการสอนแบบพทธวธอรยสจกบสามเณรทดวยวธการสอนตามคมอคร มผลสมฤทธทางการเรยนแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 สอดคลองกบงานวจยของพระขวญชย ศรพรรด (เกตธมโม) (2546: บทคดยอ) ไดศกษาเปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเรยนและการใชแนวคดตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 4 ทเรยนวชาพระพทธศาสนาดวยการสอนแบบอรยสจกบนกเรยนทเรยนดวยการสอนแบบกระบวนการกลมสมพนธ มผลสมฤทธทางการเรยนแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 สอดคลองกบงานวจยของเคน จนทรวงษ (2546: 83) ไดศกษาเปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเรยนและการคดอยางมวจารณญาณของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 ทเรยนสงแวดลอมในประเทศไทยดวยการสอนแบบอรยสจและการสอนตามแนวคอนสตรคตวซม

103

 

มผลสมฤทธทางการเรยนแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01สอดคลองกบงานวจยของอนนต โพธกล (2543: บทคดยอ) ไดทาการวจยเพอศกษาผลสมฤทธทางการเรยนและความสามารถในการแกโจทยปญหาคณตศาสตรของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 2 ทไดรบการสอนแบบบรณาการเชงวธการกบการสอนตามคมอคร ใชเวลาในการสอนกลมละ 15 ชวโมง ชวโมงละ 50 นาท ผลการวจยพบวา ผลสมฤทธทางการเรยนวชาคณตศาสตร ของนกเรยนกลมทดลองและกลมควบคม แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 และความสามารถในการแกปญหาโจทยคณตศาสตร ของนกเรยนกลมทดลองและกลมควบคม แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 สอดคลองกบงานวจยของพรนภา สมาเอม (2545: 95) ไดทาการศกษาเปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเรยนวชาสงคมศกษาและความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณของนกเรยนในโรงเรยนพระปรยตธรรมแผนกสามญศกษา โดยการสอนแบบบรณาการตามแนวพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2542 กบตามแนวคมอคร พบวานกเรยนทเรยนดวยการสอนแบบบรณาการตามแนวพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2542 มผลสมฤทธทางการเรยนสงกวานกเรยนทเรยนดวยการสอนแบบบรณาการตามคมอคร จากผลการศกษาครงน แสดงใหเหนวาสามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจกบการจดการเรยนรแบบบรณาการ มผลสมฤทธแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 มผลสบเนองมาจากเหตผลดงตอไปน

1.1 การจดการเรยนรแบบอรยสจ เปนวธการสอนทประยกตมาจากพทธวธของพระพทธเจาทมงเนนใหสามเณร คดเปนทาเปน แกปญหาเปน คดอยางมเหตผล ใชปญญาในการแยกแยะปญหาพจารณาปญหา เปนการคดอยางถกวธ คดอยางมระบบตอเนอง มเปาหมายชดเจน สอดคลองกบ (พระธรรมปฏก ป.อ.ปยตโต. 2530: 920) กลาวไววา อรยสจ เปนวธการแหงปญญาซงดาเนนการแกปญหาตามระบบแหงเหตผล และการแกปญหาและจดการกบชวตของตนเองตองใชปญญาของมนษยเอง โดยนาเอาหลกความจรงทมอยตามธรรมชาตมาใชประโยชนโดยไมตองอางอานาจสงศกดสทธใดๆ นอกจากนอรยสจยงเปนความจรงทเกยวของกบชวตของทกคน ทกคนจะตองเกยวของกบหลกความจรงนตลอดไป เปนความจรงทกลางๆ เปนเรองของชวตแทๆ เปนหลกความจรงทยนยงใชประโยชนไดตลอดไป การจดการเรยนรแบบอรยสจจงเปนหนทางแหงการแกปญหาชวต อบรม ใหนกเรยนพฒนาศกษาปญญา มเจตคตทถกตองมความร ความเขาใจตอการดาเนนชวตในสงคมไดเปนอยางด สอดคลองกบจดมงหมายของการเรยนรนาไปสการจดการเรยนรทมประสทธภาพทาใหผลสมฤทธทางการเรยนสงขน เพราะสามเณรไดมสวนรวมกจกรรมการเรยนการสอนอยางทวถง และมลกษณะสาคญดงท (พระเทพเวท) (ประยทธ ปยตโต. 2532: 1 - 8) กลาววา เปนการเรยนรดวยตนเองโดยการลงมอปฏบตและนกเรยนมสวนรวมในการศกษาคนความากทสด พรอมกบทาใหนกเรยนเกดความเพลดเพลนกบการเรยนและมประสบการณหลากหลายมากขน

104

 

1.2 การจดการเรยนรแบบบรณาการ เปนการจดการเรยนรททาใหนกเรยนเขาใจเนอหาแบบองครวม ทาใหนกเรยนเกดการเรยนรจากประสบการณจรง ผวจยใชกจกรรมทหลากหลายในการจดกจกรรมการเรยนร โดยการใชคาถาม เพอกระตนใหสามเณรไดเกดการคดแกปญหา ตองการทราบคาตอบของคาถามทผสอนกาหนดขน เปดโอกาสใหสามเณรไดแสดงความคดเหนและเกดการแลกเปลยนความคดเหนซงกนและกน การเลนเกม เปนกจกรรมทดงดดความสนใจของสามเณรเปนอยางด สามเณรรวมกจกรรมดวย ความสนกสนาน โดยการดาเนนกจกรรมตางๆ ผวจยเนนใหสามเณรทากจกรรมแบบกลมมการระดมความคดภายในกลม การทาใบงาน การคนควาขอมลจากใบความร และการสบคนหาขอมลจากแหลงการเรยนรในโรงเรยน เชน หองสมด หองอนเทอรเนตและจากแหลงเรยนรนอกหองเรยน โดยกจกรรมทผวจยกาหนดขนเปนกจกรรมทใหนกเรยนไดเชอมโยงสาระการเรยนรภายในกลมสาระการเรยนรเดยวกน คอ กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม ไดแก สาระท 1 ศาสนา ศลธรรม จรยธรรม สาระท 2 หนาทพลเมอง วฒนธรรมและการดาเนนชวตในสงคม สาระท 3 เศรษฐศาสตร สาระท 4 ประวตศาสตร สาระท 5 ภมศาสตร นอกจากนนเมอสามเณรแตละกลมทางานทไดรบมอบหมายเสรจแลว แตละกลมไดจดสงตวแทนมานาเสนอผลงานของกลมตนเองหนาชนเรยน สามเณรทเปนตวแทนของแตละกลมสามารถนาเสนอผลการศกษาคนควาไดอยางนาสนใจ มการรายงานโดยใชเสยงทดงฟงชดเจน เปนการกระตนผฟงไดอยางด มการจดทาแผนภมภาพในการประกอบการรายงาน ทาใหการนาเสนอผลงานมความนาสนใจและแสดงใหเหนวาสามเณรเกดความเขาใจในบทเรยนทกลมของตนเองไดรบมอบหมาย โดยผวจยเปนผคอยใหคาปรกษาแนะนาใน การเสนอผลงานของแตละกลมวาจะนาเสนออยางไรใหสามเณรทไมไดทากจกรรมในหวขอนนๆ ไดเขาใจเนอหาทสามเณรนาเสนอ วธการทกลมแลกเปลยนหรอการรายงานการคนควาของตนเองเปนโอกาสของการเรยนทมคณคา ฝกการแสดงออกในการสรางสรรค ฝกทกษะความสามารถและพฒนาเจตคตในการนาเสนอผลงาน (พรนภา สมาเอม. 2545: 19-20; อางองจาก Lardizabal) โดยหลงจากการนาเสนอผลงานของสามเณรแลว ตองมการสรปเนอหาสาระสาคญของเรองทไดทากจกรรมไปอกครงหนง จะเหนวาการจดการเรยนรแบบบรณาการ ทาใหสามเณรเขาใจเนอหาในลกษณะองครวม มองเหนความสาคญของเนอหาวชา ทาใหสามเณรระลกถงขอมลไดอยางรวดเรว ไดเรยนรจากประสบการณจรง สงเสรมใหเกดกจกรรมการเรยนรหลายรปแบบทเนนสามเณรเปนสาคญ สงเสรมกระบวนการคดการจดการและแกปญหา (สรพชร เจษฎาวโรจน 2546: 22-23) ทาใหเกดผลสมฤทธทางการเรยนตรงตามความมงหมายของการวจย

จากเหตผลดงกลาวสนบสนนไดวา สามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจกบการจดการเรยนรแบบบรณาการ มผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาแตกตางกน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01

105

 

2. ผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาของสามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจมผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาหลงเรยนสงกวากอนเรยน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 เปนไปตามสมมตฐานขอท 2 โดยทสามเณรทเรยนรโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจมคาเฉลยความแตกตางของผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาหลงเรยนสงกวากอนเรยนสอดคลองกบงานวจยของสมใจ มสมวทย. (2548: บทคดยอ) ไดศกษาผลสมฤทธทางการเรยนและความสามารถในการแกปญหาทางวทยาศาสตรของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 ทไดรบการสอนแบบอรยสจ 4ผลการวจยพบวา ผลสมฤทธทางการเรยนวทยาศาสตรของนกเรยนโดยการสอนแบบอรยสจ 4 หลงเรยนสงกวากอนเรยนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 และความสามารถในการแกปญหาทางวทยาศาสตรของนกเรยนโดยการสอนแบบอรยสจ 4 หลงเรยนสงกวากอนเรยนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01สอดคลองกบงานวจยของกนษฐา ผาโท. (2549: บทคดยอ) ไดศกษาผลสมฤทธทางการเรยนและความสามารถในการแกปญหาทางวทยาศาสตรของนกเรยน ชนมธยมศกษาปท 2 ทไดรบการสอนแบบอรยสจสผลการวจยพบวา ผลสมฤทธทางการเรยนวทยาศาสตรของนกเรยนทไดรบการสอนแบบอรยสจสหลงเรยนสงกวากอนเรยนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 และความสามารถในการแกปญหาทางวทยาศาสตรของนกเรยนทไดรบการสอนแบบอรยสจสหลงเรยนสงกวากอนเรยนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01สอดคลองกบงานวจยของเสฏฐวฒ มลอามาตย. (2549: บทคดยอ)ไดศกษาผลสมฤทธทางการเรยนและความสามารถในการแกโจทยปญหาฟสกสโดยใชชดการเรยนตามแนวอรยสจ 4 ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 4 ผลการศกษาคนควาพบวา นกเรยนทไดรบการจดการเรยนรโดยใชชดการเรยนตามแนวอรยสจ 4 มผลสมฤทธทางการเรยนฟสกสหลงเรยนสงกวากอนเรยนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 และนกเรยนทไดรบการจดการเรยนรโดยใชชดการเรยนตามแนวอรยสจ 4 มความสามารถในการแกโจทยปญหาฟสกสสงกวากอนเรยนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 จากผลการศกษาดงกลาว ทงนเปนเพราะสาเหตดงตอไปน การจดการเรยนรแบบอรยสจสงเสรมใหสามเณรรจกการกาหนดปญหา หาสาเหตของปญหา แลวหาทางแกไข เพอนาไปสการปฏบต สามารถทาใหสามเณรเกดความรความเขาใจทาใหสามเณรบรรลเปาหมายในการเรยนการสอนสงคมศกษา ดงทสาโรช บวศร (2537: 90) กลาววา วธการสอนตามขนทง 4 ของอรยสจถอวาเปนวธการสอนทเปนแมบทน แทจรงกเปนวธการสอนแกปญหานนเอง เปนขนตอนในการดาเนนการของพระพทธองคในการแกปญหาอนยงใหญของชวต กลาวคอ การดบทกข เปนขนตอนของการคดอยางมระบบหรอเปนขบวนการของการใชความคดหรอการใชปญญานนเอง การสอนแบบอรยสจเปนวธทนกเรยนไดประสบการณและทราบวธการแกปญหาชวยใหนกเรยนคดเปน ทาเปน แกปญหาเปน ไดดวยตนเองทงในปจจบนและในอนาคต อกทงเปนแนวทางทสาคญทจะนาไปพฒนาการสอนสงคมศกษาใหมประสทธภาพไดดอกดวย

106

 

จากเหตผลดงกลาวสนบสนนไดวา สามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจมผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาหลงเรยนสงกวากอนเรยน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 3. ผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาของสามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบบรณาการมผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาหลงเรยนสงกวากอนเรยน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 ซงเปนไปตามสมมตฐานขอท 3 โดยทสามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบบรณาการ มคาเฉลยความแตกตางของผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาหลงเรยนสงกวากอนเรยน สอดคลองกบงานวจยของพาฝน อารมา (2547: บทคดยอ) ไดศกษาพฒนาการเหนคณคาในตนเองของเยาวชนชายในสถานฝกและอบรมเดกและเยาวชนชาย บานกาญจนาภเษก โดยใชกจกรรมบรณาการ พบวา เยาวชนชายในสถานฝกและอบรมเดกและเยาวชนชาย บานกาญจนาภเษก ทไดเขารวมกจกรรมบรณาการ มการเหนคณคาในตนเอง ดานทวไป ดานโรงเรยนการศกษา ดานบคคลทมความสาคญกบตน และการเหนคณคาในตนเองโดยรวมสงกวาเยาวชนชายในสถานฝกและอบรม บานกาญจนาภเษก ทไมไดเขารวมกจกรรมบรณาการ สอดคลองกบงานวจยของศรสา พฆนกล (2548: บทคดยอ) ไดศกษาผลสมฤทธทางการเรยนและจตวทยาศาสตรของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 4 ทเรยนโดยใชชดกจกรรมวทยาศาสตรบรณาการ พบวานกเรยนทเรยนดวยชดกจกรรมวทยาศาสตรบรณาการ มผลสมฤทธทางการเรยนวชาชววทยาสงกวากอนเรยน สอดคลองกบงานวจยของอรวรรณ เชาวบวร (2549: 47) ไดศกษาการพฒนาความสามารถในการเรยนภาษาองกฤษของนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 โดยใชกจกรรมภาษาในลกษณะบรณาการ พบวานกเรยนทไดรบการจดการเรยนรเพอพฒนาความสามารถในการเรยนภาษาองกฤษโดยใชกจกรรมภาษาในลกษณะบรณาการ มผลสมฤทธทางการเรยนสงขน จากผลการศกษาดงกลาว ทงนเปนเพราะสาเหตดงตอไปน การจดการเรยนรแบบบรณาการเปนการสอนทเปดโอกาสใหสามเณรไดนาความรจากสาระการเรยนรตางๆ มาเชอมโยงสมพนธกนในการแกปญหา ชวยใหเกดความเชอมโยงของการเรยนร สามเณรจงเกดการเรยนรไดเรวขน ซงสอดคลองกบคากลาวของ ซลท (Schultz. 1972: 4) ทวา การใหนกเรยนไดทดลองฝกปฏบตแกปญหาตางๆ ดวยตนเองจะทาใหนกเรยนสามารถถายโยงการเรยนรและเกดทกษะในการเรยนรไดด เพราะการจดการเรยนรแบบบรณาการเปนการสอนทมระบบดาเนนการสอนทไดเลอกเรองทเรยนไดตามความสนใจ ไดศกษาคนควาดวนตนเอง ตงแตวางแผน ตงจดมงหมาย ดาเนนการและแกปญหาอยางอสระ ผสอนเปนเพยงคอยใหความชวยเหลอและใหคาแนะนาเทานน การทสามเณรมสวนรวมในกจกรรมดวยตนเองทาใหเกดความเขาใจไดมากขน เพราะการจดการเรยนรแบบบรณาการมบรรยากาศทชวยสงเสรมการเรยนรทมความรวมมอกนระหวางผสอนกบสามเณร มการวดผลการเรยนรโดยการทาการวเคราะหขอมลรวมกน ทาใหสามเณรมความรสกวาเปนสวนหนงของหมคณะ มการศกษาคนควาเพอแสวงหาความรความเขาใจอยางแทจรง

107

 

จากเหตผลดงกลาวสนบสนนไดวา สามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบบรณาการมผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาหลงเรยนสงกวากอนเรยน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01

4. การศกษาความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณของสามเณรทเรยนโดยการ จดการเรยนรแบบอรยสจกบการจดการเรยนรแบบบรณาการ มความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณแตกตางกนอยางไมมนยสาคญทางสถต ไมเปนไปตามสมมตฐานขอท 4 ผลการวจยครงสอดคลองกบงานวจยของยพาพนธ มนวงษ (2541: บทคดยอ) ไดศกษาความคดระดบสงทางวทยาศาสตรและการไดรบประโยชนจากสงแวดลอมทางการศกษาดานตวบคคล และขอมลขาวสารของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 3 โรงเรยนโคกกระเทยมวทยา จงหวดลพบร ผลการวจยพบวา กลมทมความสามารถทางวทยาศาสตรสงมาก กลบกลมปานกลาง มความคดวจารณญาณไมแตกตางกน สอดคลองกบงานวจยของลมพคม (ชาลณ เอยมศร. 2536: 31) อางองจาก Lump Kim. 1990) ไดศกษาผลการสอนทใชแบบฝกทกษะการคดวจารณญาณทมความสามารถในการคดวจารณญาณ ผลสมฤทธทางการเรยนและความคงทนของเนอหาวชาสงคมศกษา ผลการวจยพบวา ความสามารถการคดอยางมวจารณญาณของนกเรยนเกรด 5 และเกรด 6 แตกตางกนอยางไมมนยสาคญทางสถต สอดคลองกบงานวจยของพระดารงค จารวโส (กางทอง) (2542: บทคดยอ) ไดทาการศกษาเปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเรยนและการคดอยางมวจารณญาณของสามเณรในโรงเรยนพระปรยตธรรมแผนกสามญศกษาทเรยนดวยวธการสอนแบบพทธวธอรยสจกบทเรยนดวยวธการสอนตามคมอคร ผลการวจยพบวา สามเณรทเรยนวชาสงคมศกษาดวยวธการสอนแบบพทธวธอรยสจกบสามเณรทเรยนดวยวธการสอนตามคมอครมความคดอยางมวจารณญาณแตกตางกนอยางไมมนยสาคญทางสถต สอดคลองกบงานวจยของเคน จนทรวงษ (2546: 86) ไดทาการศกษาผลสมฤทธ ทางการเรยนและการคดอยางมวจารณญาณของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 ทเรยนเรองสงแวดลอมในประเทศไทยดวยการสอนแบบอรยสจและการสอนตามแนวคอนสตรคตวซม ผลการวจยพบวา นกเรยนทเรยนโดยการสอนแบบอรยสจกบนกเรยนทเรยนโดยการสอนตามแนวคอนสตรคตวซม มความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณแตกตางกนอยางไมมนยสาคญทางสถต จากผลการศกษาดงกลาวพบวา สามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจและสามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบบรณาการมคาเฉลยความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณแตกตางกนอยางไมมนยสาคญทางสถต ทงนเปนเพราะสาเหตดงตอไปน 4.1 ชวงระยะเวลา เนองจากในการทดลองวจยครงนมชวงระยะเวลาอยางจากด การคดอยางมวจารณญาณ เปนพฤตกรรมทมความซบซอน ตองใชเวลาในการคดพจารณาไตรตรองและยงกวาพฤตกรรมในขนความร ความจา การเขาใจ การนาไปใช ผวจยจงเชอวาในการทจะสรางพฤตกรรมใหสามเณรมการคดอยางมวจารณญาณนน ตองคานงถงความพรอมของสามเณรดวย เชน ดานอารมณ สตปญญา เปนตน จากการสงเกตของผวจย พบวา สามเณรไมคอยสนใจการเรยนเทาทควร อาจเปนเพราะเหนอยลากบการเรยน เพราะสามเณรตองเรยนหนกในแตละวน ชวงเชา

108

 

เรมเรยน นกธรรม บาล ตงแต 08.30 – 10.30 นาฬกา สวนชวงบายเรมเรยนตงแตเวลา 13.00 – 17.00 นาฬกา เปนการเรยนวชาสายสามญศกษา สามารถทาการทดลองไดในชวงบาย จงมผลทาใหสามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจกบการจดการเรยนรแบบบรณาการ มความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ แตกตางกนอยางไมมนยสาคญทางสถต แตเมอพจารณาจากคะแนนเฉลยแลวเหนวา สามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจมแนวโนมของคะแนนสงกวาทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบบรณาการ ดงท พระเทพเวท (ประยทธ ปยตโต. 2532: 1 – 8) กลาววา การเรยนการสอนแบบอรยสจนน จะตองคานงถงความพรอมทจะเรยน อารมณ สตปญญา และภมหลงของนกเรยนดวย จงทาใหการเรยนการสอนบรรลเปาหมาย 4.2 วธการจดการเรยนรของผสอน สวนมากในโรงเรยนพระปรยตธรรมแผนกสามญศกษา เนนการบรรยายใหสามเณรจดจาเนอหา วธการจดการจดการเรยนรแบบน ทาใหสามเณรไมคอยกลาแสดงออก ไมกลาแสดงความคดเหนเทาทควร ทาใหในบางครงกขาดโอกาสในการพฒนาการคดอยางมวจารณญาณ นอกจากนการจดการเรยนรทมงเนนใหสามเณรมความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณนน ตองอาศยเวลาในการคนพบดวยตนเองจากตารา จากแหลงขอมลตางๆ ตองอภปราย แสดงความคดเหน ยอมรบความคดเหน อกทงตองการทางานเปนกลมอยางมระบบ บางครงจงทาใหสามเณรเกดความอดอด กงวลใจ เพราะไมคนเคยกบการคดหาคาตอบเอง เพราะเคยชนกบการเปนผรบนงฟง ผสอนเปนผอธบายใหฟง จงเหนไดวาการตอบคาถามในแตละขน ทตองการคดหาคาตอบเพอแกไขปญหาใหหลดพนจากทกข มการอภปรายกลมยอยเพอระดมสมอง สามเณรบางรปจะไมแสดงความคดเหน ไมยอมรบความคดเหนของสามเณรรปอน ทาใหความคดอยในกรอบจากด จงเปนผลทาใหความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ ของสามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจกบการจดการเรยนรแบบบรณาการ แตกตางกนอยางไมมนยสาคญทางสถต

