73

บทท 4

บทวเคราะห

4.1 การศกษาเปรยบเทยบ

จากการศกษาปญหาการไดรบความชวยเหลอในทางคดจากทนายความใหแกผตองหาใน

คดอาญาโดยรฐของประเทศในระบบ Common Law ไดแก องกฤษ สหรฐอเมรกา ทาใหเหน

พฒนาการในเรองการคมครองสทธผถกกลาวหาของแตละประเทศทมความเปนมาแตกตางกน

ออกไปตามสภาพเศรษฐกจสงคมและการเมองของประเทศนน ๆ ขณะเดยวกนกทาใหเหนลกษณะ

ทมความคลายกนเกยวกบมาตรฐานทประเทศเหลานนยดถอปฏบตโดยมการบญญตหลกการท

สาคญไวในกฎหมายรฐธรรมนญ รวมทงคาพพากษาของศาลสงสดของประเทศทใหความสาคญ

เกยวกบการคมครองสทธของผตองหาหรอจาเลย ดงนน ในบทนจงเปนการศกษาเปรยบเทยบการ

ไดรบความชวยเหลอในทางคดทนายความใหแกผตองหาในคดอาญาโดยรฐของประเทศดงกลาว

ขางตนกบการจดทนายความใหแกผตองหาในคดอาญาโดยรฐในประเทศไทยตามลาดบดงน

4.1.1 สทธการมทนายความชวยเหลอใหแกผตองหาในทางคดอาญา

ประเทศองกฤษมพฒนาการในดานการคมครองสทธมนษยชนทางอาญามาเปนเวลาอน

ยาวนานกอนการตรามาตรฐานสากลของสหประชาชาตโดยกฎบตรแมคนาคารตา (Magna Carat,

1212) บญญตไววา “บคคลธรรมดาจะไมถกจบกม คมขงบงคบใหออกไปจากทดนของตน

(Freehold) เวนแตจะเปนไปตามคาพพากษาทชอบดวยกฎหมายหรอโดยกฎหมายพเศษ” และได

รบรองวา “บคคลธรรมดาจะไมถกคมขง เวน แตจะเปนไปตามคาพพากษา1 และกฎหมายองกฤษใน

ปจจบน ไดใหหลกประกนสทธตอผตองหา จาเลย และผตองโทษคดอาญาสอดคลองกบปฏญญา

สากลวาดวยสทธมนษยชน กตกาสากลวาดวยสทธพลเมอง

1ณรงค ใจหาญ และคณะ. รายงานการศกษาวจยฉบบสมบรณเรอง “สทธผตองหาจาเลย และผ

ตองโทษในคดอาญา” เสนอตอ สานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา สานกนายกรฐมนตร, 2540, หนา 47. อางถงใน

Hal bury S Statutes (3rd ed.) 401 และวษณ เครองาม, กฎหมายรฐธรรมนญ. (กรงเทพมหานคร : นตบรรณการ,

2530) น. 110

74

และทางการเมองและมหลกหลายประการทตรงกบอนสญญาเพอคมครองสทธมนษยชน และ

เสรภาพขนพนฐานของสภายโรป ค.ศ. 19502

ประเทศสหรฐอเมรกาไดบญญตเรองสทธการมทนายความ (Right to counsel) ไวใน

รฐธรรมนญแกไขเพมเตม ฉบบท 6 (Amendment VI) วา ในการฟองคดอาญาทกคด ผตองหาหรอ

จาเลยจะตองไดรบความชวยเหลอจากทนายความในการตอสคด จากบทบญญตดงกลาวแสดงให

เหนวา ผตองหาหรอจาเลยมสทธทจะไดรบคาปรกษาจากทนายความ ซงมคาพพากษาของศาลสงใน

คด Johnson V. Zesbt. ในป ค.ศ. 1938 กาหนดใหสทธการมทนายความตามรฐธรรมนญแกไข

เพมเตมฉบบท 6 ใชบงคบแกผตองหาและจาเลยทกคนทถกดาเนนคดอาญารายแรงโดยสหพนธรฐ

ตอมาศาลสงสดไดมคาพพากษาในคด Gideon V. Wainright โดยไดวางหลกไววา สทธการม

ทนายความตามทกาหนดไวในรฐธรรมนญเพมเตม ฉบบท 6 กาหนดใหรฐทกรฐตองจดหาทนาย

ใหแกจาเลยผยากไรในคดอาญาทเปนความผดอกฉกรรจ โดยรฐเปนผรบผดชอบคาใชจายในการ

จดหาทนายความให จนกระทงในป ค.ศ. 1984 ศาลสงไดวางหลกใหผตองหาหรอจาเลยไดรบสทธ

ในการมทนายความในคดอาญาทกประเภท

สวนการไดรบความชวยเหลอในทางคดจากทนายความใหแกผตองหาในคดอาญาโดยรฐ

ในประเทศไทยนน มพฒนาการมาเปนเวลานาน ซงรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยฉบบกอน ๆ

เชน ฉบบป พ.ศ. 2517 ไดบญญตคมครองสทธของผตองหาไวอยางกวาง ๆ วา ในคดอาญา

ผตองหาหรอจาเลยมสทธทจะไดรบการสอบสวนหรอการพจารณาคดดวยความรวดเรวและเปน

ธรรม ในกรณทผตองหาหรอจาเลยเปนผยากไร ไมมทนทรพยพอทจะจดหาทนายความสาหรบ

ตนเองได บคคลดงกลาวยอมมสทธไดรบการชวยเหลอจากรฐตามทกฎหมายบญญตและใน

รฐธรรมนญฉบบป พ.ศ. 2540 ไดบญญตรบรองสทธดงกลาวไวในมาตรา 242 ใหผตองหาหรอ

จาเลยในคดอาญามสทธไดรบความชวยเหลอจากรฐดวยการจดทนายความใหตามทกฎหมายบญญต

อยางไรกตาม การบญญตกฎหมายวธพจารณาความอาญาในสวนของการจดทนายความใหแก

ผตองหาในคดอาญาโดยรฐเพอใหสอดคลองกบหลกการในรฐธรรมนญ เพงเกดขนภายหลงการ

บงคบใชรฐธรรมนญฉบบ พ.ศ. 2540 โดยในระยะแรกเปนการจดทนายความใหแกผตองหาทเปน

เดกหรอเยาวชน ตอมาไดขยาย ความคมครองไปถงผตองหาในคดมอตราโทษประหารชวต และ

คดทมอตราโทษถงจาคก โดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความ

อาญา (ฉบบท 22)พ.ศ. 2547 กาหนดใหบทบญญตดงกลาวมผลใชบงคบเมอพนกาหนดรอยแปด

สบวนนบแตประกาศในราชกจจานเบกษา (ประกาศในราชกจจานเบกษาวนท 23 ธนวาคม 2547)

2เพงอาง, น.47

75

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 ในสวนทเกยวของกบกระบวนการ

ยตธรรมมาตรา 40 วา “บคคลมสทธเขาถง กระบวนการยตธรรมไดโดยงาย สะดวก รวดเรว เปน

ธรรม...”

มาตรา 40 (5) “ผ เสยหาย ผต องหา จาเลย…มสทธไดรบความคมครอง และความ

ชวยเหลอทจาเปนและเหมาะสมจากรฐ… (7) ในคดอาญาผตองหาหรอจาเลยมสทธไดรบการ

สอบสวนหรอการพจารณาคดทถกตอง รวดเรว และเปนธรรม โอกาสในการตอสคดอยางเพยงพอ

การตรวจสอบหรอไดรบทราบพยานหลกฐานตามสมควร การไดรบความชวยเหลอในทางคดจาก

ทนายความ และไดรบการปลอยตวชวคราว...”มาตรา 81“รฐตองดาเนนการตามแนวทางนโยบาย

ดานกฏหมายและการยตธรรม ดงตอไปน (1) ดแลใหมการปฏบตและบงคบการใหเปนไปตาม

กฏหมายอยาง ถกตอง รวดเรว และเปนธรรม และทวถง สงเสรมการใหความชวยเหลอและให

ความรทางกฏหมายแกประชาชน และจดระบบงานราชการและงานของรฐอยางอนในกระบวนการ

ยตธรรมใหมประสทธภาพ โดยใหประชาชนและองคกรวชาชพมสวนรวมในกระบวนการยตธรรม

และการชวยเหลอประชาชนทางกฏหมาย (2) คมครองและเสรภาพของบคคลใหพนจากการลวง

ละเมด ทงโดยเจาหนาทของรฐ และโดยบคคลอน และตองอานวยความยตธรรมแกประชาชนอยาง

เทาเทยมกน”ดงนนรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550ไดขยายขอบเขตการใหความ

