บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การวจยในครงน มงศกษาสภาพและปญหาในการจดกระบวนการเรยนรตามหลกสตรการศกษาขนพนฐานพทธศกราช 2544 ของครประจำาศนยการเรยนชมชน ของศนยการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยอำาเภอ ในจงหวดตรง ผวจยไดศกษาคนควาเอกสาร และผลงานวจยทเกยวของตามลำาดบดงน

1. การศกษา

2. ความเชอพนฐานการศกษานอกโรงเรยน

3. จตวทยาการเรยนรการศกษานอกโรงเรยน3.1 จตวทยาวยรน3.2 จตวทยาผใหญ3.3 พฤตกรรมการแสดงออกของนกศกษาผใหญ

4. กระบวนการคดเปน

5. แนวคดในการจดกระบวนการเรยนร

6. การจดกระบวนการเรยนรการศกษานอกโรงเรยน6.1 องคประกอบการจดกระบวนการเรยนร การศกษานอก

โรงเรยน6.2 การวางแผนการจดการเรยนร6.3 การจดกระบวนการเรยนร6.4 การวดและประเมนผลการเรยนร

7. การจดกระบวนการเรยนรทยดผเรยนเปนสำาคญ7.1 ลกษณะของการจดการเรยนรทยดผเรยนเปนสำาคญ

7.2 รปแบบการจดกระบวนการเรยนร

8. การศกษานอกโรงเรยน 8.1 การจดการศกษาพนฐานนอกโรงเรยน

8.2 การจดการศกษานอกโรงเรยนตามหลกสตรการศกษาขนพนฐานพทธศกราช 2544

8.3 หลกการจดการศกษานอกโรงเรยน 8.4 จดมงหมายของการจดการศกษานอกโรงเรยน8.5 วธการจดการศกษาพนฐานตามหลกสตรการศกษาขนพน

ฐาน พทธศกราช 25448.6 สาระการเรยนร8.7 วธการจดกจกรรมการเรยนร

9. ความหมายของคร การเปนครทดและคณธรรมของคร9.1 ความหมายของคร 9.2 การเปนครทด9.3 คณธรรมของคร

10. ครประจำาศนยการเรยนชมชน

11. การทำา Focus Group

12. งานวจยทเกยวของ

การศกษา

ความหมายของการศกษาพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2542 มาตรา 4

ใหความหมาย การศกษา คอ กระบวนการเรยนร เพอความเจรญ“ ”งอกงามของบคคลและสงคม โดยถายทอดความร การฝกอบรม การสบสานทางวฒนธรรม การสรางสรรคจรรโลงความกาวหนาทางวชาการ การสรางองคความรอนเกดจากการจดสภาพแวดลอม สงคม การเรยนร

11

และปจจยเกอหนนใหบคคลเรยนรอยางตอเนองตลอดชวต (ฝายวชาการสตรไพศาล, 2547: 2 ) จดเรมตนของการศกษาในตวมนษยเกดขนเมอ มนษยสมพนธกบโลกและสงแวดลอม โดยมนษยมเครองมอสอสมพนธกบสงแวดลอม 2 ประเภท พระพรหมคณาภรณ (2548: 165-171 )

1. มนษยสมพนธกบสงแวดลอมดวยอนทรย หรอ อายตนะ 6 อยาง คอ ตา ห จมก ลน กาย ใจ ซงอนทรยเหลานเปนทาง หรอประตทเขามาของความร ขอมลตางๆ เรยกวา “การรบร ” เพราะฉะนนอนทรยพวกนทงหมดเรยนวา ทวาร 6 ซงแปลวา ประต หรอชองทาง การทเรยกวาเปนอายตนะ กเพราะเปนแดนตอระหวางชวตกบโลก และทเรยกวาอนทรย เพราะทำางานเปนใหญในหนาทของตว เชน ตาเปนอนทรยในการเหน หเปนอนทรยในการฟง

2. เราตดตอสมพนธกบโลกภายนอก ดวยพฤตกรรมทแสดงออกทางประต หรอ ทวาร 3 คอ กาย วาจา ใจ เรยกเตมวา กรรมทวาร 3 แปลวา ชองทางทำาการ

การกระทำาการทเกยวของกบโลก เรยกวา กรรม ซงแบงเปนการกระทำาทางกาย เรยก กายกรรม การกระทำาทางวาจา เรยก วจกรรม การกระทำาทางใจ เรยก มโนกรรม

ดงนนกระบวนการพฒนามนษยจะตองอาศยทวาร 9 (อายตนะ 6 รวมกบ ทวาร 3) เรมจากการรจก อายตนะ 6 คอ ตา ห จมก ลน กาย ใจ วามนทำาหนาทอะไร เราใชมนเพออะไร แยกไดเปน 2 อยาง คอ

1. หนาทร คอรบรขอมลขาวสาร เชน ตารวาเปนอะไร หไดยนเสยงวา เสยงดง เสยงเบา ถอยคำาสอสารวาอยางไร

2. หนาทรสก หรอรบความรสก พรอมกบรบขอมลขาวสาร เชน เหนแลวรสกสบาย หรอไมสบาย ถกตาหรอไมถกตา สวยหรอนาเกลยด เปนตน

การรบดานรขอมลขาวสาร เรยกวา “ดานศกษา ” การรบดานความรสก เรยกวา “ดานเสพ ” จงสรปวา อายตนะทำาหนาท 2 อยาง คอ “ศกษา” กบ “เสพ ” ดงนนในการดำาเนนชวตของมนษยถาจะใหชวตมการพฒนา มนษยจะตองใชอนทรยรหรอศกษาใหมาก เพอสนองความตองการร ในการเรยนร จะรวาอะไรเปนอะไร

12

มการพฒนาการเรยนรไปเรอยๆ จนเกดปญญา สวนมนษยทไมพฒนา กจะใชอนทรยเพอ “เสพ” สนองความรสก อยกบความรสก สบาย ไมสบาย สขทกข สขทกอยทความชอบใจไมชอบใจ พบสงไมชอบใจเปนทกข แลวหาทางหนสงไมชอบใจ หาแตสงชอบใจ วนเวยนอยอยางนน การศกษาคอ การพฒนาคน ใหเปนมนษยทสมบรณทางดานรางกาย จตใจ สตปญญา..มนษยมชวตเปนอย กมการเคลอนไหว เมอมนษยมการเคลอนไหวดำาเนนชวเปนอย กไดรบประสบการณใหมๆ กตองปฏบตตอประสบการณหรอสถานการณนนๆ หรอหาทางแกปญหาอยางใดอยางหนง เพอใหลลวงไปได เพราะฉะนนทกๆ ขณะของการมชวต คอการศกษาอยตลอดเวลา ชวตทดกคอชวตแหงการศกษา ชวตใดไมศกษา กเกดปญหาตดขด เจอสถานการณอะไรไมหาทางปฏบตใหถกตอง ชวตจะเจรญงอกงามอยดไมได ชวตจงเปนการเรยนตลอดเวลา (พระพรหมคณาภรณ, 2548: 164-165 )

จดมงหมายของ พ.ร.บ.การศกษาแหงชาตพทธศกราช 2542 คอ การพฒนาผเรยน ใหเปนคน มสข ด เกง ทานพทธทาส กลาวถง จดมงหมายสงสดของการศกษาวา การศกษาเปนการมงใหมนษยใชชวตดวยสตปญญา และ พระพรหมคณาภรณ (มปป) กลาวถงการใชชวตดวยสตปญญาวา

...การมชวตอยดวยปญญา เปนบทพสจนการพฒนามนษย ชวตทประสบความสำาเรจในการ พฒนาสงสด จงเรยกวา ปญญาชวต หรอปญญาชวะ คอชวตอยดวยปญญา เมอพดถงสงคม มนษยกคอ ทำาอยางไรใหสงคมมนษยนเปนสงคมของคนทอยดวยปญญา เพราะการดำารงอย ดวยดของมนษยชาต อาศยการพฒนาคนใหอยดดวยปญญา

ความเชอพนฐานการศกษานอกโรงเรยน

การจดการศกษานอกโรงเรยนเปนการจดการศกษาเพอเปดโอกาส และขยายโอกาสทางการศกษา ใหกบประชาชนกลมผดอยโอกาสและพลาดโอกาสศกษาในระบบโรงเรยน เพอใหสามารถใชเปนชองทางในการพฒนา

13

ศกยภาพของตนเองอยางตอเนองและเปนกำาลงสำาคญในการสรางความเขมแขงใหกบชมชนและประเทศชาต ดงนนกลมเปาหมายการศกษานอกโรงเรยนสวนมากเปนเยาวชนและผใหญ ซงเปนผทมวฒภาวะ มประสบการณ มความรบผดชอบในการประกอบอาชพ ดแลครอบครว และมขอจำากดมากมายในการเรยนร จากลกษณะดงกลาวทำาใหการจดกระบวนการเรยนรไมเหมอนกบเดก เพราะผใหญแตกตางกบเดกหลายประการ เชน ผใหญมประสบการณ มความคดอาน และความพรอม การจดกระบวนการเรยนรจงจำาเปนตองจดใหสอดคลองกบความตองการ และธรรมชาตของนกศกษา สงเสรมใหนกศกษามสวนรวม นำาความรและประสบการณมาแลกเปลยนเรยนรกน และสงเสรมการเรยนรดวยตนเอง (กรมการศกษานอกโรงเรยน, 2546: 2) จากลกษณะธรรมชาตของกลมเปาหมายทมความแตกตางหลากหลายดงกลาว การจดการศกษานอกโรงเรยนจงไดอาศยความเชอพนฐานตามแนว ปรชญามนษยนยม (สาล เพญศร, 2542: 1-2) ปรชญาพพฒนาการนยม ปรชญาอตถภาวนยม และปรชญาการศกษาในกลมปฏรปกาวหนา และปรชญาคดเปน ดงน (กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน, 2547: 30-31) ดงน

1. ปรชญามนษยนยม (Humanism) เชอวามนษยทกคนมศกยภาพ ใหความสำาคญในคณคาของมนษยมองมนษยทกคนมคณคามเสรภาพใน การคด การเลอก การตดสนใจ เหนวามนษยทกคนคดเปน เปนปรชญาทมองมนษยในแงททกคนเปนมนษย

2. ปรชญาพพฒนาการนยม (Progressivism) เนนแนวคดในการเรยนรตอเนองตลอดชวตซงเปนการพฒนาอยตลอดเวลา มงการพฒนาคณภาพชวต พฒนาสงคม

3. ปรชญาอตถภาวนยม (Existentialism) เนนความเคารพในเสรภาพสวนบคคล การยอมรบผลของการกระทำาและตดสนใจใหความสำาคญกบความรบผดชอบของตนเองตอการกระทำาทางสงคม การจดการศกษาจงมงเสรมสรางพลงในการพฒนาและการตดสนใจของบคคล

4. ปรชญาในกลมปฏรปกาวหนา (Radicalism) เปนกลมปรชญาทรวมแนวคดทวพากษการศกษาทจดอยโดยทวไป มงใชการศกษาเปนกลไก

14

ในการแกปญหาและแสวงหาทางออกในสงคม เชน กลมทปฏเสธระบบโรงเรยน ของ อวาน อลลช กลมของเปาโล แฟร ทวพากษการศกษาซงสะทอนนยของการกดข จำาเปนทจะตองสรางมโนสำานกใหมในการเรยนร

5. ปรชญา “คดเปน” ไดจากแนวคดในพทธศาสนาทวา ชวตเปนทกข แตมนษยสามารถดบทกขได โดยตองเรยนรสาเหตแหงทกข หลกการดบทกขจะตองมองคประกอบของการคด เพอวเคราะหหาสาเหตแหงปญหา เพอนำาไปสการแกปญหา องคประกอบทสำาคญมอย 3 ประการคอ

5.1 ความรดานวชาการ คอ ความรทเกยวของกบเรองทตองคด ตดสนใจนนๆ วามหรอไม เพยงพอทจะนำามาใชในการตดสนใจ

5.2 ความรดานสงคมและสงแวดลอม เปนขอมลเกยวกบสภาพแวดลอมของครอบครว สงคม วฒนธรรม ความเชอ ประเพณ คานยม ตลอดจนกรอบคณธรรม จรยธรรม

5.3 ความรเกยวกบตนเอง เปนขอมลเกยวกบตนเองทงดานกายภาพ สขภาพ อนามยความพรอมตางๆ

การใชขอมลอยางรอบดานตามแนวปรชญา “คดเปน ” ชวยใหการตดสนใจเพอแสวงหาความสขของมนษยเปนไปอยางรอบคอบ และเปนความคดทมพลวต คอ ปรบเปลยนไดเสมอ เมอขอมลเปลยนแปลงไปเปาหมายชวตกเปลยนไป

จากปรชญาดงกลาว จงสรปไดวา การจดการศกษานอกโรงเรยนไมไดยดแนวปรชญาแนวใดแนวหนงเปนหลก แตใชหลายแนวผสมผสานกน แนวปรชญาการศกษานอกโรงเรยนทประเทศไทยใชอยางโดดเดนคอแนวปรชญา “คดเปน” เพราะเปนทงปรชญา และความเชอพนฐานของการจดการศกษานอกโรงเรยน

จตวทยาการเรยนรการศกษานอกโรงเรยน

จตวทยา เปนการเรยนรความเปนธรรมชาตของพฤตกรรมมนษย เพอทำาความเขาใจ กอใหเกดการปรบตว การตอบสนอง เพอการปรบตวเขาหากน และใหการอยรวมกนอยางมความสข ดงนน ทเกยวของกบการ

15

จดการศกษานอกโรงเรยนจงจำาเปนตองศกษาจตวทยาวยรน จตวทยาผใหญ และจตวทยาผสงวยเพราะผมารบบรการการศกษานอกโรงเรยนสวนใหญเปนผทมอายเกนเกณฑการศกษาภาคบงคบทอยนอกระบบโรงเรยน คออายระหวาง 15-59 ป และบางสวนอายมากกวา 60 ป แตละกลมมลกษณะความตองการและพฒนาการ การเรยนรทแตกตางกน ครจงจำาเปนตองศกษาจตวทยาของผรบบรการกลมตางๆ ดงน

จตวทยาวยรนวยรนเปนวยทอยในชวงอาย ระหวาง 15-18 ป (พรรณ ช.เจนจต,

2538: 259-262) กลาวถงลกษณะของวยรนวา ลกษณะทวไปของวยรน ความสำาเรจดานวฒภาวะทางเพศ มอทธพลตอการแสดงออกในหลายๆ ลกษณะ เปนวยทใหความสำาคญกบกลมเพอนและปฏกรยาจากกลมเพอนเพมมากขน ใหความสนใจกบอนาคตวาจะมอะไรเกดขนเมอเรยนจบ โดยเฉพาะผทไมไดเรยนตอจะเรมตระหนกถงความสามารถในการเรยนและระดบคะแนน สำาหรบการประกอบอาชพใดอาชพหนงโดยเฉพาะ ดานพฒนาการทางจต-สงคม อยในขนคำานงถงบทบาททางเพศ และการเลอกอาชพ สถานภาพความแตกตางทางเอกลกษณจะเหนไดชดเจนมาก ความรความเขาใจ วยนมพฒนาการทางสมองมากขนเขาใจสงทเปนนามธรรมและทดสอบสมมตฐานไดและจะเขาใจกฎเกณฑในลกษณะทเกดจากขอตกลงซงกนและกนเพมมากขน และพรอมทจะปฏบตตาม

ลกษณะทางสตปญญา เดกวยนมพฒนาการทางสมองเกอบเทาผใหญเพยงแตขาดประสบการณ ซงไมสามารถใชสตปญญาไดอยางมประสทธภาพเทาทควร เปนวยทคำานงถงการมปรชญาชวต โดยมงเกยวกบศลธรรมจรรยา ศาสนา และการเมอง แตกยงสบสนตดสนใจไมได เปนหนาทของครทจะเปดโอกาสใหไดมการอภปรายเกยวกบสงตางๆ ทเกยวของกบชวต

ลกษณะทางอารมณ เดกจะแสดงออกในทางแขงกราว ซงเปนลกษณะของการเปลยนจากวยเดกสวยผใหญ ครจงตองเขาใจพฤตกรรม

