Management #1 :วฒนธรรมองคการ (Organization

Culture) สเทพ

พงศศรวฒน

สถาบนราชภฏเชยงราย

ค ว า ม ห ม า ย ข อ ง ว ฒ น ธ ร ร ม อ ง ค ก า ร

ไดมผใหนยามวฒนธรรมองคการหลายคน ดงสรปในตารางขางลางตอไปน

นยาม (Definition) เจาของนยาม เปนระบบความเชอทสมาชกขององคการยดถอรวมกน

คอคานยมหลก (core value) ทคนยดถอรวมกนอยาง มนคงและแพรหลายทวไป

คอแนวทางการประพฤตและวธปฏบตทเราใชอยเปน ประจำา

หมายถงความเขาใจรวมของกลม

หมายถง กลมของความเชอทถาวร ซงมการสอความ หมายในรปของสญลกษณตาง ๆ กอให

เจ.ซ. สเปนเดอร (J.C. Spender)

ซ.โอ.ไรลล (C.O. Reilly)

ท.อ.ดล และ เอ.เอ. เคนเนด(T.E. Deal & A.A. Kennedy)

เจ. แวน มาเนน และ เอส.อารบารเลย (J. Van Maanen & S.R. Barley)

เจ.เอม.คซส, ด.เอฟ.คอลเวลและบ.ซ. พอสเนอร (J.M. Kouzes, D.F. Caldwell & B.L. Posner)

1

เกดเปนความ หมายทคนในองคการสามารถเขาใจไดตรงกน

หมายถงสญลกษณ พธกรรม ขนบธรรมเนยมตาง ๆ ซง แฝงดวยคานยมและความเชอขององคการ เพอถายทอด ใหแกพนกงาน

หมายถงคานยมรวม ซงมลกษณะเดนทชวยยดเหนยว ระหวางกน โดยมการสบทอดผานสอสญลกษณตาง ๆ เชนคำาขวญ สภาษต ตำานาน นทาน เรองสน เปนตน

ดบ-บลว.จ.อช (W.G. Ouchi)

ท.เจ. ปเตอรและอาร.เอช.วอเตอรแมน (T.J. Peters & R.H. Waterman, Jr.)

นยาม (Definition) เจาของนยาม หมายถงขอสมมตเบองตนตาง ๆ ทสรางขนหรอคนพบ โดยกลมใดกลมหนง มการพฒนาใหเหมาะสมตอการ นำาไปใชแกปญหาตาง ๆ ทเกดขนจากภายนอกและภาย ในไดด

อ.เอช.ไชน (E.H. Schein)

จากตารางดงกลาวจะเหนวา แมนยามของวฒนธรรมองคการจะมความหลากหลายกตาม แตกพบวามลกษณะรวมกนบางประการไดแก

1. ทกนยามจะบงชถงกลมของคานยม (set of values) ซงบคคลทอยในองคการนนยดถอรวมกน คานยมเหลาน

2

เปนสงทใชเปนเกณฑเพอตดสนวาพฤตกรรมใดเปนสงทดและสามารถยอมรบได พฤตกรรมใดบางทไมด และไมอาจยอมรบได ตวอยางเชน ในบางองคการยดถอคานยมวา การตำาหนลกคาไมวา“กรณใดเปนสงทไมอาจยอมรบได” ดงนนจงมกพบขอความทเขยนเพอเตอนใจพนกงานขององคการใหปฏบตตอลกคาเปน กฎ 2 ขอดงน

Rule # 1. The customer is always right.

Rule # 2. If the customer is ever wrong, go back to see rule # 1.

องคการตาง ๆ อาจม คานยมเชงลบหรอเชงบวกในการปฏบตงานกไดเชน เมอมปญหาเกดขนมกจะโยนความผดไปทลกคา การลงโทษพนกงานทกกรณททำาผด หรอการปฏบตตอพนกงานในฐานะทเปนสนทรพยททรงคณคา (valuable assets) สงสดขององคการ เปนตน ในแตละกรณดงกลาว คานยมจงเปนสงทชวยใหสมาชกองคการรวา ตนควรปฏบตอยางไร ในองคการนน

2. คานยมององคการสวนใหญอยในลกษณะทไมเปนลายลกษณอกษร แตเกดมาจากขอสมมตพนฐาน (basic assumption) ของพนกงานในบรษทรวมกน จงเปนเรองยากถาจะใหฝายบรษทเองกำาหนดขอสมมตเหลาน เพราะเปนเรองของความเชอและคานยมสวนบคคลของพนกงาน ดวยเหตน วฒนธรรมองคการทเขมแขงและมพลงของหนวยงานใด ๆ ควรสะทอนถงคานยมและความเชอของพนกงานรวมกน

อยางไรกตาม องคการบางแหงไดพยายามระบคานยมทจำาเปนบางประการขน เพอใหกลายเปนวฒนธรรมขององคการ โดยผานกระบวนการฝกอบรมใหแกพนกงาน ดงตวอยางทระบใน

3

เอกสารคมอหลกการทำางาน (Operating principles) ของบรษท Lotus Development ตอไปน

หลกการทำางาน (Operating Principles)

หลกการทำางานน มวตถประสงคเพอใหแนวปฏบตตอกนของพนกงานบรษท เพอการ

ทำางานทดและรกษาจตวญญาณของการประกอบธรกจของบรษท ตลอดจนเพอสงเสรมความเปนอยทดของ ผเกยวของทกคน ดงน

ยดมนในความเปนเลศ ยนหยดในหลกจรยธรรมและความซอสตยสจรต ปฏบตตอทกคนดวยความเปนธรรมโดย ยอมรบความหลากหลายทางคานยม สอสารตอกนอยาง เปดเผย โปรงใส และจรงใจ มความรบผดชอบ ดวยการปฏบตเปนแบบอยาง ใหการเคารพ การไวเนอเชอใจ และการใหกำาลงใจแกผอน สงเสรมและกระตนการกลาตดสนใจ ตลอดจนการรเรมใหม ๆ ตองกำาหนดวตถประสงคกอนทจะลงมอทำางาน ตองทำางานเปนทม และทำางานดวยความสนก

ทมา : Lotus Development Corp.

3. อกลกษณะหนงททกนยามคานยมมเหมอนกน กคอ การใชสญลกษณเปนสอบงบอกความหมายของคานยมทเปนวฒนธรรมขององคการนน ตวอยางทพบเหนบอย เชน สญลกษณกากบาดสแดงบนพนสขาว เปนเครองหมายแทนองคการกาชาด ซง

4

แสดงคานยมเรองความเมตตากรณา การใหการรกษาพยาบาลผทกขยาก หรอสญลกษณชอใบมะกอก (ใบโอลฟ) ภายใตแผนทโลกเปนเครองหมายขององคการสหประชาชาต แสดงถงคานยมดานการรกษาสนตภาพของโลก เปนตน บรษทและองคการสวนใหญจะพยายามสรางตราสญลกษณทแฝงดวยคานยม หรอ วฒนธรรมองคการของตนนอกจากสญลกษณแลว คำาขวญหรอ Slogan กเปนอกสงหนงทสะทอนคานยมหรอความเชอซงเปนวฒนธรรมองคการ เชนบรษทผลตเครองไฟฟาชารพ (Sharp) ใชคำาขวญวา ชารพกาวลำาไปในอนาคต“ ” หรอบรษทผลตรถยนตวอลโว ใชคำาขวญวา ทกชวตปลอดภยในวอลโว“ ” เปนตน

