วตถประสงค

อธบายหลกการพนฐานของการตอบสนองทางภมคมกนวทยาได1

อธบายกลไกของการสรางเสรมภมคมกนโรคดวยวคซนได2

อธบายถงความจ าเปนของการใหวคซนตามก าหนดและการฉดกระตนได3

อธบายประเภทของการสรางเสรมภมคมกนโรคได4

อธบายไดวาวคซนมกชนด สรางภมคมกนโรคโดยวธใดและมกลไกปองกนโรคอยางไร5

อธบายและตระหนกถงประโยชนของงานสรางเสรมภมคมกนโรคทงตอบคคลและชมชน6

ขอบเขตเนอหา

การปองกนโรคของรางกาย1

กลไกการตอบสนองทางภมคมกนของรางกาย2

ชนดของการสรางเสรมภมคมกนโรค3

ความหมายและประเภทของวคซน4

กลไกการปองกนโรคของวคซน5

ความจ าเปนของการสรางเสรมภมคมกนโรค6

การปองกนโรคของรางกาย

•สามารถแบงออกไดเปน 2 ระบบ คอ1. ภมคมกนโดยก าเนด (Innate Immunity)

2. ภมคมกนแบบจ าเพาะ (Acquired Immunity)

Innate Immunity

• เปนภมคมกนชนดไมมความจ าเพาะ (Non-Specific) กบเชอโรคชนดใดชนดหนงและไมมความจ า( No immunological Memory) แตตอบสนองไดรวดเรว

• แบงออกเปน 2 กลมใหญๆ1. การปองกนดานท 1 ปองกนทผวหนงหรอเยอบตางๆ มกลไกทเกยวของ ไดแก กลไกทางกายภาพ กลไกทางเคม และกลไกทางพนธกรรม2. การปองกนดานท 2 อาศยปฏกรยาทางเคมระดบเซลล เชน ปฏกรยาการอกเสบ กระบวนการ phagocytosis

กลไกปองกนโรคทางกายภาพและทางเคม

การปองกนดานท 2

ตวรบทใชจบกบเชอโรคของภมคมกนแบบ Innate Immunity

Acquired Immunity

• เปนการปองกนดานท 3 ประกอบดวย B lymphocytes และT lymphocytes• มความจ าเพาะ(Specificity)มากกวาการตอบสนองแบบ innate รวมทงมความจ า (Immunological Memory)

เซลลทส าคญในระบบภมคมกนโดยก าเนด (Innate Immunity) และ ภมคมกนแบบจ าเพาะ (Adaptive or Acquired Immunity)

Acquired Immunity

• แบงออกเปน 2 สวน ไดแก1. การตอบสนองโดยการใชสารน า

(Humoral immune response; HIR)

2. การตอบสนองชนดพงเซลล (Cell-mediated immune response; CMIR)

Humoral Immune Response และ Cell-Mediated Immune

Response

บทบาทของเซลลในระบบภมคมกนทตอบสนองโดยการใชสารน าและชนดพงเซลล

กลไกการตอบสนองทางภมคมกนของรางกาย

• Antigen หมายถง สงแปลกปลอมเมอเขาสรางกายแลวกระตนใหรางกายสรางแอนตบอด

• Antibody หมายถง สารจ าพวกไกลโคโปรตนทรางกายสรางขนเพอตอบสนองการกระตนของแอนตเจน

• Antibody จะท าปฏกรยากบ Antigen ทมความจ าเพาะเจาะจงกน

Antigen-antibody complex

VDO : Antigen-antibody complex

กลไกการตอบสนองทางภมคมกนของรางกาย

1. Primary response= ระบบภมคมกนจะสรางantibodyเมอรางกายไดรบแอนตเจนหรอวคซนเปนครงแรก

2. Secondary response= ระบบภมคมกนจะสรางantibodyไดรวดเรวและมปรมาณมากเมอรางกายไดรบแอนตเจนชนดเดมอก

Primary and Secondary Response

...กจกรรม...