16

ของเดกและสงเสรมใหเขาพสจนความเปนผใหญ โดยใหเขาทำาสงหนงสงใดอยางเตมความสามารถและความชำานาญ เดกวยนจะมอสระมากขน จงมปญหาขดแยงกบผปกครอง อยเสมอ เขามความสบสน และพยายามจะพนจากการปกครองเลยงดของผปกครอง เกดชองวางระหวางวยครจงควรเหนอกเหนใจและใหคำาปรกษาทด นอกจากนน วยนยงเปนวยทเพอฝน โดยเฉพาะเกยวกบอนาคตเขาฝนวาไดรบความสำาเรจอยางสงในอนาคต การทำางานและอาชพ สำาหรบผทเพอฝนเกงแตไมคอยมความสามารถ ครควรระวงในการสงเสรมเขาควรใหเขายอมรบความจรงทอาจทำาใหเขาผดหวงในอนาคต

จตวทยาผใหญนกจตวทยาไดแบงวยผใหญโดยถอเอาอายเปนเกณฑ แบงเปน 2

ชวงดงน1.วยผใหญ อาจแบงยอยออกเปน 2 ชวง

1.1 วยผใหญตอนตน อายตงแต 18-35 ปธรรมชาตของคนในวยนมพฒนาการทางดานรางกายและจตใจมความสมพนธกนมากขน เรมมความเปนผใหญ มความคดและมเหตผลเปนของตนเอง มความรบผดชอบ รบทบาทหนาท และทำางานโดยมจดมงหมาย เปนวยทมพลงกาย พลงความคดทกาวหนา พรอมรบสงทเปนเทคโนโลย และความกาวหนาทางวทยาการ สนใจเรองขาวสาร ความเคลอนไหวทางดานเศรษฐกจ การเมอง การศกษา สงคม วฒนธรรม โดยเฉพาะเรองอาชพ และรายได ชอบสมาคมคบหากบเพอนผรวมงานทกเพศ ทกวย มความตนตว ยอมรบสงแปลกใหม รจดคด แกปญหาชวต และปญหาทางสงคม มงมนในความเปนผมหลกฐานและสรางชวตครอบครวทมความสข

1.2 วยผใหญตอนกลาง อายตงแต 36-60 ป ผใหญในวยน เปนวยทมงทำามาหากนหารายไดมาเลยงตนเองและครอบครว ดงนนคนในวยนสวนใหญจะทมเทใหกบอาชพการงาน มความมงมนในการทำาอาชพการงาน เพอใหเจรญกาวหนาในอาชพ มรายไดสรางหลกฐานใหแกตนเอง และสรางครอบครวใหเปนปกแผนมนคง เมอมรายไดทรพยสนเงนทอง

17

มากขน กจะแสวงหาเกยรตยศ ชอเสยง อำานาจ และตองการทำาตนใหเปนประโยชนแกสงคมสวนรวม วยนจงเปนวยทตองการการยอมรบจากคนในครอบครว ชมชน สงคม เปนผทมเหตผล รกความยตธรรมมพฤตกรรมบางอยางคงเสนคงวา ปรบเปลยนไดอยาก เชน ความชอบ ความสนทสนมคนเคย ความสะดวกสบาย ความรกในศกดศร ความเคยชน ความมใจเยอกเยนหรออารมณรอน การพด การแสดงออกและบคลกภาพของแตละคนเปนตน

2. วยสงอาย หรอวยทอง คอ ชวงอายเกนจาก 60 ปขนไป เปนวยทพฒนาการทางรางกายไดเจรญถงจดสงสด และคอยๆ เสอมสภาพไปตามธรรมชาต เชน หตาฝาฟาง กลามเนอเรมหยอนยาน ตองใชแวนในการชวยการมองเหน การเดนเชองชางกเงน ดานสตปญญา สตปญญาเรมเสอมถอยเชองชา ความสขมรอบคอบใชเวลานานในการคดวเคราะหกอนตดสนใจใดๆ การตอบโตทางความคดไมวองไวกระฉบกระเฉง แตจะมเหตผลและประสบการณ เปนขอมลพนฐานในการคดตดสนใจ เปนผทมประสบการณและความรสะสมอยมาก

พฤตกรรมการแสดงออกของนกศกษาผใหญ1. นกศกษาทเปนผใหญ จะมพฤตกรรมการแสดงออกตางๆ ทคร

การศกษานอกโรงเรยนพบบอยๆ ในการจดกจกรรมการเรยนรจงตองคำานงถงสงเหลาน สาล เพญศร (2542: 6-7)

1.1 ชอบฟงมากกวาพด หรอแสดงความคดเหน1.2 ละอายเมอทำาอะไรผดพลาด เชน พดผด ตอบคำาถามผด1.3 ไมชอบแสดงตวตอทประชมทมคนหลายระดบ และไมคน

เคย1.4 ไมชอบการถกตำาหน ดถกดหมนเหยยดหยาม1.5 ไมชอบการบงคบ หรอใหกระทำาหรอตอบคำาถามทนท1.6 ไมตองการใหพดถงปมดอยของตนเอง1.7 ไมชอบการจกจกจจ หรอพรำาบนซำาซาก1.8 มความประหมา กลวผดพลาด อายเดก

18

1.9 ประเมนตนเองไดวา มความรความสารถเทาไร1.10 ชอบการยกยองชมเชย ใหกำาลงใจ1.11 เรยนรไดเรวในบางเรองทตรงกบความร และ

ประสบการณทมอยเดม และจะเรยนไดชาในบางเรองทผใหญมประสบการณเดม

1.12 มความพรอมทางกาย อารมณ สตปญญา ในการเรยนรมากกวาเดก

1.13 รบผดชอบงานทไดรบมอบหมาย โดยเฉพาะงานทตนเองยอมรบและสามารถทำาได

1.14 มความรและประสบการณเดมทแตกตางกน1.15 ชอบทำาอะไรตามความเคยชน1.16 ชอบการพดแนะนำามากกวาการสอน1.17 ชอบความเปนกนเอง และความเปนอสระ1.18 พดหรอเลาประสบการณทมอยไดด แตถาเขยนจะเขยน

ไดไมดเทาการเลา1.19 ไมชอบใหผอน ขดคอ หรอหยอกลอ ขณะกำาลงพดหรอ

แสดงออกตอกลมใหญ1.20 มความคดรอบคอบ มมมมองทแตกตาง มเหตผลใน

การคดและการกระทำา1.21 ชอบความสะดวกสบาย1.22 ชอบการใหเกยรตยกยอง

2. พฤตกรรมการแสดงออกและธรรมชาตของผสงอายทเดนๆ ทครการศกษานอกโรงเรยนพบเสมอๆ สรปไดดงน สาล เพญศร(2542: 8-9)

2.1 การพดหรอแสดงความคดเหน พดหรออธบายอะไรไดยดยาวเพราะมความรและประสบการณมาก

2.2 ถาไมพดกไมพดอะไรเลย ไมตองไปเซาซคะยนคะยอใหพดหรอแสดงความคดเหน

2.3 ชอบการใหเกยรตยกยองใหความเอาใจใสดแลเปนพเศษ

19

2.4 ถาไมมกจกรรมอะไรทำา อยวางๆ จะรำาคาญและคดฟงซาน หรออาจจะบนพมพำา

2.5 บางชวงจะหลงๆ ลมๆ ไดหนาลมหลง2.6 สายตาไมด อานหนงสอทมขนาดตวอกษรเลกเกนไปไมได

และอานไดไมนาน2.7 ชอบอาน ฟง ดขาว ความกาวหนาและความเปนไปของ

บานเมองมากกวาบนเทงเรงรมยหรอตำาราวชาการเรองหนกๆ2.8 ชวงเวลาของความสนใจยาวนาน และมสมาธดถามความ

ตงใจจะทำาสงใด2.9 ชอบใหคนอนด และเอาใจใสไมทอดทง

จงสรปไดวา การจดกจกรรมการเรยนรใหกบนกศกษาการศกษานอกโรงเรยน โดยเฉพาะกลมเปาหมายทอยในวยรน และวยผใหญ ผจดตองศกษาปรชญาความเชอการศกษานอกโรงเรยนโดยเฉพาะปรชญาการคดเปน และจตวทยาวยรน กบจตวทยาผใหญ เพอใหสามารถนำาขอมลดงกลาวขางตนไปประกอบการจดกจกรรมการเรยนรใหกบกลมเปาหมายทมความแตกตางหลากหลายทงดาน อาย ประสบการณ อาชพ ความตองการในการเรยนรไดอยางเหมาะสม สอดคลองกบความตองการ และสภาพการเรยนรของแตละบคคล

กระบวนการคดเปน

กระบวนการคดเปน ซงเปนความเชอพนฐานในการจดการศกษานอกโรงเรยนในประเทศไทยซงอาจจำาแนกใหเหนขนตอนตางๆ ของการประกอบกนเขาเปนกระบวนการคด ดงน (กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน, 2547: 32-33)

ขนท 1 การระบปญหาทกำาลงเผชญอยขนท 2 การศกษารวบรวมขอมลเกยวกบปญหาเพอทำาความเขาใจ

ปญหาและสถานการณนนๆ โดยจำาแนกขอมลออกเปน 3 ดาน คอขอมลดานสงคม ขอมลดานตนเอง ขอมลดานวชาการ

20

ตนเอง สงคม วชาการ

ขนท 3 การสงเคราะหขอมลทง 3 ดาน เขามาชวยในการคดหาทางแกปญหาภายในกรอบแหงคณธรรม ประเดนเดนในขนตอนน คอระดบของการตดสนใจทแตกตางกนไปแตละคนอนเปนผลเนองจากขอมลในขนท 2 มความแตกตางกนในการตดสนใจดงกลาวมงไปหาความสขของแตละคน

ขนท 4 การตดสนใจ เปนขนตอนสำาคญของแตละคนในการเลอกวธการหรอหาทางเลอกในการแกปญหา ขนอยกบผลของการตดสนใจนนพอใจหรอไม หากไมพอใจกตองทบทวนใหม

ขนท 5 เปนการปฏบตตามสงทไดคดและตดสนใจแลว

แผนภมแสดงกระบวนการคดเปน

ขนท 1 ปญหา มความสข

ขนท 2 ศกษา รวบรวมขอมล

21

สงคม ตนเอง วชาการ

ขนท 3

กรอบแหงคณธรรม

ขนท 4 ตดสนใจ

ไมพอใจ พอใจ

ขนท 5 สการปฏบต

ทมา: กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน (2547: 33)

แนวคดในการจดกระบวนการเรยนร

การจดกระบวนการเรยนรตามรปแบบของครตนแบบตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2542 เปนการจดกระบวนการเรยนรทเนนผเรยนเปนสำาคญ สอดคลองตามแนวการจดการศกษา หมวดท 4 มาตรา 24 ทระบวา การจดกระบวนการเรยนรใหสถานศกษาและหนวยงานทเกยวของดำาเนนการดงน (สำานกงานเลขาธการสภาการศกษา, 2547: 5)

1. จดเนอหาสาระและกจกรรมใหสอดคลองกบความสนใจและความถนดของผเรยนโดยคำานงถงความแตกตางระหวางบคคล

2. ฝกทกษะกระบวนการคด การจดการ การเผชญสถานการณ และการประยกตความรมาใชเพอปองกนและแกปญหา

3. จดกจกรรมใหผเรยนไดเรยนรจากประสบการณจรง ฝกการปฏบตใหไดคดเปน ทำาเปน รกการอาน และเกดการใฝรอยางตอเนอง

4. จดกจกรรมการสอนโดยผสมผสานสาระความรดานตางๆ อยางได

22

สดสวนสมดลกน รวมทงปลกฝงคณธรรม คานยมทดงาม และคณลกษณะอนพงประสงคไวในทกวชา

5. สงเสรมสนบสนนใหผสอนสามารถจดบรรยากาศ สภาพแวดลอม สอการเรยน และอำานวยความสะดวกเพอใหผเรยนเกดการเรยนร และมความรอบรรวมทงสามารถใชการวจยเปนสวนหนงของกระบวนการเรยนร ทงนผสอนและผเรยนอาจเรยนรไปพรอมกนจากสอการเรยนร และแหลงวทยาการประเภทตางๆ

การจดกระบวนการเรยนรตามหลกเกณฑและวธการจดการศกษานอกโรงเรยน หลกสตรการศกษาขนพนฐานพทธศกราช 2544 ไดยดแนวทางทสำาคญดงน (กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน, 2549: 14)

1. การจดกระบวนการเรยนรดวยปรชญา “คดเปน ” นกศกษาสามารถเรยนรรวมกนในการคดวเคราะห และการแกปญหา โดยเรมตงแตรวบรวมและวเคราะหสภาพปญหา รวบรวมขอมลตางๆ ทจะนำามาใชแกปญหา โดยใชขอมล 3 ดาน คอ ขอมลดานตนเอง ขอมลดานวชาการ และขอมลดานสงคมและสงแวดลอม มาใชในกระบวนการคด วเคราะห และหาทางในการแกปญหาและทางปฏบตดวยหลกของความเปนเหต เปนผลในการดำาเนนชวตของตนเองและอยรวมกนในสงคมอยางเปนสข การจดการเรยนรตองคำานงถงจตวทยาผใหญทตองการเรยนรเพอนำาความรไปใชประโยชนในการพฒนาคณภาพชวต และประกอบอาชพไดทนท ผจดทำาหลกสตรและผเกยวของจงตองจดเนอหาสาระของหลกสตรใหสอดคลองกบความตองการของนกศกษา

2. จดกระบวนการเรยนรตามแนวพระราชบญญตการศกษาแหงชาตพทธศกราช 2542 โดยยดหลกวา นกศกษาทกคนมความสามารถเรยนรและพฒนาตนเองได และถอวานกศกษามความสำาคญทสด กระบวนการจดการศกษาจงตองสงเสรมใหนกศกษาพฒนาตนเองตามธรรมชาตและเตมตามศกยภาพกระบวนการเรยนรจงตองจดสาระการเรยนร และกจกรรมใหสอดคลองกบความสนใจและความถนดของนกศกษา โดยคำานงถงความแตกตางระหวางบคคล การเรยนรในสาระตางๆ จงมกระบวนการและวธการทหลากหลายให

23

เหมาะสมกบบคคล เนนกระบวนการเรยนรตามสภาพจรง เชน การเรยนร ดวยตนเอง การเรยนรรวมกน การเรยนรจากวถชวต และการเรยนรจากการปฏบตจรงเปนตน

3. การจดกระบวนการเรยนรแบบบรณาการ เนนการเรยนรแบบองครวมทยดผเรยนเปนสำาคญและกำาหนดเปาหมายการเรยนรรวมกน โดยนำากระบวนการเรยนรจากสาระการเรยนรในหมวดเดยวกน หรอสาระตางหมวดวชามาบรณาการรวมกบสภาพวถชวต ในการจดการเรยนการสอน ทงนผสอนมบทบาทสำาคญในการเปนผอำานวยความสะดวก (Facilitator) เปนผชแนะ ตลอดจนเปนวทยากรในสาขาวชาทนำามาบรณาการ ซงจดไดหลายลกษณะ เชน (1) บรณาการแบบผสอนคนเดยว (2) บรณาการแบบคขนาน (3)บรณาการแบบสหวทยาการ และ (4) บรณาการแบบโครงงาน

จงสรปไดวา แนวคดในการจดกระบวนการเรยนรการศกษานอกโรงเรยนยดแนวทางการจดกระบวนการเรยนรตามแนวปรชญาคดเปน แนวพระราชบญญตการศกษาแหงชาตพทธศกราช 2542 และการจดกระบวนการเรยนรแบบบรณาการ โดยใหนกศกษานำาขอมลดานตนเอง ขอมลดานวชาการ ขอมลดานสงคมและสงแวดลอม มาคดวเคราะห บนพนฐานของเนอหาสาระทสอดคลองกบสภาพความตองการ และวถชวตของนกศกษา การจดกระบวนการเรยนรตองบรณาการเนอหาสาระในวถชวต กบเนอหาสาระในหมวดวชา โดยอาจจะบรณาการเนอหาสาระในหมวดวชาเดยวกนเขาดวยกน หรอตางหมวดวชากนกได

การจดกระบวนการเรยนรการศกษานอกโรงเรยน

ในการจดกระบวนการเรยนรเพอใหผเรยนไดเกดการเรยนร และเปลยนพฤตกรรม หรอใหเกดการเรยนรตามจดประสงคของหลกสตร การจดกระบวนการเรยนรการศกษานอกโรงเรยนซงเปนการจดกระบวนการเรยนใหนกศกษาทสวนใหญเปนวยรน และวยผใหญ จงยดหลกการสำาคญ

24

5 ประการดงน (กรมการศกษานอกโรงเรยน, 2546: 3-4)1. หลกความเสมอภาคทางการศกษา เนองจากผรบบรการการศกษา