คมครองและการไดรบความชวยเหลอในทางคดเพมมากขนโดยไมไดคานงคณสมบตผตองหาหรอ

จาเลยกวางมากขน

4.1.2 หลกเกณฑและวธการ

ตามกฎหมายประเทศองกฤษไดมการกาหนดหลกเกณฑเกยวกบการจดทนายความใหแก

ผตองหาคดอาญาไวใน The Police and Criminal Evidence Act. 1984 (PACE) ซงเปนการกาหนด

หลกปฏบตของเจาพนกงานตารวจและหลกประกนสทธของผตองหาคดอาญาไวอยางชดเจน โดย

มาตรา 58 พระราชบญญตดงกลาวกาหนดหลกเกณฑเกยวกบสทธทจะไดรบคาปรกษากฎหมาย

ของผตองหาไววา ผถกจบและถกควบคมตวในสถานตารวจหรอสถานทอนตองไดรบสทธทจะ

ปรกษาทนายความเปนการเฉพาะตวในเวลาใด ๆ ทรองขอ และเขาตองไดรบอนญาตทจะปรกษา

ทนายความโดยเรวทสดเทาทจะเรวได เวนแตจะมเหตลาชาตามทกฎหมายใหทาได ทงน กฎหมาย

ยงบญญตรบรองสทธไวอกวา ผถกควบคมตวตองไดรบแจงใหทราบถงสทธทจะไดรบคาปรกษา

กฎหมายเมอมาถงทสถานตารวจ นอกจากน ผถกคมขงยงมสทธเจาะจงทนายความทจะให

คาปรกษาไดดวย ถาผถกคมขงไมมหรอไมรจกทนายความ เจาหนาทผควบคมตองแจงความจานง

ตอโครงการทนายความทใหคาปรกษา ถาไมสามารถหาทนายความไดหรอทนายความไมสามารถ

ใหคาปรกษาผถกคมขงไดกจะจดทนายความทเตมใจทจะใหคาปรกษาตามบญชรายชอหรอใชวธ

76

อนจนกวาจะพบทนายความทเตมใจใหคาปรกษา ทงน โดย The Access to Justice Act. 1999 ให

อานาจประธานศาลฎกากาหนดวตถประสงคของการชวยเหลอประชาชนทางกฎหมายซงม

สาระสาคญวา ประชาชนตองไดรบการชวยเหลอดานทนายความตงแตชนจบกมจนคดถงทสด และ

ตองไดรบทนายความทมคณภาพ นอกจากนกฎหมายยงกาหนดใหคณะกรรมการชวยเหลอ

ประชาชนทางกฎหมายดาเนนการใหบรการดานทนายความแกผตองหาหรอจาเลยในคดอาญา โดย

ผถกจบหรอผถกคมขงมสทธทจะปรกษากบทนายความเปนการเฉพาะตว เพอใหผตองหาไดรบการ

พจารณาทเปนธรรมในทกขนตอนของกระบวนการพจารณาคดอาญา

สาหรบวธการยนคาขอนน ผถกจบหรอผตองหาสามารถยนคาขอตอตารวจกอนทจะม

การสอบปากคา โดยขอใหตารวจหาทนายความให ซงตารวจจะจดหาทนายความทอยประจาสถาน

ตารวจ (Duty solicitor) หรออาจรองขอใหตารวจตดตอทนายความของสานกงานเอกชนทตดตอไว

หรอทนายความทสภาทนายความหรอองคกรเอกชนในทองถนนนจดใหมทนายความชวยเหลอซง

อาจจะเปนทนายความทมไดมาแจงความประสงคทจะชวยเหลอโดยขนบญชรายชอไวกได3

กฎหมายสหรฐอเมรกาไดกาหนดไวใน Sixth Amendment โดยใหสทธแกผตองหา

ไดรบความชวยเหลอจากทนายความในการตอสคด ซงแนวคาพพากษาศาลฎกาของอเมรกาในอดต

เคยวนจฉยไวสาหรบกรณทผตองหาหรอจาเลยเปนคนยากไรและเปนกรณทถกดาเนนคดอาญา

รายแรงซงมอตราโทษประหารชวตตองไดรบการชวยเหลอจากทนายความ ตอมาศาลสงไดวาง

หลกเกณฑไววานอกจากสทธของจาเลยทจะไดรบความชวยเหลอจากทนายความในชนพจารณาคด

แลว สทธการมทนายความตามรฐธรรมนญฉบบแกไขเพมเตม มาตรา 6 ยงครอบคลมถง “ขนตอน

สาคญ” ทกขนตอนของการดาเนนคดดวย ซงพจารณาการของสทธการมทนายความของผตองหา

หรอจาเลยในประเทศสหรฐอเมรกาไดแก

1) สทธในการมทนายความ

2) สทธทจะไดรบการจดทนายให และ

3) สทธทจะไดรบการชวยเหลออยางมประสทธภาพจากทนายความ

3ณรงค ใจหาญ และ คณะ, รายงานฉบบสมบรณ เรอง โครงการศกษาและพฒนาระบบทนายความ

สาธารณะ (Public Defender) เสนอ กรมคมครองสทธและเสรภาพ กระทรวงยตธรรม , 2547, น. 104 อางถงใน

Criminal Defence Service at Police Station and Court , April 2003, in http://www.legalservice.

gov.UK/leaflets/lsc/cds-ps-ourt (apr)03.htm,pp.1-4

77

ในป ค.ศ. 1966 ศาลฎกาของอเมรกาไดวางหลกประกนสทธของผตองหาในการตอสคดอาญาไว

อยางชดแจงในคด Miranda4 วา กอนเรมการสอบสวนคดอาญา พนกงานผมหนาทในการสวบสวน

จะตองแจงใหผตองหาทราบวา

(1) ผตองหามสทธทจะไมใหการใด ๆ เลยกได

(2) ถอยคาทผตองหากลาวออกมาอาจใชเปนพยานยนผตองหาในชนศาลได

(3) ผตองหามสทธทจะมทนายความอยรวมดวยในระหวางการสอบสวน เพอใหแนใจได

วาผต องหามอสระทจะใหการในระหวางการสอบสวนและเพอปองกนการละเมดสทธในการ

ดาเนนคดจากเจาพนกงาน

(4) ผตองหาไมสามารถจดหาทนายความไดเอง จะไดรบการแตงตงทนายความใหแก

ผตองหากอนเรมการสอบสวนคดอาญา ถาผตองหามความตองการทนายความในการดาเนนคด

จากคาพพากษาดงกลาวกอใหเกดผลทางกฎหมายคอ การสอบสวนทกระทาลงไปโดยไม

มทนายความรวมอยดวยในกรณทผตองหาตองการถอวาการสอบสวนนนเปนไปโดยมชอบดวย

กฎหมาย พยานหลกฐานตาง ๆ ทไดมาจะรบฟงในการพจารณาคดของจาเลยไมได5

กฎหมายรฐธรรมนญของประเทศไทยไดบญญตหลกประกนสทธผตองหาคดอาญาไวใน

มาตรา 40 การไดรบความชวยเหลอในทางคดจากทนายความ ตามทกฎหมายบญญต และกฎหมาย

วธพจารณาความอาญาไดบญญตรบรองสทธดงกลาวไวสอดคลองกบบทบญญตตามรฐธรรมนญ

โดยมาตรา 134/1 เปนการรบรองสทธผตองหาทมอายไมเกนสบแปดปหรอผตองหาในคดทมอตรา

โทษประหารชวต ใหไดรบการชวยเหลอดานทนายความเมอผนนไมมทนายความเขารวมฟงการ

สอบสวน สวนวรรคสองเปนกรณทผตองหาและถามผตองหาในเรองทนายความเสมอ เมอเขา

กรณทรฐตองจดทนายความใหแกผ ตองหา พนกงานสอบสวนกจะประสานงานไปยงสภา

ทนายความสาหรบการสอบสวนในกรงเทพมหานครหรอแจงไปยงประธานทนายความในกรณการ

สอบสวนในพนทของตางจงหวด เพอขอใหจดทนายความอาสาเขาฟงการสอบสวนตามขอตกลงท

ทาไวรวมกน วตถประสงคของการมทนายความเขาฟงการสอบสวนนนเปนไปเพอคมครองสทธ

ของผตองหา และทสาคญยงเปนการใหหลกประกนแกผตองหาใหไดรบคาปรกษาจากทนายความ

กอนการสอบสวนดวย

4ทศนย แกวพลา สทธการมทนายในคดอาญา. วทยานพนธนตศาสตรมหาบณฑตมหาวทยาลย

ธรรมศาสตร พ.ศ. 2527, น.67 5เกยรตขจร วจนะสวสด, “การควบคมอานาจพนกงานสอบสวน” วารสารนตศาสตร, น.49

78

สภาพปญหาของการจดทนายความใหแกผตองหาในคดอาญาในประเทศองกฤษคอปญหาทนใน

การใหความชวยเหลอ ปญหาคณภาพของทนายความ คดทรบผดชอบมมากเกนไปและปญหาความ

เปนอสระในการดาเนนงาน จงไดมการแกปญหาโดยมการตรากฎหมายขนใหมชอ The Access to

Justice Act. 1999 โดยไดปรบปรงคณะกรรมการชวยเหลอประชาชนทางกฎหมายใหมอานาจ

หนาทในการจดใหมการใหบรการแกผตองหาจาเลยในการไดรบคาปรกษาและการชวยเหลอดาน

คด ทาสญญาจาง Solicitor ไวทาหนาทใหคาปรกษาและจางทนายความประจาในรปของ Public

Defender เพอรองรบคดทมอยเปนจานวนมาก นอกจากนยงมการกาหนดเกณฑมาตรฐานการ

ควบคมวชาชพทนายความหรอมาตรฐานการปฏบตงานของสานกงานชวยเหลอประชาชนทาง

กฎหมายเพอเปนหลกประกนคณภาพของทนายความทรฐจดใหแกผตองหาหรอจาเลย

มขอสงเกตวา การใหความชวยเหลอดานทนายความในประเทศสหรฐอเมรกาและองกฤษ

น นเนนการใหความชวยเหลอแกผ ตองหาหรอจาเลยทเปนผ ยากไร แตในรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2540 และประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาไมไดคานงวาผตองหา

หรอจาเลยเปนผยากไรหรอไม เพยงแตไมมหรอตองการทนายความรฐกจะจดใหและรฐธรรมนญ

แหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550ไดขยายขอบเขตไดรบความชวยเหลอในทางคดเพมมากขนโดย

ไมไดคานงคณสมบตผตองหาหรอจาเลยกวางกวารฐธรรมนญฉบบเดม

4.1.3 การเพมประสทธภาพของการจดหาทนายความ

จากหลกเกณฑในการจดทนายความใหแกผตองหาคดอาญาของแตละประเทศดงกลาว

เหนไดวาทกประเทศลวนใหหลกประกนสทธแกพลเมองของตนโดยการบญญตเปนหลกการไวใน

กฎหมาย ซงสวนใหญนบวาสอดคลองกบหลกปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน รวมทงมาตรฐาน

องคการสหประชาชาตวาดวยกระบวนการยตธรรมทางอาญา อยางไรกตามสภาพปญหาทมลกษณะ

คลายกนของแตละประเทศคอ สภาพของการบงคบใชกฎหมายทมปญหาและอปสรรค เชน การไม

แจงสทธตามทกฎหมายกาหนด ปญหาประสทธภาพในการจดทนายความใหแกผต องหา หรอ

กระทงการละเมดสทธของผตองหาในคดอาญาซงจะไดกลาวในรายละเอยดตอไป

ในสหรฐอเมรกาแกปญหาคาตอบแทนทนายความและประสทธภาพของการใหความ

ชวยเหลอดานทนายความใหแกผตองหาหรอจาเลยในคดอาญาดวยการจดตงสานกงานทนายจาเลย

ของรฐ (Public Defender) ซงมทนายความทาหนาทประจาโดยไดรบเงนเดอนจากรฐ ขอดของ

ระบบนคอสามารถรบคดเปนจานวนมากและเรมรบคดไดตงแตชนสอบสวน อยางไรกตามการ

จดตงสานกทนายความในระดบนกยงไมสามารถแกปญหาไดทงหมด โดยมปญหาและอปสรรค

หลายประการ ไดแก ปญหาในแตละมลรฐมคดในความรบผดชอบมากเกนไป การขาดความร

79

ความสามารถของทนายความ การถกแทรกแซงการปฏบตหนาท การขาดแคลนทนทรพยในการ

บรหารจดการคด เปนตน

ในองกฤษ ใชทนายความทประจาในสานกงานทนายความเอกชนโดยทวไป ซงจาเลยหรอ

ผตองหาจะไดรบทนายอยางเทาเทยมกบประชาชนทวไป ไมวาจะมฐานะอยางไร ซงในปจบน การ

ใหความชวยเหลอแกผตองหาหรอจาเลยในคดอาญาไดเพมประสทธภาพในการใหความชวยเหลอ

มากขน โดยจดตงเปน The Criminal Defence Service ในป1999 และมการจางทนายความเอกชนมา

ใหความชวยเหลอแกผตองหาหรอจาเลยซงทาสญญาจางคราวละ 3 ป6

สวนการจดหาทนายในประเทศไทย เปนการจดโดยใชระบบการจดหาทนายความเอกชน

ทขนทะเบยนไวกบศาล ในกรณเปนการทศาลจดหาทนายความใหแกผต องหา สวนการจดหา

ทนายความใหแกผตองหาทเปนบคคลอายไมเกนสบแปดปในชนสอบสวน พนกงานสอบสวนได

ประสานงานโดยใชทนายความจากสภาทนายความซงเปนทนายความอาสาสาหรบใหคาปรกษา

และนงฟงการสอบสวนผตองหา

วธการทศาลและพนกงานสอบสวนการจดหาทนายใหนนมความแตกตางกนกลาวคอ

กรณการจดหาทนายใหแกจาเลย ศาลตงทนายความใหตามลาดบรายชอทขนทะเบยนไวตอศาล ซง

เรยกกนวา ทนายความขอแรง สวนการจดหาทนายใหใหแกผตองหาในชนสอบสวน ใชทนายความ

ทอยเวรซงทางสภาทนายความหรอประธานทนายความจงหวดกาหนดเพอใหเขาไปใหคาปรกษา

และนงฟงการสอบสวนผตองหา ซงสภาทนายความเรยกกนวา ทนายความอาสา

ในการปรบปรงระบบการใหความชวยเหลอแกจาเลยและผตองหาดานทนายความนน นอกเหนอจากการทตองพจารณาในเรองหลกเกณฑและประเภทคดทจะตองจดหาให สงสาคญกคอ ทนายความทรฐจดหาใหจะตองมคณภาพและมประสทธภาพในการใหการชวยเหลอแกจาเลยและ

6The Access to Justice Act 1999 part 1. และ The Criminal Defence Service อาจจางทนายความมา

ประจาโดยมเงนเดอนประจาได ซงใชเงนจากกองทนชวยเหลอประชาชนทางกฎหมายมาจายให ดงนน

ทนายความจงมสองแบบ คอแบบสญญาจาง หรอเปนรายคดทกาหนดคาตอบแทนไววาจะจายใหคดละ

เทาใดกอนการใหการชวยเหลอ โปรดด Stephen Seabrooke and John Sprack, Criminal Evidence and

Procedure: The Essential Framework, second edition, (Blackstone Press Limited, 1999),pp.413-419

80

ผตองหาดวย แนวทางในการจดหาทนายความทมคณภาพและการเพมประสทธภาพในการ

ชวยเหลอแกจาเลยและผตองหาน อกเหตผลหนง คอรฐอาจใชงบประมาณสนบสนนหนวยงานท

ดาเนนการดานการใหความชวยเหลอทางกฎหมายใหมากกวาทเปนอย เชนใหงบประมาณเพม แก

สภาทนายความหรอสานกงานอยการสงสดเพมขน

4.2. การใหความชวยเหลอในทางคดอาญาใหแกผตองหาอยางมประสทธภาพสาหรบประเทศไทย

โดยทรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยฉบบปจจบนกาหนดหลกประกนสทธของ

ผตองหาทจะไดรบความชวยเหลอดวยการจดทนายความใหโดยรฐ และพระราชบญญตแกไข

เพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา (ฉบบท 22) พ.ศ. 2547 ไดขยายสทธในการ

