ความเปนพลเมองในประเทศไทย (Citizenship in Thailand)

ดร.ถวลวด บรกล รชวด แสงมหะหมด Eugenie Merieau สถาบนพระปกเกลา

*E-mail: ratchawadee@kpi.ac.th makuza31@hotmail.com

บทคดยอ

รายงานวจยเพอศกษาความเปนพลเมองในประเทศไทยจดทาขน โดยมวตถประสงคเพอศกษาถง 1) การจดทาตวชวดความเปนพลเมองทเหมาะสมกบสงคมไทย 2) ศกษาประเดนความสาคญทแสดงถงคณสมบตของความเปนพลเมองในทศนะของประชาชนชาวไทย และ 3) ศกษาการมอยของความเปนพลเมองของประชาชนชาวไทย โดยตวอยางไดจากการสมตามความนาจะเปน จากรายชอผมสทธเลอกตงทวประเทศไทย จานวน 1,500 คน ซงไดทาการเกบขอมลระหวางวนท 1 – 15 มถนายน 2554 สาหรบกอนการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎร ในวนท 3 กรกฎาคม 2554 และระหวางวนท 15 กรกฎาคม – สงหาคม 2554 หลงการเลอกตง ผลการศกษา พบวา คณสมบตของการเปนพลเมองทประชาชนใหความสาคญสงทสด 5 อนดบแรก คอ การทางานแบบสจรต การมความภมใจในการเปนคนไทย การไปใชสทธเลอกตง การเตมใจทจะเสยภาษ และ การปฏบตตามกฎหมาย ในขณะทคนไทยเองมคณสมบตของการเปนพลเมองใน 5 อนดบแรกคอ การมความภมใจในการเปนคนไทย การทางานแบบสจรต การไปใชสทธเลอกตง การเตมใจทจะเสยภาษ และการปฏบตตามกฎหมาย สงทแตกตางกนของระหวางคณสมบตของความเปนพลเมองทพงประสงคกบคณสมบตทมอยจรงของความเปนพลเมอง คอ การสามารถวเคราะหและแสดงความคดเหนทางการเมอง และมความรเกยวกบการเมองการปกครอง การศกษานยงทาใหเกดตวชวดทแสดงคณสมบตของความเปนพลเมองทมอยในสงคมไทย ซงตามทฤษฏของ Kahne และ Westheimer (2004) สามารถแบงเปน 3 กลม คอ ตวชวดความเปนพลเมองในดานทใหความสาคญกบวถวฒนธรรม ดานทเนนชมชน และ ดานการเนนเรองอสรภาพและความคดทกาวหนา นอกจากน เมอศกษาถงขนความสมพนธในรายภาคของคณสมบตของการเปนพลเมองทประชาชนม พบวาประชาชน ในแตละภาคมความแตกตางกนในคณสมบตของการเปนพลเมอง โดยผทคดวาตนเองมคณสมบตความเปนพลเมองในดานวถว ฒนธรรมมากทสด คอ ผทอาศยในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ รองลงมาคอ ภาคกลาง สวนผทคดวาตนเองมความเปนพลเมองดานชมชนมากทสด คอ ผทอาศยในภาคกลาง และสดทาย ผทคดวาตนเองมคณสมบตของความเปนพลเมองดานความมอสรภาพและความกาวหนามากทสด คอ ภาคกลาง รองลงมา คอ กรงเทพมหานคร ดงนน การจะเสรมสรางความเปนพลเมองของประชาชนชาวไทยใหมมากขนนนจะตองขนอยกบบรบทของพนทและลกษณะของประชากรในพนทดวย เพอทจะทาใหการพฒนาความเปนพลเมองมประสทธภาพมากยงขน คาสาคญ: ตวชวด ความเปนพลเมองทพงประสงค ความเปนพลเมองทมอยจรง

2

 

Abstract

The research project on “Measuring Citizenship in Thailand” was conducted to 1) develop an indicator to measure citizenship suitable to the Thai context 2) identify civic virtues deemed most important to citizenship according to the Thai people 3) study how Thai citizens self-assess their practice of civic virtues. To this end, opinion surveys were conducted using a representative sample of 1,500 subjects nationwide (probability sampling – population of eligible voters) before and after the 3 July 2011 general election. Pre- election survey data was collected between 1 – 15 June 2011 and post-elections survey data between 15 July – August 2011. Research findings show that civic virtues or competences considered the most important to good citizenship for Thais are (1) work with honesty (2) take pride in being Thai (3) go to vote (3) be willing to pay taxes and (5) abide by the law. When asked which of the competences subject feel they practice the best, they responded (1) take pride in being Thai (2) work with honesty (3) go to vote (3) be willing to pay taxes and (4) abide by the law. Thai people’s normative discourse on civic virtues and the self-assessment of their own civic virtues differ in regard to (1) the ability to analyze and discuss politics and (2) knowledge about politics and government. Drawing on citizenship theories developed by Kahne and Westheimer (2004), civic virtues surveyed in this research were grouped into clusters defining three types of citizens (1) the “tradition-oriented” or “traditionalist minimalist” citizen whose definition of citizenship is based on the respect of traditions (2) the “community-oriented” citizen whose definition of citizenship relies on participation in the local community and (3) the “modern progressive” or “justice-oriented” citizen for whom the exercise of citizenship equates to the exercise and rights and liberties. According to the findings of this study, Thai people have different views of their role as citizens depending on many variables, the most significant of which is the area of residence. Survey results show that the most “modern progressive” citizens live in the Central area and Bangkok while the most “tradition-oriented” citizens live in the Northeast. While specific civic virtues define specific citizens, citizenship as a role must be performed by all to sustain democracy. Civic education is therefore crucial to the sustainability of democracy and should take into account the existence of cultural differences in the Thai conception of the citizen’s role. Keywords: Indicator Normative Citizenship Positive Citizenship

3

 

บทนา

ความเปนพลเมอง (Citizenship) เปนคาทมความสาคญตอการพฒนาประชาธปไตย ประชาธปไตยจะประสบความสาเรจได ไมใชเพยงแตมรฐธรรมนญทดเทานน แตประชาชนจะตองเปน “พลเมอง” ตามระบอบประชาธปไตยดวย (วรากรณ สามโกเศศ, 2554) กลาวคอ มสมาชกของสงคมทใชสทธเสรภาพโดยมความรบผดชอบ เคารพสทธผอน เคารพความแตกตาง เคารพกตกา ในนานาประเทศ อาท ประเทศสหรฐอเมรกาและประเทศเยอรมนจดใหม การศกษาเพอสรางความเปนพลเมอง (Civic Education) ขนมา และประสบความสาเรจในการสรางพลเมอง จนเปนตวอยางใหกบประเทศตางๆ และปจจบนการศกษาเพอสรางความเปนพลเมองไดกลายเปนปจจยความสาเรจในการปกครองระบอบประชาธปไตยของประเทศตางๆ ทวโลก

ความเปนพลเมองเปนสภาวะของการเปนพลเมองของสงคมของประชาชน ของชาตทมทฤษฎเรองของสญญาของสงคมทใหสทธและความรบผดชอบแกประชาชน ความเปนพลเมองเปนเรองของการมสทธ เสรภาพ การมสวนรวมทางการเมองในชวตของชมชน ในทางกฎหมายยงเปนเรองทเชอมระหวางปจเจกชนกบรฐอกดวย

นอกจากน พลเมองในระบอบประชาธปไตยถอวาเปนพลเมองทตองมคณสมบตเฉพาะทจะนาประเทศไปสสนตสขดวยวถประชาธปไตย ซงรวมการมอสรภาพ การพงตวเองได การมสทธ การเคารพสทธ มความรบผดชอบตอสวนรวม เคารพกตกาบานเมอง ไมใชความรนแรง มจตสาธารณะ เปนตน การทประเทศใดจะพฒนาประชาธปไตยใหกาวหนาไปไดดวยด จงขนอยกบปจจยหลายประการ รวมทงการทประชาชนมความเปนพลเมองสงดวย

ประเทศไทยจดวาพฒนากระบวนการประชาธปไตยมารวม 80 ป แตยงคงมปญหาของการถอยกลบไปสยคทเรยกวา ขาดความเปนประชาธปไตย ดวยเหตผลมากมาย อยางไรกด หากประชาธปไตยมความเปนพลเมองในแนวคดทจะชวยใหประเทศพฒนาประชาธปไตยไปอยางสนตไดนาจะกอผลตอการเสรมสรางความกาวหนาของกระบวนการประชาธปไตยมากขน

