วิธีปฏิบัติราชการทางปกครอง...
Transcript of วิธีปฏิบัติราชการทางปกครอง...
วธปฏบตราชการทางปกครอง
ในการรบจดทะเบยน
หางหนสวนและบรษท
นายดเรก บญแท
นกวชาการพาณชยชานาญการพเศษ
กรมพฒนาธรกจการคา
คานา
ผเขยนเคยปฏบตงานเกยวกบการจดทะเบยนหางหนสวนและบรษท ตามประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชยในฐานะเปนผชวยนายทะเบยนกลาง ไดมโอกาสตรวจพจารณาคาขอจดทะเบยนกรณทนาย
ทะเบยนประจาสานกงานทะเบยนหนสวนบรษทประจาจงหวดตาง ๆ ไดจดสงคาขอจดทะเบยนกรณทมปญหา
ขอเทจจรง และขอกฎหมาย ทไมอาจวนจฉยสงการได หรอมการคดคานการจดทะเบยน หรอมการรองขอให
เพกถอนการจดทะเบยน การพจารณาอทธรณการจดทะเบยน ไดพบวาการปฏบตงานพจารณาวนจฉยสงการ
ในการรบจดทะเบยนหรอปฏเสธการรบจดทะเบยน หรอการพจา รณาอทธรณ หรอการพจารณาเพกถอนการ
จดทะเบยนกด มสวนทเกยวของจะตองปฏบตตามพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539
เนองจากการรบจดทะเบยนหรอการปฏเสธการรบจดทะเบยนเปนคาสงทางปกครอง ตามพระราชบญญตวธ
ปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ดงนน การปฏบตงานในกระบวนพจารณาจดทาคาสงทางปกครองใน
การรบจดทะเบยนหางหนสวนบรษทจะตองดาเนนการในสวนทกาหนดไวตามพระราชบญญตดงกลาว เพอให
การดาเนนการเปนไปโดยถกตองตามกฎหมาย สามารถอานวยความเปนธรรมใหกบประชาชนไดอยางม
ประสทธภาพ จงไดทาการศกษาคนควา ทาความเขาใจหลกการวธปฏบตราชการทางปกครอง คาพพากษา
ศาลปกครองสงสด หรอความเหนของคณะกรรมการวธปฏบตราชการทางปกครอง และปรบเขากบกระบวน
พจารณาจดทาคาสงในการพจารณารบจดทะเบยนหรอปฏเสธการรบจดทะเบยน หรอการพจารณาเพกถอน
การรบจดทะเบยนหางหนสวนและบรษท โดยจดทาคาอธบายเกยวกบการพจารณาจดทาคาสงทางปกครองใน
การรบจดทะเบยน ใหเปนแนวทางในการศกษาของนายทะเบยน หรอเจาหนาททปฏบตงานเกยวกบการรบจด
ทะเบยนไดศกษา คนควาและนาไปประยกตใชในการปฏบตงานไดอยางถกตอง และมประสทธภาพตอไป
ผเขยนหวงเปนอยางยงวาจะเปนประโยชนตอการปฏบตงานของนายทะเบยน เจาหนาท
ทปฏบตงานเกยวกบการรบจดทะเบยน หรอผเกยวของทวไป
นายดเรก บญแท
กนยายน 2555
สารบาญ หนา บทท 1 บทนา 1 บทท 2 หลกกฎหมายวาดวยวธปฏบตราชการทางปกครอง 3 สวนท 1 แนวคดของใชพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 3 สวนท 2 ขอบเขตการบงคบใชพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ..2539 4 1. บงคบกบวธปฏบตราชการทางปกครองตามกฎหมายตาง ๆ 1.1 ขนตอนการเตรยมการและการดาเนนการของเจาหนาท 5 1.2 ขนตอนการออกคาสงทางปกครองหรอกฎ 5 1.3 ขนตอนการดาเนนการภายหลงการออกคาสงทางปกครอง 5 2. บงคบกบการกระทาทางปกครองทเปน “คาสงทางปกครอง” 6 (1) คาสงทางปกครองโดยเนอหา 7 (2) คาสงทางปกครองโดยผลของกฎหมาย 9 สวนท 3 เจาหนาทซงมอานาจทาการพจารณาทางปกครอง 10
1. เจาหนาทจะตองไดรบการแตงตงโดยชอบดวยกฎหมาย 10 2. เจาหนาทจะตองเปนผมอานาจในเรองนน 11 3. คณะกรรมการทมอานาจดาเนนการพจารณาทางปกครอง 11 4. เจาหนาทและกรรมการในคณะกรรมการทมอานาจดาเนนการพจารณา ทางปกครองจะตองมความเปนกลาง 14
5. วธปฏบตเมอเจาหนาทหรอคณะกรรมการทมอานาจดาเนนการพจารณา ทางปกครองมสวนไดเสย 15 5.1 เจาหนาทซงมอานาจพจารณาทางปกครองมสวนไดเสย 16 5.2 กรรมการในคณะกรรมการทมอานาจดาเนนการพจารณา ทางปกครองมสวนไดเสย 18 5.3 ขอยกเวนบทบงคบเรองความไมเปนกลาง 20 สวนท 4 คกรณในการทาคาสงทางปกครอง 20
1. บคคลทเปนคกรณ 21 2. ความสามารถของคกรณ 22 3. การกระทาโดยตวแทน 23 3.1 ตวแทนของคกรณรายเดยว 24 3.2 ตวแทนรวมของคกรณเกน 50 คน 25
สวนท 5 การพจารณาออกคาสงทางปกครอง 27 1. หลกการในการพจารณาทางปกครอง 27
1.1 หลกการไมยดแบบพธ 27 1.2 หลกความรวดเรวและอานวยความสะดวกแกประชาชน 27 1.3 หลกการใชภาษาไทย 28 1.4 หลกการพสจนความจรงและการควบคมการพจารณาโดยเจาหนาท 29
2. สทธของคกรณ 30 2.1 สทธไดรบแจงผลกระทบตอสทธ 30 2.2 สทธมทนายและทปรกษา 34 2.3 สทธแตงตงผทาการแทน 35 2.4 สทธไดรบคาแนะนาและไดรบแจงสทธหนาทในกระบวนการพจารณา 36 2.5 สทธตรวจดเอกสารของเจาหนาท 37 2.6 สทธไดรบการพจารณาโดยเรว 39 2.7 สทธไดทราบเหตผลของคาสงทางปกครอง 40 2.8 สทธไดรบแจงวธการอทธรณโตแยงคาสงทางปกครอง 42
3. รปแบบของคาสงทางปกครอง 44 3.1 คาสงดวยวาจา 44 3.2 คาสงเปนหนงสอ 45 3.3 คาสงทางปกครองทสอความหมายโดยวธการอน 46
4. การใหเหตผลของคาสงทางปกครอง 46 5. ขอกาหนดการระบเหตผล 46 6. การแกไขความไมสมบรณกรณทไมระบเหตผล 48 7. การกาหนดเงอนไขในคาสงทางปกครอง 49 8. การแกไขขอบกพรองในวธพจารณา 49 9. กรอบเวลาในการแกไขเยยวยาขอบกพรอง 51
สวนท 6 ผลของคาสงทางปกครอง 52 1. การเกดผลของคาสงทางปกครอง 52 2. การสนผลของคาสงทางปกครอง 53 3. การแกไขขอผดพลาดหรอผดหลงเลกนอย 54
สวนท 7 การทบทวนคาสงทางปกครอง 54 1. การอทธรณคาสงทางปกครอง
1.1 หลกการทวไป 55 1.2 ขนตอนการอทธรณ ๕๙
1.3 การจดทาคาอทธรณ ๖๓ 1.4 การยนอทธรณ ๖๔ 1.5 กาหนดระยะเวลาการพจารณาอทธรณ ๖๕ 1.6 การพจารณาอทธรณ ๖๖ 1.7 การแจงผลการพจารณาอทธรณในกรณทอาจฟองคดตอศาลปกครองได ๗๐
2. การขอใหพจารณาใหม ๗๑ 3. การเพกถอนคาสงทางปกครอง ๗๓
3.1 ขอพจารณาเบองตนเกยวกบการเพกถอนคาสงการปกครอง 73 3.2 การเพกถอนคาสงทางปกครองทไมชอบดวยกฎหมาย 75 3.3 การเพกถอนคาสงทางปกครองทชอบดวยกฎหมาย ๗๘ สวนท 8 การบงคบทางปกครอง 81
1. หลกเกณฑทวไป 81 2. การบงคบทางปกครองตามพระบญญตน ๘๒
2.1 ความหมายการบงคบทางปกครองตามพระราชบญญต ๘2 2.2 ขอบเขตการบงคบการปกครอง 83 2.3 หลกการทสาคญของการบงคบทางปกครอง 83 2.4 มาตรการบงคบทางปกครองกรณคาสงทางปกครองทกาหนดใหชาระเงน ๘๔ 2.5 มาตรการบงคบทางปกครองกรณคาสงทางปกครองทกาหนดใหกระทา หรอละเวนกระทา ๘๕ 2.6 สทธในการอทธรณการบงคบทางปกครอง 85 สวนท 9 ระยะเวลาและอายความ 86
1. ระยะเวลา 86 2. อายความ ๘๗ 3. การแจง ๘8
บทท 3 การจดทาคาสงทางปกครองในการรบจดทะเบยนหางหนสวนและบรษท สวนท 1 กฎหมายและระเบยบทเกยวของ ๙๐
1. ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยบรรพ 3 ลกษณะ 22 วาดวยหนสวนและบรษท 90 2. การจดตงสานกงานสาหรบจดทะเบยนหางหนสวนและบรษท และอานาจหนาท ของนายทะเบยน ๙๕
3. แบบพมพคาขอจดทะเบยน ๙๗ 4. การลงลายมอชอในคาขอจดทะเบยน ๙๘ 5. อตราคาธรรมเนยม ๙๙ 6. รายการทตองจดทะเบยนและกาหนดระยะเวลาในการยนจดทะเบยน ๑๐๐
สวนท 2 การพจารณารบจดทะเบยนหางหนสวนและบรษทจากด ๑๐๖ 1. คาขอจดทะเบยนประเภทไมมขอยงยาก ๑๐๘ 2. คาขอจดทะเบยนทมขอยงยาก ๑๑0
บทท 4 การทบทวนคาสงทางปกครองในการรบจดทะเบยนหางหนสวนและบรษท 117 1. การพจารณาวาเปนการอทธรณคาสงทางปกครองหรอไม 118 2. การพจารณาวาเปนการขอใหพจารณาใหม 121
3. การเพกถอนคาสงทางปกครอง 123 แนวคาพพากษาศาลปกครองสงสด 126
……………………………………………………….
วธปฏบตราชการทางปกครองในการรบจดทะเบยนหาง
หนสวนและบรษท
บทท 1 บทนา
การรบจดทะเบยนหางหนสวนบรษทไดกาหนดไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย
ลกษณะ 22 วาดวยหนสวนและบรษท หางหนสวนหรอบรษทเมอไดจดทะเบยนแลวเปนนตบคคลตางหาก
จากผเปนหนสวนหรอผถอหน มสทธและหนาทเชนเดยวกบบคคลธรรมดา เวนแตสทธและหนาทซงโดย
สภาพจะพงมพงเปนไดเฉพาะแกบคคลธรรมดาเทานน จะเหนไดวาการรบจดทะเบยนหางหนสวนหรอ
บรษท เปนการสรางนตสมพนธขนระหวางบคคลในอนทจะกอใหเกดสทธหรอหนาทของบคคล เปนคาสง
ทางปกครองตามมาตรา 5 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกรอง พ.ศ. 2539 ในกระบวนการ
พจารณาคาขอจดทะเบยนของนายทะเบยนไมวาจะเปนการรบจดทะเบยน หรอไมรบจดทะเบยน การเพก
ถอนการจดทะเบยน การพจารณาอทธรณคาสงไมรบจดทะเบยน จะตองดาเนนการใหเปนไปตาม
หลกเกณฑทบญญตไวในพระราชบญญตดงกลาวในกรณทกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยหนสวนและ
บรษทมไดกาหนดไวซงเปนไปตามมาตรา 3 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกรอง พ.ศ. 2539
วธปฏบตราชการทางปกครองตามกฎหมายตาง ๆ ใหเปนไปตามทกาหนดไวในพระราชบญญตน เวนแตใน
กรณทกฎหมายใดกาหนดวธปฏบตราชการทางปกครองเรองใดไวโดยเฉพาะและมหลกเกณฑทประกนความ
เปนธรรมหรอมมาตรฐานในการปฏบตราชการไมตากวาหลกเกณฑทกาหนดในพระราชบญญตน
การปฏบตงานเกยวกบหางหนสวนและบรษทตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย
ลกษณะ 22 วาดวยหนสวนและบรษท เปนบทบาทภารกจของกรมพฒนาธรกจการคา กระทรวงพาณชย
ในการรบจดทะเบยนหางหนสวนและบรษทตงแตตงหอทะเบยนจนถงปจจบนมการจดทะเบยนจดตงนต
บคคลจานวนทงสนกวา 1,000,000 ราย มนตบคคลทยงคงประกอบกจการอยประมาณ 500,000 ราย
มสานกงานทะเบยนหนสวนบรษทใหบรการรบจดทะเบยนทงในสวนกลางและสวนภมภาคจานวน 86 แหง
ในเขตกรงเทพมหานครจานวน 6 แหง ในสวนภมภาคจานวน 80 แหง มนายทะเบยนทปฏบตหนาทกวา
300 คน ใหบรการรบจดทะเบยนในแตละปจานวน 300,000 คาขอ ในการใหบรการรบจดทะเบยน
ดงกลาวเจาหนาทผปฏบตงานจะตองปฏบตใหเปนไปตามหลกเกณฑของกฎหมาย กฎ ระเบยบตาง ๆ ท
เกยวของ เพอใหการดาเนนการบรการรบจดทะเบยนเกดความสะดวก รวดเรวและถกตอง แตใน
การปฏบตงานรบจดทะเบยนดงกลาวถอวาเปนคาสงทางปกครองดงทกลาวมาแลว ในการปฏบตงานจะตอง
- 2 -
ดาเนนการใหเปนไปตามพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ดวย แตในการ
ปฏบตงานในสวนทเกยวของกบพระราชบญญตดงกลาวผเขยนเหนวานายทะเบยนผปฏบตงานยงขาด
ความรความเขาใจในการนามาปรบใชในกระบวนการดาเนนการในการจดทะเบยนหางหนสวนและบรษท
อยางเพยงพอ โดยเฉพาะอยางยงกระบวนการเกยวกบการทบทวนคาสงทางปกครองในการรบจดทะเบยน
ไดแกการอทธรณคาสงทางปกครอง การขอใหพจารณาใหม หรอการเพกถอนการจดทะเบยน ยงปฏบตไม
เปนไปในแนวทางเดยวกน
ผเขยนเหนวาเพอใหนายทะเบยนทปฏบตงานดงกลาวไดมความรความเขาใจเกยวกบการ
ปฏบตงานทเกยวของกบพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 จงไดรวบรวมแนวคด
ทฤษฎ แนวคาพพากษาศาลปกครองสงสด ทเกยวของกบหลกเกณฑและวธปฏบต เพอใหผเกยวของได
ศกษาและนาไปใชเปนแนวปฏบตงานตอไป
………………………………………..
บทท 2
หลกกฎหมายวาดวยวธปฏบตราชการทางปกครอง
สวนท 1 แนวคดการใชพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง
พ.ศ. 2539
พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ประกาศในราชกจจานเบกษา
ฉบบกฤษฎกา เลม 113 ตอนท 60 ก ลงวนท 14 พฤศจกายน 2539 เปนกฎหมายทกาหนด
หลกเกณฑและขนตอนตาง ๆ ในการปฏบตราชการของเจาหนาทฝายปกครองไว โดยเฉพาะอยางยงในการ
ออกคาสงทางปกครองวาจะตองเตรยมการและดาเนนการอยางไรเพอใหเจาหนาทฝายปกครองใชเปนหลก
ในการปฏบตราชการ ขณะเดยวกนกไดกาหนดหลกเกณฑตาง ๆ เพอคมครองสทธของประชาชนใน
กระบวนการพจารณาทางปกครอง ซงเปนการพฒนากฎหมายใหสอดคลองกบการปกครองระบอบ
ประชาธปไตยภายใตหลกนตรฐ การดาเนนงานทางปกครอง ของเจาหนาทรฐตอง เปนไปโดย ชอบดวย
กฎหมาย มประสทธภาพในการใชบงคบกฎหมายใหสามารถรกษาประโยชนสาธารณะได และอานวยความ
เปนธรรมแกประชาชน อกทงยงเปนการปองกนการทจรตและประพฤตมชอบในวงราชการ มขอบเขตการ
บงคบใชไวดงน
พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 มาตรา 3 บญญตวา วธ
ปฏบตราชการทางปกครองตามกฎหมายตาง ๆ ใหเปนไปตามทกาหนดไวในพระราชบญญตน เวนแตใน
กรณทกฎหมายใดกาหนดวธปฏบตราชการทางปกครองเรองใดไวโดยเฉพาะและมหลกเกณฑทประกนความ
เปนธรรมหรอมมาตรฐานในการปฏบตราชการไมตากวาหลกเกณฑทกาหนดในพระราชบญญตน
ความในวรรคหนงมใหใชบงคบกบขนตอนและระยะเวลาอทธรณหรอโตแยงทกาหนดใน
กฎหมาย
รองศาตราจารย ดร.สรพล นตไกรพจน ไดอธบายเกยวกบบทบญญตดงกลาวขางตนไววา 0
1
เปนการแสดงเจตนารมณของกฎหมายทจะใหหลกเกณฑการปฏบตราชการตามพระราชบญญตนเปน
หลกเกณฑทเปนมาตรฐานกลางทจะใชบงคบกบการใชอานาจของเจาหนาทของรฐตามพระราชบญญต
ตางๆ ทกฉบบไมวาจะมกฎหมายรองรบอานาจทางปกครองของเจาหนาทของรฐไวอยางไรกตาม ในการใช
อานาจนน เจาหนาทของรฐจะตองถอปฏบตตามหลกเกณฑและวธการในการใชอานาจทกาหนดไวใน
พระราชบญญตนดวยเสมอ บทบญญตมาตรา 3 น เปนวธการบญญตกฎหมายทจะใหมผลเปนการปรบปรง
1 สรพล นตไกรพจน. บทความเรอง ปญหาวาดวยขอบเขตของการบงคบใชพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539
- 4 -
กระบวนการใชอานาจตามกฎหมายอน ๆ ทงหมดโดยไมจาเปนตองมการแกไขกฎหมายเหลานนเปนราย
ฉบบอก
ขอยกเวนการนาหลกเกณฑไปใชกบวธปฏบตราชการทางปกครองตามกฎหมายเฉพาะ
1) กรณทกฎหมายเฉพาะกาหนดหลกเกณฑทประกนความเปนธรรมไวไมตากวา
หลกเกณฑทกาหนดตามกฎหมายวธปฏบตราชการทางปกครอง
2) กฎหมายเฉพาะกาหนดมาตรฐานในการปฏบตราชการไวไมตากวาหลกเกณฑตาม
กฎหมายวาดวยวธปฏบตราชการทางปกครอง
สวนท 2 ขอบเขตการบงคบใชพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ.
2539
พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 มหลกการสาคญของวธ
ปฏบตราชการทางปกครองคอการวางหลกเกณฑทวไปทจะประกนความเปนธรรมในการปฏบตราชการหรอ
มาตรฐานในปฏบตราชการ อนเปนการจดระบบวธการทางานหรอกระบวนการทางานของเจาหนาทให
เปนไปในทศทางทถกตอง รวดเรว โปรงใส สามารถตรวจสอบได และสามารถสรางหลกประกนความเปน
ธรรมและการคมครองสทธของประชาชนในกระบวนการพจารณาทางปกครองไดอยางแทจรง โดยเฉพาะ
อยางยงการกาหนดหลกเกณฑในการออกคาสงทางปกครองวาเจาหนาทจะตองเตรยมการและดาเนนการ
อยางไร เพอใหการดาเนนงานบรรลตามวตถประสงคและมใหการดาเนนการทางปกครองเกดความ
ผดพลาดจนสงผลกระทบตอสทธของประชาชน ทงนไดกาหนดขอบเขตการบงคบใชไว ดงน
1. บงคบกบวธปฏบตราชการทางปกครองตามกฎหมายตาง ๆ
พระราชบญญตวธปฏบ ตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 เปนกฎหมายกลางทใช
บงคบกบวธปฏบตราชการทางปกครองตามกฎหมายตาง ๆ เวนแตในกรณทกฎหมายใดกาหนดวธปฏบต
ราชการทางปกครองเรองใดไวเฉพาะแลว และวธปฏบตราชการนนมหลกเกณฑทประกนความเปนธรรม
หรอมมาตรฐานในการปฏบตราชการไมตากวาหลกเกณฑทกาหนดไวตาม พระราชบญญตวธปฏบตราชการ
ทางปกครอง พ.ศ. 2539
มาตรา 5 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ไดกาหนด
คานยามของวธปฏบตราชการทางปกครอง หมายความวา การเตรยมการและการดาเนนการของเจาหนาท
เพอจดใหมคาสงทางปกครองหรอกฎ และรวมถงการดาเนนใด ๆ ในทางปกครองตามพระราชบญญตน
ดงนน พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 จงใชบงคบกบการ
เตรยมการและการดาเนนการของเจาหนาทเพอจดใหมคาสงทางปกครองหรอกฎ รวมถงการดาเนนการ
ใด ๆ ในทางปกครองดวย
- 5 -
วธปฏบตราชการทางปกครอง จงแบงออกเปน 3 ขนตอน คอ
(1) ขนตอนการเตรยมการและการดาเนนการของเจาหนาท
(2) ขนตอนการออกคาสงทางปกครองหรอกฎ
(3) ขนตอนการดาเนนการภายหลงการออกคาสงทางปกครอง
1.1 ขนตอนการเตรยมการและการดาเนนการของเจาหนาท
พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 มาตรา 5 บญญต
วา การพจารณาทางปกครอง หมายความวา การเตรยมการและการดาเนนการของเจาหนาทเพอจดใหม
คาสงทางปกครอง
ในขนตอนการดาเนนการและการดาเนนการของเจาหนาทนเปนกระบวนการ
ภายในของฝายปกครองทหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐยงไมไดใชอานาจทางปกครองเพยงแต
มการดาเนนการเพอนาไปสการการจดใหมคาสงทางปกครองเทานน จงยงไมมผลบงคบตามกฎหมายอนม
ผลกระทบตอสถานภาพของสทธและหนาทของประชาชนแตอยางใด
1.2 ขนตอนการออกคาสงทางปกครองหรอกฎ
พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ.2539
มาตรา 5 ในพระราชบญญตน "คาสงทางปกครอง" หมายความวา
(1) การใชอานาจตามกฎหมายของเจาหนาททมผลเปนการสรางนตสมพนธขน
ระหวางบคคลในอนทจะกอ เปลยนแปลง โอน สงวน ระงบ หรอ มผลกระทบตอสถานภาพของสทธหรอ
หนาทของบคคล ไมวาจะเปนการถาวรหรอชวคราว เชน การสงการ การอนญาต การอนมต การวนจฉย
อทธรณ การรบรอง และการรบจดทะเบยน แตไมหมายความรวมถงการออกกฎ
(2) การอนทกาหนดในกฎกระทรวง
"กฎ" หมายความวา พระราชกฤษฎกา กฎกระทรวง ประกาศ กระทรวง
ขอบญญตทองถน ระเบยบ ขอบงคบ หรอบทบญญตอนทมผลบงคบเปนการทวไป โดยไมมงหมายใหใช
บงคบแกกรณใดหรอบคคลใดเปนการเฉพาะ
ดงนน ขนตอนการออกคาสงทางปกครองและการออกกฎจงเปนการกระทาของ
เจาหนาทฝายปกครองทไดมการใชอานาจตามกฎหมาย อนมผลกระทบตอสถานภาพของสทธหรอหนาท
ของบคคล
1.3 ขนตอนการดาเนนการภายหลงการออกคาสงทางปกครอง
เปนขนตอนทคาสงทางปกครองมผลออกสภายนอกองคกรฝายปกครอง ซงจะมผล
ผกพนตามกฎหมายตอผรบคาสง ตงแตขณะทผนนไดรบแจงเปนตนไปและจะมผลอยตราบเทาทยงไมมการ
เพกถอนหรอสนผลโดยเงอนเวลาหรอเหตอน และหากผรบคาสงทางปกครองเหนวาคาสงนนไมชอบดวย
กฎหมายยอมมสทธทจะขอใหองคกรฝายปกครองหรอเจาหนาททบทวนคาสงทางปกครองไดใน 3 ลกษณะ
คอ การขอใหพจารณาใหม การอทธรณคาสงทางปกครองหรอการทองคกรฝายปกครองหรอเจาหนาทฝาย
ปกครองใชอานาจทบทวนคาสงทางปกครองโดยการเพกถอนคาสงทางปกครอง แมมไดมคาขอของผรบ
- 6 -
คาสงทางปกครองกตามและในทายทสดกมสทธทจะนาคดเขาสการวนจฉยขององคกรวนจฉยชขาด คอศาล
ปกครองได
2. บงคบกบการกระทาทางปกครองทเปน “คาสงทางปกครอง”
การกระทาทางปกครอง 1
2 คอ ผลผลต ( Product) ของการใชอานาจรฐตามกฎหมาย
ของฝายปกครอง เชน การออกคาสงแตงตงคณะกรรมการสอบสวนทางวนยอยางรายแรง การใชอานาจ
ตามกฎหมายของฝายปกครองมความหมายเฉพาะทเปนกฎหมายปกครองเทานน ไมรวมถงการใชอานาจ
ตามกฎหมายแพง กฎหมายวธพจารณาความแพง กฎหมายอาญาและกฎหมายวธพจารณาความอาญา
ฝายปกครอง หมายถง หนวยงานของรฐฝายบรหารและองคกรของรฐฝายปกครองหรอ
เจาหนาทของรฐฝายปกครอง
หนวยงานของรฐฝายบรหาร ไดแกบรรดาหนวยงานของรฐทอยในบงคบบญชา หรอใน
กากบหรอควบคมดแลของนายกรฐมนตรหรอรฐมนตรคนใดคนหนง เชน กระทรวง กรม หรอสวนราชการ
ทเรยกชออยางอนและมฐานะเปนกรมในระเบยบบรหารราชการสวนกลาง จงหวด อาเภอในระเบยบ
บรหารราชการสวนภมภาค องคการปกครองสวนทองถนคอ กรงเทพมหานคร เมองพทยา องคการบรหาร
สวนจงหวด เทศบาล องคการบรหารสวนตาบลในระเบยบบรหารราชการสวนทองถน รฐวสาหกจทจดตง
ขนโดยพระราชบญญตหรอพระราชกฤษฎกา เชน การไฟฟาสวนภมภาค เปนรฐวสาหกจทตงขนโดย
พระราชบญญตการไฟฟาสวนภมภาค พ.ศ. 2503 ธนาคารออมสนเปนรฐวสาหกจทตงขนโดย
พระราชบญญตธนาคารออมสน พ.ศ. 2489
หนวยงานอนของรฐทใชอานาจตามกฎหมาย เชน สภาทนายความเปนนตบคคลทจดตง
ขนโดยพระราชบญญตสภาทนายความ พ.ศ. 2528 เปนหนวยงานทไดรบมอบหมายใหใชอานาจทาง
ปกครองจงเปนหนวยงานทางปกครอง (คาสงศาลปกครองสงสดท 69/2551) บรษทไปรษณยไทย จากด
จดตงขนโดยคณะรฐมนตรมมตอนมตใหเปลยนทนของการสอสารแหงประเทศไทยเปนหนตาม
พระราชบญญตทนรฐวสาหกจ พ.ศ. 2542 และมอานาจหนาทในกจการไปรษณยตามพระราชกฤษฎกา
กาหนดอานาจ สทธ และประโยชนของบรษทไปรษณยจากด พ.ศ. 2546 จงมฐานะเปนหนวยงานทไดรบ
มอบหมายใหดาเนนกจการทางปกครอง จงเปนหนวยงานทางปกครอง (ตามคาสงศาลปกครองสงสดท
211/2551 )
ประเภทของการกระทาของฝายปกครอง 2
3 การกระทาของฝายปกครองจาแนกไดเปน 2
ประเภท คอ ( 1) นตกรรมทางปกครอง หมายถงการอนองคกรของรฐฝายปกครอง องคกรอนของรฐหรอ
องคกรเอกชนอาศยอานาจตามพระราชบญญตหรอกฎหมายอนทมคาบงคบเสมอกบพระราชบญญต ทาลง
2 วรพจน วศรตพชญ เอกสารประกอบการอบรม หลกสตรพนกงานคดปกครองระดบตน เรอง การกระทาของฝายปกครอง : หลก
ความชอบดวยกฎหมายของการกระทาทางปกครอง พฤศจกายน 2548 3 อางแลว ในเชงอรรถท 2
- 7 -
แทนหนวยงานของรฐฝายบรหารหรอหนวยงานอนของรฐและในนามของหนวยงานดงกลาวแตเพยง
ฝายเดยว เพอแสดงเจตนาใหปรากฏตอบคคลคนหนงหรอบคคลคณะหนงวาตนประสงคจะใหเกดผล
ทางกฎหมายเปนการสรางนตสมพนธขนระหวางหนวยงานของรฐฝายบรหารหรอหนวยงานอนของรฐ
กบบคคลนนหรอบคคลคณะนนโดยทบคคลนนหรอบคคลคณะนนไมจาเปนตองใหความยนยอม ซงนต
กรรม ทางปกครองจาแนกออกไดเปนการกระทาฝายเดยวทางปกครอง เชน การออกกฎ กบการออกคาสง
และการกระทาสองฝายหรอหลายฝายทางปกครอง เรยกวา สญญาทางปกครอง และ ( 2) ปฏบตการทาง
ปกครอง หมายถง การอนองคกรของรฐฝายปกครอง องคกรอนของรฐ หรอองคกรเอกชนอาศยอานาจตาม
พระราชบญญตหรอกฎหมายอนทมคาบงคบเสมอกบพระราชบญญตทาลงแทนหนวยงานของรฐฝายบรหาร
หรอหนวยงานอนของรฐและในนามของหนวยงานดงกลาว โดยทการกระทานนไมใชนตกรรมทางปกครอง
ดงนน ปฏบตการทางปกครองจงเปนการกระทาทใชอานาจตามกฎหมายหรอมกฎหมายใหอานาจกระทา
การ โดยเปนการกระทาทางกายภาพใชกาลงรางกายของบคคล เชน การทเจาพนกงานทองถนตาม
กฎหมายวาดวยการควบคมอาคารรอถอนอาคารดงกลาวแลว แตเจาของอาคารไมยอมปฏบตตาม และยง
หมายความรวมถงการกระทาอนทมใชเปนการออกกฎหรอคาสงทางปกครอง เชนการทคณะกรรมการ
สอบสวนความผดวนยอยางรายแรงแจงขอกลาวหาใหขาราชการทถกกลาวหาทราบและใหโอกาส
ขาราชการผนนในการแกขอกลาวหา เปนตน
“คาสงทางปกครอง” ตามพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ.2539 ใช
บงคบกบการกระทาทางปกครองทเปนคาสงทางปกครองเทานน โดยมาตรา 5 พระราชบญญตวธปฏบต
ราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ไดใหความหมายของ "คาสงทางปกครอง " วาหมายความวา
(1) การใชอานาจตามกฎหมายของเจาหนาททมผลเปนการสรางนตสมพนธขนระหวาง
บคคลในอนทจะกอ เปลยนแปลง โอน สงวน ระงบ หรอ มผลกระทบตอสถานภาพของสทธหรอหนาทของ
บคคล ไมวาจะเปนการถาวรหรอชวคราว เชน การสงการ การอนญาต การอนมต การวนจฉยอทธรณ การ
รบรอง และการรบจดทะเบยน แตไมหมายความรวมถงการออกกฎ
(2) การอนทกาหนดในกฎกระทรวง
คาสงทางปกครองจงจาแนกได 2 ประเภท คอ 1) คาสงทางปกครองโดยเนอหา และ
2) คาสงทางปกครองโดยผลของกฎหมาย
(1) คาสงทางปกครองโดยเนอหา
พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ.2539
มาตรา 5 ในพระราชบญญตน "คาสงทางปกครอง " หมายความวาการใชอานาจตาม
กฎหมายของเจาหนาททมผลเปนการสรางนตสมพนธขนระหวางบคคลในอนทจะกอ เปลยนแปลง โอน
สงวน ระงบ หรอ มผลกระทบตอสถานภาพของสทธหรอหนาทของบคคล ไมวาจะเปนการถาวร