คมครองผตองหาใหเทาเทยมกบสทธของจาเลย ทาใหมแนวโนมทจะมทนายความเขาทาหนาทให

คาปรกษาแกผต องหาและเขาฟงการสอบสวนคดอาญามากขน ซงจากการศกษาปญหาการจด

ทนายความใหแกผตองหาในคดอาญาในบทท 2 พบวามปญหาและอปสรรคทสาคญคอ ปญหา

ประสทธภาพในการปฏบตหนาทของทนายความ ปญหางบประมาณและคาตอบแทนทนายความ

และปญหาอนๆเชนปญหาทศนคตตอการใหความชวยเหลอดานทนายความแกผตองหา ปญหา

เกยวกบองคกรใหความชวยเหลอดานทนายความ และสภาพปญหาจากการสมมนาของสภา

ทนายความ ซงปญหาดงกลาวมความจาเปนตองศกษาวเคราะหเพอหาทางแกไขดงจะกลาวตอไปน

4.2.1 งบประมาณและคาตอบแทนทนายความ

เพมอตราเงนรางวลและคาตอบแทนทนายความขอแรง การดาเนนในทางคดของ

ทนายความขอแรงทกสวนมคาใชจาย ไมวาการเดนทางไปหาจาเลย หาพยานหลกฐาน ตรวจดทเกด

เหต รวมถงการจดเตรยมเอกสารภาพถายทใชประกอบคด จะไดรบเงนรางวลและคาใชจายจากรฐ

เมอคดเสรจ ตางกบคดทเอกชนวาจางจะไดรบเงนกอนเปนคาดาเนนการ อกทงเงนทไดจากรฐเปน

จานวนทไมมาก ในบางคดทนายความขอแรงเสยคาใชจายไปเปนจานวนมากในการเตรยมการตอส

คดใหจาเลยแตสดทายจาเลยรบสารภาพ ทาใหทนายความขอแรงไดรบเงนรางวลในอตราทลดลง

ตามระเบยบการจายเงน ซงไมพอกบคาใชจายททนายความขอแรงไดจายไปกอน ดงนนควรมการ

ปรบอตราเงนรางวลและคาใชจายทนายความขอแรงใหเหมาะสมกบสภาพเศรษฐกจในปจจบน

รฐควรเพมงบประมาณใหแกสภาทนายความ รวมท งสานกงานอยการสงสดซงม

เครอขายอยท วประเทศ เพอรองรบการดาเนนงานดานการใหคาปรกษากฎหมาย หรออาจกาหนด

ระเบยบใหหนวยงานของรฐทาสญญาจางผทเปนทนายความเขาทางานประจาในหนวยงานโดยใหม

หนาทเขาฟงการสอบปากคาผต องหาในคดอาญาไดดวย และหากพนทใดมปญหาขาดแคลน

81

ทนายความกอาจกาหนดสถานททาการสอบสวนแหงใดแหงหนงเปนจดศนยกลาง สาหรบทาการ

สอบสวนคดทเกดขนในพนทใกลเคยง นอกจากน สภาทนายความนาจะมสวนสาคญในการ

สงเสรมใหทนายความทอาสาเขารวมโครงการชวยกนทาหนาทดงกลาวดวยจตใจทเสยสละโดย

คานงถงประโยชนสวนรวมและการมสวนรวมในการชวยเหลอผตองหาใหไดรบความเปนธรรม

ตามสทธทเขามอย

คาตอบแทนทนายความในกฎหมายองกฤษ ซงมพระราชบญญตวาดวยการชวยเหลอ

ประชาชนทางกฎหมายกาหนดใหมกองทนชวยเหลอประชาชนทางกฎหมายเพอนามาเปนคาใชจาย

แกการทรฐจะใหคาตอบแทนทนายความ ทงในคดแพงและคดอาญา ทงนอตราการจายคาตอบแทน

ไมไดคดเหมาจายเปนรายคด แตจะจายตามงานทไดทา7 เชน ใหคาปรกษา เขยนคาคความ หรอการ

วาความในศาล เปนตน ดงนนคาตอบแทน จงจายตามชนงานททาโดยเบกจายจากกองทนดงกลาว

อยางไรกด อตราคาตอบแทนในงานททาน เมอเทยบกบอตราททนายความไดรบสาหรบการ

ดาเนนคดใหแกลกความทไมไดขอความชวยเหลอจะตากวาบาง แตกไมมากจนถงขนทาใหขาด

แรงจงใจในการชวยเหลอสวนเงนจากกองทนเหลานไดมาจากการเงนบางสวนของคาตอบแทนการ

วาความททนายความไดรบจากลกความในสานกงานทนายความเอกชน และบางสวนทไดรบการ

สนบสนนจากรฐ8

สวนการจายคาตอบแทนของทนายความพทกษสทธ (Public defender) ในประเทศ

สหรฐอเมรกาเปนการจายเปนเงนเดอนและดเหมอนวาผททาหนาททนายความจะสามารถชวยเหลอ

ผตองหาหรอจาเลยไดอยางมความเปนกลาง เพราะไมไดรบคาตอบแทนจากผตองหาหรอจาเลย และ

ทาหนาทเสมอนเปนตวแทนของรฐในการนาเสนอขอเทจจรงในดานผตองหาหรอจาเลย สวน

อยการกจะเสนอขอเทจจรงในดานของรฐทเปนโจทก เพอใหคณะลกขนและศาลวนจฉยชขาดใน

ขอเทจจรงและขอกฎหมาย

7โปรดด รายละเอยดของการพฒนาการใหความชวยเหลอดานกฎหมายแกจาเลยและผตองหาใน

คดอาญาใน J.R. Spencer, Jackson’s Machinery of Justice, (Cambridge University Press, 1989), pp. 473-482 8see Stephen Seabrooke and John Sprack, Criminal Evidence and Procedure: the Essential

Framework, second edition, (Blackstone Press Limited, 1999), pp.418-419

82

ดงนนจากประสบการณทงสองประเทศขางตน จงเหนวาควรวเคราะหและศกษาระบบ

public defender ทมตนแบบของประเทศสหรฐอเมรกามาพจารณา เพราะประเทศองกฤษเองกนามา

ประยกตใช เพอใหบรการทางดานทนายความเพอใหไดทนายความทมคณภาพและสามารถ

ใหบรการไดอยางทวถงและประหยดงบประมาณ ทงน แมวาระบบการมทนายความชวยเหลอจะ

เปนความจาเปนในระบบกฎหมายแบบระบบกลาวหา(adversary system) ดงในระบบกฎหมาย

องกฤษหรอสหรฐอเมรกา ซงศาลหรอคณะลกขนมลกษณะเปนกลางในการคนหาความจรง สวน

โจทกหรอจาเลยมหนาทนาเสนอขอเทจจรงและพยานหลกฐาน ดงนน การทจาเลยมทนายความ

ชวยเหลอ จาเลยกจะมความสามารถในการตอสคดไดอยางเทาเทยมกบรฐทมพนกงานอยการ

4.2.2 การจดตงกองทนใหความชวยเหลอทางกฏหมาย

เนองจากการจดทนายความใหแกผตองหาจาเปนตองใชงบประมาณมากขน หากอาศยเงน

จากรฐอยางเดยวอาจไมเพยงพอสาหรบเปนคาใชจายทจาเปนในดานตาง ๆ ดงนน รปแบบวธการ

แกไขปญหาทมความเปนไปไดคอการจดตงกองทนใหความชวยเหลอทางกฎหมาย ดงจะเหนได

จากประเทศทมพฒนาการในการจดทนายความใหผต องหามายาวนานกวาประเทศไทย เชน

ประเทศองกฤษมการจดตงกองทนชวยเหลอทางกฎหมายขนมาเพอแกไขปญหาคาตอบแทน

ทนายความและปญหาประสทธภาพในการใหความชวยเหลอดานคดทมปรมาณเพมขน

ในการตงกองทนดงกลาวควรมกฎหมายออกมารองรบชดเจนวาจะจดตงขนมาในลกษณะ

ใด รวมทงกาหนดโครงสรางการบรหารกองทนใหเกดบทบาทตอการใหบรการทางดานกฎหมาย

อยางเปนรปธรรม สวนทมาของเงนทนนน นอกจากเงนงบประมาณทรฐสนบสนนแลวอาจมทมา

จากเงนคาปรบในคดอาญา เงนคาธรรมเนยม เงนบรจากรวมทงดอกผลของกองทน ดงนน หากม

การผลกดนใหจดตงกองทนขนมาไดแลวยอมมสวนทาใหแกปญหาการขาดงบประมาณได

ในกฎหมายองกฤษ ซงมพระราชบญญตวาดวยการชวยเหลอประชาชนทางกฎหมาย

กาหนดใหมกองทนชวยเหลอประชาชนทางกฎหมายเพอนามาเปนคาใชจายแกการทรฐจะให

คาตอบแทนทนายความ ทงในคดแพงและคดอาญา ทงนอตราการจายคาตอบแทน ไมไดคดเหมา

จายเปนรายคด แตจะจายตามงานทไดทา เชน ใหคาปรกษา เขยนคาคความ หรอการวาความในศาล

เปนตน ดงนนคาตอบแทน จงจายตามชนงานททา โดยเบกจายจากกองทนดงกลาว อยางไรกด อตรา

คาตอบแทนในงานททาน เมอเทยบกบอตราททนายความไดรบสาหรบการดาเนนคดใหแกลกความ

ทไมไดขอความชวยเหลอจะตากวาบาง แตกไมมากจนถงขนทาใหขาดแรงจงใจในการชวยเหลอ

สวนเงนจากกองทนเหลานไดมาจากการเงนบางสวนของคาตอบแทนการวาความททนายความ

ไดรบจากลกความในสานกงานทนายความเอกชน และบางสวนทไดรบการสนบสนนจากรฐ

83

4.2.3 การจดทนายความทมประสทธภาพ

ปญหาการจดทนายความทมประสทธภาพเปนปญหาทหลายประเทศใหความสนใจและม

การศกษาพฒนายกระดบดวยรปแบบวธการทแตกตางกนออกไปตามสภาพเงอนไขของแตละ

ประเทศ ในกฎหมายองกฤษใชทนายความทประจาสานกงานเอกชน โดยผตองหาหรอจาเลยจะ

ไดรบทนายความอยางเทาเทยมกบประชาชนทวไป นอกจากนระบบขององกฤษยงไดเพม

ประสทธภาพในการใหความชวยเหลอผตองหาหรอจาเลยในคดอาญามากขน โดยการจดตง The

Criminal Defiance Service ในป 1999 และมการจางทนายความในสานกงานทนายความเอกชนมา

ใหความชวยเหลอแกผ ตองหาหรอจาเลยโดยทาเปนสญญาจางคราวละ 3 ป9 สวนประเทศ

สหรฐอเมรกาใชระบบ Public Defender ซงเปนทนายความททางานประจาโดยไดรบเงนเดอนจาก

รฐ ขอดของการจดทนายความในระบบนคอสามารถรบคดไดคราวละมาก ๆ และเขารบคดไดตงแต

ชนสอบสวนจนถงชนพจารณาคดของศาล แตทนายความในระดบดงกลาวอาจถกตอวาสคดไม

เตมทเพราะมลกษณะเปนเจาทของรฐ

สาหรบการจดทนายความใหแกผตองหาในคดอาญาตามระบบของไทยในปจจบนนเปน

การประสานความรวมมอระหวางสานกงานตารวจแหงชาตกบสภาทนายความ ซงทนายความทเขา

มาทาหนาทใหคาปรกษาและเขาฟงการสอบปากคาผตองหานนเปนทนายความอาสาโดยไดรบ

คาตอบแทนการทางานจากรฐ ตางกบระบบขององกฤษและอเมรกาทมการจางทนายความทางาน

ประจาทาใหมเวลาทางานอยางเตมท ดงนน การจดทนายความใหแกผตองหาในอนาคตสาหรบ

ประเทศไทยจงมขอนาพจารณาวาควรเปนไปในทศทางใด ซงเรองนผทรงคณวฒทางกฎหมายหลาย

9The Access to Justice Act 1999 part 1. และ The Criminal Defence Service อาจจางทนายความมา

ประจาโดยมเงนเดอนประจาได ซงใชเงนจากกองทนชวยเหลอประชาชนทางกฎหมายมาจายให ดงนน

ทนายความจงมสองแบบ คอแบบสญญาจาง หรอเปนรายคดทกาหนดคาตอบแทนไววาจะจายใหคดละ

เทาใดกอนการใหการชวยเหลอ โปรดด Stephen Seabrooke and John Sprack, Criminal Evidence and