ทผานมา ยงไมปรากฏชดเจนถงการศกษาวาขณะนสงคมไทยมสภาวะของความเปนพลเมองมากนอยเพยงใด มเพยงการกลาวถงวาหากประชาชนไทยมจตสานกของความเปนพลเมองมากขน ประเทศไทยจะเปนประชาธปไตยทแทจรงและมสนตสข สถาบนพระปกเกลาซงเปนสถาบนวชาการมภารกจสาคญในการพฒนาประชาธปไตย จงเหนวาความสาคญของการศกษาเพอพฒนาตวชวดความเปนพลเมองและนาไปใชประเมนจรง โดยมงหวงวาจะทาใหทราบสถานการณการเปนพลเมองของประชาชนชาวไทยและนาไปสการเสรมสรางความเปนพลเมองดวยกระบวนการศกษาของความความเปนพลเมอง (Civic Education) ไดมประสทธภาพมากยงขน

4

 

การวจยเพอศกษาความเปนพลเมองในประเทศไทย ไดเกดขนและไดทาการศกษาในชวงกอนและ

หลงการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎร ในวนท 3 กรกฎาคม พ.ศ. 2554 โดยมวตถประสงคเพอ 1) จดทา

ตวชวดความเปนพลเมองทเหมาะสมกบสงคมไทย 2) ศกษาประเดนความสาคญทแสดงถงคณสมบตของ

ความเปนพลเมองในทศนะของประชาชนชาวไทย และ 3) ศกษาการมอยของความเปนพลเมองของ

ประชาชนชาวไทย ผลการศกษาจะนาไปสการไดแนวทางทจะเสรมสรางความเปนพลเมองในระบอบ

ประชาธปไตยตอไป

กลมตวอยางในการศกษาครงนเปนประชาชนชาวไทยทมอายตงแต 18 ปบรบรณขนไป (ผมสทธ

เลอกตง) ไดจากการสมแบบผสมผสาน (Multi-Stage Sampling) ประกอบดวยการสมจงหวด อาเภอ ตาบล

หมบาน และรายชอผมสทธเลอกตงในหมบานนนๆ จานวน 1,500 คน โดยมจานวนตวอยางตามภาค ดงน

ภมภาค จานวนกลมตวอยาง 1 กรงเทพฯ 300 2 ภาคเหนอ 271 3 ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 466 4 ภาคกลางและปรมณฑล 229 5 ภาคใต 234

รวม 1,500

สาหรบวธการศกษา ใชแบบสอบถามเปนเครองมอในการศกษา โดยทาการสมภาษณกลมตวอยาง

เปนรายบคคล และทาการเกบขอมลระหวางวนท 1 – 15 มถนายน 2554 สาหรบกอนการเลอกตง สวนการ

เกบขอมลหลงการเลอกตงระหวางวนท 15 กรกฎาคม – สงหาคม 2554

5

 

คานยามของคาวา ความเปนพลเมอง

คาวา พลเมอง มาจากภาษาลาตนวา cives (พลเมอง) ซงเคยใชในยคโบราณซงเกยวของกบระบบประชาธปไตยในกรกและโรมน ตอมาในยคสมยกลางไมไดนามาใช แตอยางไรกตาม คาวา พลเมองกมการนากลบมาใชอกในชวงของการปฏวตในประเทศองกฤษ สหรฐอเมรกาและฝรงเศสในปลายศตวรรษ 18

การเปนพลเมองมหลายมต ซงการทจะเปนพลเมองไดนนจะตองมองคประกอบ (Abowitz & Harnish, 2006) ดงตอไปน

(1) มเอกลกษณทมาจากความเปนสมาชกของชมชนทางการเมอง (2) ยดถอคานยมเฉพาะและอดมคต (3) มสทธและหนาท (4) มสวนรวมทางการเมอง (5) มความร ความเขาใจเกยวกบการเมองการปกครอง

การเปนพลเมองเปนบทบาทซงจะตองปฏบตตามจรยธรรมแบบพลเมอง (Civic Virtue) เพอใหบรรลถงการรกษาอดมคตของการพลเมอง (Civic Ideal) ขนอยกบอดมการณทใชในการสรางชาตโดยเนอหาของจรยธรรมแบบพลเมองขนอยกบบรบทของสงคม อยางไรกตาม บทบาทของพลเมองคอการปกปองสถาบนตางๆ ทตอบสนองอดมคตของการพลเมอง ทงน ประชาธปไตยเปนสงสาคญทนบวาเปนตนกาเนดของอดมคตทางการเมองอนๆ อดมคตของการพลเมอง ยกตวอยางในกรณของประเทศฝรงเศสกบสหรฐอเมรกา ทงสองประเทศนนเปนประเทศเรมตนการพฒนาของประชาธปไตยในยคใหม โดยดาเนนการปฏวตทางการเมองเพอไปสการปกครองโดยประชาชนภายใตรฐธรรมนญ สาหรบประเทศอเมรกานน อดมคตของการพลเมองทประกาศไวใน Declaration of Independence (1776) วา “มชวตทมเสรภาพและมสทธในการตามหาความสขของตนเอง” สวนประเทศฝรงเศส ไดมการประกาศไวใน Declaration of the Rights of Man and the Citizen (1789) วา “อดมคตของการเปนพลเมองมความเกยวของกบ เสรภาพ หลกทรพย ความปลอดภย และมหนาทในการตอตานการกดข”ดงนน ชาวอเมรกาและชาวฝรงเศสจงไดมการพฒนาจรยธรรมแบบพลเมองทตางกน เนองจากสภาวะทตางกนของอดมคตของการพลเมอง

ประวตศาสตรของความเปนพลเมอง

ในยคสมยโบราณกาล ความเปนพลเมองเปนเอกสทธของชนชนสงซงมอสระทงดานเศรษฐกจ ความคด และเวลา เพอปฏบตหนาทพลเมอง เชน การสมครรบการเลอกตง การเปนทหาร เปนตน ในสมยนนความเปนพลเมองเปนสญลกษณของการเปนฐานนดรศกด เนองจากประชาชนสวนใหญไมมสทธในความเปนพลเมอง โดยเฉพาะ สตร ทาส หรอ คนปาเถอน

6

 

ตอมาในยคสมยกลาง ซงเปนยคของสมบรณาญาสทธราชยในยโรป แนวคดแบบพลเมองกไดสญหายไป เนนเพยงแคความจงรกภกดตอพระมหากษตรยเทานน พลเมองไมมสทธเขามามบทบาททางการเมองจงไมตองมจรยธรรมแบบพลเมอง ไมมสญญาประชาคมระหวางประชาชนและรฐ มแตความสมพนธแบบความจงรกภกดระหวางกษตรยและประชาชน ดงคาพดทวา “รฐคอผมเอง” (พระเจาหลยสท 14 แหงฝรงเศส, 1674)

ตงแตการปฏวตฝรงเศสและสหรฐอเมรกาเปนตนมา กระแสเสรนยมกอใหเกดแนวคดทวาประมขและรฐไมไดรวมเปนอนเดยวกน และหลกการทวาประชาขนตองนบถอรฐมากกวาตวบคคลทปกครองรฐ จงทาใหเกดความเปนพลเมองทเนนความสมพนธระหวางประชาชนและรฐแทน ดงนน ความจงรกภกดตออดมคตทางการเมองจงมาแทนความจงรกภกดตอพระมหากษตรย ทงน การปฏวตของสหรฐอเมรกาและฝรงเศสไดประกาศใชหลกการเหลานในรฐธรรมนญของทงสองประเทศ คอ Declaration of Independence (1776) and Declaration of the Rights of Man and the Citizen (1789) ซงจากการปฏวตฝรงเศสเปนเหตเรมตนของการผสานของความเปนพลเมองกบชาต (Keith Faulks, 2000) ไวดวยกน

ระหวางศตวรรษท 19 และ 20 อดมการณแบบเสรนยมทาใหคานยามของความเปนพลเมองกลายเปนเรองของสทธและเสรภาพ ซงเปนอดมคตของความเสมอภาคและเสรภาพ คานยามดงกลาวมขอสมมตฐานวาพลเมองทกคนมเหตผลและมทางเลอกทเทาเทยมกน ไมวาจะเปนเรองของชนชน หรอ เพศ แตอยางไรกตาม ในสมยน ความเสมอภาคกยงเปนไดแคความเสมอภาคในประเดนของกฎหมายเทานน

แตหลงจากสงครามโลกท 2 สทธของพลเมองรวมถงสทธทางการเมองและสทธทางสงคม เนองจากไดพสจนวาความเสมอภาคดานกฎหมายแตเพยงอยางเดยว ไมไดทาใหเกดความเสมอภาคอยางแทจรง ดงนน รฐมหนาทคมครองพลเมองทางดานสงคมดวย ดวยเหตน รฐสวสดการจงการเกดขน และสงผลกระทบตอทศนคตของประชาชน อาจจะทาใหประชาชนเหนวาไมจาเปนตองตอบแทนอะไรแกรฐ จากเหตวกฤตน จะเหนไดวาประชาชนในยโรปและอเมรกาไมคอยไดไปเลอกตง หรอเขารวมกจกรรมในชมชนเทาทควร (Putnam, 2000) เพราะอาจคดวาการเมองในระดบชาตนนไมไดเกดประโยชนทแทจรงในสมยโลกาภวฒนแลว