จากเหตผลดงกลาวสนบสนนไดวา สามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจกบการจดการเรยนรแบบบรณาการ มความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณแตกตางกนอยางไมมนยสาคญทางสถต

5. การศกษาความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณของสามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจมความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณหลงเรยนสงกวากอนเรยนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 เปนไปตามสมมตฐานขอท 5 สอดคลองกบงานวจยของฮดกนส และคนอนๆ (วราภรณ ยมแยม. 2543: 46; อางองจาก Hudgins; & others. 1979)ไดทาการวจยเรองการคดวจารณญาณของเดกโดยใชรปแบบการทดลองแบบ Pre – Posttest One Group Design กลมตวอยางเปนนกเรยนเกรด 4-5 ทไดคะแนนคอนขางสงจากการทาแบบทดสอบการคดวจารณญาณ การทดลองแบงเปนกลมทดลองและกลมควบคมการรวบรวมขอมลใชวธการสมภาษณกอนดาเนนการทดลองและภายหลงเสรจสนการทดลองโดยสมภาษณกลมตวอยางเปนรายบคคล ผลการวจยพบวา กลมทดลองสามารถประยกตใชทกษะการคดอยางมวจารณญาณใชขอมลทม

109

 

ความสมพนธกนและตอบคาถามไดดกวากลมควบคม สอดคลองกบงานวจยของนพน นาสมบรณ (2536: บทคดยอ) ไดศกษาผลการสอนกลมสรางเสรมประสบการณชวตดวยกระบวนการทางวทยาศาสตรทมตอความสามารถในการคดวจารณญาณของนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 ผลการศกษาวจยพบวาความสามารถในการคดวจารณญาณของนกเรยนทไดร บการพฒนาดวยกระบวนการทางวทยาศาสตรสงขนกวากอนการทดลองอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 สอดคลองกบงานวจยของวนย ดาสวรรณ (2538: 61) ไดศกษาผลการทกษะความคดวจารณญาณทมตอความสามารถดานความคดวจารณญาณและการใชเหตผลทางคณตศาสตรของนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 เครองมอทใชในการวจยเปนแบบฝกทกษะการคดวจารณญาณ แบบทดสอบการคดวจารณญาณและการใหเหตผลทางคณตศาสตรแบงกลมเปนกลมทดลอง 1 กลมทดลอง 2 และกลมควบคม ผลการวจยพบวาคาคะแนนความคดวจารณญาณเพมขนอยางชดเจนในระยะทใหการเสรมแรงและคาเฉลยของคะแนนจะลดลงเลกนอยเมอลดการเสรมแรงแตกยงสงกวาระยะพนฐานคะแนนการคดวจารณญาณหลงการฝกของกลมทดลองสงกวากลมควบคม แตการทดลองทงสองวธใหผลไมตางกน ผลการฝกทกษะทาใหคาสหสมพนธระหวางความคดวจารณญาณกบการใหเหตผลทางคณตศาสตรสงขณะทกอนการฝกมคาสหสมพนธตา คะแนนการใหเหตผลทางคณตศาสตรหลงการฝกและระยะตดตามผลสงกวากอนการฝกแตคะแนนหลงการฝกกบระยะตดตามผลไมแตกตางกนทระดบนยสาคญ .01 สอดคลองกบงานวจยของทวพร ดษฐคาเรง (2540: บทคดยอ) ไดศกษาประสทธภาพแบบฝกทกษะการคดวจารณญาณเกยวกบขาวและเหตการณสาคญของนกเรยนชนประถมศกษาปท 3 ผลของการวจยพบวา หลงทาชดฝกทกษะการคดวจารณญาณกลมตวอยามทกษะการคดวจารณญาณสงกวากอนทาชดฝกทกษะการคดวจารณญาณ กลมตวอยางมทกษะการคดวจารณญาณสงกวากอนทาชดฝกอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 หลงทาชดฝกทกษะการคดวจารณญาณนกเรยนหญงและนกเรยนชายมทกษะการคดวจารณญาณไมแตกตางกนและนกเรยนมความเหนในทางทดตอการทาชดฝกทกษะการคดวจารณญาณ

จากผลการศกษาดงกลาว ทงนเปนเพราะสาเหตดงตอไปน ความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณทไดรบการพฒนาดวยชดกจกรรมการจดการเรยนรแบบอรยสจถอวาเปนสอการเรยนการสอนทมการจดลาดบขนตอนอยางชดเจน โดยในชดกจกรรมสามารถแบงขนตอนได 4 ขน คอ 1. ขนกาหนดทกข เปนการนาเขาสบทเรยนหรอเรองทสนใจ โดยการสงเกต ศกษาหรอปฏบตตามสถานการณปญหา หรอกรณตวอยาง อาจเปนขอความ รปภาพ กจกรรมการทดลอง อยางใดอยางหนงหรอหลายอยางประกอบกนทกระตนทาทายใหนกเรยนฝกทกษะการคด และการปฏบตในกระบวนการเผชญสถานการณ และยงเปนการสงเสรมการคดอยางมวจารณญาณในทกๆ ดาน 2. ขนสบสาวสมทย เปนการฝกการรวบรวมขอมล ขอเทจจรง ความร และหลกการ โดยใชทกษะทเปนเครองมอของการเรยนร สามเณรฝกสรปประเดนสาคญฝกการประเมนคา เพอหาแนวทางแกปญหาวาทางใดเหมาะสมทสด สอดคลองกบความสามารถในการสรปอางอง ความสามารถในการระบขอตกลงเบองตน ความสามารถในการนรนย 3. ขนเกงนโรธ เปนการใหนกเรยนไดประเมน

110

 

ความรความเขาใจและความสามารถของตนเอง ทงดานทกษะกระบวนการและองคความรทได และการปฏบตจรงตามความคดของตนเองทกครงทพบสถานการณทเปนปญหาจะทาใหนกเรยนเกดขอสงสยและตองการคนพบคาตอบของปญหาหนทางทจะไดมาเพอคาตอบของปญหามมากมายแตนกเรยนตองเปนผพจารณา ไตรตรองใชเหตผลใหไดมาเพอแกปญหาหรอคาตอบทถกตองทสด และเปดโอกาสใหนกเรยนไดแสดงออกทางความคดอยางสรางสรรค ระดมสมองชวยกนแกปญหาทางวทยาศาสตรอยางมข นตอน ไดแกการระบปญหา การตงสมมตฐาน การทดลอง และการสรปผลการทดลอง โดยใชสถานการณในชดกจกรรมเปนตวยวยใหเกดปญหาและคดแกปญหาตามทวางแผนทปฏบตไว เปนการดงดดความสนใจในการคดของนกเรยนใหเปนไปอยางมเหตผลและเกดการจงใจในการอยากร อยากเหนกระตอรอรนทจะแสวงหาคาตอบของปญหาโดยใชกระบวนการคด ไตรตรองพจารณาตอสงตางๆอยางรอบคอบและมเหตผลสงผลใหเกดกระบวนการคดอยางมวจารณญาณ 4. ขนเฟนหามรรค เปนการใหสามเณรแตละกลมอภปรายรวมกนเลอกแนวทางแกปญหาทดทสด พรอมใหเหตผลประกอบในทางเลอกนนวาดอยางไรในการสรปอางอง ความสามารถในการระบขอตกลงเบองตน ความสามารถในการนรนยความสามารถในการแปลความ ความสามารถในการประเมนขอโตแยง นอกจากนนความในดานตางๆ ยงสามารถพฒนาไดตลอดเวลาและทกระดบการศกษา โดยผสอนมสวนชวยสงเสรมและพฒนาใหดขนสอดคลองกบงานวจยของ เชฟเฟอรท ( Shepherd. 1998 : 779 - A ) ไดศกษาการใชรปแบบการคด อยางมวจารณญาณในการแกปญหาในวชาสรางเสรมประสบการณชวตของนกเรยนเกรด 4 และเกรด 5 โดยแบงเปนกลมทดลอง 20 คน และกลมควบคม 15 คน ดาเนนการวจยโดยใชรปแบบการคดอยางมวจารณญาณของ แคมเบลล และ สแตนลย แกปญหาในวชาสรางเสรมประสบการณชวต แลววดความสามารถในการคด อยางมวจารณญาณเปรยบเทยบกน ระหวางกอนเรยน และหลงเรยนเครองมอทใชในการวจย คอ แบบทดสอบ Cornell Critical Thinking ( CCT ) ผลการวจยพบวากลมทดลองมทกษะการคดอยางมวจารณญาณเพมสงขนกวากลมควบคม และจากการสงเกต และสมภาษณนกเรยนพบวา นกเรยนชอบการเรยนการสอนทใชรปแบบการแกปญหามากกวารปแบบการสอนแบบเกา รวมทงเหนวา รปแบบดงกลาว มประสทธภาพในการพฒนาทกษะการคดอยางมวจารณญาณ เนนการระดมสมอง เราความสนใจดวยสถานการณใหมๆ เสมอ จงสงผลใหนกเรยนมความสามารถในการคด อยางมวจารณญาณสงขน

จากเหตผลดงกลาวสนบสนนไดวา สามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจมความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณหลงเรยนสงกวากอนเรยน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01

6. ความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณของสามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบบรณาการ หลงเรยนสงกวากอนเรยน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 เปนไปตามสมมตฐานขอท 5 สามารถอภปรายผลการทดลองไดดงน

111

 

จากการทดลองพบวาสามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบบรณาการกอนเรยนและหลงเรยน มผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาแตกตางกน เนองจากการจดการเรยนรแบบบรณาการ เปนการจดการเรยนการสอนสงคมศกษาทจดขนตามหลกการบรณาการ เพอสงเสรมการคดอยางมวจารณญาณ จะมสถานการณใหมใหสามเณรไดฝกการคดอยางมวจารณญาณ เราใหเกดความสนใจในการตอบปญหา และไดคดอยางมเหตผล ทาใหสามเณรมความสนกสนานทางการเรยน กลาแสดงความคดเหน เรยงลาดบความคดอยางถกตองเหมาะสม กอนการนาไปสการสรปทถกตองทสด และสามารถนาประสบการณเดมเชอมโยงกบความรใหมไดเปนอยางด ดวยการขยายความร และสามารถนาไปประยกตใชในชวตประจาวน สงผลใหสามเณรมประสทธภาพและมความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณสงขน นอกจากน การจดการเรยนรแบบบรณาการ เปนการจดการเรยนรทเนนการฝกการคดในแตละขนของการสอน ตงแตสามเณรไดรวมทากจกรรม สามเณรจะถกฝกโดยการใชคาถาม เพอใหสามเณรไดคดเชอมโยง และหาความสมพนธระหวางเรองทเรยนกบสงตางๆ รอบๆ ตว แลวนาความรดงกลาวไปเชอมโยงกบประสบการณเดมของสามเณรในขนสรปและอภปรายผล โดยผสอนจะกระตนโดยการใชคาถาม แลวใหสามเณรศกษาคนควา คดหาคาตอบจากเอกสารประกอบการเรยน ใบความร อนเทอรเนต หองสมด ระหวางทสามเณรมปฎสมพนธดวยการสนทนา ซกถามอภปราย แลกเปลยนความรระหวางกนสอดคลองกบงานวจยของอษณย โพธสข (2537: 90 -100) กลาววาแนวการสอนททาใหนกเรยนเกดการคดอยางมวจารณญาณ ไดแก การไดรบประสบการณตรง การศกษาหาความรความจรงดวยตนเอง การใชกจกรรมเปนสอกระตนความคด การใชสถานการณสมมต การใหนกเรยนไดเสนอผลงานและการทากจกรรมกลมระดมสมอง สงเหลานจะกระตนใหเกดความคดอยางมวจารณญาณได สอดคลองกบงานวจยของวไลวรรณ ปยปกรณ (2535: 84) พบวาความสามารถในการคดอยางมวจารญาณของนกเรยนทเรยนดวยกจกรรมการสอนเพอพฒนากระบวนการคดอยางมวจารณญาณกบนกเรยนทไดรบการสอนตามคมอครแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 ดวยเหตผลดงกลาวจงทาใหความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณหลงเรยนสงกวากอนเรยน สอดคลองกบงานวจยของหนงนช กาฬภกด (2543: 112) พบวาความสามารถในการคดระดบสงดานการคดอยางมวจารณญาณของนกเรยนทไดรบการสอนโดยชดกจกรรมวทยาศาสตรแบบปฏบตการตามแนวคอนสตรคตวซมกบการสอนตามคมอครแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 ดวยเหตผลดงกลาวนกเรยนทไดรบการสอนโดยชดกจกรรมแกปญหาทางวทยาศาสตรมความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณหลงเรยนสงกวากอนเรยน

จากเหตผลดงกลาวสนบสนนไดวา สามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบบรณาการ มความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณหลงเรยนสงกวากอนเรยน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01

112

 

ขอสงเกต จากผลการศกษาคนควาครงน ผวจยมขอสงเกต ดงน

1. ในการจดกจการเรยนการสอนของสามเณรทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจกบการจดการเรยนรแบบบรณาการ ผวจยพบวาในชวงแรกๆ สามเณรยงใหความรวมมอไมดเทาทควร ไมคอยมสมาธในการเรยน ขาดความมงมนในการทางานทงงานเดยวและงานกลม จงทาใหการสอนในขนแรกไมคอยประสบความสาเรจเทาทควร งานททากมประสทธภาพตาพรอมกบทางานเสรจชากวาเวลาทกาหนด ปญหาในการเรยนผวจยแกโดยการเสรมแรงเปนระยะๆ จนในทสดพฤตกรรมของสามเณรกเปลยนไปในทางทด ประสทธภาพของงานททากดข น

2. การจดการเรยนรแบบอรยสจกบการจดการเรยนรแบบบรณาการเปนการสอนทใหสามเณรรจกแกปญหาและคนพบความรดวยตนเอง พรอมทงแกปญหาในองครวมอนเปนแนวทางการสอนทใหมสาหรบสามเณร เพราะโดยปกตสามเณรจะเคยชนกบการรบฟงเสยมากกวาแทนทจะคนหาความรดวยตนเอง ผวจยแกปญหาดวยการใชคาถามและสถานการณปจจบนเขามาชวยเพอเปนการกระตนสามเณรใหมความสนใจ จนในทสดสามเณรกเรมไดใชความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณมากขน

ขอเสนอแนะ จากผลการศกษาคนควาครงน ผวจยมขอเสนอแนะ ดงน

1. ขอเสนอแนะทวไป 1.1 การเลอกการจดการเรยนรมาใชสอน ผสอนควรคานงถงลกษณะของตวนกเรยน

เนอหาทใชสอน สภาพแวดลอม สาหรบการจดการเรยนรทใชในการวจยครงน การจดการเรยนรแบบอรยสจกบการจดการเรยนรแบบบรณาการ สามารถใชไดกบนกเรยนทชอบคนควาหาความรดวยตนเอง พรอมกบชวยใหนกเรยนนาไปแกปญหาทเกดขนเฉพาะหนาไดเปนอยางด

1.2 การจดการเรยนรท งสองวธมจดเดนทแตกตางกน ผสอนควรเลอกวธการเพอนา ไปใชใหเหมาะสมกบตวนกเรยน กลาวคอถาผสอนตองการพฒนาผลสมฤทธทางการเรยนกสามารถใชการจดการเรยนรท งสองวธได เชนเดยวกบความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ เพราะการจดการเรยนรท งสองวธสามารถทาใหนกเรยนเกดความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณได

1.3 ผสอนควรสรางบรรยากาศในการจดการเรยนร ใหนกเรยนไดแสดง ความสามารถของตนเองออกมาอยางอสระทงในดานความร ความคด และการลงมอปฏบต เพอใหนกเรยนเกดกระบวนการคดอยางมวจารณญาณ

113

 

2. ขอเสนอแนะในการทาวจยครงตอไป 2.1 ควรมการจดการเรยนรแบบอรยสจกบการจดการเรยนรแบบบรณาการกบกลม

สาระอนๆ เชนกลมสาระคณตศาสตร วทยาศาสตร ภาษาตางประเทศ และกลมตวอยางในชนอนๆ เชน ระดบประถมศกษา มธยมศกษา อาชวศกษา และอดมศกษา เพอใหเกดการพฒนาแนวทางในการจดการเรยนรทหลากหลาย

2.2 ควรนาการจดการจดการเรยนรแบบอรยสจ กบการจดการเรยนรแบบบรณา การ ทมตวแปรอนๆ เชน ความคดสรางสรรค ความคดวเคราะห ความรบผดชอบ ความมวนยในตนเอง เปนตน

2.3 ควรมการวจยเกยวกบการจดการเรยนรในรปแบบตางๆ ทจะกอใหเกด ความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณเชน รปแบบการจดการเรยนรแบบโครงงาน รปแบบการจดการเรยนรแบบทกษะการจดการ รปแบบการจดการเรยนรแบบวธวจย

บรรณานกรม

115

บรรณานกรม

กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ. (2545). หลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2544. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: โรงพมพองคการรบสงสนคาและพสดภณฑ. กรมวชาการ. (2544ก). คมอการจดสาระและมาตรฐานการเรยนรกลมสาระการเรยนรคณตศาสตร. กรงเทพฯ: โรงพมพองคการรบสงสนคาและพสดภณฑ(ร.ส.พ.). -------------. (2544ข). หลกสตรการศกษาขนพนฐานพทธศกราช 2544. กรงเทพฯ: โรงพมพองคการ

รบสงสนคาและพนสดภณฑ (ร.ส.พ.). กรมวชาการ. (2545). การวจยเพอพฒนาการเรยนรตามหลกสตรการศกษาขนพนฐาน. กรงเทพฯ: กรมฯ. กรมวชาการ, กระทรวงศกษาธการ. (2544). การจดการเรยนรแบบรวมมอ. กรงเทพฯ: โรงพมพการ ศาสนา กรมศาสนา. กระทรวงศกษาธการ. (2544). หลกสตรการศกษาขนพนฐานพทธศกราช 2544 . โรงพมพองคการ

รบสงสนสนคาและพสดภณฑ. กระทรวงศกษาธการ. (2545). คมอการสอนสงคมศกษา. กรงเทพฯ: ยเนสโก. กระทรวงศกษาธการ. (2545). พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545 พรอมกฎกระทรวงทเกยวของ และพระราชบญญตการศกษาภาค บงคบ พ.ศ. 2545. กรงเทพฯ: กระทรวงฯ. กระทรวงศกษาธการ. (2551). หลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551. กรงเทพฯ:

โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย. กระทรวงศกษาธการ. (2552). ตวชวดและสาระการเรยนรแกนกลางกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรมตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551. กรงเทพฯ: สานกวชาการและมาตรฐานการศกษา. กนษฐา ผาโท. (2549). การศกษาผลสมฤทธทางการเรยนและความสามารถในการแกปญหาทาง วทยาศาสตรของนกเรยน ชนมธยมศกษาปท 2 ทไดรบการสอนแบบอรยสจส. สารนพนธ กศ.ม. (การมธยมศกษา). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. กองวจยทางการศกษา. (2542). การสงเคราะหรปแบบพฒนาศกยภาพเดกไทยในดานทกษะ การคด. กรงเทพฯ: กระทรวงศกษาธการ. กาญจนา คณารกษ. (2522, 18 - 23 กนยายน). การสอนแบบบรณาการ. ประชาศกษา 2 . (2539). หลกสตรและการพฒนา. พมพครงท 2 . นครปฐม: โรงพมพมหาวทยาลยศลปากร.

116

เคน จนทรวงษ. (2546). การศกษาผลสมฤทธทางการเรยนและการคดอยางมวจารณญาณของ นกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 ทเรยนเรองสงแวดลอมในประเทศไทยดวยการสอนแบบ อรยสจ และการสอนตามแนวคอนสตรคตวซม. ปรญญานพนธ กศ.ม. (การมธยมศกษา). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร. ฉนทนา ภาคบงกช. (2528). สอนใหเดกคด : โมเดลการสอนเพอพฒนาทกษะการคดเพอคณภาพ

ชวต และ สงคม. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร. ชานาญ เอยมสาอาง. (2539). การเปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเรยนและการคดอยางม วจารณญาณ ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 3 ทเรยนวชาสงคมศกษาโดยการสอนแบบ สบสวนสอบสวนเชงนตศาสตรกบการสอนตามคมอคร. ปรญญานพนธ กศ.ม. (การมธยมศกษา). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร. เดชา จนทรศร. (2542). การศกษาผลสมฤทธทางการเรยนและการคดอยางมวจารณญาณของ นกเรยนชนมธยมศกษาปท1ทเรยนวชาพระพทธศาสนา โดยใชการสอนตามแนวพทธ ศาสตรกบกระบวนการกลมสมพนธ. ปรญญานพนธ กศ.ม. (การวดผลการศกษา). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร. ดารงค จารวโส(กางทอง).(2542). การเปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเรยนและการคดอยางม

วจารณญาณของสามเณรในโรงเรยนพระปรยตธรรม แผนกสามญศกษาทเรยนดวยวธการ สอนแบบพทธอรยสจสกบทเรยนดวยวธการสอนตามคมอคร.ปรญญานพนธ กศ.ม.