Procedure: The Essential Framework, second edition, (Blackstone Press Limited, 1999),pp.413-419

84

ทานมความเหนวาควรนาระบบการจดทนายความแบบ Public Defender ของสหรฐอเมรกามา

ประยกตใชกบประเทศไทยตามความเหมาะสมและบางทานเหนวาควรนามาใชในลกษณะเปน

ระบบคขนาน คอมทงรปแบบทนายขอแรงหรอทนายอาสา กบทนายความในรปแบบของ Public

Defender10 เพอเปนทางเลอกสาหรบประชาชนซงผเขยนมความเหนพองดวยกบความเหนดงกลาว

เพราะระบบทนายอาสาทดาเนนการโดยสภาทนายความอยในปจจบนอาจไมเพยงพอตอการจด

ทนายความใหแกผตองหาในอนาคต เนองจากคดอาญาทเกดขนในแตละปมอยเปนจานวนมาก

ดงนน การนาระบบ Public Defender มาใชคขนานกบระบบทมอยในปจจบนจงนาจะเปนผลด

มากกวาผลเสย เพราะจะไดมทนายความทมเวลาใหกบการทางานในสวนนไดอยางเตมท และ

สามารถเขาไปชวยเหลอผตองหาตงแตชนจบกมถงชนพจารณาคดของศาล อนจะทาใหการจด

ทนายความใหผตองหามประสทธภาพมากขน

ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 134/1 วรรคสามไดกาหนดไววาการ

จดทนายความตามวรรคหนงหรอวรรคสองใหพนกงานสอบสวนปฏบตตามหลกเกณฑ วธการและ

เงอนไขทกาหนดในกฎกระทรวง และใหทนายความทรฐจดใหไดรบเงนรางวลและคาใชจายตาม

ระเบยบทกระทรวงยตธรรมกาหนดโดยไดรบความเหนชอบ จากกระทรวงการคลง แสดงวา

กฎหมายกาหนดใหเปนหนาทของรฐในการจดหาทนายความใหแกผตองหา แตขณะนยงไมปรากฏ

วามประกาศกฎกระทรวงออกมาบงคบใชในเรองดงกลาว และโดยทมาตรา 134/1 ในสวนท

กฎหมายขยายความคมครองไปถงผตองหาในคดทมอตราโทษประหารชวตและคดทมอตราโทษ

จาคกจะมผลบงคบใชในวนท 22 มถนายน 2548 น ดงน นหากใชรปแบบเดมตามทสภา

ทนายความดาเนนการอยางเดยวอาจไมเพยงพอและไมสามารถคมครองสทธของผตองหาใน

คดอาญาไดอยางทวถง รฐจงควรสรางระบบหรอกลไกขนมาเพอแกปญหาดงกลาว ในเบองตน

ผเขยนขอเสนอแนวทางในการจดทนายความทมประสทธภาพใหแกผถกกลาวในคดอาญาดงน

(1) จดตงสานกงานทนายความคมครองและพทกษสทธหรอ Public Defender ขนมาทา

หนาทในการใหความชวยเหลอแกผตองหาหรอจาเลยในคดอาญา โดยศกษารปแบบของประเทศ

สหรฐอเมรกาแลวนามาปรบใชกบสภาพของประเทศไทยควบคไปกบการใหบรการดวยระบบ

10ณรงค ใจหาญ และ คณะ, รายงานฉบบสมบรณ เรอง โครงการศกษาและพฒนาระบบทนายความ

สาธารณะ (Public Defender) เสนอ กรมคมครองสทธและเสรภาพ กระทรวงยตธรรม , 2547, น. 135 อางถงใน

Criminal Defence Service at Police Station and Court , April 2003, in http://www.legalservice.