ดงนน อนาคตของความเปนพลเมอง อาจจะกลายเปน “พลเมองโลก” ซงในยโรปมสภาวการณของการเปนพลเมองของยโรปแลว (European Citizenship)

ประวตศาสตรของการมสทธ มลกษณะเชนเดยวกบประวตศาสตรของความเปนพลเมองตามท T.H. Marshall (1994) ไดเขยนบทความเรอง "ความเปนพลเมองกบชนชนทางสงคม" กลาววา ความเปนพลเมองในประเทศตะวนตกมววฒนาการ 3 ชวง ชวงแรกคอมการใหสทธพลเมอง (Civic rights) แกพลเมองทกคนบนพนฐานของสถานะ (เสรภาพ) และความสามารถ (อสรภาพทางความคด, ความมเหตมผล) ภายใตกฎหมายทบงคบใชกบทกคนอยางเทาเทยม ชวงทสอง หลงการปฏวตอตสาหกรรมและยคแหงภมธรรม มการใหสทธทางการเมอง (Political rights) เรมแรก คอ สทธในการลงคะแนนเสยง ตามมาดวยการมสทธ

7

 

ในการแสดงความคดเหนและการรวมกลม ชวงสดทาย หลงสงครามโลกครงท 2 มการใหสทธทางสงคม (Social rights) เชน การไดรบเงนชดเชยหากวางงาน การไดรบเงนบาเหนจ เปนตน

การเปนพลเมองและระบอบทางการเมอง (Citizenship and political regimes)

อรสโตเตลใหความเหนวาความเปนพลเมองถกจดตงเปนรปแบบขนมาตามความนกคดของระบอบทเปนอย (Politics อางองจาก William A. Galston, 1991)

ความเปนพลเมองไดถกกาหนดเปนความสมพนธระหวางประชาชนและรฐ ในขณะทรฐใหความคมครองประชาชนในการมสวนรวมทจะรกษาสถาบน ทงนโดยระบอบทแตกตางกนไดมความสมพนธกบรปแบบของการเปนพลเมองทตางกน นอกจากนน บทบาทของพลเมองยงมความแตกตางกนภายใตระบอบการปกครองทตางกน เพราะตองการการสนบสนนสงทตางกนของระบอบเหลาน

Michael Ignatieff (The Myth of Citizenship, 1995) ไดกลาวถงความแตกตางขององคประกอบทจะเปนในระบบการปกครองทแตกตางกน ดงน

ประเภทของระบบการปกครอง

ขอจากดของสถานะการเปนสมาชก

ความสามารถของประชาชน ทพงประสงค

1. ระบบศกดนา ความเกยวพนระหวางทาสและขนนาง

ไมม

2. ระบบกษตรย ความเกยวพนระหวางบคคลและพระมหากษตรย

การเคารพ เชอฟงและจงรกภกดตอพระมหากษตรย

3. ระบบเผดจการ มความรกตอผปกครอง ใหการสนบสนนผปกครอง

4. เนนความเปนชาต ความสมพนธของสมาชกแตละคนตอชาต โดยเนนทวฒนธรรมเปนหลก

มความรกตอชาต มความรวาสงใดททาใหชาตมเอกลกษณ

5. เนนความเปนพลเมอง ความสมพนธระหวางหลกการของรฐ

มความรสกถงความรบผดชอบ มทกษะดานการมสวนรวมทางการเมอง

ทมา: อางองใน Derek Heater, A brief history of citizenship 2004

ความแตกตางระหวางความเปนไพร (Subjecthood) กบ ความเปนพลเมองสรปไดดงน

8

 

1. ความเสมอภาคของสถานภาพ : พลเมองทกคนมสถานภาพเหมอนกน รวมถงผปกครองซงมสถานภาพเปนพลเมองเชนเดยวกน

2. หลกจรยธรรมในการมสวนรวม 3. การใหความรวมมออยางมเหตมผลและมความระแวดระวง

สทธแรกทไดคอสทธของความเปนพลเมอง ซงจะทาใหไดสทธอนๆ ตามมาอก เชนเดยวกบท Keith Faulks (2000) กลาววา ความเปนพลเมองเปนมากกวาสงอนใด สามารถทาใหเราไดรบสทธข นพนฐาน โดยทประชาธปไตยไดสงเสรมใหประชาชนไดตระหนกถงการมอสระทางความคด

จรยธรรมแบบพลเมอง (Civic virtues) ความเปนพลเมองเปนเรองของความกระตอรอรนมากกวาจะเปนสภาวะของการอยเฉยๆ ไมดนรน อาจเปนเรองของการไมตองมการปกครองโดยประชาชน ถาประชาชนไมเตมใจทจะมสวนรวม หรอเปนการไมมสทธถาปราศจากการชมนมทางการเมอง หรอเปนเรองตงแตพนฐานของสทธของบคคล เราตองเตมใจทจะยอมรบการมความรบผดชอบทมากขนและเขามามสวนรวม ดงนน จรยธรรมของการมสวนรวม (Ethics of Participation) ซงไดรวมสทธและความรบผดชอบไวดวยนเปนจรยธรรมแบบพลเมองทจาเปนเพอความยงยนของประชาธปไตย นอกจากน ยงมจรยธรรมแบบพลเมองอกมากมายทขนกบบรบทของพนท อาท ตามทอรสโตเตลกลาววา “พลเมองทดควรรและมความสามารถทงเรองกฎระเบยบและการถกควบคมโดยกฎระเบยบดวย และสงเหลานคอจรยธรรมแบบพลเมอง” (Aristotle, book 3, Politics) จรยธรรมของพลเมองประกอบดวย จรยธรรม 4 ประการ คอ การควบคมตนเอง และการเลยงการกระทาทใชความรนแรง หรอสดขว ความเปนธรรม ความกลาหาญ และความรกชาต ตลอดจนการมปญญาและรอบคอบ มธยสถซงรวมทงความสามารถในการตดสนใจไดดวย เมอพจารณาประวตศาสตรและมองไปทวาประชาธปไตยแบบเสรภาพในยคศตวรรษท 21 ไดใหความหมายของ “พลเมองด” ไวอยางไร ตวอยางทนาสนใจคอ Robert Putnam (2000) ใหความหมายของจรยธรรมแบบพลเมองไว 3 ประการ คอ การมสวนรวมแบบกระตอรอรนในชวตสาธารณะ การเปนทนาเชอถอ และการมปฏสมพนธกน กบตางตอบแทนกน มนเปนการมความสมพนธกนทางสงคม จากความพยายามทจะทบทวนแนวคดเรอง พลเมองของ Angela Wentz Faulconer (2004) ซงเหนวาสดยอดของความเปนพลเมอง คอการมจรยธรรมแบบพลเมองทตองมในประชาธปไตยเสร จรยธรรมแบบพลเมองในชมชน เนนทการมสวนรวมของพลเมองในสภาพแวดลอมของทองถน อนประกอบดวย 1) การรวมมอกน (cooperation) 2) การมสวนรวม (participation) 3) การพงระแวดระวง (vigilance) 4) ความเปนเลศในการไตรตรองคดรอบคอบ (deliberative excellence) และ 5) การเคารพกฎหมาย (obedience to law) จรยธรรมแบบพลเมองเสร หมายถง การจงรกภกดตอแนวคดเสรทชดเจน ซงกคอ 1) ความจงรกภกด (allegiance) ตอชมชนประชาธปไตยเสร 2) เคารพตอความคดทแตกตางกน (tolerance) และ 3) เคารพสทธ (respect for

9

 

rights) ซงในคณสมบตขอหลงสดน รวมจรยธรรมของการปกครองตนเอง (self-governance virtues) ซงรวมความสามารถเฉพาะทเปนความคาดหวงจากพลเมอง อนประกอบดวย 1) การปกครองตนเอง (autonomy) 2) ความรบผดชอบ (responsibility) และ 3) การควบคมตนเอง การหกหามใจตนเอง (self-restraint) การวดความเปนพลเมองทอยบนพนฐานของการประเมนจรยธรรมแบบพลเมอง ในสงคมประชาธปไตย จรยธรรมแบบพลเมองเปนคณสมบตสวนบคคลทชวยคงความยงยนของชมชนทางการเมองจากสงทเขามาคกคาม ทงจากภายในและภายนอก จรยธรรมแบบพลเมองสามารถแบงไดในหลายแนวทาง ซงชดของจรยธรรมสามารถแบงออกเปนชดๆ ทเกยวของกน คอ 1) ทศนคต เชน การเคารพกนและกน การเคารพผอนในชมชน ความเตมใจทจะประนประนอม 2) มสงจงใจ เชน การจงรกภกดตอชมชนและสถาบนทคงอย การผกผนตอสงดรวมกน การมความทรงจาในฐานะพลเมอง และ 3) มทกษะ เชน ความรเรองงานสาธารณะ ทกษะในการตดสนใจทางการเมอง ความสามารถ/การเปดกวางทจะเสวนา และ 4) คณภาพของคณสมบตตางๆ เชน ความซอสตย เทยงตรง กลาหาญ มอสระ การควบคมตนเองได ในการศกษาน จรยธรรมแบบพลเมองมการแบงออกเปน 1) การมสวนรวม 2) ความร และคานยม เกยวกบพลเมอง ตวแบบนไดแสดงกรอบทฤษฎทพฒนาโดย Joel Westheimer และ Joseph Kahne (2004) ดงปรากฏ ตอไปน ประเภทของความเปนพลเมอง 3 ประเภท (Joel Westheimer and Joseph Kahne) (2004) Joel Westheimer และ Joseph Kahne ไดพฒนาประเภทของการเปนพลเมองเปน 3 กลมซงขนอยกบการใหคณคาและการกระทาทเกยวเนองกบการเปนพลเมองทด ประกอบดวย (1) ความรบผดชอบสวนตว (2) การมสวนรวมในความเปนพลเมอง และ (3) จตสานกเกยวกบความยตธรรมทางสงคม ตาราง 1 ประเภทของความเปนพลเมอง 3 ประเภท ความรบผดชอบสวนตว การมสวนรวมใน