หรอชวคราว เชน การสงการ การอนญาต การอนมต การวนจฉยอทธรณ การรบรอง และการรบจด
ทะเบยน แตไมหมายความรวมถงการออกกฎ
- 8 -
สาระสาคญของคาสงทางปกครองโดยเนอหา จาแนกได 5 ประการ 3
4 คอ ( 1) การ
กระทาโดยเจาหนาท ( 2) เปนการใชอานาจรฐ ( 3) เปนการกาหนดสภาพทางกฎหมาย ( 4) เกดผลเฉพาะ
กรณ (5) มผลภายนอกโดยตรง
1) เปนการกระทาโดยเจาหนาท
พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539
มาตรา 5 ในพระราชบญญตน “เจาหนาท” หมายความวา บคคล คณะบคคล หรอ
นตบคคล ซงใชอานาจหรอไดรบมอบใหใชอานาจทางปกครองของรฐในการดาเนนการอยางหนงอยางใดตาม
กฎหมาย ไมวาจะเปนการจดตงขนในระบบราชการ รฐวสาหกจหรอกจการอนของรฐหรอไมกตาม
จากบทบญญตดงกลาว จงจาแนกประเภทของเจาหนาททใชอานาจทางปกครองได
3 ประเภท คอ
(1) บคคลธรรมดา คอ ผดารงตาแหนงตาง ๆ เชน บรรดาขาราชการตาง ๆ
(2) คณะบคคล คอ คณะกรรมการตาง ๆ ทใชอานาจทางปกครอง
(3) นตบคคล การใชอานาจทางปกครองของนตบคคลจะตองผานบคคลธรรมดา
2) คาสงทางปกครองเปนการใชอานาจรฐ
คาสงทางปกครองนนจะตองเปนการใชอานาจตามกฎหมาย เปนการใชอานาจฝาย
เดยวบงคบกบเอกชน กรณใดไมไดเกดจากการใชอานาจตามกฎหมายกจะเปนเรองอน เชน สญญาอนเปน
การตกลงกบเอกชน
3) คาสงทางปกครองเปนการกาหนดสภาพทางกฎหมาย
คาสงทางปกครองนนตองมงประสงคใหกาหนดผลทางกฎหมายอนเปนนตสมพนธ
ระหวางบคคลอยางหนงอยางใดเกดขน องคประกอบในการมงตอผลในกฎหมายนเองททาใหคาสงทาง
ปกครองแตกตางไปจากการกระทาทกอใหเกดความรบผดและองคประกอบนทาใหเจตนาในการมงตอผลม
ความสาคญตอความสมบรณของนตกรรม คาสงทางปกครองนนไมวาจะมงประสงคในทางใดกตามหาก
กระทบถงสทธหนาทของบคคลแลว กถอวาเปนคาสงทางปกครองได
4) คาสงทางปกครองกอใหเกดผลเฉพาะกรณ
คาสงทางปกครองจะตองกระทาโดยมงกาหนดสภาพทางกฎหมายทเปนอยใน
กรณหนงโดยเฉพาะ เชน การออกใบอนญาตใหกอสรางอาคาร หรอออกคาสงใหบคคลออกจากทรกลาทาง
สาธารณะ
5) คาสงทางปกครองมผลภายนอกโดยตรง
คณสมบตขอนมความสาคญในการชใหเหนวาคาสงทางปกครองเกดขนเมอใด ซง
โดยปกตจะเกดผลนบแตมการแจงคาสงทางปกครองโดยชอบเปนตนไป โดยตราบใดผลยงคงอยภายในฝาย
4
ชยวฒน วงศวฒนาศานต กฎหมายวธปฏบตราชการทางปกครอง, (กรงเทพ : จรรชการพมพ, มถนายน 2540)
- 9 -
ปกครองยงไมแจงผรบคาสงกยงเปนเพยงการเตรยมการหรอพจารณาเพอออกคาสงทางปกครองเทานน
และเจาหนาทผพจารณาจะเปลยนแปลงเมอใดกได
(2) คาสงทางปกครองโดยผลของกฎหมาย
คาสงทางปกครองโดยผลของกฎหมาย หมายถง การกระทาทางปกครองอนทม
กฎกระทรวงกาหนดใหเปนคาสงทางปกครองตามมาตรา 5 วรรคสาม ( 2) แหงพระราชบญญตวธปฏบต
ราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ไดแกกฎกระทรวงฉบบท 12 (พ.ศ. 2543) ออกตามความใน
พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ซงกาหนดใหการดาเนนการของเจาหนาท
ตอไปน เปนคาสงทางปกครอง
๑. การดาเนนการเกยวกบการจดหาหรอใหสทธประโยชนในกรณดงตอไปน
(๑) การสงรบหรอไมรบคาเสนอขาย รบจาง แลกเปลยน ใหเชา ซอ เชา หรอใหสทธ
ประโยชน
(๒) การอนมตสงซอ จาง แลกเปลยน เชา ขาย ใหเชา หรอใหสทธประโยชน
(๓) การสงยกเลกกระบวนการพจารณาคาเสนอหรอการดาเนนการอนใดในลกษณะ
เดยวกน
(๔) การสงใหเปนผทงงาน
๒. การใหหรอไมใหทนการศกษา
ขอยกเวนในการใชบงคบพระราชบญญตน
นอกจากการนามาบงคบใชกบการใชอานาจตามกฎหมายของเจาหนาทตาม
กฎหมาย อน ๆ ทกฉบบ โดยมขอยกเวนเกยวกบเรองทมใหนากฎหมายไปบงคบใชแลว บทบญญต มาตรา
4 ของพระราชบญญตน กไดกาหนดขอยกเวนการบงคบใชกฎหมายตามประเภทขององคกรและประเภท
การปฏบตงานของเจาหนาท ดงน
(1) รฐสภาและคณะรฐมนตร
(2) องคกรทใชอานาจตามรฐธรรมนญโดยเฉพาะ
(3) การพจารณาของนายกรฐมนตรหรอรฐมนตรในงานทางนโยบายโดยตรง
(4) การพจารณาพพากษาคดของศาลและการดาเนนงานของเจาหนาทในกระบวน
พจารณาคด การบงคบคด และการวางทรพย
(5) การพจารณาวนจฉยเรองรองทกขและการสงการตามกฎหมายวาดวย
คณะกรรมการกฤษฎกา
(6) การดาเนนงานเกยวกบนโยบายการตางประเทศ
(7) การดาเนนงานเกยวกบราชการทหารหรอเจาหนาทซงปฏบตหนาททางยทธการ
รวมกบทหารในการปองกนและรกษาความมนคงของราชอาณาจกรจากภยคกคามทงภายนอกและ
ภายในประเทศ
- 10 -
(8) การดาเนนงานตามกระบวนการยตธรรมทางอาญา
(9) การดาเนนกจการขององคการทางศาสนา
สวนท 3 เจาหนาทซงมอานาจทาการพจารณาทางปกครอง รองศาสตราจารย ดร.วรพจน วศรตพชญ ไดใหคาอธบายวา 4
5 เจาหนาทซงมอานาจทาการ
พจารณาทางปกครองในเรองใด ไมวาจะเปนเจาหนาทผทรงอานาจทาการพจารณาทางปกครอง หรอ
เจาหนาทผรบมอบอานาจทาการพจารณาทางปกครอง และไมวาจะอยในฐานะผออกคาสงทางปกครอง
หรอผเสนอแนะใหออกคาสงทางปกครอง หรอผอนมตหรอใหความเหนชอบในการออกคาสงทางปกครอง
กตาม จะตองมความดารงอยในทางกฎหมายในเวลาทกระทาการเหลานนและกระทาการเหลานนโดย
เคารพและปฏบตตามหลกการดาเนนงานบางประการดวย มฉะนนแลว กฎหมายไมอาจถอไดวาการกระทา
เหลานนเปนการอนทาลงโดยเจาหนาทซงมอานาจหนาทในเรองนน เจาหนาทซงมอานาจในการพจารณา
ทางปกครองม ดงน
1. เจาหนาทจะตองไดรบการแตงตงโดยชอบดวยกฎหมาย
บคคลททาการพจารณาทางปกครองในเรองใด ตองไดรบแตงตงใหดารงตาแหนงซงม
อานาจทาการพจารณาทางปกครองในเรองนน การแตงตงบคคลใหดารงตาแหนงซงมอานาจทาการ
พจารณาทางปกครองกเปนคาสงทางปกครองเชนกน ดงนน จงอาจชอบหรอมชอบดวยกฎหมายกไดเหตท
ทาใหการแตงตงบคคลใหดารงตาแหนงซงมอานาจทาการพจารณาทางปกครองไมชอบดวยกฎหมาย ไดแก
ผแตงตงมใชเจาหนาททมอานาจแตงตง บคคลทไดรบแตงตงขาดคณสมบตทจะดารงตาแหนงนนได
หรอบคคลทไดรบแตงตงมลกษณะตองหามมใหดารงตาแหนงนน
บคคลทไดรบแตงตงโดยไมชอบดวยกฎหมายใหดารงตาแหนงซงมอานาจทาการ
พจารณาทางปกครองยอมจะตองพนจากตาแหนงนนในภายหลง ปญหามอยวาการพนจากตาแหนงนนจะ
มผลกระทบกระเทอนความสมบรณของการพจารณาทางปกครองททาไปกอนหนาทจะพนตาแหนงนน
หรอไมเพยงใด พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 บญญตถงผลของการท
เจาหนาท ไดรบการแตงตงโดยไมชอบดวยกฎหมายไวในมาตรา 19 ดงน
มาตรา 19 ถาปรากฏภายหลงวาเจาหนาทหรอกรรมการในคณะกรรมการทมอานาจ
พจารณาทางปกครองใดขาดคณสมบตหรอมลกษณะตองหามหรอการแตงตงไมชอบดวยกฎหมาย อนเปน
เหตใหผนนตองพนจากตาแหนง การพนจากตาแหนงเชนวานไมกระทบกระเทอนถงการใดทผนนไดปฏบต
ไปตามอานาจหนาท
5 วรพจน วศรตพชญ บทความเรอง เจาหนาทซงมอานาจทาการพจารณาทางปกครอง นาเสนอทประชมวชาการเรอง พระราชบญญตวธ
ปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2540
- 11 -
2. เจาหนาทจะตองเปนผมอานาจในเรองนน
พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 มาตรา 12 บญญตวา
มาตรา 12 คาสงทางปกครองจะตองกระทาโดยเจาหนาทซงมอานาจหนาทในเรอง
นน
อาจารยชยวฒน วงศวฒนศานต ไดใหคาอธบายในเรองนไว56 ดงน
ความสามารถในการมคาสงทางปกครองคอการมอานาจกระทา เจาหนาทซงม
อานาจหนาทในเรองใด จงจะเปนผมความสามารถออกคาสงทางปกครองในเรองนนได
การพจารณาวาเจาหนาทมอานาจในการพจารณาในเรองนนหรอไมมขอพจารณาได
ดงน
(1) ในดานเนอหา หมายความวา เจาหนาทจะตองมอานาจพจารณาในเรองนน ๆ
ความสามารถนอาจเกดขนไดโดยกฎหมายกาหนดหรอไดรบมอบอานาจโดยถกตองตามกฎหมาย เชน
มาตรา 7 แหงพระราชบญญตการประกอบธรกจของคนตางดาว พ.ศ. 2542 กาหนดใหอธบดกรมพฒนา
ธรกจการคาออกใบอนญาตใหคนตางดาวประกอบธรกจ โดยหลกการแลวการใหมอานาจทางปกครอง
จะตองกระทาดวยความระมดระวง เพราะอานาจกอใหเกดสทธของบคคลได การใหผใดมอานาจทาง
ปกครองจงตองกาหนดไวในกฎหมาย
(2) การมอานาจขนอยกบเวลา เจาหนาททจะทาการพจารณาทางปกครองจะตอง
พจารณาในขณะทตนเองมอานาจในเรองนน ๆ การพจารณาทางปกครองทผไดรบแตงตงใหดารงตาแหนง
นนไดทาลงหลงจากพนตาแหนงไปแลวจะไมสมบรณตามกฎหมาย
(3) การมอานาจขนอยกบพนท การพจารณาทางปกครองจะตองอยในเขตอานาจ
หนาทของผทจะทาการพจารณาทางปกครองดวย
3. คณะกรรมการทมอานาจดาเนนการพจารณาทางปกครอง
พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 มบทบญญตวาดวย
คณะกรรมการทมอานาจดาเนนการพจารณาทางปกครอง ซงกาหนดรายละเอยดไวในหมวด 5 กลาวคอ
คณะกรรมการตามบทบญญตแหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครองครอบคลมเฉพาะ
คณะกรรมการทมอานาจหนาทในการพจารณาวนจฉยคาสงทางปกครองเทานน โดยไมจากดวาเปน
คณะกรรมการระดบใด จดตงตามกฎหมายระดบพระราชบญญตหรอกฎหมายลาดบรองและคาสงในทาง
บรหารกได แตถามบทบญญตเฉพาะกาหนดเกยวกบการประชมของคณะกรรมการไวกใหใชบงคบตาม
กฎหมายเฉพาะนน
6 ชยวฒน วงศวฒนศานต. กฎหมายวธปฏบตราชการทางปกครอง. จรรชการพมพ กรงเทพฯ, มถนายน 2540
- 12 -
1) การแตงตงกรรมการผทรงคณวฒตองระบตวบคคล มาตรา 75 แหง
พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 บญญตไววา มาตรา 75 การแตงตงกรรมการ
ในลกษณะทเปนผทรงคณวฒใหแตงตงโดยระบตวบคคล
2) คณะกรรมการตองมองคประกอบครบจานวนตามทกฎหมายกาหนด
รองศาสตราจารย ดร. วรพจน วศรตพชญ ไดใหคาอธบายเรองนไววา6
7
คณะกรรมการซงมอานาจทาการพจารณาทางปกครองในเรองใด ตองมองคประกอบครบจานวนทกฎหมาย
กาหนดไวเสยกอน จงจะทาการพจารณาทางปกครองในเรองนนได กฎหมายทจดตงคณะกรรมการซงม
อานาจทาการพจารณาทางปกครองจะกาหนดไวเสมอวาใหคณะกรรมการคณะนนประกอบดวยประธาน
กรรมการและกรรมการจานวนกคน
คณะกรรมการจะเรมตนใชอานาจทาการพจารณาทางปกครองไดกตอเมอไดมการ
แตงตงประธานกรรมการและกรรมการครบจานวนตามทกฎหมายกาหนดไวแลว การพจารณาทางปกครอง
ททาลงโดยคณะกรรมการซงยงไมมองคประกอบครบจานวนตามทกฎหมายกาหนดไวยอมไมสมบรณ แมวา
จะไดมการแตงตงประธานและกรรมการจนครบจานวนมากพอทจะเปนองคประชมไดแลวกตาม
เมอไดมการแตงตงประธานกรรมการและกรรมการในคณะกรรมการซงมอานาจ
พจารณาทางปกครองครบจานวนทกฎหมายกาหนดไวแลว คณะกรรมการกเรมตนใชอานาจทาการ
พจารณาทางปกครองไดตามกฎหมาย และถงแมจะปรากฏในภายหลงวา การแตงตงกรรมการบางคน
เปนไปโดยมชอบดวยกฎหมาย เพราะเหตทผทาการแตงตงมใชเจาหนาทซงมอานาจแตงตง กรรมการผนน
ขาดคณสมบตทจะเปนกรรมการในคณะกรรมการคณะนนได หรอกรรมการผนนมลกษณะตองหามมใหเปน
กรรมการ ในคณะกรรมการคณะนน อนเปนเหตใหกรรมการผนนตองพนจากตาแหนงไปในภายหลง การ
พนจากตาแหนงของกรรมการผนนกไมกระทบกระเทอนถงความสมบรณของการพจารณาทางปกครองท
กรรมการผนนไดทาไปในหนาทกรรมการ ทงนเปนไปตามพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง
พ.ศ. 2539 มาตรา 19 ถาปรากฏภายหลงวาเจาหนาทหรอกรรมการในคณะกรรมการทมอานาจ
พจารณาทางปกครอ งใดขาดคณสมบตหรอมลกษณะตองหามหรอการแตงตงไมชอบดวยกฎหมาย อนเปน
เหตใหผนนตองพนจากตาแหนงการพนจากตาแหนงเชนวานไมกระทบกระเทอนถงการใดทผนนไดปฏบตไป
ตามอานาจหนาท
เมอกรรมการในคณะกรรมการซงมอานาจทาการพจารณาทางปกครองพนจาก
ตาแหนงกอนวาระเพราะเหตใด ๆ กตาม และยงมไดแตงตงผอนเปนกรรมการแทนเพอใหคณะกรรมการ
คณะนนมองคประกอบครบจานวนตามทกฎหมายกาหนดไว คณะกรรมการนนจะทาการพจารณาทาง
ปกครองไดหรอไม กรณนไดกาหนดไวใน มาตรา 77 และ 79 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทาง
ปกครอง
พ.ศ. 2539
7
วรพจน วศรตพชญ อางแลวในเชงอรรถ 5 หนา 14
- 13 -
มาตรา 77 ในกรณทกรรมการพนจากตาแหนงกอนวาระ ผมอานาจแตงตงอาจแตงตง
ผอนเปนกรรมการแทนได และใหผทไดรบแตงตงใหดารงตาแหนงแทนอยในตาแหนงเทากบวาระทเหลออย
ของผซงตนแทน
ในกรณทมการแตงตงกรรมการเพมขนในระหวางทกรรมการซงแตงตงไวแลวยงมวาระ
อยในตาแหนง ใหผทไดรบแตงตงใหเปนกรรมการเพมขนอยในตาแหนงเทากบวาระทเหลออยของกรรมการ
ทไดรบแตงตงไวแลว
มาตรา 79 ภายใตบงคบมาตรา 15 วรรคสอง การประชมของคณะกรรมการตองม
กรรมการมาประชมอยางนอยกงหนงจงจะเปนองคประชม เวนแตบทบญญตแหงกฎหมายหรอกฎหรอคาสง
ทจดใหมคณะกรรมการชดนนจะกาหนดไวเปนอยางอน
ในกรณทมกรรมการครบทจะเปนองคประชมได แตการพจารณาเรองใดถาตองเลอน
มาเพราะไมครบองคประชม ถาเปนการประชมของคณะกรรมการซงมใชคณะกรรมการวนจฉยขอพพาท
หากไดมการนดประชมเรองนนอกภายในสบสวนนบแตวนนดประชมทเลอนมาและการประชมครงหลงนม
กรรมการมาประชมไมนอยกวาหนงในสามของจานวนกรรมการทงหมดใหถอวาเปนองคประชม แตทงนตอง
ระบความประสงคใหเกดผลตามบทบญญตนไวในหนงสอนดประชมดวย
จะเหนไดวาเมอกรรมการในคณะกรรมการซงมอานาจทาการพจารณาทางปกครองพน
จากตาแหนงกอนวาระเพราะเหตใด ๆ กตาม และยงมไดมการแตงตงผอนเปนกรรมการแทนเพอให
คณะกรรมการคณะนนมองคประกอบครบจานวนทกฎหมายกาหนดไว คณะกรรมการนนกทาการพจารณา
ทางปกครองได ถาหากวากรรมการทยงเหลออยมจานวนมากพอทจะเปนองคประชมได
3) การพจารณาทางปกครองตองทาโดยทประชมคณะกรรมการ การทกฎหมาย
กาหนดใหคณะกรรมการเปนผมอานาจพจารณาทางปกครองเพอใหบคคลทรวมเปนคณะกรรมการไดแสดง
ความคดเหนทงปญหาขอเทจจรง ปญหาขอกฎหมายและรวมกนตดสนใจออกคาสงทางปกครอง เสนอแนะ
หรออนมต หรอใหความเหนชอบในการออกคาสงทางปกครองภายหลงทไดอภปรายแสดงเหตผลสนบสนน
และหกลางซงกนและกนอยางกวางขวางแลว ดงนน ประธานกรรมการจงตองเปดโอกาสใหกรรมการได
อภปรายแสดงความคดเหนและตดสนใจ และการทประธานกรรมการตดสนใจโดยการรบฟงหรอ
ปรกษาหารอกรรมการอนโดยไมไดมการประชมยอมไมสมบรณ การประชมคณะกรรมการตองมการนด
ประชมโดยจดทาเปนหนงสอ เปนไปตามมาตรา 80 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง
พ.ศ. 2539 ซงบญญตวา
มาตรา 80 การประชมใหเปนไปตามระเบยบการทคณะกรรมการกาหนด
การนดประชมตองทาเปนหนงสอและแจงใหกรรมการทกคนทราบลวงหนาไมนอย
กวาสามวน เวนแตกรรมการนนจะไดทราบการบอกนดในทประชมแลว กรณดงกลาวนจะทาหนงสอแจงนด
เฉพาะกรรมการทไมไดมาประชมกได
บทบญญตในวรรคสองมใหนามาใชบงคบในกรณมเหตจาเปนเรงดวน ซงประธาน
กรรมการจะนดประชมเปนอยางอนกได
- 14 -
4. เจาหนาท และกรรมการในคณะกรรมการทมอานาจดาเนนการพจารณาทาง
ปกครองจะตองมความเปนกลาง
ในการพจารณาทางปกครองนอกจากเจาหนาทจะตองมอานาจตามกฎหมายแลว
กฎหมายยงกาหนดไววาเจาหนาทนนจะตองปฏบตหนาทดวยความเปนกลาง เพราะความไมเปนกลางของ
เจาหนาทอาจทาใหการพจารณาของเจาหนาทบดเบอนหรอเอนเอยงไปในทางหนงทางใด ดงนน เพอให
กระบวนการพจารณาทางปกครองเปนธรรมกบทกฝายและเปนทไววางใจของคกรณทเกยวของ กฎหมายวธ
ปฏบตราชการทางปกครองจงไดกาหนดหลกความเปนกลาง ซงเปนการกาหนดลกษณะของเจาหนาทไม
อาจพจารณาทางปกครองไวเปน 2 กรณ คอ
(1) ความไมเปนกลางโดยสภาพภายนอก และ
(2) ความไมเปนกลางโดยสภาพภายใน
ความไมเปนกลางโดยสภาพภายนอก ตามมาตรา 13 แหงพระราชบญญตวธปฏบต
ราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 บญญตไววา
มาตรา 13 เจาหนาทดงตอไปนจะทาการพจารณาทางปกครองไมได
(1) เปนคกรณเอง
(2) เปนคหมนหรอคสมรสของคกรณ
(3) เปนญาตของคกรณ คอ เปนบพการหรอผสบสนดานไมวาชนใด ๆ หรอเปนพนอง
หรอลกพลกนองนบไดเพยงภายในสามชน หรอเปนญาตเกยวพนทางแตงงานนบไดเพยงสองชน
(4) เปนหรอเคยเปนผแทนโดยชอบธรรมหรอผพทกษหรอผแทนหรอตวแทนของคกรณ
(5) เปนเจาหนหรอลกหน หรอเปนนายจางของคกรณ
(6) กรณอนตามทกาหนดในกฎกระทรวง
ความไมเปนกลางโดยสภาพภายนอกตามมาตรา 13 ดงกลาวไดกาหนดความไมเปน
กลางโดยสภาพภายนอกไวซงเปนกรณทเจาหนาทมความสมพนธสวนตวกบคกรณในทางใดทางหนง อน
อาจเปนเหตใหเกดความเคลอบแคลงสงสยไดวาเจาหนาทจะทาการพจารณาทางปกครองโดยไมเปนกลาง
โดยกฎหมายถอวาเจาหนาทดงกลาวมสวนไดเสยในเรองทจะตองออกคาสงทางปกครอง จงทาการพจารณา
ทางปกครองไมได ไมวาจะเปนผออกคาสงเอง ผเสนอแนะใหออกคาสง หรอผอนมตหรอใหความเหนในการ
ออกคาสงกตาม ทงน โดยเจาหนาททถอวามความไมเปนกลางโดยสภาพภายนอก มดงน
(1) เจาหนาทเปนคกรณเอง เชน เจาหนาทนนเปนผขออนญาตตงโรงงานเองในขณะท
ตนเองเปนผมอานาจพจารณาอนญาต เจาหนาทเปนคหมนหรอคสมรสของคกรณ
(2) เจาหนาทเปนญาตของคกรณ คอเปนบพการหรอผสบสนดานไววาชนใด ๆ หรอเปน
พนองหรอลกพลกนองนบไดเพยงภายใน 3 ชน หรอเปนญาตเกยวพนทางแตงงานนบไดเพยง 2 ชน
- 15 -
(ก) การเปน บพการ คอเปนผสบสายโลหตโดยตรงขนไปนบตงแตป ยา ตา ยาย
ทวดโดยถอตามความเปนจรง ไมจาเปนตองเปนบพการทชอบดวยกฎหมาย แตนาจะหมายถงบตรบญธรรม
ของคกรณดวย
(ข) ผสบสนดาน คอผสบสายโลหตโดยตรงลงมา เชน ลก หลาน เหลน ลอ โดยถอ
ตามความเปนจรง ไมจาเปนตองเปนผสบสนดานทชอบดวยกฎหมาย
(ค) พนอง คอ พนองรวมบดาหรอรวมมารดาเดยวกน
(ง) ลกพลกนอง คอ ลง ปา นา อา ของคกรณ หรอเปนหลานลง หลานปา หลานนา
หลานอาของคกรณ
(จ) ญาตเกยวพนทางแตงงาน เชน พอตา แมยายหรอพอสามของคกรณ พเขย
นองเขย พสะใภของคกรณ
(3) เปนหรอเคยเปนผแทนโดยชอบธรรมหรอผพทกษหรอผแทนหรอตวแทนของคกรณ
ตามประมลกฎหมายแพงและพาณชย เชน ผแทนนตบคคลมหนาทตามกฎหมายทจะทาการแทนนตบคคล
เจาหนาทเปนกรรมการบรหารหรอกรรมการผจดการของบรษท หรอเปนผจดการของหางหนสวนจากด
ถอวามสภาพไมเปนกลาง ซงไมอาจทาคาสงทางปกครองหรอมมตเกยวกบหางหนสวนหรอบรษทนนได
(4) เปนเจาหนหรอลกหนหรอเปนนายจางของคกรณ
การเปนเจาหนหรอลกหนของคกรณนจะเปนเจาหนหรอลกหนทเกดขนจากนต
กรรมสญญา จดการงานนอกสง ลาภมควรได หรอละเมดกได ความสมพนธระหวางนายจางและลกจางตาม
สญญาจางแรงงานกเปนความสมพนธระหวางเจาหนและลกหนเชนเดยวกน ดงนน ถงแมกฎหมายจะ
กลาวถงแตเฉพาะการเปนนายจางของคกรณ ไมไดกลาวถงการเปนลกจางของคกรณไวดวยกตาม แตกคง
ตองถอวาการเปนลกจางของคกรณกคอการเปนเจาหนหรอลกหนของคกรณอยนนเอง
ความไมเปนกลางโดยสภาพภายใน มาตรา 16 วรรคหนงแหงพระราชบญญตวธ
ปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 บญญตไววา ในกรณมเหตอนใดนอกจากทบญญตไวในมาตรา 13
เกยวกบเจาหนาทหรอกรรมการในคณะกรรมการทมอานาจพจารณาทางปกครองซงมสภาพรายแรงอนอาจ
ทาใหการพจารณาทางปกครองไมเปนกลาง เจาหนาทหรอกรรมการผนนจะทาการพจารณาทางปกครองใน
เรองนนไมได ซงความไมเปนกลางโดยสภาพภายในน เปนกรณทเจาหนาทมพฤตการณอนทชวนใหเกด
ความเคลอบแคลงสงสยไดวาเจาหนาททมอานาจพจารณาทางปกครอง อาจจะทาใหการพจารณาทาง
ปกครองไมเปนกลาง
5. วธปฏบตเมอเจาหนาทหรอคณะกรรมการทมอานาจดาเนนการพจารณา
ทางปกครองมสวนไดเสย
รองศาสตราจารย ดร. วรพจน วศรตพชญ ไดไหคาอธบายในเรองนไววา 7
8 เมอผดารง
ตาแหนงหรอกรรมการในคณะกรรมการซงมอานาจทาการพจารณาทางปกครองมสวนไดเสย ผดารง 8 วรพจน วศรตพชญ อางแลวในเชงอรรถท 5 หนา 22
- 16 -
ตาแหนงนนและกรรมการในคณะกรรมการนนจะตองปฏบตตามหลกเกณฑทมรายละเอยดแตกตางกน
ออกไป ดงน
5.1 เจาหนาทซงมอานาจพจารณาทางปกครองมสวนไดเสย เมอเจาหนาทซงม
อานาจทาการพจารณาทางปกครองมสวนไดเสยผนนจะตองปฏบต ดงตอไปน
(1) ถาเปนกรณทผนนมความสมพนธสวนตวกบคกรณตามทบญญตไวในมาตรา
13 ไมวาผนนจะตระหนกเองหรอถกคกรณอนคดคานกตาม มาตรา 14 แหงพระราชบญญตวธปฏบต
ราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 บญญตวา
มาตรา 14 เมอมกรณตามมาตรา 13 หรอคกรณคดคานวาเจาหนาทผใดเปน
บคคลตามมาตรา 13 ใหเจาหนาทผนนหยดการพจารณาเรองไวกอน และแจงใหผบงคบบญชาเหนอตนขน
ไปชนหนงทราบ เพอทผบงคบบญชาดงกลาวจะไดมคาสงตอไป
การยนคาคดคาน การพจารณาคาคดคาน และการสงใหเจาหนาทอนเขาปฏบต
หนาทแทนผทถกคดคานใหเปนไปตามหลกเกณฑและวธการทกาหนดในกฎกระทรวง
การคดคานดงกลาวไดมกฎกระทรวงฉบบท 6 (พ.ศ. 2542) ออกตามความใน
พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ประกาศในราชกจจานเบกษา เลม 116 ตอนท
5 ลงวนท 9 กมภาพนธ 2542 ไดวางหลกเกณฑไว คอ
ขอ 1 การคดคานวาเจาหนาทผใดจะทาการพจารณาทางปกครองในเรองใดไมได
ตามมาตรา 13 หรอตามมาตรา 16 ใหคกรณทาคาคดคานเปนหนงสอถงเจาหนาทผนน โดยระบขอ
คดคานพรอมดวยขอเทจจรง และขอกฎหมายทเปนเหตแหงการคดคานไวในหนงสอคดคานนนดวย
ขอ 2 การยนหนงสอคดคาน ตองกระทากอนไดรบแจงคาสงทางปกครอง โดย
คกรณจะยนดวยตนเองหรอสงทางไปรษณยตอบรบกได
ขอ 3 ในกรณทมายนหนงสอคดคานดวยตนเอง คกรณจะยนตอเจาหนาทซงถก
คดคานนนเอง หรอผบงคบบญชาของเจาหนาทซงถกคดคาน เจาหนาทสารบรรณ หรอเจาหนาทคนหนง
คนใดในหนวยงานทเจาหนาทซงถกคดคานสงกดกได
ขอ 4 ในกรณทสงหนงสอคดคานทางไปรษณยตอบรบ ใหจาหนาซองถงเจาหนาท
ซงถกคดคานหรอผบงคบบญชาของเจาหนาทซงถกคดคาน เจาหนาทสารบรรณ หรอเจาหนาทคนหนงคน
ใดในหนวยงานทเจาหนาทซงถกคดคานสงกดกได
ขอ 5 เมอไดรบหนงสอคดคานแลว ใหผรบจดใหมการประทบตรารบ และลงทะเบยน
รบไวเปนหลกฐานในวนทรบหนงสอคดคานตามระเบยบวาดวยงานสารบรรณ และในกรณทคกรณยน
หนงสอคดคานดวยตนเอง ใหผรบออกใบรบหรอจดใหออกใบรบใหดวย
ขอ 6 ในกรณทผรบหนงสอคดคานมใชเจาหนาทซงถกคดคาน ใหผรบนนแจงการ
รบพรอมทงหนงสอคดคานใหเจาหนาทซงถกคดคานทราบโดยไมชกชา ทงน ภายในวนทาการรงขน
ขอ 7 เมอเจาหนาทซงถกคดคานไดรบหนงสอคดคานตามขอ 3 หรอขอ 6 แลวให
เจาหนาทซงถกคดคาน ปฏบตดงน
- 17 -
(1) ในกรณทถกคดคานเพราะเหตมสวนไดเสยตามมาตรา 14 ใหหยดการ
พจารณาเรองนนไวกอน และ สงหนงสอคดคานพรอมคาชแจงไปยงผบงคบบญชาเหนอตนขนไปชนหนง
ภายในหาวนทาการเพอผบงคบบญชาดงกลาว จะไดพจารณาและมคาสงตอไป
(2) ในกรณทถกคดคานเพราะเหตมาตรา 16 ถาเหนวาตนมเหตตามทถกคดคาน
ใหปฏบตตาม (1) แตถาเหนวาตนไมมเหตตามทถกคดคาน จะทาการพจารณาเรองตอไปกได แตตองแจงให
ผบงคบบญชาเหนอตนขนไปชนหนงทราบเพอพจารณาและมคาสงตอไป
ในกรณทผบงคบบญชาเหนอเจาหนาทซงถกคดคานขนไปชนหนงไมมอานาจ
พจารณาและสงการ ใหผบงคบบญชาดงกลาวเสนอหนงสอคดคานและคาชแจงใหผบงคบบญชาซงมอานาจ
พจารณาสงการเพอมคาสงตอไป
ขอ 8 ใหผบงคบบญชาตามขอ 7 พจารณาสงการโดยไมชกชา ทงน ไมเกนหาวนทาการนบ
แตวนไดรบ หนงสอคดคานและคาชแจงจากเจาหนาทซงถกคดคาน
ในการพจารณาคาคดคาน ผบงคบบญชาตามวรรคหนงอาจตรวจสอบขอเทจจรง
ไดตามความเหมาะสม โดยไมผกพนกบคาคดคานหรอพยานหลกฐานของคกรณ
ในกรณทพจารณาเหนวาคาคดคานมเหตผลเพยงพอ ใหผบงคบบญชาสงให
เจาหนาทซงถกคดคานพนจากหนาทในการพจารณาทางปกครองในเรองททาใหถกคดคาน และสงให
เจาหนาทอนซงมอานาจพจารณาทางปกครองในเรองนนหรอเจาหนาทอนซงตามกฎหมายอาจเปนผทา
หนาทแทนไดเขาทาหนาทนนและแจงใหคกรณทราบโดยไมชกชา
ในกรณทพจารณาเหนวาคาคดคานมเหตผลไมเพยงพอ ใหผบงคบบญชาสงยกคา