นอกโรงเรยนเปนผดอยโอกาส ผพลาดโอกาสทางการศกษาทมความแตกตางดานสถานภาพในสงคม อาชพเศรษฐกจ และมขอจำากดอนๆ การจดการศกษา และการจดกระบวนการเรยนรนอกโรงเรยนตองไมมการเลอกปฏบต แตตองสรางโอกาส และความเสมอภาคทางการศกษาอยางเทาเทยมกน

2. หลกการพฒนาตนเองและการพงพาตนเอง การจดกระบวนการเรยนรการศกษานอกโรงเรยนตองเปนไปเพอใหผเรยนไดพฒนาศกยภาพของตนเอง สามารถเรยนร เกดความสำานกทจะพฒนาตนเองได เปนคนคดเปน ปรบตวเพอใหทนกบกระแสการเปลยนแปลงของสงคม โดยเรยนรอยตลอดเวลา เรยนรดวยตนเอง พงพาตนเอง เพอใหสามารถดำารงชวตอยางเปนปกตสขทามกลางความเปลยนแปลงของสงคม

3. หลกการบรณาการการเรยนรกบวถชวต เนองจากนกศกษาการศกษานอกโรงเรยนเปนผทมอาชพ มประสบการณ การจดการเรยนรการศกษานอกโรงเรยนจงตองสมพนธกบสภาพปญหา วถชวต สภาพแวดลอมและชมชนทองถนของผเรยน เปนหลกการสำาคญในการจดทำาหลกสตรสถานศกษา ซงสงผลตอการจดกระบวนการเรยนร การจดการเรยนรเปนลกษณะของการบรณาการจงมความเหมาะสม โดยบรณาการสาระตางๆ เพอการเรยนร และบรณาการวธการเรยนการสอน เพอนำาไปสการพฒนาคณภาพชวตของผเรยนอยางเปนองครวม

4. หลกความสอดคลองกบปญหาความตองการ และความถนดของผเรยน เปนหลกการทสงเสรมใหผเรยนรจกความตองการของตนเอง สามารถจดการศกษาใหกบตนเองไดอยางเหมาะสม ครการศกษานอกโรงเรยนมบทบาทในการสงเสรมกระบวนการเรยนรดวยตนเองของผเรยน โดยใหผเรยนรวมกำาหนดวตถประสงค สาระการเรยนร วธการเรยน และการประเมนผลการเรยนรของตนเอง ซงเปนกระบวนการการศกษานอกโรงเรยนทยดผเรยนเปนสำาคญ

5. หลกการเรยนรรวมกน และการมสวนรวมของชมชน การเรยนร

25

รวมกนของผเรยนเปนกระบวนการทสงเสรม และสรางกลยาณมตรในกลมผเรยน กอใหเกดความรวมมอ ความผกพน เอออาทร การชวยเหลอกนและกน ปลกฝงวนยในตนเอง และฝกความรบผดชอบซงเปนสงทควรเกดขนสำาหรบผเรยนทมวฒภาวะ สำาหรบการมสวนรวมของชมชน เปนหลกการใหชมชนเขามามสวนรวมในการจดทำาหลกสตรสถานศกษา จดสรรทรพยากรเปนแหลงเรยนร และสนบสนนเรองอนๆ เพอผลตผเรยนทเปนสมาชกทดของชมชนตอไป

องคประกอบการจดกระบวนการเรยนร การศกษานอกโรงเรยนปจจบนความเจรญประเทศไทยมความเจรญกาวหนาทางเทคโนโลย ม

การเปลยนแปลงทางเศรษฐกจสงคม การปฏรปการศกษาเพอใหประชาชนไดพฒนาตนเองมความรเทาทนการเปลยนแปลง การจดกระบวนการเรยนรจงเนนทความสนใจและความตองการของผเรยนเปนสำาคญ นอกจากนน ขอมลขาวสารสานสนเทศ สอและนวตกรรมใหมๆ มบทบาทกระตนใหผเรยนมการตนตวในการเรยนร องคประกอบในการจดกระบวนการเรยนรจงมความสำาคญยงทจะใหการเรยนรบรรลวตถประสงคและเกดประสทธภาพสงสด คอ ผบรหาร คร ผเรยน หลกสตร สอ และชมชน ดงน (กรมการศกษานอกโรงเรยน, 2546: 4-5)

1. ผบรหาร ในการจดกระบวนการเรยนรการศกษานอกโรงเรยน ผบรหารตองเปนผบรหารวชาการ โดยการอำานวยความสะดวกและสงเสรมใหเกดบรรยากาศการเรยนร ตลอดจนสนบสนน ใหคำาแนะนำาดานวชาการ จดหาสอทหลากหลายและแหลงการเรยนรใหผเรยนสามารถศกษาคนควาไดตลอดเวลา ตลอดจนควบคม ตดตาม กำากบ ดแลใหการจดการเรยนรเปนไปตามแผนทกำาหนด

2. คร ในการจดกระบวนการเรยนรการศกษานอกโรงเรยน ครมบทบาทสำาคญในการอำานวยความสะดวก เปนผใหคำาปรกษาแนะนำาในการจดการเรยนร จดกจกรรมการเรยนรใหสอดคลองกบความสนใจ ความถนดของนกศกษา โดยคำานงถงความแตกตางระหวางบคคล เนนกระบวนการเรยนรตามสภาพจรง วางแผนการเรยนรกบนกศกษา มอบหมายงานให

26

นกศกษาไปศกษาคนควาดวยตนเอง ตลอดจนเปนวทยากรสอนเสรมในสาขาวชาทตนเองมความชำานาญ หรออาจเชญวทยากรทเชยวชาญจากภายนอกมาสอนเสรมในเนอหาวชาทยาก การทำาภารกจดงกลาวใหสมบรณครตองศกษาหลกเกณฑและวธการจดการศกษานอกโรงเรยน และหลกสตรสถานศกษาใหเขาใจอยางถองแท จดหาสอและแนะแนวแหลงเรยนรกบผเรยน ประสานสมพนธกบชมชนใหเขามารวมจดการเรยนรใหเปนไปตามวตถประสงค

3. นกศกษา การจดการศกษานอกโรงเรยน เปนการจดการศกษาใหกบนกศกษาผอยนอกระบบโรงเรยนทมความแตกตางหลากหลายดาน อาย อาชพ สถานภาพทางเศรษฐกจ และสงคม ดงนนการจดการเรยนรจงเนนใหนกศกษาไดเรยนรดวยตนเองเปนหลก โดยนกศกษาตองสรางพฤตกรรมเปนนกแสวงหา ใฝหาความรจากสอ และแหลงเรยนรตางๆ เชน ศนยการเรยน สถานประกอบการ แหลงวทยาการตางๆ แลวนำาความรทไดจากการศกษาคนความานำาเสนอ อภปราย และสรปเปนองคความร นกศกษาจะตองใชวธการเรยนรหลายวธ คอ การพบกลม การเรยนรดวยตนเอง การสอนเสรม การเรยนรจากการทำาโครงงาน และการทำากจกรรมพฒนาคณภาพชวต

4. หลกสตร ปจจบนสำานกงานสงเสรมการศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย สำานกงานปลดกระทรวงศกษาธการ กำาหนดใหสถานศกษาในสงกดจดการศกษาพนฐานตามหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2544 โดยนำาสาระการเรยนรของชาตในหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2544 มาจดทำามาตรฐานการเรยนรการศกษานอกโรงเรยน ใชสอนวชาสามญระดบ ประถมศกษา มธยมศกษาตอนตน และมธยมศกษาตอนปลาย ใหเหมาะสมกบกลมเปาหมายทเปนผใหญทตองการเรยนรเพอนำาความรไปใชในการพฒนาคณภาพชวต และเพมพนศกยภาพในการทำางาน การประกอบอาชพ หลกสตรการศกษานอกโรงเรยนจงไดจดทำาโครงสรางดงน

กลมท 1 กลมหมวดวชาพนฐาน เปนกลมวชาทเปนเครองมอในการเรยนร ไดแก ภาษาไทย

27

คณตศาสตร วทยาศาสตร และภาษาตางประเทศ กลมท 2 กลมหมวดวชาประสบการณ เปนกลมวชาทในการพฒนา

ชวต และการอยรวมในสงคมไดแก พฒนาสงคมและชมชน (สงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม) พฒนาทกษะชวต 1 (สขศกษา และพลศกษา) พฒนาทกษะชวต 2 (ศลปะ) พฒนาอาชพ (การงานอาชพและเทคโนโลย)

นอกจากนนในแตละระดบการศกษา นกศกษาจะตองทำากจกรรมพฒนาคณภาพชวตทกภาคเรยนตลอดหลกสตร 2 ป นกศกษาจะตองทำากจกรรมพฒนาคณภาพชวตรวมไมนอยกวา 100 ชวโมง

การนำาหลกเกณฑ และวธการจดการศกษานอกโรงเรยนไปใชในการจดศกษานอกโรงเรยน สถานศกษาจะตองจดทำาหลกสตรทองถน หรอหลกสตรสถานศกษาขนใชเอง โดยใหชมชนมสวนรวมในการกำาหนดวสยทศน พนธกจของสถานศกษา และกำาหนดคณลกษณะอนพงประสงคของนกศกษา สภาพปญหาและภมปญญาทองถนทพจารณาวเคราะหแลววาสอดรบกบสาระและมาตรฐานการเรยนรของแตละหมวดวชาของแตละสถานศกษา จดทำาผลการเรยนรทคาดหวง และคำาอธบายรายวชา

การนำาหลกสตรทองถนและหลกสตรสถานศกษาทพฒนาขนไปใชในการจดกระบวนการเรยนร ซงเปนหนาทของครประจำาศนยการเรยนชมชน ทจะตองจดใหนกศกษาทง 3 ระดบ คอ ระดบประถมศกษาระดบชนมธยมศกษาตอนตน และระดบชนมธยมศกษาตอนปลาย โดยตองออกแบบวางแผนการเรยนรใหเหมาะสมกบผเรยนทเปนผใหญ ดงน

4.1 ศกษาวเคราะหสาระและมาตรฐานการเรยนร รายละเอยดการเรยนรของแตละระดบการศกษาเพอเปนขอมลในการวางแผนการจดการเรยนรรวมกบนกศกษา

4.2 ศกษา สำารวจเอกสารทสอดคลองกบมาตรฐาน และรายละเอยดการเรยนร สอ วสด อปกรณ แหลงเรยนร และภมปญญาตางๆ ทจะใหนกศกษาเรยนรดวยตนเอง

4.3 จดทำารายละเอยดเนอหาแตละหวขอของสาระการเรยนรใน

28

แตละหมวดวชา และกจกรรมทจะใหนกศกษาปฏบต ในการจดทำาเนอหาการเรยนร ควรรวมกนทำาเปนกลม

4.4 แบงสาระการเรยนรแตละหมวดวชาออกเปนสวน ๆ เพอจดการศกษาในแตละภาคเรยนโดยจำาแนกเปน สาระการเรยนรทงาย สำาหรบใหผเรยนศกษาคนควา เรยนร หรอปฏบตดวยตนเองสาระการเรยนรทยาก สำาหรบคร ศนยการเรยนชมชนสอนหรออธบาย และสาระการเรยนรทยากมาก ซงตองเชญวทยากร ผเชยวชาญแตละสาขามาใหความร สาระการเรยนรทวางแผนไวน ครศนยการเรยนชมชนจะตองนำาไปใหนกศกษา รวมกนวางแผนการเรยนรของกลมนกศกษาเองอกครงหนง ซงเปนแผนการเรยนรทมการกำาหนดกจกรรมทมระยะเวลาและผลงานทแนนอนในการศกษาหมวดวชานนๆ

5. สอการเรยนร นกศกษาสามารถแสวงหาความรดวยตนเอง จากสอทหลากหลาย เชน สอสงพมพ ไดแก แบบเรยน ชดวชา หนงสอ และเอกสารเผยแพรของหนวยงานตางๆ สออเลกทรอนกส เชน วดทศนแผนเสยง เทปเสยง วทย โทรทศน สอคอมพวเตอร เชน ซดรอม สอซเอไอ และสออนเตอรเนต สอบคคล เชน ผร ผชำานาญการ ภมปญญา ปราชญชาวบาน แหลงการเรยนร เชน ศนยบรการสอการศกษานอกโรงเรยนหองสมดประชาชน ศนยการเรยนชมชน ศนยวทยาศาสตรเพอการศกษาจงหวด พพธภณฑ สถานประกอบการ แหลงทองเทยว สวนพฤกษชาต เปนตน

6. ชมชน ซงเปนผมความสำาคญในกระบวนการจดการศกษานอกโรงเรยน การเขารวมของชมชนนบตงแตการพฒนาหลกสตรสถานศกษา การจดกระบวนการเรยนร การรวมกำากบดแล ตลอดจนการชวยตดตามและประเมนผลในบางเรอง ซงการรวมของชมชนเปนลกษณะรวมมอ สงเสรม สนบสนน ของกรรมการสถานศกษา องคกรทองถน และเครอขายตางๆ

การวางแผนการจดการเรยนร

29

เนองจากการจดการเรยนรการศกษานอกโรงเรยน เปนการจดการเรยนรสำาหรบกลมเปาหมายทเปนผใหญ ซงมวฒภาวะ มความรและประสบการณ ดงนนการจดการเรยนรตองคำานงถงศาสตรวาดวยการสอนผใหญ (Andragogy) และจตวทยาผใหญ (Adult Psychology) และยดผเรยนเปนสำาคญ กระบวนการจดการเรยนรตองสงเสรมใหผเรยนสามารถพฒนาตามธรรมชาต เตมตามศกยภาพ โดยนำาเอาสภาพปญหา ความตองการในการเรยนร มาบรณาการในการเรยนการสอน เพอใหเกดการเรยนรทผเรยนสามารถนำาไปใชประโยชนในวถชวตได โดยมขนตอนในการวางแผนการเรยนร การศกษานอกโรงเรยนมขนตอนดงน (กรมการศกษานอกโรงเรยน, 2546: 14-15)

ขนตอนท 1 แนะแนวการศกษานอกโรงเรยน และวเคราะหหลกสตร1.1 แนะแนวการเรยน การศกษานอกโรงเรยน1.2 ใหศกษาจดมงหมายของหลกสตร คณลกษณะอนพง

ประสงค มาตรฐานการเรยนรสาระการเรยนร ผลการเรยนรทคาดหวง คำาอธบายหมวดวชา และเนอหาหมวดวชา

1.3 จดลำาดบความยากงายของเนอหาหมวดวชา เพอจดการเรยนรใหเหมาะสม

ขนตอนท 2 2.1 ศกษาคณลกษณะอนพงประสงคตามหลกสตร เพอสราง

คานยม ปรบเปลยนกระบวนการคด ทศนคต และกระบวนการ2.2 ศกษาสภาพปญหา วถชวตของทองถน เพอเปนฐานขอมล

ในการเชอมโยงและจดการเรยนการสอน ใหสอดคลองกบวถชวตของผเรยน โดยนำาความร ทกษะ และคณธรรมจรยธรรม จากภาคทฤษฎสการปฏบตจรงในชวต อยางสอดคลองกบธรรมชาตการเรยนรของผใหญ

ขนตอนท 3 การจดทำาแผนการเรยนรรายภาค ซงประกอบดวย3.1 วางแผนการพบกลม 18 ครง จดกจกรรมการพบกลม

รายสปดาห และแผนการเรยนร3.2 การวางแผนการเรยนรดวยตนเอง

30

3.3 การวางแผนการสอนเสรม

การจดกระบวนการเรยนรการจดกระบวนการเรยนรการศกษานอกโรงเรยนในหนงภาคเรยนม

กจกรรมการเรยนร 4 กจกรรมทครจะตองดำาเนนการ คอ การจดการเรยนรโดยการพบกลม การจดกจกรรมการเรยนรตอเนองโดยการศกษาคนควาดวยตนเอง การทำากจกรรมตามทไดรบมอบหมาย การทำาโครงงาน การสอนเสรม และการทำากจกรรมพฒนาคณภาพชวต การจดกจกรรมดงกลาวจะเกดผลดแกนกศกษา ครตองเนนยำาใหผเรยนมความรบผดชอบ มวนยในตนเอง ฝกนสยใหเกดความสนใจใฝร ในแตละสปดาหคร จะตองกำาหนดใหผเรยนแตละคนใชเวลา ศกษาเรยนรอยางนอย 21 ชวโมง เพอทำากจกรรมตางๆ ดงน