ความเปนพลเมอง จตสานกเกยวกบความยตธรรมทางสงคม

ลกษณะ มหนาทรบผดชอบในชมชนของตน ทางานอยางสจรตและจายภาษ เคารพกฎหมาย การแยกขยะ การบรจาคโลหต เปนอาสาสมครในชวงเวลาทวกฤต

เขารวมเปนสมาชกของชมชน และพยายามทจะรวมพฒนาชมชน

ดแลชมชน โดยพยายามทจะดแลความตองการ สนบสนนการพฒนาเศรษฐกจ หรอรกษาสงแวดลอม

10

 

มความรวารฐทางานอยางไร

มความรกลยทธเพอจะไดบรรลวตถประสงคในการทางาน

ตวอยางของการกระทา

สนบสนนดานอาหารแกคนยากจน ชวยในการจดระบบการจดการอาหารสาหรบคนยากจน

ทาการสารวจวาทาไมประชาชนถงยงขาดแคลนดานอาหารอย และมแนวทางอะไรในการแกไขปญหานน

สมมตฐานหลก

เพอเปนการพฒนาสงคม พลเมองทดตองมความซอสตย ความรบผดชอบ และ ปฏบตตามกฎหมายของชมชน

เพอเปนการพฒนาสงคม พลเมองทดตองมสวนรวมและมตาแหนงหนาผนาภายในระบบและโครงสรางทมไว

เพอเปนการพฒนาสงคม พลเมองทดตองตงคาถาม โตแยงและเปลยนระบบและโครงสรางทต งขนเมอเกดความไมยตธรรมขนในสงคม

ทมา: Joel Westheimer and Joseph Kahne (2004)

ผลการศกษาคณสมบตของความเปนพลเมองไทย

ความเปนพลเมองมทงในอดมคตและในความเปนจรง ดงนน ในทนกลมความคดเหนของประชาชน

ตอคณสมบตทสาคญของการเปนพลเมองจงสามารถแบงออกเปน 2 กลม คอ แบบของการเปนพลเมองทพง

ประสงคหรอทควรจะเปน (Normative citizenship) และ ลกษณะของการเปนพลเมองทมการปฏบตจรง

(Positive citizenship)

จากการศกษาองคประกอบของการเปนพลเมอง พบวา คะแนนเฉลยของความเปนพลเมอง ใน

รปแบบของคณสมบตความเปนพลเมองทพงประสงค (Normative citizenship) ไดมาจาก คาเฉลยของระดบ

ความสาคญของคณสมบตการเปนพลเมอง ตงแต 0 – 10 โดย 0 หมายถง ไมสาคญเลย และ 10 หมายถง

สาคญทสด ในขณะทคณสมบตของความเปนพลเมองทประชาชนม (Positive Citizenship) ไดมาจาก

คาเฉลยของระดบการมคณสมบตของการเปนพลเมอง ตงแต 0 -10 โดย 0 หมายถง ไมมเลย และ 10

หมายถง มอยางมาก ซงความเปนพลเมองสามารถแบงไดเปน 3 ประเภท คอ

ตาราง 2 แสดงประเภทของความเปนพลเมองและคะแนนเฉลยของความเปนพลเมองของไทย

ประเภทของความเปนพลเมอง

องคประกอบ คณสมบตทพงประสงค

เทยบ 2 ป ความมอยของคณสมบตนนๆ เทยบ 2 ป

2554 2555 2554 2555 A. คานยมทเนนวฒนธรรม

6) เคารพผอาวโสกวา 9.08 9.08 0 8.96 9.31 0.35

(Traditional Values) 7) เสยสละเวลาทางานเพอสวนรวม 8.87 8.78 -0.09 8.23 8.85 0.62 8) ปฏบตตามกฎหมาย 9.26 9.28 0.02 9.07 9.37 0.3

12) ปฏบตตามหลกศาสนา 9.19 9.36 0.17 8.95 9.36 0.41

13) มความภมใจในการเปนคนไทย 9.42 9.61 0.19 9.42 9.69 0.27

15) ทางานแบบสจรต 9.45 9.39 -0.06 9.38 9.49 0.11

16) บรจาคโลหต/เงน/สงของ/แรงงาน 8.48 8.4 -0.08 7.73 8.19 0.46

17) รกษาสงแวดลอมโดยการนากลบไปใชใหม/ชวยปลกตนไม/แยกขยะ 8.82 8.93 0.11 8.13 8.72 0.59

B. การมความร 1) สามารถเปรยบเทยบนโยบายของพรรคและผสมครรบการเลอกตง 8.31 7.61 -0.7 6.8 6.88 0.08 ( Civic knowledge) 3) มความรเกยวกบการเมองการปกครอง 8.43 7.95 -0.48 6.88 6.8 -0.08 5) สามารถคยเรองการเมองของประเทศตางๆ 7.36 6.48 -0.88 5.36 5.19 -0.17

14) เตมใจทจะเสยภาษ 9.3 9.39 0.09 9.19 9.31 0.12

C. การมสวนรวมทางการเมอง

2) ไปใชสทธเลอกตงเสมอ 9.39 9.27 -0.12 9.31 9.42 0.11

(Political Participation) 4) สามารถวเคราะหและแสดงความคดเหนทางการเมอง 8.16 7.65 -0.51 6.38 6.41 0.03 9) เปนสมาชกกลม / สมาคม / สหภาพ / ชมรม เปนตน 7.3 7.58 0.28 5.92 7.08 1.16

10) สามารถไปรวมชมนม ประทวงหรอเดนขบวน รวมทงนดหยดงานเมอเหนวาจาเปน

4.06 4.51 0.45 2.87 3.5 0.63

11) ตดตามการทางานของนกการเมองและขาราชการ 7.74 7.54 -0.2 6.23 6.52 0.29

12

 

ภาพ 1 แสดงคะแนนเฉลยของคณสมบตทพงประสงคของความเปนพลเมองเปรยบเทยบป 2554 และ 2555

13

 

ภาพ 2 แสดงคะแนนเฉลยของความมอยของคณสมบตความเปนพลเมอง เปรยบเทยบป 2554 และ 2555

คณสมบตของความเปนพลเมอง สามารถแบงไดเปน

1. มคานยมตามประเพณนยม (Traditional Values) ประกอบดวยการเคารพผอาวโสกวา

เสยสละเวลาทางานเพอสวนรวม ปฏบตตามกฎหมาย ปฏบตตามหลกศาสนา มความภมใจในการเปนคน

ไทย ทางานแบบสจรต บรจาคโลหต สงของและรกษาสงแวดลอม

2. มความรเกยวกบการเปนพลเมอง (Civic knowledge) ประกอบดวย การสามารถเปรยบเทยบ

นโยบายของพรรคและผสมคร มความรเรองการเมองของประเทศตางๆ เตมใจทจะเสยภาษ

3. การมสวนรวมทางการเมอง ซงประกอบไปดวยการไปใชสทธเลอกตงเสมอ การเปนสมาชก

กลม สามารถไปรวมชมนม ตดตามการทางานของนกการเมองและขาราชการ

จากตารางจะเหนวา ประชาชนทตอบแบบสอบถามมกเนนไปทการใหความสาคญกบหลก

ปฏบตตามแนววถวฒนธรรม การมความรวาพลเมองควรทาอะไรบางเพอสงคม และการเขาไปม

สวนรวมทางการเมองและประเดนความเปนพลเมองทประชาชนไทยคดวาคนเราควรจะม แตพบวา

เขากลบมนอยทสด คอ กลมการมสวนรวมทางการเมองและความรในฐานะพลเมอง

นอกจากนน ยงแสดงใหเหนวาประชาชนผตอบแบบสอบถามเหนวา การทางานทจรต การภมใจใจ

การเปนคนไทย ไปใชสทธเลอกตง ปฏบตตามกฎหมายและปฏบตตามศาสนาเปนสงสาคญ 5 ลาดบแรกใน

การแสดงถงความเปนพลเมอง สวนลาดบทไดคะแนนนอยทสด คอ การไปรวมชมนมหรอประทวงเมอเหนวา

จาเปนซงสามารถสรปโดยเรยงลาดบจากมากไปนอยไดดงภาพ ตอไปน

15

 