gov.UK/leaflets/lsc/cds-ps-ourt (apr)03.htm,pp.1-

85

ทนายความอาสาตามทใชอยในปจจบน ทงน การจดตงทนายความพทกษสทธจะตองออกกฎหมาย

รองรบและมการกาหนดของเขตภาระหนาทอยางชดเจน บทบาทของทนายความพทกษสทธอาจให

ความชวยเหลอดานการใหคาปรกษาและการวาความแกตางใหแกจาเลยเปนดานหลก แตกสามารถ

ใหความชวยเหลอโดยการใหคาปรกษาแกผต องหาในคดอาญาและการเขาฟงการสอบปากคา

ผตองหาไดดวย ขอดของการนาระบบนมาใชคอ ทนายความพทกษสทธเปนทนายความททาหนาท

ประจาโดยไดรบเงนเดอนจากรฐ มรายไดเพยงพอกบการครองชพ สามารถมเวลาใหกบงานท

ชวยเหลอไดอยางเตมท ตางกบระบบทนายความอาสาททนายความเจยดเวลาจากการทางานประจา

มาชวยเหลอ ทาใหไมสามารถทมเทเวลาใหกบการทางานไดอยางเตมท ซงทาใหมผลกระทบตอ

ประสทธภาพในการใหความชวยเหลอ

(2) กาหนดคณสมบตของทนายความคมครองและพทกษสทธใหชดเจน โดยตองมความร

ความชานาญคดอาญาเปนหลก และมประสบการณในการวาความอยางนอย 5 ป สาหรบผทจะทา

หนาทเปนทนายความใหแกจาเลย สวนทนายความททาหนาทใหคาปรกษาอาจมประสบการณนอย

กวา 5 ปได แตจะตองผานการวาความหรอเคยเปนผชวยของทนายความทวาความมาแลว11 อยางไร

กตาม การเปนทนายความพทกษสทธซงรบเงนเดอนจากรฐน มขอพจารณาวาควรเปนพนกงานของ

รฐหรอเปนทนายความทประกอบวชาชพทนายความโดยทวไป ในเรองน หากพจารณาตามถอยคาท

ใชในบทบญญตของกฎหมายทใหผตองหาหรอจาเลยมสทธไดรบการชวยเหลอดานทนายความโดย

รฐเปนผจดใหแลว จะเหนวากฎหมายใชคาวา “ทนายความ” และแนวคดในการจดตงทนายความ

พทกษสทธทกลาวถงนกเพอใหความชวยเหลอแกผถกกลาวหาในคดอาญาตามทกฎหมายบญญต

ดงนน ผทจะมาเปนทนายความพทกษสทธจงไมควรเปนขาราชการ เพราะถาหากเปนขาราชการจะ

ทาใหเกดความไมคลองตวในการปฏบตงานและขดตอพระราชบญญตสภาทนายความ พ.ศ. 2528

การทจะทราบวาผทจะมาเปนทนายความคมครองและพทกษสทธมคณสมบตตามทตองการหรอไม

นน ตองมกระบวนการกลนกรองหรอการทดสอบอยางเปนรปธรรม มใชเพยงดจากอายของ

ใบอนญาตวาความเทานน แตควรจะตองมหลกฐานทแสดงวามคณสมบตดงกลาวจรง เชน ม

ใบรบรองการวาความในคดอาญาจากผพพากษาเจาของสานวนททนายความผนนไดทาหนาทแก

ตางใหกบจาเลย หรอมรายงานกระบวนพจารณาทเปนหลกฐานแสดงวาทนายความไดทาหนาทใน

คดใดคดหนงอยางแทจรง เปนตน

11เพงอาง, น.124

86

สวนการพจารณาคดเลอกผทจะทาหนาทใหคาปรกษาแกผตองหานน หากเปนผทเคยเขา

รวมโครงการทนายความอาสาของสานกงานสทธมนษยชน สภาทนายความ ในการใหคาปรกษา

และเขาฟงการสอบปากคาผตองหาในคดอาญากควรมหลกฐานหรอใบรบรองจากสภาทนายความ

ยนยนวาเปนผทเคยผานการทาหนาทดงกลาวมาแลวจรง ทงน เพอเปนหลกประกนวาทนายความท

เขามาสระบบนจะตองเปนทนายความทมคณภาพและมประสบการณในการทางานมาแลวในระดบ

หนง จงจะสามารถทาหนาทใหความชวยเหลอหรอมบทบาทในการใหคาปรกษาแกผถกกลาวหาได

อยางมประสทธภาพ

(3) ประเภทคดทใหความชวยเหลอ ดงทไดกลาวมาในบทท 2 แลววา ปจจบนประมวล

กฎหมายวธพจารณาความอาญาของไทยไดใหหลกประกนสทธการไดรบความชวยเหลอของผถก

กลาวหาในคดอาญาโดยรฐเปนผ จ ดให ซงในมาตรา 134/1 เปนการใหความชวยเหลอดาน

ทนายความแกผตองหา สวนมาตรา 173 เปนการชวยเหลอดานทนายความแกจาเลย ซงทงสองกรณ

กฎหมายใหหลกประกนสทธไวในระดบเดยวกน กลาวคอ กรณผตองหาหรอจาเลยอายไมเกนสบ

แปดปหรอผตองหาหรอจาเลยในคดมอตราโทษประหารชวต หากไมมทนายความรฐตองจด

ทนายความให สวนกรณคดทมอตราโทษจาคก หากผ ตองหาหรอจาเลยไมมและตองการ

ทนายความ รฐตองจดทนายความให

จากบทบญญตดงกลาวจะเหนวากฎหมายไดใหความคมครองผตองหาหรอจาเลยใน

คดอาญาโดยมสทธไดรบการชวยเหลอดานทนายความจากรฐโดยไมตองคานงวาผตองหาหรอ

จาเลยจะเปนคนยากจนหรอไม

(4) การบรหารจดการระบบทนายความคมครองและพทกษสทธ เนองจากระบบนเปนการ

จดตงสานกงานทนายความขนมาเพอรองรบการบงคบใชกฎหมายในเรองการใหความชวยเหลอ

ดานทนายความแกผตองหาหรอจาเลยโดยรฐเปนผจดให แตโดยทผทจะมาเปนทนายความพทกษ

สทธเปนผประกอบวชาชพทนายความตามพระราชบญญตทนายความ พ.ศ. 2528 ดงนน จะตอง

คานงถงการใหบรการอยางทวถงและรวดเรว มประสทธภาพ จงควรจดต งโดยเรมตนจากใน

กรงเทพมหานคร และจงหวดทถอไดวาเปนศนยกลางหรอจงหวดใหญในแตละภาคซงมความ

พรอมในดานการจดสรรงบประมาณ กาลงคน และจานวนทนายความทเพยงพอ โดยในระยะ

เรมตนควรทาการศกษาวจยเพอพฒนาระบบควบคกนไปดวย หากระบบดงกลาวสามารถ

ดาเนนงานไปไดดกพฒนาเครอขายใหกวางขวางครอบคลมทวประเทศในอนาคต ทงนโดยตองม

87

คณะกรรมการชวยเหลอประชาชนทางกฎหมายในคดอาญา12 ซงเปนองคกรระดบชาตเปน

ผรบผดชอบในการกากบดแลการดาเนนงานของสานกงานทนายความคมครองและพทกษสทธ

อยางไรกตาม การนาระบบดงกลาวมาใชควรตองดาเนนการไปอยางมจงหวะกาว โดยตองศกษา

พเคราะหถงรปแบบการจดตงและมกฎหมายรองรบอยางชดเจน

อยางไรกตาม ในขณะทยงไมมการจดตงระบบ Public Defender ขนมาในประเทศไทยรฐ

ควรตองใหการสนบสนนการดาเนนงานของสภาทนายความอยางเตมท เพราะในอนาคตสภา

ทนายความ ยงเปนหนวยงานทมบทบาทสาคญในการจดทนายความใหแกผตองหา และเปนองคกร

ควบคมวชาชพทมทนายความขนทะเบยนไวเปนจานวนมาก ประกอบกบพระราชบญญต

ทนายความ พ.ศ. 2528 ไดกาหนดใหสภาทนายความมภาระหนาทสาคญอยางหนงคอ การใหความ

ชวยเหลอทางกฎหมายซงหมายความรวมถงการจดทนายความใหแกผตองหาในคดอาญาดวย ซงท

ผานมาสภาทนายความไดใหความสาคญเกยวกบเรองนโดยไดจดสมมนาทนายความทง 9 ภาค ทว

ประเทศ เพอเตรยมความพรอมกบการบงคบใชกฎหมาย และเพอใหทนายความเขาใจตอบทบาท

หนาทในการคมครองสทธเสรภาพของประชาชนรวมทงสทธของผถกกลาวหาในคดอาญาอยาง

ทวถง

นอกจากน ผเขยนเหนวาสภาทนายความควรเผยแพรความรทางกฏหมายสประชาชนเพม

มากยงขนและควรจดทาหลกสตรการใหคาปรกษากฎหมายแกผตองหาหรอจาเลยรวมทงการเขาฟง

ปากคาผตองหาในคดอาญา ไวในหลกสตรของสานกฝกอบรมวชาวาความดวย เพอเปนการปพน

ฐานความรความเขาใจของผทเขารบการฝกอบรมในปญหาดงกลาว และควรรวบรวมทะเบยน

ประวตการปฏบตงานของทนายความอาสา โดยจดเกบไวอยางเปนระบบ เพอประโยชนในการ

ตรวจสอบการปฏบตงานของทนายความและ เปนฐานขอมลในการจดหาทนายความใหแกผถก

กลาวหาในคดอาญาตอไป

4.2.4 กลไกสนบสนนกระบวนการยตธรรมจากภาครฐ

การบรหารจดการในการใหความชวยเหลอถอเปนเรองทตองพจารณาเกยวเนองกน เพราะการใหความชวยเหลอจะประสบความสาเรจไดมความจาเปนตองจดการอยางเปนระบบใน

ปจจบน รฐยงไมไดใหความชวยเหลอแกผตองหาหรอจาเลยโดยงบประมาณของรฐมากนก แตการ

12เพงอาง, น.127

88

ใหความชวยเหลอผตองหาหรอจาเลยกไดมองคกรเอกชน มลนธ สมาคม หรอมหาวทยาลยททา

หนาทใหความชวยเหลออยอยางตอเนองและสมาเสมอแกผตองหาและจาเลยในคดอาญา ดวยเหตน การประสานความรวมมอระหวางภาครฐและภาคเอกชนในการใหความชวยเหลอทางดานกฎหมาย

น และใหมองคกรทจะทาหนาทกาหนดนโยบาย และแผนงานใหความชวยเหลอประชาชนทาง

กฎหมายอยางเปนระบบและมประสทธภาพ ซงรฐอาจทาหนาทเปนองคกรประสานงานและ

สนบสนนทางดานงบประมาณบางสวนกนาจะเปนแนวทางทนามาพจารณาประกอบอกทางหนงท

จะทาใหการใหมทนายความชวยเหลอไดในทกพนทของประเทศในลกษณะรวมมอกนใหบรการ

ไมไดผกขาดหรอเปนหนาทเฉพาะรฐเทานนเหมอนในอดต ทผานมา

ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาทมการแกไขเพมเตมในปลายป พ.ศ. 2547 ได

บญญตหลกประกนสทธใหแกผตองหาในคดอาญาไวในหลายเรองตงแตชนจบกมจนถงขนตอน

การสอบสวน ซงเปนการขยายการคมครองสทธของผตองหาใหเทาเทยมกบมาตรฐานสากล

อยางไรกตาม การทจะทาใหกฎหมายมผลในทางปฏบตนนจาเปนตองมการตรวจสอบการบงคบใช

กฎหมายของพนกงานเจาหนาทวาเปนไปตามทกฎหมายกาหนดไวหรอไม โดยเฉพาะการ

ดาเนนการของพนกงานสอบสวนหรอเจาหนาทตารวจทมโอกาสกระทบสทธของผตองหามากทสด

4.2.4.1 การตรวจสอบภายในองคกรของพนกงานสอบสวน

ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 18 กาหนดผมอานาจสอบสวนกรณ

ปกตในวรรคแรกสาหรบจงหวดอนนอกจากกรงเทพมหานคร วรรคสองเปนกรณผมอานาจ

สอบสวนในเขตกรงเทพมหานคร และวรรคสามเปนเรองพนกงานสอบสวนผรบผดชอบหรอผ

รกษาการแทนวรรคทายกรณทองทใดมพนกงานสอบสวนหลายคน การดาเนนการสอบสวนใหอย

ในความรบผดชอบของพนกงานสอบสวนผ เ ปนหวหนาในทองทน นและตามขอบงคบ

กระทรวงมหาดไทยวาดวยระเบยบการดาเนนคดอาญาพ.ศ. 2523 ขอ 2 ไดกลาวถงตาแหนง

หวหนาพนกงานสอบสวนและพนกงานสอบสวนสาหรบในเขตสถานตารวจภธรอาเภอ จงหวด

เขตกองบงคบการและกองบญชาการตามลาดบ13 ทงน เปนไปตามประมวลกฎหมายวธพจารณา

ความอาญา มาตรา 18 วรรคทาย และมาตรา 140 ซงแสดงใหเหนถงระดบชนความรบผดชอบของ

พนกงานสอบสวนตามสายการบงคบบญชาตามขอบงคบขอ 12 ยงกาหนดอานาจการควบคมการ

สอบสวนใหผบงคบบญชาตงแตรองผกากบการตารวจขนไปจดการควบคม ตรวจตรา แนะนา ให

13โปรดดประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 18

89

การสอบสวนดาเนนการตามกฎหมายและระเบยบแบบแผนโดยเรยบรอย มชกชากบใหมอานาจ

ตรวจสานวนและสงปฏบตหากมเหตอนสมควรเพอความเรยบรอยในการสอบสวนจะเขาดาเนนการ

สอบสวนดวยตนเองกได14ระเบยบพนกงานสอบสวน พ.ศ. 2544 ลกษณะ 8 วาดวยการสอบสวนยง

ไดกาหนดจรรยาบรรณของพนกงานสอบสวนไวโดยมหลกในการปฏบตวาพนกงานสอบสวนซงม

หนาทในการสอบสวนคดอาญาตองมความโปรงใส สจรต รวดเรว เสมอภาค และเทยงธรรมอยาง

แทจรงโดยยดหลกการคมครองสทธ เสรภาพของประชาชน ตามบทบญญตของรฐธรรมนญควบค

ไปกบรกษาความสงบสขของสงคม15

จ า ก บ ท บญ ญต ใ น ป ร ะ ม ว ล ก ฎ ห ม า ย ว ธ พ จ า ร ณ า ค ว า ม อ า ญ า แ ล ะ ขอ บง คบ