1. การพบกลม อยางนอย 3 ชวโมงตอสปดาห เพอใหผเรยนไดแลกเปลยนเรยนรดวยกนโดยมครเปนผอำานวยความสะดวก กระตน เสรมแรง ใหคำาปรกษา และใหขอเสนอแนะ ในเรองตางๆ ดงน

1.1 นำาเสนอผลการศกษาคนควาดวยตนเอง หรองานกลมตามทไดรบมอบหมาย ชวยใหเกดการการแลกเปลยนเรยนร และชวยเตมเตมความรใหแกกนและกน

1.2 การนำาเสนอโครงงาน ใหผเรยนไดนำาเสนอความกาวหนาในการทำาโครงงานตอกลมเพอใหเพอน และครชวยวเคราะห ซกถาม ใหขอเสนอแนะ ใหคำาแนะนำากอใหเกดการแลกเปลยนเรยนร

1.3 การทดสอบยอย เปนการทดสอบโดยครผจดกจกรรมการเรยนร หรอครประจำาศนยการเรยนชมชน เพอสรปความคดรวบยอดทเปนความรความเขาใจของตวนกศกษาเอง

1.4 จดการเรยนการสอนในสาระทไดวางแผนรวมกนไว โดยครสอนเพมเตมความรหรอเนอหาสาระทจำาเปน ทนกศกษาไมเขาใจและตองเรยนร

1.5 ฝกกระบวนการเรยนรใหผเรยนคดวเคราะห สงเคราะห

31

และแสวงหาความรดวยตนเองจากกลม สอ โดยครประจำาศนยการเรยนชมชนเปนผกระตน เสรมแรง ใหผเรยนทกคน รวมฟง รวมคด รวมวเคราะห ตงคำาถาม อภปราย

1.6 วางแผนจดกจกรรมการเรยนรตอเนอง เปนการตกลงรวมกน นดหมายกจกรรมตางๆทนกศกษาตองทำาระหวางสปดาห รวมทงศกษาคนควาดวยตนเอง

2. การจดกจกรรมการเรยนรตอเนองเปนการศกษาคนควาดวยตนเอง และทำากจกรรมตามทไดรบมอบหมาย อยางนอย 15 ชวโมงตอสปดาห โดยใหนกศกษาจดบนทกความรนนไว เพอเปนหลกฐานการเรยนรดวยตนเอง กจกรรมการเรยนรตอเนองมจดมงหมายดงน

2.1 ฝกใหนกศกษารบผดชอบ และรจกแสวงหาความรใหมๆ ดวยตนเอง

2.2 ฝกใหนกศกษามนสยใฝร รจกวเคราะห กำาหนดเปาหมาย ความตองการของตนในการแสวงหาความร

2.3 ฝกใหนกศกษารจกจดบนทก เรยบเรยง และสรปความรทตนไดศกษาคนควาอยางเปนระบบ

2.4 ปลกฝงนสยรกการอาน การศกษาคนควา อนจะนำาไปสการเรยนรตลอดชวต

ในการเรยนรดวยตนเองมความสำาคญมาก ครจงควรใสใจนกศกษาในเรองตอไปน

1. แนะนำา ประสาน จดสอและแหลงเรยนร ตางๆ ใหนกศกษาไปศกษาคนควา จากแหลงเรยนรทหลากหลาย เชน สอสงพมพ สออเลคทรอนคส สอคอมพวเตอร แหลงเรยนรในชมชน

2. การจดบนทกและเรยบเรยงดวยตนเอง ครเนนยำาใหนกศกษาไดจดบนทก หรอเขยนดวยลายมอของตนเองในเรองทไปศกษาคนควา เรยบเรยงอยางเปนระบบ เพอสะดวกในการนำาเสนอในกลม

3. การนำาเสนอผลการศกษาคนควา ทำากจกรรมทไดรบมอบหมาย ตอ

32

กลม ซงครตองใหความสำาคญในเรองตอไปนก. ผนำาเสนอ ครตองเนนยำาใหผนำาเสนอเตรยมตว โดยเรยบ

เรยงความคดและขนตอนการนำาเสนอ นำาเสนออยางถกตอง ชดเจน ครกระตนใหมการอภปราย ซกถาม และใหผนำาเสนอตอบขอสงสย

ข. นกศกษาทรบฟง ตองตงใจฟง จดบนทก และรวมอภปราย ซกถาม เพอใหเขาใจเรองนนๆ อยางชดเจน

ค. คร ตองกำากบ ดแลการนำาเสนอใหเปนไปอยางไดผล ฟงการนำาเสนออยางตงใจ กระตน เสรมแรง ดแลผเรยนคนอนๆ ใหสนใจการนำาเสนอ ใหทกคนมโอกาสซกถาม เพมเตม ชวงเวลานเปนชวงเวลาสำาคญในการประเมน เพอปรบปรงแกไขและทำาใหเกดความกาวหนาในการเรยนรของนกศกษาในดานตางๆ ตอไป

3. การทำาโครงงาน อยางนอย 3 ชวโมง ตอสปดาห โครงงาน คอ แผนงานหรอกจกรรมการเรยนรทนกศกษารวมกนกำาหนดขน ตามความสนใจ ความตองการ และนำาไปสการศกษา คนควา ทดลอง และลงมอปฏบตจรงในแตละภาคเรยน กระบวนการทำาโครงงานจงเปนการเรยนรโดยใชกระบวนการ คด ทำา จำา แกปญหา และพฒนา โดยมขนตอนการดำาเนนการ ดงน

ขนตอนท 1 การคดเรมทำาโครงงาน โดยครใหนกศกษาวเคราะห เนอหา หมวดวชาทลงทะเบยนเรยนและอาจถามตวเองดวยประเดนดงน

1.1 สนใจและตองการทำาโครงงานอะไร1.2 โครงงานนนมประโยชนอยางไร1.3 โครงงานนนตองใชความรในเรองใดบาง1.4 เราตองการทำาโครงงานนนกบใครบาง1.5 เปนโครงงานทรเรมใหม หรอเปนสวนหนงของกจกรรมทม

อยในชมชนขนตอนท 2 ขนตอนการปฏบตพฒนาโครงงาน

2.1 การลงมอทำาโครงงาน 2.2 นำาเสนอโครงงานในกลมเพอแลกเปลยนเรยนร

33

ขนตอนท 3 การสรปการทำาโครงงาน เปนการสรปผลการทำาโครงงานอยางเปนระบบ เพอประโยชนในการพจารณาผลการเรยนร และอาจนำาไปเผยแพรตอไป

4. การสอนเสรมในเนอหาวชาทยากทยากและซบซอน เชน ในวชาวทยาศาสตร คณตศาสตร ภาษาตางประเทศ โดยครและนกศกษารวมกนวางแผนการสอนเสรม โดยเชญวทยากร ผมความร หรอครผเชยวชาญจากภายนอกในเนอหาวชานนมาสอนเสรม เพอพฒนาผลสมฤทธทางการเรยน ทำาใหนกศกษามความรความเขาใจในเนอหาวชาทยากและซบซอน และนกศกษาไดมโอกาสเรยนรจากผเชยวชาญเฉพาะดานโดยดำาเนนการดงน

4.1 ครและนกศกษาปรกษาหารอเกยวกบรายละเอยดของหมวดวชาและสาระการเรยนรทจะสอนเสรม ภาคเรยนละไมเกน 18 ชวโมง

4.2 ครและนกศกษารวมกนกำาหนดวน เวลา สถานท หมวดวชา สาระการเรยนร และจดทำาปฏทนการสอนเสรม

4.3 ประสานวทยากรมาสอนเสรม4.4 จดเตรยมสอ อปกรณประกอบการสอนเสรมใหวทยากร 4.5 วทยากรมาสอนเสรมตามวนและเวลาทกำาหนด4.6 นกศกษารบการสอนเสรมและบนทกรองรอยการเรยนร4.7 นกศกษาปฏบตกจกรรมหรอทำาแบบฝกหดตามทวทยากร

กำาหนด5. การทำากจกรรมพฒนาคณภาพชวต เปนกจกรรมทสงเสรมให

นกศกษา เปนคนคดเปน ทำาเปน แกปญหาเปน และรจกการทำางานแบบมสวนรวม นำาความร ประสบการณทไดรบจากการเรยนรไปประยกตใช อนจะสงผลใหนกศกษาเปนคนด มคณธรรม และมความสข กจกรรมพฒนาคณภาพชวตเปนกจกรรมทกำาหนดไวในหลกสตรการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยใหนกศกษาทกระดบ ตองทำาตลอดหลกสตรไมนอยกวา 100 ชวโมง ลกษณะของกจกรรมม 2 สวนคอ (กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน, 2547: 19)

5.1 กจกรรมพฒนาตนเองและครอบครว เปนกจกรรมทมง

34

พฒนานกศกษาทางรางกาย จตใจ สตปญญา และสงแวดลอมของครอบครว เพอนำาไปสการพฒนาคณภาพชวต อยรวมในสงคม ชมชน ไดอยางมความสข

5.2 กจกรรมพฒนาชมชน สงคมและสงแวดลอม เปนกจกรรมทสงเสรมการพฒนาชมชนใหเขมแขงตลอดจนการพฒนาสงแวดลอม โดยอาศยการมสวนรวมในกระบวนการเรยนรของชมชน

การทำากจกรรมพฒนาคณภาพชวต ดำาเนนการตามขนตอนดงน1. ครประจำาศนยการเรยนชมชนจดประชมชแจงทำาความเขาใจ

กระบวนการทำากจกรรมพฒนาคณภาพชวตกบผเรยน2. ครประจำาศนยการเรยนชมชน จดทำาแผนการทำากจกรรม

พฒนาคณภาพชวตโดยทำาขอตกลงรวมกนโดยใหนกศกษาไดเรยนรภาคทฤษฎ และภาคปฏบต

3. นกศกษารวมกลมกนเขยนโครงการเสนอขออนมตตอผอำานวยการสถานศกษา โดยมครผรบผดชอบเปนทปรกษา

4. ครประจำาศนยการเรยนชมชน เปนทปรกษาใหคำาแนะนำาในการวางแผน การประสานงานการแกปญหา ในภาคปฏบตของนกศกษา

5. แตงตงคณะกรรมการพจารณาประเมนผลการปฏบตงาน โครงการพฒนาคณภาพชวตโดยครประจำาศนยการเรยนชมชนตองเปนคณะกรรมการดวย

6. นเทศตดตามการปฏบตงานตามโครงการพฒนาคณภาพชวต เมอโครงการไดรบการอนมตแลว ผเรยนดำาเนนการตามโครงการ

7. ประเมนผลการปฏบตงาน ประกอบดวย ครประจำาศนยการเรยนชมชนผรบผดชอบนกศกษา คณะกรรมการประเมนผลการปฏบตงานตามโครงการพฒนาคณภาพชวต

การวดและประเมนผลการเรยนรการวดและประเมนผลการเรยนร เปนกระบวนการทดำาเนนการควบค

ไปกบกระบวนการจดการเรยนร ซงการวดและประเมนผลการเรยนรตามหลกเกณฑและวธการจดการศกษานอกโรงเรยน ตามหลกสตรการศกษาขน

35

พนฐาน พทธศกราช 2544 ประกอบดวย (กรมการศกษานอกโรงเรยน, 2546: 59-63)

1. การวดและประเมนผลการเรยนหมวดวชา เปนการวดและประเมนผลการเรยนทงหมวดวชาพนฐาน และประสบการณ เพอทราบความกาวหนาของนกศกษา ดานความร ทกษะกระบวนการ คณธรรมจรยธรรมดงน

1.1 กจกรรมการเรยนรตอเนอง ประเมนจาก1.1.1 ผลงานหรอชนงานทมอบหมายใหนกศกษาไป

ศกษาคนควาดวยตนเอง1.1.2 การนำาเสนอผลการศกษาคนควา และการรวม

อภปราย ครสงเกตจาพฤตกรรมดานตางๆ ของนกศกษา เชน เนอหา บคลกภาพ เปนตน

1.2 การทดสอบยอย ในการพบกลมหลงจากเสรจสนการนำาเสนอผลการศกษาคนควาดวยตนเองและอภปรายแลว ครใหนกศกษาไดทดสอบยอย เพอสรปความคดรวบยอดทนกศกษาไดเรยนร เปนการตอบคำาถามสนๆ ไมเกน 5 ขอ

1.3 โครงงาน ในการประเมนโครงงาน ครกบนกศกษาควรวางแผนการประเมนรวมกนในชวงวางแผนการจดการเรยนร วาจะประเมนอะไรบาง ใหคะแนนเทาไร และประเมนชวงเวลาไหน โดยทวไปจะประเมน 3 สวน คอ เอกสารโครงงาน กระบวนการทำางาน ผลงานและรายงาน

1.5 การประเมนผลปลายภาคเรยน เปนการประเมนสรปผลการเรยนร ตามสาระและมาตรฐานการเรยนรแตละหมวดวชา โดยประเมนทง ความร ทกษะ กระบวนการ ดวยแบบทดสอบทงปรนย และอตนย

2. การประเมนคณลกษณะอนพงประสงค ใชวธการประเมนหลากหลาย เชนสงเกตจากพฤตกรรมทนกศกษาเขารวมกจกรรม การพบกลม การทำากจกรรมพฒนาคณภาพชวต การรายงานจากผเกยวของ เปนตน

3. การประเมนการอาน คด วเคราะหและเขยน โดยประเมนจากการทนกศกษาเขารวมกจกรรมการเรยนรสาระการเรยนรทกกลม และรวมกจกรรมลกษณะอนๆ เพอฝกทกษะการอาน คด วเคราะหและเขยนโดยใชวธการประเมนทหลากหลาย

36

4. การประเมนกจกรรมพฒนาคณภาพชวต เปนเงอนไขทนกศกษาทกคนจะตองไดรบการประเมนกจกรรมพฒนาตนเองและครอบครว กจกรรมพฒนาชมชนและสงคมตามเกณฑทกำาหนด

จงสรปไดวา การจดกระบวนการเรยนรการศกษานอกโรงเรยนตองคำานงถงความเสมอภาคทางการศกษา การพฒนาตนเองและการพงพาตนเอง การบรณาการการเรยนรกบวถชวต ใหสอดคลองกบสภาพปญหาและความตองการของกลมเปาหมาย จดการเรยนรใหนกศกษาไดเรยนร รวมกน สงเสรมการมสวนรวมของชมชน และสรางกลยาณมตรในกลมนกศกษา การจดกระบวนการเรยนรการศกษานอกโรงเรยนจงตองประกอบดวย ผบรหารสถานศกษา ครศนยการเรยนชมชน นกศกษา หลกสตรทใชในการเรยน สอการเรยนรตางๆ และชมชนตองเขารวมพฒนาหลกสตรและสนบสนนกระบวนการเรยนร รวมกำากบดแลชวยตดตามประเมนผลในบางเรอง ในการจดกจกรรมการเรยนรครตองวางแผนการจดการเรยนร จดกระบวนการเรยนรวดและประเมนผลการเรยนรในทกกจกรรม เพอทราบพฒนาการหรอความกาวหนาทางการเรยนรของนกศกษา

การจดกระบวนการเรยนรทยดผเรยนเปนสำาคญ

การจดการศกษาในทกระดบจะจดกระบวนการเรยนรใหตรงตามความตองการของนกศกษา โดยยดผเรยนเปนสำาคญ ซงสถานศกษาสามารถดำาเนนการไดดงน(กรมการศกษานอกโรงเรยน, 2546: 4-5)

1. จดเนอหาสาระและกจกรรม ใหสอดคลองกบความสนใจและความถนดของนกศกษาโดยคำานงถงความแตกตางระหวางบคคล โดยใหนกศกษาเรมเรยนร และจดกจกรรมการเรยนรจากสงตางๆ ทเขาสนใจและถนด

2. จดสภาพแวดลอม สถานการณการเรยนร ใหนกศกษาไดเรยนร3. จดกจกรรมการเรยนรใหผเรยนไดเรยนจากประสบการณจรง ฝก

การปฏบตใหทำาได คดเปน ทำาเปน รกการอาน และรจกคดวเคราะห เกดการ

37

ใฝร และพฒนาตนเองอยางตอเนอง4. จดกระบวนการเรยนรแบบผสมผสานสาระความรดานตางๆ อยาง

สมดลและสอดคลองกบสภพของชมชน ปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และคานยมทดงาม ตลอดจนคณลกษณะอนพงประสงค

5. สรางบรรยากาศการเรยนรรวมกน รวมทงจดหาสอการเรยน และอำานวยความสะดวกเพอใหผเรยนเกดการเรยนรและมความรอบร รวมทงสามารถคนควา วจย ใหเกดการเรยนร