ภาพ 3 แสดงคาเฉลยของระดบการใหความสาคญของคณสมบตของความเปนพลเมอง (คณสมบตทพงประสงค)

16

 

และเมอศกษาตอไปถงสภาวะการเปนพลเมองในปจจบนทประชาชนมสภาวะของการเปนพลเมอง

โดยการถามวาประชาชนเหลานนวามคณสมบตเหลานมาเพยงใด พบวา ประชาชนเหนวาการภมใจในการ

เปนคนไทยเปนคณสมบตทางการเมองทพวกเขามสงสด รองลงมาคอ การทางานแบบสจรตไปใชสทธ

เลอกตง เตมใจเสยภาษและปฏบตตามกฎหมาย ทงนคณสมบตทพวกเขาตอบวา มนอยทสด คอ การไปรวม

ชมนมประทวง เมอเหนวาจาเปน (คาเฉลยเพยง 2.87 จากคะแนนเตม 10) ดงภาพ 2

ทงนคณสมบตทมความแตกตางของสงทควรจะเปนกบการมอยสงสด คอ

- สามารถวเคราะหและแสดงความคดเหนทางการเมอง 1.78 - มความรเกยวกบการเมองการปกครอง 1.55 - สามารถเปรยบเทยบนโยบายของพรรคและผสมครรบเลอกตง 1.51 - ตดตามการทางานของนกการเมองและขาราชการ 1.51 - เปนสมาชกกลม 1.38 - สามารถไปรวมชมนม ประทวงเมอเหนวาจาเปน 1.19

สงทนาสนใจคอประชาชนคดวาการสามารถวเคราะหและแสดงความคดเหนทางการเมอง

และการมความรเกยวกบการเมองเปนคณสมบตสาคญประการหนงของความเปนพลเมอง แตพวก

เขากลบมคณสมบตขอนนอยมาก ชองวางระหวางสงทควรจะเปนและสงทมอยจรงกวางทสดเมอ

เปรยบเทยบกบคณสมบตอนๆ

สวนคณสมบตทไมมความแตกตางเลยระหวางสงทควรจะเปนกบการเกดขนจรงใน

ความรสกของประชาชน คอ ความภมใจในการเปนไทย

17

 

ภาพ 4 แสดงคาเฉลยของระดบการมคณสมบตของความเปนพลเมองของประชาชน

18

 

ประเภทการเปนพลเมอง

จากการศกษาแนวคดเรองความเปนพลเมอง1 โดยทาการศกษาความคดของประชาชนในชวงหลง

การเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎร ในวนท 3 กรกฎาคม พ.ศ. 2554 เพอใหทราบวาคนไทยมแนวคดตอ

คณสมบตของการเปนพลเมองทพงประสงคแบบใด เปนออกเปนกกลม ซงจากการวเคราะหปจจย (Factor

Analysis) แบบของการเปนพลเมองทพงประสงคหรอทควรจะเปน (Normative citizenship) สามารถจาแนก

เปน 2 กลม คอ 1) ความเปนพลเมองทใหความสาคญกบวถวฒนธรรม (Traditionalist / Minimalist) และ 2)

ความเปนพลเมองทใหความสาคญกบความมอสรภาพและความกาวหนาทนสมย (Modern / Liberal) ดง

ตาราง 3

คณสมบตของความเปนพลเมองทพงประสงค

ตาราง 3 แสดงคณสมบตของความเปนพลเมองทพงประสงค (Normative Citizenship)

คณสมบตของความเปนพลเมองทพง

ประสงค

องคประกอบ

1. ความเปนพลเมองทใหความสาคญกบ

วถว ฒนธรรม (Traditionalist /

Minimalist)

2) ไปใชสทธเลอกตงเสมอ 6) เคารพผอาวโสกวา 7) เสยสละเวลาทางานเพอสวนรวม 8) ปฏบตตามกฎหมาย 12) ปฏบตตามหลกศาสนา 13) มความภมใจในการเปนคนไทย 14) เตมใจทจะเสยภาษ 15) ทางานแบบสจรต

2. ความเปนพลเมองทใหความสาคญกบ

ความมอสรภาพและความกาวหนา

ทนสมย (Modern / Liberal)

1) สามารถเปรยบเทยบนโยบายของพรรคและผสมครรบการเลอกตง 3) มความรเกยวกบการเมองการปกครอง 4) สามารถวเคราะหและแสดงความคดเหนทางการเมอง 5) สามารถคยเรองการเมองนานาชาต 9) เปนสมาชกกลม / สมาคม / สหภาพ / ชมรม เปนตน 11) ตดตามการทางานของนกการเมองและขาราชการ 16) บรจาคโลหต/เงน/สงของ/แรงงาน 17) รกษาสงแวดลอมโดยการนากลบไปใชใหม/ชวยปลกตนไม/แยกขยะ

                                                            1 อางจาก ถวลวด บรกล, รชวด แสงมหะหมด, Eugenie Merieau และ Michael Volpe. ความเปนพลเมอง

ในประเทศไทย. เอกสารเผยแพรในการประชมวชาการสถาบนพระปกเกลา ครงท 13, 2555

19

 

หมายเหต ขอ 10) สามารถไปรวมชมนม ประทวงหรอเดนขบวน รวมทงนดหยดงานเมอเหนวาจาเปน ม

คะแนนไมเขาเกณฑทง 2 กลม

จากการวเคราะหความคดเหนของประชาชนตอความสาคญของคณสมบตของความเปนพลเมอง

โดยรวมคะแนน เตม 170 คะแนน พบวา ประชาชนใหความสาคญตอคณสมบตของความเปนพลเมอง 140.9

คดเปนรอยละ 82.88 แตเมอเปรยบเทยบกบการศกษาในป 2554 ซงม 143.3 คะแนน คดเปนรอยละ 84.32

แสดงวาประชาชนใหความสาคญกบการเปนพลเมองโดยรวมลดลง โดยเมอคานวณคะแนนความสาคญของ

คณสมบตของความเปนพลเมอง จาแนกตามภมภาคทอาศย พบวา ภาคกลางมคาคะแนนเฉลยของการให

ความสาคญกบคณสมบตตางๆ สงทสด คอ 149.05 คะแนน จากคะแนนเตม 170 คะแนน รองลงมาคอ

ภาคเหนอ กรงเทพมหานคร ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และ ภาคใต ตามลาดบ ดงตาตาราง 4 ดงน

ตาราง 4 แสดงคาเฉลย ความคดเหนของประชาชนตอความสาคญของคณสมบตความเปนพลเมองโดยภาพรวม จาแนกตามภมภาคทอาศย ภมภาคทอยอาศย คาเฉลย จานวน คา Std. Deviation

ภาคเหนอ 142.09 128 19.39 ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 137.71 248 21.98 ภาคกลาง 149.05 166 17.07 ภาคใต 134.07 96 32.52 กรงเทพมหานคร 139.99 72 15.05

รวม 140.89 710 22.22

แตอยางไรกตาม เมอเปรยบเทยบความคดเหนของประชาชนตอความสาคญของคณสมบตความเปนพลเมองระหวางป 2554 และ 2555 พบวา ประชาชนในทกภมภาคใหความสาคญตอคณสมบตความเปนพลเมองมากขน ยกเวน ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ทเหนความสาคญของความเปนพลเมองนอยลง ในขณะท คนกรงเทพมหานครมความคดเหนทตรงกนขามกน คอ เหนความสาคญของความเปนพลเมองมากขน รายละเอยดดงภาพตอไปน

20

 

ภาพ 5 แสดงคาเฉลยของระดบความสาคญตอคณสมบตความเปนพลเมองของประชาชน

นอกจากน เมอทราบแลววาลกษณะของความเปนพลเมองทพงประสงคนนควรมคณสมบตเชนไร

จากนน จงศกษาตอถงความมอยจรงของความเปนพลเมองวาจรงๆ แลว ประชาชนชาวไทยเหนวาตนเองม

คณสมบตเรองความเปนพลเมองมากนอยแคไหน ดงตอไปน

คณสมบตของความเปนพลเมองทประชาชนม

คณสมบตทพงประสงคจาแนกไดเปน 2 กลม ดงตาราง 3 แตเมอศกษาตอไปถงการมอยจรง พบวา

สามารถจาแนกการมคณสมบตของความเปนพลเมองของประชาชนชาวไทยได 3 กลม จากการถามตอเนอง

จากคณสมบตทพงประสงคและทาใหสะทอนสภาพของความเปนพลเมองของประเทศไทยไดโดยคณสมบต

ของการเปนพลเมองทมการปฏบตจรง (Positive citizenship) จาแนกเปน 3 กลม คอ 1) ความเปนพลเมองท