คดคานและแจงใหคกรณทราบโดยไมชกชา
การพจารณาสงการของผบงคบบญชาตามวรรคสามและวรรคสไมตดอานาจ
ผบงคบบญชาในระดบทสงกวาทจะพจารณาสงการในเรองดงกลาว
ถาเปนกรณมพฤตการณอนทชวนใหเกดความเคลอบแคลงสงสยไดวาผนนอาจจะ
ทาการพจารณาทางปกครองโดยไมเปนกลางตามทบญญตไวตามมาตรา 16 แหงพระราชบญญตวธ
พจารณาทางปกครอง พ.ศ. 2539 ซงบญญตไววา
มาตรา 16 ในกรณมเหตอนใดนอกจากทบญญตไวในมาตรา 13 เกยวกบเจาหนาท
หรอกรรมการในคณะกรรมการทมอานาจพจารณาทางปกครองซงมสภาพรายแรงอนอาจทาใหการ
พจารณาทางปกครองไมเปนกลาง เจาหนาทหรอกรรมการผนนจะทาการพจารณาทางปกครองในเรองนน
ไมไดในกรณตามวรรคหนงใหดาเนนการดงน
(1) ถาผนนเหนเองวาตนมกรณดงกลาว ใหผนนหยดการพจารณาเรองไวกอนและ
แจงใหผบงคบบญชาเหนอตนขนไปชนหนงหรอประธานกรรมการทราบแลวแตกรณ
(2) ถามคกรณคดคานวาผนนมเหตดงกลาวหากผนนเหนวาตนไมมเหตตามท
คดคานนน ผนนจะทาการพจารณาเรองตอไปกไดแตตองแจงใหผบงคบบญชาเหนอตนขนไปชนหนงหรอ
ประธานกรรมการทราบแลวแตกรณ
- 18 -
(3) ใหผบงคบบญชาของผนนหรอคณะกรรมการทมอานาจพจารณาทางปกครองซง
ผนนเปนกรรมการอยมคาสงหรอมมตโดยไมชกชา แลวแตกรณ วาผนนมอานาจในการพจารณาทาง
ปกครองในเรองนนหรอไม ใหนาบทบญญตมาตรา 14 วรรคสอง และมาตรา 15 วรรคสอง วรรคสาม และ
วรรคสมาใชบงคบโดยอนโลม
ผบงคบบญชาเหนอตนของผดารงตาแหนงซงมอานาจทาการพจารณาทางปกครองทม
สวนไดเสย มาตรา 20 แหงพระราชบญญตวธพจารณาทางปกครอง พ.ศ. 2539 ไดบญญตไววา
มาตรา 20 ผบงคบบญชาเหนอตนขนไปชนหนงตามมาตรา 14 และมาตรา 16 ใหหมายความรวมถง ผซง
กฎหมายกาหนดใหมอานาจกากบหรอควบคมดแลสาหรบกรณของเจาหนาททไมมผบงคบบญชาโดยตรง
และนายกรฐมนตรสาหรบกรณทเจาหนาทผนนเปนรฐมนตร
5.2 กรรมการในคณะกรรมการทมอานาจดาเนนการพจารณาทางปกครองมสวนไดเสย
เมอคณะกรรมการในคณะกรรมการทมอานาจดาเนนการพจารณาทางปกครองม
สวนไดเสย ผนนตองปฏบตตามพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 มาตรา 15 ดงน
มาตรา 15 เมอมกรณตามมาตรา 13 หรอคกรณคดคานวากรรมการในคณะกรรมการ
ทมอานาจพจารณาทางปกครองคณะใดมลกษณะดงกลาว ใหประธานกรรมการเรยกประชมคณะกรรมการ
เพอพจารณาเหตคดคานนน ในการประชมดงกลาวกรรมการผถกคดคานเมอไดชแจงขอเทจจรงและตอบขอ
ซกถามแลวตองออกจากทประชม
ถาคณะกรรมการทมอานาจพจารณาทางปกครองคณะใดมผถกคดคาน ในระหวางท
กรรมการผถกคดคานตองออกจากทประชม ใหถอวาคณะกรรมการคณะนนประกอบดวยกรรมการทกคนท
ไมถกคดคาน
ถาทประชมมมตใหกรรมการผถกคดคานปฏบตหนาทตอไปดวยคะแนนเสยงไมนอย
กวาสองในสามของกรรมการทไมถกคดคาน กใหกรรมการผนนปฏบตหนาทตอไปไดมตดงกลาวใหกระทา
โดยวธลงคะแนนลบและใหเปนทสด
การยนคาคดคานและการพจารณาคาคดคานใหเปนไปตามหลกเกณฑและวธการ
ทกาหนดในกฎกระทรวง
การยนคาคดคานและการพจารณาคาคดคาน ไดมกฎกระทรวงฉบบท 7 (พ.ศ.2542)
ออกตามความในพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ประกาศในราชกจจานเบกษา
เลม 116 ตอนท 5ก ลงวนท 9 กมภาพนธ 2542 ไดวางหลกเกณฑไว คอ
ขอ ๑ การคดคานวาประธานกรรมการหรอกรรมการผใดในคณะกรรมการทม
อานาจพจารณาทางปกครองจะทาการพจารณาทางปกครองเรองใดไมไดตามมาตรา ๑๓ ใหทาคาคดคาน
ถงประธานกรรมการ แตถาเปนการคดคานตามมาตรา ๑๖ ใหทาคาคดคานถงผถกคดคาน
การคดคานตามวรรคหนงใหทาเปนหนงสอโดยระบขอคดคานพรอมดวยขอเทจจรง
และขอกฎหมายทเปนเหตแหงการคดคานไวในหนงสอนนดวย
- 19 -
ขอ ๒ การยนหนงสอคดคาน คกรณจะยนดวยตนเองหรอสงทางไปรษณยตอบรบกได
แตตองกอนไดรบแจงคาสงทางปกครอง
ขอ ๓ ในกรณทมายนหนงสอคดคานดวยตนเอง คกรณจะยนตอผถกคดคานกรรมการ
คนหนงคนใด หรอหนวยงานธรการของคณะกรรมการกได
ขอ ๔ ในกรณทสงหนงสอคดคานทางไปรษณยตอบรบ ใหจาหนาซองถงประธาน
กรรมการ กรรมการคนหนงคนใด หรอหนวยงานธรการของคณะกรรมการกได
ขอ ๕ เมอไดรบหนงสอคดคานแลว ใหผรบจดใหมการประทบตรารบ และลงทะเบยน
รบไวเปนหลกฐานในวนทรบหนงสอคดคานตามระเบยบวาดวยงานสารบรรณ และในกรณทคกรณยน
หนงสอคดคานดวยตนเอง ใหผรบออกใบรบหรอจดใหออกใบรบใหดวย
ขอ ๖ ในกรณทผรบหนงสอคดคานมใชประธานกรรมการหรอผถกคดคานใหผนนแจง
การรบพรอมทงหนงสอคดคานใหประธานกรรมการหรอผถกคดคาน แลวแตกรณทราบโดยไมชกชา
ขอ ๗ เมอไดรบหนงสอคดคานตามขอ ๓ หรอขอ ๖ แลวแตกรณ ใหดาเนนการ ดงน
(๑) ในกรณคดคานตามมาตรา ๑๕ ใหประธานกรรมการเรยกประชม
คณะกรรมการเพอพจารณาเหตคดคานนน
(๒) ในกรณคดคานตามมาตรา ๑๖ ถาผทถกคดคานเหนวาตนไมมเหตตามทถก
คดคานจะทาการพจารณาเรองตอไปกได แตตองแจงใหประธานกรรมการทราบเพอเรยกประชม
คณะกรรมการเพอพจารณาเหตคดคานนน
ขอ ๘ ในการพจารณาคาคดคาน คณะกรรมการจะตองใหโอกาสผถกคดคานชแจง
ขอเทจจรงและตอบขอซกถาม และคณะกรรมการอาจตรวจสอบขอเทจจรงไดตามความเหมาะสมในเรอง
นน ๆ โดยไมผกพนกบคาคดคานหรอคาชแจงของผถกคดคานหรอพยานหลกฐานของคกรณเมอทประชมม
มตเปนประการใดแลว ใหประธานกรรมการแจงมตทประชมใหผถกคดคานและคกรณทราบโดยไมชกชา
ถาเปนกรณมพฤตการณอนทชวนใหเกดความเคลอบแคลงสงสยไดวาผนนอาจจะทา
การพจารณาทางปกครองโดยไมเปนกลางตามทบญญตไวในมาตรา 16 หากผนนตระหนกเองหรอถกคกรณ
คดคานและผนนเหนพองดวยกบคาคดคานผนนตอง หยดการพจารณาเรองไวกอนและแจงใหประธาน
กรรมการทราบ เพอทประธานกรรมการจะไดเรยกประชมคณะกรรมการเพอพจารณาและมมตวาสมควรให
ผนนรวมพจารณาเรองตอไปหรอไม หากผนนเหนวาตนไมมเหตตามทคดคานนน ผนนจะทาการพจารณา
เรองตอไปกไดแตตองแจงใหประธานกรรมการทราบ เพอทประธานกรรมการจะไดเรยกประชม
คณะกรรมการเพอพจารณาและมมตวาสมควรใหผนนรวมพจารณาเรองตอไปหรอไม
ในการประชมของคณะกรรมการเพอพจาณาวาสมควรใหกรรมการผถกคดคานรวม
พจารณาเรองตอไปหรอไมน เมอกรรมการผถกคดคานไดชแจงขอเทจจรงและตอบขอซกถามแลวตองออก
จากทประชม
อนงในระหวางทกรรมการผถกคดคานตองออกจากทประชม กฎหมาย ใหถอวา
คณะกรรมการคณะนนประกอบดวยกรรมการทกคนทไมถกคดคาน ถาทประชมมมตใหกรรมการผถก
- 20 -
คดคานปฏบตหนาทตอไปดวยคะแนนเสยงไมนอยกวาสองในสามของกรรมการทไมถกคดคาน กให
กรรมการผนนปฏบตหนาทตอไปไดมตดงกลาวใหกระทาโดยวธลงคะแนนลบและใหเปนทสด
5.3 ขอยกเวนบทบงคบเรองความไมเปนกลาง
พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 มาตรา 18 บทบญญตวา
มาตรา 18 บทบญญต มาตรา 13 ถงมาตรา 16 ไมใหนามาใชบงคบกบกรณทมความจาเปนเรงดวน หาก
ปลอยใหลาชาไปจะเสยหายตอประโยชนสาธารณะหรอสทธของบคคลจะเสยหายโดยไมมทางแกไขได
หรอไมมเจาหนาทอนปฏบตหนาทแทนผนน
สวนท 4 คกรณในการทาคาสงทางปกครอง
1. บคคลทเปนคกรณ
มาตรา 5 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 นให
คานยามของคาวาคกรณ ไวดงน
"คกรณ" หมายความวา ผยนคาขอหรอผคดคานคาขอ ผอยในบงคบหรอจะอยใน
บงคบของคาสงทางปกครอง และผซงไดเขามาในกระบวนการพจารณาทางปกครองเนองจากสทธของผนน
จะถกกระทบกระเทอนจากผลของคาสงทางปกครอง
มาตรา 21 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539
บญญตวา
มาตรา 21 บคคลธรรมดา คณะบคคล หรอนตบคคล อาจเปนคกรณในการพจารณา
ทางปกครองไดตามขอบเขตทสทธของตนถกกระทบกระเทอนหรออาจถกกระทบกระเทอนโดยมอาจ
หลกเลยงได
อาจารยชยวฒน วงศวฒนศานต ไดใหคาอธบายในเรองนไววา 8
9 โดยหลกแลวบคคล
ทกคนทสทธของตนถกกระทบกระเทอนหรออาจถกกระทบกระเทอนโดยมอาจหลกเลยงได อาจเขามาเปน
คกรณไดแลว ไมวาโดยการเปนผเรมใหเกดการพจารณาทางปกครองขนหรอเขามาในภายหลงทการ
พจารณาทางปกครองเรมไปแลวกได อาจารยชยวฒน ฯ ไดยกตวอยางของการเปนคกรณไว ดงตอไปน
- นาย ก. ตองการประกอบอาชพอตสาหกรรมซงบคคลยอมมเสรภาพในการประกอบ
อาชพ (มาตรา 48 เบญจ ของรฐธรรมนญ) แตการตงโรงงานอตสาหกรรมมกฎหมายควบคมโดยหามตง
กอนไดรบอนญาต (มาตรา 12 แหงพระราชบญญตโรงงาน พ.ศ. 2535) การทตองขออนญาตเปนการไม
อสระในการประกอบอาชพ กรณเปนการกระทบกระเทอนตอเสรภาพแลว นาย ก.จงอาจยนคาขออนญาต
ตงโรงงานอตสาหกรรมได นาย ก.จงเปนคกรณคนหนง
9 ชยวฒน วงศวฒนศานต , กฎหมายวธปฏบตราชการทางปกครอง, จรรชการพมพ, กรงเทพ, มถนายน 2540 หนา 250-252
- 21 -
- นาย ข. ผมบานพกอาศยใกลกบทดนทนาย ก.ยนคาขออนญาตตงโรงงาน เมอ
ทราบขาวการจะตงโรงงานของนาย ก. นาย ข.เหนวาความเปนอยอยางสงบของตนอาจถก
กระทบกระเทอนจากเสยงดงของโรงงาน นาย ข. กอาจคดคานการตงโรงงานของนาย ก. โดยยนหนงสอ
คดคานตอเจาหนาทผมอานาจอนญาตตงโรงงานได นาย ข. จงเปนคกรณอกคนหนง
- นาย ค. ซงมบานพกอาศยอยตดกบโรงงานเชนกน แตมไดทราบขาวการจะตง
โรงงานของ นาย ก. มากอน แตในระหวางการพจารณา เจาหนาทเหนวาการใหตงโรงงานคงจะมผลกระทบ
ถงนาย ค. เจาหนาทจงแจงใหนาย ค. ทราบและเชญใหมาแสดงความเหนวาจะคดคานการจะอนญาตใหตง
โรงงานหรอไม อยางไร นาย ค. กถอวาเปนคกรณอกคนหนง
- นาย ง. อาศยอยคนละจงหวด แตเปนผทางานใหกบชมรมพทกษสงแวดลอมโดย
เหนวาโรงงานทนาย ก. จะสรางขนนนเปนโรงงานทจะกอมลภาวะทไมเหมาะสม นาย ง. จงยนหนงสอ
คดคานการจะอนญาตใหตงโรงงานประเภทนน
โดยสรป ทกคนทมสวนเกยวของกบเรองทพจารณายอมเปนคกรณไดทงนน ไมวาจะ
ยนเขามาเองหรอเจาหนาทเรยกเขามา และไมวาสทธของผนนจะถกกระทบกระเทอนมากนอยเพยงใด
คณะบคคลทไมเปนนตบคคลกอาจเปนคกรณในการพจารณาได หากมกรณทเกยวกบ
สทธของคณะบคคลนน เชน คณะบคคลรวมกนจดทาหนงสอออกจาหนายในนามของคณะบคคลแตเจา
พนกงานการพมพเหนวาหนงสอนนตองหามตามกฎหมายและดาเนนการพจารณาเพอสงใหงดจาหนาย
คนหนงคนใดในคณะบคคลนนอาจโตแยงเขามาเปนคกรณได
ในกรณทคกรณไมพอใจผลการพจารณาทางปกครอง มสทธทจะโตแยงตอศาลปกครอง
ในฐานะเปน “คกรณ” ทไดรบความเดอดรอนหรอเสยหายหรออาจจะเดอดรอนหรอเสยหายโดยไมอาจ
หลกเลยงไดตามพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 ตอไป เชน
- ขาราชการเปนผเสยหาย เนองจากถกเรยกเงนคาใชจายในการยายถนทอยคนตาม
พระราชกฤษฎกาคาใชจายในการเดนทางไปราชการ (ฉบบท 6) พ.ศ. 2541 (คาพพากษาศาลปกครอง
สงสดท ฟ. 8/2547)
- ประกาศของผถกฟองคดท 1 ทประกาศยกเลกการประกวดราคาเปนการสงยกเลก
กระบวนการพจารณาคาเสนอเกยวกบการจดทาหรอใหสทธประโยชน ประกาศดงกลาวจงเปนคาสงทาง
ปกครองตามความในวรรคสอง ขอ 1 (3) ของกฎกระทรวงฉบบท 12 (พ.ศ. 2543) ประกอบกบการท
ผฟองคดเปนผทไดซอเอกสารประกวดราคาเขายนซองประกวดราคาและเปนผเสนอราคาตาสด
จนคณะกรรมการเปดซองประกวดราคาไดเรยกผฟองคดเขาตอรองราคามการทาบนทกการตอรองราคาไว
เปนหลกฐานและคณะกรรมการไดทารายงานวาควรเลอกผฟองคดใหเปนผรบจางแลว จงถอวาผฟองคด
เปนผมสทธไดเขาทาสญญาจางตามประกาศประกวดราคาดงกลาว แตเมอผถกฟองคดท 1 ยกเลกการ
ประกวดราคาครงน จงถอวาสทธของผฟองคดทจะไดเขาทาสญญาดงกลาวไดรบผลกระทบ ผฟองคดจงเปน
คกรณในการทผถกฟองคดท 1 จะประกาศยกเลกการประกวดราคา ตามนย มาตรา 21 แหง
- 22 -
พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 (คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ.
61/2552)
ในกรณการปฏบตราชการทางปกครองยงอยในขนเตรยมการและการดาเนนการของ
เจาหนาท ซงยงไมมผลเปนการสรางนตสมพนธหรอผลกระทบตอสถานภาพของสทธหรอหนาทของบคคล
มใชคกรณทมสทธฟองคดเชน
- การฟองขอใหเพกถอนคาสงของพนกงานเจาหนาททมคาสงอนมตใหแกไข
เปลยนแปลงชอตวและชอสกลของบคคลในรายการทางทะเบยนราษฎร เมอผฟองคดไมไดเปนผยนคาขอ
และคาสงตามคาขอไมไดกอใหเกดการเปลยนแปลงดานนตสมพนธใด ๆ ระหวางผฟองคดกบผออกคาสง
รวมทงผฟองคดไมไดอยในบงคบของคาสงดงกลาว จงไมใชคกรณในการออกคาสง(คาสงศาลปกครองสงสด
ท 298/2546)
- การดาเนนการสบสวนและสอบสวนการประทาผดทางวนยอยางรายแรงของผ
ฟองคด เปนเพยงการพจารณาทางปกครองในการแสวงหาขอเทจจรงตาง ๆ เพอนาเสนอผมอานาจ
พจารณาสงการตอไป ความเหนตามมตของคณะกรรมการสบสวนขอเทจจรง (คาสงสานกงานตารวจ
แหงชาต) ยงไมมผลเปนการสรางนตสมพนธหรอผลกระทบตอสถานภาพของของสทธหรอหนาทของผถก
ฟองคด แตผลกระทบจะเกดขนเมอออกเปนคาสงทางปกครองไลผฟองคดออกจากราชการแลว
คณะกรรมการทงสอง จงมใชคกรณพพาททางปกครอง(คาสงศาลปกครองสงสดท 719/2547)
2. ความสามารถของคกรณ
อาจารยชยวฒน วงศวฒนศานต ไดใหคาอธบายในเรองนไววา9
10 บคคลจะกระทาการ
ใด ๆ ทางกฎหมายได จะตองมความสามารถ ซงกฎหมายแพงจะวางหลกทวไปวา บคคลทบรรลนตภาวะ
แลว (อาย 20ปบรบรณ) เปนผมความสามารถ (มาตรา 19 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย) สวน
ผเยาว คนไรความสามารถ และคนเสมอนไรความสามารถ ลวนเปนผมความสามารถโดยจากดและม
ความสามารถกระทาการเพยงบางกรณ แตบคคลตาง ๆ จะมความสามารถกระทาการเปนคกรณในการ
พจารณาทางปกครองไดเพยงใดนน
มาตรา 22 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539
บญญตวา มาตรา 22 ผมความสามารถกระทาการในกระบวนการพจารณาทางปกครองไดจะตองเปน
(1) ผซงบรรลนตภาวะ
(2) ผซงมบทกฎหมายเฉพาะกาหนดใหมความสามารถกระทาการในเรองทกาหนดได
แมผนนจะยงไมบรรลนตภาวะหรอความสามารถถกจากดตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย
(3) นตบคคลหรอคณะบคคลตามมาตรา 21 โดยผแทนหรอตวแทน แลวแตกรณ
(4) ผซงมประกาศของนายกรฐมนตรหรอผซงนายกรฐมนตรมอบหมายในราชกจจา
10
ชยวฒน วงศวฒนศานต, อางแลวในเชงอรรถ 5 หนา 252
- 23 -
นเบกษากาหนดใหมความสามารถกระทาการในเรองทกาหนดได แมผนนจะยงไมบรรลนตภาวะหรอ
ความสามารถถกจากดตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย
อาจารยชยวฒน วงศวฒนศานต ไดใหคาอธบายบทบญญตมาตรา 22 ดงกลาวขางตน
ไว10
11 ดงน
(1) ผซงบรรลนตภาวะกรณนเปนหลกปกตเมอเปนทยอมรบในกฎหมายแพง จงเปนท
ยอมรบในกฎหมายปกครองดวย
(2) ผซงมบทกฎหมายเฉพาะกาหนดใหมความสามารถกระทาการในเรองทกาหนดได
แมผนนจะยงไมบรรลนตภาวะหรอความสามารถถกจากดตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย กตาม
กรณนถากฎหมายเฉพาะกาหนดเชนใด กตองเปนไปตามนน เชน บคคลอาย 18 ปขนไปอาจยนขอรบ
ใบอนญาตขบรถยนตชวคราวไดตามมาตรา 46 (1) แหงพระราชบญญตรถยนต พ.ศ. 2522
(3) นตบคคลหรอคณะบคคลตามมาตรา 21 โดยผแทนหรอตวแทน แลวแตกรณ
(4) ผซงมประกาศของนายกรฐมนตรหรอผซงนายกรฐมนตรมอบหมายในราชกจจา
นเบกษากาหนดใหมความสามารถกระทาการในเรองทกาหนดได แมผนนจะยงไมบรรลนตภาวะหรอ
ความสามารถถกจากดตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย กรณนเปนการเพมเตมจากหลกปกต แตเดม
มาในทางปกครองกยดหลกตามกฎหมายแพงเพราะไมมกฎหมายกาหนดเปนอยางอน ผไมมความสามารถ
ตามกฎหมายแพงจงกระทาการใด ๆ ไมได ทงทโดยสภาพจะเหนไดวาเปนเรองเลกนอยหรอเพอพทกษสทธ
ของตน เชน การยนขอคดสาเนาทะเบยนบานสวนของตนเปนตน ดงนน หากการใดสมควรยกเวนหลกปกต
ของกฎหมายแพง กอาจประกาศตามมาตรา 22 (4) แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง
พ.ศ. 2539 ได
3. การกระทาโดยตวแทน
ในกระบวนการพจารณาทางปกครองนน กฎหมายถอเปนสทธของคกรณทจะแตงตง
ผกระทาการแทนได เนองจากในบางครงคกรณอาจไมสามารถดาเนนการเองได หรอไมมความรความ
เชยวชาญหรอชานาญการในเรองนน ๆ ดเพยงพอ คกรณจงอาจมหนงสอแตงตงใหบคคลหนงบคคลใดซง
บรรลนตภาวะกระทาการอยางหนงอยางใดตามทกาหนดแทนตน เวนแตเปนกรณทคกรณมหนาทโดยตรงท
จะตองกระทาการนนดวยตนเอง เจาหนาทจะดาเนนกระบวนพจารณาทางปกครองกบตวคกรณนน และ
ตองแจงใหผไดรบการแตงตงใหกระทาการแทนทราบดวย
อาจารยชยวฒน วงศวฒนศานต ไดใหคาอธบายในเรองนไววา 11
12 บคคลทกคนไมอาจ
กระทาการทกอยางดวยตนเองได การใหคนอนทาการแทนไดจงเปนเรองจาเปนเพราะทาใหเกดความ
สะดวกขน การมตวแทนในการพจารณาทางปกครองเกดขนได 2 ประการ คอ 11
ชยวฒน วงศวฒนศานต, อางแลวในเชงอรรถ 5 หนา 252-253
12 ชยวฒน วงศวฒนศานต, อางแลวในเชงอรรถ 5 หนา 253-254
- 24 -
3.1 ตวแทนของคกรณรายเดยว
มาตรา 24 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539
บญญตวา
มาตรา 24 คกรณอาจมหนงสอแตงตงใหบคคลหนงบคคลใดซงบรรลนตภาวะ
กระทาการอยางหนงอยางใดตามทกาหนดแทนตนในกระบวนการพจารณาทางปกครองใด ๆ ไดในการน
เจาหนาทจะดาเนนกระบวนพจารณาทางปกครองกบตวคกรณไดเฉพาะเมอเปนเรองทผนนมหนาทโดยตรง
ทจะตองทาการนนดวยตนเองและตองแจงใหผไดรบการแตงตงใหกระทาการแทนทราบดวย
หากปรากฏวาผไดรบการแตงตงใหกระทาการแทนผใดไมทราบขอเทจจรงในเรอง
นนเพยงพอหรอมเหตไมควรไววางใจในความสามารถของบคคลดงกลาวใหเจาหนาทแจงใหคกรณทราบโดย
ไมชกชา
การแตงตงใหกระทาการแทนไมถอวาสนสดลงเพราะความตายของคกรณหรอ
การทความสามารถหรอความเปนผแทนของคกรณเปลยนแปลงไป เวนแตผสบสทธตามกฎหมายของคกรณ
หรอคกรณจะถอนการแตงตงดงกลาว
อาจารยชยวฒน วงศวฒนศานต ไดใหคาอธบายบทบญญตมาตรา 24 ดงกลาว
ขางตนไววา12
13 เมอกฎหมายบญญตไวเชนน จงเปนสทธของบคคลทจะดาเนนการโดยผานตวแทน ในการน
เจาหนาทจะตองดาเนนการโดยสมพนธกบตวแทนโดยตรง จะเรยกใหคกรณกระทาการอยางนนอยางน
ไมไดเพราะไดมอบอานาจตงตวแทนไวแลว เวนแตในกรณทคกรณมหนาทโดยตรงทจะตองกระทาดวย
ตนเอง เจาหนาทจงจะตดตอกบคกรณโดยตรงได แตตองแจงใหตวแทนทราบดวย
กรณ “มหนาทโดยตรงจะตองทาการนนดวยตนเอง” นนไดแก การขอใหการใน
ฐานะพยานเกยวกบขอเทจจรงทคกรณมายนยนความหมายของคาขอทไดยนไวกอนตงตวแทนเพอความ
มนใจในขอบเขตของปญหา
ความสมพนธของคกรณและตวแทนนอกจากทกาหนดไวโดยเฉพาะใน
พระราชบญญตนแลว ยงตองปฏบตตามกฎหมายเรองตวแทนในประมวลกฎหมายแพงและพาณชยดวย
แมคกรณจะตงตวแทนมา หากปรากฏวาตวแทนไมทราบขอเทจจรงในเรองนน
เพยงพอ เชน ซกถามแลวตอบไมได หรอมเหตไมควรไววางใจในความสามารถของตวแทน เชน ดาเนนการ
ผดพลาดบกพรองอนอาจทาใหคกรณเสยหาย ตามมาตร 24 วรรคสองแหงพระราชบญญตวธปฏบต
ราชการทางปกครอง พ.ศ. 253 จงกาหนดใหเจาหนาทแจงใหคกรณทราบ สวนคกรณจะตดสนใจอยางไร
เปนเรองทจะตองรบผดชอบตนเองเพราะไดทราบขอเทจจรงแลว
ตามหลกกฎหมายแพง ความเปนตวแทนโดยปกตระงบลงเมอตวการตายหรอไร
ความสามารถหรอลมละลาย (มาตร 826 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย) แตในการดาเนน
กระบวนการพจารณาทางปกครองนน หากยดหลกดงกลาวจะไมสะดวกแกฝายเอกชนทมาเกยวของ เพราะ
13
ชยวฒน วงศวฒนศานต, อางแลวในเชงอรรถ 5 หนา 253-254
- 25 -
ตองตงตวแทนใหมและอาจกอใหเกดอปสรรคแกการดาเนนการพจารณาทางปกครองดวย เพราะอาจตอง
รอการดาเนนการไวเพอใหโอกาสแกคกรณคนใหม ประกอบกบฝายปกครองมหนาทชวยดแลประโยชนของ
เอกชนทเกยวของตามมาตร 24 วรรคสองแหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539
มาตรา 24 วรรคสามไดวางหลกการตงตวแทนเพอกระทาการในการพจารณาทางปกครองไมระงบลง
แมวาคกรณจะถงแกความตายหรอความสามารถของคกรณเปลยนแปลงไป เชน เปนคนไรความสามารถ
หรอเสมอนไรความสามารถ หรอลมละลาย หรอความเปนผแทนของคกรณเปลยนไป เชน ในกรณบรษท
จากด อาจมการแตงตงกรรมการบรษทขนใหม เปนตน เวนแตผสบสทธตามกฎหมายจะถอนการแตงตง
ตวแทนซง “ผสบสทธตามกฎหมาย” ในทนหมายถงผอาจรบมรดกความเขามาเปนผใชสทธในความเปน
คกรณแทนตอไป เชน ทายาทโดยธรรม เปนผรบโอนทรพยสนทเกยวของ เปนบรษทจากการควบเขากน
ของบรษทเดม ทงนขนอยกบลกษณะของแตละเรอง
3.2 ตวแทนรวมของคกรณเกน 50 คน
ตามมาตรา 25 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539
บญญตวา
มาตรา 25 ในกรณทมการยนคาขอโดยมผลงชอรวมกนเกนหาสบคนหรอม
คกรณเกนหาสบคนยนคาขอทมขอความอยางเดยวกนหรอทานองเดยวกน ถาในคาขอมการระบใหบคคลใด
เปนตวแทนของบคคลดงกลาวหรอมขอความเปนปรยายใหเขาใจไดเชนนน ใหถอวาผทถกระบชอดงกลาว
เปนตวแทนรวมของคกรณเหลานน
ในกรณทมคกรณเกนหาสบคนยนคาขอใหมคาสงทางปกครองในเรองเดยวกน
โดยไมมการกาหนดใหบคคลใดเปนตวแทนรวมของตนตามวรรคหนง ใหเจาหนาทในเรองนนแตงตงบคคลท
คกรณฝายขางมากเหนชอบเปนตวแทนรวมของบคคลดงกลาว ในกรณนใหนามาตรา 24 วรรคสอง และ
วรรคสาม มาใชบงคบโดยอนโลม ตวแทนรวมตามวรรคหนงหรอวรรคสองตองเปนบคคลธรรมดา
คกรณจะบอกเลกการใหตวแทนรวมดาเนนการแทนตนเมอใดกไดแตตองม
หนงสอแจงใหเจาหนาททราบและดาเนนการใด ๆ ในกระบวนการพจารณาทางปกครองตอไปดวยตนเอง
ตวแทนรวมจะบอกเลกการเปนตวแทนเมอใดกได แตตองมหนงสอแจงให
เจาหนาททราบกบตองแจงใหคกรณทกรายทราบดวย
อาจารยชยวฒน วงศวฒนศานต ไดใหคาอธบายบทบญญตดงกลาวขางตนไววา
13
14 ในทางปฏบตบอยครงทชาวบานซงเดอดรอนเปนจานวนหลายคน และไมใครจะมความรในการ
ดาเนนการในทางปกครอง การทเจาหนาทจะตองตดตอกบคกรณทกรายเปนราย ๆ ไป กจะยงยากเพราะ
ตองทาหนงสอโตตอบขอความอยางเดยวกนถงทกคน และการจะใหทกคนเขามามสวนรวมทงหมดกจะทา
ใหกระบวนการพจารณาลาชา ทง ๆ ทรปเรองในกรณนนมมลเหตเดยวกนและขอเทจจรงเดยวกน เชน
14
ชยวฒน วงศวฒนศานต, อางแลวในเชงอรรถ 5 หนา 255-256
- 26 -
ในการพจารณาออกใบอนญาตใหตงโรงงานกาจดขยะทางเคม ชาวบานรอบ ๆ โรงงานจานวนเปนรอยคน
อาจรวมกนคดคาน เปนตน
จากลกษณะเฉพาะดงกลาวทาใหการพจารณาทางปกครองตองหาวธการพเศษใหม
ตวแทนรวมของบคคลเหลานนทงหมดโดยอาจเกดขนไดในกรณดง ตอไปน
(1) กรณทการยนคาขอฉบบเดยวกน (โดยมวตถทประสงคเดยวกนไมวาจะเปน
การขอใหกระทาหรอขอมใหกระทา) โดยมผลงชอรวมกนเกน 50 คน อยางทเรยกกนวา”ลงลายมอชอ
หากวา” ถาหนงสอนนมขอความโดยแจงชดหรอโดยปรยายวาประสงคใหผใดเปนตวแทน มาตรา 25 วรรค
หนงแหงพระราชบญญตน กใหถอวาผนนเปนตวแทนรวมของทกคนทลงชอ
(2) กรณทมการยนคาขอหลายฉบบ (โดยมวตถทประสงคเดยวกนไมวาจะเปนการ
ขอใหกระทาหรอขอมใหกระทา) จากบคคลเกน 50 คน โดยคาขอแตละฉบบมขอความอยางเดยวกนหรอ
ทานองเดยวกน (ซงอาจใชวธการโรเนยวหรอถายสาเนามาจากฉบบเดยวกน) ถาหนงสอนนมขอความแจง
ชดหรอโดยปรยายวาประสงคใหผใดเปนตวแทน มาตรา 25 วรรคหนงแหงพระราชบญญตวธปฏบต
ราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 กใหถอวาผนนเปนตวแทนรวมของทกคนในกรณนน
(3) กรณทมคกรณเกน 50 คน ยนคาขอใหมคาสงทางปกครองในเรองเดยวกน
โดยไมมการกาหนดใหบคคลใดเปนตวแทนของตน มาตรา 25 วรรคสอง แหงพระราชบญญตวธปฏบต
ราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 บญญตวา ใหเจาหนาทในเรองนนแตงตงบคคลทคกรณฝายขางมาก