กระทรวงมหาดไทยวาดวยระเบยบการดาเนนคดอาญาดงกลาว เหนไดวาการปฏบตหนาทของ

พนกงานสอบสวนน นมการตรวจสอบภายในองคกรโดยผบ งคบบญชาหรอหวหนาพนกงาน

สอบสวนวาไดดาเนนการไปตามกฎหมายหรอไม ดงนน กรณการแจงสทธการมทนายความแกผถก

จบหรอผตองหาหรอกรณทจะตองจดทนายความใหแกผต องหาในชนสอบสวน เมอหวหนา

พนกงานสอบสวนตรวจสานวนพบวา พนกงานสอบสวนไมปฏบตตามทกฎหมายบญญตไว กม

อานาจออกคาสงใหดาเนนการใหถกตองได

ดงน นการทผต องหาหรอจาเลยจะสามารถใชสทธของตนในการตอสคดอยางเตมท

จะตองมทนายความเปนผใหความชวยเหลอทางกฎหมายแกผตองหาหรอจาเลย นอกจากน เพอ

กอใหเกดความเทาเทยมกนแกบคคลทกคนภายใตกฎหมายไมวาจะเปนมฐานะทางเศรษฐกจเชนใด

กฎหมายจงไดบญญตรบรองสทธของผตองหาหรอจาเลยในคดอาญาใหไดรบความชวยเหลอจากรฐ

หากไมสามารถจดหาทนายความดวยตนเองได ดงจะเหนไดจากรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

และประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ดวยเหตน การประสานความรวมมอระหวางภาครฐ

และภาคเอกชนในการใหความชวยเหลอทางดานกฎหมายน และใหมองคกรทจะทาหนาทกาหนด

นโยบาย และแผนงานใหความชวยเหลอประชาชนทางกฎหมายอยางเปนระบบและมประสทธภาพ ซงรฐอาจทาหนาทเปนองคกรประสานงานและสนบสนนทางดานงบประมาณบางสวน

14ขอบงคบกระทรวงมหาดไทยวาดวยระเบยบการดาเนนคดอาญา (ฉบบท 1-7) พ.ศ. 2523 รวบรวม

โดยพลตารวจตรธวชชย พทกษ: สานกพมพสตรไพศาล (มถนายน 2538), น. 34 15คณธรรมและจรรยาบรรณของ ผปฏบตหนาทเปนพนกงานสอบสวนโดย รศ.พ.ต.อ. (พเศษ) ดร.

เกยรตพงษ มเพยร : โรงพมพตารวจ (มกราคม 2545), น.43

90

4.2.4.2 การตรวจสอบโดยพนกงานอยการ

อานาจของพนกงานอยการในการดาเนนคดอาญาตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความ

อาญา มาตรา 143 นนเมอพนกงานอยการไดรบความเหนและสานวนจากพนกงานสอบสวนแลว

พนกงานอยการมอานาจสงฟองหรอไมฟองหรออาจสงตามทเหนสมควรใหพนกงานสอบสวน

ดาเนนการสอบสวนเพมเตมกได และตามระเบยบกรมอยการวาดวยการดาเนนคดอาญาของ

พนกงานอยการ พ.ศ. 2528 ในหมวดท 1 สวนท 1 ขอ 5 ไดกาหนดความรบผดชอบของอยการ

ไววาพนกงานอยการมหนาทในการอานวยความยตธรรมในการปฏบตตอผตองหาและจาเลย ให

พนกงานอยการคานงถงสทธและเสรภาพตามกฎหมายของผตองหาและจาเลยดวยเสมอ16

ในกรณทพนกงานสอบสวนไมใหความรวมมออนอาจทาใหคดเสยหายไดพนกงาน

อยการอาจแนะนาพนกงานสอบสวนโดยตรงหรอทาหนงสอชแจงขอบกพรองและวธแกไขหรอ

ปองกนทาเปนความเหนเสนอไปยงผวาราชการจงหวดหรอกรมอยการหรอแจงกรมตารวจแลวแต

กรณ17

นอกจากน ในหมวดท 2 การตรวจพจารณาและการใชดลพนจ สวนท 1 ขอ 35 กอนม

คาสงฟองหรอไมฟอง ใหพนกงานอยการพจารณาพยานหลกฐานในคดใหไดความแนชดเสยกอน

วาผตองหาไดกระทาผดหรอไม หากยงไมแนชดกใหสงสอบสวนเพมเตมตามรปคด และในสวนท

3 การสงสอบสวนเพมเตม ขอ 48 เมอพนกงานอยการเหนสมควร หรอผตองหาหรอผมประโยชน

เกยวของในคดรองขอพนกงานอยการอาจสงใหพนกงานสอบสวนดาเนนการสอบสวนเพมเตมเพอ

ออกคาสงฟองหรอไมฟองตอไป18

จากบทบญญตในประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาและระเบยบวาดวยการดาเนน

คดอาญาของสานกงานอยการสงสดดงกลาว พนกงานอยการมอานาจในการดาเนนคดอาญา

ขณะเดยวกนกใหความคมครองสทธของผถกกลาวหาในคดอาญา ดงนน หากปรากฏวาพนกงาน

สอบสวนไมปฏบตตามกฎหมายในเรองการแจงสทธการมทนายความแกผต องหากอนทาการ

สอบสวนหรอไมจดทนายความเขาฟงการสอบปากคาผตองหาในคดอาญาเมอเปนกรณทรฐตองจด

ทนายความให พนกงานอยการยอมมอานาจแนะนาใหพนกงานสอบสวนดาเนนการใหถกตองได

เชนเดยวกน

16ระเบยบงานคด สานกงานอยการสงสด (ปรบปรงใหม พ.ศ. 2535) รวบรวมโดยวชาญ ธรรมสจรต:

พมพท บรษท ประยรการพมพ จากด (2535), น.2 17เพงอาง, น.8 18เพงอาง, น.21

91

4.2.4.3 การตรวจสอบโดยองคกรศาล

การทประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาฉบบปจจบนไดบญญตหลกเกณฑในการ

จบ การคน และการสอบสวน โดยใหมการตรวจสอบจากองคกรภายนอกมากขนนนเปนการ

ตรวจสอบการใชอานาจของเจาหนาทตารวจหรอพนกงานสอบสวน โดยใน มาตรา 83 วรรคสอง

กาหนดหลกเกณฑเกยวกบการจบไววาในกรณทเจาพนกงานเปนผจบ ตองแจงขอกลาวหาใหผถก

จบทราบ หากมหมายจบใหแสดงตอผถกจบ พรอมทงแจงดวยวา ผถกจบมสทธทจะไมใหการ

หรอใหการกไดและถอยคาของผถกจบนนอาจใชเปนพยานหลกฐานในการพจารณาคดไดและผถก

จบมสทธทจะพบและปรกษาทนายความหรอผซงจะเปนทนายความ และในมาตรา 84 วรรคส

กาหนดไววา ถอยคาใด ๆ ทผถกจบ หรอพนกงานฝายปกครอง หรอตารวจ ในชนจบกมหรอรบ

มอบตวผถกจบ ถาถอยคานนเปนคารบสารภาพของผถกจบวาตนไดกระทาความผด หามมใหรบฟง

เปนพยานหลกฐาน แตถาเปนถอยคาอน จะรบฟงเปนพยานหลกฐานในการพสจนความผดของผถก

จบไดตอเมอไดมการแจงสทธตามวรรคหนง หรอตามมาตรา 83 วรรคสองแกผถกจบแลวแตกรณ

สทธของผถกจบตามมาตรา 83 วรรคสองน บญญตไวสอดคลองกบมาตรา 7/1 ทสาคญ

คอ หากผจบไมไดแจงสทธใหผถกจบทราบตามมาตรา 83 วรรคสอง ถอยคาของผถกจบทใหไว

ในชนจบกมจะใชเปนพยานหลกฐานยนผถกจบในชนศาลไมไดตามมาตรา 84 วรรคทาย

นอกจากน ในมาตรา 134/4 กาหนดหลกเกณฑไววา ผตองหามสทธใหทนายความหรอผ

ซงตนไววางใจเขาฟงการสอบปากคาตนไดมาตรา 134/4 ในการถามคาใหการผตองหา ใหพนกงาน

สอบสวนแจงใหผตองหาทราบกอนวา

(1) ผตองหามสทธทจะใหการหรอไมกได ถาผตองหาใหการ ถอยคาทผตองหาใหการนน

อาจใชเปนพยานหลกฐานในการพจารณาคดได

(2) ผตองหามสทธใหทนายความหรอผซงตนไววางใจเขาฟงการสอบปากคาตนได

ถอยคาใด ๆ ทผตองหาใหไวตอพนกงานสอบสวนกอนมการแจงสทธตามวรรคหนง หรอกอนทจะ

ดาเนนการตามมาตรา 134/1 , มาตรา 134/2 และมาตรา 134 /3 จะรบฟงเปนพยานหลกฐานในการ

พสจนความผดของผ น นไมไดสภาพบงคบตามกฎหมายดงกลาวทใหอานาจศาลไมรบฟง

พยานหลกฐานทพนกงานสอบสวนไมปฏบตตามทกฎหมายกาหนดน เปนการตรวจสอบการใช

อานาจของพนกงานสอบสวนโดยองคกรศาลอกทางหนง

92

4.2.4.4 การตรวจสอบโดยทนายความ

โดยทรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 ไดบญญตคมครองสทธของ

ผตองหาในขนตอนการสอบสวนไวหลายประการ ไดแก

มาตรา 241 วรรคสอง ในชนสอบสวนผตองหามสทธใหทนายความหรอผซงตน

ไววางใจเขาฟงการสอบปากคาตนได

มาตรา 242 วรรคหนง ผตองหาหรอจาเลยในคดอาญายอมมสทธไดรบความชวยเหลอจาก

รฐดวยการจดหาทนายความใหตามทกฎหมายบญญต ในกรณทผถกควบคมหรอคมขงไมอาจหา

ทนายความได รฐตองใหความชวยเหลอจดหาทนายความใหโดยเรว

มาตรา 243 บคคลยอมมสทธไมใหถอยคาเปนปฏปกษตอตนเองอนอาจทาใหตนถกฟอง

คดอาญา

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 ในสวนทเกยวของกบกระบวนการ

ยตธรรมมาตรา 40 วา “บคคลมสทธเขาถง กระบวนการยตธรรมไดโดยงาย สะดวก รวดเรว เปน

ธรรม...”