6. สนบสนนการเรยนรใหเกดขนไดทกเวลาทกสถานท มการประสานความรวมมอกบเครอขายทกฝาย เพอใหนกศกษาไดพฒนาอยางเตมตามศกยภาพ

7. นกศกษาและครรวมกนประเมนการเรยนร และนำาผลการเรยนรมาพฒนารวมกนอยางตอเนอง ลกษณะของการจดการเรยนรทยดผเรยนเปนสำาคญ

1 นกศกษาวางแผนการเรยนรของตนเอง2. นกศกษาไดเรยนรตรงกบความตองการ ความสนใจ และความ

ถนดของตนเอง3. นกศกษาสามารถคดวเคราะหอยางสรางสรรค4. นกศกษาสามารถแสดงออกอยางอสระ5. นกศกษาไดเปนผปฏบตดวยตนเอง6. นกศกษาไดเรยนรจากสภาพจรง และไดรบประสบการณตรง7. นกศกษาไดใชสอตางๆ เพอการเรยนร8. นกศกษาไดแลกเปลยนเรยนรรวมกบผอน9. นกศกษาไดเรยนรอยางมความสข10. นกศกษาสามารถนำาความรไปใชในการดำารงชวต และพฒนา

ความเปนอยในชวตประจำาวนจงสรปไดวา การจดกระบวนการเรยนรการศกษานอกโรงเรยน

เปนการนำาเนอหาความรทตองการใหนกศกษาไดเรยนรตามจดมงหมายของหลกสตรและสอดคลองกบวถชวต โดยครการศกษานอกโรงเรยนเปนผจดกระบวนการเรยนร ใหนกศกษาเกดการเปลยนพฤตกรรม หรอไดรบ

38

ความรตามเนอหา ดงนนในการออกแบบการจดกระบวนการเรยนรการศกษานอกโรงเรยนครควรมความรและความเขาใจเรองตางๆ เชน การออกแบบกจกรรมการเรยนรทยดผเรยนเปนสำาคญ การบรณาการเนอหาใหสอดคลองกบวถชวตนกศกษา ใชทกษะกระบวนการ นำาหลกการคดเปน และ หลกการมสวนรวม มาใชในการจดกจกรรมการเรยนร นอกจากนนครจะตองศกษาและนำาหลกการประเมนผลการเรยนทหลากหลาย มาใชในการประเมนผลการเรยนรของนกศกษา

รปแบบการจดกระบวนการเรยนรรปแบบในการจดกระบวนการเรยนรทยดผเรยนเปนสำาคญ มหลายวธ

ทงนขนอยกบครผจดกระบวนการเรยนรวาจะเลอกใชรปแบบไหนทสอดคลองเหมาะสมกบบรรยากาศ สภาพของนกศกษา และจดประสงคการเรยนรของแตละเนอหาวชา ดงตวอยางตอไปน (กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน, 2547: 67-73)

1.การบรรยาย (Lecture) เปนการเตรยมขอมลทนำาเสนอขอเทจจรง เปนการเลาเรอง ประสบการณจรงกจกรรมประเพณ ดวยการเขยน บรรยาย ขอเสยของวธนคอ เปนกระบวนการเรยนรทางเดยว (One Way Process) มงวดความร ความจำาของนกศกษา จากการบรรยาย อธบาย ยอมไมทราบวานกศกษาไดนำาความรไปใชหรอไม อยางไร

2. การอภปราย (Discussion) เปนกจกรรมการฝกทกษะดานการคด วเคราะห คาดการณ และตดสนใจการใหมกจกรรมอภปรายในการเรยนรดวยตนเองจากชดวชานน สามารถทำาได 2 ลกษณะ คอ

ลกษณะท 1 ใหประเดนปญหาแกนกศกษา แลวใหนกศกษาเขยนแสดงความคดเหนของตนเองเกยวกบประเดนเกยวกบปญหาทผเขยนชดการเรยนตองการจะฝกทกษะการคดในเนอหาใด ซงนกศกษาสามารถแสดงความคดเหนไดอยางเตมท

ลกษณะท 2 ใหนกศกษานำาเรองทตองสรปแสดงความคดเหน

39

ไปนำาเสนอในการประชมอภปรายเมอมการพบกลมกบครประจำากลม และเพอนสมาชกกลม ซงสามารถแสดงความคดเหนในเรองนนๆ ไดอยางเตมท วธการนครประจำากลมจะมบทบาทในการชวยดำาเนนการอภปราย หรอฝกใหนกศกษาสามารถดำาเนนการอภปรายได แลวครประจำากลมกจะสรปเนอหาทงหมด วธการนครประจำากลมตองสรางแรงจงใจใหนกศกษากลาแสดงความคดเหนอยางอสระ และเขารวมกจกรรม

3. การทดลอง (Experiment) เปนการจดกระบวนการเรยนรโดยใหนกศกษาไดทดลอง เพอใหนกศกษาไดพสจนขอความหรอคำาบอกกลาวทเรยนรมา วาเชอถอไดหรอไมโดยเฉพาะวชาวทยาศาสตร โดยใหนกศกษาทดลองดวยตนเอง แตพจารณาเนอหาทไมเปนอนตรายแกผทดลอง แลวใหนกศกษาบนทกขนตอน และผลการทดลองแตละครง การจดกจกรรมการเรยนการสอนโดยวธทดลอง เปนการสรางประสบการณตรงแกนกศกษาพฒนาดานทกษะ ทำาใหนกศกษาเขาใจเนอหา สามารถนำาไปใชเปนประโยชนได ชวยพฒนานกศกษาใหเปนคนมความเชอมนในตนเอง ไมเชออะไรอยางงายๆ รจกเหตผล และคนควาหาความจรง

4. การสาธต (Demonstration) เปนการทครแสดงกลวธในการปฏบตใหนกศกษาไดเหนขนตอนการดำาเนนงานในเรองใดเรองหนง สำาหรบการเรยนรดวยตนเองการสาธตจะนำาเสนอในรปวดทศน ซงเปนเนอหา หรอเรองทเขาใจยาก นกศกษาชมการสาธตจากวดทศนทำาใหเหนขนตอน การปฏบตในเรองนนๆ อยางละเอยด เมอนกศกษาชมวดทศนเสรจ ครอาจจดใหมกจกรรมถามตอบในเรองนนๆ เพอตรวจสอบวาเขาใจขนตอนการสาธตมากนอยเพยงใด

5. การแกปญหา (Problem-Solving) การจดกจกรรมการเรยนร ดวยวธการแกปญหา การแกปญหา หมายถง ชดเหตการณทนกศกษาตองใชหลกในการแกปญหานนคอ ตองสำารวจสภาพปญหา หาสาเหตของปญหา ใชประสบการณและความรทมเนอหามาใชในการแกปญหา กระบวนการเรยนรดวยการแกปญหาเปนวธทเหมาะกบนกศกษาการศกษานอกโรงเรยน เนองจากผใหญเปนผทมประสบการณ ในการจดกระบวนการเรยนรดวยวธ

40

การพบกลม ครอาจตงประเดนปญหาแลวใหนกศกษาแบงกลมอภปรายแกปญหา ซงเปนการจดกระบวนการเรยนรทใชเทคนคการแกปญหารวมกบเทคนคการอภปราย

6. กรณตวอยาง (Case Study) เปนการนำาเหตการณตางๆ มาใหนกศกษาศกษา อาจเปนเรองจรง ขอเขยน ภาพยนตร วดทศน หรอปญหาของนกศกษา การนำาเสนอกรณตวอยางในกจกรรมการเรยนร เพอใหนกศกษาเหนหนทางในการแกปญหาหลายๆ ทางในกรณปญหานนๆ

7. วธสบสวนสอบสวน (Inquiry Method) เปนการจดกระบวนการเรยนรทฝกใหนกศกษาสบเสาะหาความร รจกแกปญหา ทำาความเขาใจสงตางๆ ดวยตนเอง ชวยใหนกศกษาเขาใจสงแวดลอมอยางมเหตผลขยายความคด และโครงสรางความคด ของนกศกษา ฝกใหนกศกษารจกนำาขอมลทถกตองเหมาะสมและประสบการณของตนมาชวยประกอบการตดสนใจ นกศกษาจะตองฝกสงเกต คด วเคราะหแกปญหาฝกการหาขอมล และทดสอบขอมล

8. บทบาทสมมต (Role-Playing) เปนการนำาบทบาทสมมตมาใชในการจดกจกรรมการเรยนการสอน เพอใหนกศกษาเปลยนทศนคต และแสดงบทบาทใหเหนชดเจนขน เชน การเรยนเรองการเลอกตง ใหนกศกษาชมวดทศนเกยวกบขนตอนการไปลงคะแนนเสยงเลอกตง แลวใหนกศกษาแสดงบทบาทสมมตในการไปออกเสยงเลอกตง หลงจากนนอาจมการอภปรายกลม การจดกจกรรมการเรยนการสอนการศกษานอกโรงเรยนจงใชทงบทบาทสมมต สอชดการเรยน สอวดทศน และการอภปรายกลม

9. การใชชมชนเปนฐานความร (Community-Base Learning) เปนการจดกจกรรมการเรยนรทใชชมชนของนกศกษาเปนฐานการเรยนร ใหนกศกษารจกคนควา แสวงหาขอมลจากแหลงวทยาการในชมชนมาชวยประกอบการเรยนของตน ฝกนกศกษาใหรจกสำารวจ สมภาษณผรในชมชน เพอไดเรยนรขอเทจจรง เปนการเรยนรจากชวตจรง และขณะเดยวกนอาจเสนอปญหาทเกดขนในชมชนใหนกศกษาไดอภปราย ระดมพลงสมองชวยกนคด วาจะมแนวทางแกไขปญหานนๆ อยางไร โดยมการแสวงหาความจรงในชมชนมาเปนขอมลประกอบการตดสนใจ แกปญหา

41

10. การมสวนรวมของชมชน (Community Participation/ Community Action) การจดกจกรรมการสอนวธนเปนการใหชมชนเขามามสวนรวมเปนวทยากรจดกจกรรมการเรยนการสอน เขามามสวนรวมแกปญหา เชน เมอนกศกษาศกษาในเรองใดแลว สำารวจพบวาเปนปญหาของชมชนจรงๆ กนำาปญหาไปนำาเสนอผนำาหมบาน เพอทำาเปนโครงการแกปญหาของชมชน โดยใหชาวบานในชมชนมารบรปญหานน ดงนนคณะกรรมการทประกอบดวย ผนำาชมชน ครประจำาศนยการเรยนชมชน ผแทนชาวบาน นกศกษารวมกนแกปญหา จงเปนการเรยนการสอนทชมชนเขามามสวนรวมในการแกปญหาของชมชนเอง

สรปไดวา รปแบบการจดกระบวนการเรยนรมหลายรปแบบ ครอาจใชรปแบบใดรปแบบหนง หรอหลายๆ รปแบบผสมผสานกนจดกระบวนการเรยนร แตทงนควรพจารณาใหเหมาะสมกบวตถประสงคของหลกสตร เนอหาวชาทสอน และธรรมชาตของนกศกษา

การศกษานอกโรงเรยน

การศกษานอกโรงเรยนเปนการจดกจกรรมทางการศกษาใหกบประชาชนผอยนอกระบบโรงเรยนโดยเฉพาะประชาชนกลมผดอยโอกาส ผพลาดโอกาส และผสนใจทวไป ไดรบบรการทางการศกษาอยางตอเนองตลอดชวตดงน (กรมการศกษานอกโรงเรยน,ม.ป.ป.: 7-9 อางถงใน กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน, 2547: 7-8)

1. ความเสมอภาคในโอกาสทางการศกษา เปนการจดการศกษาใหเพอใหโอกาสแกประชาชนผดอยโอกาส ผขาดโอกาสและพลาดโอกาสทางการศกษา เพอใหประชาชนกลมเหลานไดรบโอกาสทางการศกษาทเทาเทยมกน โดยไมมขอจำากดดาน พนฐานการศกษา เพศ วย อาชพ ความสนใจ ฐานทางเศรษฐกจ

2. การกระจายโอกาสทางการศกษา คอการใชวธการตางๆ เพอกระจายโอกาสทางการศกษาไปสกลมเปาหมายใหครอบคลมทวถง

3. สงเสรมการศกษาทเปนกระบวนการตอเนองตลอดชวต คอ การ

42

สงเสรมใหมกจกรรมตอเนอง เมอนกศกษามความพรอม สามารถใหการศกษาหาความรไดตลอดเวลา ทกชวงชวต

4. สนองความตองการของกลมเปาหมาย ซงกลมเปาหมายแตละกลมมความตองการแตกตางกน

5. ยดหยน หลากหลาย และสมพนธกบวถชวต คอ มความยดหยน ดานเนอหา หลกสตร และกจกรรมการเรยนรมความหลากหลาย ยดหยน สอดคลองกบวถชวตของนกศกษา และบรบทของชมชน

6. มความหลากหลายในรปแบบการเรยนการสอน ทงนเพออำานวยความสะดวกใหนกศกษา เชน บางรปแบบมการสอนเตมเวลา บางรปแบบมการสอนบางเวลา บางรปแบบอาจเรยนดวยตนเอง

7. การจดการเรยนการสอนตองคำานงถงความแตกตางของบคคล เนองจากกลมเปาหมายประกอบดวยบคคลทมความหลากหลาย และมความแตกตางกนดานตางๆ เชน อาย เพศ อาชพความสนใจ พนฐาน พนฐานการศกษา ดงนนผสอนตองตระหนกถงความแตกตางดงกลาว และพยายามหาวธสอนเพอสรางแรงจงใจใหนกศกษา ตลอดจนใหนกศกษามอสระในการกำาหนดความเรว และความสะดวกในการเรยนของตนเอง

8. การมสวนรวมของชมชน และกลมเปาหมาย การจดการศกษานอกโรงเรยนตองเปดโอกาสใหชมชน และกลมเปาหมายมสวนรวม ในการกำาหนดทศทาง และจดกจกรรมการศกษานอกโรงเรยน

9. การระดมทนทางสงคม การจดการศกษานอกโรงเรยนตองมการระดมทนทางสงคมเพอสงเสรมใหประชาชน ชมชน และกลไกทกภาคสวนของสงคม นำาทรพยากร ภมปญญา และวฒนธรรมในสงคมมาใช

จงสรปไดวา การศกษานอกโรงเรยนเปนการจดการศกษาเพอใหโอกาสกบประชาชนผพลาดโอกาส ผขาดโอกาส ผดอยโอกาส และผสนใจ ทอยนอกระบบโรงเรยนใหไดรบบรการทางการศกษาอยางตอเนอง ตามความตองการ การจดกจกรรมการศกษานอกโรงเรยนตองคำานงถงความตองการของกลมเปาหมาย หลกสตร เนอหา กจกรรมการเรยนร มความ

43

ยดหยน หลากหลาย สอดคลองกบวถชวต ประชาชนผรบบรการมสวนรวมในการกำาหนดทศทาง กจกรรมการศกษานอกโรงเรยน และมการระดมทนทางสงคมมาใชในการจดการศกษา

การจดการศกษาพนฐานนอกโรงเรยนแนวคดการจดการศกษาพนฐานนอกโรงเรยน มงบรการใหกบ

ประชาชนกลมผอยนอกระบบโรงเรยนทมความแตกตางหลากหลาย ทงพนฐานทางกายภาพ สงคม วฒนธรรม เศรษฐกจ ความรความสามารถ หากแตสงคมปจจบนมความกาวหนาทางเทคโนโลยสารสนเทศ ประชาชนตองใชความร เทคโนโลยในการดำาเนนชวต ประจำาวน จงจำาเปนทคนในสงคมตองศกษาเรยนร โดยเฉพาะความรพนฐาน ทจะใชในการเรยนรและใชชวตอยในสงคมไดอยางมความสข เพอบรการความรพนฐานแกประชาชนผอยนอกระบบโรงเรยนสำานกบรหารงานการศกษานอกโรงเรยนจงกำาหนดขอบเขตการจดการศกษาพนฐานคลอบคลมกจกรรมดงตอไปน (กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน, 2547: 13)

1. การสงเสรมการรหนงสอ เปนกจกรรมทจดเพอบรการ ผไมร หนงสอ ผลมหนงสอ และการไมใชหนงสอไทยใหกบกลมเปาหมายตางๆ โดยมกจกรรมตางๆ ดงน

1.1 กจกรรมแกปญหาการไมรหนงสอโดยใชครชาวบาน1.2 หลกสตรการศกษาผใหญแบบเบดเสรจขนพนฐาน ซง