(การมธยมศกษา). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลยมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.ถายเอกสาร. ธรชย ปรณโชต. (2540). การเรยนการสอนแบบบรณาการทศนะของผเชยวชาญ. คมอฝกอบรมเพอ พฒนาการเรยนการสอนแบบหนวยบรณาการวชาคณตศาสตรและวทยาศาสตร. ธารง บวศร. (2532). ทฤษฎหลกสตร : การออกแบบและพฒนา. กรงเทพฯ: โรงพมพเอราวณ การพมพ. ทวป อภสทธ. (2530 กนยายน). นกวชาการ นกฝกอบรม และครอาจารยมออาชพ. วทยาจารย. ทวพร ดษฐคาเรง. (2540). รายงานการวจยประสทธภาพของแบบฝกทกษะการคดวจารณญาณ เกยวกบขาวและเหตการณสาคญของนกเรยนชนประถมศกษาปท 3. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. ทองอย แกวไทรฮะ. (2543). แนวคดเกยวกบการจดการเรยนรแบบบรณาการสาหรบงานการศกษา

นอกโรงเรยน. ในรวมบทความเรองนารเกยวกบบรณาการเรยนการสอน. หนา 3-7. หนวยศกษานเทศก กรมการศกษานอกโรงเรยน.

ทศนา แขมมณ. (2533). การพฒนากระบวนการคด. วารสารการศกษา. 12(9) : 1-5. ทศนา แขมมณ. (2533, กนยายน). การพฒนากระบวนการคด. วารสารศกษากรงเทพฯ. 12:53. -------------. (2534,ต.ค.-ธ.ค.). การพฒนากระบวนการคด. วารสารครศาสตร. 19-28

117

ทศนา แขมมณ; และคณะ. (2544). วทยาการดานการคด. กรงเทพฯ: เดอะมาสเตอรกรป แมนเนสเมนท จากด. ธญลกษณ ลชวนคา. (2544). การคดวจารณญาณของเดกปฐมวยทเลนเกมการศกษามตสมพนธ ปรญญานพนธ. กศ.ม. (การศกษาปฐมวย). กรงเทพฯ: มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร. ถายเอกสาร. นนทนช จระศกษา. (2544). การศกษาผลสมฤทธทางการเรยนของการเรยนวชาเคม เรอง สารและ

การเปลยนแปลง โดยใชการสอนแบบบรณาการตามแบบวทยาศาสตร – เทคโนโลย – สงคมของผเรยนชนมธยมศกษาปท 4. ปรญญานพนธ กศ.ม. (วทยาศาสตรศกษา). กรงเทพฯ:บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒประสานมตร. ถายเอกสาร.

นมนวล ทศวฒน. (2522).การสอนสงคมศกษาโดยวธสอบสวนสบสวน. กรงเทพฯ: มหาวทยาลย รามคาแหง. นพนธ วงศเกษม. (2534). ความสมพนธระหวางทกษะการคดวจารณญาณและความสนใจใน อาชพของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 โรงเรยนวดดอนตม จงหวดราชบร. วทยานพนธ ศศ.ม. (วจยและประเมนผลการศกษา). กรงเทพฯ: บณฑตวยาลย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. ถายเอกสาร. ประพนธศร สเสารจ. (2551). การพฒนาการคด. กรงเทพฯ: 9119 เทคนคพรนตง. พนม พงษไพบลย; และคณะ. (2528). สาโรช บวศร กบศกษาศาสตรตามแนวพทธศาสตร. กรงเทพฯ: โรงพมพรงเรองสาสนการพมพ. พรนภา สมาเอม. (2545). การเปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเรยนวชา สงคมศกษาและความ สามารถในการคดอยางมวจารณญาณของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 3 โดยการสอน แบบบรณาการตามแนวพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2542 กบตาม แนวคมอคร.ปรญญานพนธ กศ.ม. (การมธยมศกษา). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร. พระเทพเวท(ประยทธ ปยตโต). (2533). วธคดตามหลกพทธธรรม. กรงเทพฯ: สานกพมพปญญา พระเทพวสทธเมธ (ปญญานนทภกข). (มปป.) อรยสจจ ความจรงอนประเสรฐ 4 ประการ. กรงเทพฯ: สานกพมพธรรมสภา พระธรรมปฏก (ป.อ.ปยตโต). (2538). พทธธรรม (ฉบบปรบปรงและขยายความ). กรงเทพฯ: มหา จฬาลงกรณราชวทยาลย. -------------. (2544). พทธวธการสอน. พมพครงท 8. กรงเทพฯ: โรงพมพบรษทสหธรรมก จากด. พระราชวรมน. (2520). พจนานกรมพทธศาสตร A Dictionary of Buddhism. กรงเทพฯ: โรงพมพ กรมศาสนา. -------------. (2526). พทธธรรม กฎธรรมชาตและคณคาสาหรบชวต. พมพครงท 5 กรงเทพฯ: โรงพมพรงวฒนา.

118

พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต). (2540). การศกษาพฒนาการหรอบรณาการ. กรงเทพฯ: เคลดไทย. พาฝน อารมา. (2547). การพฒนาการเหนคณคาในตนเองของเยาวชนชายในสถานฝกและอบรม เดกและเยาวชนชาย บานกาญจนาภเษก โดยใชกจกรรมบรณาการ. สารนพนธ กศ.ม. (จตวทยาพฒนาการ). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร. เพญพศทธ เนคมานรกษ. (2537). รปแบบการคดอยางมวจารณญาณสาหรบนกศกษาคร. วทยานพนธ ค.ม. (จตวทยาการศกษา). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณ มหาวทยาลย. ถายเอกสาร. มลวลย สมศกด. (2540). รปแบบการสอนเพอพฒนาการคดอยางมวจารณญาณของนกเรยนใน โครงการขยายโอกาสทางการศกษาขนพนฐาน. ปรญญานพนธ กศ.ด. (การวจยและ พฒนาหลกสตร). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.ถายเอกสาร. ลวน สายยศ; และองคณา สายยศ. (2538). เทคนคการวจยทางการศกษา. กรงเทพฯ: สวรยาสาสน -------------. (2539). เทคนคการวดผลการเรยนร. กรงเทพฯ: ชมรมเดก. ลวน สายยศ; และองคณา สายยศ. (2540). สถตวทยาทางการวจย. พมพครงท 3.กรงเทพฯ: สวรยาสาสน. วนเพญ วรรณโกมล. (2542). การสอนสงคมศกษาในระดบมธยมศกษา. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: สถาบนราชภฎธนบร. วนดา ปานโต. (2543). การเปรยบเทยบความเชอมนของแบบทดสอบวดความสามารถดานการคด อยางม วจารณญาณทมการตรวจใหคะแนนและจานวนขอของแบบทดสอบตางกน.ปรญญา นพนธ. กศ.ม. (การวดผลการศกษา). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร. วนย ดาสวรรณ. (2538). รายงานการวจยผลการฝกทกษะการคดวจารณญาณทมตอความสามารถ ดานการคดวจารณญาณและการใชเหตผลทางคณตศาสตรของนกเรยนชนประถมศกษา ปท 6. กรงเทพฯ: สถาบนวจยและพฒนาแหงมหาวทยาลยเกษตรศาสตร. มหาวทยาลย เกษตรศาสตร. วฒนาพร ระงบทกข. (2542). แผนการสอนทเนนผเรยนเปนศนยกลาง. กรงเทพฯ: แอล ท เพรส. วาสนา แสงคา. (2542). การเปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเรยนและทศนคตตอบคลกภาพ ประชาธไตยของนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 ทไดรบการสอนดวยการสอนแบบบรณา

การ (ลารดซาเบล).ปรญญานพนธ กศ.ม. (การประถมศกษา). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทวโรฒ ประสานมตร. ถายเอกสาร. วรยทธ วเชยรโชต; และนวลเพญ วเชยรโชต. (2527). อารยจตวทยาพฒนาการและการศกษา Araya Psychology of Development and Education. กรงเทพฯ: โรงพมพอกษรไทย.

119

วไลวรรณ ปยะปกรณ. (2535). การศกษาผลสมฤทธทางการเรยนวชาวทยาศาสตรทกษะกระบวน การทางวทยาศาสตรและความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณของนกเรยนมธยม ศกษาปท1 ทเรยนดวยการจดกจกรรมการสอนเพอพฒนากระบวนการคดอยางม วจารณญาณ. ปรญญานพนธ. กศ.ม. (การมธยมศกษา). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร. สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร. (2535). ประมวลพระราชดารสและ

พระบรมราโชวาทในโอกาสตางๆ ปพทธศกราช 2534. กรงเทพฯ: กรงเทพ. สมใจ มสมวทย. (2548). การศกษาผลสมฤทธทางการเรยนและความสามารถในการแกปญหาทาง วทยาศาสตรของนกเรยน ชนมธยมศกษาปท 1 ทไดรบการสอนแบบอรยสจ 4. สารนพนธ กศ.ม. (การมธยมศกษา). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. สมน อมรววฒน. (2542). การพฒนาการเรยนรตามแนวพทธศาสตร : ทกษะกระบวนการเผชญ สถานการณ. นนทบร: โรงพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. สมศกด สนธระเวชญ. (2546). การประเมนผลการเรยนวชาสงคมศกษาระดบมธยมศกษา. กรงเทพฯ: วฒนาพานช. เสฏฐวฒ มลอามาตย. (2549). การศกษาผลสมฤทธทางการเรยนและความสามารถในการแก โจทยปญหาฟสกสโดยใชชดการเรยนตามแนวอรยสจ 4. สารนพนธ กศ.ม. (การมธยมศกษา). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. สาโรช บวศร. (2521). หนงสอความรสาหรบคร เรองบรณาการ. กรงเทพฯ : รงเรองสาสนการพมพ. สมตร คณานกร. (2521). หลกการและแนวปฏบตในการพฒนาหลกสตรการสอนแบบตาง ๆ ขบวนการเปลยนแปลง และกระบวนการกลม กรงเทพฯ: ม.ป.ท. สวทย มลคา อรทย มลคา .(2543). เรยนรสครมออาชพ . กรงเทพฯ: บรษทดวงกมลสมยจากด. เสรมศร ไชยศร และคณะ. (2526). รายงานการวจยเรองบรณาการในหลกสตร : ลกษณะของ

หลกสตรมธยมศกษาตอนตนและปญหาการจดในเขตการศกษา 8. ศนสนย ฉตรคปตและอษา ชชาต.(2545).ฝกสมองใหคดอยางมวจารณญาณ สกศ. กรงเทพฯ:

ไทยวฒนาพานช. ศรสา พฆนกล. (2548). การศกษาผลสมฤทธทางการเรยนและจตวทยาศาสตรของนกเรยน ชนมธยมศกษาปท 4 ทเรยนโดยใชชดกจกรรมวทยาศาสตรบรณาการ. สารนพนธ กศ.ม. (การมธยมศกษา). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร. ศรพร เปลยนผดง. (2538). บรณาการในหลกสตรสาหรบกระบวนการวชาชพพยาบาล กรณ

หลกสตรพยาบาลสาสตรบณฑตมหาวทยาลยเชยงใหม.วทยานพนธ ศษ.ม.(หลกสตรและ การสอน).เชยงใหม: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม. ถายเอกสาร.

อรทย มลคา และคณะ. (2542). การบรณาการหลกสตรและการเรยนการสอนโดยเนนผเรยนเปน ศนยกลาง. พมพครงท 3 กรงเทพฯ: ท พ พรนท.

120

อรรถวรรณ นยะโต. (2536). การเปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเรยน ความรบผดชอบตอตนเอง ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 ทเรยนวชาสงคมศกษา โดยใชการสอนแบบบรณาการกบการสอนตามคมอคร.ปรญญานพนธ กศ.ม.(การมธยมศกษา). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒประสานมตร. ถายเอกสาร. อรวรรณ เชาวบวร. (2549). การพฒนาความสามารถในการเรยนภาษาองกฤษของนกเรยนชน ประถมศกษาปท 5 โรงเรยนบานมาบบว โดยใชกจกรรมภาษาในลกษณะบรณาการ. สารนพนธ ศศ.ม. (การสอนภาษาองกฤษในฐานะภาษาตางประเทศ). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร. อรพรรณ พรสมา. (2543). การคด. กรงเทพฯ: สถาบนพฒนาทกษะการคด. อรพรรณ ลอบญธวชชย. (2537). การวเคราะหปฏสมพนธระหวางแบบการสอนของนสตนกศกษา แบบการสอนของอาจารยตอการพฒนาความคดอยางมวจารณญาณของนกศกษาพยาบาล. วทยานพนธ. กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ถายเอกสาร. อจฉรา ชวพนธ. (2538 พฤศจกายน). สอนอยางไรใหบรณาการ. การศกษา กรงเทพฯ 19(2). อนนต โพธกล. (2543). การเปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเรยน และ ความสามารถในการแกโจทย ปญหาคณตศาสตรของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 2 ทไดรบการสอนแบบบรณาการเชง วธการกบการ สอนตามคมอคร. ปรญญานพนธ กศ.ม. (การมธยมศกษา). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒประสานมตร. ถายเอกสาร. อษณย โพธสข. (2537). เอกสารประกอบการสอนวชา กพ. 554 วธสอนเดกปญญาเลศ. กรงเทพฯ:

คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร. Bell. S. (1996). Storyline Method Glasgow. Scotland : Jordanhill Collge. Bloom, Benjamin S. (1956). Taxonomy of Educational Objectives. New York: David Mckay. Bruner, J.S. ; & others. (1966). “Studies in Cognitive Growth,” A Collarboration at the Center for Cognitive Studies. 2 nd ed. New York : John Wiley & Son, Decaroli, J. (1973, January). What Research Say to Classroom Teacher: Critical Thinking. Social Education. 37(1): 67-69. Dewey, J. (1933). How We Think. New York: D.C. Healt andcompany. Dressel, P.L.; & Mayhew, L.B. (1957). General Education: Explorations In Evaluation. 2 nd ed. Washington, D.c.: American Council on Education. Ennis, Robert H. (1985,Ocyober). A Logical Basic for Measuring Critical Thinging Skill. Educational Leadership. 43(2): 45-48. Ennis, R.H. (1985). “Logical Operation in Classroom,” International Enclopedia of Education. V.5.P. 3129-3139. New York : Pergamon Press. Eysenk,H.J.Arnold, Facience,P.A. (1984). Toward a Theory of Critical Thinking : Liberial Education. 70(3) : 253- 261.

121

Good, Carter V. (1973). Dictionary of Education. New York: Mo Graw-Hill. Hilgard, E.R. (1962). Introduction to Psychology. New York: Itarcourt, Brace and World Hudgin, B. (1977). Learning and Thinking ll. Ilinos.: Peacock Publishers. Lardizabel. S. Ampari and others. (1970). Methods and Principles of Teaching . Quezon City.Alemar – Phoenix. Mayfield, M. (1994). Thinking for Yourself. California : Wadsworth Publishing. Meilvain, D.S. (1961). Art for Primary grade. New York: G.P.Putnam’s sons. Moore, B.N. and R.Parker. (1986). Critical Thinking : Claims and Arguments in Everyday Life. Califonia: Mayfield. Norris, S.p.;& Ennis, R.H. (1989, May). Evaluating Critical thingking. California: Midwest Publications Critical Thingking Instruction. Quinn, V.R. (1990). Apply Psychology. New york : Mc. Graw – Hill. Quellmalz, Edys S. (1985, October). “Needed : Better Method for Testing Higher Order Thinking Skill. “Education Leadership. 43(2): 29-35. Watson, G. and Glaser, E.M. (1964). Watson-Glaser Critical Thinking Appraisal Manual., New York: Harcourt Brace and World. Yinger, R.J. (1980). Can We Rreally Teach them to Think? In Forstering Critical Thinking. San Francisso: Jossey-Bass.

ภาคผนวก

123

ภาคผนวก ก รายชอผทรงคณวฒ

124

ผทรงคณวฒทเปนทปรกษาและตรวจปรญญานพนธ

1. รศ.ดร.ชตมา วฒนะคร กศ.ด. (หลกสตรและการสอน) 

University Northern Colorado อาจารยประจาภาควชาหลกสตรและการสอน คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

2. รศ.ตรเนตร อชชสวสด กศ.บ. (มธยมศกษา), M.S. in Ed. (Sec. Ed)

ภาควชาหลกสตรและการสอน คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

3. ดร.ราชนย บญธมา กศ.ด. (การวจยและพฒนาหลกสตร) อาจารยสานกทดสอบทางการศกษาและจตวทยา

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

125

ผทรงคณวฒตรวจสอบเครองมอทใชในการวจย

1. ดร.รณดา เชยชม อาจารยประจาภาควชาการวดผลและวจยการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

2. อาจารยพรนภา สมาเอม โรงเรยนบางชน (ปลมวทยาอนสรณ)

3. อาจารยเคน จนทรวงษ โรงเรยนพรตพทยพยต

4. อาจารยพรทพา ชเดนทรย โรงเรยนกาญจนาภเษกวทยาลย นครปฐม

(พระตาหนกสวนกหลาบมธยม) 5. อาจารยขวญชนก นยจรญ มหาวทยาลยราชภฏพระนครศรอยธยา

126

ภาคผนวก ข - ผลการวเคราะหคาความยากงาย (p) และคาอานาจจาแนก ( r )

ของแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา

- ผลการวเคราะหคาอานาจจาแนก (r)

 

127

ตาราง 9 ผลการวเคราะหคาความยากงาย (p) และคาอานาจจาแนก ( r ) ของแบบทดสอบวดผล สมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา เรอง การเปลยนแปลงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ปญหาสงแวดลอมเปนพษ การเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรมไทย ชนมธยมศกษาปท 1 จานวน 40 ขอ

ขอท p r ขอท P r 1 .53 .34 21 .60 .53 2 .56 .64 22 .62 .61 3 .48 .42 23 .57 .67 4 .50 .61 24 .64 .47 5 .72 .57 25 .58 .49 6 .73 .66 26 .68 .62 7 .46 .55 27 .42 .49 8 .72 .57 28 .41 .31 9 .69 .22 29 .60 .71 10 .54 .41 30 .50 .48 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

.64

.58

.60

.50

.63

.58

.53

.58

.74

.65

.48

.52

.30

.57 54 .49 .42 .63 .65 .67

31 32 33 34 35 36 37 38 39 40

.57

.57

.66

.46

.48

.52

.52

.60

.55

.54

.65

.48

.51

.34

.29

.54

.39

.63

.46

.48

มคาความเชอมน .84

128

ตาราง 10 ผลการวเคราะหคาอานาจจาแนก ( r ) ของแบบทดสอบวดความสามารถในการ คดอยางมวจารณญาณ ชนมธยมศกษาปท 3 จานวน 30 ขอ

ขอท r ขอท r 1 .54 16 .46 2 .62 17 .61 3 .34 18 .64 4 .51 19 .47 5 .53 20 .39 6 .62 21 .48 7 .55 22 .47 8 .54 23 .37 9 .22 24 .71 10 .61 25 .46 11 12 13 14 15

.48

.57

.30

.52

.47

26 27 28 29 30

.45

.49

.56

.49

.56

มคาความเชอมน .74

129

ภาคผนวก ค - ตารางคะแนนผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา สาระภมศาสตร กอนเรยน

และหลงเรยนของกลมทดลองท 1 ทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจ

- ตารางคะแนนผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา สาระภมศาสตร กอนเรยนและหลงเรยนของกลมทดลองท 2 ทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบบรณาการ

- ตารางคะแนนความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณกอนเรยนและหลงเรยนของกลมทดลองท 1 ทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจ

- ตารางคะแนนความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณกอนเรยนและหลงเรยนของกลมทดลองท 2 ทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบบรณาการ

130

ตาราง 11 คะแนนผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาเรอง การเปลยนแปลงทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอม ปญหาสงแวดลอมเปนพษ การเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรมไทย กอน เรยนและหลงเรยน ของกลมทดลองท 1ทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจ

คนท กอนเรยน(X1)

หลงเรยน(X2)

ผลตาง (D1)

ผลตาง (D1

2) 11 MDD − 2

11 )( MDD −

1 28 33 5 25 0.37 0.14

2 30 36 6 36 1.37 1.88

3 31 32 1 1 -3.63 13.18

4 30 35 5 25 0.37 0.14

5 29 32 3 9 -1.63 2.66

6 26 28 2 4 -2.63 6.92

7 23 26 3 9 -1.63 2.66

8 23 28 5 25 0.37 0.14

9 25 30 5 25 0.37 0.14

10 29 31 2 4 -2.63 6.92

11 28 35 7 49 2.37 5.62

12 25 32 7 49 2.37 5.62

13 29 35 6 36 1.37 1.88

14 30 32 2 4 -2.63 6.92

15 32 35 3 9 -1.63 2.66

16 33 34 1 1 -3.63 13.18

17 26 30 4 16 -0.63 0.40

18 24 32 8 64 3.37 11.36

19 30 33 3 9 -1.63 2.66

20 26 34 8 64 3.37 11.36

21 29 31 2 4 -2.63 6.92

22 23 32 9 81 4.37 19.10

23 28 30 2 4 -2.63 6.92

131

ตาราง 11 (ตอ)

คนท กอนเรยน(X1)

หลงเรยน (X2)

ผลตาง (D1)

ผลตาง (D1

2) 11 MDD − 2

11 )( MDD −

24 25 34 9 81 4.37 19.10

25 27 32 5 25 0.37 0.14

26 29 30 1 1 -3.63 13.18

27 26 35 9 81 4.37 19.10

28 27 36 9 81 4.37 19.10

29 30 32 2 4 -2.63 6.92

30 29 34 5 25 0.37 0.14

∑ 830 969 139 851 206.97 1X =27.67 2X = 32.3 1MD =4.63

1S =2.68 2S =2.48

132

ตาราง 12 คะแนนผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษาเรองการเปลยนแปลงทรพยากรธรรมชาตและ สงแวดลอม ปญหาสงแวดลอมเปนพษ การเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรมไทย กอนเรยน และหลงเรยนของกลมทดลองท 2 ทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบบรณาการ

คนท กอนเรยน(X1)

หลงเรยน(X2)

ผลตาง (D1)