กลาวโดยสรปจากลกษณะรวมทง 3 ประการของคานยมทเปนวฒนธรรมองคการ จงอาจใหคำานยามใหมของวฒนธรรมองคการไดวา เปนกลมของคานยมทมการยดถอรวมกน“ ซงชวยใหคนทอยในองคการทราบวา การกระทำาใดบางทเปนทยอมรบหรอไมอาจยอมรบได โดยคานยมดงกลาวถกสอสาร ถายทอดและเผยแพรดวยสญลกษณคำาขวญเรองเลา เปนตนทวทงองคการ”

แ น ว ท า ง ก า ร อ ธ บ า ย ว ฒ น ธ ร ร ม อ ง ค ก า ร

เนองจากยงไมมกรอบความคดใดทใชเพอการอธบายถงวฒนธรรมองคการไดสมบรณ โดยเฉพาะในทนขอเสนอ 2 กรอบความคดเพอการอธบายดงกลาวไดแก กรอบความคดของโออช (The Ouchi Framework) และกรอบความคดของปเตอร และวอเตอรแมน (The Peters and Waterman Framework) ดงน

5

กรอบความคดของโออช (The Ouchi framework)

ไดมนกวชาการหลายคนทพยายามพฒนาตวแบบ (model) ขนมาเพอใชในการวเคราะหวฒนธรรมองคการของกลมบคคลทอยในองคการนน หนงในนกวจยทมผลงานชดเจนไดแก William G. Ouchi โดยโออชไดทำาการวเคราะหวฒนธรรมองคการของบรษท 3 แบบ ไดแก แบบแรกเปนลกษณะบรษทแบบอเมรกน (American firms หรอ Type A firms) แบบทสองไดแกลกษณะบรษททบรหารแบบญปน (Japanese firms หรอ Type A firms) และแบบทสามทเขาเรยกวา บรษทอเมรกนแบบ Z (U.S. Type Z firms)

ในการวเคราะหวฒนธรรมองคการขององคการทง 3 แบบดงกลาว โออชใชเกณฑในการเปรยบเทยบ 7 ประเดนสำาคญ ดงสรปในตารางตอไปน

ประเดนคานยมเชง

วฒนธรรมองคการ

Type J. companie

s

Type Z companie

s

Type A companie

s

ความผกพนตอ พนกงาน การประเมนงาน

กรอบของอาชพ

จางตลอดชวตงาน

ชาและเชงคณภาพ

กวางมาก

จางระยะยาว

ชาและเชงคณภาพ

ปานกลาง

จางระยะสน

เรวและเชงปรมาณ

แคบเฉพาะดาน

6

ประเดนคานยมเชง

วฒนธรรมองคการ

Type J. companie

s

Type Z companie

s

Type A companie

s

การควบคม

การตดสนใจ

ความรบผดชอบ

การดแลพนกงาน

ไมชดเจนและไมเปนทางการ

โดยกลมและฉนทานมตของเสยงสวนใหญ

โดยกลมรวมกน

ครอบคลมกวางทกดาน

ไมชดเจนและไมเปนทางการ

โดยกลมและฉนทานมตของเสยงสวนใหญ

โดยบคคล

ครอบคลมกวางทกดาน

ชดเจนและเปนทางการ

โดยบคคล

โดยบคคล

ครอบคลมเฉพาะบางดาน

1. ความผกพนตอพนกงาน (Commitment to employees)

ผลวจยของโออชพบวาบรษทแบบญปน (Type J) และบรษทแบบ Type Z ของสหรฐ มวฒนธรรมองคการของบรษทเหมอนกนในประเดนน กลาวคอ มคานยมของการรกษาพนกงานใหอยกบบรษทนาน ๆ การปลดพนกงานออกจงเปนทางเลอกสดทายของบรษทเมอไมมหนทางหลกเลยง ในญปนบรษทตาง ๆ จะมคานยมรกษาพนกงานไวตลอดไปดวยการจางระยะยาวตลอดชวตงาน พนกงานจงรสกมนคงวาตนเองจะไมถกไลออกจากงานสวนทสหรฐ บรรดาบรษททมคณลกษณะแบบ Type Z พนกงานและผบรหารจะไดรบสญญาจางระยะยาว (Long-term employment) แตยง

7

อาจถกใหออกจากงานไดถาปรากฎวามผลการปฏบตงานไมเปนทยอมรบได

โออชยงพบวาบรษทอเมรกนสวนใหญทยงเปนแบบเดม หรอ Type A นน ม วฒนธรรมขอนแตกตางกบบรษทญปน และบรษทอเมรกนแบบ Type Z โดยสนเชง กลาวคอจะมสญญาจางพนกงานและผบรหารบรษทเพยงระยะสน ๆ (Short –term employment) และเมอไรกตามทกจการของบรษทตกตำาคนเหลานกจะอยไมไดอกตอไป

2. การประเมนผล (Evaluation) ผลการวจยของโออชพบวา ทงบรษทแบบญปน (Type J)

และบรษทอเมรกนแบบ Type Z จะมวธประเมนผลพนกงานและผบรหารตามระยะทเหมาะสม โดยยดผลงานทเกดขนในระยะยาวเปนสำาคญ ซงอาจเปนเวลาถง 10 ป ใชวธประเมนทงเชงคณภาพและเชงปรมาณตอผลงานทเกดขน ดวยเหตน การสนบสนนความกาวหนาสตำาแหนงทสงขนของพนกงานจงคอนขางชา โดยการแตงตงบคคลสตำาแหนงทสงขนนนจะตองผานการสมภาษณและการเหนชอบจากบคคลจำานวนมากทเปนผประเมนพนกงานดงกลาว

สวนในบรษทอเมรกนสวนใหญทเปนแบบ Type A นนมคานยมในการประเมนพนกงานโดยดำาเนนการในระยะสน และวดทปรมาณของผลงานเปนสำาคญ การมคานยมเชนน สงผลใหบรรดาพนกงานและผบรหารมความรสกผกพนกบบรษทในระยะสน ขาดความภกดตอองคการและเตรยมพรอมทตองจากไปตลอดเวลา

3. เสนทางของอาชพ (Career path)โออชพบวา บรษทญปนแบบ Type J และบรษทอเมรกน

แบบ Type Z ใหโอกาสพนกงานไดโยกยายตำาแหนงงานไดหลาก

8

หลายหนาท กลาวคอ ในบรษทญปน พนกงานไดรบประสบการณจากการเปลยนแปลงหนาทการงานในแนวนอนราว 6-7 ครงตลอดระยะเวลาทอยในเสนทางอาชพของตน สวนบรษทอเมรกนแบบ Type Z จะแตกตางไปเพยงเลกนอย

อยางไรกตาม สำาหรบบรษทอเมรกนเดมแบบ Type A แลวมโอกาสไดเปลยนแปลงตำาแหนงไปสหนาทอนไดเพยง 1-2 ครงตลอดชวงอายงาน โดยโออชอธบายเหตผล กรณนวา เปนเพราะบรษทอเมรกนแบบเดมคอนขางเนนความชำานาญเฉพาะดานของพนกงาน