จำาแนกเปนหลกสตรสำาหรบกลมเปาหมายเฉพาะตางๆ เชน เดกดอยโอกาส บคคลออทสตก บคคลสมองพการ หลกสตรอกษรเบรลลสำาหรบผพการทางตา และหลกสตรทใชภาษามอขนพนฐาน

2. การศกษาเทยบเทาการศกษาขนพนฐาน เปนการจดการศกษาโดยใชหลกสตรทสอดคลองกบหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2544 ซงแบงเปน ระดบประถมศกษา ระดบมธยมศกษาตอนตน และมธยมศกษาตอนปลาย โดยจดในรปแบบของการพบกลม การศกษาทางไกล และรปแบบวธการเฉพาะกลมเปาหมาย เชน ทหารกองประจำาการ ผตองขงในเรอนจำา เปนตน

3. หลกสตรอนๆ ทมคณคาเทยบเทาหลกสตรการศกษาขนพนฐาน

44

เชน หลกสตรประกาศนยบตรวชาชพสำาหรบผอยนอกระบบโรงเรยน (ปวช.กศน.) หลกสตรประกาศนยบตรวชาชพ (ปอ.) เปนตน

การจดการศกษานอกโรงเรยนตามหลกสตรการขนพนฐานพทธศกราช 2544

การจดการศกษานอกโรงเรยนตามหลกเกณฑและวธการจดการศกษานอกโรงเรยนหลกสตรขนพนฐานพทธศกราช 2544 ไดพฒนามาจากพนฐานความเชอดานปรชญาการศกษา จตวทยา หลกการเรยนรของผใหญ ทฤษฎหลกสตรและแนวคดการจดการศกษานอกโรงเรยน และการพฒนากระบวนการเรยนรทเหมาะสมและสอดคลองกบธรรมชาต ตามความตองการของกลมเปาหมายผอยนอกระบบโรงเรยนทพนเกณฑการศกษาภาคบงคบ โดยมแนวคดทสำาคญดงน

1.ผใหญ เปนผทมความรและประสบการณ มเปาหมายในการเรยนรทตางจากเดก เชน ผใหญเปนผประกอบอาชพอยแลว จงตองการเรยนรเพอพฒนาและปรบปรงอาชพททำาอย บางคนประสบผลสำาเรจในหนาทการงานแตพนฐานทางการศกษาคอนขางตำา จงตองการไดรบการศกษาทสงขนเพอการศกษาตอหรอนำาความรไปพฒนาคณภาพชวต บางคนเปนผนำาชมชนจงตองการเรยนรเพอเสรมสรางและพฒนาศกยภาพของตนเองในการปฏบตหนาท และตองการการยอมรบจากสงคม นอกจากนนผใหญบางคนอาจมปญหาและขอจำากดในการเรยนร เชน ไมมเวลาเรยน ขาดความมนใจ เรยนรไดชาในบางเรอง ดงนนการจดหลกสตรและกระบวนการเรยนรสำาหรบผใหญตองคำานงถงเรองตางๆ ดงกลาวขางตน

2. การพฒนาหลกสตร การจดสาระการเรยนร และการจดกระบวนการเรยนรจะตองสอดคลองกบทฤษฎหลกสตรตามแนวทางการจดการศกษาผใหญ ตลอดจนธรรมชาตการเรยนรของกลมเปาหมาย โดยใชหลกการเรยนรของผใหญ และผสอนกจะตองมความรในการจดกจกรรมการเรยนรทเหมาะสมกบผใหญ

3. การกำาหนดสาระและประสบการณการเรยนรสำาหรบผใหญ ตองคำานงถงหลกจตวทยาผใหญ และปรชญาการศกษาสำาหรบผใหญทมงเนน

45

การสงเสรม การวเคราะหสภาพสงคมและการแกปญหา โดยใชกระบวนการ “คดเปน”เปนหลกในการจดการเรยนรเพอนำาไปสรางองคความร และนำาไปสการแกปญหาอยางเปนระบบ

4. ความตองการในการเรยนรของผใหญเปนการเรยนรไปใชในการพฒนาคณภาพชวต และการประกอบอาชพทนท การจดสาระและกจกรรมจงตองสอดคลองกบสภาพความตองการของผเรยน

หลกการจดการศกษานอกโรงเรยนหลกการจดการศกษานอกโรงเรยนตามหลกเกณฑและวธการจดการ

ศกษานอกโรงเรยนตามหลกสตรขนพนฐานพทธศกราช 2544 ของสำานกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย กระทรวงศกษาธการไดกำาหนดหลกการจดการศกษานอกโรงเรยนไวดงน (กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน, 2547: 24)

1. เปนการจดการศกษาใหกบผพนเกณฑการศกษาภาคบงคบ2. เปนการจดการศกษามงเนนกลมเปาหมายผพลาดโอกาส ขาด

โอกาสเขารบการศกษาในระบบโรงเรยนหรอพนททสถานศกษาในระบบไมสามารถจดการศกษาขนพนฐาน 12 ปได

3. เปนการศกษาทมงใหนกศกษาคดเปน แกปญหาเปน เนนการเรยนแบบบรณาการ และการปฏบตจรงสอดคลองกบวถชวต เพอนำาไปประยกตใชในการดำาเนนชวตและประกอบอาชพไดทนท

4. เปนการศกษาทพฒนาศกยภาพของนกศกษาใหเหนคณคาและความเชอมนในตนเอง สามารถพงพาตนเองได ตลอดจนแสวงหาความรในการพฒนาตนเองและสงคมอยางตอเนองตลอดชวต

5. เปนการศกษาทใหคณคาของความร ประสบการณ และอาชพของนกศกษา โดยนำามาเทยบโอนเปนผลการเรยนได

6. สงเสรมใหบคคล องคกร ชมชนในสงคมมสวนรวมในการจดการศกษา

46

จดมงหมายของการจดการศกษานอกโรงเรยนการจดการศกษานอกโรงเรยนตามหลกเกณฑและวธการจดการ

ศกษานอกโรงเรยนหลกสตรขนพนฐานพทธศกราช 2544 มจดมงหมายเพอพฒนานกศกษาใหเปนมนษยทสมบรณ เปนคนด มความสข มปญญา มความเปนไทย มศกยภาพในการประกอบอาชพและการดำาเนนชวต จงกำาหนดจดมงหมายทเปนคณลกษณะอนพงประสงคของผสำาเรจการศกษาดงตอไปน (กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน, 2547: 24)

1. เหนคณคาและมวนยในตนเอง ปฏบตตนตามหลกธรรมของพทธศาสนา หรอศาสนาทตนนบถอ มคณธรรม จรยธรรม และคานยมทพงประสงค

2. มความร ความเขาใจประวตศาสตรชาตไทย ชมชนและทองถน ภมใจในความเปนไทย ใชภาษาไดถกตองตามหลกภาษา สบสานศลปวฒนธรรมไทย ประเพณ กฬา ภมปญญาไทย เปนพลเมองด ยดมนในวถชวต และการปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข

3. รกประเทศชาต และทองถน มงทำาประโยชนและสรางสงทดงามใหสงคม

4. มวสยทศน มความสามรถในการคดวเคราะห สงเคราะห สภาพปญหาของตนเอง ชมชน และสงคมโดยใชกระบวนการ “คดเปน”ในการแกปญหาอยางเปนระบบและตอเนอง

5. มความคดสรางสรรค มความสามารถในการแสวงหาความร และสรางองคความร มทกษะในการดำาเนนชวต และรกการเรยนรตลอดชวต

6. เหนคณคาและรจกเลอกใชวทยาการ ภมปญญาและเทคโนโลย มาใชในการพฒนาองคความรใหกาวทนตอความเจรญและความเปลยนแปลงของสงคมโลก

7. มทกษะและเจตคตทดตอการประกอบอาชพการงาน เปนแบบอยางหรอผนำาดานการพฒนาอาชพเพอการพงพาตนเอง และพฒนาคณภาพชวตใหดยงขน

8. รกการออกกำาลงกาย รจกรกษาสขภาพของตนเองใหแขงแรง ม

47

สขภาพกายทด และมสนทรยภาพในการดำาเนนชวต9. มความสามารถในการพฒนาชมชนใหเขมแขงยงยน พรอมทจะ

แขงขนในสงคมโลกอยางสนต10. เปนผผลตและบรโภคทมประสทธภาพ มคานยมในการเปนผผลต

มากกวาเปนเพยงผบรโภค11. มจตสำานกในการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและพฒนาสง

แวดลอมทยงยน

วธการจดการศกษาพนฐานตามหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2544

ปจจบนสำานกงานสงเสรมการศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย สำานกงานปลดกระทรวงศกษาธการ กำาหนดใหสถานศกษาในสงกดจดการศกษาพนฐานตามหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2544 ทประกาศใชเมอวนท 27 พฤษภาคม พทธศกราช 2546 จดสอนวชาสามญระดบ ประถมศกษา มธยมศกษาตอนตน และมธยมศกษาตอนปลาย ดงน

1. ระดบประถมศกษา เปนการจดการศกษาใหกบ ผทยงไมจบการศกษาชนประถมศกษาปท 6หรอเทยบเทา

2. ระดบมธยมศกษาตอนตน เปนการจดการศกษาใหกบ ผทจบการศกษาชนประถมศกษาปท 6 หรอเทยบเทา และตองการศกษาตอใหจบระดบชนมธยมศกษาตอนตน

3. ระดบมธยมศกษาตอนปลาย เปนการจดการศกษาใหกบ ผทจบการศกษาชนมธยมศกษาตอนตน หรอเทยบเทา และตองการศกษาตอใหจบระดบชนมธยมศกษาตอนปลาย

สาระการเรยนรคำาวา "สาระการเรยนร" หมายถง เนอหาสาระทผเรยนตองเรยนร

48

สำานกงานสงเสรมการศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย กำาหนดใหนกศกษาในทกระดบชน คอประถมศกษา มธยมศกษาตอนตน และมธยมศกษาตอนปลาย ตองเรยน 8 หมวดสาระวชา โดยแบงเปน 2 กลมดงน

1. กลมท 1 กลมหมวดวชาพนฐาน เปนกลมวชาทเปนเครองมอในการเรยนร ไดแก ภาษาไทย คณตศาสตร วทยาศาสตร และภาษาตางประเทศ

2. กลมท 2 กลมหมวดวชาประสบการณ เปนกลมวชาทในการพฒนาชวต และการอยรวมในสงคมไดแก พฒนาสงคมและชมชน (สงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม) พฒนาทกษะชวต 1 (สขศกษา และพลศกษา) พฒนาทกษะชวต 2 (ศลปะ) พฒนาอาชพ (การงานอาชพและเทคโนโลย)

3. ตลอดหลกสตร 2 ป นกศกษาจะตองทำากจกรรมพฒนาคณภาพชวต (กพช.) ไมนอยกวา 100 ชวโมง

วธการจดกจกรรมการเรยนรศนยการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยอำาเภอ จดการ

ศกษาตามหลกเกณฑและวธการจดการศกษาตามหลกสตรการศกษาพนฐาน พทธศกราช 2544 ในหนงปการศกษาแบงออกเปน 2 ภาคเรยน แตละภาคเรยนใชเวลาประมาณ 20 สปดาห เวลาเรยนตลอดหลกสตรแตละระดบการศกษาไมนอยกวา 4 ภาคเรยนหรอ 2 ป ยกเวนกรณรบนกเรยนในเกณฑการศกษาภาคบงคบเขาศกษาเปนนกศกษาของศนยการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยอำาเภอนกศกษาตองอย 3 ป สวนกรณทนกศกษาผานการประเมนความร และประสบการณหรอเทยบโอนผลการเรยน สามารถจบหลกสตรกอน 4 ภาคเรยนได

การจดกจกรรมการเรยนรการศกษานอกโรงเรยน เนองจากนกศกษาสวนใหญเปนผทมความแตกตางทงดานสถานภาพ อาย อาชพ และประสบการณ และตองใชเวลาสวนใหญในการประกอบอาชพเพอหารายได

49

เลยงตนเองและครอบครว ไมเหมอนนกเรยนในระบบโรงเรยนการจดกจกรรมการเรยนรจงมการออกแบบใหเหมาะสม สอดคลองกบสภาพนกศกษาดงน

1. การเรยนรตอเนองดวยตนเอง (กรต.) เปนการใหนกศกษาไปศกษาคนควาหาความรดวยตนเอง ในเนอหาวชาทนกศกษาไดลงทะเบยนเรยนในแตละภาคเรยน จากเอกสาร สงพมพ สอตางๆ ทมอยในหองสมดประชาชน ประจำาอำาเภอ ทอานหนงสอประจำาหมบาน หรอในศนยการเรยนชมชน และไดกำาหนดใหเปนสวนหนงของคะแนนเกบระหวางภาคเรยนดวย

2. การพบกลม (พก.) หลงจากครไดมอบหมายใหนกศกษาไปศกษาคนควาดวยตนเองในบทเรยนทครมอบหมายแลว นกศกษาตองไปพบคร หรอพบกลม ทศนยการเรยนชมชนอาทตยละ 1 ครง ครงละไมตำากวา 3 ชวโมง และนกศกษาตองไปพบกลมไมนอยกวา รอยละ 80 ของเวลาพบกลมทงหมด

3. การทำาโครงงาน เปนสวนหนงของกจกรรมการเรยนรท กำาหนดใหนกศกษาตองเรยนรโดยการเลอกทำาโครงงานใน เรองทนกศกษาสนใจ และถนดของแตละวชาทนกศกษาลงทะเบยนเรยน วชาละ 1 เรอง ซงนกศกษาสามารถทำาโครงงานเปนรายคนหรอรายกลมกได และกำาหนดใหเปนคะแนนเกบระหวางภาคเรยน

4. การสอนเสรมในสาระเนอเนอหาวชาทยาก และซบซอนไดแก วชาวทยาศาสตร คณตศาสตร ภาษาตางประเทศ โดยเชญวทยากร คร หรอผเชยวชาญจากภายนอกมาสอนเสรม หมวดวชาละไมเกน 12 ชวโมง ตอภาคเรยน

5. การจดกจกรรมพฒนาคณภาพชวต หรอทเรยกวา กจกรรม “กพช.” หมายถง กจกรรมทสงเสรมใหนกศกษาเปนคนคดเปน ทำาเปน แกปญหาเปน และรจกการทำางานแบบมสวนรวม นำาความร ประสบการณทไดรบจากการเรยนรไปประยกตใช อนจะสงผลใหผเรยนเปนคนด มคณธรรม และมความสข กจกรรมพฒนาคณภาพชวตเปนกจกรรมทกำาหนดไวในหลกสตรการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยใหนกศกษาทกระดบ ตองทำาตลอดหลกสตรไมนอยกวา 100 ชวโมง ลกษณะ

50

ของกจกรรมม 2 สวนคอ (กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน, 2547: 19)

5.1 กจกรรมพฒนาตนเองและครอบครว เปนกจกรรมทมงพฒนาผเรยนทางรางกาย จตใจ สตปญญา และสงแวดลอมของครอบครว เพอนำาไปสการพฒนาคณภาพชวต อยรวมในสงคม ชมชน ไดอยางมความสข

5.2 กจกรรมพฒนาชมชน สงคมและสงแวดลอม เปนกจกรรมทสงเสรมการพฒนาชมชนใหเขมแขงตลอดจนการพฒนาสงแวดลอม โดยอาศยการมสวนรวมในกระบวนการเรยนรของชมชน

ความหมายของคร การเปนครทดและคณธรรมของคร

ความหมายของคำาวา “คร”คร คอ ผใหและอบรมสงสอนศษยใหเปนบคคลทมความรความ

สามารถ และมคณธรรมควบคกนไป เพราะการทศษยมความร ควบคคณธรรมแลว เมอศษยออกไปสสงคมกจะทำาใหสงคมมสนตสข...ครจงตองตระหนกในภาระหนาท ทมความสำาคญตอประเทศชาตในการสรางคนใหมความรคคณธรรม (ผกา สตยธรรม, 2550: 1) และ เนาวรตน พงษไพบลย อางถงใน ผกา สตยธรรม (2550: 61) ไดกลาวถงครไววา ใครคอคร ครคอใคร ในวนน

ใชอยท ปรญญา มหาศาลใชอยท เรยกวา ครอาจารยใชอยนาน สอนนาน ในโรงเรยน

ครคอผ ชนำา ทางความคดใหรถก รผด คดอานเขยนใหร ทกขยาก รพากเพยรใหร เปลยนแปลงส รสรางงาน

ครคอผ ยกระดบ วญญาณมนษยใหสงสด กวาสตว เดรจฉานครคอผ สงสม อดมการณ

51

ปณธาน เพอคนอน ใชตนเองครจงเปน นกสราง ผยงใหญสรางคนจรง สรางคนกลา สรางคนเกงสรางคนให ไดเปนตว ของตวเองขอมอบเพลง นมา บชาคร

พระเทพโสภณ (2548: 101-102 ) ไดกลาวถง ครวา คร คอผจดประทปแหงปญญาในดวงใจของศษย ความรทครสอนศษยจะไมสญลบหาย เพราะศษยจะนำาความรไปถายทอดแกอนชนของเขาตอไป นคอการสอบทอดทางวฒนธรรม ครจงเหมอนคนจดเทยนในหองมด คนอนนำาเทยนมาจดจากเทยนเลมแรกแลวใหคนอนจดตอๆ กนไป จนแสงสวางกระจายเตมหองไดนนเพราะเรมจากคนคนเดยว...