ผลตาง (D1

2) 11 MDD − 2

11 )( MDD −

1 29 30 1 1 -1.6 2.56

2 26 30 4 16 1.4 1.96

3 25 29 4 16 1.4 1.96

4 33 35 2 4 -0.6 0.36

5 30 33 3 9 0.4 0.16

6 25 26 1 1 -1.6 2.56

7 28 32 4 16 1.4 1.96

8 24 28 4 16 1.4 1.96

9 30 31 1 1 -1.6 2.56

10 33 34 1 1 -1.6 2.56

11 30 33 3 9 0.4 0.16

12 26 29 3 9 0.4 0.16

13 32 35 3 9 0.4 0.16

14 29 30 1 1 -1.6 2.56

15 26 28 2 4 -0.6 0.36

16 28 31 3 9 0.4 0.16

17 29 32 3 9 0.4 0.16

18 28 32 4 16 1.4 1.96

19 29 34 5 25 2.4 5.76

20 25 29 4 16 1.4 1.96

21 32 35 3 9 0.4 0.16

22 32 33 1 1 -1.6 2.56

23 28 30 2 4 -0.6 0.36

133

ตาราง 12 (ตอ)

คนท กอนเรยน(X1)

หลงเรยน(X2) ผลตาง (D1)

ผลตาง (D1

2) 11 MDD − 2

11 )( MDD −

24 32 34 2 4 -0.6 0.36

25 26 31 5 25 2.4 5.76

26 28 30 2 4 -0.6 0.36

27 25 28 3 9 0.4 0.16

28 26 28 2 4 -0.6 0.36

29 29 30 1 1 -1.6 2.56

30 29 30 1 1 -1.6 2.56

∑ 852 930 78 250 47.2 1X =28.4 2X = 31 1MD =2.60

1S =2.61 2S =2.41

134

ตาราง 13 คะแนนความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ กอนเรยน และ หลงเรยน ของกลม ทดลองท 1 ทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบอรยสจ

คนท กอนเรยน(X1)

หลงเรยน(X2)

ผลตาง (D1)

ผลตาง (D1

2) 11 MDD − 2

11 )( MDD −

1 20 24 4 16 1.47 2.16

2 25 27 2 4 -0.53 0.28

3 24 26 2 4 -0.53 0.28

4 20 23 3 9 0.47 0.22

5 23 25 2 4 -0.53 0.28

6 22 23 1 1 -1.53 2.34

7 22 25 3 9 0.47 0.22

8 21 24 3 9 0.47 0.22

9 22 24 2 4 -0.53 0.28

10 20 23 3 9 0.47 0.22

11 23 25 2 4 -0.53 0.28

12 21 22 1 1 -1.53 2.34

13 25 26 1 1 -1.53 2.34

14 21 25 4 16 1.47 2.16

15 20 23 3 9 0.47 0.22

16 24 26 2 4 -0.53 0.28

17 20 24 4 16 1.47 2.16

18 24 25 1 1 -1.53 2.34

19 22 23 1 1 -1.53 2.34

20 24 26 2 4 -0.53 0.28

21 23 26 3 9 0.47 0.22

22 21 25 4 16 1.47 2.16

23 20 24 4 16 1.47 2.16

135

ตาราง 13 (ตอ)

คนท กอนเรยน(X1)

หลงเรยน (X2)

ผลตาง (D1)

ผลตาง (D1

2) 11 MDD − 2

11 )( MDD −

24 22 25 3 9 0.47 0.22

25 21 24 3 9 0.47 0.22

26 23 25 2 4 -0.53 0.28

27 22 26 4 16 1.47 2.16

28 22 25 3 9 0.47 0.22

29 22 23 1 1 -1.53 2.34

30 21 24 3 9 0.47 0.22

∑ 660 736 76 224 31.47 1X = 22 2X = 24.53 1MD =2.53

1S =1.53 2S =1.22

136

ตาราง 14 คะแนนความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณกอนเรยนและหลงเรยน ของกลม ทดลองท 2 ทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบบรณาการ

คนท กอนเรยน(X1)

หลงเรยน(X2)

ผลตาง (D1)

ผลตาง (D1

2) 11 MDD − 2

11 )( MDD −

1 20 23 3 9 -0.13 0.02

2 19 23 4 16 0.87 0.76

3 20 25 5 25 1.87 3.50

4 21 22 1 1 -2.13 4.54

5 19 25 6 36 2.87 8.24

6 20 23 3 9 -0.13 0.02

7 23 24 1 1 -2.13 4.54

8 21 24 3 9 -0.13 0.02

9 19 26 7 49 3.87 14.98

10 22 25 3 9 -0.13 0.02

11 23 26 3 9 -0.13 0.02

12 21 25 4 16 0.87 0.76

13 23 24 1 1 -2.13 4.54

14 20 26 6 36 2.87 8.24

15 16 20 4 16 0.87 0.76

16 20 20 0 0 -3.13 9.80

17 22 26 4 16 0.87 0.76

18 21 25 4 16 0.87 0.76

19 23 23 0 0 -3.13 9.80

20 24 26 2 4 -1.13 1.28

21 23 25 2 4 -1.13 1.28

22 20 23 3 9 -0.13 0.02 23 20 24 4 16 0.87 0.76

137

ตาราง 14 (ตอ)

คนท กอนเรยน(X1)

หลงเรยน(X2) ผลตาง (D1)

ผลตาง (D1

2) 11 MDD − 2

11 )( MDD −

24 19 22 3 9 -0.13 0.02

25 23 26 3 9 -0.13 0.02

26 20 25 5 25 1.87 3.50

27 22 25 3 9 -0.13 0.02

28 20 23 3 9 -0.13 0.02

29 23 24 1 1 -2.13 4.54

30 22 25 3 9 -0.13 0.02

∑ 629 723 94 378 83.47 1X =20.97 2X = 24.1 1MD =3.13

1S =1.77 2S =1.64

138

1. ผลการวเคราะหขอมลของผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา ระหวางกลมทดลองท 1ท 1และกลมทดลองท 1ท 2 โดยใชสถต t-test แบบ Independent ในรป Difference Score ซงมสตรดงน

2; 2121

21

−+=−

=−

nndfS

MDMDtMDMD

ซง 2

2

1

2

21 nS

nSS DD

MDMD +=−

และ ( ) ( )

221

222

2112

−+

−+−= ∑ ∑

nnMDDMDD

SD

255.060.263.4 −

=t

960.7=t จากการทดลอง ผวจยไดวเคราะหขอมลผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา ระหวางกลม

ทดลองท 1ท 1และกลมทดลองท 1ท 2 โดยใชโปรแกรมคอมพวเตอร ซง t มคาเทากบ 7.960

139

2. ผลการวเคราะหขอมลของผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา ของกลมทดลองท 1

ท 1หลงเรยนสงกวากอนเรยนโดยใชสถต t-test for Dependent Samples ซงม

สตรดงน

( )1;

1

22−=

−−

=∑ ∑∑ ndf

nDDn

Dt

130)139(851)30(

1392

−−

=t

63.14139

=t

500.9=t

จากการทดลอง ผวจยไดวเคราะหขอมลผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา ของกลมทดลองท 1ท 1หลงเรยนสงกวากอนเรยน โดยใชโปรแกรมคอมพวเตอร ซง t มคาเทากบ 9.500

140

3. ผลการวเคราะหขอมลของผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา ของกลมทดลองท 1ท 2หลงเรยนสงกวากอนเรยนโดยใชสถต t-test for Dependent Samples ซงมสตรดงน

( )1;

1

22−=

−−

=∑ ∑∑ ndf

nDDn

Dt

130)78(250)30(

782

−−

=t

987.678

=t

163.11=t

จากการทดลอง ผวจยไดวเคราะหขอมลผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา ของกลมทดลองท 1ท 2หลงเรยนสงกวากอนเรยน โดยใชโปรแกรมคอมพวเตอร ซง t มคาเทากบ 11.163

141

4. ผลการวเคราะหขอมลของความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ ระหวางกลมทดลองท 1ท 1และกลม ควบคม โดยใชสถต t-test แบบ Independent ในรป Difference Score ซงมสตรดงน

2; 2121

21

−+=−

=−

nndfS

MDMDtMDMD

ซง 2

2

1

2

21 nS

nSS DD

MDMD +=−

และ ( ) ( )

221

222

2112

−+

−+−= ∑ ∑

nnMDDMDD

SD

120.013.353.2 −

=t

010.5=t

จากการทดลอง ผวจยไดวเคราะหขอมลของความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ ระหวางกลมทดลองท 1ท 1และกลมทดลองท 1ท 2 โดยใชโปรแกรมคอมพวเตอร ซง t มคาเทากบ 5.010

142

5. ผลการวเคราะหขอมลของความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ ของกลมทดลองท 1ท 1หลงเรยนสงกวากอนเรยนโดยใชสถต t-test for Dependent Samples ซงมสตรดงน

( )1;

1

22−=

−−

=∑ ∑∑ ndf

nDDn

Dt

130)76(224)30(

762

−−

=t

705.576

=t

321.13=t

จากการทดลอง ผวจยไดวเคราะหขอมลความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ ของกลมทดลองท 1ท 1หลงเรยนสงกวากอนเรยน โดยใชโปรแกรมคอมพวเตอร ซง t มคาเทากบ 13.321

143

6. ผลการวเคราะหขอมลของความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ ของกลม

ทดลองท 1ท 2หลงเรยนสงกวากอนเรยนโดยใชสถต t-test for Dependent Samples ซงมสตรดงน

( )1;

1

22−=

−−

=∑ ∑∑ ndf

nDDn

Dt

130)94(378)30(

942

−−

=t

292.994

=t

116.10=t

จากการทดลอง ผวจยไดวเคราะหขอมลความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ ของกลมทดลองท 1ท 2หลงเรยนสงกวากอนเรยน โดยใชโปรแกรมคอมพวเตอร ซง t มคาเทากบ 10.116

144

ภาคผนวก ง - ตวอยางแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา

- ตวอยางแบบทดสอบวดความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ

 

145

แบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา ชนมธยมศกษาปท 1

คาชแจง 1. แบบวดฉบบนใชวดผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา มคาถามทงหมด 40 ขอ

ใชเวลาทา 60 นาท 2. คาถามในแบบวดฉบบนเปนแบบเลอกตอบทงสน คอ คาถามแตละขอใหเลอกคาตอบท

ถกทสดเพยงคาตอบเดยว จาก ก, ข, ค, ง, หรอ จ ใหไวเมอเลอกคาตอบใดกใหเขยนเครองหมายกากบาท (X) ลงในกระดาษคาตอบ

ขอ ก ข ค ง จ 0

ถาสามเณรตองการเปลยนคาตอบใหมใหขดทบคาตอบเดมแลวจงเลอกคาตอบใหม

ขอ ก ข ค ง จ 0

3. หามขด เขยน ทาเครองหมายหรอเขยนอกษรใดๆลงในแบบทดสอบ 4. ใหสามเณรเขยนชอ นามสกล ชน โรงเรยน ลงในกระดาษคาตอบใหเรยบรอยแลวจงลง

มอทาขอสอบ 5. เมอทาเสรจแลว หรอหมดเวลาใหสงกระดาษคาตอบ พรอมแบบทดสอบทนท

146

1. อทธพลของสภาพภมศาสตรทาใหสงคมไทยในปจจบน มลกษณะอยางไร ก. มการเพาะปลกแบบดงเดม บรเวณทรามลมแมนา ข. ผคนอาศยอยตามทราบมทงหญาสาหรบเลยงสตว ค. นยมหาของปา ลาสตว และเรรอนตามแหลงแรธาต ง. เปนชาวชนบททงไรนา และอพยพมาหางานทาในเมอง จ. ประกอบอาชพเกษตรกรรมเปนหลก โดยใชเครองมองาย ๆ

2. สงใดทบงบอกถงการเรยนโดยอทธพลจากสภาพทางภมศาสตรมากทสด ก. ภาษา ข. การแตงกาย ค. การประกอบอาชพ ง. การรบประทานอาหาร จ. ประเพณและวฒนธรรม

3. สงแวดลอมทางวฒนธรรมของไทยในขอใดทเราควรอนรกษไมใหมการเปลยนแปลงไป ก. ศาสนา ข. การแตงกาย ค. สถาปตยกรรม ง. ศลปวฒนธรรม จ. การประกอบอาชพ

4. สาเหตสาคญทสดททาใหเกดปญหาสงแวดลอมทางธรรมชาตคออะไร ก. การขาดจรยธรรมของประชากร ข. การพฒนาเศรษฐกจและสงคม ค. การใชเทคโนโลยเพมผลผลตมาก ง. การขาดความรในการใชทรพยากร จ. การเพมจานวนประชากรอยางรวดเรว

5. สงแวดลอมทางธรรมชาตมประโยชนตอมนษยในดานใดมากทสด ก. เปนแหลงพลงงาน ข. ชวยใหมสขภาพแขงแรง ค. เปนแหลงพกผอนหยอนใจ ง. เปนแหลงปจจยในการดารงชวต จ. ชวยรกษาความสมดลทางธรรมชาต

147

6. การแกปญหาสงแวดลอมทางธรรมชาตควรดาเนนการอยางไรจงเหมาะสมทสด ก. พจารณารวมกบปญหาประชากร ข. พจารณาแยกปญหาสงแวดลอมออกมา ค. ควรดาเนนการควบคไปกบการพฒนาอตสาหกรรม ง. แกเฉพาะทเปนปญหาถาวร สวนปญหาชวคราวกจะหมดไปเอง จ. พจารณาปญหาสงแวดลอมพรอมกบทกองคประกอบทเกยวของ

7. แนวทางการอนรกษเกยวกบสงแวดลอมทางธรรมชาตแนวทางใดนาจะเปนผลดทสด ก. กาหนดบทลงโทษใหหนกขน ข. ปลกฝกจตสานกทดใหแกประชาชน ค. รบสมาชกในชมชนทาหนาทดแลรกษาสภาพแวดลอม ง. มอบหมายใหเอกชนรบผดชอบการอนรกษสภาพแวดลอม จ. ใหรางวลสาหรบประชาชนทชวยกนอนรกษสภาพแวดลอม

8. ปญหาสงแวดลอมจดเปนปญหาในลกษณะใด ก. ปญหาทไมมทางแกไข ข. ปญหาทสามารถแกไขไดทปลายเหต ค. ปญหาททาใหเกดปญหาอนๆ ตามมา ง. ปญหาทตองอาศยเวลาในการแกไขมากทสด จ. ปญหาทสามารถคลคลายไดดวยตวของปญหาเอง

9.สภาวะเรอนกระจกสงผลกระทบตอสภาพแวดลอมอยางไร ก. ปรมาณนาใตดนลดลง ข. โลกเกดภาวะฝนกรดมากขน ค. การเปลยนแปลงของฤดกาล ง. ความรอนบนผวโลกเพมมากขน จ. พชทาการสงเคราะหแสงไดนอย

10. การกระทาใดทเปนการอนรกษทรพยากรธรรมชาตทางออม ก. การใชสารเคมทาลายศตรพช ข.การทารองเทาจากยางรถยนต ค. การรบประทานอาหารกระปอง ง. การใชพลาสตกแทนวสดจากธรรมชาต จ. การใชกระดาษหนงสอพมพพบถงใสอาหารบรโภค

11. เหตใดจงตองมการอนรกษและพฒนาสงแวดลอม ก. เพราะคนไทยมความรสง ข. เพราะชมชนเมองขยายตว ค. เพราะนกทองเทยวลดจานวนลง

148

ง. เพราะประชากรโลกเพมจานวนมากขน จ. เพราะสภาพแวดลอมถกทาลายไปมาก

12. แนวทางใดทเปนการอนรกษและพฒนาสภาพแวดลอมอยางไดผล ก. ออกกฎหมายาควบคมอยางเขมงวด ข. ใหการศกษาเรองการอนรกษแกประชาชน ค. การเพมงบประมาณดานการอนรกษใหมากขน ง. การนาเทคโนโลยทเหมาะสมมาใชในการอนรกษ จ. การรณรงคและดาเนนการโครงการอนรกษอยางตอเนอง

13. ถาชวยกนอนรกษธรรมชาตและสงแวดลอมจะเกดผลอยางไรในทสด ก. ทกคนมสขภาพด ข. ฐานะความเปนอยดข น ค. ประชาชนปราศจากโรคภยไขเจบ ง. ภยพบตทางธรรมชาตจะไมเกดขน จ. คงความสมดลทางธรรมชาตไดนาน

14. การกระทาอยางไรถอเปนการอนรกษทรพยากรธรรมชาตทางออม ก. การใชสารเคมทาลายศตรพช ข. การรบประทานอาหารกระปอง ค. การใชของทซอมาจากตางประเทศ ง. การใชพลาสตกแทนวสดจากธรรมชาต จ. การใชยางรถยนตทเสยแลวมาทาเปนรองเทา

15. กรณใดเปนการเปลยนแปลงสภาพแวดลอมตามกระบวนการทางธรรมชาต ก. ปลาในบอตายเกอบหมด ข. อากาศตามถนนไมบรสทธ ค. แสงแดดเผาหญาในสนามตาย ง. ตนไมในกระถางเหลองและเนา จ.ประชาชนยานคลองเตยอยกนอยางแออด

16. ผลจากการเรงรดพฒนาเศรษฐกจของไทยทาใหสงแวดลอมเสอมโทรมเพราะสาเหตใดเปนสาคญ

ก. การทงขยะและสงปฏกล ข. การใชสารเคมในการเกษตร ค. การทงกากของเสยจากการผลต ง. การเกดกากของเสยจากการบรโภค จ. โรงงานอตสาหกรรมปลอยนาเสยและควนพษ

149

17. “ปาไมชวยบรรเทาความรนแรงของลมพาย” กรณใดสนบสนนคากลาวน ก. ปาไมชวยเปนเกาะกาบงของลม ข. ปาไมชวยทาใหเกดลมพายชาลง ค. ปาไมชวยใหกระแสลมเปลยนทศทาง ง. ปาไมชวยปะทะความเรวของลมใหออนกาลงลง จ. ปาไมชวยพดกระแสลมใหกระจายไปตามบรเวณตาง ๆ

18. เพราะเหตใดจงประกาศตงอทยานเพมขน ก. ปองกนการบกรกของราษฎร ข. ตองการใหมจานวนปาไมเพมขน ค. ตองการใหมแหลงทองเทยวเพมขน ง. ตองการใหจานวนสตวปาเพมขนมากขน จ. ปองกนการเคลอนยายถนฐานของชนกลมนอย

19. ลกษณะใดทจดวาเปนประโยชนทไดจากปาไมมากทสด ก. ใชสรางทอยอาศย ข. เปนแนวปองกนลมพาย ค. ปองกนการพงทลายของดน ง. ใหความชมชนและปองกนนาทวม จ. ใหรมเงาและเปนทพกผอนหยอนใจ

20. การบกรกปาไมสวนใหญ นาพนทปาไมไปใชประโยชนในดานใด ก. ใชสรางรสอรท ข. ใชในการเกษตร ค. ใชสรางอางเกบนา ง. ใชสรางสนามกอลฟ จ. ใชสรางเสนทางคมนาคม

21. มาตรการการปองกนการทาลายปาไมในลกษณะใดทจะทาใหไดผลดทสด ก. ออกกฎหมายลงโทษผบกรกทาลายปาอยางรนแรง ข. มหอสงเกตการณใหเจาหนาทสอดสองดแลพนทปาไม ค. เจาหนาทของรฐดาเนนการจบกมผบกรกทาลายปาอยางเดดขาด ง. รณรงคใหความรและปลกฝงจตสานกในการรกษาปาไมแกประชาชน จ. จดตงกลมประชาชนในทองถนใหเปนผควบคมการใชประโยชนและปองกนการทาลายปา

150

22. การรกษาทรพยากรนาใหมใชตลอดไปนน มความสมพนธกบขอใดมากทสด ก. การรกษาทรพยากรแร ข. การรกษาทรพยากรดน ค. การรกษาทรพยากรปาไม ง. การรกษาคณภาพของแหลงนา จ. การใชทรพยากรนาอยางประหยด

23. สภาวะเกดนาทวม การขาดแคลนนา และนาเสยมผลกระทบตอประชาชนในดานใดมากทสด ก. ดานการเกษตร ข. ดานการดารงชวต ค. ดานสขภาพอนามย ง. ดานการประกอบอาชพ จ. ดานการขาดแคลนอาหาร

24. จากคากลาวทวา “นาเปนแหลงกาเนดชวตมนษย” ทานเหนดวยหรอไมเพราะเหตใด ก. เหนดวย เพราะมนษยตองใชนาในการดารงชวต ข. เหนดวย เพราะเรมแรกมนษยมแหลงกาเนดทในนา ค. เหนดวย เพราะรางกายมนษยมนาเปนสวนประกอบ ง. ไมเหนดวย เพราะการเกดนาทวมทาใหสญเสยชวตและทรพยากร จ. ไมเหนดวย เพราะรางกายมนษยไมจาเปนตองอาศยนาเปนปจจยสาคญ

25. วธจดสภาพนาใหเหมาะสมเพอประโยชนแกการกสกรรมเรยกวาอะไร ก. การกกนา ข. การเกบนา ค. การระบายนา ง. การชลประทาน จ. การทานาประปา

26. กรณใดเปนวธการแกปญหามลพษทางนาไดดทสด ก. การปลอยนาเสยใหระเหยไป ข. การแยกสวนทเปนของสกปรกโดยการกรอง ค. การใชสารเคมบางอยางเพอใหเกดการตกตะกอน ง. การออกกฎหมายและจบกมผทท งสงสกปรกลงในแมนา จ. การเผยแพรความรใหแกประชาชนเพอใหเกดความเขาใจ

151

27. การบาบดนาเสยวธใดตรงกบหลกการ “ธรรมชาตดบธรรมชาต” ก. การสรางบอตกตะกอนของมลสตว ข. การเตมโอโซนเพอเพมเตมออกซเจนในนา ค. การใชกงหนนาชยพฒนาเพอเตมออกซเจนในนา ง. การใชสารเคมเพอยอยสลายซากพชซากสตวในนา จ. การปลกผกตบชวาเพอดดซบและกรองสงสกปรกในนา