4. การควบคม (Control)องคการทงหลายจำาเปนตองมการควบคมไมระดบใดกระดบ

หนงมฉะนนแลวจะเกดปญหาการประสานงานขน จงไมนาแปลกใจททงบรษทในอเมรกาและญปนตางสรางวฒนธรรมการควบคม โดยมวธการควบคมทเหมาะกบองคการของตนขน

บรษทญปนสวนใหญ รวมทงบรษทอเมรกนแบบ Type Z ใชวธการควบคมแบบทไมเปนทางการและใชกลไกทมองเหนไมชดเจนนกกลไกทมประสทธภาพอยางหนงของบรษทญปนกคอใชวฒนธรรมองคการ โดยคาดหมายวา ผบรหารควรเรยนรกลไกดงกลาวจากวฒนธรรมการปฏบตในบรษทของตน เชน ใชวธสอสารใหพนกงานไดทราบประเดนสำาคญทเปนความคาดหวงผลงานจากผบรหารระดบสงขนไปทมตอพนกงานเหลานน เปนตน

ตรงกนขามในบรษทอเมรกนแบบ Type A จะมขนตอนการควบคมทชดเจน โดยระบเปนคมอการปฏบตงาน กฎระเบยบ ขอบงคบตาง ๆ ผมอำานาจสงการ- บงคบบญชา มขนตอนตาง ๆ ทพนกงานจะตองดำาเนนตามอยางเครงครด เปนตน

5. การตดสนใจ (Decision-making)

9

ในบรษทญปนและบรษทอเมรกนแบบ Type Z มคานยมทปฏบตในประเดนนคอ การตดสนใจใด ๆ กระทำาโดยองคคณะบคคลในลกษณะกลมหรอกรรมการ ซงทกคนตางไดรบขอมลสารสนเทศประกอบการตดสนใจอยางครบถวน และยดมตแบบฉนทานมต (Consensus) ของกรรมการสวนใหญเปนขอยต ซงตรงกนขามในกรณบรษทอเมรกนแบบ Type A การตดสนใจจะมาจากบคคลเดยวคอ หวหนาเมอพจารณาวาเหมาะสม ผบรหารระดบรองและพนกงานทงหลายไมอยในฐานะผมสวนตดสนใจหรอใหขอมลสารสนเทศใด ๆ ทเกยวกบประเดนตดสนใจนนหากไมถกรองขอ

6. ความรบผดชอบ (Responsibility) ความรบผดชอบ เปนคานยมประเดนเดยวทบรษทญปน

แตกตางกบบรษทอเมรกนแบบ Type Z อยางตรงกนขามทเดยว กลาวคอ ในญปนมคานยมทเปนวฒนธรรมทเขมแขงวา เมอการตดสนใจในบรษทดำาเนนการโดยกลม ดงนนกลมจงตองเปนผรบผดชอบตอผลทเกดขนรวมกนการตดสนใจกบความรบผดชอบจงเปนของคกนในบรษทแบบญปน สวนบรษทอเมรกนแบบ Type Z ถอวาหวหนาเพยงผเดยวทตองรบผดชอบตอผลงาน ซงโออชอธบายวาดวยเหตทบรษทอเมรกนแบบ Type Z ยดหลกการประเมนผลงานชาเปนระยะยาวและเนนเชงคณภาพ ดงนนในชวงแรกทหวหนาใหกลมรวมตดสนใจนน ยอมยงไมสามารถเหนผลงานทเกดขนจากการตดสนใจของกลมนน ตอมาหวหนามโอกาสแนะนำาพนกงานอกหลายกลมจนใหผลงานดขน จากงานทตดสนใจโดยกลมแรก กรณเชนนเชอวา นาจะมาจากฝมอของหวหนาในการดงศกยภาพสงสดของกลมออกมาทำาใหงานมผลด หวหนาจงมสวนเปนผรบผดชอบตอความสำาเรจน ตรงขามหากผลงานของกลมท หวหนามอบหมายเกดลมเหลว หวหนายอมตองรบผดชอบเชนกน

10

องคการอเมรกนแบบ Type A ตลอดจนสงคมอเมรกนโดยรวมยงยดคานยมเปนวฒนธรรมองคการใหผนำาหรอหวหนาจะตองแสดงความรบผดชอบตอผลทเกดขนเพยงผเดยว วฒนธรรมเชนนฝงลกอยในสงคมอเมรกน

7. การดแลพนกงาน (Concern for people) โออช พบวาในบรษทแบบญปนและบรษทอเมรกนแบบ

Type Z นน จะมคานยมเชงวฒนธรรมดานการดแลพนกงานสง กลาวคอ ใหการเอาใจใสเอออาทรแทบทกดานในชวตของพนกงาน มองพนกงานในลกษณะเปนองครวม (Holistic) คอ ไมมองเพยงแคการเปนพนกงาน แตจะดแลถงชวตครอบครวของพนกงาน งานอดเรก ความเชอหรอการนบถอศาสนา ความหวง ความวตกกงวล และแรงบนดาลใจของพนกงานดวย

สวนบรษทอเมรกนแบบ Type A จะสนใจพนกงานเฉพาะทอยในกรอบของททำางานเทานน ผนำาทมวฒนธรรมมงคนสง (high concern for people)จะสามารถรกษาพนกงานใหอยกบองคการไดดกวาผนำาทมงงานสง (high concern for task)

ทฤษฎ Z และผลงาน (Theory Z and performance)

โออช สรปผลงานวจยยนยนวา วฒนธรรมของบรษทแบบญปนและบรษทอเมรกนแบบ Type Z สามารถสรางผลงานออกมาสงกวาบรษทอเมรกนแบบเดมหรอ Type A อยางชดเจน โดยยกตวอยาง บรษทโตโยตา ทนำาวธบรหารจดการและวฒนธรรมแบบญปนไปใชกบบรษทของตนทตงอยในสหรฐ ความสำาเรจดงกลาวของโตโยตามาจากการใหความสำาคญและการลงทนอยางมากในการพฒนาพนกงาน สงผลใหอนาคตตอมาของบรษทเจรญกาวหนาขนอยางรวดเรวในระยะยาวอยางมนคง

11

กรอบความคดของปเตอสและวอเตอรแมน (The Peters and Waterman Framework)

เปนอกกรอบความคดหนงทสามารถใชในการอธบายเรองวฒนธรรมองคการ โดย ทอมปเตอรและรอเบอรต วอเทอรแมน ผเขยนหนงสอขายดทสดเลมหนงชอ In Search of Excellence ไดพยายามอธบายเรองวฒนธรรมองคการดวยวธทงายกวาของโออช ดวยการคดเลอกตวอยางบรษทอเมรกนทประสบความสำาเรจสง แลววเคราะหบรษทดงกลาววาบรหารอยางไรจงประสบความสำาเรจ พบประเดนสำาคญคอคานยมทเปนวฒนธรรม (Cultural values) นำาไปสความสำาเรจในการบรหารของบรษท คานยมทเปนลกษณะสำาคญตอการเปนบรษทชนยอดนน (Excellent firms) มดงน

ตารางแสดงกรอบความคดของปเตอส และวอเตอรแมน

คณลกษณะของบรษทชนยอด (Attributes of an excellent firms)