การเปนครทด พระเทพโสภณ (2548: 95-96 ) ไดกลาวถงครทดวาตองม

คณธรรม ซงไมตางจากพระคณ 3 ประการของพระบรมคร คอ ปญญาธคณ วสทธคณ และกรณาธคณ ดวยเหตผลดงน

1.1 ครตองมปญญา คอ จงรวาอะไรเปนสงทด เพอจะไดทำาตวใหถกด ถงด และพอด

1.2 ครตองมวสทธ คอ ตองมความบรสทธใจในวชาชพ จงสอนเพอประโยชนของผเรยนเปนทตง ไมใชเพอกอบโกยอามสสนจาง งานของครเปนอาชพ ไมใชธรกจ เพราะธรกจมงแสวงหากำาไร แตการเปนครเปนการใหบรการทางปญญาแกสงคม ครจงตองมคณธรรม คอ ความบรสทธใจในหนาทของตน ตองรกษาสถานะของปชนยบคคลไวได เมอใดทครสอนศษยเพราะเหนแกเงนแตอยางเดยว เมอนนครกจะมสถานะเปนลกจางของศษยเทานน

1.3 ครตองมกรณา คอ ความเหนอกเหนใจใครชวยเหลอศษยทอยในความมอใหพบแสงสวางทางปญญา ครมความรกใหกบศษยแมบางครงจะตองลงโทษบาง กจงทำาดวยความรกและหวงด

52

ภญโญ สาธร อางถงใน ผกา สตยธรรม (2550: 198-199) ไดใหความเหนเกยวกบครทดไวดงน

1. ลกษณะทางสงคมด เปนเพอนกบเพอนคร และคนโดยทวไป 2. มความรกและสนใจในอาชพ3. มความประพฤตด และเปนแบบอยางทดแกนกเรยนได4. มความรด สอนด 5. การปกครองด มความยตธรรม

นอกจากนนครตองมพฤตกรรมทด 11 ประการ คอ1. ตรงตอเวลา2. มาทำางานเปนนตย3. เตรยมการสอนสมำาเสมอ4. เปนตวอยางทดของนกเรยน5. ทำางานสำาเรจเรยบรอยรวดเรว6. รและรบผดชอบขอบขายงานของตน7. หมนศกษาหาความรเพมเตมอยเสมอ8. ไมถอเขา ถอเรา และมความสามคคกลมเกลยว9. ตองมจรรยามารยาทและวนยตามระเบยบและประเพณคร10. ประจบหวหนาสถานศกษาดวยการทำางานตามหนาททกำาหนดให

มใชคอยเสนอหนาและสอพลอดวยคำาพดเรองทไมเปนเรองใหนายทราบแลวใหนายและลกนองแตกแยกกน

11. ชวยงานพเศษเมอไดรบการขอรองพระธรรมปฎก (2547: 14) กลาวถง การปฏบตของครตอศษย ตามหลกพทธศาสนา ดงน

1. แนะนำาฝกอบรมใหเปนคนด2. สอนใหเขาใจแจมแจง3. สอนศลปวทยาใหสนเชง4. สงเสรมยกยองความดงาม ความสามารถใหปรากฏ5. สรางเครองคมภยในสารทศ คอ สอนศษยใหใชวชาเลยงชพไดจรง

53

และรจกดำารงตนดวยด ทจะเปนประกนใหดำาเนนชวตดงามโดยสวสด มความสขความเจรญ

คณธรรมของคร อำาไพ สจรตกล อางถงใน ผกา สตยธรรม (2550: 2) ไดกลาวถงความรคคณธรรมไวดงน

เมอความร ยอดเยยม สงเทยมเมฆแตคณธรรม ตำาเฉก ยอดหญานนอาจเสกสราง มจฉา สารพนเพราะจตอน ไรอาย ในโลกา

แมคณธรรม สงเยยม ถงเทยมเมฆแตความร ตำาเฉก เพยงยอดหญายอมเปนเหยอ ทรชน จนอราดานปญญา ออนดอย นานอยใจ

หากความร สงลำา คณธรรมเลศแสนประเสรฐ กอปรกจ วนจฉยจะพฒนา ประชาราษฎร ทงชาตไทยตองฝกให ความร คคณธรรม

จงสรปไดวา การเปนคร ตองเปน ผใหโดยตงอบรมสงสอนศษยใหเปนบคคลทมความรความสามารถ และมคณธรรมควบคกนไป การเปนครทดตองเปนผมคณธรรม มความรความสามารถ ตงใจอบรมสงสอนศษยอยางเตมท เตมใจ และเตมความสามารถ พรอมทงเปนแบบอยางทดใหศษยดวย

ครประจำาศนยการเรยนชมชน

ครประจำาศนยการเรยนชมชนตองปฏบตงานประจำาทศนยการเรยนชมชน เพอจดกจกรรมการเรยนรนอกโรงเรยนตามภารกจการศกษานอกโรงเรยน บนพนฐานความตองการประชาชนในพนท ตลอดทงสงเสรมกระบวนการเรยนรของประชาชนในชมชนอยางตอเนอง ดงนน ครประจำา

54

ศนยการเรยนชมชนจงไมใชผสอนเนอหาความรใหผเรยนแตเพยงอยางเดยว แตตองเปนผแนะนำาวธการแสวงหา และพฒนาความรใหกบประชาชนในชมชน ตามสภาพและวถชวต ครประจำาศนยการเรยนชมชนจงตองปฏบตงานตามบทบาทภารกจหลกดงน สำานกบรหารงานการศกษานอกโรงเรยน (2547: 21-22)

1. จดกจกรรมการเรยนรทงการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยตามภารกจของงานการศกษานอกโรงเรยน และสอดคลองกบความตองการของกลมเปาหมายผรบบรการ

2. ทำาแหลงขอมลศกยภาพของชมชน เชน แหลงวทยาการ แหลงเรยนรตามธรรมชาต สถานประกอบการณ โบราณสถาน ศาสนสถาน สถานทราชการ องคกรเอกชน ผรภมปญญาทองถน ฯลฯ และจดเกบอยางเปนระบบพรอมทจะใหบรการและเผยแพรประชาสมพนธใหสาธารณะชนไดรบทราบ

3. จดทำาแผนงาน โครงการเสนอเขาแผนชมชน แผนพฒนาตำาบล และแผนปฏบตงานของสถานศกษา

4. จดบรการสอการเรยนรทหลากหลายทงสอสงพมพ สออเลกทรอนกส และสออนๆ เพอบรการใหนกศกษา ประชาชนไดศกษาคนควาและเรยนรตามความสนใจ

5. สรางเครอขายสงเสรมการเรยนร โดยประสานงานกบหองสมดประชาชน ศนยการเรยนชมชนอนๆ และแหลงเรยนรอนๆ เพอเปนเครอขายในการจดกจกรรมและหมนเวยนสอการเรยนร

6. ประสานงานกบพนธมตร/เครอขายหนวยงานตางๆ ในชมชนในการจดกจกรรมการเรยนร

7. ประชาสมพนธการจดกจกรรมการเรยนรของศนยการเรยนชมชน8. ปฏบตงานดานธรการของศนยการเรยนชมชนเกยวกบการเรยน

การสอน9. สรปและรายงานผลการดำาเนนงานในศนยการเรยนชมชน เสนอ

ถานศกษา และหนวยงานทเกยวของในชมชน

55

จงสรปไดวา ครประจำาศนยการเรยนชมชน เปนผปฏบตงานการศกษานอกโรงเรยนในศนยการเรยนชมชน มบทบาทหนาทในการจดกจกรรมการเรยนรในชมชนตามบทบาทภารกจงานการศกษานอกโรงเรยน เปนผใกลชดกบประชาชนผรบบรการการศกษานอกโรงเรยน จงเปนผจด ผกระตน ผสนบสนน ผประสาน ใหเกดการเรยนรในชมชน

การทำา Focus Groups

ความหมายของ Focus GroupsJane Imber and Bestsy Ann Toffer อางถงใน แอนนา

จมพลเสถยร(2547:58-59) ไดนยามความหมายของ Focus Groups สรปไดดงน

Focus Group Interview คอ เทคนคการสมภาษณกลมแบบไมมโครงสราง ซงมจำานวน สมาชกกลม 8-12 คน มารวมกนภายใตการนำาของผสมภาษณทผานการอบรมแลว โดยจะพดคยไปยงเรองทเฉพาะเจาะจง มผดำาเนนการสนทนา (Moderator) ทชำานาญในการพดคย การสงเกตความเคลอนไหวภายในกลม จะกอใหเกดความคดและความเขาใจ ทลกซงเกยวกบปฏกรยา และการพดคยของผบรโภค หรอผรบบรการ Focus Groups จงตองใชผดำาเนนการสนทนาทมความชำานาญสง ทำาหนาทแนะนำาเรองทพดคยและคอยกระตนใหสมาชกกลมสนทนา การดำาเนนการสนทนา (Interviewer or Moderator) จะพดคยไปเรอยๆ กบคนกลมเลกๆ ไมมคำาถามหรอคำาตอบทเปนระบบ หรอมโครงสรางทตายตว เปนการพดคยเพอถกปญหาอยางลกซง ในประเดนตางๆ โดยผดำาเนนการสนทนาจะพยายามกระตน ใหผเขารวมสนทนา

(Participants or Panelists or Respondents) ตอบโตเพอแสดงความรสกทแทจรง ถงความตองการ หรอความรสกสวนลกทซอนอยภายในออกมา

Focus Groups จงเปนวธการหาขอมลทรวดเรว ใชงบประมาณนอย ใหผลการวจยทรวดเรว และทำาใหผใหบรการทราบ ทศนคต และ

56

พฤตกรรมของผรบบรการ เนองจาก Focus Groups เปนการวจยทยดหยนในการทำา เมอผดำาเนนการวจยเหนวา ขอคดเหนหรอขอโตแยงจากผรวมสนทนานาสนใจ อาจสามารถเจาะถามความคดเหน หรอขอโตแยงในแนวลกไดทนท จงชวยใหหาความตองการทแอบแฝงได

องคประกอบทตองพจารณาในการจดทำา Focus Groupsแอนนา จมพลเสถยร (2547:66-77) ไดกลาวถง องคประกอบใน

การจดทำา Focus Groups ไว 6 ประการ ซงสรปไดดงน1. จำานวนกลม (Number of group) ในการจดทำา Focus

Groups ผจดทำาตองพจารณาจำานวนกลมทจะใชวา จะใชจำานวนกกลม โดยพจารณาจากปจจยประกอบดงตอไปน

1.1 ขนาด และโครงสรางของผทำาวจย หากมผรวมงานวจยไมมาก ไมควรจดทำาหลายกลม

1.2 วตถประสงคในการวจย หากการวจยเพอหาแนวคดเพอการวจยอนตอ หรอ Moderator สามารถคาดคะเนคำาตอบของกลมตอๆไป ทจะจดทำาวาไมตางจากกลมแรกๆ และไมมความคดอะไรใหมๆ เพมขน จำานวนกลมไมควรจะมากนก ประมาณ 3-4 กลม แตหากเปนการวจยทตองการรายละเอยดลกซงมาก อาจจะใชกลมจำานวน 6-8 กลม

1.3 การกระจายตวของผเขารวมสนทนา หากผรวมสนทนามการกระจายตวอยในทองถนทหางไกลกนมาก จำาเปนตองจดหลายกลมมากขน แตอาจมขนาดของกลมเลกลง และไปจดตามสถานททเขาอาศยอย

1.4 ความแตกตางทางลกษณะของประชากรทจะศกษา หากกลมตวอยางมความเหมอนกนมากใหใชกลมจำานวนนอย หากกลมตวอยางมความเหมอนกนนอยใหใชกลมจำานวนมาก นำาคนทมลกษณะเหมอนกนมาอยกลมเดยวกน และพยายามจดกลมใหครอบคลม และไดขอมลเพยงพอตามวตถประสงคของการวจย

2. ขนาดของกลม (Size of Groups) โดยทวไป Focus groups แตละกลมจะมผรวมสนทนา 6-12 คน

กลมขนาดเลกมผรวมสนทนา 3-5 คน กลมขนาดปานกลางจะมประมาณ 6-8 คน และ

57

กลมขนาดใหญมผรวมสนทนา จำานวน 10 คนขนไป ดงนนกลมขนาดเลกการมสวนรวมจะสงกวากลมขนาดใหญ กลมขนาดใหญจงเหมาะสำาหรบทำา Focus groups เพอหาขอมลไปสการวจยแบบอนๆ ตอไป

3. การจดหาผรวมสนทนา (Recruitment of Participants) การเลอกกลมคนสนทนา การจะเลอกคนทมลกษณะเหมอนกน หรอแตกตางกน (Homogeneity or Heterogeneity Within Group) ควรพจารณาจากผลกระทบจากการเขารวมกลมกนได

4. การพจารณาผดำาเนนการสนทนา (Moderator)Moderator คอคนทมหนาทควบคมกลม นำาทาง และปอนคำาถาม

ตามทกำาหนด เพอใหไดขอมลมากทสด Moderator เปนผกระตนใหทกคนโตตอบอยางอสระ เตมทโดยใหเขาเปดเผยความคดเหน ความรสก และสงอนทอยภายในตวผตอบ และตองคอยสรางความมนใจแกทกคนและคอยตดบทผทคดครอบงำาผอน Moderator จงตองผานการศกษาอยางดทงดาน ความสนใจในเรองราวของมนษย รบฟงผอนไมวาเขาจะพดอะไรกตาม สรางความราบรน และประสานความกลมกลนในการสนทนาภายในกลม

5. พจารณาสถานท และการเกบขอมล (Site and data collection) ควรพจารณาความเหมาะสม สะดวกในการเดนทาง ไป-กลบ ปลอดภยของผรวมสนทนา การจดโตะควรจดเปนรปตวย( U - Shaped) ให Moderator นงบรเวณหวโตะ เพราะสามารถจบภาพไดสะดวก และควบคมผรวมสนทนาไดทวถง

6. การพจารณาแนวทางการสมภาษณ (Discussion guide or agenda) การทำาแนวสมภาษณ ตองคลอบคลมหวขอททำาการศกษา ซงสะทอนวตถประสงคในการทำาวจย เมอมการจดทำา Focus groups หลายกลมการทำาแนวสมภาษณกลมทด จะชวยใหแตละกลมดำาเนนการสนทนาไปในทศทางเดยวกน

การจดทำา Focus groups แอนนา จมพลเสถยร (2547: 100-105) กลาวถงการจดทำา

Focus groups สรปไดดงน1. เมอผเขารวมสนทนามาถง และผดำาเนนการสนทนาพรอม ผ

58

สงเกตการณพรอม เรมดำาเนนการตามแนวสมภาษณ2. เชญผรวมสนทนานง บรการอาหารวาง และเครองดม เรม