28. การเซาะกรอนหรอการพงทลายของดน หมายถงอะไร ก. ขบวนการทนาและลมชวยกนชะดนจนพงทลาย ข. ขบวนการทถกชะลางหรอถกพดพาไปโดยนาไปทบถมกน ค. ขบวนการทลมพดผานบรเวณนนๆ จนทาใหดนพงทลาย ง. ขบวนการทเกดลมมรสมทาใหนาเกดการเปลยนทศทางไหล จ. ขบวนการทดนถกชะลางและพดพาไปโดยนา ลม หรอแรงดงดดของโลก

29. การกระทาใด ททาใหเกดปญหาดนจด ก. เนอดนถกชะลางพงทลายไป ข. เพาะปลกโดยไมใชป ยบารงดน ค. การเผาซากพชหลงการเกบเกยว ง. เพาะปลกพชตามทลาดชนมากเกนไป จ. ดนขาดแรธาตทจาเปนตอการเจรญเตบโต

30. การกระทาใดไดชอวาเปนการปองกน ไมใหดนเปนพษ ก. อนปลกแตงกวา แตใสป ยมากเกนไป ข. เกษมและเพอนชวยกนขดดนเพอเอาแร ค. เสรนาขยะและใบไมทงลงในหลมใกลๆ กน ง. ปกเดนทานขนมแลวขยถงขนนมใสลงบนพนดน จ. มานะเทยาฆาแมลงทเหลอจากการใชลงทโคนตนมะนาว

31. กรณใดเปนการอนรกษและพฒนาดนอยางถกวธ ก. รดนาใหดนมความชมชน ข. ใหดนเรยนโดยแสงแดดเตมท ค. ทาลายสตวทอาศยอยในดน ง. ใสป ยวทยาศาสตรลงในดน จ. ปลกพชตระกลถวคลมหนาดน

152

32. นกเรยนจะมวธแกไขคณภาพของดนอยางไรทจะทาใหเกดประสทธภาพมากทสด ก. โดยการใสป ยคอก ข. โดยการปลกพชหมนเวยน ค. โดยการไถกลบซากพชลงไปในดน ง. โดยการใสป ยหมกและพรวนดนสมาเสมอ จ. โดยการใสป ยคอกและปลกพชตระกลถวสลบ

33. กรณใดสามารถชวยลดปญหาอากาศเปนพษ ไดดทสด ก. ใชกาซเปนเชอเพลง ข. ใชนามนทมคณภาพสง ค. ใชเสนทางลดในเวลาเดนทาง ง. ใชเครองกรองเขมาควนทอไอเสย จ. ใชรถยนตพลงงานไฟฟาแทนรถยนตทใชนามน

34. ปรากฏการณเรอนกระจก สงผลกระทบตอสภาพแวดลอมอยางไร ก. ปรมาณนาใตดนลดลง ข. พชทาการสงเคราะหไดนอย ค. การเปลยนแปลงของฤดกาล ง. โลกเกดภาวะฝนกรดมากขน จ. ความรอนบนผวโลกเพมมากขน

35. การตดเครองปรบอากาศตามอาคารบานเรอน เหมาะสมหรอไม เพราะเหตใด ก. เหมาะสม เพราะชวยเพมออกซเจนใหมากขน ข. เหมาะสม เพราะชวยใหมความสะดวกสบายมากขน ค. เหมาะสม เพราะชวยลดอณหภมของอากาศใหเยนลง ง. ไมเหมาะสม เพราะทาใหสนเปลองคากระแสไฟฟาสง จ. ไมเหมาะสม เพราะสภาพอากาศของประเทศไทย ไมรอนจดเกนไป

36. มลพษทางอากาศเปนอากาศทมลกษณะอยางไร ก. มควนปะปนอยมาก ข. มจลนทรยปะปนอยในอากาศ ค. มสงปฏกลปะปนอยในอากาศ ง. มฝนละอองปะปนอยในอากาศ จ. มสารอนตรายปะปนอยในอากาศ

153

37. การรณรงคดวยวธใด ทชวยลดปญหาอากาศเปนพษในเขตเมองไดดทสด ก. การเดนรณรงค ข. การโฆษณาทางโทรทศน ค. การเขยนปายประชาสมพนธ ง. สรางจตสานกในการรกษาอากาศใหบรสทธ จ. สงคาขวญประกวดเกยวกบการลดอากาศเปนพษ

38. อะไรเปนสาเหตสาคญททาใหเกดสภาพแวดลอมเปนพษ ก. การกระทาของมนษย

ข. ความกาวหนาทางเศรษฐกจ ค. ความกาวหนาทางการศกษา ง. ความกาวหนาทางอตสาหกรรม จ. ความเจรญกาวหนาทางเทคโนโลย

39. วธใดเปนการประหยดเชอเพลงและลดจานวนอากาศเสยได ก. เดนทางโดยรถบรรทก ข. เดนทางโดยรถยนตสวนตว ค. เดนทางโดยรถจกรยานยนต ง. เดนทางโดยใชระบบขนสงมวลชน จ. เดนทางโดยรถแทกซตดเครองกรองไอเสย

40.คากลาวทวา “สงคมไทยเปนสงคมทมโครงสรางหลวม” หมายความวาอยางไร ก. มมตรไมตรสง ข. มความเออเฟอสง ค. ไมยดถอเวลาเครงครดนก ง. ไมเหนแกตวอยางเหนยวแนน จ. ไมเครงครดตอระเบยบกฎเกณฑ

154

แบบทดสอบวดความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ ชนมธยมศกษาปท 1

คาชแจง 1. แบบวดฉบบนใชวดผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา มคาถามทงหมด 30 ขอ

ใชเวลาทา 60 นาท 2. คาถามในแบบวดฉบบนเปนแบบเลอกตอบทงสน คอ คาถามแตละขอใหเลอกคาตอบท

ถกทสดเพยงคาตอบเดยว จาก ก, ข, ค, หรอ ง ใหไวเมอเลอกคาตอบใดกใหเขยน เครองหมายกากบาท (X) ลงในกระดาษคาตอบ

ขอ ก ข ค ง 0

ถาสามเณรตองการเปลยนคาตอบใหมใหขดทบคาตอบเดมแลวจงเลอกคาตอบใหม

ขอ ก ข ค ง 0

3. หามขด เขยน ทาเครองหมายหรอเขยนอกษรใดๆลงในแบบทดสอบ 4. ใหสามเณรเขยนชอ นามสกล ชน โรงเรยน ลงในกระดาษคาตอบใหเรยบรอยแลวจงลง

มอทาขอสอบ 5. เมอทาเสรจแลว หรอหมดเวลาใหสงกระดาษคาตอบ พรอมแบบทดสอบทนท

155

 

คาชแจง อานขอความตอไปนแลวตอบคาถามขอ 1-5 อนตรายจากการใชไฟฟาเปนสงทสงผลกระทบตอชวตของเราเปนอยางมาก ขาวจาก

โทรทศนและหนงสอพมพบอกถงสาเหตถงการเกดเพลงไหมวามาจากไฟฟาลดวงจร พวกเราเรยนรถงเกยวกบเรองไฟฟามาตงแตชนประถมจนถงมหาวทยาลย แตเรากลบไมเคยไดนาความรมาใชใหเกดประโยชนเลย อนตรายจากการใชไฟฟาเปนสงทสามารถปองกนได ถาเรามความระมดระวงและไมประมาท...? คณคงไมอยากเปนคนหนงทตองเปนผสญเสยใชหรอไม ...? 1. จากสถานการณดงกลาวเกดปญหาใด

ก. การสญเสยชวตจากไฟฟา ข. อนตรายจากการใชไฟฟา ค. การขาดความรในการใชไฟฟา ง. การขาดความระมดระวงในการใชไฟฟา

2. ปญหาดงกลาวสงผลทาใหเกดสงใด ก. นาความรทเรยนโดยมาใชใหเกดประโยชน ข. ขาดความระมดระวงในการใชไฟฟา ค. สญเสยชวตและทรพยสน ง. เกดเพลงไหมเปนประจา

3. ขอใดกลาวถงขอเทจจรง ก. มาใชไฟฟาอยางฉลาดใชกนเถอะ ข. คณอยากเปนคนหนงทสญเสยหรอไม ค. พวกเราเรยนรเรองไฟฟาแตไมเคยนามาใช ง. สาเหตของการเกดเพลงไหมเปนเพราะความประมาท

4. สมมตฐานของปญหานคออะไร ก. ควรมความระมดระวงในการใชไฟฟา ข. อนตรายจากไฟฟาปองกนไดถาไมประมาท ค. อนตรายจากการใชไฟฟาสงผลกระทบตอชวตเรา ง. การนาความรมาใชในชวตประจาวนใหเกดประโยชน

5. จากปญหาดงกลาวสรปไดวาอยางไร ก. อนตรายจากการใชไฟฟาปองกนได ข. การใชไฟฟาอยางระมดระวงไมประมาท ค. การสญเสยจะไมเกดขนถาไมประมาทได ง. การนาความรมาใชปองกนอนตรายจากการใชไฟฟา

156

 

คาชแจง อานขอความตอไปนแลวตอบคาถามขอ 6-10 ทกวนนในบานหนงหลงมเครองใชไฟฟาอานวยความสะดวกมากมายไมวาจะเปนโทรทศน ตเยน หลอดไฟ เครองปรบอากาศ คอมพวเตอร ไมโครเวฟ เครองเสยง ฯลฯ นคอแคบานหนงหลงเทานนแลวถาบานเปนพนหลง ลานหลง จะเกดอะไรขน?? พลงงานไฟฟาจะเพยงพอกบจานวนประชากรเพมขนทกวน และเครองใชไฟฟาอานวยความสะดวกทมากขนอยางไมมขดจากด 6. จากสถานการณดงกลาวเกดปญหาใด

ก. การเพมจานวนของประชากร ข. การใชพลงงานอยางสนเปลอง ค. พลงงานไฟฟาไมเพยงพอตอความตองการ ง. เครองอานวยความสะดวกทเพมจานวนมากขน

7. ปญหาดงกลาวสงผลทาใหเกดสงใด ก. ตอไปเราจะตองมเครองอานวยความสะดวกมากขน ข. ตอไปประชากรจะเพมจานวนมากขน ค. ตอไปคาไฟจะแพงมากยงขน ง. ตอไปจะไมมไฟฟาใช

8. ขอใดกลาวถงขอคดเหน ก. กาลงการผลตไฟฟาไมเพยงพอกบความตองการใช ข. จะเกดอะไรขนกบพลงงานไฟฟาในอนาคต ค. บานหนงหลงมเครองใชไฟฟาจานวนมาก ง. จานวนประชากรเพมมากขนทกป

9. ปญหาดงกลาวเกดขนเพราะสาเหตใด ก. ประชากรทเพมขน ข. เครองใชไฟฟาทเพมขน ค. ความกาวทางวทยาศาสตรและสงแวดลอม ง. การผลตไฟฟาไมเพยงพอกบความตองการใช

10. จากปญหาดงกลาวสรปไดวาอยางไร ก. ควรใชไฟฟาอยางประหยด ข. การใชไฟฟาอยางระมดระวงไมประมาท ค. กาลงการผลตไฟฟาไมเพยงพอตอความตองการใชพลงงานไฟฟา ง.ความกาวหนาทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยสงผลกระทบตอการใชไฟฟา

157

 

คาชแจง อานขอความตอไปนแลวตอบคาถามขอ 11-15 ถานหนแมจะมทงทมมลพษนอยและมลพษมาก แตกเปนสงทโลกนามาใชผลตไฟฟาใหประชาชนชาวโลกมากทสด สวนพลงงานทยอมรบกนวามปญหาตอสงแวดลอมนอยทสด เชน พลงลม พลงนา ความรอนใตดนกมใชบางเหมอนกนแตนอยมาก ทเปนเชนนเพราะพลงงานชนดนมอยนอยและราคายงแพงอย และทแปลกคอแมวาโรงไฟฟานวเคลยรจะไมคอยเปนทยอมรบของประชาชนแตทวโลกกใชผลตไฟฟาถง 20% จากหนงสอสานกงานคณะกรรมการนโยบายพลงงานแหงชาต 11. จากบทความดงกลาวควรตงชอเรองวาอยางไร

ก. เชอเพลงใดทโลกใชผลตไฟฟา ข. โลกควรใชพลงงานใดผลตไฟฟา ค. พลงงานทโลกไมควรใชผลตไฟฟา ง. พลงงานทสงผลกระทบตอสงแวดลอมนอยทสด

12. จากบทความดงกลาวโลกใชเชอเพลงใดผลตไฟฟามากทสด ก. พลงงานนวเคลยร ข. พลงลม พลงนา ค. กาซธรรมชาต ง. ถานหน

13. ขอใดกลาวถงขอเทจจรง ก. ทาไมโลกถงใชพลงงานนวเคลยรผลตไฟฟา ข. โลกใชพลงงานนวเคลยรผลตไฟฟาถง 20% ค. พลงงานนวเคลยรเปนสงทกอใหอนตรายอยางมาก ง. ทาไมโลกเราไมใชพลงลมและพลงนาผลตไฟฟาใหมากขนเพราะไมเปนอนตราย

14. ถานกเรยนเปนผนาประเทศจะแกปญหาดงกลาวอยางไร ก. ใชถานหนผลตไฟฟาตอไป ข. ตอตานการใชพลงงานนวเคลยร ค. หนมาใชพลงงานนวเคลยรเพราะผลตไฟฟาไดมาก ง. ใหนกวจยศกษาคนควาเกยวกบพลงลมและพลงนาเพอนามาผลตไฟฟา

15. จากบทความดงกลาวสรปไดวาอยางไร ก. พลงงานทโลกไมควรใชผลตไฟฟาคอนวเคลยร ข. พลงงานทโลกใชผลตไฟฟามากทสดคอถานหน ค. พลงงานทโลกใชผลตไฟฟาควรสงผลกระทบตอสงแวดลอมนอยทสด ง. ความกาวหนาดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยททนสมยสงผลกระทบตอชาวโลก

158

 คาชแจง อานขอความตอไปนแลวตอบคาถามขอ 16-20 ในสภาวะทประเทศชาตกาลงเผชญกบปญหาหลายอยาง อยางหนงทเปนปญหาทสาคญ

มากทสดคอ พลงงานขาดแคลน ทาใหนามนมราคาแพง เราตองนาเขานามนเชอเพลง วธการแกไขมหลายวธ วธหนงคอการประหยดพลงงาน อกวธคอการหาแหลงพลงงาน

ทดแทน เชน ลม แสงแดด พช พชทนามาใชม 2 กลม คอ แปงนาตาล นามาทาเปนแอลกอฮอลผสมกบนามนเบนซน 91 เรยกวา กาซโซฮอล อกพวกหนงคอพชนามน นามาสกดนามนใสรถยนต เรยกวา ไบโอดเซล ไดแก สบดา ปาลมนามน เปนตน 16. จากปญหาดงกลาวเกดปญหาใด

ก. การหาวธประหยดพลงงาน ข. นามนเชอเพลงมราคาแพง ค. การใชนามนทดแทนกบเครองยนต ง. พลงงานในประเทศกาลงขาดแคลน

17. จากปญหาดงกลาวสงผลทาใหเกดสงใดมากทสด ก. การนาเขานามนเชอเพลง ข. การหาวธประหยดพลงงานแบบตางๆ ค. การออกแบบเครองยนตประหยดพลงงาน ง. การสงเสรมใหเกษตรกรปลกพชนามนมากขน

18. ขอใดกลาวถงขอเทจจรง ก. จะทาอยางไรทจะทาใหทกคนชวยกนประหยดพลงงาน ข. ถานามนยงแพงตอไปอยางนอกจะเกดอะไรขนในอนาคต ค. การประหยดพลงงานคอการหาแหลงพลงงานทดแทน ง. ประเทศไทยนาจะมการใชพลงงานแสงอาทตยใหมากขน

19. สมมตฐานของปญหาคออะไร ก. นามนเชอเพลงราคาแพงขนทกวนตองใชอยางประหยด ข. พลงงานจะขาดแคลนมากขนถาทกคนไมใหความสาคญ ค. ประเทศไทยยงมการใชประโยชนจากพลงงานทดแทนนอยมาก ง. ถาทกคนรวมกนประหยดพลงงานจะแกปญหาการขาดแคลนพลงงานได

20. จากบทความดงกลาว สรปไดวาอยางไร ก. ประชาชนยงไมใหความสาคญในการใชพลงงานทดแทน ข. จะตองทาอยางไรใหประชาชนชวยกนประหยดพลงงาน ค. การใชพลงงานทดแทนชวยลดปญหาพลงงานขาดแคลนได ง. ควรมการใหความรเรอง กาซโซฮอล และไบโอดเซล แกประชาชนใหมากขน

159

 

คาชแจง อานขอความตอไปนแลวตอบคาถามขอ 21-25 เปลอกมงคด คณคามหาศาล ซงปจจบนในวงการแพทยและบรษทเอกชนทผลตเวชสาอาง

มการศกษาและนามาใชประโยชนกนอยางมากมาย โดยใชในรปเปลอกมงคดแหง จากการวจยของหนวยงานภาครฐและเอกชน พบวาทกสวนของตนมงคดมรสฝาดโดยเฉพาะผลและยาง ใชเปนยาถายอยางรนแรง นาตมทไดจากเปลอกตนและใบใชเปนยาแกแผลในปากและลดไข เนอในผลรสชาตดใหความเยนแกรางกาย เปลอกผลใชแกทองเสย และทางเดนปสสาวะอกเสบ ลดไข มฤทธฆาเชอแบคทเรย และชวยตานเชอราทเปนสาเหตของโรคผวหนงได 21. จากสถานการณดงกลาวตงชอวาอะไร ก.คณคาจากเปลอกมงคด ข.มงคดเปนผลไมทมรสชาตด ค.เครองสาอางจากเปลอกมงคด ง.การรกษาโรคดวยเปลอกมงคด 22. จากบทความ วงการแพทยใชเปลอกมงคดทาประโยชนในดานใดมากทสด ก. แกทองเสย ข. ฆาเชอแบคทเรย ค. รกษาโรคผวหนง ง. ผลตเครองสาอาง 23. ขอใดกลาวถงขอคดเหน ก. ยางมงคดใชเปนยาถายรนแรง ข. เนอมงคดใหความเยนแกรางกาย ค. เปลอกมงคดมฤทธฆาเชอแบคทเรย ง.ทกสวนของมงคดมคณคานามาใชประโยชนใหมากขน 24. สมมตฐานของบทความนคออะไร ก. เปลอกมงคดแหงใชผลตเวชสาอางได ข. เนอมงคดมรสดใหความเยนแกรางกาย ค. เปลอกมงคดแหงมคณคาถามการคนควาวจยใหมากขน ง. เปลอกมงคดมฤทธตานเชอราทเปนสาเหตของโรคผวหนง 25. จากบทความดงกลาวสรปไดวาอยางไร

ก. ทกสวนของตนมงคดมรสฝาด ข. ยางมงคดใชเปนยาถายอยางรนแรง ค. เปลอกและใบใชอมกนแผลในปากและลดไขได ง. เปลอกมงคดมประโยชนใชทาเครองสาอางมฤทธฆาเชอแบคทเรย

160

 คาชแจง อานขอความตอไปนแลวตอบคาถามขอ 26-30 เมอพจารณาถงปญหาและอปสรรคของดนเปรยวจด พบวาความเปนกรดอยางรนแรงของดน เปนสาเหตสาคญททาใหการเจรญเตบโตของพช และผลผลตของพชตกตา และมผลตอกจกรรมของจลนทรยทอาศยอยในดนทมประโยชนตอพชมปรมาณลดลง ดงนนจงเปนสงทจาเปน ทจะตองหาลทางทเหมาะสม ในการแกปญหาดนเปรยวจดเพอเพมปรมาณผลผลตใหสงขน ซงเปนการแกปญหาทางเศรษฐกจและสงคม รวมทงเปนการแกปญหา การใชทรพยากรดนใหเกดประโยชนอยางคมคาและยงยน 26. จากบทความดงกลาวเกดปญหาใด ก. การใชทรพยากรใหคมคา ข. การเพมปรมาณผลผลต ค. ดนมความเปนกรดรนแรง ง. จลนทรยทอาศยอยในดนมจานวนลดลง 27. ปญหาดงกลาวทาใหเกดสงใดมากทสด ก. ปรมาณนาในดนลดลง ข. ดนมการเปลยนสไปจากเดม ค. การเจรญเตบโตของพชตาลง ง. ปรมาณของดนในธรรมชาตลดลง 28. ขอไดกลาวถงขอคดเหน ก. ดนมความเปนกรดรนแรง ข. จลนทรยในดนมปรมาณลดลง ค. ดนเปรยวทาใหผลผลตของพชตกตา ง. ตองหาวธทเหมาะสมในการแกปญหาดนเปรยว 29. สมมตฐานของปญหาน คออะไร ก. ดนเปรยวจะไมเกดขนถาไมใชป ยเคม ข. ดนเปรยวจะไมเกดขนถาไมใชทรพยากรดน ค. ดนเปรยวจะทาใหปรมาณจลนทรยในดนลดลง ง. การแกปญหาดนเปรยวจะทาใหพชมผลผลตมากขน 30. จากปญหาดงกลาวสรปไดวาอยางไร ก. รฐบาลกาลงแกไขปญหาทางเศรษฐกจและสงคม ข. รฐบาลขาดงบประมาณในการแกปญหาดนเปรยว ค. จลนทรยในดนมประโยชนตอพชแตปรมาณลดลง ง. ดนเปรยวทาใหพชเจรญเตบโตชาและมผลผลตตกตา

161

ภาคผนวก จ - ตวอยางแผนการจดการเรยนรแบบอรยสจ - ตวอยางแผนการจดการเรยนรแบบบรณาการ

 

162

แผนการจดการเรยนรแบบอรยสจ กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ระดบชนมธยมศกษาปท 1

รายวชา ภมศาสตร รหสวชา ส 21102 หนวยการเรยนรท 2 ภมศาสตร ไทย เรอง การเปลยนแปลงทรพยากรธรรมชาต(ปาไม) ปการศกษา 2553 เวลา 3 คาบ ……………………………………………………………………………………………………….