1. ตดสนใจทำาโดยไมลงเล(Bias for action)

2. ใหความใกลชดกบลกคา(Stay close to the customer)

5. บรหารแบบไมปลอยมอ(Hands – on management)

6. เลอกเนนเฉพาะธรกจทเปน

12

3. ใหความอสระและทำาแบบนกประกอบการ(Autonomy and entrepreneurship)

4. เชอวาผลงานทดยอมมาจากคน (Productivity through people)

ความถนดของบรษท (Stick to the knitting)

7. บรษทมโครงสรางอยางงายและใชคนนอยลง(Simple form, lean staff)

8. มการจดการทงแบบทยดหยนและแบบตงตวพรอมกนไป (Simultaneously loosely and tightly organized)

1. ตดสนใจทำาโดยไมลงเล (Bias for action)ปเตอสและวอเตอรแมน พบวา บรษททประสบความสำาเรจ

ทงหลายมกมความฉบไวในการตดสนใจทำาโดยไมลงเล ผบรหารของบรษทเชนนถกคาดหวงวาจะสามารถตดสนใจในเรองตาง ๆไดอยางรวดเรว โดยไมตองรอใหไดขอมลตาง ๆ ครบถวนจงคอยตดสนใจ ปเตอสและ วอเตอรแมนมความเหนวา การตดสนใจทสำาคญหลายครงจำาเปนตองทำาโดยปราศจากขอมลกม เพราะการชลอการตดสนใจในกรณเชนนกเหมอนกบการไมไดตดสนใจนนเอง ในขณะทบรษทคแขงรบฉกฉวยโอกาสดงกลาวทนทททราบขาว จงทำาใหพลาดโอกาสไปอยางนาเสยดาย จากผลการศกษาของปเตอสและวอเตอรแมนพบวา บรษททมวฒนธรรมยดคานยมดงกลาวมกประสบความสำาเรจและมผลประกอบการดกวาบรษททไมมคานยมเรองน

2. ใหความใกลชดกบลกคา (Stay close to the customer)

13

ปเตอสและวอเตอรแมนเชอวา บรษททมคานยมยดลกคาเปนสำาคญเหนอสงอนจะมผลประกอบการเหนอกวาบรษททปราศจากคานยมน ทงนเพราะลกคาจะชวยสะทอนถงความตองการสนคาหรอผลตใหม ๆในอนาคต ชวยบอกถงสนคาทใชในปจจบนตลอดจนขอมลทเปนประโยชนอนๆ ดงนน การมงเนนทลกคา การตอบสนองตอความตองการของลกคาตลอดจนการเอาใจตอลกคาในโอกาสทเหมาะสมจงเปนสงทควรกระทำา เพราะนำาไปสการประกอบการทดของบรษท ความพงพอใจของลกคาจงเปนคานยมทเปนหวใจของการดำาเนนธรกจและเปนวฒนธรรมองคการทสำาคญยง

3. ใหความอสระและทำาแบบนกประกอบการ (Autonomy and entrepreneaurship)

ปเตอสและวอเตอรแมน มความเหนวา ถาจะรกษาความสำาเรจใหอยกบบรษทเหลานตอเนองสบไป บรษทจำาเปนตองตอสเอาชนะกบความเคยชน และการมโครงสรางขนาดใหญแบบราชการทมกเกดขนกบบรษท โดยการแบงบรษทใหญออกเปนบรษทยอยทมขนาดเลกพอทจะบรหารจดการไดด แลวมอบความอสระคลองตวในการคดรเรมสรางสรรค ตลอดจนสนบสนนใหกลาเสยงในการตดสนใจตาง ๆ ของบรษทเอง วธการเชนนจะชวยสรางผบรหารรนใหมไฟแรงใหกบบรษท เกดมมมองและแนวคดใหมนำามาทดลองและปรบปรงผลตภณฑใหม ตลอดจนกลยทธดานตาง ๆ ทนำาไปสการเปลยนแปลงทดขนตลอดเวลา

4. เชอวาผลงานทดยอมมาจากคน (Productivity through people)

ปเตอสและวอเตอรแมนมความเชอเชนเดยวกบโออชวา พนกงานคอสนทรพย (asset) ทสำาคญทสดของบรษท บรษทจงตองสรางวฒนธรรมองคการ ทเปนคานยมเชนน โดยการปฏบตตอ

14

พนกงานอยางใหเกยรต เคารพในศกดศรของความเปนมนษย ในฐานะทเปนบคคลทจะนำาความสำาเรจมาสบรษท

5. บรหารแบบไมปลอยมอ (Hands – on management)

ผบรหารระดบสงของบรษทสวนใหญมกบรหารงานแบบลอยตวหางไกลจากธรกจทแทจรงของบรษท ทำาใหความรความเขาใจในธรกจลดนอยลง ตวอยางเชน ผจดการบรษทผลต สนคาอเลกทรอนกสขนาดใหญ แตมความรความเขาใจเกยวกบอเลกทรอนกสนอยกวาทเขาใจปญหาเชงการเมองภายในบรษท หรอประธานบรษทผลตรถยนต แตกลบมความรเกยวกบรถยนตนอยกวารเกยวกบการเงน เปนตน

เพอแกปญหาแนวโนมทเกดขนดงกลาว ปเตอสและวอเตอรแมน พบวาในบรษทททำาการศกษาจะใหความสำาคญและยำาเตอนผบรหารของบรษทใหเกาะตดกบงานทเปนธรกจหลกของบรษท นโยบายและแนวปฏบตเชนนไดกลายเปนคานยมสำาคญทผบรหารตองถอปฏบตและตองไมบรหารหรอสงการอยภายในหองสำานกงาน แตจะตองเดนแวะเวยนไปพบปะ เยยมเยยนจดปฏบตงานตาง ๆ ทวทงบรษท เพอไดขอมลทถกตองและมองเหนปญหาหรอแนวทางพฒนางานตอไป

6. เลอกเนนเฉพาะธรกจทเปนความถนดของบรษท (Stick to the knitting)

คานยมทเปนวฒนธรรมอกประการหนงของบรษททประสบความสำาเรจกคอ การระมดระวงทจะไมขยายธรกจใหมออกไปจากสาขาธรกจเดมทเปนความชำานาญของบรษท เชนไมซอธรกจแขนงใหมหรออตสาหกรรมทไมสมพนธกบธรกจเดม แตจะมงเนนพฒนาธรกจเดมใหมความเปนเลศยงขน

15

7. มโครงสรางอยางงายและใชบคลากรนอยลง (Simple form, lean staff)

ปเตอสและวอเตอรแมนเชอวา บรษททประสบความสำาเรจนนมกมโครงสรางของฝายบรหารไมมากระดบ รวมทงมบคลากรทชวยงานนอยลง ซงเปนการเปลยนความเชอจากคานยมเดมทผบรหารจะตองมบคลากรในฝายตนจำานวนมาก เพอเปนเครองบงบอกถงความมอำานาจ มฐานะตำาแหนงและเกยรตยศของผนน แตในบรษทชนนำาดงกลาวพบวาไมไดยดคานยมเชนน แตวดจากผลการปฏบตงานของผบรหารทมตอองคการเปนสำาคญ วฒนธรรมองคการของบรษทบงบอก ผบรหารใหทราบวาผลงานจากบคลากรมความสำาคญกวาจำานวนบคลากร