Worm up โดยทกคนพรอมทงผดำาเนนการสนทนา แนะนำาตว และบอกวตถประสงคคราวๆ ของการทำาวจย

3. จากนนพดคยคำาถามทวๆ ไป4. แสดงวสดอปกรณกระกอบ เพอดปฏกรยาของผรวมสนทนา และ

เปดโอกาสใหสนทนา5. ในชวงทาย จะเปนการ Wrap Up คอ แหยกระตนใหกลมสรปสง

ทไดพดไปแลว6. ในระหวางการพดคย อาจจะแทรก Projective techniques

วธใดดวยกได เพอเจาะลกความรสกทซอนอยในจตใจของผรวมสนทนาตอประเดนทเราถาม

งานวจยทเกยวของ

การวจยครงนผวจยไดศกษางานวจยทเกยวของดงน

เดนชย พนธศร (2542: บทคดยอ) ไดศกษาปญหาการศกษาทางไกลผานดาวเทยม หลกสตรการศกษานอกโรงเรยนสายสามญ ระดบมธยมศกษาตอนตนตามทศนของครประจำากลมและนกศกษากลมตวอยางไดแก ครประจำากลมและนกศกษาการศกษานอกโรงเรยน สายสามญ จำานวน 384 คน ในระดบมธยมศกษาตอนตน ภาคเรยนท 1/2542 จงหวดบรรมย เครองมอคอแบบสอบถามปญหาการจดการศกษาทางไกลผานดาวเทยม โดยแบงเปน 2 ดาน คอ ดานอปกรณและสอการเรยนการสอน ดานรปแบบการจดกจกรรมการเรยนการสอน สถตทใชไดแก คารอยละ และคาเฉลย ผลการวจยพบวา ครประจำากลมและนกศกษาการศกษานอกโรงเรยนโดยสวนรวมมทศนะตอการศกษาทางไกลผานดาวเทยมโดยรวมและรายดานอยในระดบปญหาปานกลาง และเมอพจารณารายขอในแตละดาน พบวาดานสอสงพมพมปญหาในการดำาเนนการมากทสด รองลงมาคอดานวสดอปกรณและสอโทรทศนตามลำาดบ สวนปญหาในการดำาเนนงานการจดการศกษาทางไกลผานดาวเทยม จำาแนกตามสถานภาพ พบวาคร

59

ประจำากลมมทศนะตอปญหาในการดำาเนนงานการจดการศกษาทางไกลผานดาวเทยมโดยรวมและเปนรายดานอยในระดบปญหาปานกลาง และนกศกษาการศกษานอกโรงเรยนมทศนะตอปญหาในการดำาเนนงานการจดการศกษาทางไกลผานดาวเทยมโดยรวมและเปนรายดานอยในระดบปญหาปานกลาง สวนปญหาในดานรปแบบการพบกลมพบวา ครประจำากลมและนกศกษาการศกษานอกโรงเรยนมทศนะตอรปแบบการพบกลมรปแบบท 1 คอ การพบกลมหมวดวชาภาษาไทย หมวดวชาสงเสรมคณภาพชวต (บงคบ) และหมวดวชาคณตศาสตร โดยรวมอยในระดบปญหาปานกลาง เมอพจารณารายขอ พบวา ปญหามากทสดคอ ขนตอนการฝกในรายการโทรทศนเรวเกนไป รองลงมาคอ ชวงระยะเวลาออกอากาศไมเหมาะสม และมทศนะในการพบกลมในรปแบบท 2 คอพบกลมหมวดวชาภาษาองกฤษ โดยรวมอยในระดบปญหาปานกลาง เมอพจารณารายขอ พบวา มปญหามากทสดคอ ขนตอนการฝกในรายการโทรทศนเรวเกนไป รองลงมาคอ ระยะเวลาในการชมรายการมนอยเกนไป

อษฎา บวบญ (2544 : บทคดยอ) ศกษาปญหาการปฏบตงานของครประจำาศนยการเรยนชมชนในเขตการศกษา 11 และปญหาการปฏบตงานใน 4 ดาน คอ ดานการใหคำาปรกษาและแนะแนว ดานการจดกจกรรมการเรยนการสอน ดานการประสานเครอขาย และดานการประเมนผล สรปรายงานผลการปฏบตงานและเพอเปรยบเทยบปญหาการปฏบตงานของครประจำาศนยการเรยนชมชนในเขตการศกษา 11 จำาแนกตามตวแปร เพศ อาย วฒทางการศกษา ภมลำาเนา ประสบการณการฝกอบรมครประจำาศนยการเรยนชมชน และประสบการณเกยวกบการปฏบตงานการศกษานอกโรงเรยน และรวบรวมปญหาขอเสนอแนะเกยวกบแนวทางในการแกปญหาการปฏบตงานของครประจำาศนยการเรยนชมชนในเขตการศกษา 11 กลมตวอยางไดแกครประจำาศนยการเรยนชมชนในเขตการศกษา 11 จำานวน 249 คน ผลการวจยพบวา 1. การปฏบตงานตามบทบาทหนาทของครประจำาศนยการเรยนชมชน สวนใหญทำาได และททำาไดมากทสด คอการใหคำาปรกษาแนะแนวแกผเรยนกอนเรยน รองลงมาคอใหคำาปรกษาแนะแนวแกผเรยนระหวางเรยน

60

สวนททำาไดนอยทสด คอ จดทำาโครงการทจะเสนอเขาสแผนพฒนาตำาบลเพอขอรบการสนบสนนจากองคการบรหารสวนตำาบล 2. ครประจำาศนยการเรยนชมชนในเขตการศกษา 11 มปญหาในการปฏบตงานโดยรวมอยในระดบปานกลาง เมอพจารณาเปนรายดานพบวา ทง 4 ดานอยในระดบปานกลางตามลำาดบดงน คอดานการจดกจกรรมการเรยนการสอน ดานการใหคำาปรกษาแนะแนว ดานการประสานเครอขาย และดานการประเมนผลสรปรายงานผลการปฏบตงาน 3. การเปรยบเทยบปญหาการปฏบตงานของครประจำาศนยการเรยนชมชนในเขตการศกษา 11 โดยจำาแนกตามตวแปร คอ เพศ อาย วฒทางการศกษา ภมลำาเนา ประสบการณการฝกอบรมครประจำาศนยการเรยนชมชน ประสบการณการปฏบตงานเกยวกบงานการศกษานอกโรงเรยน พบวา มปญหาในการปฏบตงานโดยรวมและรายดานแตกตางกนอยางไมมนยสำาคญทางสถต เมอพจาณารายดานพบวา ดานการประเมนผล สรปและรายงานผลการปฏบตงาน แตกตางกนอยางมนยสำาคญทางสถตทระดบ .05 นอกนนแตกตางกนอยางไมมนยสำาคญทางสถต 4. ปญหาและขอเสนแนะเพมเตมในการปฏบตงานขอทเปนปญหาและความถสงสดไดแก สออปกรณการเรยนการสอน เชน แบบเรยน เอกสารชดวชา มวนวดทศนและสออเลคทรอนคสมไมเพยงพอ สอไมทนสมยและไมตรงกบความตองการของผเรยน รองลงมาไดแกองคการบรหารสวนตำาบล และผนำาทองถนทเปนเครอขาย ยงขาดความรความเขาใจ ไมใหการสนบสนนเทาทควร สวนขอเสนอแนะ คอควรจดหาสอ อปกรณการเรยนการสอนเพมขน จดสอแบบเรยนใหตรงกบหลกสตร รองลงมาไดแก เครอขายในชมชนควรใหการสนบสนน เหนความสำาคญในการจดกจกรรมในศนยการเรยนชมชน

อารยา นะสาน (2548 : บทคดยอ) ไดศกษาสภาพปญหาและการแกปญหาการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรของครตามแนวปฏรปการเรยนร ในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามในเขตกรงเทพมหานคร และจงหวดนนทบร พบวา 1. สภาพการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตร ตาม

61

แนวปฏรปการเรยนร พบวา ดานกจกรรมการเรยนการสอนวทยาศาสตร กจกรรมทครใชสวนใหญเปนกจกรรมทเนนการปฏบตของนกเรยน รอยละ 60 โดยกจกรรมทครใชมากคอ ปฏบตการทดลอง รอยละ 18 ดานการใชสอการเรยนรพบวา ครรอยละ 100 ใชสอประเภทสงพมพ คอ หนงสอแบบเรยนวทยาศาสตร ใบความร และใบงานประกอบการปฏบตทดลอง ครเพยงรอยละ 30 ใชสอสารสนเทศ และการสอสาร และแหลงการเรยนรในทองถนในดานการวดและประเมนผลการเรยนร พบวาครรอยละ 100 ใชวธการทดสอบดวยแบบทดสอบปรนยโดยครเปนผทำาการประเมน ชวงเวลาททำาการประเมน คอกลางภาคเรยน และปลายภาคเรยน ดานการวจยปฏบตการในชนเรยนพบวา ครเพยงรอยละ 20 ทำาการวจยปฏบตการในชนเรยน 2. ปญหาการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตร ดานการจดกจกรรมการเรยนการสอนวทยาศาสตร พบวา ครสวนใหญขาดความร ความเขาใจเกยวกบเทคนควธสอน ดานสอและแหลงเรยนร ปญหาทพบมากคอการขาดแคลนสอ วสดอปกรณทางวทยาศาสตร และงบประมาณในการจดหาสอ ดานการวดและประเมนผลการเรยนร พบวา ครขาดความรในการพฒนาเครองมอในการวดและประเมนผล ดานการวจยปฏบตการในชนเรยน พบวาครสวนใหญมความสนใจทำาวจยปฏบตการในชนเรยน แตยงขาดความรความเขาใจเกยวกบการทำาวจยปฏบตการในชนเรยน3. การแกปญหาการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตร พบวา ดานการจดกจกรรมการเรยนการสอน การวดและประเมนผลการเรยนรและการทำาวจยปฏบตการในชนเรยน ครแกปญหาโดยการศกษาหาความรเพมเตมดวยตนเอง และการเขารบการอบรม สวนดานสอและแหลงเรยนร ผบรหารแกปญหาโดยการจดสรรงบประมาณตามความจำาเปน และครจดหาสอบางประเภทดวยตนเอง

นภาพฒน แกวออน (2546: บทคดยอ) ศกษาปญหาการใหบรการสอการศกษาของครประจำาศนยการเรยนชมชนในเขตการศกษา 9 พบวา ศนยการเรยนชมชนทอยในพนทตางกนมปญหาในการใหบรการสอการศกษาโดยรวมตางกน โดยเฉพาะ ดานการจดกจกรรมสงเสรมการใชสอ ดานการหมนเวยน และการกระจายสอ และดานการใหบรการศกษาคนควา

62

และยงพบปญหาศนยการเรยนชมชนขาด สอสงพมพตามหลกสตรการศกษานอกโรงเรยน วสด อปกรณ สออเลคทรอนกส อาท คอมพวเตอร มวนวดโอ แผนวซด เทปคาสเซท มอยจำากดทงดานปรมาณ ความทนสมย ไมเปนปจจบน ไมมสอทหลากหลายในการใหบรการ และยงมประเดนทนาสนใจทพบในการวจย คอ ครศนยการเรยนชมชน ไมมความเขาใจในเรองการใชสอรายการโทรทศนเพอการศกษา จงเสนอแนะใหอบรมเชงปฏบตการใหกบครศนยการเรยนชมชน

จรารตน เพชรจนทก (2541: บทคดยอ) ศกษาการบรหารศนยการเรยนชมชน กรมการศกษานอกโรงเรยนทไดรบรางวลดเดนระดบจงหวด กรณศกษาศนยการเรยนชมชนบานหนโคน ตำาบลหนโคน อำาเภอจกรราช จงหวดนครราชสมา พบวาในการจดการศกษาโดยใชชมชนเปนฐาน ปญหาทพบคอขาดแคลนอปกรณ ครภณฑไวบรการชมชน และทางราชการไมมงบประมาณสนบสนนในกจกรรมการศกษานอกโรงเรยนสายสามญ สอการเรยนมนอย

สรตน วภกด (2542: บทคดยอ) ศกษาสภาพปญหาในการดำาเนนงานศนยการเรยนชมชนเขตการศกษา 10 ตามทรรศนะของผบรหารศนยบรการการศกษานอกโรงเรยนอำาเภอ และครศนยการเรยนชมชน พบวา ปญหาการดำาเนนงานโดยรวมอยในระดบปานกลาง ซงศนยการเรยนชมชนในเขตการศกษา 10 ยงไมบรรลเปาหมายเทาทควร เนองจากประสบปญหา ขอจำากดหลายประการ เชน ดานงบประมาณ สอ วสด ครภณฑ

ศรสงา โภคสมบต (2549: บทคดยอ) ศกษาการปฏบตงานของคณะกรรมการศนยการเรยนชมชนจงหวดสมทรสงคราม และสมทรสาคร พบวา คณะกรรมการศนยการเรยนชมชนมความรความเขาใจในศนยการเรยนชมชนระดบปานกลาง และมการปฏบตงานโดยรวมอยในระดบมาก โดยเฉพาะดานการเกบรวบรวมขอมลชมชน ดานการวางแผนงาน ดานการประชาสมพนธ สวนดานการบรหารจดการ และดานประเมนผล

63

มการปฏบตงานอยในระดบปานกลาง

สมชาย จนทรอย และวทยา คชสทธ (2548: บทคดยอ) ศกษาเงอนไขทสงผลตอการเขารวมกจกรรมการเรยนของนกศกษานอกโรงเรยนตามหลกสตรการศกษาขนพนฐานพทธศกราช 2544 ในจงหวดพงงา ผลการวจยพบวา เงอนไขทสงผลตอการเขารวมกจกรรมการเรยนของนกศกษานอกโรงเรยนตามหลกสตรการศกษาขนพนฐานพทธศกราช 2544 ในจงหวดพงงาม 5 เงอนไขดงน

1. เงอนไขทเกยวกบหลกเกณฑวธการจดการศกษานอกโรงเรยน ตามหลกสตรการศกษาขนพนฐานพทธศกราช 2544

2. เงอนไขทเกยวกบระบบการบรหารจดการของสถานศกษา3. เงอนไขทเกดจากบคลากรผจดการศกษา4. เงอนไขทเกดจากนกศกษา5. เงอนไขทเกดจากสภาพทางสงคมของชมชนแตละเงอนไขมความเกยวของและสงผลซงกนและกน เมอพจารณา

แตละเงอนไข พบวา เงอนไขทเกยวกบหลกเกณฑวธการจดการศกษานอกโรงเรยน ตามหลกสตรการศกษาขนพนฐานพทธศกราช 2544เปนเงอนไขทสงผลตอ เงอนไขทเกยวกบระบบการบรหารจดการของสถานศกษา เงอนไขทเกดจากบคลากรผจดการศกษา สงผลตอเงอนไขทเกยวกบนกศกษาโดยตรง เงอนไขทเกยวกบสภาพทางสงคมของชมชน สงผลตอเงอนไขทเกยวกบระบบการบรหารจดการของสถานศกษา. เงอนไขทเกดจากบคลากรผจดการศกษาและเงอนไขทเกดจากบคลากรผจดการศกษาเชนกน โดยทเงอนไขทเกยวกบระบบการบรหารจดการของสถานศกษา เงอนไขทเกดจากบคลากรผจดการศกษาและเงอนไขทเกดจากนกศกษาเปนเงอนไขทสงผลซงกนและกน และมขอเสนอแนะวาการดำาเนนการจดการศกษานอกโรงเรยนตามหลกสตรการศกษาขนพนฐานพทธศกราช 2544 ของสำานกบรหารงานการศกษานอกโรงเรยนควรปรบปรงหลกเกณฑและวธการใหสอดคลองกบความตองการของกลมเปาหมาย โดยใหมรปแบบการใหบรการทหลากหลายใหประชาชนผอยนอกระบบโรงเรยนเลอกรบบรการไดงาย กำาหนด

64

กลมเปาหมายตอความรบผดชอบของครประจำาศนยการเรยนชมชนใหเหมาะสม จดรปแบบวธเรยนใหหลากหลายเหมาะสมกบนกศกษาทเปนผใหญทมความจำาเปนในการประกอบอาชพ จดระบบการเทยบโอนอาชพ จดระบบการประเมนผลทเหมาะสมกบผเรยน

จากการศกษางานวจยทเกยวของสรปไดวา การจดกระบวนการเรยนรการศกษานอกโรงเรยนตามหลกสตรการศกษาขนพนฐานพทธศกราช 2544 ศนยการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยอำาเภอ มอบหมายใหครประจำาศนยการเรยนชมชนเปนผดำาเนนการ พบวาครประจำาศนยการเรยนชมชนไดปฏบตงานตามบทบาทหนาทดานการแนะแนวกอนเรยน การแนะแนวระหวางเรยนใหนกศกษาไดด แตพบปญหาดานปจจยสนบสนนใหเกดการเรยนร คอ สอประกอบการเรยนรมไมเพยงพอ และไมตรงตามความตองการของนกศกษา มสอบางประเภท เชน รายการโทรทศนนำาเสนอเรวเกนไปนกศกษาตามไมทน นอกจากนนเครอขายตางในชมชนยงขาดความเขาใจงานการศกษานอกโรงเรยนจงไมใหการสนบสนนงานการศกษานอกโรงเรยนเทาทควร

65