เหนชอบเปนตวแทนรวมของบคคลดงกลาว โดยอาจารยชยวฒน วงศวฒนศานต ใหคาอธบายเพมเตมวา
เจาหนาทอาจดาเนนการโดยวธใด ๆ กได เชน มหนงสอใหแตละคนแสดงความเหนชอบหรอไมเหนชอบ
สวนขอความในตอนตนของมาตรา 25 วรรคสองนทวา “...เกนหาสบคนยนคาขอใหมคาสงทางปกครอง”
นน ขอความคอนขางจะยาวและอาจเขาใจวาเปนคาขอใหมการอนญาตหรออนมต แตเมอพจารณาสภาพ
ของปญหาทเกดขนและความหมายของ “คาสงทางปกครอง” แลว นาจะมความหมายไปในทางขอให
อนญาตหรอขอไมใหอนญาต (เปนคาคดคาน) กได
การเปนตวแทนรวมและอานาจหนาทของตวแทนรวมนนเปนเชนเดยวกบตวแทนของ
คกรณรายเดยวทกประการ แตมลกษณะเพมเตมบางประการเปนการเฉพาะดงน
(1) มาตรา 25 วรรคสามแหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง
พ.ศ. 2539 บญญตวา ตวแทนรวมนตองเปนบคคลธรรมดาเทานน เพราะความรบผดชอบเปนสวนตวจะม
ผลจรงจงกวาผลทมตอนตบคคลเพราะนตบคคลจะจากดความรบผด เมอนตบคคลลมเลกไป กไมมผลตอ
บคคลธรรมดาแตละคนทมสวนรวมในนตบคคลนน
(2) มาตรา 25 วรรคสแหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539
บญญตวา คกรณแตละรายยงมอสระทจะบอกเลกการใหตวแทนรวมดาเนนการแทนตน แตตองมหนงสอ
แจงใหเจาหนาททราบและดาเนนการสวนตาง ๆ ของตนเองแยกออกไป ทงน เพราะการใหมตวแทนรวม
เปนเรองความสะดวกของทงสองฝายเทานน แตในแงการระวงผลประโยชนถาคกรณรายใดไมมนใจในระบบ
รวม กไมมเหตไปผกมดบงคบ
- 27 -
(1) โดยทตวแทนรวมตามมาตรา 25 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทาง
ปกครอง พ.ศ. 2539 มใชการแตงตงชดเจนวาใหผใดเปนตวแทนและใหดาเนนการไดเพยงใด จงอาจม
ปญหาวาเมอความสมพนธเกดขนตามกฎหมายแลว จะยตความสมพนธนนไดอยางไร มาตรา 25 วรรคหา
จงบญญตใหตวแทนรวมมอสระทจะบอกเลกเปนตวแทนไดโดยมหนงสอแจงใหเจาหนาทและคกรณทกราย
ทราบ
สวนท 5 การพจารณาออกคาสงทางปกครอง
1. หลกการในการพจารณาทางปกครอง
หลกในการพจารณาทางปกครองมหลกการทสาคญ 4 ประการดงน
1.1 หลกการไมยดแบบพธ
อาจารยชยวฒน วงศวฒนศานต ไดใหคาอธบายเรองนไววา 14
15 การพจารณาทาง
ปกครองใหยดหลกความเรยบงายและความสะดวกเพอใหบรรลวตถประสงคมากกวา การมแบบพธนนถอ
เปนขอยกเวนซงฝายปกครองจะตองทาเชนนนตอเมอกฎหมายบงคบใหตองทาเทานน ในการใชกฎหมาย
จะตองมแนวโนมไปในทางทเอาความสาเรจตามวตถประสงคเปนหลก การมไดปฏบตตามแบบพธบางอยาง
ในการพจารณาทางปกครองหากไมเปนกรณสาคญเพอประกนสทธของเอกชน กไมถอวาทาใหการทาคาสง
ทางปกครองนนบกพรอง หลกดงกลาวจงอาจใชในการตความเมอมปญหาไดวาควรดาเนนการเชนใด
1.2 หลกความรวดเรวและอานวยความสะดวกแกประชาชน
มาตรา 33 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ได
กาหนดใหคณะรฐมนตรวางระเบยบกาหนดหลกเกณฑและวธการเพอใหเจาหนาทกาหนดเวลาสาหรบการ
พจารณาทางปกครองขนตามความเหมาะสม และมาตรา 85 แหงพระราชบญญตเดยวกนไดกาหนดให
ระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการปฏบตราชการเพอประชาชนของหนวยงานของรฐ พ .ศ. 2532
เปนระเบยบทคณะรฐมนตรวางขนตามมาตรา 33 แหงพระราชบญญตน ซงปจจบนระเบยบดงกลาวไดม
การแกไขเพมเตมโดย ระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการปฏบตราชการเพอประชาชนของหนวยงาน
ของรฐ (ฉบบท 2 ) พ.ศ. 2540
มาตรา 33 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539
บญญตไววา มาตรา 33 เพอประโยชนในการอานวยความสะดวกแกประชาชนความประหยดและความม
ประสทธภาพในการดาเนนงานของรฐใหคณะรฐมนตรวางระเบยบกาหนดหลกเกณฑและวธการเพอให
เจาหนาทกาหนดเวลาสาหรบการพจารณาทางปกครองขนไวตามความเหมาะสมแกกรณ ทงน เทาทไมขด
หรอแยงกบกฎหมายหรอกฎในเรองนน ในกรณทการดาเนนงานในเรองใดจะตองผานการพจารณาของ
15
ชยวฒน วงศวฒนศานต, อางแลวในเชงอรรถ 5 หนา 258
- 28 -
เจาหนาทมากกวาหนงราย เจาหนาททเกยวของมหนาทตองประสานงานกนในการกาหนดเวลาเพอการ
ดาเนนงานในเรองนน
มาตรา 85 ใหถอวาระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการปฏบตราชการเพอ
ประชาชนของหนวยงานของรฐ พ.ศ. 2532 เปนระเบยบทคณะรฐมนตรวางขนตามมาตรา 33 แหง
พระราชบญญตน
นอกจากนเพอใหการปฏบตราชการสามารถสนองตอบตอการพฒนาประเทศและ
การใหบรการประชาชนไดอยางมประสทธภาพยงขน อนจะนามาซงประโยชนสขของประชาชนและ
ประชาชนไดรบอานวยความสะดวกและไดรบการสนองตอบตามความตองการอยางแทจรง ไดมการตรา
พระราชกฤษฎกาวาดวยหลกเกณฑและวธการบรหารกจการบานเมองทด พ.ศ. 2546 ซงมาตรา 37 แหง
พระราชกฤษฎกาวาดวยหลกเกณฑและวธบรหารกจการบานเมองทด พ.ศ. 2546 กาหนดวา ในการปฏบต
ราชการทเกยวของกบการบรการประชาชนหรอตดตอประสานงานในระหวางสวนราชการดวยกน ใหสวน
ราชการกาหนดระยะเวลาแลวเสรจของงานแตละงานและประกาศใหประชาชนและขาราชการทราบเปน
การทวไป สวนราชการใดมไดกาหนดระยะเวลาแลวเสรจของงานใดและ ก.พ.ร. พจารณาเหนวางานนน ม
ลกษณะทสามารถกาหนดระยะเวลาแลวเสรจได หรอสวนราชการไดกาหนดระยะเวลาแลวเสรจไว แต
ก.พ.ร. เหนวาเปนระยะเวลาทลาชาเกนสมควร ก.พ.ร.จะกาหนดเวลาแลวเสรจใหสวนราชการนนตอง
ปฏบตกได
ใหเปนหนาทของผบงคบบญชาทจะตองตรวจสอบใหขาราชการปฏบตงานใหแลว
เสรจตามกาหนดเวลาตามวรรคหนง
มาตรา ๓๘ เมอสวนราชการใดไดรบการตดตอสอบถามเปนหนงสอจาก
ประชาชนหรอจากสวนราชการดวยกนเกยวกบงานทอยในอานาจหนาทของสวนราชการนน ใหเปนหนาท
ของสวนราชการนน ทจะตองตอบคาถามหรอแจงการดาเนนการใหทราบภายในสบหาวนหรอภายใน
กาหนดเวลาทกาหนดไวตามมาตรา ๓๗
1.3 หลกการใชภาษาไทย
มาตรา 26 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ได
บญญตวา มาตรา 26 เอกสารทยนตอเจาหนาทใหจดทาเปนภาษาไทย ถาเปนเอกสารททาขนเปน
ภาษาตางประเทศ ใหคกรณจดทาคาแปลเปนภาษาไทยทมการรบรองความถกตองมาใหภายในระยะเวลาท
เจาหนาทกาหนด ในกรณนใหถอวาเอกสารดงกลาวไดยนตอเจาหนาทในวนทเจาหนาทไดรบคาแปลนน เวน
แตเจาหนาทจะยอมรบเอกสารททาขนเปนภาษาตางประเทศ และในกรณนใหถอวาวนทไดยนเอกสารฉบบ
ททาขนเปนภาษาตางประเทศเปนวนทเจาหนาทไดรบเอกสารดงกลาว
การรบรองความถกตองของคาแปลเปนภาษาไทยหรอการยอมรบเอกสารททาขน
เปนภาษาตางประเทศ ใหเปนไปตามตามหลกเกณฑและวธการทกาหนดในกฎกระทรวง
- 29 -
การพจารณาทางปกครองตองใชภาษาไทยเปนหลกเพราะเปนภาษาราชการ
เอกสารใดทเปนเอกสารตางประเทศหากนามาใชในการพจารณาทางปกครองกตองทาคาแปลเปนภาษาไทย
มการรบรองความถกตอง ทงน เพราะภาษามหลายภาษา การทเจาหนาทตองจดทาคาแปลเองจงไมถกตอง
ภาษาควรอยในความรบผดชอบของผมายน ซงการแปลเปนภาษาไทย การรบรบรองความถกตองของ
คาแปลเปนภาษาไทยหรอการยอมรบเอกสารททาขนเปนภาษาตางประเทศใหเปนไปตามหลกเกณฑและ
วธการทกาหนดไวในกฎกระทรวง ดงน
ขอ 1. การรบรองความถกตองของคาแปลเปนภาษาไทย ใหกระทาโดย
(1) คนไทยทจบการศกษาในระดบทไมตากวาปรญญาตรในหลกสตรท
ใชภาษาทปรากฏในเอกสารนนเปนภาษาในการเรยนการสอน
(2) อาจารยในสถาบนการศกษาระดบอดมศกษาและเปนผสอนภาษาท
ปรากฏในเอกสารนนในสถาบนการศกษาดงกลาว
(3) สถานทตหรอสถานกงสลตางประเทศทตงอยในประเทศไทยโดย
ประเทศนนใชภาษาทปรากฏในเอกสารนนเปนภาษาราชการ
(4) สถานทตหรอสถานกงสลไทยในตางประเทศ
ขอ 2. เจาหนาทจะยอมรบเอกสารททาขนเปนภาษาตางประเทศโดยไมตองให
จดทาคาแปลเปนภาษาไทยไดในกรณดงตอไปน
(1) เจาหนาทนนเหนวาตนสามารถเขาใจภาษาดงกลาวได
(2) เจาหนาทนนมผรวมงานทมความรในภาษาดงกลาว
1.4 หลกการพสจนความจรงและการควบคมดแลการพจารณาโดยเจาหนาท
มาตรา 28 และ มาตรา 29 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง
พ.ศ. 2539 ไดบญญตเกยวกบเรองน ไววา
มาตรา 28 ในการพจารณาทางปกครอง เจาหนาทอาจตรวจสอบขอเทจจรงได
ตามความเหมาะสมในเรองนน ๆ โดยไมตองผกพนอยกบคาขอหรอพยานหลกฐานของคกรณ
มาตรา 29 เจาหนาทตองพจารณาพยานหลกฐานทตนเหนวาจาเปนแกการ
พสจนขอเทจจรง ในการน ใหรวมถงการดาเนนการดงตอไปน
(1) แสวงหาพยานหลกฐานทกอยางทเกยวของ
(2) รบฟงพยานหลกฐาน คาชแจง หรอความเหนของคกรณหรอของพยานบคคล
หรอพยานผเชยวชาญทคกรณกลาวอาง เวนแตเจาหนาทเหนวาเปนการกลาวอางทไมจาเปนฟมเฟอยหรอ
เพอประวงเวลา
(3) ขอขอเทจจรงหรอความเหนจากคกรณ พยานบคคล หรอพยาน
ผเชยวชาญ
(4) ขอใหผครอบครองเอกสารสงเอกสารทเกยวของ
- 30 -
(5) ออกไปตรวจสถานท
คกรณตองใหความรวมมอกบเจาหนาทในการพสจนขอเทจจรง และมหนาทแจง
พยานหลกฐานทตนทราบแกเจาหนาท
พยานหรอพยานผเชยวชาญทเจาหนาทเรยกมาใหถอยคาหรอทาความเหนมสทธ
ไดรบคาปวยการตามหลกเกณฑและวธการทกาหนดในกฎกระทรวง
การพจารณาทางปกครอง15
16 มสวนทเหมอนกบการพจารณาของศาลตรงทวา
กอนทศาลจะมคาพพากษา ศาลจะตองรบฟงขอเทจจรงแหงคดใหเปนทยตเสยกอน ฝายปกครองก
เหมอนกน กอนจะออกคาสงทางปกครองจะตองตรวจสอบขอเทจจรงของเรองใหเปนทยตเสยกอนวา
ขอเทจจรงทเกดขนและดารงอยนนเปนอยางไร เพราะฉะนนจงจาเปนตองมกระบวนการหรอระบบการ
แสวงหาขอเทจจรงซงไมวาในชนเจาหนาทหรอในชนศาลกตาม จะมอย 2 ระบบใหญ ๆ ดวยกน คอ
(1) ระบบกลาวหา ซงเจาหนาทหรอศาลจะพจารณาและรบฟงขอเทจจรงตามท
คกรณหรอคความกลาวอางและนาพยานหลกฐานมาแสดงเทานน และ
(2) ระบบไตสวน ซงเจาหนาทหรอศาลไมจาเปนตองผกพนอยกบขอเทจจรงและ
พยานหลกฐานทคกรณ หรอคความกลาวอางและนามาแสดง แตเจาหนาทหรอศาลมอานาจทจะแสวงหา
ขอเทจจรงทงหลายทเหนวาจาเปนแกการพจารณาเรองนน
สาหรบการพจารณาทางปกครองตามพระราชบญญตนใชระบบไตสวนซง
เจาหนาทไมจาตองผกพนอยกบขอเทจจรงและพยานหลกฐานทคกรณกลาวอางและนามาแสดง โดย
เจาหนาทสามารถสงใหมการแสวงหาขอเทจจรงหรอพยานหลกฐานเพมเตมไดตามทเจาหนาทเหนสมควร
2. สทธของคกรณ ตามพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 กาหนดสทธของ
คกรณไว ดงตอไปน
2.1 สทธไดรบแจงผลกระทบตอสทธ
มาตรา 30 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ได
บญญตไววา
มาตรา 30 ในกรณทคาสงทางปกครองอาจกระทบถงสทธของคกรณ เจาหนาท
ตองใหคกรณมโอกาสทจะไดทราบขอเทจจรงอยางเพยงพอและมโอกาสไดโตแยงและแสดงพยานหลกฐาน
ของตน
ความในวรรคหนงมใหนามาใชบงคบในกรณดงตอไปน เวนแตเจาหนาทจะ
เหนสมควรปฏบตเปนอยางอน
16
ชาญชย แสวงศกด, คาอธบายกฎหมายวธปฏบตราชการทางปกครอง, สานกพมพวญชน, 8 ตลาคม 2554, หนา 135
- 31 -
(1) เมอมความจาเปนรบดวนหากปลอยใหเนนชาไปจะกอใหเกดความเสยหาย
อยางรายแรงแกผหนงผใดหรอจะกระทบตอประโยชนสาธารณะ
(2) เมอจะมผลทาใหระยะเวลาทกฎหมายหรอกฎกาหนดไวในการทาคาสงทาง
ปกครองตองลาชาออกไป
(3) เมอเปนขอเทจจรงทคกรณนนเองไดใหไวในคาขอ คาใหการหรอคาแถลง
(4) เมอโดยสภาพเหนไดชดในตววาการใหโอกาสดงกลาวไมอาจกระทาได
(5) เมอเปนมาตรการบงคบทางปกครอง
(6) กรณอนตามทกาหนดในกฎกระทรวง
หามมใหเจาหนาทใหโอกาสตามวรรคหนง ถาจะกอใหเกดผลเสยหายอยาง
รายแรงตอประโยชนสาธารณะ
การใหสทธโตแยงและแสดงพยานหลกฐานของคกรณ มาตรา 30 แหง
พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 กาหนดหลกการคมครองสทธของคกรณใน
กระบวนการพจารณาทางปกครอง โดยการใหสทธคกรณมโอกาสไดทราบขอเทจจรงและมโอกาสโตแยง
แสดงพยานหลกฐานของตนโดยมเจตนาสาคญ 2 ประการ คอ
(1) เพอประกนความเปนธรรมใหกบบคคลทเปนคกรณโดยการใหโอกาสคกร ณได
ทราบขอเทจจรงและโตแยงแสดงพยานหลกฐาน เพอปกปองสทธเสรภาพของตน
(๒) เพอประกนคณภาพของคาสงทางปกครอง ซงการเปดโอกาสจะทาให
เจาหนาทไดรบทราบขอเทจจรงทเกยวกบเรองทจะออกคาสงอยางรอบดานและสมเจตนารมณของกฎหมาย
อนถอเปนประโยชนสาธารณะอยางมประสทธภาพ ขณะเดยวกนกกระทบกบสทธเสรภาพหรอประโยชนอน
ชอบธรรมของปจเจกชนนอยทสด
หลกการสาคญการใหโอกาส แกคกรณไดทราบขอเทจจรงและโตแยงแสดง
พยานหลกฐาน ตามมาตรา 30 วรรคหนง แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง
พ.ศ. 2539 เจาหนาทจะตองคานงถงหลกการทถอเปนเงอนไขสาคญดงน
(1) ตองใหสทธอยางเพยงพอ กลาวคอเจาหนาทจะตองใหโอกาสดวยการแจงให
คกรณทราบถงสทธของตนลวงหนา เพอใหมระยะเวลาเตรยมตวรวบรวมพยานหลกฐานตาง ๆ พอสมควร
ดวย ซงหากไดใหโอกาสเชนนนแลว คกรณไมไดใชโอกาสนนหรอไมรกษาสทธของตนกตองถอวาฝาย
ปกครองไดปฏบตหนาทของตนตามกฎหมายดงกลาวแลว ซงกยอมมผลทาใหคาสงทางปกครองทออกไปนน
มผลสมบรณและชอบดวยกฎหมาย
(2) ใชบงคบสาหรบคาสงทางปกครองทอาจกระทบถงสทธของคกรณ การให
โอกาสจะไดทราบขอเทจจรงและโตแยงแสดงพยานหลกฐาน ไมไดหมายถงคาสงทางปกครองหมดทก
ประเภท ดงนน หากคาสงทางปกครองนนไมใชคาสงทอาจมผลกระทบตอสทธของคกรณ ฝายปกครองผทา
คาสงกยอมมอานาจทจะทาคาสงโดยไมจาตองใหโอกาสดงกลาวแตอยางใด ทงนการจะพจารณาวาคาสง
ทางปกครองใดอาจจะกระทบถงสทธของคกรณหรอไมนน ในทางปฏบตเจาหนาทผทาคาสงจะตองเปนผ
- 32 -
พจารณาในเบองตนเสยกอนวาเปนกรณทมกฎหมายบญญตรบรองหรอคมครองสทธของคกรณดงกลาว
หรอไม หรอมการรบรองสทธจากเจาหนาท หรอผมอานาจอนญาตตามกฎหมายหรอไม หากพจารณา
เหนวา เปนกรณทหากออกคาสงทางปกครองแลว สทธไดรบการรบรองหรอคมครองตามกฎหมายหรอจาก
การไดรบอนญาตของคกรณอาจไดรบความกระทบกระเทอนจากคาสงของตน เจาหนาทผทาคาสงจะตอง
ดาเนนการตามมาตรา 30 วรรคหนงแหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 คอ
การใหโอกาสทจะไดทราบขอเทจจรงและโตแยงแสดงพยานหลกฐานเสยกอน จงจะออกคาสง แตหาก
พจารณาเหนวาผทจะไดรบคาสงหาไดมสทธตามกฎหมายหรอตามทไดรบอนญาตจากผมอานาจอนญาต
ตามกฎหมายและเจาหนาทผทาคาสงจาเปนตองออกคาสงบงคบผนน เชน กรณตองออกคาสงเพอบงคบกบ
ผฝาฝนกฎหมายอยางชดแจงโดยปราศจากขอสงสย เจาหนาทผออกคาสงยอมพจารณาออกคาสงไดโดยไม
ตองปฏบตตามมาตรา 30 วรรคหนงดงกลาว
กรณทไมตองถอปฏบตตอสทธ พระราชบญญตวธปฏบตราชการปกครอง
พ.ศ. 2539 ไดกาหนดขอยกเวนทฝายปกครองไมตองถอปฏบตตอสทธทจะไดทราบขอเทจจรงและม
โอกาสโตแยงและแสดงหลกฐานของตนไว 2 ลกษณะ คอ
(1) ขอยกเวนเดดขาด เปนขอหามทเจาหนาทไมตองใชหลกการดงกลาวคอ
กรณทอาจจะกอใหเกดความเสยหายอยางรายแรงตอประโยชนสาธารณะ
(2) ขอยกเวนไมเดดขาด เปนขอยกเวนทกฎหมายกาหนดไวตามวรรคสองแหง
พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ซงเจาหนาทจะใหสทธนแกคกรณหรอไมกได
คอ
1) เมอมความจาเปนรบดวนหากปลอยใหเนนชาไปจะกอใหเกดค วามเสยหาย
อยางรายแรงแกผหนงผใดหรอจะกระทบตอประโยชนสาธารณะ เชน
- การออกใบอนญาตใหตงสถานบรการตามมาตรา 3 (1) แหงพระราชบญญต
สถานบรการ พ.ศ. 2509 ทเกดจากความสาคญผดในขอเทจจรง ถอเปนสาระสาคญอนเปนเรองเกยวกบ
ความสงบเรยบรอยและเปนเรองทมความจาเปนรบดวนหากปลอยใหเนนชาไปอาจกอใหเกดความเสยหาย
อยางรายแรงแกผหนงผใดหรอจะกระทบตอประโยชนสาธารณะ คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ.
139/2547 เมอปรากฏวาอาคารทพพาทเปนอาคารประเภทควบคมการใชทกอสรางยงไมแลวเสรจและ
ยงไมไดรบการตรวจสอบการกอสรางจากเจาพนกงานทองถน ซงในระหวางนนหามมใหผใดใชอาคารตาม
มาตรา 32 วรรคสาม แหงพระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ.2522 หากมการฝาฝน เจาพนกงานทองถน
มอานาจสงใหระงบการใช กรณเชนนเจาของจงยงไมมสทธใชอาคารหรอยนยอมใหบคคลใดใชอาคาร
ดงกลาวได การทเจาของทาสญญาใหผอนเชาเพอเปนสถานบรการจงไมชอบดวยกฎหมาย และความ
ยนยอมในการใหใชอาคารไมอาจมผลใชบงคบได ดงนน การทผถกฟองคดท 1 ออกใบรบแจงการตงสถาน
บรการตามมาตรา 3(4) แหงพระราชบญญตสถานบรการฯ และออกใบอนญาตใหตงสถานบรการตาม
มาตรา 3(1) แหงพระราชบญญตเดยวกน จงเกดจากความสาคญผดในขอเทจจรงอนเปนสาระสาคญ อน
เปนเรองเกยวกบความสงบเรยบรอยซงผถกฟองคดท 1 มอานาจเพกถอนไดตามมาตรา 21 วรรคหนง
- 33 -
ประกอบมาตรา 8 แหงพระราชบญญตสถานบรการ พ.ศ. 2509 ดงนน การทผถกฟองคดท 1 มคาสงเพก
ถอนใบอนญาตสถานบรการของผฟองคดโดยอาศยเหตดงกลาว จงเปนการชอบดวยกฎหมาย เมอการออก
ใบอนญาตใหตงสถานบรการเปนไปโดยสาคญผด อนเปนเรองทจะขดตอความสงบเรยบรอย กรณจงเปน
เรองทมความจาเปนรบดวน หากปลอยใหเนนชาไปอาจกอใหเกดความเสยหายอยางรายแรงแกผหนงผใด
หรอจะกระทบตอประโยชนสาธารณะตาม มาตรา 30 วรรคสอง (1) แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการ
ทางปกครอง พ.ศ. 2539 การทผถกฟองคดท 1 จะออกคาสงเพกถอนใบอนญาตสถานบรการของผฟอง
คด จงไมจาเปนตองใหผฟองคดมโอกาสทราบขอเทจจรงอยางเพยงพอและมโอกาสไดโตแยงและแสดง
พยานหลกฐานของตนตามมาตรา 30วรรคหนงแหงระราชบญญตเดยวกน
2) เมอจะมผลทาใหระยะเวลาทกฎหมายหรอกฎกาหนดไวในการทาคาสงทาง
ปกครองตองลาชาออกไป ซงระยะเวลานจะกาหนดไวในกฎหมาย กฎหรอระเบยบขอบงคบใด ๆ ในทาง
ราชการกได
3) เมอเปนขอเทจจรงทคกรณนนเองไดใหไวในคาขอ คาใหการหรอคาแถลง
ตวอยางเชน
- คกรณยอมรบวาไดนาเอาตนฉบบหนงสอไปจรง เชน คาพพากษาศาลปกครอง
สงสดท อ. 15/2551 ถงแมคณะกรรมการสบสวนขอเทจจรงจะมไดดาเนนการแจงใหผฟองคดไดทราบ
ขอเทจจรงในเรองทถกกลาวหาวาพฤตการณของผฟองคดตามทถกกลาวหานน อาจเปนความผดทางวนยใน
เรองใดบางและมพยานหลกฐานทสนบสนนขอกลาวหาอยางไร อนเปนเหตใหผฟองคดไมมโอกาสโตแยง
และแสดงพยานหลกฐานเกยวกบเรองทถกลงโทษทางวนยในแตละเรองไดอยางเพยงพอกตาม แตเมอ
พจารณาถอยคาของผฟองคดทไดใหไวแกคณะกรรมการสบสวนในกรณดงกลาว ปรากฏขอเทจจรงวาผฟอง
คดยอมรบวาไดนาเอาตนฉบบของหนงสอกรมการศกษานอกโรงเรยน ท ศธ. 0414/2859 ลงวนท 20
กรกฎาคม 2541 ไปจรง (ผฟองคดเปนผตองหาคดอาญากรณเอาไปเสยซงเอกสารอนนาจะเกดความ
เสยหายแกผอนหรอประชาชน แตคาสงลงโทษทางวนยระบความผดวาไมปฏบตตามคาสงขอผบงคบบญชา
กระทาการอนไดชอวาประพฤตชว) และไมสามารถคนใหแกโรงเรยนได เนองจากเปนเอกสารทางคดในศาล
นอกจากนนผฟองคดยงไดแนบพยานเอกสารประกอบคาใหการอก 7 ฉบบ กรณดงกลาวจงเปนขอเทจจรง
ทผฟองคดไดใหไวในคาใหการตามมาตรา 30 วรรคสอง (3) แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทาง
ปกครอง พ.ศ. 2539 ซงเปนขอยกเวนใหเจาหนาทมตองแจงขอเทจจรงในกรณดงกลาวใหผฟองคดทราบ
อก
- กรณทคกรณไดใหถอยคาไวตอเจาหนาท เชน คาพพากษาศาลปกครองสงสดท
อ.219/2551 การออกคาสงเพกถอนใบอนญาตเปนตวแทนประกนชวตของคกรณไดพจารณาจาก
หลกฐานและการใหถอยคาของคกรณเอง รวมทงบคคลทเกยวของเปนสาคญ เปนกรณทไดนาเอขอเทจจรง
ทคกรณไดใหถอยคาตอเจาหนาทตามมาตรา 30 วรรคสอง (3) แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทาง
ปกครอง พ.ศ. 2539
4) เมอโดยสภาพเหนไดชดในตววาการใหโอกาสดงกลาวไมอาจกระทาได
- 34 -
5) เมอเปนมาตรการบงคบทางปกครอง
6) กรณอนตามทกาหนดในกฎกระทรวง ขณะนไดมการออกกฎกระทรวงฉบบท
2 (พ.ศ.2540) ออกตามความในพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 (6) กาหนด
วา ใหคาสงดงตอไปนเปนคาสงทางปกครองทไมตองแจงใหคกรณทราบในการทาคาสงทางปกครอง
(๑) การบรรจ การแตงตง การเลอนขนเงนเดอน การสงพกงาน หรอสงใหออก
จากงานไวกอน หรอการใหพนจากตาแหนง
(๒) การแจงผลการสอบหรอการวดผลความรหรอความสามารถของบคคล
(๓) การไมออกหนงสอเดนทางสาหรบการเดนทางไปตางประเทศ
(๔) การไมตรวจลงตราหนงสอเดนทางของคนตางดาว
(๕) การไมออกใบอนญาตหรอการไมตออายใบอนญาตทางานของคนตางดาว
(๖) การสงใหเนรเทศ
สาหรบกรณตาม ( 1) นนครอบคลมถงขาราชการ พนกงานและลกจางของ
รฐวสาหกจหรอกจการอนของรฐดวย และหมายความถงคาสงยายขาราชการ คาสงใหขาราชการประจา
กระทรวง ประจากรม และคาสงใหขาราชการมาปฏบตราชการสานกนายกรฐมนตรตาม มาตรา 11 (4)
แหงพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการแผนดน พ.ศ. 2534 ดวย
สวนคาสงโอนขาราชการพลเรอนสามญไปแตงตงใหดารงตาแหนงขาราชการพล
เรอนสามญในตางกระทรวง กรม นนไมถอเปนคาสงทางปกครองตามมาตรา 5 แหงพระราชบญญตวธ
ปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 เนองจากคาสงดงกลาวโดยสภาพทวไปแลวไมมผลกระทบตอ
สถานภาพของสทธหรอหนาทหรอนตฐานะของบคคล
2.2 สทธมทนายและทปรกษา
มาตรา 23 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539
บญญตวา
มาตรา 23 ในการพจารณาทางปกครองทคกรณตองมาปราก ฏตวตอหนา
เจาหนาทคกรณมสทธนาทนายความหรอทปรกษาของตนเขามาในการพจารณาทางปกครองได
การใดททนายความหรอทปรกษาไดทาลงตอหนาคกรณใหถอวาเปนการ
กระทาของคกรณ เวนแตคกรณจะไดคดคานเสยแตในขณะนน
อาจารยชยวฒน วงศวฒนศานต ไดใหคาอธบายในเรองนไว 16
17 วา เปนท
ยอมรบกนมานานแลววาสทธมทนายความเปนสทธพนฐานของบคคลในการเขามาเกยวของกบกระบวนการ
ยตธรรม ในการพจารณาทางปกครองกเชนกน นอกจากนสาขาวชาตาง ๆ กมความละเอยดซบซอนมากขน
และบางครงคกรณอาจไมมความรลกซงหรออาจอธบายเรองนนไดไมด จงตองอาศยผเชยวชาญใหเปนท
17
ชยวฒน วงศวฒนศานต, อางแลวในเชงอรรถ 5 หนา 265
- 35 -
ปรกษาในการกระทาการ เชน การโตแยงกบเจาหนาทเกยวกบการขอตงโรงงาน คกรณอาจตองมทปรกษา
ทางวศวกรรมและทางสงแวดลอม หรอในการชแจงขอเทจจรงเกยวกบการขออนญาตผลตยา ผยนคาขอ
อาจตองมทปรกษาทางดานวทยาศาสตรและเภสชกรรม การจะใหคกรณซงเปนผลงทนขอตงโรงงานผลตยา
เปนผชแจงเองทกเรอง จงเปนไปไมได และจะไมเปนธรรมแกคกรณ ดงนน สทธในการมทนายความหรอท
ปรกษากฎหมายจงจาเปนตองขยายกลายเปนสทธทจะมทปรกษาในทกดาน
การทคกรณตองมาปรากฏตวตอหนาเจาหนาทในการพจารณาทางปกครอง
มาตรา 23 วรรคหนง แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 บญญตวา คกรณม
สทธทจะนาทปรกษาของตนเขามาดวยเพอชวยเหลอในการชแจงหรอใหทปรกษาชแจงทงหมดหรอบางสวน
แทนตนกไดดวยเหตน มาตรา 23 วรรคสองแหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539
จงบญญตวาตองถอคาชแจงหรอการใดททนายความหรอทปรกษาไดกระทาตอหนาคกรณเปนการกระทา
ของคกรณดวยเพราะหากคกรณไมยอมรบการนน คกรณกคงไดคดคานหรอโตแยงในขณะนนแลว ดงนน
มาตรา 23 วรรคสองแหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 จงบญญตวา ถา
คกรณไมยอมรบการกระทาของทนายความหรอทปรกษาในเรองใด กตองคดคานเสยแตในขณะนน
2.3 สทธแตงตงผทาการแทน
สทธอกประการหนงของคกรณก คอ สทธแตงตงผทาการแทนซงมการบญญต
รบรองสทธดงกลาวไวในมาตรา 24 และ 25 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ.