ใหความสาคญกบวถวฒนธรรม (Traditionalist / Minimalist) 2) ความเปนพลเมองทใหความสาคญกบชมชน

ของตน (Community Oriented Citizenship) และ 3) ความเปนพลเมองทใหความสาคญกบอสรภาพ

ความกาวหนา ทนสมย (Modern / Liberal Progressive) ดงตารางตอไปน

21

 

ตาราง 5 แสดงคณสมบตของความเปนพลเมองทประชาชนม (Positive Citizenship)

คณสมบตของความเปนพลเมองท

ประชาชนม

องคประกอบ

1. ความเปนพลเมองทใหความสาคญกบ

วถวฒนธรรม

(Traditionalist / Minimalist)

2) ไปใชสทธเลอกตงเสมอ 6) เคารพผอาวโสกวา 7) เสยสละเวลาทางานเพอสวนรวม 8) ปฏบตตามกฎหมาย 12) ปฏบตตามหลกศาสนา 13) มความภมใจในการเปนคนไทย 14) เตมใจทจะเสยภาษ 15) ทางานแบบสจรต

2. ความเปนพลเมองทใหความสาคญกบ

ชมชนของตน(Community Oriented

Citizenship)

7) เสยสละเวลาทางานเพอสวนรวม 16) บรจาคโลหต/เงน/สงของ/แรงงาน 17) รกษาสงแวดลอมโดยการนากลบไปใชใหม/ชวยปลกตนไม/แยกขยะ

3. ความเปนพลเมองทใหความสาคญกบ

อสรภาพ ความกาวหนา ทนสมย

(Modern / Liberal Progressive)

1) สามารถเปรยบเทยบนโยบายของพรรคและผสมครรบการเลอกตง 3) มความรเกยวกบการเมองการปกครอง 4) สามารถวเคราะหและแสดงความคดเหนทางการเมอง 5) สามารถคยเรองการเมองนานาชาต 9) เปนสมาชกกลม / สมาคม / สหภาพ / ชมรม เปนตน 11) ตดตามการทางานของนกการเมองและขาราชการ

ทงน คณสมบตทประชาชนมไดถกจาแนกได 3 ประเภท ตางจากคณสมบตทพงประสงค กลาวคอ มเรองของการใหความสาคญกบชมชนเพมเขาไปดวย โดยมองคประกอบยอยทอยในกลมน คอ เสยสละเวลาทางานเพอสวนรวม, บรจาคโลหต/เงน/สงของ/แรงงาน และ รกษาสงแวดลอมโดยการนากลบไปใชใหม/ชวยปลกตนไม/แยกขยะ

จากการวเคราะหความคดเหนของประชาชนตอคณสมบตของความเปนพลเมองทประชาชนม

โดยรวมคะแนน เตม 170 คะแนน พบวา ประชาชนใหมคณสมบตของความเปนพลเมอง 134.3 คะแนน คด

เปนรอยละ 79.0 ทงน เมอเทยบกบความคดเหนของประชาชนตอคณสมบตของความเปนพลเมองท

ประชาชนมในป 2554 และเมอถามถงการมคณสมบตของความเปนพลเมองทง 17 ขอ พบวา ภาคทม

ประชาชนตอบว า มคณสมบต เหล า นส งสด คอ ประชาชนในภาคกลาง รองลงมา คอ ภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอ กรงเทพมหานคร ภาคใต และภาคเหนอ ตามลาดบ โดยภาคเหนอเปนภาคทประชาชน

ยอมรบวามคณสมบตตางๆ นนนอยทสด ดงตาตาราง 6 ดงน

22

 

เมอเปรยบเทยบคะแนนเฉลยของการคดวาการมคณสมบตนนกบคณสมบตทพงประสงค พบวา ทก

ภาคมคะแนนลดลง อาจเนองมาจากคณสมบตทปรารถนาจะสงกวาคณสมบตทมอยจรงเสมอ

ตาราง 6 แสดงคาเฉลยความคดเหนของประชาชนตอคณสมบตของความเปนพลเมองทประชาชนม โดยภาพรวม จาแนกตามภมภาคทอาศย ภมภาคทอยอาศย คาเฉลย จานวน คา Std. Deviation

ภาคเหนอ 121.52 176 22.242 ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 128.60 483 15.602 ภาคกลาง 136.37 286 21.012 ภาคใต 126.96 99 26.727 กรงเทพมหานคร 127.52 118 22.066

รวม 129.19 1,162 20.390

ความสมพนธระหวางสถานะทางเศรษฐกจ สงคม ของประชาชน กบ การมอยของความเปนพลเมอง

ของประชาชนชาวไทย

นอกจากนน มการศกษาถงความสมพนธระหวางสถานะทางเศรษฐกจ สงคม ของประชาชนกบการม

อยของความเปนพลเมองของประชาชนชาวไทย ผลการศกษา มดงน

1. เพศ

1.1 พลเมองทเนนเรองวถวฒนธรรม หรอ Traditional Minimalist Citizenship

เมอศกษาความแตกตางระหวางเพศ กบ กลมคณสมบตการเปนพลเมองทประชาชนมในสวนของการใหความสาคญกบวถวฒนธรรม พบวา ผชายมคณสมบตของความเปนพลเมองในเรองวถวฒนธรรมนอยกวาผหญง แต ไมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญ ดงตารางตอไปน

ตาราง 7 แสดงคาคะแนนเฉลยของ Factor Score ของคณสมบตของการเปนพลเมองทประชาชนมเนนดานวถวฒนธรรม กบเพศ

เพศ คาเฉลย จานวน คา Std. Deviation เพศชาย -.007 617 .985 เพศหญง .023 532 1.005

รวม .007 1,149 .994 F. = .256 sig. = .613 n. = 1,149

23

 

1.2 พลเมองทเนนชมชน หรอ Community Oriented Citizenship การมคณสมบตของการเปนพลเมองทเนนชมชน พบวา ผหญงมคณสมบตในเรองของความเปนพลเมองทเนนการดแลชมชนสงกวาผชายอยางมนยสาคญ ทงน ผชายตอบวา ตนเองมคณสมบตดงกลาวนอยและสวนทางกบผหญง ตาราง 8 แสดงคาคะแนนเฉลยของ Factor Score ของคณสมบตของการเปนพลเมองทประชาชนมเนนดานชมชน กบเพศ

เพศ คาเฉลย จานวน คา Std. Deviation เพศชาย -.0879 617 1.042 เพศหญง .0977 532 .940

รวม -.002 1,149 .999 F. = 9.921 sig. = .002 n. = 1,149 1.3 พลเมองทมความคดกาวหนา หรอ Modern Progressive Citizenship เพศไมมความแตกตางกนในคณสมบตทประชาชนมในฐานะพลเมองทเนนความกาวหนาอยางมนยสาคญ แตผหญงดเหมอนจะมคณสมบตของความเปนพลเมองทเนนความกาวหนาสวนทางกบผชาย ตาราง 9 แสดงคาคะแนนเฉลยของ Factor Score ของคณสมบตของการเปนพลเมองทประชาชนม แบบทมความคดกาวหนา กบ เพศ

เพศ คาเฉลย จานวน คา Std. Deviation เพศชาย .049 617 .972 เพศหญง -.065 532 1.029

รวม -.004 1,149 1.000 F. = 3.700 sig. = .055 n. = 1,149

โดยสรป การมคณสมบตของความเปนพลเมอง พบวา เพศ มความแตกตางกนในเรองการให

ความสาคญกบชมชน ซงผหญงตอบวา ตนมคณสมบตดานนสงกวาผชาย ขณะทคณสมบตทผหญงและ

ผชายมในกลมอนๆ ไมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญ

24

 

2. การศกษา

2.1 พลเมองทเนนเรองวถวฒนธรรม หรอ Traditional Minimalist Citizenship ตาราง 10 แสดงคาคะแนนเฉลยของ Factor Score ของการมคณสมบตของการเปนพลเมอง ทเนนดานวถวฒนธรรม กบ ระดบการศกษา

ระดบการศกษา คาเฉลย จานวน คา Std. Deviation ไมสาเรจการศกษาระดบประถมศกษา -0.008 45 0.961 สาเรจการศกษาระดบประถมศกษา 0.045 735 0.903 ศกษาระดบมธยมศกษาตอนตน 0.075 104 1.055 ศกษาระดบมธยมศกษาตอนปลาย -0.011 108 0.965 โรงเรยนพาณชยการ/โรงเรยนอาชวศกษา -0.053 52 0.986 ไมสาเรจการศกษาระดบอดมศกษา 0.548 4 0.253 การศกษาระดบอดมศกษาระดบปรญญาตรหรอเทยบเทา