8. มการจดการทงแบบทยดหยนและแบบทตงตวพรอมกนไป (Simultaneously

loosely and tightly organized)ประเดนในขอนม 2 คานยมซงดเหมอนวาขดแยงกนโดยป

เตอสและวอเตอรอธบายวา ในบรษทชนนำาการทตองมการจดการแบบตงตวเปนเพราะสมาชกทงหลายเชอวา การจดการท เขมแขงชวยเปนเหมอนกาวเชอมโยงใหเกดเอกภาพเปนนำาหนงใจเดยวกน ในขณะเดยวกนทบรษทตองจดการแบบทยดหยนไปพรอมกนนน เพราะบรษทมจำานวนผบรหารและบคลากรสนบสนนนอยลง รวมทงลดการมกฎระเบยบทเขมงวดใหนอยลง ซงปเตอสและวอเตอรแมนเชอวา จะชวยกระตนบคลากรใหคดรเรมใหมและมความกลาเสยง (Risk taking) มากยงขน

การทองคการจะมคานยมการจดการแบบยดหยนไดนน ตองเกดจากความเชอรวมกนของบรรดาสมาชก กลาวคอ เมอคนเหลานจำาเปนตองตดสนใจ เขาจะประเมนทางเลอกตาง ๆ โดยยดความสอดคลองกบคานยมขององคการ ทางเลอกนนจะตอบสนอง

16

และยดลกคาเปนสำาคญหรอไมตลอดจนคานยมอนทเปนวฒนธรรมองคการของบรษทมาเปนเกณฑดำาเนนการในกรณเชนน คานยมอนทเปนวฒนธรรมองคการของบรษทมาเปนเกณฑดำาเนนการในกรณเชนนคานยมแบบตงตวดานโครงสรางบรษทจงไมเปนอปสรรคตอการบรหารจดการแบบยดหยนอนเนองมาจากการลดจำานวนผบรหารและบคลากรลงแตประการใด

ประเภทของวฒนธรรมองค การ (Type of corporate cultures)

ในการพจารณาวา คานยมใดมความสำาคญและเหมาะสมกบองคการหรอไมนน ผนำาจำาเปนตองวเคราะหปจจยแวดลอมภายนอกองคการ วสยทศนและยทธศาสตรของบรษท ดวยเหตนวฒนธรรมของแตละองคการจงผดแผกแตกตางกน อยางไรกตามถาเปนอตสาหกรรมอยางเดยวกนกมกมวฒนธรรมทคลายคลงกน เพราะดำาเนนงานภายใตภาวะแวดลอมทคลายกน คานยมทดขององคการควรมงทความมประสทธผล ตวอยางเชน ภายใตภาวะแวดลอมทมการแขงขนสง (competitive environment) ยอมตองการความยดหยน (flexibility) และความสามารถตอบสนอง (responsiveness) ตอลกคาไดสงและรวดเรว ดงนนบรษทจงควรมวฒนธรรมทมงเนนความสามารถปรบตว (adaptability) เปนหลกมากกวายดคานยมวา ด“ ” หรอ เลว“ ” เทานน โดยผนำาจะตองสามารถในการผสมผสานคานยมเหลานใหอยในจดทลงตวพอด ผนำาทสามารถในการจดความสมพนธระหวางคานยมทเปนวฒนธรรม (cultural values) กลยทธขององคการ (organizational strategy) และบรบทแวดลอมภายนอก (external environment) ไดด ยอมเกอหนนตอผลของการประกอบการของบรษทสงยงขน

17

จากการศกษาเรองวฒนธรรมกบความมประสทธผลเสนอแนะวา ถาจดคานยมขององคการ กลยทธองคการและบรบทแวดลอมภายนอกไดเหมาะสมแลว จะเกดวฒนธรรมองคการขน 4 แบบดงแสดงในภาพ โดยความแตกตางของวฒนธรรมทงสมาจาก 2 มตไดแก (1) ระดบของเงอนไขภาวะแวดลอมภายนอกวาตองการความยดหยน (flexibility) หรอความมนคง (stability) เพยงไร (2) ระดบของเงอนไขดานกลยทธวาตองการเนนภายใน (internal) หรอ เนนภายนอก (external) เพยงไร มตทงสองผสมกนเกดเปนวฒนธรรมองคการขน 4 แบบ โดยแตละแบบมงเนนคานยมทตางกนไดแก วฒนธรรมแบบปรบตว (adaptability culture) วฒนธรรมแบบมงผลสำาเรจ (achievement culture) วฒนธรรมแบบเครอญาต (clan culture) และวฒนธรรมแบบราชการ (bureaucratic culture) โดยองคการหนง ๆ อาจมวฒนธรรมองคการมากกวาหนงแบบหรออาจครบทกแบบกได อยางไรกตาม องคการทมความสำาเรจสงพบวา มกมวฒนธรรมทเขมแขงเพยงแบบเดยวเทานน

ความยดหยน

วฒนธรรมแบบเครอญาต (Clan Culture)มคานยมเนน : - ความ

วฒนธรรมแบบปรบตว (Adaptability Culture) มคานยมเนน : - ความ

18

ภาวะแวดลอม ภายใน

รวมมอ - ความเอออาทร - รกษาขอตกลง - ความเปนธรรม - ความเสมอภาค ทางสงคม

รเรม - การทดลอง - ความกลาเสยง - ความอสระ - ความสามารถ ตอบสนอง

ภาวะแวดลอม ภายนอก

วฒนธรรมแบบราชการ (Bureaucratic Culture) มคานยมเนน : - ความประหยด

- ความเปนทางการ - ความสมเหตผล - ความเปนระเบยบ - ความเคารพเชอฟง

วฒนธรรมแบบมงผลสำาเรจ (Achievement Culture)มคานยมเนน : - มงการแขงขน

- ความสมบรณแบบ - ปฏบตเชงรก - ความเฉลยวฉลาด - ความรเรมสวน บคคล

19

ความมนคง

ภาพแสดงวฒนธรรมทงสแบบขององคการ (Four Corporate Cultures)ทมา : Daft, R.L. (2002). The leadership experience.