2539 ซงบญญตวา
มาตรา 24 คกรณอาจมหนงสอแตงตงใหบคคลหนงบคคลใดซงบรรลนตภาวะ
กระทาการอยางหนงอยางใดตามทกาหนดแทนตนในกระบวนการพจารณาทางปกครองใด ๆ ไดในการน
เจาหนาทจะดาเนนกระบวนพจารณาทางปกครองกบตวคกรณไดเฉพาะเมอเปนเรองทผนนมหนาทโดยตรง
ทจะตองทาการนนดวยตนเองและตองแจงใหผไดรบการแตงตงใหกระทาการแทนทราบดวย
หากปรากฏวาผไดรบการแตงตงใหกระทาการแทนผใดไมทราบขอเทจจรงใน
เรองนนเพยงพอหรอมเหตไมควรไววางใจในความสามารถของบคคลดงกลาวใหเจาหนาทแจงใหคกรณ
ทราบโดยไมชกชา
การแตงตงใหกระทาการแทนไมถอวาสนสดลงเพราะความตายของคกรณหรอ
การทความสามารถหรอความเปนผแทนของคกรณเปลยนแปลงไป เวนแตผสบสทธตามกฎหมายของคกรณ
หรอคกรณจะถอนการแตงตงดงกลาว
มาตรา 25 ในกรณทมการยนคาขอโดยมผลงชอรวมกนเกนหาสบคนหรอม
คกรณเกนหาสบคนยนคาขอทมขอความอยางเดยวกนหรอทานองเดยวกน ถาในคาขอมการระบใหบคคลใด
เปนตวแทนของบคคลดงกลาวหรอมขอความเปนปรยายใหเขาใจไดเชนนน ใหถอวาผทถกระบชอดงกลาว
เปนตวแทนรวมของคกรณเหลานน
- 36 -
ในกรณทมคกรณเกนหาสบคนยนคาขอใหมคาสงทางปกครองในเรองเดยวกน
โดยไมมการกาหนดใหบคคลใดเปนตวแทนรวมของตนตามวรรคหนง ใหเจาหนาทในเรองนนแตงตงบคคลท
คกรณฝายขางมากเหนชอบเปนตวแทนรวมของบคคลดงกลาว ในกรณนใหนามาตรา 24 วรรคสอง และ
วรรคสาม มาใชบงคบโดยอนโลม ตวแทนรวมตามวรรคหนงหรอวรรคสองตองเปนบคคลธรรมดา
คกรณจะบอกเลกการใหตวแทนรวมดาเนนการแทนตนเมอใดกไดแตตองม
หนงสอแจงใหเจาหนาททราบและดาเนนการใด ๆ ในกระบวนการพจารณาทางปกครองตอไปดวยตนเอง
ตวแทนรวมจะบอกเลกการเปนตวแทนเมอใดกได แตตองมหนงสอแจงให
เจาหนาททราบกบตองแจงใหคกรณทกรายทราบดวย
2.4 สทธไดรบคาแนะนาและไดรบแจงสทธหนาทในกระบวนการพจารณา
มาตรา 27 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539
บญญตวา
มาตรา 27 ใหเจาหนาทแจงสทธและหนาทในกระบวนการพจารณาทางปกครอง
ใหคกรณทราบตามความจาเปนแกกรณ
ถาคาขอหรอคาแถลงมขอบกพรองหรอมขอความทอานไมเขาใจหรอหลงผด
อนเหนไดชดวาเกดจากความไมรหรอความเลนเลอของคกรณใหเจาหนาทแนะนาใหคกรณแกไขเพมเตมให
ถกตอง
อาจารยชยวฒน วงศวฒนศานต ไดใหคาอธบายในเรองนไว 17
18 วา ตามหลกนต
ธรรมนนบคคลจะตองไมสญเสยสทธเพราะความไมร ไมไดรบความชวยเหลอหรอไมมประสบการณและ
เจาหนาทมหนาทชวยเหลอคกรณทเขามาเกยวของกบกระบวนการพจารณาทางปกครอง มาตรา 27 วรรค
หนง แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 จงกาหนดใหเปนหนาทของเจาหนาท
จะตองแจงสทธหนาทในกระบวนการพจารณาทางปกครองใหคกรณทราบตามความจาเปนแกกรณ
ซงกฎหมายมไดกาหนดแบบหรอเวลาทจะตองแจง จงขนอยกบการพจารณาความเหมาะสมของเจาหนาท
วาจะแจงเรองใดในขนตอนใด ซงการแจงใหทราบถงสทธหนาทนนยอมรวมถงการใหคาแนะนาดวย เมอ
พบวากรณใดอาจมปญหาเกยวกบสทธหนาทของคกรณโดยคาแนะนา ทจะใหถกตองและชดเจน หาก
เจาหนาทไมปฏบตตามหนาท คกรณยอมมสทธรองขอใหดาเนนการใหม ใหตนมโอกาสในการตอสใหมโดย
ถกตอง และหากเกดความเสยหายแกคกรณ เจาหนาทอาจตองรบผดในทางละเมดดวย แมแตในสวนของคา
ขอหรอคาแถลงของคกรณหากเหนวามขอบกพรองหรอมขอความอานไมเขาใจหรอผดพลาดอนเกดจาก
ความไมรหรอความเลนเลอของคกรณ มาตรา 27 วรรคสองแหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทาง
ปกครอง พ.ศ.2539 บญญตวาเจาหนาทตองแนะนาใหคกรณแกไขเพมเตมใหถกตองดวย
18
ชยวฒน วงศวฒนศานต, อางแลวในเชงอรรถ 5 หนา 266 , ชาญชย แสวงศกด, คาอธบายกฎหมายวธปฏบตราชการทางปกครอง,
สานกพมพวญชน, 8 ตลาคม 2554, หนา 148
- 37 -
ในการพจารณาทางปกครอง เจาหนาทจะเหนวาคกรณทเขามามบทบาทใน
กระบวนพจารณาออกคาสงทางปกครองเปนฝายทเปนปฏปกษกบตนไมได แตจะตองคดวาถาเปนคกรณ
ขาดความรความเขาใจในกฎหมายหรอในเรองใด ๆ ทจาเปนตอการปกปองประโยชนของเขาใน
กระบวนการพจารณา เจาหนาทกจะตองใหคาปรกษาแนะนาแกเขา ซงมการบญญตรบรองสทธดงกลาวไว
ในมาตรา 27 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ซงบงคบใหเจาหนาทตอง
แจงใหคกรณทราบวา เขามสทธในกระบวนการพจารณาอยางไรบาง เชนแจงใหคกรณทราบวา คกรณไม
จาเปนตองมาดาเนนกระบวนพจารณาดวยตนเองเสมอไป จะตงตวแทนมากได หรอจะตงทนายความหรอท
ปรกษามาชวยเหลอในการดาเนนกระบวนพจารณาเพอออกคาสงทางปกครองดวยกได หรอถาเจาหนาท
เหนวาคกรณยนคารองเขามาโดยกรอกขอความคลาดเคลอน ขาดสาระสาคญบางประการ เจาหนาทก
จะตองแนะนาเขามใชปลอยใหคกรณยนคารองมาโดยไมถกตอง แลวปฏเสธคารองไปเลย
2.5 สทธตรวจดเอกสารของเจาหนาท
2.5.1 บทบญญตของกฎหมาย
มาตรา 31 และมาตรา 32 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทาง
ปกครอง พ.ศ. 2539 บญญตวา
มาตรา 31 คกรณมสทธขอตรวจดเอกสารทจาเปนตองรเพอการโตแยง
หรอชแจงหรอปองกนสทธของตนได แตถายงไมไดทาคาสงทางปกครองในเรองนน คกรณไมมสทธขอ
ตรวจดเอกสารอนเปนตนรางคาวนจฉย
การตรวจดเอกสาร คาใชจายในการตรวจดเอกสาร หรอการจดทาสาเนา
เอกสารใหเปนไปตามหลกเกณฑและวธการทกาหนดในกฎกระทรวง
มาตรา 32 เจาหนาทอาจไมอนญาตใหตรวจดเอกสารหรอ
พยานหลกฐานไดถาเปนกรณทตองรกษาไวเปนความลบ
อาจารยชยวฒน วงศวฒนศานต ไดใหคาอธบายเรองนไว 18
19 วาการจะ
โตแยงแสดงพยานหลกฐานขอคกรณยอมเปนไปไดไมเตมท หากไมมโอกาสไดทราบขอเทจจรงในมอของ
เจาหนาท มาตรา 31 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 จงยอมรบใหคกรณม
สทธตรวจดเอกสารของเจาหนาท ซงการตรวจดนนมใชจะใหเวลาและเอกสารทนอยเกนไปจนไมอาจใชเปน
ประโยชนในการโตแยงหรอปองกนสทธของตน ดงนน เจาหนาทจงตองใหเวลาและจานวนเอกสารเทาท
จาเปนตองรเพอการโตแยงหรอชแจงเพอปองกนสทธของตนได แตขณะเดยวกนมใชวาคกรณจะขอตรวจด
เอกสารไดทกอยาง หากแตมขอจากดในกรณตอไปนดวย 19
ชยวฒน วงศวฒนศานต, อางแลวในเชงอรรถ 5 หนา 266 , ชาญชย แสวงศกด, คาอธบายกฎหมายวธปฏบตราชการทางปกครอง,
สานกพมพวญชน, 8 ตลาคม 2554, หนา 148
- 38 -
(1) ขอตรวจดเกนความจาเปนทจะตองใชในการโตแยงหรอชแจงหรอ
ปองกนสทธของตนไมได เชน เปนคกรณทเกยวของในการคดคานเพยงบางเรอง กอาจไมมความจาเปนตอง
ตรวจดทงหมด
(2) ในกรณทยงไมไดทาคาสงทางปกครอง คกรณไมมสทธตรวจดเอกสาร
อนเปนตนราง เพราะยงเปนเพยงความเหนเบองตนอนเปนเรองภายในของเจาหนาทเพอทเจาหนาทจะไดม
อสระในการแสดงความเหน
(3) เอกสารทเปนกรณทตองรกษาเปนความลบ
มาตรา 31 วรรคหนงแหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง
พ.ศ. 2539 ใชคาวา “เอกสาร” ซงหมายความถงสงทบรรจขอความทใชในการสอความเขาใจของมนษยได
ในบางกรณสงทใชสอความหมายอาจเปนสญลกษณหรอเสยงกได และในบางกรณสงทจาเปนตองตรวจด
อาจเปนวตถพยานกได ดงนน ในทางปฏบตควรอนโลมตามบทบญญตมาตรา 31 ในฐานะบทกฎหมาย
ใกลเคยงอยางยง โดยยอมใหคกรณไดตรวจดดวย
สาหรบการตรวจดเอกสารอาจตองใชวธทเหมาะสมกบลกษณะของงาน
แตละแหง เชน ใหดจากแฟมตวจรงหรอใหแยกเอกสารบางสวนออกมาใหตรวจด นอกจากนนยงตองมวธ
ปฏบตเกยวกบคาใชจายในการตรวจดเอกสารและการจดทาสาเนาเอกสารดวย มาตรา 31 วรรคสองแหง
พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 จงบญญตใหกาหนดรายละเอยดในเรองดงกลาว
โดยกฎกระทรวงได
ขณะนไดมการออกกฎกระทรวงตามความในมาตรา 31 วรรคสองแหง
พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 คอ กฎกระทรวง ฉบบท 3 (พ.ศ. 2540)
ใชบงคบตงแตวนท 22 พฤษภาคม 2540 ซงกาหนดหลกเกณฑและวธการตรวจดเอกสารและคาใชจายใน
การตรวจดเอกสาร หรอการจดทาสาเนาเอกสารไวดงน
ขอ 1 ในกฎกระทรวงน
"เอกสาร" ใหหมายความรวมถงสงทสอความหมายใหรเรองราว
ขอเทจจรง ขอมล รป ตวเลข หรอสงใด ๆ ไมวาการสอความหมายนนจะทาไดโดยสภาพของสงนนเองหรอ
โดยผานวธการใด ๆ และไมวาจะไดจดทาไวในรปของ หนงสอ แฟม รายงาน แผนผง แผนท ภาพวาด
ภาพถาย ฟลม การบนทกภาพหรอเสยงการบนทกโดยเครองคอมพวเตอร หรอวธอนใดททาใหสงทบนทกไว
ปรากฏได และวตถใด ๆ บรรดาทใชเปนพยานหลกฐานในการพจารณาทางปกครอง
ขอ 2 คกรณทประสงคจะขอเขาตรวจดเอกสารใดเพอประกอบการ
โตแยงหรอชแจงหรอ ปองกนสทธของตน ในกระบวนการพจารณาทางปกครอง อาจทาคาขอดวยวาจา
หรอทาเปนหนงสอโดยนามายนดวยตนเองตอเจาหนาท หรอหนวยงานของรฐทเจาหนาทผนนสงกดหรอ
โดยสงทางไปรษณย โดยระบเอกสารหรอลกษณะของเอกสารทตองการจะตรวจด
ในกรณมคาขอดวยวาจาหรอมคาขอเปนหนงสอโดยนามายนดวยตนเอง
ใหเจาหนาทพจารณาใหคกรณไดตรวจ ดเอกสารในขณะนน แตถาเจาหนาทไมพรอมทจะใหตรวจดใน
- 39 -
ขณะนนไดหรอเปนกรณมคาขอเปนหนงสอโดยสงทาง ไปรษณย ใหเจาหนาทพจารณาและแจงกาหนดวน
เวลาและสถานท ทจะใหตรวจดเอกสารใหคกรณทราบ
ขอ 3 ในการตรวจดเอกสาร ใหเจาหนาทอานวยความสะดวกแกการ
ตรวจดตามความเหมาะสมและตองระมดระวงมใหเอกสารชารด เสยหายหรอสญหาย
เพอประโยชนในการดาเนนการตามวรรคหนง หนวยงานของรฐท
เจาหนาทผนนสงกดอาจวางแนวปฏบตทสมควรในการใหคกรณตรวจดเอกสาร โดยคานงถงประเภทหรอ
ลกษณะของเอกสาร
ขอ 4 ในการยนคาขอตรวจดเอกสาร คกรณผยนคาขอไมตองเสย
คาธรรมเนยมเพอการดงกลาว
ในการใหคกรณตรวจดเอกสารใด ถาตองมคาใชจายเกนกวาการใหตรวจด
ตามปกต ใหหนวยงานของรฐท เจาหนาทผนนสงกดเรยกเกบคาธรรมเนยมในอตราทเหนสมควร
การกาหนดคาธรรมเนยมตามวรรคสอง ใหคานงถงคาใชจายจรงทตองเสย
ในการตรวจดเอกสาร ตลอดจน คาใชจายอนเกยวกบสานกงานและบคลากรของหนวยงานของรฐแหงนน
ประกอบดวย แตไมสงกวาอตราในตลาด หากใหเอกชนจดทา แตในกรณเลกนอยจะยกเวนไมเรยกเกบ
คาธรรมเนยมกได
ขอ 5 ถาคกรณตองการสาเนาเอกสารใด ใหเจาหนาทพจารณาดาเนนการ
ใหตามความเหมาะสม โดยจะตองระมดระวงมใหตนฉบบเอกสารชารด เสยหาย หรอสญหาย
เพอประโยชนในการดาเนนการตามวรรคหนง หนวยงานของรฐทเจาหนาท
ผนนสงกดอาจวางแนวปฏบตท สมควรในการจดทาสาเนาเอกสาร โดยคานงถงประเภทหรอลกษณะของ
เอกสาร
ในการจดทาสาเนาเอกสาร ใหหนวยงานของรฐทเจาหนาทผนนสงกดเรยก
เกบคาใชจายในอตราทเหนสมควร แตในกรณเลกนอยจะยกเวนไมเรยกเกบคาใชจายกได และใหนาความ
ในขอ 4 วรรคสาม มาใชบงคบโดยอนโลม
2.6 สทธไดรบการพจารณาโดยเรว
อาจารยชยวฒน วงศวฒนศานต ไดใหคาอธบายเรองนไว 19
20 วา การพจารณาลาชา
เกนไปอาจทาใหประโยชนของคกรณเสยหายได การพจารณาทางปกครองจงควรกระทาโดยรวดเรวตาม
ความเหมาะสมของกรณ แตเดมมระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการเรงรดการปฏบตราชการ พ.ศ.
2522 วางหลกเกณฑใหหนวยงานของรฐกาหนดเวลาและขนตอนการปฏบตราชการ แตกเปนเพยง
20
ชาญชย แสวงศกด, คาอธบายกฎหมายวธปฏบตราชการทางปกครอง, สานกพมพวญชน, 8 ตลาคม 2554, หนา 155
- 40 -
ระเบยบทใหแตละหนวยงานของรฐกาหนดเวลาของตนเองโดยความสมครใจ แตตอมามการยกเลกระเบยบ
ดงกลาวเพอเปนการกากบใหเจาหนาทตองมความรบผดชอบเพมขน และมการออกระเบยบสานก
นายกรฐมนตรวาดวยการปฏบตราชการเพอประชาชนของหนวยงานของรฐ พ.ศ. 2532 และระเบยบสานก
นายกรฐมนตร วาดวยการปฏบตราชการเพอประชาชนของหนวยงานของรฐ (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๔๐ ขน
ใชแทน แตอยางไรกตามในปจจบนสานกนายกรฐมนตรไดออกระเบยบสานกนายกรฐมนตร เรอง ยกเลก
ระเบยบสานกนายกรฐมนตรบางฉบบ พ.ศ. 2546 ขน ยกเลกระเบยบนานกนายกรฐมนตรวาดวยการ
ปฏบตราชการเพอประชาชนของหนวยงานของรฐ พ.ศ. 2532 และระเบยบสานกนายกรฐมนตร วาดวย
การปฏบตราชการเพอประชาชนของหนวยงานของรฐ (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๔๐ แลว
ปจจบน ไดม พระราชกฤษฎกา วาดวยหลกเกณฑและวธการบรหารกจการ
บานเมองทด พ.ศ.2546 กาหนดใหสวนราชการทปฏบตราชการทเกยวของกบการบรการประชาชนหรอ
ตดตอประสานงานระหวางสวนราชการดวยกน กาหนดระยะเวลาแลวเสรจของงานแตละงานและประกาศ
ใหประชาชนและขาราชการทราบเปนการทวไปซงกาหนดไวในมาตรา 37 แหงพระราชกฤษฎกา วาดวย
หลกเกณฑและวธการบรหารกจการบานเมองทด พ.ศ.2546 ซงบญญตวา
มาตรา 37 ในการปฏบตราชการทเกยวของกบการบรการประชาชนหรอตดตอ
ประสานงานในระหวางสวนราชการดวยกน ใหสวนราชการกาหนดระยะเวลาแลวเสรจของงานแตละงาน
และประกาศใหประชาชนและขาราชการทราบเปนการทวไป สวนราชการใดมไดกาหนดระยะเวลาแลว
เสรจของงานใดและ ก.พ.ร. พจารณาเหนวางานนน มลกษณะทสามารถกาหนดระยะเวลาแลวเสรจ
ได หรอสวนราชการไดกาหนดระยะเวลาแลวเสรจไว แต ก.พ.ร. เหนวาเปนระยะเวลาทลาชาเกน
สมควร ก.พ.ร.จะกาหนดเวลาแลวเสรจใหสวนราชการนนตองปฏบตกได
ใหเปนหนาทของผบงคบบญชาทจะตองตรวจสอบใหขาราชการปฏบตงานให
แลวเสรจตามกาหนดเวลาตามวรรคหนง
2.7 สทธไดทราบเหตผลของคาสงทางปกครอง
อาจารยชยวฒน วงศวฒนศานต ไดใหคาอธบายในเรองนไว 20
21 วา การรเหตผล
ของคาสงทางปกครองทาใหคกรณสามารถใชสทธอทธรณหรอนาคดขนสการพจารณาขององคกรวนจฉยคด
ปกครองไดอยางมประสทธภาพมากขน เพราะทราบถงเหตทแทจรงวาเจาหนาทมคาสงทางปกครองขน
เพราะเหตใดและเหตนนถกตองเหมาะสมหรอไม และขดกบขอเทจจรงหรอขอกฎหมายอยางไร มาตรา 37
แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 จงไดบงคบใหแสดงเหตผลไวในคาสงทาง
ปกครองทเปนหนงสอดวย 21
ชยวฒน วงศวฒนศานต, อางใน ชาญชย แสวงศกด, คาอธบายกฎหมายวธปฏบตราชการทางปกครอง, สานกพมพวญชน, 8 ตลาคม
2554, หนา 156
- 41 -
มาตรา 37 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539
บญญตวา
มาตรา 37 คาสงทางปกครองททาเปนหนงสอและการยนยนคาสงทางปกครอง
เปนหนงสอตองจดใหมเหตผลไวดวย และเหตผลนนอยางนอยตองประกอบดวย
(1) ขอเทจจรงอนเปนสาระสาคญ
(2) ขอกฎหมายทอางอง
(3) ขอพจารณาและขอสนบสนนในการใชดลพนจ นายกรฐมนตรหรอผซง
นายกรฐมนตรมอบหมายอาจประกาศในราชกจจานเบกษากาหนดใหคาสงทางปกครองกรณหนงกรณใด
ตองระบเหตผลไวในคาสงนนเองหรอในเอกสารแนบทายคาสงนนกได บทบญญตตามวรรคหนงไมใชบงคบ
กบกรณดงตอไปน
(1) เปนกรณทมผลตรงตามคาขอและไมกระทบสทธและหนาทของบคคลอน
(2) เหตผลนนเปนทรกนอยแลวโดยไมจาตองระบอก
(3) เปนกรณทตองรกษาไวเปนความลบตามมาตรา 32
(4) เปนการออกคาสงทางปกครองดวยวาจาหรอเปนกรณเรงดวนแตตองให
เหตผลเปนลายลกษณอกษรในเวลาอนควรหากผอยในบงคบของคาสงนนรองขอขณะนไดมการออก
ประกาศสานกนายกรฐมนตรตามมาตรา 37 วรรคสองแลวคอประกาศสานกนายกรฐมนตรเรอง คาสงทาง
ปกครองทตองระบเหตผลไวในคาสงหรอในเอกสารแนบทายคาสง ลงวนท 31 กรกฎาคม 2543 โดย
กาหนดไว ดงน
“ใหคาสงทางปกครองททาเปนหนงสอและการยนยนคาสงทางปกครองเปน
หนงสอในกรณดงตอไปน เปนคาสงทางปกครองทตองระบเหตผลไวในคาสงหรอในเอกสารแนบทายคาสง
ตามมาตรา 37 วรรคสอง
(1) คาสงทางปกครองทเปนการปฏเสธการกอตงสทธของคกรณ เชน การไม
รบคาขอ ไมอนญาต ไมอนมต ไมรบรอง ไมรบอทธรณ หรอไมรบจดทะเบยน
(2) คาสงทางปกครองทเปนการเพกถอนสทธ เชนการเพกถอนใบอนญาต
(3) คาสงทางปกครองทกาหนดใหกระทาหรอละเวนกระทาการ
(4) สงทางปกครองทเปนคาวนจฉยอทธรณ
(5) ไดรบคดเลอกจากคณะกรรมการทมอานาจหนาทในการพจารณาผลการ
ดาเนนการดงกลาวแลว
ความในวรรคหนงมใหนามาใชในกรณทไมอาจเปดเผยไดตามทกาหนดใน
มาตรา 32
ศาสตราจารย ดร.วรพจน วศรตพชญ ไดยกตวอยางของการใหเหตผลประกอบ
คาสงทางปกครองตามบทบญญตดงกลาวขางตนไววา การทผบงคบบญชาจะออกคาสงลงโทษวนยขาราการ
ผใตบงคบบญชาในขอหาดหมนเหยยดหยามหรอกดขขมเหงราษฎรไดนน ตองทาสงเปนหนงสอและให
- 42 -
เหตผลประกอบดวย เชน ขาราชการผนนไดกลาวถอยคาใดตอราษฎรคนใด ในวนใด ณ สถานทใด เหตใด
จงถอวาคากลาวนนเปนคากลาวทดหมนเหยยดหยามราษฎร การทกฎหมายบงคบใหเจาหนาทตองให
เหตผลประกอบคาสงทางปกครองเชนน กเพอทผไดรบผลกระทบจากคาสงจะไดตรวจสอบไดวาเหตผลท
อางมานน ทงขอเทจจรงและขอกฎหมายถกตองหรอไม ถาผนนเหนวาเหตผลทอางมานนไมถกตองกจะได
ใชสทธอทธรณหรอฟองศาลตอไปได
2.8 สทธไดรบแจงวธการอทธรณหรอโตแยงคาสงทางปกครอง
2.8.1 บทบญญตของกฎหมาย
มาตรา 40 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ.
2539 บญญตวา
มาตรา 40 คาสงทางปกครองทอาจอทธรณหรอโตแยงตอไปไดใหระบ
กรณทอาจอทธรณหรอโตแยง การยนคาอทธรณหรอคาโตแยง และระยะเวลาสาหรบการอทธรณหรอการ
โตแยงดงกลาวไวดวย
ในกรณทมการฝาฝนบทบญญตตามวรรคหนง ใหระยะเวลาสาหรบการ
อทธรณหรอการโตแยงเรมนบใหมตงแตวนทไดรบแจงหลกเกณฑตามวรรคหนง แตถาไมมการแจงใหมและ
ระยะเวลาดงกลาวมระยะเวลาสนกวาหนงป ใหขยายเปนหนงปนบแตวนทไดรบคาสงทางปกครอง
อาจารยชยวฒน วงศวฒนศานต ไดใหคาอธบายในเรองนไว 21
22 วา การ
โตแยงคาสงทางปกครองเพอหาความยตธรรมยอมเปนสทธประการหนงตามหลกการควบคมความชอบดวย
กฎหมาย มใชใหยตเพยงขนตอนของเจาหนาทชนตนเทานน แตกฎหมายในสงคมมอยหลายเรองและแตละ
เรองกมหลกเกณฑเฉพาะตามความเหมาะสม ระยะเวลาในการอทธรณหรอโตแยงจงมขอแตกตางกน
มากมายตามกฎหมายเฉพาะนนๆ จนกลายเปนยากแกเอกชนจะทราบได ทาใหเอกชนตองเสยสทธกนไป
มาก จงสมควรมวธการทางปกครองชวยเหลอในเรองนเพอใหกฎหมายมผลใชบงคบไดจรง มใชใหบคคล
ตองเสยสทธเพราะความไมร ดวยเหตน มาตรา 40 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ.
2539 จงวางหลกวา ในการมคาสงทางปกครองถาเปนกรณทอาจอทธรณโตแยงตอไปได กใหระบ
(ก) กรณทอาจอทธรณหรอโตแยง
(ข) การยนคาอทธรณหรอคาโตแยง
(ค) ระยะเวลาทอาจอทธรณหรอโตแยง
โดยถามหลกเกณฑตามกฎหมายเฉพาะอยางไร กระยอยางนน หากไมมก
ตองระบการอทธรณคาสงทางปกครองแบบบงคบทวไปตามมาตรา 44 แหงพระราชบญญตวธปฏบต
22
ชยวฒน วงศวฒนศานต, อางใน ชาญชย แสวงศกด, คาอธบายกฎหมายวธปฏบตราชการทางปกครอง, สานกพมพวญชน, 8 ตลาคม
2554, หนา 158
- 43 -
ราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ใหทราบ และถาเปนขนตอนสดทายในทางปกครอง กตองแจงหลกเกณฑ
การรองทกขตอคณะกรรมการวนจฉยรองทกขหรอฟองคดตอศาลไวดวย
มาตรา 40 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ.
2539 ไมไดจากดโดยตรงวาใชเฉพาะกบคาสงทางปกครองทเปนหนงสอ แตโดยสภาพแลวการจะระบใน
คาสงยอจะปฏบตในกรณคาสงดวยวาจาหรอคาสงทเปนสญญาณไมไดโดยสภาพ
ถาเจาหนาทฝาฝนไมแจงหลกเกณฑการอทธรณหรอโตแยงตามมาตรา
40 แหงพระราชบญญตน หรอแจงไมครบถวนตามเงอนไขของกฎหมาย กใหเรมนบระยะเวลาใหมตงแต
ไดรบแจงหลกเกณฑการอทธรณหรอโตแยงททาใหม
การทกฎหมายกาหนดเชนนนเปนเพราะระยะเวลาสาหรบการอทธรณ
หรอโตแยงในแตละเรองจะไมเทากน จงควรนบตามเวลาเดมของกฎหมายในเรองนน ๆ โดยเลอนเรมตนนบ
ออกไป
อยางไรกตาม ถาเจาหนาทไมแจงหลกเกณฑการอทธรณหรอโตแยงให
ทราบตามมาตรา 40 วรรคสอง พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ใหถอตาม
ระยะเวลาทกาหนดในกฎหมายนนเปนหลกกอนโดยนบตงแตวนทไดรบคาสงทางปกครอง แตถาระยะเวลา
ดงกลาวสนกวา 1 ปกใหขยายออกไปเปน 1 ป นบแตวนทไดรบแจงคาสงทางปกครองนนเสมอทกกรณ
ดงนนโดยทวไปในแงของผรบคาสงทางปกครอง หากไมทราบขนตอนการอทธรณหรอโตแยงใด ๆ เลย กให
จดจากาหนดเวลา 1 ปไวเปนหลกเสมอ และถาไมทราบขนตอนการอทธรณหรอโตแยงขนถดไป กควรเสนอ
เรองตอองคการวนจฉยคดปกครองไปเลย เพราะจะทาใหทราบไดในทสดวาขนตอนตอไปเปนขนตอนใด
และจะไดรบประโยชนจากการทอายความสะดดหยดอยในระหวางการพจารณาขององคกรวนจฉยคด
ปกครอง (มาตรา 67 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 และมาตรา
193/17 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย)
รปแบบในการแจงสทธอทธรณ กฎหมายมไดกาหนดรปแบบไวแตอยาง
ใด จงอาจระบขอความวา “ถาหากทานประสงคจะอทธรณหรอโตแยงคาสงน ใหยนอทธรณหรอโตแยง
คาสงดงกลาวตอ........(ผรบคาอทธรณ)......ภายใน...(ระยะเวลาการยนอทธรณทกฎหมายกาหนด)......วน นบ
แตวนทรบคาสงน”
ขอยกเวนการแจงสทธอทธรณ โดยปกตเมอมการออกคาสงทางปกครอง
เจาหนาทจะตองแจงสทธการอทธรณใหคกรณทราบ แตถาไมใชคาสงทางปกครองกไมตองปฏบตตาม
มาตรา 40 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 เชน คาพพากษาศาลปกครอง
สงสดท อ. 127/2547 คาสงแตงตงคณะกรรมการสอบสวนวนยผฟองคดกรณถกกลาวหาวาเปนเจา
พนกงานปฏบตหรอละเวนการปฏบตหนาทโดยมชอบ ถอเปนกระบวนการภายในของฝายปกครองทจะ
นาไปสการออกคาสงทางปกครอง คาสงแตงตงคณะกรรมการสอบสวนวนยดงกลาว จงยงไมเปนคาสงท
จะตองแจงวธการอทธรณหรอโตแยงคาสงตามมาตรา 40 วรรคสองแหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการ
ทางปกครอง พ.ศ. 2539
- 44 -
3. รปแบบของคาสงทางปกครอง
รปแบบของคาสงทางปกครองไดกาหนดไวในมาตรา 34 แหง พระราชบญญตวธ
ปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ซงบญญตวา
มาตรา 34 คาสงทางปกครองอาจทาเปนหนงสอหรอวาจาหรอโดยการสอความหมาย
ในรปแบบอนกได แตตองมขอความหรอความหมายทชดเจนเพยงพอทจะเขาใจได
รปแบบของคาสงทางปกครองจาแนกได 3 ลกษณะ
(1) ทาดวยวาจา
(2) ทาเปนหนงสอ
(3) ทาโดยการสอความหมายในรปแบบอน
ในการทาคาสงทางปกครองจะตองมขอความหรอความหมายทชดเจนเพยงพอทจะ
เขาใจไดทงผรบคาสงและบคคลทสาม โดยตองใหบคคลดงกลาวเขาใจวตถประสงคและสามารถปฏบตไดวา
ผออกคาสงทางปกครองประสงคใหผนนกระทาการหรอละเวนการกระทาใดอยางไร คาสงทางปกครองทไม
มความชดเจนเพยงพอจะตองถอวาเปนโมฆะ (เสยมาตงแตตน) เพราะผรบคาสงไมอาจปฏบตตามได
ในกรณทกฎหมายเฉพาะกาหนดไวชดเจนวา ใหตองทาคาสงเปนหนงสอในเรองใดเรอง
หนง การออกคาสงทางปกครองในเรองนนจะตองทาเปนหนงสอดวย จะเลอกใชวธปฏบตตามทบญญตไว
ตามพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ยอมไมได ถาหากปฏบตฝาฝนกฎหมาย
เฉพาะนนยอมมผลทาใหคาสงทางปกครองนเปนโมฆะ แตถากฎหมายเฉพาะไมไดกาหนดไววาตองทาคาสง
ในรปแบบใด ผออกคาสงยอมมสทธทจะเลอกออกคาสงทางปกครองในรปแบบใด ๆ ตามทพระราชบญญต
วธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 กาหนดไวโดยพจารณาความเรงดวนและความจาเปนของ
สถานการณเปนสาคญ
3.1 คาสงดวยวาจา
มาตรา 35 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539
บญญตวา
มาตรา 35 ในกรณทคาสงทางปกครองเปนคาสงดวยวาจา ถาผรบคาสงนนรองขอ
และการรองขอไดกระทาโดยมเหตอนสมควรภายในเจดวนนบแตวนทมคาสงดงกลาวเจาหนาทผออกคาสง
ตองยนยนคาสงนนเปนหนงสอ
ตามบทบญญตดงกลาวเปนกรณทเจาหนาทผออกคาสงทางปกครองไดออกคาสง
ทางปกครองดวยวาจาแลวถาผรบคาสงรองขอภายใน 7 วนนบแตวนทมคาสงดงกลาวและการรองขอนนได
กระทาโดยมเหตผลอนสมควร เจาหนาทผออกคาสงตองยนยนคาสงนนเปนหนงสอ การทกฎหมาย
กาหนดเวลาในการขอคายนยนคาสงเปนหนงสอนน เปนทชดเจนวาหากพนกาหนดแลวเจาหนาทไมมหนาท
ตองทาเปนหนงสอยนยนใหอก และการยนยนคาสงเปนหนงสอนไมใชเปนการออกคาสงใหมทจะมผลทาง
- 45 -
กฎหมายใหมแตอยางใด เพราะคาสงนนมผลตงแตวนเวลาในการออกคาสงดวยวาจาแลว การออกหนงสอ
เปนการยนยนวาคาสงดวยวาจาทออกไปนนมเนอหาและเหตผลอยางไร โดยตองระบเหตผลตามทกาหนด
ไวตามมาตรา 37 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539
กรณการรองขอตองมเหตผลอนสมควร นนหมายความวาในการขอยนยนม
เหตผลและความจาเปนในการขอเพอนาไปใชประโยชนอยางหนงอยางใด เชน นาไปปรกษาทนายความ
หรอทปรกษาเพอจะอทธรณหรอโตแยงคาสง หรอจะนาไปใชเปนหลกฐานในการอางองกบบคคลอนวาตน
ตองมภาระหนาทตองปฏบตตามคาสงทางปกครองอยางไร
3.2 คาสงเปนหนงสอ
คาสงทางปกครองทตองทาเปนหนงสอนนไดกาหนดไวในมาตรา 36 แหง
พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ซงบญญตวา
มาตรา 36 คาสงทางปกครองททาเปนหนงสออยางนอยตองระบ วน เดอนและ
ปททาคาสง ชอและตาแหนงของเจาหนาทผทาคาสง พรอมทงมลายมอชอของเจาหนาทผทาคาสงนน
คาสงทางปกครองททาเปนหนงสอจะตองมรายการดงตอไปนเปนอยางนอยใน
คาสง คอ
(1) วน เดอน และปททาคาสง เพอใหทราบวาคาสงทางปกครองนนไดกระทาขน
เมอใด และอาจใชในการตรวจสอบการออกคาสงของเจาหนาทผออกคาสงวามอานาจหนาทหรอไม
นอกจากนยงใชในการอางองคาสงดงกลาวดวย
(2) ชอ และตาแหนงของเจาหนาทผทาคาสง เพอใหทราบวาเจาหนาทผใดเปนผ
ออกคาสง มตาแหนงหนาทหรอไม มอานาจตามกฎหมายหรอไม กรณทคาสงไมระบชอผออกคาสงผรบ
คาสงไมจาเปนตองปฏบตตาม และไมถอวาเปนคาสงโดยสภาพ
(3) ลายมอชอของเจาหนาทผทาคาสงนนเพอใหทราบวาคาสงนนไดออกโดย
เจาหนาทผนนจรงไมมการแอบอางการออกคาสง
อยางไรกตามมาตรา 38 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง
พ.ศ. 2539 ไดกาหนดยกเวนมใหใชบงคบรายการตาง ๆ ดงกลาวขางตนกบคาสงทางปกครองบางประเภท
ซงกฎหมายกาหนดใหตราเปนกฎกระทรวงเพอบงคบใชตอไป
มาตรา 38 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539
บญญตวา
มาตรา 38 บทบญญตตามมาตรา 36 และมาตรา 37 วรรคหนง มใหใชบงคบ
กบคาสงทางปกครองทกาหนดในกฎกระทรวง ทงน ตามหลกเกณฑวธการ และเงอนไขทกาหนดใน
กฎกระทรวง
- 46 -
3.3 คาสงทางปกครองทสอความหมายโดยวธการอน
เปนกรณทเจาหนาทฝายปกครองเลอกออกคาสงทางปกครองโดยวธการอน
นอกจากเปนหนงสอหรอวาจา เชน สญญาณไฟจราจรถอเปนคาสงใหเคลอนไปไดหรอใหหยด สญญาณรอ
หรอไฟกระพรบของชาวเรอเปนตน
4. การใหเหตผลของคาสงทางปกครอง
การทกฎหมายกาหนดใหการออกคาสงทางปกครองของเจาหนาทฝายปกครองตองให
เหตผลถอเปนสทธของคกรณในกระบวนการพจารณาทางปกครองทจะทราบไดวาตนเองไดรบการปฏบต
ถกตองหรอไม เจาหนาทมคาสงทางปกครองเพราะเหตใด ถกตองตามขอเทจจรงและขอกฎหมายหรอไม
อกทงยงเปนประโยชนตอกระบวนการควบคมทางกฎหมายโดยการพจารณาทบทวนตามกระบวนการ
ยตธรรมตอไป เชน การอทธรณตอคณะกรรมการอทธรณ หรอองคกรวนจฉยคดปกครอง หรอแมกระทง
ผบงคบบญชาของเจาหนาทผออกคาสงกสามารถทบทวนคาสงเพอใหเกดความเปนธรรมแกคกรณ และ
สามารถตรวจสอบไดวาเจาหนาทไดกระทาโดยถกตองตามขอกฎหมายหรอไม
การใหเหตผลของคาสงทางปกครองกฎหมายกาหนดใหตองทาตามแบบทกาหนดซง
ถอเปนเงอนไขในความสมบรณของคาสงทางปกครองทผออกคาสงจะตองถอปฏบต หากฝาฝนไมปฏบต
ตามเงอนไขดงกลาวยอมมผลทาใหคาสงทางปกครองนนไมชอบดวยกฎหมาย คกรณอาจฟองเพอใหเพก
ถอนคาสงนนไดตามมาตรา 9 (1) แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง
พ.ศ. 2542
5. ขอกาหนดการระบเหตผล
มาตรา 37 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 บญญตวา
มาตรา 37 คาสงทางปกครองททาเปนหนงสอและการยนยนคาสงทางปกครองเปน
หนงสอตองจดใหมเหตผลไวดวย และเหตผลนนอยางนอยตองประกอบดวย
(1) ขอเทจจรงอนเปนสาระสาคญ
(2) ขอกฎหมายทอางอง
(3) ขอพจารณาและขอสนบสนนในการใชดลพนจนายกรฐมนตรหรอผซง
นายกรฐมนตรมอบหมายอาจประกาศในราชกจจานเบกษากาหนดใหคาสงทางปกครองกรณหนงกรณใด
ตองระบเหตผลไวในคาสงนนเองหรอในเอกสารแนบทายคาสงนนกได บทบญญตตามวรรคหนงไมใชบงคบ
กบกรณดงตอไปน
(1) เปนกรณทมผลตรงตามคาขอและไมกระทบสทธและหนาทของบคคลอน
(2) เหตผลนนเปนทรกนอยแลวโดยไมจาตองระบอก
(3) เปนกรณทตองรกษาไวเปนความลบตามมาตรา 32
- 47 -
(4) เปนการออกคาสงทางปกครองดวยวาจาหรอเปนกรณเรงดวน แตตองใหเหตผล
เปนลายลกษณอกษรในเวลาอนควรหากผอยในบงคบของคาสงนนรองขอ