1. กลมสาระ/สาระ/มาตรฐานการเรยนร/ตวชวด กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม สาระท 5 ภมศาสตร มาตรฐาน ส 5.2 เขาใจปฏสมพนธระหวางมนษยกบสภาพแวดลอมทางกายภาพทกอใหเกดการสรางสรรควฒนธรรม มจตสานกและมสวนรวมในการอนรกษทรพยากรและสงแวดลอม เพอการพฒนาทย งยน ตวชวด ม. 1/1 วเคราะหผลกระทบจากการเปลยนแปลงทางธรรมชาตของทวปเอเชย ออสเตรเลย 2.สาระสาคญ ปาไมเปนแหลงตนนา ลาธาร และการรกษาสมดลของธรรมชาต จงมคณคา และอานวยประโยชนใหกบสงทมชวตทงหลาย 3.จดประสงคการเรยนร (KPA): สามเณรสามารถ 1. บอกปญหาการเปลยนแปลงของทรพยากรปาไมได 2. บอกความสาคญและประโยชนของทรพยากรปาไมได 3. อธบายการเปลยนแปลงทรพยากรปาไมได 4. วเคราะหสาเหตการสญเสยทรพยากรปาไมได 5. สรปผลกระทบทเกดจากการสญเสยทรพยากรปาไมทมตอสงแวดลอมได 6. อภปรายรวมกนในกลมเสนอแนวทางแกปญหาจากรณตวอยางได 7. เสนอแนวทางในการสรางจตสานก อนรกษ และพฒนาทรพยากรปาไมได

 4. สาระการเรยนร 1. ความสาคญของทรพยากรปาไม 2. ประโยชนของทรพยากรปาไม 3. การเปลยนแปลงทรพยากรปาไม

163

4. สาเหตการสญเสยทรพยากรปาไม 5. ผลกระทบทเกดจากการสญเสยทรพยากรปาไมทมตอสงแวดลอม 6. แนวทางในการสรางจตสานก อนรกษ และพฒนาทรพยากรปาไม 5. กระบวนการเรยนร 1. ขนนา 1.1. ใหสามเณรจดกลม ๆ ละ 5 รป แตละกลมเลอกประธาน เลขานการ และผรายงานโดยไมใหซากบรปเดม ผสอนอธบายหนาทของสมาชกในกลมใหสามเณรทราบ 1.2 ผสอนนาเขาสบทเรยน โดยใหสามเณรดวดทศนเกยวกบสารคดปาไม การอนรกษสงแวดลอม เรอง “ระบบนเวศน” เพอใหสามเณรวจารณการสญเสยระบบนเวศน 1.3 ผสอนแจงจดประสงคการเรยนรใหสามเณรทราบ 1.4 ตวแทนกลมรบเอกสารและบตรคาสง 2. ขนดาเนนการสอน 2.1 ขนกาหนดทกข ใหสามเณรแตละกลมอานกรณตวอยางเรอง “ความสขทหายไป” เมออานจบแลวใหรวมกนอภปราย เพอระบปญหาจากเรองทอาน และผลกระทบของปญหานน แลวบนทกในแบบบนทกการทางานกลม 2.2 ขนสบสาวสมทย ใหสามเณรแตละรปคดหาสาเหตของปญหาจากการศกษาเรองตวอยาง ทกาหนดใหและเอกสารประกอบการเรยนในขนทกขวา มสาเหตมาจากอะไร แลวบนทกลงในแบบบนทกการทางานและสมาชกทกคนภายในกลมนาขอมลมาอภปรายเพอหาขอสรปภายในกลม เลขานการบนทกการทางาน 2.3 ขนเกงนโรธ สามเณรแตละรปคดวเคราะหเพอหาทางเลอกในการแกปญหาหลาย ๆ ทางเลอก แลวบนทกในแบบบนทกการทางาน สมาชกทกคนภายในกลมนาขอมลมารวมอภปรายภายในกลมเพอลงสรปเปนทางแนวทางปฏบตเพอพฒนาตามความคดของกลม เลขานการกลมบนทกการทางาน แลวใหดวดทศน เรอง การอนรกษ และการพฒนา ทรพยากรปาไม 2.4 ขนเฟนหามรรค ใหสามเณรแตละกลมอภปรายรวมกนเลอกทางเลอกในการแกปญหาทดทสด พรอมใหเหตผลประกอบในทางเลอกนนวามผลดอยางไร แลวบนทกในแบบบนทกการทางาน

164

2.4.1 เอสนา = สามเณรแตละกลมรวมกนอภปรายแนวทางในการแกปญหาทสามารถทาได พรอมกบแสดงวธการแกปญหา โดยมข นตอนทชดเจน และมเหตผลในการเลอกเพอลงมตของกลมแลวบนทกในแบบบนทกการทางานกลม 2.4.2 วมงสา = ใหสามเณรสงตวแทนของแตละกลมมานาเสนอผลงานของกลมหนาชนเรยน เพอรวมกนพจารณาอกครง 2.4.3 อนโพธ = ผสอนและสามเณรรวมกนอภปรายเพมเตมเพอหาขอสรปเกยวกบแนวทางในการแกไขปญหาทเหมาะสมทสด ในการแกปญหาสงแวดลอมในประเทศไทยทเกดจากความแตกตางทางภมศาสตรในประเทศไทยได เลขานการกลมบนทกการอภปราย 6. การวดผลและการประเมนผล 1. สงเกตจากการอภปรายตอบคาถามของสามเณร 2. สงเกตจากพฤตกรรมการทางานกลมตามแบบบนทกการสงเกตพฤตกรรมการทางานกลมของสามเณร 3. สงเกตจากการตรวจผลงานการสรปแนวคดของสามเณรตามใบงาน 4. การทางานตามบตรคาสง

7. สอและแหลงเรยนร 1. รปภาพเกยวกบทรพยากร 2. วดทศน เกยวกบสารคดปาไม การอนรกษสงแวดลอม เรอง “ระบบนเวศน” 3. บตรคาสง 4.เอกสารประกอบการเรยน เรอง “ปานนสาคญไฉน เหตใดจงตองอนรกษ” 5. แบบบนทกการทางานกลม 6 .แบบบนทกการรายบคคล 7. แบบบนทกวธการแกปญหา

165

ใหสามเณรแตละกลมปฏบตตามขนตอนตอไปน 1. ศกษากรณตวอยางเรอง “ความสขทหายไป” 2. รวมกนอภปราย ประเดนปญหาทกาหนดให โดยศกษาคนควาจากเอกสารประกอบการเรยน และหนงสอทกาหนดให 3. ชวยกนสรปประเดนคาถามขางลางแลว พมพลงในคอมพวเตอรแลวเซพใสแผน เพอใหตวแทนกลมออกมาเสนอผลงานหนาชนเรยนทละกลม

ประเดนคาถาม 1. จากกรณตวอยางเรอง “ความสขทหายไป” พวกชาวบานเอองคาประสบปญหาใดบาง และมผลกระทบตอสภาพแวดลอมอยางไร 2. อะไร คอ สาเหตของปญหาททาใหเกดเรองน 3. จากกรณปญหานสามเณรคดวา จะมวธแกปญหาอยางไรบาง 4. เสนอแนะแนวทางการแกปญหา บอกเหตผลในการเลอก และสรปเปนมตของในการเลอกปฏบต

เอกสารประกอบการคนควา - เอกสารประกอบการเรยน เรอง “ปานนสาคญไฉน เหตใดจงตองอนรกษ” - แบบเรยนวชาสงคมศกษา เรอง ทรพยากรปาไม อกษรเจรญทศน หนา 34-36 - หนงสอวกฤตสงแวดลอม เรอง การลดลงของพนทปาไม เรอนแกวการพมพ หนา 78-81

 

166

กรณตวอยาง

เรอง “ความสขทหายไป”

ณ หมบานแหงหนง...ทมความอดมสมบรณพรอมทกอยาง...เพราะมปาไมทใหความสขแกชาวบาน เมอตองการอะไรกเขาไปในปาเพอหามากนมาขายได เพราะมทงสตวปา พชผก ผลไม แตแลว “ความสขทเคยมกหายไป” พรอมกบความเจรญทเขามา เพราะมนายทนมาซอทเพอทาเปนโรงเลอยแลวกจางชาวบานใหไปตดไมทาลายปาทเคยอดมสมบรณ ลงเสรฐ เปนชาวบานทไมเหนดวยกบการตดไมทาลายปา เมอเหนปาไมทเคยเปนททามาหากนของตวเองถกทาลาย กนงคดถงความสขทตนเองเคยมเมอ 5-6 ทแลวทเคยเขาไปในปาเมอไรกมความสขออกมาทกครงเพราะไดของปาทงมากน และเมอเหลอกสามารถนาไปขายได แตถงแมวาปาไมจะถกทาลายไปเพราะนายทน ลงเสรฐกยงยดอาชพหาของปามาขายเหมอนเดม เพราะถอวาเปนรายไดหลกของครอบครว ในขณะทลงเสรฐ กาลงเขาปาไปหาของปามากน ทเหลอกหวงจะนาไปขายนน ระหวางทางกพบกบ ทดไก จงเอยถาม “ทดไก” วา จะไปทไหนเหรอ..? ทดไก ตอบวา กะวาจะเขาไปในปาหาของปามาขายพลางๆ ไปกอน จะทาไรทานากไมมฝน เพราะวารอใหฝนตกกไมยอมตกสกท พรอมกบกลาวตอไปวา ของปาทจะหามากน มาขาย กหายากเหลอเกน เพราะวาปาถกพวกนายทนทมาจางชาวบานใหตดถกทาลายไปเยอะมาก อกหนอยปากคงถกทาลายหมด เมอถงเวลานนความสขทเราเคยไดจากปาไมกจะหายไปดวย ลงเสรฐตอบไปวา “อกอยางขากลวลกขาจะไมไดเหนปาและกสตวปาดวย” พรอมกลาวตอบไปวา “ไอพวกบานใตมนกรวา...สกวนปากคงหมดแนแตมนไมมจะกนเหมอนกบเรานแหละมนถงไปรบจางเขานะ ถามนมาคดอยางแกละก ขาวา...ลกแกคงอดตายกอนจะโตไดเหนปา ฮะ ฮะ ฮะ” ทดไกตอบพรอมกบหวเราะ “เองไมตองมาหวเราะเยาะขาหรอกอกหนอยแกจะรสก แกไมเหนหรอวา...แตกอนสมยเราเปนหนมๆ นะ เขาปาวนเดยวกเจอไอพวกสตวใหญๆ แลว แตเดยวนเปนไง อยาวาแตสตวใหญแตกระรอก กระแต กยงหายากเตมทนแลว” ลงเสรฐยกตวอยางใหฟง ทดไกจงกลาววา “พวกเราตองไปแจงผใหญบาน ใหเรยกประชมชาวบาน บอกถงโทษของการตดไมทาลายปา และใหชวยกนปลกปาเพอทจะใหฝนตกตองตามฤดกาล มนาไวกนไวใช พรอมกบมนาไวทาไรทานา ชาวบานจะไดมความสขเหมอนเมอกอน

167

หลายวนตอมา...เสยงรายการพยากรณอากาศจากกรมอตนยมวทยาพยากรณวา...ฝนจะตกหนก ลงเสรฐไดฟงขาวจากทางวทยกระจายเสยงแลวกยมกบตวเองพรอมกบเอยขนวา “เออ...ตกลงมาซะทขาจะอดตายอยแลว” เยนวนนนเอง...ทองฟาทเคยวางเปลากมเมฆฝนตงเคามดครมนากลว และเกดเปนพายฝนตกลงมาอยางหนก “เออ...ตกลงมาหนกๆ พรงนขาจะไดจงไอทยไปลยทงซะท” ลงเสรฐกลาวกบตวเองอยางสขใจ ฝนตกตดตอกนอกสองสามวน นาปากไหลเชยวกราดทวมทองทงทแหงแลงเมอสองสามวนกอน บดน...เจงนองไปดวยนาราวทะเล “โอย...หมดกนคราวนไอฝนบา บทมนจะตกกตกไมลมหลมตา แลวทนเราจะเอาอะไรกนละน เขาปากไมไดอดตายแนๆ เรา” ลงเสรฐกลาวอยางคนหมดหวงในชวต...พรอมกบเอยขนวา...นมนเกดจากอะไร...?

เรองน...สนกดนะเธอ

168

บนทกหลงการจดการเรยนร

1.ผลสมฤทธทางการเรยน ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 2.ปญหาและอปสรรค ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 3.ขอเสนอแนะเพมเตม …………………………………………………………………………………………………………………...……...………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ลงชอ.................................................. (พระมหากตตพงษ ภมรา)

ผสอน   

169

แบบบนทกทางานกลม

กลมท .................................... ชนมธยมศกษาปท ................ รายชอสมาชกในกลม

1........................................................................................................ ประธาน 2........................................................................................................ สมาชกกลม 3........................................................................................................ สมาชกกลม 4........................................................................................................ เลขานการ 5........................................................................................................ ผรายงาน

กรณตวอยางเรอง...........................................................................................

1.ปญหาทเกดขน คอ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 2.ผลกระทบตอสภาพแวดลอมคอ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 3.สาเหตของปญหา คอ.................................................................................................................................................. ..................................................................................................................................................... 4.วธการแกปญหา คอ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... เหตผลทเลอกเพราะ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... สรปมตของกลมในการปฏบต ..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................

ส ๆ ส ๆ เดยว

กเสรจนะครบ...?

170

 

 

เอกสารประกอบการเรยน เรอง : “ปานนสาคญไฉน เหตใดจงตองอนรกษ”

ในบรรดาทรพยากรธรรมชาตนานาชาต ทเออประโยชนตอประชากรมนษย (โดยเฉพาะอยางยงในประเทศไทย) นน ปาไมจะเปนชนดของทรพยากรทมการกลาวถงมากทสดในปจจบน ทเปนดงน อาจเปนทรพยากรทมนษยมความผกพนอยอยางใกลชด และถกทาลายจนถงระดบทมผลกระทบในทางลบกลบสมนษยเอง โดยธรรมชาตปาไมมความสาคญตอมนษยหลายประการ ทงทางตรงและทางออม โดยทางตรงปาไมเปนแหลงทมาของปจจบนจาเปนพนฐานทง 4 สาหรบการดารงชวตของมนษย ไดแกอาหาร เครองนงหม ยารกษาโรค และทอยอาศย รวมทงแหลงพลงงานอนไดแก ไมฟนและถานสงมชวต ทสาคญของระบบนเวศน มหนาทเปนผผลตทสามารถเปลยนแปลงพลงงานแสงอาทตยไดโดยตรง ถงจดนถาพนทใดกตาม ถามปาไมทอดมสมบรณ การถายเทของพลงงานและสารวตถตางๆ ภายในพนทจะเปนไปอยางตอเนอง และมประสทธภาพ พนทนนจะมความมนคงเชงนเวศวทยาและมความสมดลทางธรรมชาตสง มนษยซงเปนสวนหนงของพนทนอกจากจะไดชนชมกบความสมดลทางธรรมชาตแลว ยงไดใชพลงงานในรปแบบตางๆ ทปาไมเปนตวการแรกในการผลต นอกเหนอจากความสาคญเชงนเวศวทยาดงกลาวแลว ปาไมมประโยชนเชงกายภาพตอมนษยหลายประการ ปาไมชวยทาใหอณหภมของอากาศตาลง และชวยเพมปรมาณไอนาในอากาศจากกระบวนการคายนาของพช สภาพการณดงกลาวน มผลโดยตรงตอการกลนตวของไอนาเปนฝน (ทเรากลาวกนเสมอวาปาไมชวยทาใหฝนตกตองตามฤดกาล) ยงไปกวานน ปาไมยงทาหนาทเหมอนอางเกบนาขนาดใหญทจะกกตนนาสวนหนงไวในราก ลาตน และใบ และทาหนาทเหมอนทานบกน การไหลบาของนาหนาดน เมอมฝนตกหนก สภาพการณดงกลาว ปาไมจงมประโยชนตอมนษยทปองกนมใหเกดความแหงแลง ขาดแคลน นาทวมฉบพลน ผลประโยชนโดยออมตอมนษย อกประการหนงคอ ปาไม เปนตวการทาใหอากาศบรสทธ ดวยกระบวนการสงเคราะหแสง และกระบวนการหายใจของพชปจจบน ทรพยากรปาไมของไทยลดลงอยางรวดเรวจนเหลอเพยงประมาณ29 % ในป 2528 ซงถอกนวา นอยจนถงระดบ อนตายแลว การทปาถกทาลายสงผลกระทบกระเทอนตอความสมดล ของสงแวดลอมตามธรรมชาต กลาวคอ เกดการชะลางพงทลายของหนาดน นาทวมฉบพลน นาปาทาใหดนถลม การตนเขนของลานา และอางเกบนา การขาดแคลนนาในฤดแลง เปนตน

 

171

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาต หมายถง สงทเกดขนเองตามธรรมชาต ซงมนษยสามารถนามาใชประโยชนในการดารงชพ และสนองความตองการของมนษยได เมอแบงตามลกษณะของการนามาใชแลว จะแบงไดเปน 3 ประเภท คอ 1. ทรพยากรธรรมชาตทใชแลวไมรจกหมดสน เชน แสงอาทตย อากาศ ดน นา 2. ทรพยากรธรรมชาตทใชแลวหมดไป บางชนดอาจดดแปลงมาใชใหมไดบาง เชน แรธาต 3. ทรพยากรธรรมชาตทใชแลว เกดขนทดแทนหรอรกษาใหคงอยได เชน นา ปาไม ดน สตวปา ทงหญา สงแวดลอม หมายถง ทกสงทกอยางทอยรอบตวมนษย แบงเปน 2 จาพวก คอ 1.สงแวดลอมทเกดขนเองตามธรรมชาต ทงสงมชวตและสงไมมชวต เชนปาไม สตว มนษย ดน นา อากาศ เสยง เปนตน 2.สงแวดลอมทมนษยสรางขน เชน บาน ถนน เกาอ เสยง วตถพษ วฒนธรรม การศกษา ศาสนา เปนตนทรพยากรปาไม ปาไม ปาไมในทางนเวศวทยา หมายถง สงคมของสงมชวตจาพวกพชทข นอยบนพนดนทมความอดมสมบรณพอเพยงแกการเจรญเตบโตของพชเหลานน นอกจากนปาไมยงรวมถงสงมชวตทงหลายทมอยในพนปาไมนน เชนจลนทรยไสเดอน แมลง สตวปาชนดตาง ๆ เปนตน และสงไมมชวตทเปนองคประกอบสาคญของพนทปาไม ซงมผลทาใหปาไมสามารถอานวยประโยชนไดทก ๆ ดานแกสงคมมนษย เชน ภเขา แมนา อากาศ แรธาต ซากพชซากสตวทเนาเปอยทบถมกนอยในพนดน เปนตน ประเภทและชนดของปาไม 1. ปาไมผลดใบ เปนปาทมตนไมมใบสเขยวตลอดป เมอใบเการวงหลนไป ใบใหมกผลออกมาแทนท จงเรยกปาประเภทนอกอยางหนงวา ปาเขยวตลอดป ปาประเภทนมอยหลายชนดขนอยกบสภาพทางภมศาสตรและลกษณะดนฟาอากาศ ไดแก ปาดบเขา ปาดบชน ปาดบแลง และปาชายเลน

 

ภาพท 2 ปาดบชน ภาพท 2 ปาสกทอง เปนปาประเภทผลดใบ

172

2. ปาผลดใบ เปนปาทผลดใบในฤดแลงซงตรงกบฤดหนาวหรอเปนชวงเวลาทความชนในอากาศมนอย ผลใบในฤดฝน และจะเขยวชอมตลอดฤดน ปาประเภทนมกขนอยในพนททสงจากระดบนาทะเลในเกน 1,000 เมตร ไดแก ปาเตงรง หรอปาแดงหรอปาโคกหรอปาแพะ และปาเบญจพรรณหรอปาผสมผลดใบ 3. ปาลกษณะพเศษ เปนปาทมพนทนอย ตนไมขนกระจดกระจายอยเปนหยอม ๆ ตามบรเวณทมลกษณะแตกตางจากทอน ไดแก ปาชายเลน ปาพร หรอปาบงนาจด หรอปาเสมด ปาสนเขา และปาทง

ภาพท 3 ปาพร

ความสาคญและประโยชนของปาไม ปาไม เปนทรพยากรธรรมชาตทมความสาคญและอานวยประโยชนอยางมหาศาลตอธรรมชาต และสงมชวต โดยเฉพาะอยางยงตอมนษย ประโยชนของปาไมทมนษยไดรบนนมทงทางตรงและทางออมซงพอสรปไดดงน 1. ประโยชนทางตรง ไดแก เปนแหลงปจจยสทจาเปนสาหรบการดารงชวตของมนษยปจจยสไดแก อาหาร ทอยอาศย เครองนงหม และยารกษาโรค สวนใหญไดจากปา เชน อาหารไดจากสตว และพชบางชนด ทอยอาศยไดจากไม ยารกษาโรคไดจากสวนตาง ๆ ของพชและผลผลตจากปา เปนตน 2. ประโยชนทางออม ไดแก เปนแหลงทอยอาศยของสตวปา เปนแหลงตนนาลาธาร เปนแหลงรกษาสมดลธรรมชาต เชน รกษาสภาพบรรยากาศ อนรกษดนและนา ปองกนลมพาย เปนแหลงของการหมนเวยนสารในระบบนเวศ เชน นา คารบอน เปนแหลงพกผอนหยอนใจ และเปนแหลงใหการศกษาทางดานวทยาศาสตร สรปไดวา ปาไมมคณคาและประโยชนนานปการ ทงในเชงนเวศวทยาและในเชงเศรษฐกจ ปาไมจงเปนทรพยากรทพงหวงแหนและรกษาไว ตลอดจนเสรมสรางใหเกดขนอก การตดไมทาลายปายอมกอใหเกดผลกระทบมากมาย ทงตอสภาพแวดลอมอน ๆ เชน ดน นา ภมอากาศ สตวปา และตอสภาพทางเศรษฐกจและสงคม ดงนนจงควรจดการทรพยากรปาไมเพอใหคงสภาพความสมบรณของระบบนเวศของโลกไว