วฒนธรรมแบบปรบตว (Adaptability Culture)

วฒนธรรมแบบปรบตวเกดขนจากการทผนำาเชงกลยทธ (strategic leader) มงสรางคานยมใหมขององคการทเออตอการเพมขดความสามารถในการตความหรอคาดการณภาวะแวดลอมภายนอกเพอใหเกดพฤตกรรมในองคการทสามารถตอบสนองไดตลอดเวลา พนกงานขององคการจงไดรบความอสระในการตดสนใจเองและพรอมลงมอปฏบตไดทนทเมอเกดความจำาเปนโดยยดคานยมในการสนองตอบตอลกคาเปนสำาคญ ผนำามบทบาทสำาคญตอการสรางความเปลยนแปลงใหเกดขนกบองคการดวยการกระตนพนกงานใหกลาเสยง กลาทดลองคดทำาในสงใหม และเนนการใหรางวล ผลตอบแทนแกผทรเรมสรางสรรคเปนพเศษ หลายบรษทไดเปลยนนโยบายใหมมาเนนเรองการมอบหมายอำานาจในการตดสนใจแกพนกงาน (employee empowerment) เนนกลยทธความยดหยนและความสามารถตอบสนองไดรวดเรวเปนหลก ซงสอดคลองกบยคแหงการเปลยนแปลงทรวดเรว

วฒนธรรมแบบมงผลสำาเรจ (Achievement Culture)

20

ลกษณะสำาคญของวฒนธรรมแบบมงผลสำาเรจกคอ การมวสยทศนทชดเจนของ เปาหมายองคการ ผนำามงเหนผลสำาเรจตามเปาหมายเชน ตวเลขยอดขายเพมขน ผลประกอบการมกำาไร หรอมเปอรเซนตสวนแบงของตลาด (market share) สงขน เปนตน องคการมงใหบรการลกคาพเศษเฉพาะกลมในภาวะแวดลอมภายนอก แตไมเหนความจำาเปนทจะตองมความยดหยนและตองเปลยนแปลงรวดเรวแตอยางใด องคการทยดวฒนธรรมแบบมงผลสำาเรจจงเนนคานยมแบบแขงขน เชงรก ความสามารถรเร มของบคคล และพงพอใจตอการทำางานหนกในระยะยาวจนกวาจะบรรลผลตามเปาหมาย คานยมทมงการเอาชนะจงเปนเสมอนกาวเชอมทกคนในองคการเขาดวยกน หลายบรษททมวฒนธรรมมงผลสำาเรจจะใหความสำาคญการแขงขน การเอาชนะ พนกงานทมผลงานดจะไดผลตอบแทนสงในขณะทผมผลงานตำากวาเปากจะถกไลออกจากงาน

วฒนธรรมแบบเครอญาต (Clan Culture) วฒนธรรมแบบเครอญาต ใหความสำาคญของการมสวน

รวมของพนกงานภายใน องคการเพอใหสามารถพฒนาตนเองใหพรอมทจะรองรบการเปลยนแปลงรวดเรวจากภายนอกเปนวฒนธรรมทเนนความตองการของพนกงานมากกวาวฒนธรรมแบบอน ดงนนองคการจงมบรรยากาศของมวลมตรทรวมกนทำางานคลายอยในครอบครวเดยวกน ผนำามงเนนเรอง ความรวมมอ การใหความเอาใจใสเอออาทร ทงพนกงานและลกคา โดยพยายามหลกเลยงมใหเกดความรสกแตกตางกนทางสถานะภาพ ผนำาจะยดมนในการใหความเปนธรรมและการปฏบตตามคำามนสญญาอยางเครงครด

มบางบรษททยดวฒนธรรมแบบน แลวประสบความสำาเรจ เชน SAS Institute ในสหรฐทใหความสำาคญสงตอคานยมการ

21

ดแลเอาใจใสตอความเปนอยและความตองการของพนกงานเพอใหเกดการเพมผลงาน พนกงานจะไดรบการอบรมในการจดระเบยบชวตสวนตวไดอยางสมดลมากกวาการทำางานเพมชวโมงขนหรอทำางานหนกเกนไป หรอมจตใจมงแขงขนกน นอกจากนยงเนนเรอง ความเสมอภาค ความเปนธรรม และความรวมมอพบวาพนกงานของบรษทดงกลาวใหความรวมมอและใสใจตอเพอนรวมงานและบรษทยงขน สงผลใหบรษทสามารถปรบตวพรอมตอการแขงขนและการเปลยนแปลงของตลาดไดด

วฒนธรรมแบบราชการ (Bureaucratic Culture)เปนวฒนธรรมทใหความสำาคญตอภาวะแวดลอมภายใน

ความคงเสนคงวาในการดำาเนนการเพอใหเกดความมนคง วฒนธรรมแบบราชการจะมงเนนดานวธการ ความเปนเหตผล ความมระเบยบของการทำางาน มงเนนเรองใหยดและปฏบตตามกฎระเบยบ ยดหลกการประหยด ความสำาเรจขององคการเกดจากความสามารถในการบรณาการและความมประสทธภาพ ในโลกปจจบนทมการเปลยนแปลงอยางรวดเรวเชนน มองคการนอยมากทสามารถดำาเนนงานภายใตภาวะแวดลอมทมนคง ผนำาสวนใหญจงพยายามหลกเลยงวฒนธรรมแบบราชการ เนองจากตองการมความยดหยนคลองตวมากขนนนเอง

กลาวโดยสรปวฒนธรรมแตละแบบดงกลาว สามารถสรางความสำาเรจใหแกองคการไดทงสน การยดวฒนธรรมแบบใดหรอผสมผสานมากนอยเพยงใด ขนอยกบจดเนนดานกลยทธขององคการ และความจำาเปนของเงอนไขแวดลอมภายนอกเปนสำาคญ จงเปนความรบผดชอบโดยตรงของผนำาทตองมใหองคการหยดชะงกงนอยกบวฒนธรรมเดม ซงอาจเหมาะสมกบอดต แตไมอาจทำาใหองคการประสบความสำาเรจไดอกตอไป

22

แ บ บ ภ า ว ะ ผ น ำา ก บ ว ฒ น ธ ร ร ม อ ง ค ก า รตารางเปรยบเทยบวฒนธรรมองคการของผนำาแบบเกากบผนำา

แบบใหม

ผนำาแบบเกา ผนำาแบบใหม1. เปนนาย (boss) หรอผ

บญชาการ (commander) : “ทำาตามทขาพเจาสง”

2. เปนผควบคม (controller) โดยกำากบดแลอยางเขมงวด : “คนพวกนยงตองควบคมถงจะไดงาน”

3. มงใหเกดการแขงขนกนเองภายในขน

4. ควบคมขอมลสารสนเทศและการ สอสาร

5. มความคดวาตนเปนเจาของ (owner mentality) : “

เปนผฝกสอน (coach) ผเอออำานวย (facilitator) คร (teacher) พเลยง (mentor)

ผนำารวมกบทกคนในการสรางวตถประสงควสย ทศน คานยม ความเชอขององคการขนแลวใช การยดมนตอวตถประสงคและคานยมดงกลาว เปนเครองมอควบคม มงใหเกดการรวมมอกนเองภายใน แตใหหนไป แขงขนกบภายนอก เปดกวางการสอสารและการเขาถงขอมล สารสนเทศอยางทวถง

23

นเปนบรษทของผม คณตองทำางานใหผม เพราะผมจายเงนเดอน คณจงตองทำาตามทผมสง”

6. เนนความอสระของสวนบคคลเปน เอกเทศ (independent individualist)

ชอบพดอยเสมอวา พนกงานเปน“ สนทรพย

ทมคาสงสด (most valuable asset) ของเรา” แตมกปฏบตในลกษณะตรงกนขาม

มความคดเปนเจาของรวมกนของทกคน : “บรษทมใชผมเปนเจาของคนเดยว เพยงแตคน อนมอบความไววางใจใหผมเปนผรบผดชอบใน การสรางบรรยากาศทด เพอใหพวกเราไดทำางาน ทรกจนบรรลอดมการณแหงชวตของเรา สงเสรมใหแตละคนทำางานแบบพงพาอาศยกน ในรปแบบทมงาน (interdependent team builder)