ตามบทบญญตดงกลาวไดกาหนดใหคาสงทางปกครองททาเปนหนงสอและการยนยน
คาสงทางปกครองเปนหนงสอตองจดใหมเหตผลไวดวย และเหตผลนนอยางนอยตองประกอบดวย
(1) ขอเทจจรงอนเปนสาระสาคญ ไดแกขอเทจจรงทเปนสาระสาคญทเจาหนาทรบฟง
และใชในการออกคาสงทางปกครอง
(2) ขอกฎหมายทอางอง ไดแกตวบทกฎหมายทเกยวของทเจาหนาทใชในการออก
คาสงทางปกครอง
(3) ขอพจารณาและขอสนบสนนในการใชดลพนจ ไดแกขอพจารณาจากขอเทจจรง
และขอกฎหมาย เหตและมลเหตจงใจทเจาหนาทใชเปนขอยตในการออกคาสงทางปกครอง
โดยการใหเหตผลในคาสงทางปกครองตามหลกทวไปยดหลกใหสามารถแสดงเหตผลใน
ภายหลงได ซงในบางกรณอาจไมเหมาะสมกบคาสงทางปกครองนน ๆ มาตรา 37 วรรคสองแหง
พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 จงไดกาหนดใหนายกรฐมนตรหรอผซง
นายกรฐมนตรมอบหมายอาจประกาศในราชกจจานเบกษากาหนดใหคาสงทางปกครองกรณหนงกรณใด
ตองระบเหตผลไวในคาสงนนเอง หรอในเอกสารแนบทายคาสงนนกได ซงไดมประกาศสานกประกาศสานก
นายกรฐมนตร เรอง คาสงทางปกครองทตองระบเหตผลไวในคาสงหรอในเอกสารแนบทายคาสง ลงวนท
31 กรกฎาคม 2543 ใหคาสงทางปกครองททาเปนหนงสอและการยนยนคาสงทางปกครองเปนหนงสอใน
กรณดงตอไปน เปนคาสงทางปกครองทตองระบเหตผลไวในคาสงหรอในเอกสารแนบทายคาสง ตามมาตรา
๓๗ วรรคสอง
(๑) คาสงทางปกครองทเปนการปฏเสธการกอตงสทธของคกรณ เชน การไมรบคาขอ
ไมอนญาต ไมอนมต ไมรบรอง ไมรบอทธรณ หรอไมรบจดทะเบยน
(๒) คาสงทางปกครองทเปนการเพกถอนสทธ เชน การเพกถอนใบอนญาต เพกถอน
การอนมต เพกถอนการรบรอง เพกถอนการรบจดทะเบยน
(๓) คาสงทางปกครองทกาหนดใหกระทาการหรอละเวนกระทาการ
(๔) คาสงทางปกครองทเปนคาวนจฉยอทธรณ
(๕) คาสงยกเลกการสอบราคา การประกวดราคา หรอการประมลราคาทมผไดรบ
คดเลอกจากคณะกรรมการทมอานาจหนาทในการพจารณาผลการดาเนนการดงกลาวแลว
การจดใหมเหตผลในคาสงทางปกครองนมขอยกเวนตามมาตรา 37 วรรคสามแหง
พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ซงกาหนดใหคาสงทางปกครองบางประเภทไม
ตองแสดงเหตผล คอ
(1) กรณทมผลของคาสงทางปกครองตรงตามคาขอของคกรณและไมกระทบสทธและ
หนาทของบคคลอน
- 48 -
(2) เหตผลนนเปนทรกนอยแลวโดยไมจาตองระบอก เชน กรณมายนคาขอคดสาเนา
ทะเบยนบาน ผยนคาขอไดระบไวในคาขอแลววาตองการอะไรและการอนญาตใหคด กไมมขอพจารณาท
ยงยาก เพยงแคเซนชอและประทบตราวาอนมตกเพยงพอแลว
(3) เปนกรณทตองรกษาไวเปนความลบ หากการใหเหตผลในการทาคาสงทางปกครอง
ทจะตองรกษาความลบจะเปนการเปดเผยความลบโดยสภาพ จงเปนขอยกเวนใหไมตองระบเหตผลได
(4) เปนการออกคาสงทางปกครองดวยวาจาหรอเปนกรณเรงดวน แตตองใหเหตผล
เปนลายลกษณอกษรในเวลาอนควรหากผอยในบงคบของคาสงนนรองขอ กรณนเปนเรองทโดยสภาพของ
คาสงไมอาจระบเหตผลได สวนการทเจาหนาทจะแจงเหตผลใหผรบคาสงทราบขณะมคาสงทางปกครองนน
เปนอกเรองหนง แตกไมมบนทกอะไรเปนหลกฐานหรอกรณเรงดวนนนถอเปนทยอมรบกนโดยทวไปวา ถา
ปลอยใหเนนชาอาจเกดความเสยหายได อยางไรกตาม หากผรบคาสงรองขอ เจาหนาทตองแสดงเหตผล
เปนลายลกษณอกษรภายในเวลาอนควรดวย โดยผรบคาสงจะรองขอภายในเวลาเทาใดนบแตวนทมคาสง
นนกได ซงแตกตางจากการออกคาสงดวยวาจาทผรบคาสงสามารถรองขอใหเจาหนาทยนยนคาสงเปน
หนงสอไดแตผรบคาสงจะตองรองขอใหยนยนคาสงเปนหนงสอภายใน 7 วนนบแตวนทมคาสง
6. การแกไขความไมสมบรณกรณทไมระบเหตผล
กรณทคาสงทางปกครองทตองระบเหตผลเพราะไมเขาขอยกเวนตามมาตรา 37 วรรค
สาม หรอตามทกาหนดในกฎกระทรวงตามมาตรา 38 แหงพระราชบญญตน แมการไมระบเหตผลจะเปน
การไมชอบดวยกฎหมาย แตจะถอวาคาสงนไมมผลบงคบไมได เพราะมาตรา 41 แหงพระราชบญญตวธ
ปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 บญญตวา “คาสงทางปกครองทออกโดยการฝาฝนหรอไมปฏบต
ตามหลกเกณฑดงตอไปน ไมเปนเหตใหคาสงทางปกครองนนไมสมบรณ ( 2) คาสงทางปกครองทตองจดให
มเหตผลตามมาตรา 37 วรรคหนง ถาไดจดใหมเหตผลดงกลาวในภายหลง” จงเปนกรณทกฎหมาย
ยนยอมใหมการแกไขความไมสมบรณของคาสงนได โดยการจดใหมเหตผลของคาสงในภายหลง แต
กฎหมายกใหโอกาสเจาหนาทเพยงชวงระยะเวลาเดยว คอกอนสนสดกระบวนการพจารณาอทธรณคาสง
ดงกลาวโดยองคกรใดกไดทมอานาจพจารณาอทธรณคาสงนน โดยอาจเปนการอทธรณผบงคบบญชาหรอผ
มอานาจพจารณาอทธรณตามกฎหมายเฉพาะ แตหากพนชนนนไปแลวแสดงวาเจาหนาทไมประสงคจะ
แกไขคาสงทางปกครองของตนใหถกตองตามมาตรา 41 (2) ดงนน หากคดไปสการพจารณาของผอานาจ
พจารณาวนจฉยความถกตองของคาสงทางปกครองเจาหนาทกไมสามารถทจะแกไขเพมเตมเหตผลอกตอไป
นอกจากนนผรบคาสงอาจโตแยงโดยอทธรณตอผบงคบบญชาหรอนาคดเขาสการพจารณาขององคกร
วนจฉยคดปกครองไดเพอใหมคาสงใหเจาหนาทแสดงเหตผลหรอใหเพกถอนคาสงนน
- 49 -
7. การกาหนดเงอนไขในคาสงทางปกครอง
มาตรา 39 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 บญญตวา
มาตรา 39 การออกคาสงทางปกครองเจาหนาทอาจกาหนดเงอนไขใด ๆ ไดเทาท
จาเปนเพอใหบรรลวตถประสงคของกฎหมาย เวนแตกฎหมายจะกาหนดขอจากดดลพนจเปนอยางอน
การกาหนดเงอนไขตามวรรคหนง ใหหมายความรวมถงการกาหนดเงอนไขในกรณดงตอไปน ตามความ
เหมาะสมแกกรณดวย
(1) การกาหนดใหสทธหรอภาระหนาทเรมมผลหรอสนผล ณ เวลาใดเวลาหนง
(2) การกาหนดใหการเรมมผลหรอสนผลของสทธหรอภาระหนาทตองขนอยกบ
เหตการณในอนาคตทไมแนนอน
(3) ขอสงวนสทธทจะยกเลกคาสงทางปกครอง
(4) การกาหนดใหผไดรบประโยชนตองกระทาหรองดเวนกระทาหรอตองมภาระหนาท
หรอยอมรบภาระหนาทหรอความรบผดชอบบางประการ หรอการกาหนดขอความในการจดใหเปลยนแปลง
หรอเพมขอกาหนดดงกลาว
การมคาสงทางปกครองในบางกรณ อาจมความจาเปนทจะตองมเงอนไขประกอบดวย
เพอใหเกดผลสมตามเจตนารมยหรอวตถประสงคของกฎหมายและสมความตองการของสงคม ดงนน
มาตรา 39 วรรคหนงแหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 จงวางหลกวาในการ
ออกคาสงทางปกครองนนเจาหนาทอาจกาหนดเงอนไขใด ๆ ไดเทาทจาเปนเพอใหบรรลวตถประสงคของ
กฎหมาย เวนแตกฎหมายจะกาหนดขอจากดดลพนจเปนอยางอน ซงคาวา เงอนไขหมายความถงการ
กาหนดหลกเกณฑและวธการใหปฏบต ซงเปนขอยกเวนของหลกการกาหนดเงอนไขจงเปนอานาจของ
เจาหนาททมดลพนจทจะกาหนดไดตามทเหนวาเหมาะสม
นอกจากน มาตรา 39 วรรคสอง แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง
พ.ศ. 2539 ไดกาหนดวาการกาหนดเงอนไขเทาทจาเปนเพอใหบรรลวตถประสงคตามกฎหมายและมความ
เหมาะสมไดแกกรณดงตอไปน
(1) การกาหนดใหสทธหรอภาระหนาทเรมมผลหรอสนผล ณ เวลาใดเวลาหนง
(2) การกาหนดใหการเรมมผลหรอสนผลของสทธหรอภาระหนาทตองขนอยกบ
เหตการณในอนาคตทไมแนนอน
(3) ขอสงวนสทธทจะยกเลกคาสงทางปกครอง
(4) การกาหนดใหผไดรบประโยชนตองกระทาหรองดเวนกระทาหรอตองมภาระหนาท
หรอยอมรบภาระหนาทหรอความรบผดชอบบางประการ หรอการกาหนดขอความในการจดใหม
เปลยนแปลง หรอเพมขอกาหนดดงกลาว
- 50 -
8. การแกไขขอบกพรองในวธพจารณา
มาตรา 41 คาสงทางปกครองทออกโดยการฝาฝนหรอไมปฏบตตามหลกเกณฑ
ดงตอไปน ไมเปนเหตใหคาสงทางปกครองนนไมสมบรณ
(1) การออกคาสงทางปกครองโดยยงไมมผยนคาขอในกรณทเจาหนาทจะดาเนนการ
เองไมไดนอกจากจะมผยนคาขอ ถาตอมาในภายหลงไดมการยนคาขอเชนนนแลว
(2) คาสงทางปกครองทตองจดใหมเหตผลตามมาตรา 37 วรรคหนง ถาไดมการจดให
มเหตผลดงกลาวในภายหลง
(3) การรบฟงคกรณทจาเปนตองกระทาไดดาเนนการมาโดยไมสมบรณ ถาไดมการรบ
ฟงใหสมบรณในภายหลง
(4) คาสงทางปกครองทตองใหเจาหนาทอนใหความเหนชอบกอนถาเจาหนาทนนไดให
ความเหนชอบในภายหลง
เมอมการดาเนนการตามวรรคหนง (1) (2) (3) หรอ (4) แลว และเจาหนาทผมคาสง
ทางปกครองประสงคใหผลเปนไปตามคาสงเดม ใหเจาหนาทผนนบนทกขอเทจจรงและความประสงคของ
ตนไวในหรอแนบไวกบคาสงเดมและตองมหนงสอแจงความประสงคของตนใหคกรณทราบดวย
กรณตาม (2) (3) และ (4) จะตองกระทากอนสนสดกระบวนการพจารณาอทธรณตาม
สวนท 5 ของหมวดน หรอตามกฎหมายเฉพาะวาดวยการนน หรอถาเปนกรณทไมตองมการอทธรณ
ดงกลาวกตองกอนมการนาคาสงทางปกครองไปสการพจารณาของผมอานาจพจารณาวนจฉยความถกตอง
ของคาสงทางปกครองนน
การฝาฝนกระบวนการพจารณาอาจทาใหคาสงทางปกครองไมสมบรณได มาตรา 41
แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 จงกาหนดหลกเกณฑทเปนการเปดชองให
เจาหนาทสามารถแกไขขอบกพรองของวธ พจารณาออกคาสงทางปกครอง นนได เพราะกระบวนการ
พจารณาออกคาสงทางปกครองนเปนพยงขนตอนของการทาคาสงทางปกครอง มใชเนอหาของคาสงทาง
ปกครอง
มาตรา 41 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ไดกาหนด
หลกเกณฑการแกไขขอบกพรองไววา คาสงทางปกครองทออกโดยฝาฝนหรอไมปฏบตตามหลกเกณฑ
ดงตอไปนไมเปนเหตใหคาสงทางปกครองนนไมสมบรณ
(1) การออกคาสงทางปกครองโดยยงไมมผยนคาขอในกรณทเจาหนาทจะดาเนนการ
เองไมไดนอกจากจะมผยนคาขอ กรณนเปนคาสงทางปกครองทเจาหนาทออกเองไมได จะตองมคาขอ
เทานน แตเมอ เจาหนาทฝาฝนโดยออก คาสงทางปกครองไปโดยไมมผยนคาขอ กสามารถแกไขเยยวยา
ขอบกพรองนไดเมอผยนคาขอในภายหลงโดยถกตอง อยางไรกตามการแกไขเยยวยาความบกพรองของ
คาสงทางปกครอง ในกรณทออกคาสงทางปกครองไปโดยมผยนคาขอ ทง ๆ ทจะตองมผยนคาขอเสยกอน
หากปรากฏวาการยนคาขอนนมกฎหมายกาหนดระยะเวลาไว การจดใหมการยนคาขอในภายหลงกจะตอง
กระทาเสยภายในระยะเวลาทกฎหมาย กาหนดไวดวย หากลวงพนระยะเวลาไปแลว การเยยวยา
- 51 -
ความบกพรองของคาสงทางปกครองกยอมจะกระทาไมได 22
23
(2) คาสงทางปกครองทตองจดใหมเหตผลตามมาตรา 37 วรรคหนง เปนกรณท
เจาหนาทออกคาสงทางปกครองโดยไมไดระบเหตผลของคาสงทางปกครอง นน หรอจดใหมเหตผลไวแต
เหตผลนนไมสมบรณ กรณยอมตองถอวา เปนคาสงทางปกครองทไม ชอบดวยกฎหมาย ซงสามารถแกไข
ขอบกพรองนไดดวยการจดใหมเหตผล ในภายหลง เวนแตกรณทเปนคาสงทออกตามประกาศสานก
นายกรฐมนตร ซงกาหนดใหระบเหตผลไวในคาสง นนหรอในเอกสารแนบทายคาสง แมจะใหเหตผลใน
ภายหลงกไมทาใหคาสงนนสมบรณแตอยางใด เจาหนาทจะตองเพกถอนและดาเนนการใหม นอกจากนน
ในกรณทเจาหนาทไดจดใหมเหตผลไวแลว แตตองการ เปลยนแปลงเหตผล ในการออกคาสงทางปกครอง
ผออกคาสงทางปกครองยอมไมอาจใชวธการเยยวยาความพกพรองของคาสงทางปกครอง ในกรณนได
เชนกน
(3) การรบฟงคกรณทจาเปนตองกระทาไดดาเนนการมาโดยไมสมบรณ ถาไดมการรบ
ฟงใหสมบรณในภายหลง เชน การไมไดใหโอกาสคกรณในการโตแยง ชแจงหรอแสดงพยานหลกฐาน
รวมถงการใหเวลานอยเกนไป ไมฟงขอเทจจรงใหรอบดาน การไมยอมใหคกรณนาทนายความหรอทปรกษา
เขามาในการพจารณาทางปกครองซงคกรณตองมาปรากฏตวตอหนาเจาหนาท การรบฟงคกรณในกรณน
หมายความวา จะตองเปนเรองทไดมการดาเนนการมากอนบางแลว หากไมเคยดาเนนการมาเลยกอาจ
เยยวยาความบกพรองของคาสงทางปกครองโดยการรบฟงในภายหลงได และในการจดใหมการรบฟงใน
ภายหลงผลการเนนการจะตองไมเปนการเปลยนแปลงคาสงเดม
(4) คาสงทางปกครองทตองใหเจาหนาทอนใหความเหนชอบกอน แตเจาหนาทไดออก
คาสงไปเลยโดยทไมไดดาเนนการใหเจาหนาทอนใหความเหนชอบกอนถาเจาหนาทนนไดใหความเหนชอบ
ในภายหลงกยอมถอวาความบกพรองของคาสงทางปกครองดงกลาวไมมอยอกตอไป
9. กรอบเวลาในการแกไขเยยวยาขอบกพรอง
กรณตามมาตรา 41 วรรคหนง (2) (3) และ (4) ไดกาหนดกรอบเวลาในการแกไขความ
ไมสมบรณในกรณนวา จะตองกระทากอนสนสดกระบวนการพจารณาอทธรณตามสวนท 5 การอทธรณ
คาสงทางปกครอง หรอตามกฎหมายเฉพาะวาดวยการนน หรอถาเปนกรณทไมตองมการอทธรณดงกลาว
กตองกอนมการนาคาสงทางปกครองไปสการพจารณาของผมอานาจพจารณาวนจฉยความถกตองของคาสง
ทางปกครองนน บทบญญตดงกลาวเปนการยนยอมใหเจาหนาทผทาคาสงทางปกครองทไมสมบรณมโอกาส
แกไขขอทไมสมบรณไดตราบเทาทยงไมมการนาขอทไมสมบรณนนไปโตแยงคดคานตอผมอานาจวนจฉย
อทธรณหรอตอผมอานาจพจารณาวนจฉยความถกตองของคาสงทางปกครองนน
23
วรเจตน ภาครตน บทความเรอง คาสงทางปกครองทไมชอบดวยกฎหมาย, วารสารวชาการศาลปกครอง ปท 6 ฉบบท 1 (มกราคม –
เมษายน) 2549 หนา 49
- 52 -
อนง เนองจากคาสงทางปกครองมการดาเนนการแกไขสวนทบกพรองใหม อาจทาให
คกรณบางฝายทเกยวของอาจไมเหนชอบดวยกได ในกรณนยอมกอใหเกดสทธอทธรณหรอโตแยงใหมนบแต
เมอนน
สวนท 6 ผลของคาสงทางปกครอง
1. การเกดผลของคาสงทางปกครอง
มาตรา 42 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 บญญตวา
มาตรา 42 คาสงทางปกครองใหมผลใชยนตอบคคลตงแตขณะทผนนไดรบแจงเปนตนไป
คาสงทางปกครองยอมมผลตราบเทาทยงไมมการเพกถอนหรอสนผลลงโดยเงอนเวลาหรอ
โดยเหตอน
เมอคาสงทางปกครองสนผลลง ใหเจาหนาทมอานาจเรยกผซงครอบครองเอกสารหรอวตถ
อนใดทไดจดทาขนเนองในการมคาสงทางปกครองดงกลาว ซงมขอความหรอเครองหมายแสดงถงการมอย
ของคาสงทางปกครองนน ใหสงคนสงนนหรอใหนาสงของดงกลาวอนเปนกรรมสทธของผนนมาใหเจาหนาท
จดทาเครองหมายแสดงการสนผลของคาสงทางปกครองดงกลาวได
การเกดผลของคาสงทางปกครอง มาตรา 42 วรรคหนง กาหนดวาคาสงทางปกครองใหม
ผลใชยนตอบคคลตงแตขณะทผนนไดรบแจงเปนตนไป และมาตรา 8 วรรคสอง ประกอบกบกฎกระทรวง
ฉบบท 5 (พ.ศ. 2540) ออกตามความในพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539
กาหนดวาในกรณคาสงทางปกครองทแสดงใหทราบโดยการสอความหมายในรปแบบอน เชน โดยทางเสยง
แสง หรอสญญาณทสามารถทาใหผรบรถงคาสงทางปกครองนนไดทนท เปนคาสงทางปกครองทมผลเมอได
แจง ดงนน คาสงทางปกครองจงมผลทนททไดแจง หากยงไมมการแจงคาสงทางปกครองยอม ไมมผลใชยน
บคคลได ซงเมอพจารณาจากหลกฐานดงกลาว คาสงทางปกครองจะเกดผลไดทางกฎหมาย กตอเมอไดม
การแจงคาสงทางปกครองนนไปยงผรบคาสงทางปกครองและผรบคาสงทางปกครองไดรบแจงคาสงทาง
ปกครองดงกลาวแลว ทงน โดยไมจาเปนวาผรบคาสงทางปกครองจะทราบเนอหาของคาสงทางปกครองนน
หรอไม ดวยเหตน หากคาสงทางปกครองไปไมถงผรบคาสงทางปกครองไมวาดวยเหตใด กรณยอมถอวาคาสง
ทางปกครองนนยงไมเกดผลทางกฎหมาย
อยางไรกด การแจงคาสงทางปกครองเปนเงอนไขแหงการเกดผลของคาสงทาง
ปกครอง ไมใชเงอนไขแหงความชอบดวยกฎหมายของคาสงทางปกครอง ดงนน เมอไดมการแจงคาสงทาง
ปกครองไปยงผรบรบคาสงทางปกครองแลว ยอมใชยนกบบคคลผรบคาสงทางปกครองได ถงแมคาสงทาง
ปกครองดงกลาวอาจไมชอบดวยกฎหมายกตาม ผลจากการนทาใหบคคลผรบคาสงทางปกครองมหนาท
จะตองปฏบตตามคาสงทางปกครองนน ในกรณทคาสงทางปกครองดงกลาวเปนคาสงทางปกครองทให
ประโยชน บคคลผรบคาสงยอมสามารถใชประโยชนอนเกดจากคาสงทางปกครองนนไดทนท สวนในกรณท
คาสงทางปกครองนนเปนคาสงทางปกครองทตองการบงคบและบคคลผรบคาสงทางปกครองไมปฏบตตาม
คาสงทางปกครองนน องคกรฝายปกครองยอมสามารถดาเนนการบงคบใหเปนไปตามคาสงทางปกครองได
- 53 -
หากไดปฏบตครบถวนตามหลกเกณฑแหงการบงคบทางปกครองแลว อนง ทงองคกรฝายปกครองผทา
คาสงทางปกครองและผรบคาสงทางปกครองและบคคลผรบคาสงทางปกครองยอมตองผกพนกบเนอหา
ของกฎเกณฑทปรากฏในคาสงทางปกครองนน สวนองคกรฝายปกครองอน ตลอดจนองคกรตาง ๆ ของรฐ
ยอมตองผกพนตามเนอหาของคาสงทางปกครองนนในการตดสนวนจฉยสงการเรองราวตาง ๆ ทอยในเขต
อานาจของตนดวย23
24
ในขณะเดยวกน เมอเจาหนาทไดออกคาสงทางปกครองและคาสงทางปกครองนนม
ผลในทางกฎหมายแลว พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ไดเปดชองใหเจาหนาท
ผมอานาจออกคาสงทางปกครองสามารถยกเลกเพกถอนคาสงทางปกครองทตนออกไปแลวได หากมเหต
แหงการทจะยกเลกเพกถอน แมจะลวงพนระยะเวลาอทธรณหรอโตแยงแลวกตาม และองคกรเจาหนาท
ฝายปกครองสามารถเรมการไดเองโดยไมตองรอใหมบคคลใดบคคลหนงรองขอเสยกอน ดงนน ความ
ผกพนขององคกรเจาหนาทฝายปกครองตอคาสงทางปกครองทออกไปแลว จงไมใชความผกพนเดดขาด
เวนแตในกรณทเปนคาสงทางปกครองทมลกษณะของการใหประโยชนกบผรบคาสงทางปกครองและฝาย
ปกครองรเหตทจะตองยกเลกหรอเพกถอน แตไมดาเนนการภายในเวลาเกาสบวนนบแตทรเหตทจะตอง
ยกเลกหรอเพกถอนคาสงทางปกครองนน ฝายปกครองตองผกพนตอคาสงทางปกครองนน จะยกเลกเพก
ถอนไมได24
25
2. การสนผลของคาสงทางปกครอง
มาตรา 42 วรรคสองและวรรคสาม แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง
พ.ศ. 2539 ไดบญญตวา
คาสงทางปกครองยอมมผลตราบเทาทยงไมมการเพกถอนหรอสนผลลงโดยเงอน
เวลาหรอโดยเหตอน
เมอคาสงทางปกครองสนผลลง ใหเจาหนาทมอานาจเรยกผซงครอบครองเอกสารหรอ
วตถอนใดทไดจดทาขนเนองในการมคาสงทางปกครองดงกลาว ซงมขอความหรอเครองหมายแสดงถงการม
อยของคาสงทางปกครองนน ใหสงคนสงนนหรอใหนาสงของดงกลาวอนเปนกรรมสทธของผนนมาให
เจาหนาทจดทาเครองหมายแสดงการสนผลของคาสงทางปกครองดงกลาวได
จากบทบญญตดงกลาวจะเหนวาเมอคาสงทางปกครองเกดผลแลว คาสงทางปกครอง
นนยอมมผลอยตอไปจนกวาจะมการเพกถอน ซงการเพกถอนนนจะตองดาเนนการโดยองคกรเจาหนาทฝาย
24
วรเจตน ภาครตน บทความเรอง คาสงทางปกครองทไมชอบดวยกฎหมาย, วารสารวชาการศาลปกครอง ปท 6 ฉบบท 1 (มกราคม –
เมษายน) 2549 หนา 42
25 วรเจตน ภาครนต ,บทความเรอง “ผลผกพนคาสงทางปกครอง” รวมบทความทางวชาการเนองในโอกาสรบรอบ 72 ป ศาสตราจารย
ดร. อมร จนทรสมบรณ (กรงเทพฯ : 2545), หนา 173 - 177
- 54 -
ปกครองอาศยอานาจตามกฎหมายออกคาสงใหมใหเพกถอนคาสงทางปกครองเดม หรอศาลปกครองซงเปน
องคกรวนจฉยคดปกครองมคาพพากษาใหเพกถอนคาสงทไมชอบดวยกฎหมาย หรอสนผลลงโดยเงอนเวลา
หรอโดยเหตอน
3. การแกไขขอผดพลาดหรอผดหลงเลกนอย
มาตรา 43 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 บญญตวา
มาตรา 43 คาสงทางปกครองทมขอผดพลาดเลกนอยหรอผดหลงเลกนอยนน
เจาหนาทอาจแกไขเพมเตมไดเสมอ
ในการแกไขเพมเตมคาสงทางปกครองตามวรรคหนงใหแจงใหผทเกยวของทราบตาม
ควรแกกรณ ในการนเจาหนาทอาจเรยกใหผทเกยวของจดสงคาสงทางปกครอง เอกสารหรอวตถอนใดทได
จดทาขนเนองในการมคาสงทางปกครองดงกลาวมาเพอการแกไขเพมเตมได
จากบทบญญตดงกลาวไดกาหนดหลกเกณฑแกไขขอบกพรองของคาสงทางปกครองไว
ในกรณทคาสงทางปกครองมขอผดพลาดเลกนอยหรอผดหลงเลกนอย เชน อาจพมพผดพลาด ไมไดลงชอ
รบรองความถกตอง กรณนถงแมวาคาสงทางปกครองจะมขอบกพรองอยบาง แตกเปนคาสงทางปกครองท
ชอบดวยกฎหมาย โดยเจาหนาทสามารถแกไขเพมเตมไดเสมอไมวาเวลาจะผานมานานเพยงใดกตาม และ
ถาไดแกไขเพมเตมอยางใดแลวตองแจงใหคกรณทราบดวย
สวนท 7 การทบทวนคาสงทางปกครอง
ในการออกคาสงทางปกครอง บางครงอาจไมถกตองหรอไมเหมาะสม ทาใหเกดความ
ไมเปนธรรมกบคกรณ พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 จงไดวางหลกเกณฑ
เพอใหมการทบทวนคาสงทางปกครอง อนเปนการแกไขเยยวยาภายในฝายปกครองกอนทจะเขาส
กระบวนการพจารณาขององคกรทมอานาจวนจฉยคดตอไป ทงนโดยพระราชบญญตวธปฏบตราชการทาง
ปกครอง พ.ศ. 2539 ไดกาหนดการทบทวนคาสงทางปกครองไว 3 วธ คอ
(1) การอทธรณคาสงทางปกครอง
(2) การขอใหพจารณาใหม
(3) การเพกถอนคาสงทางปกครอง
- 55 -
ในการอธบายในสวนนจงแบงออกเปน 3 สวน
1. การอทธรณคาสงทางปกครอง
1.1 หลกการทวไป
1.1.1 วตถประสงคของการอทธรณ
การกาหนดใหมการอทธรณภายในฝายปกครองเพอใหผมอานาจพจารณา
อทธรณไดพจารณาแกไขหรอทบทวนคาสงทางปกครองใหถกตองและเปดโอกาสใหประชาชนไดรบความ
เปนธรรมกอนทจะนาคดขนวนจฉยยงองคกรทมอานาจพจารณาวนจฉยคดปกครอง การอทธรณจงม
วตถประสงค25
26 สาคญ 3 ประการ ดงน
(1) ในแงของประชาชนผไดรบผลกระทบจากคาสงทางปกครองทางปกครอง
การอทธรณนนเปนมาตรการเยยวยาทางปกครองอยางหนงทมขนเพอประโยชนของประชาชนในกรณทไม
พอใจคาสงทางปกครอง จงไดอทธรณเพอขอใหเพกถอนคาสงทางปกครอง การอทธรณจงเปนมาตรการ
คมครองสทธและเสรภาพของประชาชน
(2) ในแงของฝายปกครอง การเปดโอกาสใหอทธรณคาสงทางปกครองนน ก
เพอใหฝายปกครองมโอกาสรบรและแกไขการสงการทผดพลาดหรอไมชอบดวยกฎหมายของตนเอง การ
อทธรณจงเปนมาตรการในการตรวจสอบและแกไขขอบกพรองหรอผดพลาดของฝายปกครองเพอใหการ
บรหารงานของรฐมประสทธภาพ
(3) ในแงของการดาเนนคดในศาล การเปดโอกาสใหอทธรณนนเพอใหคดทขน
สองคกรวนจฉยคดปกครองมลกษณะขอพพาททเดนชดขนและมผลเปนการลดจานวนคดทจะขนสศาล
เนองจากขอพพาทบางเรองอาจระงบลงในชนอทธรณ การอทธรณจงเปนมาตรการอยางหนงในการ
บรหารงานยตธรรมทางปกครองทด
เงอนไขสาคญในการฟองคดปกครอง มาตรา 42 วรรคสอง แหง
พระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 กาหนดวา ในกรณทมกฎหมาย
กาหนดขนตอนหรอวธการสาหรบการแกไขความเดอดรอนหรอเสยหายในเรองใดไวโดยเฉพาะ การฟองคด
ปกครองในเรองนนจะกระทาไดตอเมอมการดาเนนการตามขนตอนและวธการดงกลาว และไดมการสงการ
ตามกฎหมายนนหรอมไดดาเนนการสงการภายในเวลาอนสมควรหรอภายในเวลาทกฎหมายนนกาหนด
ดงนน หากคกรณทไดรบคาสงทางปกครองเหนวาคาสงทางปกครองนนไมชอบดวยกฎหมาย เนองจาก
กระทาโดยไมมอานาจหรอนอกเหนออานาจหนาทหรอไมถกตองตามกฎหมาย หรอไมถกตองตามรปแบบ
26
ฤทย หงสสร, บทความเรอง “การทบทวนคาสงทางปกครอง” รวมบทความทางวชาการกฎหมายวาดวยวธปฏบตราชการทางปกครอง
พ.ศ. 2539 , (กรงเทพฯ : วญชน, กมภาพนธ 2541), หนา 109
- 56 -
ขนตอน หรอวธการอนเปนสาระสาคญทกาหนดไวสาหรบการกระทานน หรอโดยไมสจรต หรอมลกษณะ
เปนการเลอกปฏบตทไมเปนธรรม หรอมลกษณะเปนการสรางขนตอนโดยไมจาเปนหรอสรางภาระใหเกด
กบประชาชนเกนสมควร หรอเปนการใชดลพนจโดยมชอบ และประสงคจะฟองคดตอศาลปกครองตาม
มาตรา 9 วรรคหนง (1) แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542
คกรณผรบคาสงทางปกครองมหนาทตองดาเนนการตามขนตอนและวธการสาหรบการแกไขความเดอดรอน
หรอเสยหาย เชน การอทธรณหรอรองทกข กอนจะนาคดมาฟองตอศาลปกครองและหากไมดาเนนการตาม
ขนตอนทกฎหมายกาหนดไว ศาลปกครองมอานาจทจะสงไมรบคาฟองไวพจารณา
1.1.2 กรณทมกฎหมายเฉพาะกาหนดเกยวกบการอทธรณไว
(1) กฎหมายเฉพาะกาหนดขนตอนและระยะเวลาอทธรณ
พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539
มาตรา 3 วธปฏบตราชการทางปกครองตามกฎหมายตาง ๆ ใหเปนไป
ตามทกาหนดในพระราชบญญตน เวนแตในกรณทกฎหมายใดกาหนดวธปฏบตราชการทางปกครองเรองใด
ไวโดยเฉพาะและมหลกเกณฑทประกนความเปนธรรมหรอมมาตรฐานในการปฏบตราชการไมตากวา
หลกเกณฑทกาหนดในพระราชบญญตน
ความในวรรคหนงมใหใชบงคบกบขนตอนและระยะเวลาอทธรณหรอ
โตแยงทกาหนดในกฎหมาย
จากบทบญญตดงกลาวมหลกปฏบตเกยวกบการอทธรณวาในกรณท
กฎหมายเฉพาะไดกาหนดขนตอนและระยะเวลาอทธรณคาสงทางปกครองไวอยแลว กจะตองถอปฏบตตาม
กฎหมายเฉพาะนนกาหนดไว ถงแมวาหลกเกณฑและวธการอทธรณจะมหลกเกณฑทประกนความเปนธรรม
หรอมมาตรฐานในการปฏบตตากวาทพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 กาหนดไว
กตาม เชน ความเหนของคณะกรรมการวธปฏบตราชการทางปกครองเรองเสรจท 294/2545 คาสงเจา
พนกงานทองถนทสงเพกถอนใบอนญาตดดแปลงอาคาร เปนการใชอานาจตามกฎหมายสองฉบบควบคกน
คอ พระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ. 2522 และพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง
พ.ศ. 2539 โดยทพระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ. 2522 ไดกาหนดขนตอนและระยะเวลาอทธรณ
คาสงของเจาพนกงานทองถนไวโดยเฉพาะ จงไมตองนาขนตอนและระยะเวลาอทธรณทบญญตไวใน
พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 มาใชบงคบ ทงนมาตรา 3 วรรคสองแหง
พระราชบญญตดงกลาว ดงนน จงใชบงคบตามพระราชบญญตควบคมอาคารฯ ทกาหนดใหผไดรบคาสง
จากเจาพนกงานทองถนตามพระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ. 2522 มสทธอทธรณคาสงดงกลาวตอ
คณะกรรมการพจารณาอทธรณภายในสามสบวนนบแตวนททราบคาสง และใหคณะกรรมการพจารณา
อทธรณมอานาจพจารณาวนจฉยอทธรณคาสงของเจาพนกงานทองถน ซงกรณนคอ คาสงเพกถอน
ใบอนญาตดดแปลงอาคารตามมาตรา 51 แหงพระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ. 2522
(2) กฎหมายเฉพาะกาหนดวธการและเจาหนาทผมอานาจพจารณาอทธรณ
พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539
- 57 -
มาตรา 45 ใหเจาหนาทตามมาตรา 44 วรรคหนง พจารณาคาอทธรณ
และแจงผอทธรณโดยไมชกชา แตตองไมเกนสามสบวนนบแตวนทไดรบอทธรณ ในกรณทเหนดวยกบคา
อทธรณไมวาทงหมดหรอบางสวนกใหดาเนนการเปลยนแปลงคาสงทางปกครองตามความเหนของตน
ภายในกาหนดเวลาดงกลาวดวย
ถาเจาหนาทตามมาตรา 44 วรรคหนง ไมเหนดวยกบคาอทธรณไมวา
ทงหมดหรอบางสวนกใหเรงรายงานความเหนพรอมเหตผลไปยงผมอานาจพจารณาคาอทธรณภายใน
กาหนดเวลาตามวรรคหนง ใหผมอานาจพจารณาคาอทธรณพจารณาใหแลวเสรจภายในสามสบวนนบแต
วนทตนไดรบรายงาน ถามเหตจาเปนไมอาจพจารณาใหแลวเสรจภายในระยะเวลาดงกลาว ใหผมอานาจ
พจารณาอทธรณมหนงสอแจงใหผอทธรณทราบกอนครบกาหนดเวลาดงกลาว ในการนใหขยายระยะเวลา
พจารณาอทธรณออกไปไดไมเกนสามสบวนนบแตวนทครบกาหนดเวลาดงกลาว
เจาหนาทผใดจะเปนผมอานาจพจารณาอทธรณตามวรรคสองใหเปนไป
ตามทกาหนดในกฎกระทรวง
บทบญญตมาตรานไมใชกบกรณทมกฎหมายเฉพาะกาหนดไวเปนอยางอน
บทบญญตของมาตรา 45 วรรคสขางตน มผลทาใหกรณทกฎหมาย
เฉพาะนน ๆ ไดกาหนดเกยวกบเจาหนาทผมอานาจพจารณาอทธรณ ตลอดจนวธการดาเนนการเกยวกบ
การอทธรณไวโดยเฉพาะ กไมอาจนาวธการอทธรณตามมาตรา 45 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการ
ทางปกครอง พ.ศ. 2539 มาใชบงคบได เชน ความเหนคณะกรรมการวธปฏบตราชการทางปกครอง เรอง
เสรจท 270/2548 ขอ 12 ของระเบยบกรมสรรพากรวาดวยการยดทรพยสนตามความในมาตรา 12
แหงประมวลรษฎากร พ.ศ. 2545 ไดกาหนดขนตอนการพจารณาอทธรณโดยใหนาหลกตามมาตรา 288
แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาปรบใชโดยอนโลม คอ ใหผมอานาจออกคาสงยดทรพยสน
พจารณาคารองและมคาวนจฉยชขาด และมไดกาหนดใหตองรายงานความเหนพรอมเหตผลไปยง
ผบงคบบญชาเพอพจารณาวนจฉยอกชนหนง ถอวาเปนกฎหมายทกาหนดขนตอนการพจารณาอทธรณไว
โดยเฉพาะ จงไมอาจนาขนตอนการพจารณาอทธรณทบญญตไวในมาตรา 45 แหงพระราชบญญตวธปฏบต
ราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 มาใชปฏบตได
(3) กรณทกฎหมายเฉพาะไมไดกาหนดเกยวกบการอทธรณไว
ในกรณทกฎหมายเฉพาะมไดกาหนดขนตอนหรอระยะเวลาอทธรณไว
กตองบงคบตามพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 เชน คาสงศาลปกครองสงสดท
281/2546 ท 258/2546 ท 524/2545 ท 543/2545 วนจฉยวากรณทกฎหมายเฉพาะกาหนด
ขนตอนการอทธรณหรอรองทกขไวโดยเฉพาะ ตองดาเนนการตามทกฎหมายนนกาหนดไว และกรณทไมม
กฎหมายเฉพาะกาหนดขนตอนการอทธรณหรอรองทกขไวโดยเฉพาะ ตองดาเนนการตามพระราชบญญต
วธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 หรอคาสงศาลปกครองสงสด ท 259/2546 ดวยเหตท
ขอบงคบมารยาททนายความไมไดกาหนดเรองอทธรณไวโดยเฉพาะ ผกลาวหาจงตองอทธรณคาสงดงกลาว
ตามมาตรา 45 ประกอบกบมาตรา 40 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539
- 58 -
(4) การอทธรณเกดขนไดเฉพาะกรณทเปน”คาสงทางปกครอง”
การอทธรณตามพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ.