173

สาเหตของการสญเสยทรพยากรปาไมในประเทศไทย 1. การทาไม เนองจากความตองการไม เพอทากจการตางๆ ของมนษย จงทาใหทรพยากรปาไมถกนามาใชอยางมากมาย พนทปาไมลดจานวนลงอยางรวดเรว 2. การเพมจานวนประชากรของประเทศ เมอประชากรเพมขนจงมการขยายพนท เพอการเพาะปลก พนทปาไมจงถกบกรกเขาครอบครอง และการขยายทดนผนใหญใหนกลงทนสรางรสอรท สนามกอลฟ ซงทาใหพนทปาไมถกบกรกยงขน 3. การสงเสรมการปลกพชหรอเลยงสตวเศรษฐกจ เพอการสงออก เชน มนสาประหลง ปอ ฯลฯ ทาใหการขยายพนทเพาะปลก ดวยการบกรกพนทปา สวนการสงเสรมการเลยงกงกลาดา ทาใหพนทปาชายเลนถกบกรกและทาลายไปมาก 4. การจดสรางสาธารณปโภคของรฐ เชน เขอน อางเกบนา เสนทางคมนาคม ทาใหสญเสยปาไม และพนทปาเปนจานวนมาก 5.ไฟไหมปา อาจจะเกดจากการกระทาของคนหรอธรรมชาต ทาใหตนไมตาย ดนเสอมเกดโรคระบาดกบตนไมไดงาย 6. การทาเหมองแร ทาใหตนไมบรเวณหนาดน ทมแรถกทาลายลงไปเปนจานวนมาก 7. การทาลายของสตวปา และสตวเลยง โดยการกดกนหรอเหยยบยาตนออนของพช 8. การทาลายของเชอโรคและแมลง 9. ความตระหนกและความรวมมอของประชาชนตอการอนรกษยงมนอย ผลกระทบของการทาลายปา ดานทรพยากรดน 1.เกดการชะลางพงทลายของดน 2.ดนขาดความอดมสมบรณ โดยเฉพาะหนาดนซงถกพดพาโดยลมหรอฝน ดานทรพยากรนา 1.เกดนาทวมในฤดฝน นาจะไหลบากลายเปนนาทวมในพนทตอนลาง 2.เกดความแหงแลงในฤดแลง 3.คณภาพนาเสอมลง นาจะขนขนจากตะกอนทนาพดพามา ไมเหมาะทจะนามาใช และเปนอปสรรคในการสงเคราะหแสงของพชนา เพราะแสงอาทตยไมสามารถสองผานไดสงผลกระทบตอชวตสตวนาในทางออม ดานเศรษฐกจและสงคม 1. ทาใหไมมราคาแพง ซงเปนสาเหตหนงทมการลกลอบตดไมมาขายมากขน 2. มการอพยพยายถน เนองจากเกดความแหงแลงขาดแคลนนา ดนไมสมบรณ 3. ตองซอไมจากตางประเทศ

174

ดานสงแวดลอมในเมองและโลก 1. อากาศเสยเนองจากมกาซคารบอนไดออกไซดและกาซคารบอนมอนนอกไซดทเกดจากการกระทาของคนมอยอากาศมากยงขน 2. นาเสย ขาดนาดบทาการประปา ขาดนาทาชลประทาน 3.โลกรอนหรอปรากฏการณเรอนกระจก เนองจากกาซตางๆ รวมตวกนหนาแนนมากขนในชนบรรยากาศ ซงกาซคารบอนไดออกไซดมมากทสด จะเกบความรอนจากดวงอาทตยไวไดมากขนทาใหโลกมอณหภมสงขน และจะเปนอนตรายตอสงทมชวตบนโลกไดในอนาคต ดานการเมอง 1. มการปดปา เปนนโยบายของรฐบาล ทกระทาขนเพอปองกนการทาลายพนทปา 2. มการหาเสยงกบพนทปาเสอมโทรม ใหราษฎรทากนเปนคามนสญญาทสมาชกสภาผแทนราษฎรไดทาไวกบราษฎร ซงพยายามหาหนทางใหราษฎรมสทธตามทรบปากไว นบเปนปญหาการเมองระดบประเทศทสาคญ การอนรกษปาไมเพอความสมดลของธรรมชาต 1. การกาหนดนโยบายปาไม แหงชาตกาหนดใหมพนทปาไมทงปา เพอเปนการอนรกษใหเปนตนกาเนดแมนาลาธาร และปาเพอเศรษฐกจสาหรบผลตไมและของปาเพอประโยชนทางเศรษฐกจ 2. มการปลกปาเพอทดแทนพนทปาไมเสอมสภาพ 3. การปองกนไฟไหมปา โดยการประชาสมพนธใหชวยกนปองกนการเกดไฟปามการสรางกนไฟจดเวรยามเดนตรวจตราระวงไฟ หรอมการสงเกตการณ 4. การปองกนการบกรกทาลายปา โดยทาหลกเขตปายเครองหมายเขตปาไมใหชดเจน และเจาหนาทรฐ จะตองมความเทยงตรง ซอสตยตออาชพและหนาท 5. ยกเลกการสมปทานปาไม จะเปนผลดในการพนฟปองกนการสญเสยพนทปาไมได 6. การใชวสดอนทดแทนไม อาจจะโลหะ กระจก พลาสตก แทนไมกได 7. การใชไมอยางมประสทธภาพ และประหยดเปนการนาเนอไมมาใชใหเกดประโยชนมากทสด เชน เศษไมนาไปเปนไมอด ไมปาเก เปนตน 8. สงเสรม ประชาสมพนธใหการศกษา เพอใหเยาวชนไดตระหนกถงความสาคญของปาไม สรางจตสานกในการอนรกษและชวยกนดแลรกษาทรพยากรปาไมเหมอนเปนสมบตของเราเอง

175

ผงมโนทศน แสดงแนวทางการเปลยนแปลงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (ปาไม)

แบบเขยนแผนผงความคด (กลม) ชอกลม...............................................................................

แผนผงความคดเรอง .......................................................................................

สาระสาคญ และแนวทางการนาไปใช ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................

การเปลยนแปลง

ทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม (ปาไม)

176

แบบประเมนทางานกลม สาหรบสามเณร กลมท.................

คาชแจง : ใหสามเณรทกรปภายในกลมแสดงความคดเหนในหวขอตอไปน

ท

รายชอสมาชก ชอ-สกล

ความรวมมอในการทางาน

การวางแผนจดการ

ยอมรบฟงความคดเหนผอน

คดรเรมสรางสรรค

การแกปญหาเฉพาะหนา

รวม หมายเหต

4 4 4 4 4 20 1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

ลงชอ.........................................ผประเมน ......./......../........ เกณฑการใหคะแนน ปฏบตในระดบดเยยม ให 4 คะแนน

ปฏบตในระดบด ให 3 คะแนน ปฏบตในระดบพอใช ให 2 คะแนน ปฏบตในระดบตองปรบปรง ให 1 คะแนน

177

แบบประเมนการทางานกลม สาหรบผสอน

กลมท.................

พฤตกรรมของสามเณร มาก ปานกลาง นอย

3 2 1

การอภปรายภายในกลม 1.มการวางแผนปฏบตงาน 2.สนใจรวมแสดงความคดเหน 3.ยอมรบความเหนของผอน 4.ใชเหตผลในการตดสนปญหา 5.ยอมรบมตของกลม การนาเสนอรายงานหนาชนเรยน 1.ความเชอมนในสงทรายงาน 2.ครอบคลมเนอหาทกาหนด 3.ใชภาษาทเหมาะสมและชดเจน 4.การนาเสนอตามลาดบขนตอน 5.ตอบขอซกถามใหถกตอง ความสนใจในการเรยน 1.สนใจในสงทผสอนสอน 2.ซกถามสงทไมเขาใจ 3.รวมแสดงความคดเหน

รวม

ลงชอ.........................................ผประเมน

......./......../..........

178

แบบบนทกวธการแกปญหา สถานการณปญหาเรอง .............................................................................................................. 1.ปญหา ........................................................................................................................ 2.สาเหตของปญหา ........................................................................................................ ................................................................................................................................................... 3.การรวบรวมขอมล ...................................................................................................... 3.1แหลงขอมลไดจาก ....................................................................................... ขอมลทได คอ ................................................................................................... .................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. 4.วเคราะหขอมล ขอมลทสรปแลวไดดงน ................................................................................... ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. 5.เสนอแนวทางเลอกในการแกปญหา ........................................................................................ ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. 6.ตดสนใจแกปญหาโดยเลอกวธ ............................................................................................... ................................................................................................................................................ เพราะ....................................................................................................................................... ................................................................................................................................................  

กลม............................................................................................................................... ชอประธานกลม ............................................................................................................. ชอเลขานการกลม ......................................................................................................... ชอสมาชก ..................................................................................................................... ...................................................................................................................... ......................................................................................................................

งายนะเธอ...ทาถกดวยจะ

179

แผนการจดการเรยนรแบบบรณาการ กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ระดบชนมธยมศกษาปท 1

รายวชา ภมศาสตร รหสวชา ส 21102 หนวยการเรยนรท 2 ภมศาสตร ไทย เรอง การเปลยนแปลงทรพยากรธรรมชาต(ปาไม) ปการศกษา 2553 เวลา 3 คาบ ………………………………………………………………………………………………………. 1. กลมสาระ/สาระ/มาตรฐานการเรยนร/ตวชวด กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม สาระท 5 ภมศาสตร มาตรฐาน ส 5.2 ตวชวด ม. 1/1

สาระท 3 เศรษฐศาสตร มาตรฐาน ส 3.1 ตวชวด ม. 1/2 สาระท 2 หนาทพลเมอง วฒนธรรม และการดาเนนชวต มาตรฐาน ส 2.1 ตวชวด ม. 1/2

การเปลยนแปลง

ทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม (ปาไม)

หนาทพลเมอง

คณภาพชวต

ปญหามลพษ

ปญหาการทาลายทรพยากรธรรมชาต

การอนรกษ การจดการสงแวดลอม

กฎหมาย

การบรหารจดการทรพยากร

ภมศาสตร

เศรษฐศาสตร

180

2.สาระสาคญ ปาไมเปนแหลงตนนา ลาธาร และการรกษาสมดลของธรรมชาต จงมคณคา และอานวยประโยชนใหกบสงทมชวตทงหลาย 3.จดประสงคการเรยนร (KPA): สามเณรสามารถ 1. บอกปญหาการเปลยนแปลงของทรพยากรปาไมได 2. บอกความสาคญและประโยชนของทรพยากรปาไมได 3. อธบายการเปลยนแปลงทรพยากรปาไมได 4. วเคราะหสาเหตการสญเสยทรพยากรปาไมได 5. สรปผลกระทบทเกดจากการสญเสยทรพยากรปาไมทมตอสงแวดลอมได 6. อภปรายรวมกนในกลมเสนอแนวทางแกปญหาจากรณตวอยางได 7. เสนอแนวทางในการสรางจตสานก อนรกษ และพฒนาทรพยากรปาไมได

 4. สาระการเรยนร 1. ความสาคญของทรพยากรปาไม 2. ประโยชนของทรพยากรปาไม 3. การเปลยนแปลงทรพยากรปาไม 4. สาเหตการสญเสยทรพยากรปาไม 5. ผลกระทบทเกดจากการสญเสยทรพยากรปาไมทมตอสงแวดลอม 6. แนวทางในการสรางจตสานก อนรกษ และพฒนาทรพยากรปาไม 5. กระบวนการเรยนร 1.ขนเตรยม 1.1 แบงสามเณรแบงออกเปนกลม โดยใหสามเณรเขาแถวเรยงหนากระดาษตามลาดบเลขประจาตว และใหสามเณรนบ 1 – 6 จนกระทงหมดทกรป รปไหนนบไดตวเลขไหนกอยกลมนน โดยมขอกาหนดวาภายในกลมตองมทงสามเณรใหญ สามเณรนอย แตละกลมแบงหนาทในการทางาน เชน ประธาน เลขานการ ผรายงาน และคณะกรรมการ 1.2 ผสอนชแจงใหสามเณรเขาใจในการปฏบตงานกลม เมอสามเณรไดรบใบความร ใหสามเณรศกษาใบความรตามความสนใจของตนเอง นาความรทศกษาแลกเปลยนกนภายในกลม แลววางแผนกาหนดจดมงหมายในการแกปญหาจากประเดนทกลมไดรบและมความสนใจปญหานน เมอศกษาปญหาตามเวลาทกาหนดใหแลวสงตวแทนของกลมออกมานาเสนอ 1.3 ผสอนสนทนากบสามเณรเพอตรวจสอบความเขาใจในคาชแจงของผสอนเพอใหการปฏบตงานมความเรยบรอย

181

2.ขนปฏบตการ 2.1 ผสอนใหสามเณรดวดทศนเกยวกบสารคดปาไม การอนรกษสงแวดลอม เรอง “ระบบนเวศน” และถามวาเมอดวดทศน ดงกลาวแลวมความคดเหนอยางไร 2.2 ใหสามเณรแตละกลมอานกรณตวอยางเรอง “ความสขทหายไป” เมออานจบแลวใหรวมกนอภปราย เพอระบปญหาจากเรองทอาน และผลกระทบของปญหานน แลวบนทกในแบบบนทกการทางานกลม 2.2 ใหสามเณรทกกลมมารบใบความร และใบประเดนคาถาม พรอมทงวางแผนพจารณากาหนดแนวทางการศกษา โดยสามเณรศกษาเนอหาทตนไดรบอยางรอบคอบ 2.3 สามเณรรวมกนสรปแนวคดของกลม แลวบนทกผลงาน เพอการนาเสนองานของกลมใหทประชมภายในหองเขาใจอยางชดเจนโดยใชแผงผงมโนมต 3.ขนกจกรรมสรป 3.1 ผสอนและสามเณรรวมกนอภปรายเกยวกบงานทไดนาเสนอดวยการผสมผสานทกดานเขาดวยกน และโยงเขาสชวตประจาวนเพอแกปญหาทไดพบในชวตประจาวนและรวมกนตดสนใจ สรปทางเลอก พรอมทงเหตผลในการเลอก การทจะไดนาไปใชในชวตจรงหรอในชวตประจาวน 3.2 ใหแตละกลมสงตวแทนออกมานาเสนอผลงานกลม ๆ ละ 5 นาท 3.3 ผสอนและสามเณรรวมกนอภปรายสรปถงภาวะปญหาของทรพยากรทเกดจากการใชทรพยากรไมถกวธในปจจบน และแนวทางในการใชทรพยากรอยางฉลาด 4.ขนประเมนผล 4.1 ผสอนสรปการเชอมโยง และแผนผงมโนมตทถกตอง 4.2 สามเณรประเมนการทางานของตนเอง การทางานภายในกลม ลงในแบบประเมนการทางาน และตวแทนของกลมสรปผลการทางานรวมกนเพอเปนแนวทางในการทางานครงตอไป 4.3 ผสอนประเมนการทางานของสามเณรลงในแบบประเมนการทางาน โดยดจากการตอบคาถามเกยวกบเนอหา ความสนใจและตงใจเรยน ความรบผดชอบและการใหความรวมมอในการทางาน การนาเสนอกจกรรมของกลม 6. การวดผลและการประเมนผล 1. สงเกตจากการอภปรายตอบคาถามของสามเณร 2. สงเกตจากพฤตกรรมการทางานกลมตามแบบบนทกการสงเกตพฤตกรรมการทางานกลมของสามเณร 3. สงเกตจากการตรวจผลงานการสรปแนวคดของสามเณรตามใบงาน 4. การทางานตามบตรคาสง

182

7. สอและแหลงเรยนร 1. รปภาพเกยวกบทรพยากรธรรมชาต (ปาไม) 2. วดทศน เกยวกบสารคดปาไม การอนรกษสงแวดลอม เรอง “ระบบนเวศน” 3. บตรคาสง 4.เอกสารประกอบการเรยน เรอง “ปานนสาคญไฉน เหตใดจงตองอนรกษ” 5. แบบบนทกการทางานกลม 6 .แบบบนทกการรายบคคล 7. แบบบนทกวธการแกปญหา

183

ใหสามเณรแตละกลมปฏบตตามขนตอนตอไปน 1. ศกษากรณตวอยางเรอง “ความสขทหายไป” 2. รวมกนอภปราย ประเดนปญหาทกาหนดให โดยศกษาคนควาจากเอกสารประกอบการเรยน และหนงสอทกาหนดให 3. ชวยกนสรปประเดนคาถามขางลางแลว พมพลงในคอมพวเตอรแลวเซพใสแผน เพอใหตวแทนกลมออกมาเสนอผลงานหนาชนเรยนทละกลม

ประเดนคาถาม 1. จากกรณตวอยางเรอง “ความสขทหายไป” พวกชาวบานเอองคาประสบปญหาใดบาง และมผลกระทบตอสภาพแวดลอมอยางไร 2. อะไร คอ สาเหตของปญหาททาใหเกดเรองน 3. จากกรณปญหานสามเณรคดวา จะมวธแกปญหาอยางไรบาง 4. เสนอแนะแนวทางการแกปญหา บอกเหตผลในการเลอก และสรปเปนมตของในการเลอกปฏบต

เอกสารประกอบการคนควา - เอกสารประกอบการเรยน เรอง “ปานนสาคญไฉน เหตใดจงตองอนรกษ” - แบบเรยนวชาสงคมศกษา เรอง ทรพยากรปาไม อกษรเจรญทศน หนา 34-36 - หนงสอวกฤตสงแวดลอม เรอง การลดลงของพนทปาไม เรอนแกวการพมพ หนา 78-81

 

184

กรณตวอยาง

เรอง “ความสขทหายไป”

ณ หมบานแหงหนง...ทมความอดมสมบรณพรอมทกอยาง...เพราะมปาไมทใหความสขแกชาวบาน เมอตองการอะไรกเขาไปในปาเพอหามากนมาขายได เพราะมทงสตวปา พชผก ผลไม แตแลว “ความสขทเคยมกหายไป” พรอมกบความเจรญทเขามา เพราะมนายทนมาซอทเพอทาเปนโรงเลอยแลวกจางชาวบานใหไปตดไมทาลายปาทเคยอดมสมบรณ ลงเสรฐ เปนชาวบานทไมเหนดวยกบการตดไมทาลายปา เมอเหนปาไมทเคยเปนททามาหากนของตวเองถกทาลาย กนงคดถงความสขทตนเองเคยมเมอ 5-6 ทแลวทเคยเขาไปในปาเมอไรกมความสขออกมาทกครงเพราะไดของปาทงมากน และเมอเหลอกสามารถนาไปขายได แตถงแมวาปาไมจะถกทาลายไปเพราะนายทน ลงเสรฐกยงยดอาชพหาของปามาขายเหมอนเดม เพราะถอวาเปนรายไดหลกของครอบครว ในขณะทลงเสรฐ กาลงเขาปาไปหาของปามากน ทเหลอกหวงจะนาไปขายนน ระหวางทางกพบกบ ทดไก จงเอยถาม “ทดไก” วา จะไปทไหนเหรอ..? ทดไก ตอบวา กะวาจะเขาไปในปาหาของปามาขายพลางๆ ไปกอน จะทาไรทานากไมมฝน เพราะวารอใหฝนตกกไมยอมตกสกท พรอมกบกลาวตอไปวา ของปาทจะหามากน มาขาย กหายากเหลอเกน เพราะวาปาถกพวกนายทนทมาจางชาวบานใหตดถกทาลายไปเยอะมาก อกหนอยปากคงถกทาลายหมด เมอถงเวลานนความสขทเราเคยไดจากปาไมกจะหายไปดวย ลงเสรฐตอบไปวา “อกอยางขากลวลกขาจะไมไดเหนปาและกสตวปาดวย” พรอมกลาวตอบไปวา “ไอพวกบานใตมนกรวา...สกวนปากคงหมดแนแตมนไมมจะกนเหมอนกบเรานแหละมนถงไปรบจางเขานะ ถามนมาคดอยางแกละก ขาวา...ลกแกคงอดตายกอนจะโตไดเหนปา ฮะ ฮะ ฮะ” ทดไกตอบพรอมกบหวเราะ “เองไมตองมาหวเราะเยาะขาหรอกอกหนอยแกจะรสก แกไมเหนหรอวา...แตกอนสมยเราเปนหนมๆ นะ เขาปาวนเดยวกเจอไอพวกสตวใหญๆ แลว แตเดยวนเปนไง อยาวาแตสตวใหญแตกระรอก กระแต กยงหายากเตมทนแลว” ลงเสรฐยกตวอยางใหฟง ทดไกจงกลาววา “พวกเราตองไปแจงผใหญบาน ใหเรยกประชมชาวบาน บอกถงโทษของการตดไมทาลายปา และใหชวยกนปลกปาเพอทจะใหฝนตกตองตามฤดกาล มนาไวกนไวใช พรอมกบมนาไวทาไรทานา ชาวบานจะไดมความสขเหมอนเมอกอน

185

หลายวนตอมา...เสยงรายการพยากรณอากาศจากกรมอตนยมวทยาพยากรณวา...ฝนจะตกหนก ลงเสรฐไดฟงขาวจากทางวทยกระจายเสยงแลวกยมกบตวเองพรอมกบเอยขนวา “เออ...ตกลงมาซะทขาจะอดตายอยแลว” เยนวนนนเอง...ทองฟาทเคยวางเปลากมเมฆฝนตงเคามดครมนากลว และเกดเปนพายฝนตกลงมาอยางหนก “เออ...ตกลงมาหนกๆ พรงนขาจะไดจงไอทยไปลยทงซะท” ลงเสรฐกลาวกบตวเองอยางสขใจ ฝนตกตดตอกนอกสองสามวน นาปากไหลเชยวกรากทวมทองทงทแหงแลงเมอสองสามวนกอน บดน...เจงนองไปดวยนาราวทะเล “โอย...หมดกนคราวนไอฝนบา บทมนจะตกกตกไมลมหลมตา แลวทนเราจะเอาอะไรกนละน เขาปากไมไดอดตายแนๆ เรา” ลงเสรฐกลาวอยางคนหมดหวงในชวต...พรอมกบเอยขนวา...นมนเกดจากอะไร...?