ชนดของการสรางเสรมภมคมกนโรค

• การสรางเสรมภมคมกนโรคท าได 2 วธ1. Active immunization 2. Passive immunization

• แบงตามชนดของแหลงทมาไดเปน 4 ประเภท ดงน1. Active naturally acquired immunity2. Active artificially acquired immunity

3. Passive naturally acquired immunity4. Passive artificially acquired immunity

ชนดของการสรางเสรมภมคมกนโรค

Active VS Passive ImmunizationActive Passive

การใหแอนตเจนเพอกระตนใหรางกายสรางภมคมกนเอง

การใหแอนตบอดหรอภมคมกนตอโรคเพอปองกนไมใหเกดโรค

เกดภมคมกนภายหลงการใหวคซน /toxoidหรอภายหลงการตดเชอตามธรรมชาต

เกดภมคมกนภายหลงใหอมมโนโกลบลน /แอนตทอกซน หรอสงผานจากแมสลกทางรกและน านม

ตองใชเวลาในการกระตนใหรางกายสรางภมคมกนโรค

สามารถปองกนโรคไดทนท

ภมคมกนคงอยในรางกายไดนาน ภมคมกนคงอยในรางกายไดไมนาน

รางกายจดจ าเชอโรคได รางกายไมจดจ าเชอโรค

ความหมายและประเภทของวคซน

• วคซน คอ แอนตเจนทผลตมาจากเชอโรคหรอพษของเชอโรคทถกท าใหไมสามารถกอโรคในคนได เพอกระตนใหรางกายสรางภมคมกนตอโรค

• แบงออกเปน 3 ประเภท

1. Toxoid2. Inactivated vaccine3. Live attenuated vaccine

Toxoid Inactivated Live attenuatedน าพษของแบคทเรยมาท าใหหมดฤทธแตยงกระตนภมคมกนได

ใชเชอโรคทงตวทตายแลวหรอเฉพาะสวนประกอบบางสวนของเชอโรค

ใชเชอโรคมาท าใหออนฤทธลงจนไมสามารถท าใหเกดโรคแตยงกระตนภมคมกนได

โดยทวไปจะมไขหรอปฏกรยาเฉพาะทเลกนอย

มกเกดปฏกรยาบรเวณทฉด หลงฉดประมาณ 3-4 ชวโมง อาจมไขรวมดวย

เมอใหเขาไปในรางกายจะไมแสดงปฏกรยาทนท

วคซนตบอกเสบเอวคซนไอกรนวคซนไขสมองอกเสบเจอวคซนโปลโอชนดฉดวคซนตบอกเสบบวคซนไขหวดใหญ

วคซนโปลโอชนดรบประทานวคซนหด-หดเยอรมน-คางทมวคซนวณโรควคซนอสกอใส

วคซนคอตบวคซนบาดทะยก

กลไกการปองกนโรคของวคซน

วคซนจะท าใหเกดการสรางภมคมกนโรคได กตอเมอ.....มคณภาพบรหารจดการดไดรบในเวลาทเหมาะสมครบถวนตามก าหนด

ความจ าเปนของการสรางเสรมภมคมกนโรค

Q : ท าไม? จงตองมการสรางเสรมภมคมกนโรค

A : ปองกนการเกดโรค ลดการเจบปวยลดคาใชจายในการรกษาพยาบาล

สงเสรมสขภาพพนฐาน มคณภาพชวตทดขนลดการระบาด/ควบคมการกระจายของโรค

‘herd immunity’

Herd immunity

Not immunized but still healthy

Immunized and healthy

Not immunized sick and contagious

‚ภมคมกนชมชน‛

Herd immunity threshold‚คารอยละทนอยทสดทประชากรควรไดรบวคซนปองกนโรคนนๆ‛

โรค การถายทอดโรค R0Herd immunity

threshold

คอตบ ทางระบบทางเดนหายใจ 6-7 85%

หด ทางระบบทางเดนหายใจ 12-18 83-94%

คางทม ทางระบบทางเดนหายใจ 4-7 75-86%

ไอกรน ทางระบบทางเดนหายใจ 12-17 92-94%

โปลโอ ผานเขาทางปาก (fecal-oral route) 5-7 80-86%

หดเยอรมน ทางระบบทางเดนหายใจ 5-7 80-85%

ไขทรพษหรอฝดาษ

สมผสผปวย 6-7 83-85%

ความสามารถในการแพรกระจายของเชอโรค

สรป• ระบบภมคมกนของรางกายมกลไกการท างานแบงเปนหลายระดบ• การปองกนแบบจ าเพาะจะเกดขนหลงจากไดรบเชอโรคและมการสราง

antibody ตอเชอนนๆ• การสรางเสรมภมคมกน ; Active/Passive immunization• Inactivated, Live attenuated vaccine และToxoid• Primary and Secondary Response• ความจ าเปนของการสรางเสรมภมคมกนโรค ;Herd immunity/effect

Any Question?