2539 กาหนดบงคบเฉพาะกรณทคาสงนนเปนคาสงทางปกครอง เทานน หากมใชคาสงทางปกครองหรอ
กรณทเปนคาสงทางปกครองทวไป จะไมอยในบงคบทจะอทธรณคาสงแตอยางใด
(5) ขอยกเวนคาสงทางปกครองทไมตองอทธรณ
คาสงทางปกครองบางประเภทพระราชบญญตวธปฏบตราชการทาง
ปกครอง พ.ศ. 2539 กาหนดวาไมตองอทธรณกอนทจะนาคดไปสการพจารณาขององคกรวนจฉยคด
ปกครอง ถงแมกฎหมายเฉพาะจะไมไดกาหนดขนตอนและระยะเวลาในการอทธรณไวกตาม คอ
(1) คาสงทางปกครองทออกโดยรฐมนตร ตามมาตรา 44 วรรคหนง
แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 บญญตวาภายใตบงคบมาตรา 48 ในกรณ
ทคาสงทางปกครองใดไมไดออกโดยรฐมนตร และไมมกฎหมายกาหนดขนตอนอทธรณภายในฝายปกครอง
ไวเปนการเฉพาะ ใหคกรณอทธรณคาสงทางปกครองนนโดยยนตอเจาหนาทผทาคาสงทางปกครองภายใน
สบหาวนนบแตวนทตนไดรบแจงคาสงดงกลาว จากบทบญญตดงกลาว ในกรณทคาสงทางปกครองนนออก
โดยรฐมนตร คกรณไมตองอทธรณคาสง แตมสทธทจะโตแยงคาสงทางปกครองนนตอคณะกรรมการวนจฉย
รองทกข ปจจบนคอ ศาลปกครองไดเลย ทงนเนองจากรฐมนตรเปนผรกษาการตามกฎหมายเฉพาะฉบบใด
ยอมเปนองคกรสงสดตามกฎหมายฉบบนน จงไมมผบงคบบญชาสงกวาทจะวนจฉยอทธรณได ดงนน หาก
คกรณเหนวาคาสงทางปกครองนนไมชอบดวยกฎหมายประการใด กจะตองโตแยงคาสงทางปกครองนนตอ
องคกรวนจฉยคดปกครองโดยตรง
(2) คาสงทางปกครองของคณะกรรมการตาง ๆ
มาตรา 48 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ.
2539 บญญตวา คาสงทางปกครองของบรรดาคณะกรรมการตาง ๆ ไมวาจะจดตงขนตามกฎหมายหรอไม
ใหคกรณมสทธโตแยงตอคณะกรรมการวนจฉยรองทกขตามกฎหมายวาดวยคณะกรรมการกฤษฎกาไดทง
ปญหาขอเทจจรงและขอกฎหมาย ภายในเกาสบวนนบแตวนทไดรบแจงคาสงนน แตถาคณะกรรมการ
ดงกลาวเปนคณะกรรมการวนจฉยขอพพาท สทธการอทธรณและกาหนดเวลาอทธรณใหเปนไปตามท
บญญตในกฎหมายวาดวยคณะกรรมการกฤษฎกา ประกอบกบ มาตรา 87 แหงพระราชบญญตเดยวกน
บญญตวา เมอไดมการจดตงศาลปกครองขนแลว บทบญญตมาตรา 48 ใหเปนอนยกเลก
ดงนน จงมผลทาใหคาสงทางปกครองทออกโดยคณะกรรมการตาง ๆ
ไมวาคณะกรรมการนนจะไดจดตงขนตามกฎหมายหรอไมกตาม คาสงนนจะไมอยในบงคบใหตองอทธรณ
แตคกรณมสทธโตแยงคาสงทางปกครองนนตอองคกรวนจฉยคดปกครองซงปจจบนคอศาลปกครองได
โดยตรงภายในระยะเวลาทพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542
กาหนด ทงน เนองจากเจตนารมณของกฎหมายไมตองการใหมการอทธรณคาสงทางปกครองของ
คณะกรรมการ เพราะคณะกรรมการตาง ๆ ไมมผบงคบบญชาทจะพจารณาอทธรณตอไปได จงบญญตให
โตแยงคาสงทางปกครองของคณะกรรมการตาง ๆ ตอคณะกรรมการวนจฉยรองทกขตามมาตรา 48 ซง
- 59 -
ปจจบนไดมการจดจดศาลปกครองแลวจงเปนอนยกเลกคณะกรรมการวนจฉยรองทกข ดงนน ผรบคาสง
ทางปกครองของคณะกรรมการ สามารถนาคดไปสศาลปกครองไดโดยไมตองอทธรณกอนแตอยางใด
คาสงศาลปกครองสงสดท 453/2546 การทคณะกรรมการพจารณา
ผลการประกวดราคาของผถกฟองคดมมตไมผานขอเสนอทางดานเทคนคของผฟองคด เปนผลใหผฟองคด
ถกตดสทธทจะไดรบการพจารณาขอเสนอทางดานราคา ทาใหผฟองคดไมมสทธเขาแขงขนการประมล มต
ดงกลาวถอเปนคาสงไมรบคาเสนอของผฟองคดจงเปนคาสงทางปกครองตามมาตรา 5 แหงพระราชบญญต
วธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ซงอยในอานาจพจารณาพพากษาของศาลปกครองตามมาตรา
9 วรรคหนง ( 1) แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 และ
คาสงดงกลาวเปนคาสงคณะกรรมการ ผฟองคดจงมสทธฟองคดตอศาลโดยไมตองอทธรณคาสงกอนตาม
มาตรา 48 ประกอบกบมาตรา 87 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539
(3) คาสงทางปกครองทกฎหมายกาหนดใหเปนทสด
ในกรณทกฎหมายกาหนดใหคาสงหรอคาวนจฉยของเจาหนาทเปนทสด
จะมผลทาใหคกรณไมตองดาเนนการอทธรณ เชน คาสงศาลปกครองสงสดท 487/2547 มาตรา 47 ตร
วรรคสอง แหงพระราชบญญตสภาตาบลและองคการบรหารสวนตาบล พ.ศ. 2537 บญญตใหคาวนจฉย
ของนายอาเภอทใหสมาชก อบต.พนจากสมาชกภาพเปนทสด การฟองเพกถอนคาวนจฉยดงกลาวจงไมตอง
อทธรณกอนนาคดมาฟองตอศาลปกครอง
1.2 ขนตอนการอทธรณ
1.2.1 ผมสทธอทธรณ
มาตรา 44 วรรคหนง แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทาง
ปกครอง พ.ศ. 2539 บญญตวา “……. ใหคกรณอทธรณคาสงทางปกครองนนโดยยนตอเจาหนาทผทา
คาสงทางปกครอง ” และมาตรา 5 แหงพระราชบญญตเดยวกน ไดกาหนดคานยามของ “คกรณ”
หมายความวา ผยนคาขอหรอผคดคานคาขอ ผอยในบงคบหรอจะอยในบงคบของคาสงทางปกครอง และผ
ซงไดเขามาในกระบวนการพจารณาทางปกครองเนองจากสทธของผนนจะถกกระทบกระเทอนจากผลของ
คาสงทางปกครอง ดงนน บคคลทเปนคกรณจงเปนผมสทธยนอทธรณคาสงทางปกครองตอเจาหนาทผทา
คาสงทางปกครอง สาหรบบคคลทไมใชคกรณแมจะไมมสทธอทธรณคาสงทางปกครอง แตไมตดสทธทจะ
โตแยงคาสงทางปกครองโดยการฟองคดแตอยางใด เชน
คาสงศาลปกครองสงสดท 165/2551 กรณทผฟองคดซงเปนผม
อาชพหลกเกยวกบงานตามประกาศประกวดราคาไดซอเอกสารประมลจางโดยมความประสงคทจะเขา
เสนอราคาตามประกาศประกวดราคาจางตดตงเครองนบเวลาถอยหลงสญญาณไฟจราจรโดยวธประมลจาง
ดวยระบบอเลกทรอนกสของเทศบาลนคร เหนวาประกาศประกวดราคาดงกลาวไมชอบดวยกฎหมาย
เนองจากกาหนดคณสมบตของพสดทจะจดซอเปนการเออประโยชนแกผเสนอราคากลมใดกลมหนง ทาใหผ
ฟองคดไมอาจเขาเสนอราคาไดนน เปนคดพพาทเกยวกบการทหนวยงานทางปกครองออกคาสงโดยไมชอบ
- 60 -
ดวยกฎหมายตามมาตรา 9 วรรคหนงแหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง
พ.ศ. 2542 โดยผฟองคดเปนผไดรบความเดอดรอนหรอเสยหายหรออาจจะเดอดรอนหรอเสยหายทมสทธ
ฟองคดขอใหศาลเพกถอนการประกวดราคาดงกลาวไดตามนยมาตรา 42 วรรคหนงแหงพระราชบญญต
ดงกลาว และโดยทประกาศประกวดราคาไมมกฎหมายเฉพาะกาหนดใหตองอทธรณกอนยนตอศาล
ปกครอง นอกจากนน ประกาศดงกลาวมลกษณะเปนคาสงทางปกครองทวไปทมไดกาหนดตวผรบคาสงไว
โดยเฉพาะทาใหโดยสภาพแลวผซอเอกสารประกวดราคาไมอาจเปนคกรณทไดรบแจงใหใชสทธอทธรณได
ตามมาตรา 44 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ดงนน ผฟองคดจงไมตอง
ดาเนนการอทธรณเพอแกไขความเดอดรอนหรอเสยหายกอนฟองคด
1.2.2 ระยะเวลาการยนอทธรณ
ระยะเวลาอทธรณคาสงทางปกครองมวตถประสงคเพอมใหคาสงทาง
ปกครองอาจถกโตแยงโดยไมมทสนสด อนจะทาใหเกดความไมมนคงแนนอนทางกฎหมาย ระยะเวลา
อทธรณคาสงทางปกครอง จงเปนระยะเวลาทมผลบงคบทงตอคกรณผมสทธอทธรณและเจาหนาทผม
อานาจพจารณาอทธรณ กลาวคอ กรณยนอทธรณเมอลวงพนระยะเวลา ทาใหการอทธรณดงกลาวไมมผล
ถอไดวามไดอทธรณ คกรณยอมเสยสทธทจะไดรบการพจารณาอทธรณ และเจาหนาทยอมไมมอานาจทจะ
รบคาอทธรณและจะมผลทาใหคกรณทไมพอใจคาสงไมสามารถฟองคดตอศาลปกครอง เนองจากมได
ดาเนนการตามขนตอนหรอวธการสาหรบการแกไขความเดอดรอนหรอเสยหายตามมาตรา 42 วรรคสอง
แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 เชน คาสงศาลปกครอง
สงสดท 470/2547 ผมอานาจวนจฉยอทธรณไมรบอทธรณ เนองจากยนอทธรณเมอพนกาหนดระยะเวลา
อทธรณตามกฎหมาย ถอวาผฟองคดยงมไดดาเนนการใหครบถวนตามขนตอนและวธการสาหรบการแกไข
ความเดอดรอนหรอเสยหายตามทกฎหมายกาหนด
มาตรา 44 วรรคหนง แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทาง
ปกครอง พ.ศ. 2539 บญญตวา ภายใตบงคบมาตรา 48 ในกรณทคาสงทางปกครองใดไมไดออกโดย
รฐมนตร และไมมกฎหมายกาหนดขนตอนอทธรณภายในฝายปกครองไวเปนการเฉพาะ ใหคกรณอทธรณ
คาสงทางปกครองนนโดยยนตอเจาหนาทผทาคาสงทางปกครองภายในสบหาวนนบแตวนทตนไดรบแจง
คาสงดงกลาว
จากบทบญญตดงกลาวเหนไดวาเมอคกรณไมพอใจคาสงทางปกครอง
จะตองยนคาอทธรณภายในสบหาวนนบแตวนทตนไดรบแจงคาสงทางปกครองและหากคกรณยนอทธรณ
เกนกาหนดระยะเวลา ยอมถอวามไดมการยนอทธรณแตอยางใด
อยางไรกตามถงแมจะพนกาหนดระยะเวลาอทธรณแลวกตาม เจาหนาท
สามารถรบอทธรณไดในกรณดงตอไปน
(1) กรณทมการฝาฝนการแจงสทธอทธรณใหคกรณทราบ ซงจะมผลทา
ใหระยะเวลายนอทธรณขยายเปนหนงปตามมาตรา 40 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง
- 61 -
พ.ศ. 2539 ซงบญญตวา คาสงทางปกครองทอาจอทธรณหรอโตแยงตอไปไดใหระบกรณทอาจอทธรณ
หรอโตแยง การยนคาอทธรณหรอคาโตแยง และระยะเวลาสาหรบการอทธรณหรอการโตแยงดงกลาวไว
ดวย
ในกรณทมการฝาฝนบทบญญตตามวรรคหนง ใหระยะเวลาสาหรบการ
อทธรณหรอการโตแยงเรมนบใหมตงแตวนทไดรบแจงหลกเกณฑตามวรรคหนง แตถาไมมการแจงใหมและ
ระยะเวลาดงกลาวมระยะเวลาสนกวาหนงป ใหขยายเปนหนงปนบแตวนทไดรบคาสงทางปกครอง
(2) กรณทคกรณมคาขอขยายระยะเวลาอทธรณตามมาตรา 66 แหง
พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ซงมาตรา 66 บญญตวา ในกรณทผใดไมอาจ
กระทาการอยางหนงอยางใดภายในระยะเวลาทกาหนดไวในกฎหมายไดเพราะมพฤตการณทจาเปนอนมได
เกดขนจากความผดของผนน ถาผนนมคาขอเจาหนาทอาจขยายระยะเวลาและดาเนนการสวนหนงสวนใดท
ลวงมาแลวเสยใหมกได ทงนตองยนคาขอภายในสบหาวนนบแตพฤตการณเชนวานนไดสนสดลง เชน
ความเหนของคณะกรรมการวธปฏบตราชการทางปกครองเรองเสรจท 213/2550 ระยะเวลาอทธรณตา
มาตรา 44 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 เปนระยะเวลาทกฎหมาย
กาหนดและมาตรา 66 แหงพระราชบญญตเดยวกน กาหนดวา ในกรณทผใดไมอาจกระทาการอยางหนง
อยางใดภายในระยะเวลาทกาหนดไวในกฎหมายไดเพราะมพฤตการณทจาเปนอนมไดเกดขนจากความผด
ของผนน ถาผนนมคาขอเจาหนาทอาจระยะเวลาได ดงนน จงสามารถนามาตรา 66 มาบงคบเพอขยาย
ระยะเวลาอทธรณไดภายใตเงอนไขทกฎหมายกาหนด
(3) กรณทเจาหนาทรบคาอทธรณในฐานะคารองเรยนเพอใชเปน
ขอเทจจรงประกอบการพจารณาเพกถอนคาสงทางปกครอง แมเจาหนาทจะไมมอานาจรบคาอทธรณทยน
เกนระยะเวลาอทธรณทกฎหมายกาหนด แตมาตรา 49 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง
พ.ศ. 2539 กาหนดใหเจาหนาทและผบงคบบญชาของเจาหนาทมอานาจเพกถอนคาสงทางปกครองได ไม
วาจะพนขนตอนการอทธรณหรอโตแยงตามกฎหมายมาแลวหรอไม ซงเปนอานาจทวไปในการตรวจสอบ
ควบคมภายในฝายปกครอง ดงนนเจาหนาทหรอผบงคบบญชาของเจาหนาทจงรบคาอทธรณทยนเกน
ระยะเวลานนไวในฐานะคารองเรยนเพอใชเปนขอเทจจรงประกอบการพจารณาทบทวนคาสงทางปกครอง
ซงหากพจารณาแลวเหนวาสมควรแกไขเปลยนแปลงคาสงทางปกครอง กอาจเพกถอนคาสงทางปกครอง
โดยดาเนนการตามหลกเกณฑทกาหนดในมาตรา 49 ถงมาตรา 53 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการ
ทางปกครอง พ.ศ. 2539 (ความเหนของคณะกรรมการวธปฏบตราชการทางปกครอง เรองเสรจท
213/2550)
1.2.3 การถอนคาอทธรณ
การอทธรณตามพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ.
2539 มไดกาหนด เรอง การถอนอทธรณไว จงมประเดนวา คกรณผอทธรณจะมสทธถอนอทธรณได
หรอไม คณะกรรมการกฤษฎกา (ทประชมกรรมการรางกฎหมายครบคณะ) เคยใหความเหนเกยวกบการ
- 62 -
อทธรณตามพระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. 2497 ไวในเรองเสรจท 34/2514 สรปวา
วาพระราชบญญตดงกลาวจะมไดกาหนดเกยวกบการถอนอทธรณไว แตการทไมมกฎหมายบญญตไวมได
หมายความวาจะเปนการหามมใหผอทธรณขอถอนอทธรณของตนไดเสยเลย เมอการอทธรณเปนการใช
สทธอยางหนงของผอทธรณ ผอทธรณกชอบทจะไมอทธรณหรอขอถอนอทธรณไดในทานองเดยวกน แมวา
พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 จะมไดกาหนดเรองการถอนอทธรณไว แตกมได
บญญตหามมใหมการถอนอทธรณ ดงนน เมอการอทธรณเปนสทธอยางหนงของคกรณในกระบวนการ
พจารณาทางปกครองทจะขอใหเจาหนาททบทวนและแกไขเปลยนแปลงคาสงทางปกครองทมผลกระทบตอ
สทธและหนาทตามทกฎหมายของตน โดยหลกแลวคกรณซงเปนผทรงสทธยอมสละสทธดงกลาวไดโดยการ
ไมยนอทธรณหรอขอถอนอทธรณทยนไปแลว
สวนประเดนการถอนอทธรณจะมผลอยางไรตออทธรณทอยในระหวาง
การพจารณาของเจาหนาทผมอานาจพจารณาอทธรณนน คณะกรรมการวธปฏบตราชการทางปกครองม
ความเหนวา โดยทกระบวนการพจารณาอทธรณเรมตนขนดวยการยนอทธรณของคกรณ ดงนน หากคกรณ
ไมประสงคทจะอทธรณตอไปและถอนอทธรณในระหวางทยงอยในการพจารณาของผมอานาจพจารณา
อทธรณ ไมวาจะในชนพจารณาของเจาหนาทผทาคาสงทางปกครอง ซงเปนผพจารณาอทธรณในชนตนตาม
มาตรา 44 ประกอบกบมาตรา 45 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 หรอใน
ชนการพจารณาของผมอานาจพจารณาคาอทธรณ ซงไดแกผบงคบบญชา ผกากบดแล หรอผควบคมการ
ปฏบตงานของเจาหนาทผทาคาสงทางปกครองตามมาตรา 45 วรรคสาม แหงพระราชบญญตดงกลาว
ประกอบกบกฎกระทรวง ฉบบท 4 (พ.ศ. 2540) ออกตามความในพระราชบญญตวธปฏบตราชการทาง
ปกครอง พ.ศ. 2539 การถอนอทธรณยอมมผลใหการพจารณาอทธรณเปนอนระงบ อยางไรกด แมการ
ถอนอทธรณจะทาใหการพจารณาอทธรณระงบไป แตกไมตดอานาจของเจาหนาทผทาคาสงทางปกครอง
ผบงคบบญชาของเจาหนาทซงมอานาจตามมาตรา 49 แหงพระราชบญญตดงกลาว ทจะทบทวนและแกไข
เปลยนแปลงคาสงทางปกครองไดเองไมวาจะพนขนตอนการอทธรณตามกฎหมายมาแลวหรอไม อนเปน
อานาจทวไปในการควบคมตรวจสอบภายในฝายปกครอง ซงหากเจาหนาทผทาคาสงทางปกครองหรอ
ผบงคบบญชาของเจาหนาทพจารณาแลวเหนวาสมควรแกไขเปลยนแปลงคาสงกอาจเพกถอนคาสงโดย
ดาเนนการตามหลกเกณฑการเพกถอนคาสงทางปกครองตามทกาหนดไวในมาตรา 49 ถงมาตรา 53 แหง
พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539
สวนกรณทเปนการอทธรณคาสงทางปกครองตามกฎหมายฉบบอนท
มใชกฎหมายวาดวยวธปฏบตราชการทางปกครอง และตามขนตอนการอทธรณของกฎหมายฉบบนน
เจาหนาทผมอานาจพจารณาอทธรณเปนเจาหนาทอนมใชเจาหนาทผทาคาสงทางปกครองหรอ
ผบงคบบญชาของเจาหนาท ซงมอานาจตามมาตรา 49 แหงพระราชบญญตดงกลาว ทจะทบทวนและ
แกไขเปลยนไดดวยตนเอง หากมการอทธรณเหนผลใหการพจารณาอทธรณระงบไป แตเจาหนาทผมอานาจ
พจารณาอทธรณพจารณาแลวเหนวา คาสงทางปกครองนนนาจะไมชอบดวยกฎหมายหรอชอบดวย
กฎหมาย แตอาจกอความเสยหายตอประโยชนสาธารณะ เจาหนาทผมอานาจพจารณาอทธรณกอาจ
- 63 -
ดาเนนการแจงใหเจาหนาทผทาคาสงทางปกครองหรอผบงคบบญชาของเจาหนาทหรอเจาหนาทอนทม
อานาจหนาทตามกฎหมายพจารณาทบทวนและแกไขเปลยนแปลงคาสงทางปกครองตอไปได ซงการ
ดาเนนการดงกลาวเปนการประสานงานระหวางเจาหนาทฝายปกครองดวยกน อนเปนประโยชนแกการ
ตรวจสอบความชอบดวยกฎหมายของคาสงทางปกครองและการคมครองประโยชนสาธารณะ (ความเหน
ของคณะกรรมการวธปฏบตราชการทางปกครอง เรองเสรจท 319/2551)
1.3 การจดทาคาอทธรณ
พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 มาตรา 44 วรรคสอง
บญญตวา คาอทธรณตองทาเปนหนงสอโดยระบขอโตแยงและขอเทจจรงหรอขอกฎหมายทอางอ ง
ประกอบดวย จากบทบญญตดงกลาวกาหนดวาคาอทธรณตองทาเปนหนงสอและการอทธรณไมเปนเหตให
ทเลาการบงคบคาสงทางปกครอง เวนแตจะมการสงใหทเลาการบงคบตามมาตรา 44 วรรคสาม ประกอบ
กบมาตรา 56 วรรคหนงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ดงนน ในกรณทคกรณ
ประสงคทจะอทธรณคาสงทางปกครอง การจดทาคาอทธรณตองมหลกการสาคญดงน
(1) ผอทธรณจะตองทาคาอทธรณเปนหนงสอ
(2) คาอทธรณตองมขอ โตแยงวาไมเหนดวย กบคาสงทางปกครองนนดวย
เหตใด
(3) คาอทธรณตองมขอเทจจรงประกอบและขอกฎหมายทยกขนมาอางอง
ประกอบ
ดงนน ในกรณทคกรณไดอทธรณดวยวาจาหรอผอทธรณเพยงแตมหนงสอขอ
ความเปนธรรมในลกษณะทวงสญญาหรอสอบถามขอเทจจรงและขอใหผออกคาสงทางปกครองชแจงหรอ
ขอตรวจสอบขอเทจจรงใหมนน ศาลปกครองสงสดเคยวนจฉยวา ไมถอเปนการอทธรณคาสงแตอยางใด
เชน
คาสงศาลปกครองสงสดท 391/2545 หนงสอขอความเปนธรรมในลกษณะ
เปนเพยงหนงสอทวงสญญา ไมถอเปนหนงสอรองทกขตามกฎ ก.พ. ฉบบท 17 (พ.ศ. 2540) ออกตาม
ความในพระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. 2535 วาดวยการรองทกขและการพจารณาเรอง
รองทกข
คาสงศาลปกครองสงสดท 403/2545 การขอตรวจสอบขอเทจจรงใหมและ
การนาพยานหลกฐานและพยานบคคลไปชแจงตอผออกคาสง ยงไมถอเปนการอทธรณ
อยางไรกด เนองจากคาสงทางปกครองจะมผลผกพนคกรณตงแตผนนไดรบแจง
คาสงเปนตนไป และจะมผลอยตราบเทาทยงไมมการเพกถอนหรอสนผลลงโดยเงอนเวลาหรอโดยเหตอน
ประกอบกบบทบญญตในมาตรา 44 วรรคสาม กาหนดวาการอทธรณไมเปนเหตใหทเลาการบงคบตาม
คาสงทางปกครอง ดงนน แมคกรณจะอทธรณคาสงทางปกครอง ระหวางอทธรณคกรณกยงมหนาทตอง
ปฏบตตามคาสงนนตอไป เวนแตเจาหนาทผทาคาสงนนเองหรอผมอานาจพจารณาคาอทธรณหรอผม
- 64 -
อานาจพจารณาวนจฉยความถกตองของคาสงทางปกครอง จะมคาสงใหทเลาการบงคบตามคาสงไวกอน
ตามมาตรา 56 วรรคหนงแหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539
1.4 การยนอทธรณ
มาตรา 44 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539
บญญตวา
มาตรา 44 ภายใตบงคบมาตรา 48 ในกรณทคาสงทางปกครองใดไมไดออกโดย
รฐมนตร และไมมกฎหมายกาหนดขนตอนอทธรณภายในฝายปกครองไวเปนการเฉพาะ ใหคกรณอทธรณ
คาสงทางปกครองนนโดยยนตอเจาหนาทผทาคาสงทางปกครองภายในสบหาวนนบแตวนทตนไดรบแจง
คาสงดงกลาว
จากบทบญญตดงกลาว ไดกาหนดขนตอนในการยนอทธรณไว คอ ใหคกรณ
อทธรณคาสงทางปกครองโดยยนตอเจาหนาทผทาคาสงทางปกครองทเปนเหตใหอทธรณนน เชน
ผอานวยการโรงเรยนมคาสงไมอนมตตามทกรมสามญศกษาตอบขอหารอวาผฟองคดไมมสทธเบกคาเชา
บาน แตยนอทธรณคาสงไมอนมตใหเบกคาเชาบานตอประธาน อ.ก.ค. กรมสามญศกษา ศาลปกครองสงสด
วนจฉยวา ผฟองคดเปนขาราชการครไดยนเรองขอเบกคาเชาบานตอผถกฟองคด (ผอานวยการโรงเรยน) ผ
ถกฟองคดมคาสงไมอนมตตามทกรมสามญศกษาตอบขอหารอวาผฟองคดไมมสทธเบกคาเชาบาน ยงไมเปน
การยนอทธรณตอผออกคาสง ตามนยมาตรา 44 ประกอบกบมาตรา 40 แหงพระราชบญญตวธปฏบต
ราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ถอวาผฟองคดยงไมไดดาเนนการแกไขความเดอดรอนหรอเสยหายโดย
การยนอทธรณตอผออกคาสงแตอยางใด (คาสงศาลปกครองสงสดท 239/2545)
1.4.1 กรณทมไดยนอทธรณตอผทาคาสงแตถอวาไดยนอทธรณแลว เชน
ในกรณคกรณมไดยนอทธรณคาสงตอผทาคาสงทางปกครองแตไดยน
อทธรณตอผบงคบบญชาของตน ถอวามการอทธรณตามขนตอนทกาหมายกาหนดแลว (คาสงศาลปกครอง
สงสดท 553/2545)
การยนอทธรณตอผบงคบบญชาของผทาคาสงทางปกครองและเปนผม
อานาจพจารณาอทธรณ ถอวาไดมการอทธรณแลว (คาสงศาลปกครองสงสดท 346/2547)
การยนอทธรณตอประธานถอวาอทธรณตอคณะกรรมการแลว (คาสง
ศาลปกครองสงสดท 89/2544)
1.4.2 กรณทมการอทธรณซา
การพจารณาวาอทธรณตามกฎหมายใดจะเปนอทธรณซาหรอไมนน ยอม
ตองใหผมอานาจพจารณาอทธรณตามกฎหมายนนเปนผวนจฉย
- 65 -
1.5 กาหนดระยะเวลาการพจารณาอทธรณ
มาตรา 45 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539
บญญตวา
มาตรา 45 ใหเจาหนาทตามมาตรา 44 วรรคหนง พจารณาคาอทธรณและแจงผ
อทธรณโดยไมชกชา แตตองไมเกนสามสบวนนบแตวนทไดรบอทธรณ ในกรณทเหนดวยกบคาอทธรณไมวา
ทงหมดหรอบางสวนกใหดาเนนการเปลยนแปลงคาสงทางปกครองตามความเหนของตนภายในกาหนดเวลา
ดงกลาวดวย
ถาเจาหนาทตามมาตรา 44 วรรคหนง ไมเหนดวยกบคาอทธรณไมวาทงหมด
หรอบางสวนกใหเรงรายงานความเหนพรอมเหตผลไปยงผมอานาจพจารณาคาอทธรณภายในกาหนดเวลา
ตามวรรคหนง ใหผมอานาจพจารณาคาอทธรณพจารณาใหแลวเสรจภายในสามสบวนนบแตวนทตนไดรบ
รายงาน ถามเหตจาเปนไมอาจพจารณาใหแลวเสรจภายในระยะเวลาดงกลาว ใหผมอานาจพจารณา
อทธรณมหนงสอแจงใหผอทธรณทราบกอนครบกาหนดเวลาดงกลาว ในการนใหขยายระยะเวลาพจารณา
อทธรณออกไปไดไมเกนสามสบวนนบแตวนทครบกาหนดเวลาดงกลาว
จากบทบญญตดงกลาวไดกาหนดระยะเวลาการพจารณาอทธรณ ดงน
(1) ใหเจาหนาททรบคาอทธรณพจารณาอทธรณในเบองตนและแจงผอทธรณ
โดยไมชกชาแตตองไมเกน 30 วนนบแตวนทไดรบคาอทธรณ ในกรณทเหนดวยกบคาอทธรณทงหมดหรอ
บางสวน กใหดาเนนการเปลยนแปลงคาสงทางปกครองตามความเหนของตนภายในกาหนดเวลาดงกลาว
ดวย
(2) กรณทเจาหนาททรบคาอทธรณไมเหนดวยกบคาอทธรณไมวาทงหมดหรอ
บางสวน กใหเรงรายงานความเหนพรอมเหตผลไปยงผมอานาจพจารณาคาอทธรณภายในกาหนดเวลา 30
วนนบแตวนไดรบคาอทธรณและใหผมอานาจพจารณาคาอทธรณพจารณาใหแลวเสรจภายใน 30 วนนบ
แตวนทตนไดรบรายงาน ถามเหตจาเปนไมอาจพจารณาใหแลวเสรจภายในระยะเวลาดงกลาว ใหผมอานาจ
พจารณาอทธรณมหนงสอแจงใหผอทธรณทราบกอนครบกาหนดเวลาดงกลาว ในการนใหขยายระยะเวลา