ทงคำาพดและการกระทำาสอดคลองและคงเสน คงวาในทศทางทถอวา พนกงานเปนสนทรพยท“

มคาสงสดขององคการ”ทมา : Petrick, J.A. and Furr, D.S. (1995), Total Quality in Managing Human Resources. Delray

Beach, Fla : St. Lucie Press. P.69.ภาวะผนำากบวฒนธรรมโรงเรยน

24

ผนำาทมงความสำาเรจจำาเปนตองเรยนรและตรวจสอบสภาพแวดลอมในอดตของ องคการ เพราะสามารถใหมมมองทกวางไกลเกยวกบวฒนธรรมองคการของโรงเรยนแกครใหญและผน ำาระดบอน ๆ ใหมกรอบความคดทกวางขนตอการเขาใจถงปญหาทยงยากซบซอนทเกดขนในโรงเรยน ความเขาใจลกซงถงวฒนธรรมของโรงเรยนมมากเพยงไร กยงชวยใหผนำาเหลานสามารถหลอหลอมคานยม ความเชอ ตลอดจนเจตคตทจำาเปนในการเสรมสรางบรรยากาศแ ห ง ก า ร เ ร ย น ร ม า ก ข น เ พ ย ง น น

แนวคดวฒนธรรมองคการในวงการศกษามาจากวฒนธรรมองคการของบรษทภาคธรกจ ซงใชเปนเครองกำาหนดทศทางเพอเสรมสรางบรรยากาศแหงการเรยนรของโรงเรยนใหเขมแขงและมประสทธภาพยงขน โดย Terrence E. Deal และ Kent D. Peterson (1990) ไดใหนยามวฒนธรรมของโรงเรยนวา หมายถง กรอบของคานยม ความเชอและประเพณตาง ๆ ซงฝงรากลก และผานการหลอหลอมตอเนองมาตลอดอายของโรงเรยน สวน Paul E. Heckman (1993) เชอวาวฒนธรรมโรงเรยนหมายถง ความเชอทคร นกเรยน และครใหญยดถอรวมกน จะเหนวานยามนคอนขางกวางมากกวางานสรางสรรคสภาพแวดลอมของการเรยนรอยางมประสทธภาพเทานน แตเนนทการมคานยมหลกทจำาเปนตอการสอนของครและมอทธพลตอการนกคดของนกเรยนเปนสำาคญ ดงนนจงสรปโดยรวมไดวา วฒนธรรมโรงเรยน หมายถง การถายทอดความหมายทสบทอดสบมาเกยวกบโรงเรยน ซงอยในรปของปทสถาน (norms) คานยม (values) ความเชอ (beliefs) งานเฉลมฉลอง (ceremonies) พธกรรม (rituals) ประเพณ (traditions) และตำานานเรองเลา (myths) ทสมาชกของโรงเรยนยดถอมากนอยตางกน โดยระบบทสอความหมายดงกลาวมสวนสำาคญตอความคดและการปฏบตของคนทอยในโรงเรยน

25

ความสำาคญของวฒนธรรมโรงเรยน (Why is school culture important)

นกวจยไดสงเคราะหผลงานวจยทเกยวกบวฒนธรรมโรงเรยน มหลกฐานยนยนวา วฒนธรรมโรงเรยนทดและเขมแขง มความสมพนธอยางสงตอการเพมผลสมฤทธและแรงจงใจของ นกเรยน ทงยงกอใหเกดการเพมผลงานและความพงพอใจแกครอกดวย กลาวคอ งานวจยของ Leslie J. Fyans, Jr. และ Matin L. Machr (1990) ซงศกษาถงองคประกอบ 5 ประการของ วฒนธรรมโรงเรยนไดแก ความทาทายทางวชาการ (academic challenges) การเปรยบเทยบ ผลสมฤทธการเรยน (comparative achievement) การใหการยอมรบตอผลสมฤทธ (recognition for achievement) ความเปนชมชนของโรงเรยน (school community) และการรบรถง เปาหมายของ โรงเรยน (perception of school goals.) โดยใชกลมตวอยางนกเรยน 16,310 คน ใน 820 โรงเรยนของสหรฐ พบวา โรงเรยนทมวฒนธรรมโรงเรยนเขมแขงใน 5 ประการดงกลาว นกเรยนจะเพมแรงจงใจในการเรยนสงขนอยางชดเจน

สวนงานวจยของ Jerry L. Thacker และ William D. Mclnerney (1992) เกยวกบ วฒนธรรมโรงเรยนมผลตอผลสมฤทธของนกเรยน โดยกำาหนดองคประกอบ 5 ดานทเปน วฒนธรรมโรงเรยน ไดแก การระบพนธกจใหม(new mission statement) การกำาหนดเปาหมายทยดผลลพธจากตวนกเรยน (goals based on outeomes forstudents) การมหลกสตรทสอดคลองกบ เปาหมาย (curriculum alignment corresponding with those goals) การพฒนาอาจารย (staff development) และ การจดระดบการตดสนใจ

26

(building level decision-making) พบวา โรงเรยนทมวฒนธรรมโรงเรยนดงกลาว สามารถลดจำานวนนกเรยนตกซำาชนลงไดถง 10 เปอรเซนต ผลวจยนยงพบวาสอดคลองกบผลงานวจยอน ๆ ทระบวา โรงเรยนทมวฒนธรรมโรงเรยนดานมพนธกจชดเจน มวสยทศนรวมและมเปาหมายโรงเรยนแนนอน สามารถเพมผลสมฤทธของนกเรยนไดสงขน

นอกจากนยงมงานวจยเกยวกบความสมพนธระหวางวฒนธรรมโรงเรยนกบเจตคตในการทำางานของคร โดย Yin Cheong Cheng (1993) พบวา โรงเรยนทมวฒนธรรมโรงเรยนเขมแขงจะเพมแรงจงใจของครสงขนดวย โดยเฉพาะการมวฒนธรรมโรงเรยนทมบรรยากาศของการม อดมการณทเขมแขง การมสวนรวม การมภาวะผนำาโดยเสนหา (Charismatic leadership) และการมความเปนกนเอง (intimacy) จะสามารถสงผลตอการเพมผลงานและความพงพอใจตองานของครสงขน

บ ท บ า ท ข อ ง ค ร ใ ห ญ ก บ ว ฒ น ธ ร ร ม โ ร ง เ ร ย น การเปลยนแปลงวฒนธรรมโรงเรยนจะเกดขนไดกตอเมอ

ทงครใหญ คณะครและ นกเรยน แสดงเปนตวแบบ (model) ทสะทอนคานยมและความเชอทสำาคญของโรงเรยน การกระทำา ใด ๆ ของครใหญมกอยในสายตาและถกตความโดยคนอนวา นนคอเรอง“สำาคญ” ถาครใหญแสดงกรยาเอาใจใสและเอออาทรตอผอนกมกสะทอนและพฒนาไปเปนคานยมของโรงเรยน ในทางตรงขามถาครใหญแสดงใหเหนถงความเหนแกตว ทำาเพอผลประโยชนตนเองกจะมผลตอพฤตกรรมคนอนและกลายเปนคานยมของโรงเรยนไดเชนกน

นอกจากการทำาตวเปนแบบอยาง (modeling) แลว Deal และ Peterson ยงเสนอแนะวา ครใหญตองมหนาทในการพฒนา การมวสยทศนรวมกนของทกคน โดยวสยทศนทดตองมาจาก