มาตรา 40 (5) “ผ เสยหาย ผต องหา จาเลย…มสทธไดรบความคมครอง และความ

ชวยเหลอทจาเปนและเหมาะสมจากรฐ… (7) ในคดอาญาผตองหาหรอจาเลยมสทธไดรบการ

สอบสวนหรอการพจารณาคดทถกตอง รวดเรว และเปนธรรม โอกาสในการตอสคดอยางเพยงพอ

การตรวจสอบหรอไดรบทราบพยานหลกฐานตามสมควร การไดรบความชวยเหลอในทางคดจาก

ทนายความ และไดรบการปลอยตวชวคราว...”มาตรา 81“รฐตองดาเนนการตามแนวทางนโยบาย

ดานกฏหมายและการยตธรรม ดงตอไปน (1) ดแลใหมการปฏบตและบงคบการใหเปนไปตาม

กฏหมายอยาง ถกตอง รวดเรว และเปนธรรม และทวถง สงเสรมการใหความชวยเหลอและให

ความรทางกฏหมายแกประชาชน และจดระบบงานราชการและงานของรฐอยางอนในกระบวนการ

ยตธรรมใหมประสทธภาพ โดยใหประชาชนและองคกรวชาชพมสวนรวมในกระบวนการยตธรรม

และการชวยเหลอประชาชนทางกฏหมาย (2) คมครองและเสรภาพของบคคลใหพนจากการลวง

ละเมด ทงโดยเจาหนาทของรฐ และโดยบคคลอน และตองอานวยความยตธรรมแกประชาชนอยาง

เทาเทยมกน” มาตรา 197 “ การพจารณาพพากษาอรรถคดเปนอานาจศาลซงตองดาเนนการให

เปนไปโดยยตธรรม ตามรฐธรรม ตามกฏหมาย และในพระปรมาภไชยพระมหากษตรย ผพพากษา

และตลาการมอสระในการพจารณาพพากษาอรรถคดใหเปนไปโดยถกตอง รวดเรว และเปนธรรม

ตามรฐธรรมและกฏหมาย” ซงจะเหนไดวา การคมครองและเสรภาพตาง ๆ เหลานเปนมาตรฐานท

สงขน เปนการคมครองและเสรภาพทมการยกระดบปกตมากขนจงทาใหนกกฏหมายโดยเฉพาะ

ทนายควมตองตระหนกถงความสาคญในการอานวยความยตธรรมตามรฐธรรมมาตรา 40 หลกการ

93

ดงกลาวไดมการนาไปบญญตไวในประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาเพอใหเกดผลเปนจรง

ในทางปฏบต ซงสทธไมใหถอยคาเปนปฏปกษตอตนเองนนเปนสทธทกฎหมายจาเปนตองกอตง

ขนเพอคมครองสทธพนฐาน เหตผลทอยเบองหลงคอ รฐมภารกจในการรกษาความสงบเรยบรอย

ของบานเมอง ยอมมหนาทนาผกระทาผดมาลงโทษโดยตองพสจนความผดใหได ไมใชใหผตองหา

กลาวโทษเอาผดกบตนเอง19

สทธทจะมทนายความหรอผซงผตองหาไววางใจเขาฟงการสอบปากคาไดนนเปนสทธท

กฎหมายกอตงขนคลายกบสทธทไมใหถอยคาเปนปฏปกษตอตนเอง เพอคมครองสทธพนฐานอก

ชนหนง เนองจากทนายความเปนบคคลสาคญ มความรกฎหมายซงจะเขามาชวยเหลอผตองหามให

ถกเจาพนกงานใชอานาจโดยไมเปนธรรม20ทงนโดยประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาได

บญญตหลกเกณฑเกยวกบการจดทนายความใหแกผตองหาในขนตอนการสอบสวนไวในมาตรา

134/1

การทกฎหมายไดขยายความคมครองสทธของผตองหาในคดอาญาตงแตชนจบกมจนถง

ชนสอบสวนโดยใหทนายความเขาไปมบทบาทในการใหคาปรกษา และเขาฟงการสอบปากคา

ผตองหาในคดอาญานน นอกจากจะมวตถประสงคเพอใหผตองหาไดรบความเปนธรรมระหวางถก

ดาเนนคดแลว ยงเปนการตรวจสอบการใชอานาจของเจาหนาทตารวจวาไดกระทาไปโดยชอบดวย

กฎหมายหรอไม หากมการกระทาไปโดยไมชอบทนายความชอบทจะใหคาแนะนาแกผตองหาใน

การปกปองสทธของตนเอง หรอหากการกระทาของเจาหนาทตารวจเปนการกระทาละเมดทาให

ผตองหาไดรบความเสยหายผตองหามสทธทจะกลาวอางหรอยกขนเปนขอตอสในชนศาลไดตาม

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 มาตรา 2821

การททนายความไดมโอกาสซกถามขอเทจจรงและใหคาปรกษาแกผตองหากอนการ

สอบสวน เพอทราบทมาของคดอนเปนการตรวจสอบวาเจาหนาทตารวจไดดาเนนการโดยถกตอง

หรอไม อกทงเปนการใหคาปรกษาแกผตองหาเพอใหเขาใจสภาพแหงขอหาวาควรจะใหการ

19จรนต หะวานนท. สทธทางวธพจารณาความอาญาตามรฐธรรมนญ. พมพครงท 2 : บรษท

สานกพมพวญ�ชน จากด : กรงเทพฯ (2544) , น.79 20เพงอาง 21รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 มาตรา 28 บญญตวา บคคลยอมอางศกดศรความเปน

มนษย หรอใชสทธและเสรภาพของตนไดเทาทไมละเมดสทธและเสรภาพของบคคลอน ไมเปนปฏปกษตอ

รฐธรรมนญ หรอไมขดตอศลธรรมอนดของประชาชน

บคคลซงถกละเมดสทธหรอเสรภาพทรฐธรรมนญรบรองไวสามารถยกบทบญญตแหงรฐธรรมนญน

เพอใชสทธทางศาลหรอยกขนเปนขอตอสคดในศาลได

94

อยางไร นอกจากนในการเขาฟงการสอบปากคาผตองหา หากทนายความพบวาพนกงานสอบสวน

ปฏบตไมถกตองตามกฎหมาย ทนายความตองใชสทธทาบนทกโตแยงเสนอตอหวหนาพนกงาน

สอบสวนเพอใหทาการตรวจสอบและดาเนนการตอไป ดงนน บทบาททสาคญของทนายความใน

การใหความชวยเหลอคมครองสทธ ของผตองหาจงอยทการใหคาปรกษาและเขาฟงการสอบปากคา

ผตองหาในคดอาญา หากขาดอยางใดอยางหนงแลว ไมอาจกลาวไดวาเปนกลไกการตรวจสอบทด

ได

นอกจากน ควรใหการตรวจสอบการทาหนาทของทนายความในการใหคาปรกษา และเขา

ฟงการสอบปากคาผตองหาในคดอาญาดวย โดยจดทาคมอปฏบตงานใหทนายความถอเปนแนว

ปฏบต เมอปฏบตหนาทแลวใหทารายการเสนอตอสานกงานสทธมนษยชน สภาทนายความตาม

แบบและวธการทกาหนด รวมทงควรจดใหมการประเมนผลการปฏบตงานแลวทาการสรปเพอเพม

ประสทธภาพในการทางานใหสงขน

กลาวโดยสรป การกลไกสนบสนนกระบวนการยตธรรมจากภาครฐในเรองเกยวกบการ

ไดรบความชวยเหลอในทางคดจากทนายความใหแกผตองหานน มกลไกตรวจสอบทสาคญตงแต

การตรวจสอบภายในองคกรของพนกงานสอบสวนการตรวจสอบโดยพนกงานอยการ ศาล และ

ทนายความ นอกจากน รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยยงมเจตนารมณทจะใหประชาชนเขามาม

สวนรวมในการตรวจสอบการใชอานาจรฐอกทางหนงดวย แมจะไมไดบญญตการตรวจสอบ

องคกรพนกงานสอบสวนโดยประชาชนกตาม แตประชาชนทวไปกสามารถตรวจสอบการทางาน

ของพนกงานสอบสวนโดยการกลาวโทษได ในกรณทมการกระทาผดตอตาแหนงหนาทในการ

ยตธรรม ตามประมวลกฎหมายอาญา22

22สรศกด ลขสทธวฒนกล, ความโปรงใสและการตรวจสอบกระบวนการยตธรรมทางอาญาตาม

แนวทางในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540, ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาฉบบอางอง,

พมพครงท 3: สานกพมพวญ�ชน (ตลาคม 2544). น. 53