เรองน...สนกดนะเธอ

186

บนทกหลงการจดการเรยนร

1.ผลสมฤทธทางการเรยน ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 2.ปญหาและอปสรรค ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 3.ขอเสนอแนะเพมเตม …………………………………………………………………………………………………………………...……...………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ลงชอ.................................................. (พระมหากตตพงษ ภมรา)

ผสอน

187

แบบบนทกทางานกลม

กลมท .................................... ชนมธยมศกษาปท ................ รายชอสมาชกในกลม

1........................................................................................................ ประธาน 2........................................................................................................ สมาชกกลม 3........................................................................................................ สมาชกกลม 4........................................................................................................ เลขานการ 5........................................................................................................ ผรายงาน

กรณตวอยางเรอง...........................................................................................

1.ปญหาทเกดขน คอ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 2.ผลกระทบตอสภาพแวดลอมคอ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 3.สาเหตของปญหา คอ.................................................................................................................................................. ..................................................................................................................................................... 4.วธการแกปญหา คอ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... เหตผลทเลอกเพราะ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... สรปมตของกลมในการปฏบต ..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................

ส ๆ ส ๆ เดยว

กเสรจนะครบ...?

188

 

คาชแจง : ใหสามเณรศกษากรณตวอยางเรอง “ความสขทหายไป” แลวตอบคาถามตอไปน 1.จากกรณตวอยางเรอง “ความสขทหายไป” ครอบครวของลงเสรฐ ประสบกบปญหาในเรองใด (ศกษาเปนรายบคคล) .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 2.สภาพแวดลอมทางภมศาสตรมสวนทาใหเกดปญหากบลงเสรฐอยางไรบาง (ใหสามเณรศกษาเปนรายบคคลแลวนาขอมลมารวมกนอภปรายในกลม) ..................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 3.ปญหาทชาวบานเอองคาและครอบครวของลงเสรฐประสบอยมสาเหตมาจากสงใด (ใหสามเณรศกษาเปนรายบคคลแลวนาขอมลมารวมกนอภปรายในกลม) ..................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 4.สาเหตของการตดไมทาลายปามผลกระทบตอการดาเนนชวตของคนไทยในปจจบนอยางไรบาง(ใหสามเณรศกษาเปนรายบคคลแลวนาขอมลมารวมกนอภปรายในกลม)

-ดานการประกอบอาชพ ..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................

-ดานสงคมและวฒนธรรม ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 5.บอกวธการในการแกไขปญหาทเกดขนจากการตดไมทาลายปาวาจะตองดาเนนการอยางรบดวนอยางไร(ใหสามเณรศกษาเปนกลม) .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................

ใบงานท 1

189

 

เอกสารประกอบการเรยน เรอง : “ปานนสาคญไฉน เหตใดจงตองอนรกษ”

ในบรรดาทรพยากรธรรมชาตนานาชาต ทเออประโยชนตอประชากรมนษย (โดยเฉพาะอยางยงในประเทศไทย) นน ปาไมจะเปนชนดของทรพยากรทมการกลาวถงมากทสดในปจจบน ทเปนดงน อาจเปนทรพยากรทมนษยมความผกพนอยอยางใกลชด และถกทาลายจนถงระดบทมผลกระทบในทางลบกลบสมนษยเอง โดยธรรมชาตปาไมมความสาคญตอมนษยหลายประการ ทงทางตรงและทางออม โดยทางตรงปาไมเปนแหลงทมาของปจจบนจาเปนพนฐานทง 4 สาหรบการดารงชวตของมนษย ไดแกอาหาร เครองนงหม ยารกษาโรค และทอยอาศย รวมทงแหลงพลงงานอนไดแก ไมฟนและถานสงมชวต ทสาคญของระบบนเวศน มหนาทเปนผผลตทสามารถเปลยนแปลงพลงงานแสงอาทตยไดโดยตรง ถงจดนถาพนทใดกตาม ถามปาไมทอดมสมบรณ การถายเทของพลงงานและสารวตถตางๆ ภายในพนทจะเปนไปอยางตอเนอง และมประสทธภาพ พนทนนจะมความมนคงเชงนเวศวทยาและมความสมดลทางธรรมชาตสง มนษยซงเปนสวนหนงของพนทนอกจากจะไดชนชมกบความสมดลทางธรรมชาตแลว ยงไดใชพลงงานในรปแบบตางๆ ทปาไมเปนตวการแรกในการผลต นอกเหนอจากความสาคญเชงนเวศวทยาดงกลาวแลว ปาไมมประโยชนเชงกายภาพตอมนษยหลายประการ ปาไมชวยทาใหอณหภมของอากาศตาลง และชวยเพมปรมาณไอนาในอากาศจากกระบวนการคายนาของพช สภาพการณดงกลาวน มผลโดยตรงตอการกลนตวของไอนาเปนฝน (ทเรากลาวกนเสมอวาปาไมชวยทาใหฝนตกตองตามฤดกาล) ยงไปกวานน ปาไมยงทาหนาทเหมอนอางเกบนาขนาดใหญทจะกกตนนาสวนหนงไวในราก ลาตน และใบ และทาหนาทเหมอนทานบกน การไหลบาของนาหนาดน เมอมฝนตกหนก สภาพการณดงกลาว ปาไมจงมประโยชนตอมนษยทปองกนมใหเกดความแหงแลง ขาดแคลน นาทวมฉบพลน ผลประโยชนโดยออมตอมนษย อกประการหนงคอ ปาไม เปนตวการทาใหอากาศบรสทธ ดวยกระบวนการสงเคราะหแสง และกระบวนการหายใจของพชปจจบน ทรพยากรปาไมของไทยลดลงอยางรวดเรวจนเหลอเพยงประมาณ29 % ในป 2528 ซงถอกนวา นอยจนถงระดบ อนตายแลว การทปาถกทาลายสงผลกระทบกระเทอนตอความสมดล ของสงแวดลอมตามธรรมชาต กลาวคอ เกดการชะลางพงทลายของหนาดน นาทวมฉบพลน นาปาทาใหดนถลม การตนเขนของลานา และอางเกบนา การขาดแคลนนาในฤดแลง เปนตน

 

190

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาต หมายถง สงทเกดขนเองตามธรรมชาต ซงมนษยสามารถนามาใชประโยชนในการดารงชพ และสนองความตองการของมนษยได เมอแบงตามลกษณะของการนามาใชแลว จะแบงไดเปน 3 ประเภท คอ 1. ทรพยากรธรรมชาตทใชแลวไมรจกหมดสน เชน แสงอาทตย อากาศ ดน นา 2. ทรพยากรธรรมชาตทใชแลวหมดไป บางชนดอาจดดแปลงมาใชใหมไดบาง เชน แรธาต 3. ทรพยากรธรรมชาตทใชแลว เกดขนทดแทนหรอรกษาใหคงอยได เชน นา ปาไม ดน สตวปา ทงหญา สงแวดลอม หมายถง ทกสงทกอยางทอยรอบตวมนษย แบงเปน 2 จาพวก คอ 1.สงแวดลอมทเกดขนเองตามธรรมชาต ทงสงมชวตและสงไมมชวต เชนปาไม สตว มนษย ดน นา อากาศ เสยง เปนตน 2.สงแวดลอมทมนษยสรางขน เชน บาน ถนน เกาอ เสยง วตถพษ วฒนธรรม การศกษา ศาสนา เปนตนทรพยากรปาไม ปาไม ปาไมในทางนเวศวทยา หมายถง สงคมของสงมชวตจาพวกพชทข นอยบนพนดนทมความอดมสมบรณพอเพยงแกการเจรญเตบโตของพชเหลานน นอกจากนปาไมยงรวมถงสงมชวตทงหลายทมอยในพนปาไมนน เชนจลนทรยไสเดอน แมลง สตวปาชนดตาง ๆ เปนตน และสงไมมชวตทเปนองคประกอบสาคญของพนทปาไม ซงมผลทาใหปาไมสามารถอานวยประโยชนไดทก ๆ ดานแกสงคมมนษย เชน ภเขา แมนา อากาศ แรธาต ซากพชซากสตวทเนาเปอยทบถมกนอยในพนดน เปนตน ประเภทและชนดของปาไม 1. ปาไมผลดใบ เปนปาทมตนไมมใบสเขยวตลอดป เมอใบเการวงหลนไป ใบใหมกผลออกมาแทนท จงเรยกปาประเภทนอกอยางหนงวา ปาเขยวตลอดป ปาประเภทนมอยหลายชนดขนอยกบสภาพทางภมศาสตรและลกษณะดนฟาอากาศ ไดแก ปาดบเขา ปาดบชน ปาดบแลง และปาชายเลน

 

ภาพท 2 ปาดบชน ภาพท 2 ปาสกทอง เปนปาประเภทผลดใบ

191

2. ปาผลดใบ เปนปาทผลดใบในฤดแลงซงตรงกบฤดหนาวหรอเปนชวงเวลาทความชนในอากาศมนอย ผลใบในฤดฝน และจะเขยวชอมตลอดฤดน ปาประเภทนมกขนอยในพนททสงจากระดบนาทะเลในเกน 1,000 เมตร ไดแก ปาเตงรง หรอปาแดงหรอปาโคกหรอปาแพะ และปาเบญจพรรณหรอปาผสมผลดใบ 3. ปาลกษณะพเศษ เปนปาทมพนทนอย ตนไมขนกระจดกระจายอยเปนหยอม ๆ ตามบรเวณทมลกษณะแตกตางจากทอน ไดแก ปาชายเลน ปาพร หรอปาบงนาจด หรอปาเสมด ปาสนเขา และปาทง

ภาพท 3 ปาพร

ความสาคญและประโยชนของปาไม ปาไม เปนทรพยากรธรรมชาตทมความสาคญและอานวยประโยชนอยางมหาศาลตอธรรมชาต และสงมชวต โดยเฉพาะอยางยงตอมนษย ประโยชนของปาไมทมนษยไดรบนนมทงทางตรงและทางออมซงพอสรปไดดงน 1. ประโยชนทางตรง ไดแก เปนแหลงปจจยสทจาเปนสาหรบการดารงชวตของมนษยปจจยสไดแก อาหาร ทอยอาศย เครองนงหม และยารกษาโรค สวนใหญไดจากปา เชน อาหารไดจากสตว และพชบางชนด ทอยอาศยไดจากไม ยารกษาโรคไดจากสวนตาง ๆ ของพชและผลผลตจากปา เปนตน 2. ประโยชนทางออม ไดแก เปนแหลงทอยอาศยของสตวปา เปนแหลงตนนาลาธาร เปนแหลงรกษาสมดลธรรมชาต เชน รกษาสภาพบรรยากาศ อนรกษดนและนา ปองกนลมพาย เปนแหลงของการหมนเวยนสารในระบบนเวศ เชน นา คารบอน เปนแหลงพกผอนหยอนใจ และเปนแหลงใหการศกษาทางดานวทยาศาสตร สรปไดวา ปาไมมคณคาและประโยชนนานปการ ทงในเชงนเวศวทยาและในเชงเศรษฐกจ ปาไมจงเปนทรพยากรทพงหวงแหนและรกษาไว ตลอดจนเสรมสรางใหเกดขนอก การตดไมทาลายปายอมกอใหเกดผลกระทบมากมาย ทงตอสภาพแวดลอมอน ๆ เชน ดน นา ภมอากาศ สตวปา และตอสภาพทางเศรษฐกจและสงคม ดงนนจงควรจดการทรพยากรปาไมเพอใหคงสภาพความสมบรณของระบบนเวศของโลกไว

192

สาเหตของการสญเสยทรพยากรปาไมในประเทศไทย 1. การทาไม เนองจากความตองการไม เพอทากจการตางๆ ของมนษย จงทาใหทรพยากรปาไมถกนามาใชอยางมากมาย พนทปาไมลดจานวนลงอยางรวดเรว 2. การเพมจานวนประชากรของประเทศ เมอประชากรเพมขนจงมการขยายพนท เพอการเพาะปลก พนทปาไมจงถกบกรกเขาครอบครอง และการขยายทดนผนใหญใหนกลงทนสรางรสอรท สนามกอลฟ ซงทาใหพนทปาไมถกบกรกยงขน 3. การสงเสรมการปลกพชหรอเลยงสตวเศรษฐกจ เพอการสงออก เชน มนสาประหลง ปอ ฯลฯ ทาใหการขยายพนทเพาะปลก ดวยการบกรกพนทปา สวนการสงเสรมการเลยงกงกลาดา ทาใหพนทปาชายเลนถกบกรกและทาลายไปมาก 4. การจดสรางสาธารณปโภคของรฐ เชน เขอน อางเกบนา เสนทางคมนาคม ทาใหสญเสยปาไม และพนทปาเปนจานวนมาก 5.ไฟไหมปา อาจจะเกดจากการกระทาของคนหรอธรรมชาต ทาใหตนไมตาย ดนเสอมเกดโรคระบาดกบตนไมไดงาย 6. การทาเหมองแร ทาใหตนไมบรเวณหนาดน ทมแรถกทาลายลงไปเปนจานวนมาก 7. การทาลายของสตวปา และสตวเลยง โดยการกดกนหรอเหยยบยาตนออนของพช 8. การทาลายของเชอโรคและแมลง 9. ความตระหนกและความรวมมอของประชาชนตอการอนรกษยงมนอย ผลกระทบของการทาลายปา ดานทรพยากรดน 1.เกดการชะลางพงทลายของดน 2.ดนขาดความอดมสมบรณ โดยเฉพาะหนาดนซงถกพดพาโดยลมหรอฝน ดานทรพยากรนา 1.เกดนาทวมในฤดฝน นาจะไหลบากลายเปนนาทวมในพนทตอนลาง 2.เกดความแหงแลงในฤดแลง 3.คณภาพนาเสอมลง นาจะขนขนจากตะกอนทนาพดพามา ไมเหมาะทจะนามาใช และเปนอปสรรคในการสงเคราะหแสงของพชนา เพราะแสงอาทตยไมสามารถสองผานไดสงผลกระทบตอชวตสตวนาในทางออม ดานเศรษฐกจและสงคม 1. ทาใหไมมราคาแพง ซงเปนสาเหตหนงทมการลกลอบตดไมมาขายมากขน 2. มการอพยพยายถน เนองจากเกดความแหงแลงขาดแคลนนา ดนไมสมบรณ 3. ตองซอไมจากตางประเทศ

193

ดานสงแวดลอมในเมองและโลก 1. อากาศเสยเนองจากมกาซคารบอนไดออกไซดและกาซคารบอนมอนนอกไซดทเกดจากการกระทาของคนมอยอากาศมากยงขน 2. นาเสย ขาดนาดบทาการประปา ขาดนาทาชลประทาน 3.โลกรอนหรอปรากฏการณเรอนกระจก เนองจากกาซตางๆ รวมตวกนหนาแนนมากขนในชนบรรยากาศ ซงกาซคารบอนไดออกไซดมมากทสด จะเกบความรอนจากดวงอาทตยไวไดมากขนทาใหโลกมอณหภมสงขน และจะเปนอนตรายตอสงทมชวตบนโลกไดในอนาคต ดานการเมอง 1. มการปดปา เปนนโยบายของรฐบาล ทกระทาขนเพอปองกนการทาลายพนทปา 2. มการหาเสยงกบพนทปาเสอมโทรม ใหราษฎรทากนเปนคามนสญญาทสมาชกสภาผแทนราษฎรไดทาไวกบราษฎร ซงพยายามหาหนทางใหราษฎรมสทธตามทรบปากไว นบเปนปญหาการเมองระดบประเทศทสาคญ การอนรกษปาไมเพอความสมดลของธรรมชาต 1. การกาหนดนโยบายปาไม แหงชาตกาหนดใหมพนทปาไมทงปา เพอเปนการอนรกษใหเปนตนกาเนดแมนาลาธาร และปาเพอเศรษฐกจสาหรบผลตไมและของปาเพอประโยชนทางเศรษฐกจ 2. มการปลกปาเพอทดแทนพนทปาไมเสอมสภาพ 3. การปองกนไฟไหมปา โดยการประชาสมพนธใหชวยกนปองกนการเกดไฟปามการสรางกนไฟจดเวรยามเดนตรวจตราระวงไฟ หรอมการสงเกตการณ 4. การปองกนการบกรกทาลายปา โดยทาหลกเขตปายเครองหมายเขตปาไมใหชดเจน และเจาหนาทรฐ จะตองมความเทยงตรง ซอสตยตออาชพและหนาท 5. ยกเลกการสมปทานปาไม จะเปนผลดในการพนฟปองกนการสญเสยพนทปาไมได 6. การใชวสดอนทดแทนไม อาจจะโลหะ กระจก พลาสตก แทนไมกได 7. การใชไมอยางมประสทธภาพ และประหยดเปนการนาเนอไมมาใชใหเกดประโยชนมากทสด เชน เศษไมนาไปเปนไมอด ไมปาเก เปนตน 8. สงเสรม ประชาสมพนธใหการศกษา เพอใหเยาวชนไดตระหนกถงความสาคญของปาไม สรางจตสานกในการอนรกษและชวยกนดแลรกษาทรพยากรปาไมเหมอนเปนสมบตของเราเอง

194

คาชแจง : ใหสามเณรสรปความรทไดศกษาจากใบความรเรอง “ปานนสาคญไฉน เหตใดจงตองอนรกษ” โดยเขยนเปนแผนผงมโนมต วาเกยวของกบภมศาสตร เศรษฐศาสตร และหนาทพลเมอง อยางไรตามความเขาใจของสามเณร กลมท .................................... ชนมธยมศกษาปท ................ รายชอสมาชกในกลม

1........................................................................................................ ประธาน 2........................................................................................................ สมาชกกลม 3........................................................................................................ สมาชกกลม 4........................................................................................................ เลขานการ 5........................................................................................................ ผรายงาน

กรณตวอยางเรอง........................................................................................

ปานนสาคญไฉน

 

 

 

 

  

ใบงานท 2

หนาทพลเมอง เศรษฐศาสตร

ภมศาสตร

195

แบบประเมนทางานกลม

สาหรบสามเณร กลมท.................

คาชแจง : ใหสามเณรทกรปภายในกลมแสดงความคดเหนในหวขอตอไปน

ท

รายชอสมาชก ชอ-สกล

ความรวมมอในการทางาน

การวางแผนจดการ

ยอมรบฟงความคดเหนผอน

คดรเรมสรางสรรค

การแกปญหาเฉพาะหนา

รวม หมายเหต

4 4 4 4 4 20 1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

ลงชอ.........................................ผประเมน ......./......../........ เกณฑการใหคะแนน ปฏบตในระดบดเยยม ให 4 คะแนน

ปฏบตในระดบด ให 3 คะแนน ปฏบตในระดบพอใช ให 2 คะแนน ปฏบตในระดบตองปรบปรง ให 1 คะแนน

196

แบบประเมนการทางานกลม

สาหรบผสอน กลมท.................

พฤตกรรมของสามเณร มาก ปานกลาง นอย

3 2 1

การอภปรายภายในกลม 1.มการวางแผนปฏบตงาน 2.สนใจรวมแสดงความคดเหน 3.ยอมรบความเหนของผอน 4.ใชเหตผลในการตดสนปญหา 5.ยอมรบมตของกลม การนาเสนอรายงานหนาชนเรยน 1.ความเชอมนในสงทรายงาน 2.ครอบคลมเนอหาทกาหนด 3.ใชภาษาทเหมาะสมและชดเจน 4.การนาเสนอตามลาดบขนตอน 5.ตอบขอซกถามใหถกตอง ความสนใจในการเรยน 1.สนใจในสงทผสอนสอน 2.ซกถามสงทไมเขาใจ 3.รวมแสดงความคดเหน

รวม

ลงชอ.........................................ผประเมน

......./......../..........

197

แบบบนทกวธการแกปญหา สถานการณปญหาเรอง .............................................................................................................. 1.ปญหา ........................................................................................................................ 2.สาเหตของปญหา ........................................................................................................ ................................................................................................................................................... 3.การรวบรวมขอมล ...................................................................................................... 3.1แหลงขอมลไดจาก ....................................................................................... ขอมลทได คอ ................................................................................................... .................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. 4.วเคราะหขอมล ขอมลทสรปแลวไดดงน ................................................................................... ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. 5.เสนอแนวทางเลอกในการแกปญหา ........................................................................................ ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. 6.ตดสนใจแกปญหาโดยเลอกวธ ............................................................................................... ................................................................................................................................................ เพราะ....................................................................................................................................... ................................................................................................................................................  

กลม............................................................................................................................... ชอประธานกลม ............................................................................................................. ชอเลขานการกลม ......................................................................................................... ชอสมาชก ..................................................................................................................... ...................................................................................................................... ......................................................................................................................

งายนะเธอ...ทาถกดวยจะ

ประวตยอผวจย

199

ประวตยอผวจย

ชอ ชอสกล พระมหากตตพงษ ภมรา วนเดอนปเกด 12 มนาคม พ.ศ. 2524 สถานทเกด อาเภอโนนไทย จงหวดนครราชสมา สถานทอยปจจบน 266 วดบพตรพมข วรวหาร ถนนจกรวรรด

แขวงจกรวรรด เขตสมพนธวงศ กรงเทพมหานคร สถานททางานปจจบน อาจารยสอนโรงเรยนพระปรยตธรรม ประวตการศกษา พ.ศ. 2552 พทธศาสตรบณฑต พธ.บ. (พระพทธศาสนา)

จาก มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย พ.ศ. 2554 การศกษามหาบณฑต สาขาการมธยมศกษา (การสอนสงคมศกษา)

จาก มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