-0.063 69 1.059

การศกษาระดบอดมศกษาระดบปรญญาโทหรอเทยบเทา

0.284 8 0.848

ไมไดศกษา -1.582 15 2.372 รวม 0.012 1,140 0.985

F. = 5.553 sig. = .000 n. = 1,140

จากการศกษา พบวา การศกษากบการมอยของคณสมบตของความเปนพลเมองของประชาชนชาว

ไทย มความแตกตางกนอยางมนยสาคญทระดบ .000 และกลมทมทศนะเปนบวกตอคณสมบตของการเปน

พลเมองสงสดคอกลมทไมสาเรจการศกษาระดบอดมศกษา รองลงมาคอ กลมทศกษาระดบอดมศกษาระดบ

ปรญญาโท หรอ เทยบเทา กลมทสาเรจการศกษาระดบมธยมศกษาตอนตน และ ประถมศกษา ขณะทกลม

อนๆ โดยเฉพาะกลมทมการศกษาระดบปรญญาตรจะเหนในทศทางทตรงกนขาม

25

 

2.2 พลเมองทมความคดกาวหนา หรอ Modern Progressive Citizenship

ตาราง 11 แสดงคาคะแนนเฉลยของ Factor Score ของการมอยของคณสมบตการเปนพลเมองแบบทมความคดกาวหนา กบ ระดบการศกษา

ระดบการศกษา คาเฉลย จานวน คา Std. Deviation ไมสาเรจการศกษาระดบประถมศกษา -0.472 45 1.135 สาเรจการศกษาระดบประถมศกษา -0.029 735 0.951 ศกษาระดบมธยมศกษาตอนตน -0.018 104 1.123 ศกษาระดบมธยมศกษาตอนปลาย 0.096 108 0.904 โรงเรยนพาณชยการ/โรงเรยนอาชวศกษา 0.291 52 1.049 ไมสาเรจการศกษาระดบอดมศกษา -0.278 4 0.849 การศกษาระดบอดมศกษาระดบปรญญาตรหรอเทยบเทา

0.345 69 0.953

การศกษาระดบอดมศกษาระดบปรญญาโทหรอเทยบเทา

0.799 8 0.929

ไมไดศกษา -0.831 15 1.623 รวม -0.002 1,140 1.001 F. = 5.162 sig. = .000 n. = 1,140

จากตาราง พบวา กลมทมการศกษาตางกนมความแตกตางกนในเรองการมอยของคณสมบตความ

เปนพลเมองทเนนความกาวหนา โดยกลมทมคณสมบตของความเปนพลเมองในแบบกาวหนาทนสมยเปน

กลมทศกษาในระดบปรญญาโท รองลงมา คอ กลมทศกษาระดบปรญญาตร โรงเรยนพาณชยการ/โรงเรยน

อาชวศกษา และ สาเรจการศกษาระดงมธยมปลาย ในขณะท บางกลมใหความสาคญทางลบ โดยเฉพาะกลม

ทไมไดศกษา

26

 

3. ภมภาคทอาศย

3.1 พลเมองทเนนเรองวถวฒนธรรม หรอ Traditional Minimalist Citizenship ตาราง 12 แสดงคาคะแนนเฉลยของ Factor Score ของการมอยของคณสมบตการเปนพลเมอง ทเนนดานวถวฒนธรรม กบ ภมภาคทอาศย ภมภาคทอยอาศย คาเฉลย จานวน คา Std. Deviation

ภาคเหนอ -0.186 176 1.121 ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

0.370 483 0.450

ภาคกลาง -0.278 286 1.093 ภาคใต -0.443 99 1.507 กรงเทพมหานคร -0.191 118 1.178

รวม 0.000 1,162 1.000 F. = 32.730 sig. = .000 n. = 1,162

จากการศกษา พบวา ประชาชนทมคณสมบตของความเปนพลเมอง ทเนนดานวถวฒนธรรม มาก

ทสด คอ ประชาชนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ นอกนนจะมความคดทสวนทางกน

3.2 พลเมองทเนนชมชน หรอ Community Oriented Citizenship ตาราง 13 แสดงคาคะแนนเฉลยของ Factor Score ของการมอยของคณสมบตการเปนพลเมอง ทเนนชมชนกบ ภมภาคทอาศย ภมภาคทอยอาศย คาเฉลย จานวน คา Std. Deviation

ภาคเหนอ 0.049 176 0.988 ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

-0.144 483 1.020

ภาคกลาง 0.317 286 0.940 ภาคใต -0.021 99 0.948 กรงเทพมหานคร -0.234 118 0.937

รวม 0.000 1162 1.000 F. = 11.801 sig. = .000 n. = 1,162

จากตาราง พบวา ภาคทตางกนยงคดวาตนเองมลกษณะของการเปนพลเมองทตางกน อยางมนยสาคญ โดยประชาชนในภาคกลางคดวาตนเองมความเปนพลเมองทเนนดานชมชนสงกวาภาคอนๆ รองลงมาคอ ภาคเหนอ

27

 

3.3 พลเมองทมความคดกาวหนา หรอ Modern Progressive Citizenship

ตาราง 14 แสดงคาคะแนนเฉลยของ Factor Score ของการมอยของคณสมบตการเปนพลเมอง แบบความคดกาวหนา กบ ภมภาคทอาศย ภมภาคทอยอาศย คาเฉลย จานวน คา Std. Deviation

ภาคเหนอ -0.457 176 1.205 ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

-0.198 483 0.838

ภาคกลาง 0.508 286 0.888 ภาคใต 0.074 99 1.115 กรงเทพมหานคร 0.200 118 0.862

รวม 0.000 1162 1.000 F. = 37.959 sig. = .000 n. = 1,162

จากตารางท 14 แสดงใหเหนวา ภาคกบการมอยของความเปนพลเมองดานความกาวหนาทนสมยม

ความแตกตางกนอยางมนยสาคญ โดยภาคทมคณสมบตของความเปนพลเมองในดานนมากทสด คอ ภาค

กลาง รองลงมา คอ ผทอาศยในกรงเทพมหานคร ในขณะทภาคอนๆ เหนตรงกนขาม

โดยสรป คณสมบตของความเปนพลเมองของประชาชนในภาคตางๆ มความแตกตางกนดงน

ตาราง 15 แสดงประเภทของคณสมบตของความเปนพลเมองของประชาชนในภาคตางๆ

ภาค ประเภทของคณสมบตของความเปนพลเมองของประชาชน ภาคเหนอ ความเปนพลเมองทใหความสาคญกบชมชนของตน(Community Citizenship) ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ความเปนพลเมองทใหความสาคญกบวถวฒนธรรม (Traditionalist /

Minimalist)

ภาคกลาง ความเปนพลเมองทใหความสาคญกบอสรภาพ ความกาวหนาทนสมย

(Modern / Liberal Progressive) และ ความเปนพลเมองทใหความสาคญกบ

ชมชนของตน (Community Citizenship)

ภาคใต คอนขางมความเปนพลเมองทใหความสาคญกบอสรภาพ ความกาวหนาทนสมย (Light Modern / Liberal Progressive)

กรงเทพมหานคร ความเปนพลเมองทใหความสาคญกบอสรภาพ ความกาวหนาทนสมย (Modern / Liberal Progressive)

28

 

4 กลมอาย

4.1 พลเมองทเนนเรองวถวฒนธรรม หรอ Traditional Minimalist Citizenship

ตาราง 16 แสดงคาคะแนนเฉลยของ Factor Score ของการมอยของคณสมบตการเปนพลเมอง ทเนนดานวถวฒนธรรม กบ กลมอาย

กลมอาย คาเฉลย จานวน คา Std. Deviation อายตากวา 29 ป -0.687 52 1.986 อาย 30 – 39 ป 0.065 165 0.847 อาย 40 – 49 ป -0.028 301 1.037 อาย 50 – 59 ป 0.099 325 0.847 อาย 60 ปขนไป 0.032 300 0.817

รวม 0.008 1143 0.982 F. = 7.639 sig. = .000 n. = 1,143

กลมอายทคดวาตนเองมลกษณะของความเปนพลเมองทเนนวถวฒนธรรมสงสด คอ กลมอาย 50 – 59 ป รองลงมา คอ กลมอาย 30 – 39 ป และกลมอาย 60 ปขนไป ขณะทกลมอายนอยกวา 29 ป และกลมอาย 40 – 49 ป เหนตรงขาม

4.2 พลเมองทมความคดกาวหนา หรอ Modern Progressive Citizenship

ตาราง 17 แสดงคาคะแนนเฉลยของ Factor Score ของการมอยของคณสมบตการเปนพลเมอง ทม

ความคดกาวหนา กบ กลมอาย

กลมอาย คาเฉลย จานวน คา Std. Deviation อายตากวา 29 ป -0.321 52 0.940 อาย 30 – 39 ป 0.009 165 1.083 อาย 40 – 49 ป 0.131 301 0.923 อาย 50 – 59 ป -0.037 325 1.000 อาย 60 ปขนไป -0.049 300 1.012

รวม -0.002 1143 0.997 F. = 2.952 sig. = .019 n. = 1,143

29

 