27

รากฐานประวตของโรงเรยนในแงคานยม ความเชอทวา โรงเรยนของเราควรเปนอยางไร จะจางคร และบคลากรทสอดคลองวสยทศนอยางไร การกลาเผชญความขดแยงแทนการเลยงความขดแยง และรจกใชวาทะการ การอปมาอปมยเพอใหเหนภาพวสยทศนอยางเปนรปธรรม เปนตน ครใหญตองพยายามใหมการทำางานแบบทม ยดเรองสวนตวเปนประเดนรองกวาสวนตว ยอมรบขอจำากดวาไมอาจมคำาตอบทดในทกเรอง ทกคนยอมมขอจำากด รจกเรยนรจากนกเรยน คร และผอนใหความสำาคญแกคนเหนอสงอน เปนตน

ทายสดทสำาคญกคอ ครใหญจะตองทำานบำารงสงเสรมขนบธรรมเนยมประเพณ พธกรรมตาง ๆ คำาขวญ เพลง สญลกษณ ฯลฯ ทเปนวฒนธรรมและเปนความเชอของคนอนซงจะสงผลดตอโรงเรยนโดยสวนรวม

เครองมอทดสอบแบบวฒนธรรมองคการของผนำา (Culture Preference Inventory)

แบบทดสอบชดนม 14 ขอ แตละขอม 4 คำาตอบซงแทนคานยมหรอสถานการณททานในฐานะผนำาจะตองเผชญในองคการ ถงแมแตละคำาตอบดงกลาวทานรสกมความพอใจหรอไมพอใจทจะเลอกเทากนกตาม แตทานจำาเปนตองเลอกทกคำาตอบดวยการจดลำาดบ (rank) คำาตอบของแตละขอตามลำาดบทชอบมากทสดไปหานอยทสดใหครบ โดยใหคะแนนดงน ชอบมากทสด = 8 ชอบมาก = 4 ชอบนอย = 2 ไมขอบเลย = 1

แถว ก. แถว ข. แถว ค. แถว ง.1.

2

3

……..มงเชงรก

…….เนนความสมบรณ

……..มงประสทธภาพ คมคา……..เนนการ

……..มงการทดลอง

……..เนนการก

……..มงความเปนธรรม

……..เนนยดขอ

28

4

56

7

8

แบบ…….มงเปาหมายอนาคต

……..ใชการวเคราะหถ ถวน……..ยดการรเรม……..มขดความสามารถ สง……..ตองเปนเจายทธ จกร……..ตดสนใจและปฏบต อยางรวดเรว

เชอฟง

……..มงแกปญหาเฉพาะ หนา……..ใชวธการทพสจน แลว……..ยดหลกของเหตผล……..มผลงานทถกตอง

……..ตองมงานทมนคง

……..ทำาตามแผนและ ตามลำาดบกอนหลง

ลาเสยง

……..มงความยดหยน

……..ใชวธทสรางสรรค

……..ยดหลกตอบสนอง……..ยอมรบการระดม สมอง……..ตองยอมรบสง ใหมๆ……..ปฏเสธทถกกดดน

ตกลง

……..มงพฒนาอาชพคน

……..ใชวธทเหนพองรวม กน……..ยดหลกความรวมมอ……..ผกพนกบทมงาน

……..ตองมสถานภาพเทา กน……..ใหคำาแนะนำาชวย เหลอ

แถว ก. แถว ข. แถว ค. แถว ง.9

10

11

1213

14

……..ย ด ค ว า มเ ป น จ ร ง

……..มพลงและ ทะเยอทะยาน……..ยดขอมลสำาคญ

……..ยดระบบ

……..มความสภาพและ เปนพธการ……..ยดขอมลทถกตอง สมบรณ

……..ยดหลกกวาง ๆ และยดหยนได……..มความใจกวาง

……..ยดขอมลกวาง ซง

……..ไวตอความรสกของ คนอน……..ยดขอตกลงและมนใจ ตนเอง……..ยดขอมลจำากดและ ความเหนของบคคล

29

……..มงการแขงขน……..ชอบสงททาทาย

……..ตองการคำาตอบทด ทสด

……..มงระเบยบวนย……..ชอบมอทธพลเหนอ ผอน ……..ตองการสภาพแวด- ลอมทดของการ ทำางาน

ครอบคลมหลาย ทางเลอก……..มงจนตนาการ……..มงบรรลการรเรม ใหม……..ตองการวธการหรอ แนวคดใหม

……..มงการชวยเหลอ……..มงการยอมรบโดย กลม……..ตองการบรรลความ ตองการของบคคล

ร ว ม ค ะ แ น น แ ถ ว ก … … … … … ..

แ ถ ว ข . …………………

แ ถ ว ค . …………………

แถว ง……………………..

การคดคะแนนขอใหรวมคะแนนทตอบในแตละแถวคอแถว ก. ข. ค. และ

ง. คะแนนรวมทงหมดของทกแถวตองเปน 210 คะแนนเสมอ ถาไมได 210 ขอใหตรวจสอบคำาตอบในแตละขอใหมเพอหาขอผดพลาด

ก า ร แ ป ล ค ว า ม ห ม า ย

คะแนนของทานในแถว ก. แทนวฒนธรรมแบบมงผลสำาเรจ (Achievement Culture) แถว ข. แทนวฒนธรรมแบบราชการ (Bureaucratic Culture) แถว ค. แทนวฒนธรรมแบบมงปรบตว (Adaptability Culture) และแถว ง.แทนวฒนธรรมแบบเครอญาต (Clan Culture) คานยมทเปนวฒนธรรมประจำาตวทานคอ แถวททานไดคะแนนมากทสด วฒนธรรมทงสแบบททานได

30

คะแนนเปนผลทเกดขนภายในองคการของทานเทานน สวนคานยมททานแสดงออกเปนกรณเฉพาะในฐานทเปนผนำานนอาจขนอยกบสถานการณของกลม และความจำาเปนทจะตองตอบสนองตอปจจยแวดลอมภายนอกนน ขอใหทานลองเปรยบเทยบคะแนนทไดกบคนอนและรวมกนอภปรายความหมายของคะแนนทได ทานพอใจกบผลทไดเพยงไร ทานคดวาคะแนนทไดสามารถบงชลกษณะความเชอของทานไดแมนยำาเพยงใด

ทมา : ปรบปรงจาก Alan J. Rowe & Richard O.Mason, Managing with style : A Guide to Understanding, Assessing, and Improving Decision Making (San Francisco : Jossey –Bass, 1987)

บรรณานกรม

สเทพ พงศศรวฒน (2545). ภาวะผนำา : ทฤษฎและปฏบต. กรงเทพฯ : สำานกพมพบคสลงค.Daft, R. L. (2002). The leadership experience. 2nd ed. Orlando, Fl : Hartcourt College Publishers.Moorhead, G. and Griffin, R.W. (1995). Organizational behavior : Managing people and

organizations. Boston : Houghton Mifflin Co.Petrick, J.A. and Furr, D.S.(1995). Total quality in managing human resources. Delray Beach,

Fla : St. Lucie Press. http://eric.uoregon. edu/publications / digests/digesto91.html.

31