จากการวเคราะห พบวา กลมอายทตางกนมความคดวาตนเองมลกษณะของการเปนพลเมองท

แตกตางกนอยางมนยสาคญ โดย กลมอาย 40 – 49 ปคดวาตนเองมคณสมบตของการเปนพลเมองมากทสด

รองลงมาคอ กลมทมอายระหวาง 30 – 39 ป นอกนน มความคดทสวนทางกน ดงนน กลมอาย 30 – 49 ป

จะเปนกลมทมคณสมบตของความเปนพลเมองทมความคดกาวหนาซงนาจะมาจาการเปนกลมทสาเรจ

การศกษาและประกอบอาชพแลว

บทสรป

คณสมบตการเปนพลเมองทประชาชนไทยใหความสาคญสงทสด ใน 5 อนดบแรก คอ

1. การทางานแบบสจรต 2. การมความภมใจในการเปนคนไทย 3. การไปใชสทธเลอกตง 4. การเตมใจทจะเสยภาษ 5. การปฏบตตามกฎหมาย และพบวาคนไทยเองมคณสมบตของการเปนพลเมองในเรองตอไปน 5 อนดบแรก คอ

1. การมความภมใจในการเปนคนไทย 2. การทางานแบบสจรต 3. การไปใชสทธเลอกตง 4. การเตมใจทจะเสยภาษ 5. การปฏบตตามกฎหมาย สงทแตกตางเกยวกบเรองของความเปนพลเมองทพงประสงค กบ การมอยจรงของความเปน

พลเมอง คอ 1. สามารถวเคราะหและแสดงความคดเหนทางการเมอง 2. มความรเกยวกบการเมองการปกครอง นอกจากนน การศกษานยงพบวาความเปนพลเมองทพงประสงคของคนไทย สามารถมาจดกลม

จาแนกตามระดบความสาคญของคณสมบตของความเปนพลเมองทพงประสงคได 2 กลม คอ

30

 

1. ความเปนพลเมองทใหความสาคญกบวถวฒนธรรม ประกอบดวย การไปใชสทธเลอกตง การเคารพผอาวโส การเสยสละเวลาทางานเพอสวนรวม การปฏบตตามกฎหมาย การปฏบตตามหลกศาสนา มความภมใจในการเปนคนไทย เตมใจทจะเสยภาษ และทางานแบบสจรต 2. ความเปนพลเมองทใหความสาคญกบความมอสรภาพและความกาวหนาทนสมย

ประกอบดวย สามารถเปรยบเทยบนโยบายของพรรคการเมองและผสมครรบเลอกตง มความรเกยวกบการเมองการปกครอง สามารถวเคราะหและแสดงความคดเหนทางการเมอง สามารถคยเรองการเมองนานาชาต เปนสมาชกกลม/สมาคม/สหภาพ/ชมรม เปนตน ตดตามการทางานของนกการเมองและขาราชการ บรจาคโลหต/เงน/สงของ/แรงงาน และ รกษาสงแวดลอมโดยการนากลบไปใชใหม/ชวยปลกตนไม/แยกขยะ โดยเมอดความสมพนธในรายภาค พบวา ผทมใหคะแนนความสาคญของคณสมบตความเปน

พลเมองทพงประสงคในดานวถวฒนธรรมมากทสด คอ ผทอาศยในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ในขณะทผท ม

ใหคะแนนความสาคญของคณสมบตความเปนพลเมองทพงประสงคในดานความกาวหนามากทสด คอ ภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอ เชนกน รองลงมา คอ ภาคกลาง

สวนการมอยจรงของความเปนพลเมอง ซงผศกษาไดใหประชาชนตอบแบบสอบถาม ตอบวาตนเอง

มคณสมบตของการเปนพลเมองในแตละขอมากนอยเพยงใด ซงพบสงทนาสนใจ โดยจาแนกออกเปน 3 กลม

คอ

1. ความเปนพลเมองทใหความสาคญกบวถวฒนธรรม ประกอบดวย การไปใชสทธเลอกตง การเคารพผอาวโส การเสยสละเวลาทางานเพอสวนรวม การปฏบตตามกฎหมาย การปฏบตตามหลกศาสนา มความภมใจในการเปนคนไทย เตมใจทจะเสยภาษ และทางานแบบสจรต

2. ความเปนพลเมองทใหความสาคญกบชมชนของตน ประกอบดวย เสยสละเวลาทางานเพอสวนรวม การบรจาคโลหต/เงน/สงของ/แรงงาน และการรกษาสงแวดลอมโดยการนากลบไปใชใหม/ชวยปลกตนไม/แยกขยะ 3. ความเปนพลเมองทใหความสาคญกบความมอสรภาพและความกาวหนาทนสมย

ประกอบดวย สามารถเปรยบเทยบนโยบายของพรรคและผสมครรบการเลอกตง มความรเกยวกบการเมองการปกครอง สามารถวเคราะหและแสดงความคดเหนทางการเมอง สามารถคยเรองการเมองนานาชาต เปนสมาชกกลม / สมาคม / สหภาพ / ชมรม เปนตน และตดตามการทางานของนกการเมองและขาราชการ โดยกลมคณสมบตทเพมขนคอการใหความสาคญกบชมชนซงแสดงถงความเปนคนไทยทรกชมชน

ของตนเอง โดยเมอศกษาความสมพนธในรายภาค พบวา ผทคดวาตนเองมคณสมบตความเปนพลเมองใน

31

 

ดานวถวฒนธรรมมากทสด คอ ผทอาศยในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ รองลงมาคอ ภาคกลาง ทงนลกษณะสาคญของกลมนกคอ การเนนการไปใชสทธเลอกตง เคารพผอาวโสกวาและยดมนในหลกศาสนา เปนตน ในขณะทผท คดวาตนเองมความเปนพลเมองในดานชมชนมากทสด คอ ภาคกลาง สวน ผทคดวาตนเองมคณสมบตของความเปนพลเมองดานความมอสรภาพและความกาวหนามากทสด คอ ภาคกลาง รองลงมา คอ กรงเทพมหานคร นอกจากน ยงพบความแตกตางของประเภทของความเปนพลเมองในแตละภาค คอ

ภาค ประเภทของคณสมบตของความเปนพลเมองของประชาชน ภาคเหนอ ความเปนพลเมองทใหความสาคญกบชมชนของตน(Community Oriented

Citizenship) ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ความเปนพลเมองทใหความสาคญกบวถวฒนธรรม (Traditionalist /

Minimalist)

ภาคกลาง ความเปนพลเมองทใหความสาคญกบอสรภาพ ความกาวหนาทนสมย

(Modern / Liberal Progressive) และ ความเปนพลเมองทใหความสาคญกบ

ชมชนของตน (Community Oriented Citizenship)

ภาคใต คอนขางมความเปนพลเมองทใหความสาคญกบอสรภาพ ความกาวหนาทนสมย (Light Modern / Liberal Progressive)

กรงเทพมหานคร ความเปนพลเมองทใหความสาคญกบอสรภาพ ความกาวหนาทนสมย (Modern / Liberal Progressive)

ดงนน หากจะตองเสรมสรางความเปนพลเมองคงจะตองศกษาบรบทของพนทและกลมประชากรให

ชดเจน และการศกษานพบวา ประชาชนคดวาตนเองมความสามารถเรองการวเคราะหและแสดงความ

คดเหนทางการเมอง นอยกวาเรองอน รวมทงมความรทางการเมองนอยกวาทควรจะเปนอกดวย

32

 

อางอง

วรากรณ สามโกเศศ, การศกษาเพอสรางความเปนพลเมอง, มตชน ฉบบวนท 3 ม.ค. 2554 (กรอบบาย)

สบคนจาก

http://www.moe.go.th/moe/th/news/detail.php?NewsID=22721&key=news_research

Abowitz & Harnish, 2006, Contemporary Discourses of Citizenship, in Review of Educational

Research 2006

Arblaster, Anthony, 2002, Democracy, Open Univeristy Press, Philadelphia

Faulconer, Angela Wentz, Civic excellence: Citizen virtue and contemporary liberal democratic

community. Ph.D., Univeristy of Notre Dame, 2004

Faulks, Keith, 2000, Citizenship, Routledge, London

Galston, William A., 1991, Liberal Purposes: Goods, Virtues, and Diversity in the Liberal State,

Cambridge University Press

Heater, Derek, 2004, A brief history of citizenship, New York University Press

Ignatieff, Michael, 1995, The Myth of Citizenship, in Theorizing citizenship, SUNY Press

Kahne, Joseph and Westheimer, 2004, Joel, What Kind of citizen? The politics of educating for

democracy, in American Educational Research Journal, volume 41 N. 2, Summer 2004

Kahne, Joseph, Westheimer, Joel, 2004, Educating the “Good Citizen”: Political choices and

pedagogical goals, in American Political Science Association Journal, vol.37

Marshall, T.H, 1950, Citizenship and Social Class, in Citizenship and Social Class and Other

Essays, Cambridge University Press