พจารณาอทธรณออกไปไดไมเกน 30 วนนบแตวนทครบกาหนดเวลาดงกลาว
คาสงศาลปกครองสงสดท 854/2547 ระยะเวลาในการพจารณาอทธรณ
คาสงทางปกครองหมายถง ระยะเวลาทผออกคาสงทางปกครองพจารณาอทธรณใหแลวเสรจภายในสามสบ
วนนบแตวนทไดรบหนงสออทธรณคาสง รวมกบระยะเวลาในการพจารณาอทธรณโดยผมอานาจพจารณา
อทธรณอกไมเกนหกสบวนตามมาตรา 45 วรรคหนงและวรรคสอง แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการ
ทางปกครอง พ.ศ. 2539 ดงนน ระยะเวลาในการพจารณาอทธรณคาสงงดเบกจายเงนเดอนจงไดแก
ระยะเวลาเกาสนวนนบแตวนทเจาหนาทของรฐไดรบหนงสออทธรณ
- 66 -
(3) กรณทกฎหมายเฉพาะมไดกาหนดระยะเวลาในการพจารณาอทธรณไวผม
อานาจพจารณาอทธรณตองพจารณาอทธรณใหแลวเสรจภายในเกาสบวนนบแตวนทไดรบคาอทธรณซงเปน
ระยะเวลาตามทมาตรา 45 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 บญญตไว ทงน
ตามมาตรา 3 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539
คาสงศาลปกครองสงสดท 73/2547 กรอบระยะเวลาทเหมาะสมในการ
พจารณาคาขอใหสงจายบานาญตามโครงการเปลยนเสนทางชวต : เกษยณกอนกาหนด เมอไมมกฎหมาย
กาหนดระยะเวลาปฏบตไวเปนการเฉพาะ หนวยงานของรฐหรอเจาหนาทของรฐควรดาเนนการภายใน
ระยะเวลาอนสมควร โดยเทยบเคยงจากคาสงศาลปกครองสงสดท 260/2546 (ทประชมใหญ) ซงไดวาง
แนวทางเกยวกบระยะเวลาอนสมควรในการพจารณาอทธรณสาหรบกรณทกฎหมายไมไดกาหนดระยะเวลา
ในการพจารณาอทธรณไววาควรมระยะเวลาเกาสบวนนบแตวนยนอทธรณโดยเทยบเคยงจากระยะเวลาขน
สงในการพจารณาอทธรณคาสงทางปกครองฝายปกครองตามทบญญตไวในมาตรา 45 แหงพระราชบญญต
วธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539
คาสงศาลปกครองสงสดท 565/2547 เนองจากกฎหมายวาดวยระเบยบ
ขาราชการพลเรอนและกฎ ก.พ. ฉบบท 16 (พ.ศ. 2540) วาดวยการอทธรณและการพจารณาอทธรณ
มไดกาหนดระยะเวลาสาหรบการพจารณาอทธรณไว การพจารณาเรองดงกลาวจงตองอาศยบทบญญตของ
กฎหมายปกครองทเกยวของ คอ มาตรา 45 วรรคหนงและวรรคสอง แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการ
ทางปกครอง พ.ศ. 2539 ซงพจารณาไดวา การพจารณาอทธรณทกขนตอนจะตองกระทาภายใน
ระยะเวลาเกาสบวน ดงนน เมอผมอานาจพจารณาอทธรณไดพจารณาอทธรณจนเลยเกาสบวนนบแตได
รบคาอทธรณ จงเปนกรณทไมไดสงการภายในเวลาอนสมควร
1.6 การพจารณาอทธรณ
มาตรา 45 และมาตรา 46แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง
พ.ศ. 2539 บญญตวา
มาตรา 45 ใหเจาหนาทตามมาตรา 44 วรรคหนง พจารณาคาอทธรณและแจง
ผอทธรณโดยไมชกชา แตตองไมเกนสามสบวนนบแตวนทไดรบอทธรณ ในกรณทเหนดวยกบคาอทธรณไม
วาทงหมดหรอบางสวนกใหดาเนนการเปลยนแปลงคาสงทางปกครองตามความเหนของตนภายใน
กาหนดเวลาดงกลาวดวย
ถาเจาหนาทตามมาตรา 44 วรรคหนง ไมเหนดวยกบคาอทธรณไมวาทงหมด
หรอบางสวนกใหเรงรายงานความเหนพรอมเหตผลไปยงผมอานาจพจารณาคาอทธรณภายในกาหนดเวลา
ตามวรรคหนง ใหผมอานาจพจารณาคาอทธรณพจารณาใหแลวเสรจภายในสามสบวนนบแตวนทตนไดรบ
รายงาน ถามเหตจาเปนไม อาจพจารณาใหแลวเสรจภายใน ระยะเวลาดงกลาว ใหผมอานาจพจารณา
อทธรณมหนงสอแจงใหผอทธรณทราบกอนครบกาหนดเวลาดงกลาว ในการนใหขยายระยะเวลาพจารณา
อทธรณออกไปไดไมเกนสามสบวนนบแตวนทครบกาหนดเวลาดงกลาว
- 67 -
เจาหนาทผใดจะเปนผมอานาจพจารณาอทธรณตามวรรคสองใหเปนไปตามท
กาหนดในกฎกระทรวง
บทบญญตมาตรานไมใชกบกรณทมกฎหมายเฉพาะกาหนดไวเปนอยางอน
มาตรา 46 ในการพจารณาอทธรณ ใหเจาหนาทพจารณาทบทวนคาสงทาง
ปกครองไดไมวาจะเปนปญหาขอเทจจรง ขอกฎหมาย หรอความเหมาะสมของการทาคาสงทางปกครอง
และอาจมคาสงเพกถอนคาสงทางปกครองเดมหรอเปลยนแปลงคาสงนนไปในทางใดทงน ไมวาจะเปนการ
เพมภาระหรอลดภาระหรอใชดลพนจแทนในเรองความเหมาะสมของการทาคาสงทางปกครองหรอม
ขอกาหนดเปนเงอนไขอยางไรกได
จากบทบญญตดงกลาวจะเหนไดวาในการพจารณาอทธรณนนเจาหนาทพจารณา
ทบคาสงทางปกครองได ไมวาจะเปนปญหาขอเทจจรง ขอกฎหมาย หรอความเหมาะสมของการทาคาสง
ทางปกครอง และอาจมคาสงเพกถอนคาสงทางปกครองเดมหรอเปลยนแปลงคาสงนนไปในทางใด ทงน ไม
วาจะเปนการเพมภาระหรอลดภาระหรอใชดลพนจแทนในเรองความเหมาะสมของการทาคาสงทาง
ปกครองหรอมขอกาหนดเปนเงอนไขอยางไรกได
ในการพจารณาอทธรณคาสงทางปกครองนนกฎหมายกาหนดใหเจาหนาทผทา
คาสงทางปกครองมหนาทพจารณาอทธรณคาสงทางปกครองเมอพจารณาแลวหากเหนดวยกบคาอทธรณไม
วาทงหมดหรอบางสวน กใหดาเนนการแกไขเปลยนแปลงคาสงดงกลาว หากไมเหนดวยกบคาอทธรณไมวา
ทงหมดหรอบางสวน ใหเรงรายงานความเหนพรอมดวยเหตผลไปยงผมอานาจพจารณาอทธรณดาเนนการ
พจารณาอทธรณตอไป ผมอานาจพจารณาอทธรณจะเปนผใดนนกฎหมายกาหนดใหเปนไปตามทกาหนดไว
ในกฎกระทรวง ซงปจจบนไดมการออกกฎกระทรวงตามความในมาตรา 45 วรรคสอง แหงพระราชบญญต
วธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 คอกฎกระทรวงฉบบท 4 (พ.ศ. 2540) กาหนดผมอานาจ
พจารณาอทธรณไว ดงน
(๑) หวหนาสวนราชการประจาจงหวด ในกรณทผทาคาสงทางปกครองเปน
เจาหนาทในสงกดของสวนราชการประจาจงหวดหรอสวนราชการประจาอาเภอของ กระทรวงทบวง กรม
เดยวกน
(๒) เลขานการรฐมนตร เลขานการกรม หวหนาสวนราชการระดบกองหรอ
เทยบเทา หวหนาสวนราชการตามมาตรา ๓๑ วรรคสอง แหงพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการ
แผนดน
พ.ศ. ๒๕๓๔ หรอหวหนาสวนราชการประจาเขต แลวแตกรณ ในกรณทผทาคาสงทางปกครองเปน
เจาหนาทในสงกดของสวนราชการนน
(๓) อธบดหรอหวหนาสวนราชการทมฐานะเปนกรม แลวแตกรณ ในกรณทผทา
คาสงทางปกครองเปนเลขานการกรม หวหนาสวนราชการระดบกองหรอสวนราชการตามมาตรา ๓๑ วรรค
สอง แหงพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการแผนดน พ.ศ. ๒๕๓๔ หรอหวหนาสวนราชการประจาเขต
หรอผอยใตบงคบบญชาของอธบดหรอหวหนาสวนราชการทมฐานะเปนกรมซงดารงตาแหนงสงกวานน
- 68 -
(๔) ปลดกระทรวงหรอปลดทบวง แลวแตกรณ ในกรณทผทาคาสงทางปกครอง
เปนผดารงตาแหนงอธบดหรอเทยบเทา
(๕) นายกรฐมนตรหรอรฐมนตร แลวแตกรณ ในกรณทผทาคาสงทางปกครอง
เปนหวหนาสวนราชการทขนตรงตอนายกรฐมนตรหรอรฐมนตร หรอเปนผดารงตาแหนงปลดกระทรวงหรอ
ปลดทบวง
(๖) ประธานวฒสภา ในกรณทผทาคาสงทางปกครองเปนผดารงตาแหนง
เลขาธการวฒสภา
(๗) ประธานสภาผแทนราษฎร ในกรณทผทาคาสงทางปกครองเปนผดารง
ตาแหนงเลขาธการ สภาผแทนราษฎร
(๘) ผวาราชการจงหวด ในกรณทผทาคาสงทางปกครองเปนหวหนาสวน
ราชการประจาจงหวด นายอาเภอ เจาหนาทของสวนราชการของจงหวด เจาหนาทของสวนราชการของ
อาเภอ หรอเจาหนาทของสภาตาบล เวนแตกรณทกาหนดไวแลวใน (๑) หรอ (๓)
(๙) ผบรหารทองถนหรอคณะผบรหารทองถน แลวแตกรณ ในกรณทผทาคาสง
ทางปกครอง เปนเจาหนาทขององครบรหารสวนทองถน
(๑๐) ผวาราชการจงหวด ในกรณทผทาคาสงทางปกครองเปนผบรหารทองถน
หรอคณะผบรหารทองถน
(๑๑) รฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทย ในกรณทผทาคาสงทางปกครองเปน
ผวาราชการกรงเทพมหานคร หรอผวาราชการจงหวดในฐานะผบรหารองคการบรหารสวนจงหวดหรอใน
ฐานะราชการในสวนภมภาค
(๑๒) ผแทนของรฐวสาหกจหรอหนวยงานอนของรฐ แลวแตกรณในกรณทผทา
คาสงทางปกครองเปนเจาหนาทของรฐวสาหกจหรอหนวยงานอนของรฐ
(๑๓) เจาหนาทผมอานาจสงการหรอมอบหมายใหเอกชนปฏบตหนาทตามท
กฎหมายกาหนด ในกรณทผทาคาสงทางปกครองเปนเอกชนซงไดรบคาสงหรอไดรบมอบหมายจาก
เจาหนาทดงกลาว
(๑๔) ผบงคบบญชา ผกากบดแล หรอผควบคมชนเหนอขนไปชนหนง แลวแต
กรณในกรณทผทาคาสงทางปกครองเปนเจาหนาทอนนอกจากทกาหนดไวขางตน
(๑๕) เจาหนาทผทาคาสงทางปกครองนนเอง ในกรณทผทาคาสงทางปกครอง
เปนผซงไมมผบงคบบญชา ผกากบดแล หรอผควบคม
คาสงศาลปกครองสงสดท 235/2547 ผฟองคดไดอทธรณคาสงยายไปยงผวา
ราชการจงหวด ซงในกรณดงกลาวผวาราชการจงหวดจะตองสงเรองไปยง อ.ก.พ. กระทรวงเพอพจารณา
แตผวาราชการจงหวดกลบมคาวนจฉยเสยเองและแจงผลการพจารณาใหผฟองคดทราบ เปนกรณทผฟอง
คดไดดาเนนการตามขนตอนและวธการเพอแกไขความเดอดรอนหรอเสยหายแลว
- 69 -
คาสงศาลปกครองสงสดท 283/2547 ผฟองคดไดมหนงสออทธรณตอ
นายอาเภอกรณไมรบสมครผฟองคดใหเปนผเขารบเลอกเปนผใหญบาน ซงตอมานายอาเภอไดมหนงสอแจง
ยนยนการมคาสงไมรบสมครดงกลาว เปนกรณทผฟองคดไดดาเนนการตามขนตอนและวธการเพอแกไข
ความเดอดรอนหรอเสยหายแลว
คาสงศาลปกครองสงสดท 322/2547 ผฟองคดไดรบแจงคาสงเพกถอนหนงสอ
รบรองการทาประโยชน (น.ส. 3 ก.) ของผฟองคด จงไดยนอทธรณคาสงดงกลาวตออธบดกรมทดน ซง
พจารณาแลวไมเหนดวยกบคาอทธรณของผฟองคดและไดสงคาอทธรณพรอมรายงานความเหนไปยง
ปลดกระทรวงมหาดไทยในฐานะผมอานาจพจารณาอทธรณตามกฎกระทรวงฉบบท 4 (พ.ศ. 2540) ออก
ตามความในมาตรา 45 วรรคสองแหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 เพอให
ปลดกระทรวงมหาดไทยพจารณาตามนยมาตรา 45 แหงพระราชบญญตดงกลาว ตอมาปลดกระทรวง
มหาดไทยมคาสงไมรบอทธรณของผฟองคดไวพจารณาเนองจากการยนอทธรณตออธบดกรมทดนเกน
กาหนดระยะเวลาสบหาวนตามมาตรา45 วรรคหนงแหงพระราชบญญตดงกลาว อยางไรกตามอธบดกรม
ทดนในฐานะเจาหนาทผทาคาสงทางปกครองไดรบอทธรณของผฟองคดไวพจารณาและรายงานความเหน
ตามความในมาตรา 45 วรรคหนงและวรรคสอง แหงพระราชบญญตดงกลาวแลว รวมทงไดแจงผฟองคด
วาไดรายงานปงปลดกระทรวงมหาดไทยในฐานะผมอานาจพจารณาอทธรณ เพอพจารณาตอไปแลว
ซงปลดกระทรวงจะตองพจารณาใหแลวเสรจภายในสามสบวนนบแตวนทตนไดรบรายงานและหากมเหตผล
จาเปนไมอาจพจารณาคาอทธรณใหแลวเสรจภายในระยะเวลาได ใหมหนงสอแจงใหผอทธรณทราบกอน
ครบกาหนดเวลาตามมาตรา 45 วรรคสองดงกลาว แตเมอปลดกระทรวงมหาดไทยพจารณาเกนกาหนด
ระยะเวลาสามสบวนนบแตวนไดรบรายงานและไมปรากฏวามหนงสอแจงขยายระยะเวลาการพจารณา
อทธรณใหผฟองทราบกอนครบกาหนดเวลาดงกลาว ผฟองคดจงนาคดมาฟองตอศาลปกครอง ถอไดวาผ
ฟองคดไดดาเนนการตามขนตอนหรอวธการแกไขความเดอดรอนหรอเสยหาตามทกฎหมายกาหนดไวแลว
ดวยเหตนผฟองคดจงมสทธนาคดมาฟองตอศาลปกครอง ไดตามมาตรา 42 วรรคสองแหง
พระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542
ขอสงเกต ผฟองคดนยนอทธรณเกนระยะเวลาทกากฎหมายกาหนดแตฝาย
ปกครองรบคาอทธรณไวพจารณา จงมผลทาใหฝายปกครองจะตองพจารณาคาอทธรณโดยดาเนนการตาม
หลกเกณฑและวธการทพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ.2539 กาหนดไว
ขนตอนการพจารณาอทธรณตามพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง
พ.ศ.2539 จงเปนการพจารณา 2 ชน คอชนท 1 เปนการพจารณาโดยเจาหนาทผทาคาสงทางปกครอง
เอง และชนท 2 การพจารณาโดยผอานาจพจารณาอทธรณ ดงนน จงไมสามารถอทธรณคาสงทางปกครอง
ตอผมอานาจพจารณาอทธรณโดยตรง
- 70 -
ทงนโดยสรป
(1) เมอเจาหนาทมคาสงทางปกครอง หากกฎหมายเฉพาะไมไดกาหนด
หลกเกณฑและระยะเวลาการอทธรณหรอโตแยงคาสงไวเปนอยางอนแลว คกรณสามารถยนอทธรณคาสง
ทางปกครองไดภายใน 15 วนนบแตวนไดรบแจงคาสงตอเจาหนาทผทาคาสง
(2) เจาหนาทจะตองพจารณาคาอทธรณและแจงผอทธรณโดยไมชกชาแตตอง
ไมเกน 30 วนนบแตวนทไดรบอทธรณ ในกรณทเหนดวยกบคาอทธรณไมวาทงหมดหรอบางสวน กให
ดาเนนการเปลยนแปลงคาสงทางปกครองตามความเหนของตนภายในกาหนดเวลาดงกลาวดวย
กรณเจาหนาทไมเหนดวยกบคาอทธรณไมวาทงหมดหรอบางสวนกใหเรงรายงานความเหนพรอมเหตผลไป
ยงผมอานาจพจารณาอทธรณภายในระยะเวลาขางตน
(3) ผมอานาจพจารณาอทธรณจะตองพจารณาใหแลวเสรจภายใน 30 วนนบ
แตวนทตนไดรบรายงาน ถามเหตจาเปนไมอาจพจารณาใหแลวเสรจภายในระยะเวลาดงกลาว ใหผมอานาจ
พจารณาอทธรณมหนงสอแจงใหผอทธรณทราบกอนครบกาหนดเวลาดงกลาว ในการนใหขยายระยะเวลา
พจารณาอทธรณออกไปไดไมเกน 30 วนนบแตวนทครบกาหนดเวลาดงกลาว
(4) เมอวนจฉยอทธรณเสรจแลวจะตองแจงใหคกรณทราบ ในกรณทผมอานาจ
พจารณาอทธรณไมไดพจารณาอทธรณ แตไดแจงใหผอทธรณฟองคดตอศาลปกครองไดเลย ไมถอเปนการ
แจงผลการพจารณาอทธรณและถอวาการอทธรณอยในชนการพจารณาของฝายปกครอง
1.7 การแจงผลการพจารณาอทธรณในกรณทอาจฟองคดตอศาลปกครองได
มาตรา 50 แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง
พ.ศ. 2542 ไดวางหลกไววา คาสงใดทอาจฟองตอศาลปกครองได ใหผออกคาสงระบวธการยนคาฟองและ
ระยะเวลาสาหรบยนคาฟองไวในคาสงดวย ดงนน ในกรณทผลการวนจฉยอทธรณทาใหผรบคาสงนน
สามารถทจะฟองคดตอศาลปกครองได จงตองระบวธการยนฟองและระยะเวลาสาหรบการยนฟองไวในคา
วนจฉยอทธรณนนดวย และกรณทไมมการแจงจะตองดาเนนการแจงวธการฟองและระยะเวลาการฟองให
ผรบคาสงทราบโดยเรวและกรณดงกลาวระยะเวลาสาหรบการฟองคดจะเรมนบใหมนบแตวนทผรบคาสง
ไดรบแจง และในกรณทไมมการแจงเลยระยะเวลาสาหรบการยนฟองมระยะเวลานอยกวาหนงป ใหขยาย
เวลาออกไปเปนหนงปนบแตวนทไดรบคาสง เชน
คาสงศาลปกครองสงสดท 447/2547 บทบญญตมาตรา 50 แหง
พระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 ทวา คาสงใดทอาจฟองคดตอ
ศาลปกครองได ใหผออกคาสงระบวธการยนคาฟองระยะเวลาสาหรบยนคาฟองไวในคาสงดงกลาวดวย ใน
กรณทผออกคาสงมไดแจงระยะเวลาสาหรบการยนคาฟองไว ถาระยะเวลาสาหรบการยนคาฟองมกาหนด
ระยะเวลานอยกวาหนงป ใหขยายเวลาสาหรบการยนคาฟองเปนหนงปนบแตเวลาไดรบคาสงนน
หมายความรวมถงคาสงทางปกครองทออกโดยหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐเทานน มได
หมายความรวมถงคาสงของศาล
- 71 -
2. การขอใหพจารณาใหม
พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 กาหนดไวในมาตรา 54
ซงบญญตวา
มาตรา 54 เมอคกรณมคาขอ เจาหนาทอาจเพกถอนหรอแกไขเพมเตมคาสงทาง
ปกครองทพนกาหนดอทธรณตามสวนท 5 ไดในกรณดงตอไปน
(1) มพยานหลกฐานใหม อนอาจทาใหขอเทจจรงทฟงเปนยตแลวนนเปลยนแปลงไป
ในสาระสาคญ
(2) คกรณทแทจรงมไดเขามาในกระบวนการพจารณาทางปกครองหรอไดเขามาใน
กระบวนการพจารณาครงกอนแลวแตถกตดโอกาสโดยไมเปนธรรมในการมสวนรวมในกระบวนการ
พจารณาทางปกครอง
(3) เจาหนาทไมมอานาจทจะทาคาสงทางปกครองในเรองนน
(4) ถาคาสงทางปกครองไดออกโดยอาศยขอเทจจรงหรอขอกฎหมายใดและตอมา
ขอเทจจรงหรอขอกฎหมายนนเปลยนแปลงไปในสาระสาคญในทางทจะเปนประโยชนแกคกรณ
การยนคาขอตามวรรคหนง (1) (2) หรอ (3) ใหกระทาไดเฉพาะเมอคกรณไมอาจทราบ
ถงเหตนนในการพจารณาครงทแลวมากอนโดยไมใชความผดของผนน
การยนคาขอใหพจารณาใหมตองกระทาภายในเกาสบวนนบแตผนนไดรถงเหตซงอาจ
ขอใหพจารณาใหมได
จากหลกกฎหมายดงกลาวทกาหนดใหมการขอใหพจารณาใหม ซงหมายถงกรณทตอง
มการพจารณาเรองใหมอกครงหนงในประเดนทไดวนจฉยไวแลวในคาสงทางปกครองทไมอาจอทธรณไดอก
ตอไปซงโดยปกตการขอใหพจารณาใหมยอมกระทาไดแมจะมการอทธรณคาสงทางปกครองมาแลวหรอไมก
ตาม 26
27 ดงนน การขอใหพจารณาใหมจงเปนกระบวนการเยยวยาในฝายปกครองทคกรณผรบคาสงทาง
ปกครองมสทธจะรองขอใหเจาหนาทผออกคาสงพจารณาทบทวนคาสงอกครงหนงเพอใหเกดความแนนอน
หรอความมนคงแหงสทธแมจะพนกาหนดอทธรณไปแลวหรอเปนกรณทไมอาจอทธรณได เชน คาสงทออก
โดยรฐมนตรทไมอาจอทธรณได ซงเปนคนละขนตอนกบการอทธรณตามมาตรา 44 แหงพระราชบญญตวธ
ปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 หรอการเพกถอนคาสงทางปกครองตามมาตรา 49 ถงมาตรา 53
แหงพระราชบญญตเดยวกน
ในการดาเนนการเกยวกบการขอใหพจารณาใหมมหลกดงน
1. หลกเกณฑการยนคาขอใหพจารณาใหม
1.1 ผทจะยนขอใหพจารณาใหมไดแกคกรณ
1.2 เปนคาสงทางปกครองทพนกาหนดอทธรณแลว
27
อางแลว, ในเชงอรรถท 26, หนา 126 - 127
- 72 -
1.3 เปนกรณทคกรณไมอาจทราบถงเหตนนมากอนโดยไมใชความผดของตน
1.4 ตองยนคาขอใหพจารณาใหมตองยนภายใน 90 วนนบแตวนทไดรถงเหตแหงการ
ขอใหพจารณาใหมได
2. เงอนไขทจะขอใหพจารณาใหม
ซงเปนการพจารณาวาจะเขาเงอนไขการขอใหพจารณาใหมหรอไม มกรณดงตอไปน
2.1 มพยานหลกฐานใหม อนอาจทาใหขอเทจจรงทฟงเปนยตแลวนนเปลยนแปลงไป
ในสาระสาคญ
2.2 คกรณทแทจรงมไดเขามาในกระบวนการพจารณาทางปกครองหรอไดเขามาใน
กระบวนการพจารณาครงกอนแลวแตถกตดโอกาสโดยไมเปนธรรมในการมสวนรวมในกระบวนการ
พจารณาทางปกครอง
2.3 เจาหนาทไมมอานาจทจะทาคาสงทางปกครองในเรองนน
2.4 ถาคาสงทางปกครองไดออกโดยอาศยขอเทจจรงหรอขอกฎหมายใดและตอมา
ขอเทจจรงหรอขอกฎหมายนนเปลยนแปลงไปในสาระสาคญในทางทจะเปนประโยชนแกคกรณ
3. ผมอานาจพจารณาคาขอใหพจารณาใหม ในการยนคาขอใหพจารณาใหมตองยนตอ
เจาหนาททมอานาจพจารณาเพกถอนหรอแกไขคาสงทางปกครอง ซงหมายถงเจาหนาทผออกคาสงทาง
ปกครอง
4. การพจารณาของเจาหนาทผรบคาขอใหพจารณาใหม เมอเจาหนาทไดรบคาขอให
พจารณาใหมแลว ในการพจารณาออกคาสงเจาหนาทจะตองมคาสงใหเปนอยางใดอยางหนงตามขอเทจจรง
ดงน
(1) มคาสงรบหรอไมรบคาขอใหพจารณาใหมซงพจารณาตามหลกเกณฑและเงอนไข
ทกาหนดไวในมาตรา 54 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539
(2) มคาสงรบไวพจารณา เมอพจารณาแลวเหนวาไมมเหตทจะเพกถอนหรอแกไข
เพมเตมคาสงทางปกครองนนและสงยกคาขอ
(3) มคาสงรบไวพจารณา เมอพจารณาแลวเหนวามเหตผลใหมคาสงใหเพกถอนหรอ
แกไขคาสงทางปกครองตอไป
การขอใหพจารณาใหมตามกฎหมายวาดวยวธปฏบตราชการทางปกครองนน เปน
บทบญญตทเปดโอกาสใหประชาชนใชสทธในการขอทบทวนกระบวนพจารณาทเสรจสนไปแลวบนพนฐาน
ของขอเทจจรงใหมคาสงของเจาหนาทฝายปกครองทสงในกระบวนการพจารณาใหยอมถอวาเปนคาสงทาง
ปกครอง ซงคกรณมสทธอทธรณหรอโตแยงตอไปได
ความเหนของคณะกรรมการวธปฏบตราชการทางปกครอง เรองเสรจท
798/2551 การขอใหพจารณาใหมตามกฎหมายวาดวยวธปฏบตราชการทางปกครองนน เปนบทบญญต
ทเปดโอกาสใหประชาชนใชสทธในการขอทบทวนกระบวนพจารณาทเสรจสนไปแลวบนพนฐานของ
ขอเทจจรงใหม และในกรณทคกรณยนคาขอใหพจารณาใหมถกตองครบถวนตามเงอนไขทกาหนดไวตาม
- 73 -
มาตรา 54 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 คาสงของเจาหนาทฝาย
ปกครองทสงในกระบวนการพจารณาใหมยอมถอวาเปนคาสงทางปกครองทอาจมการอทธรณหรอโตแยง
ตอไปได ดงนน ในกรณทเจาหนาทไดพจารณาคาขอใหพจารณาใหมของคกรณแลวเหนวาไมเปนไปตาม
เงอนไขทกาหนดตามมาตรา 54 แหงพระราชบญญตดงกลาว และจะมคาสงแจงผลการพจารณาใหมให
คกรณทราบวาคาขอไมเขาเงอนไขทจะขอใหพจารณาใหม จงเปนการไมรบคาขอใหพจารณาใหมของคกรณ
คาสงดงกลาวยอมเปนคาสงทางปกครอง ตามมาตรา 5 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง
พ.ศ. 2539 เมอขอเทจจรงทหารอมาน ปรากฏวากระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลยเปนผแตงตง
คณะกรรมการพจารณาคาขอใหพจารณาใหมและคณะกรรมการเหนวา คาขอดงกลาวไมเขาเงอนไขตามท
พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครองกาหนดโดยเหนวาพยานหลกฐานทคกรณกลาวอางไมเขาขาย
เปนพยานหลกฐานใหม เนองจากพยานหลกฐานไมมนาหนกเพยงพอจนทาใหขอเทจจรงทยตเปลยนแปลง
ไปในสาระสาคญ ดงนน กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลยในฐานะหนวยงานผออกคาสงใหชดใชคา
สนไหมทดแทนและเปนหนวยงานผพจารณาคาขอใหพจารณาใหม จงตองเปนผออกหนงสอแจงไปยงคกรณ
ผยนคาขอและมคาสงไมรบคาขอใหพจารณาใหมเปนคาสงทางปกครอง กระทรวงวทยาศาสตรและ
เทคโนโลยจงควรแจงสทธในการอทธรณตามมาตรา 40 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง
พ.ศ. 2539 ใหคกรณทราบดวย
3. การเพกถอนคาสงทางปกครอง
3.1 ขอพจารณาเบองตนเกยวกบการเพกถอนคาสงทางปกครอง
3.1.1 ผมอานาจเพกถอนคาสงทางปกครอง
รองศาสตราจารย ดร.วรเจตน ภาครตน อธบาย27
28 วา คาสงทางปกครองนน
เมอออกมาแลว หากไมเปนคาสงทางปกครองทเปนโมฆะยอมมผลในทางกฎหมายผกพนผรบคาสงทาง
ปกครองใหตองปฏบตตาม หากผรบคาสงทางปกครองเหนวาคาสงทางปกครองใดไมชอบดวยกฎหมาย ผ
นนจะตองดาเนนการโตแยงคาสงทางปกครองนน โดยการอทธรณและโดยการฟองขอใหศาลปกครองเพก
ถอนคาสงทางปกครองนน
การโตแยงคาสงทางปกครองเปนการมองในแงมมของผรบคาสงทางปกครอง
สวนการลบลางคาสงทางปกครองนนเปนการมองในมมขององคกรฝายปกครองและศาลปกครอง การ
โตแยงคาสงทางปกครองกบการลบลางคาสงทางปกครองยอมมความสมพนธกนเพราะการทผรบคาสงทาง
ปกครองโตแยงคาสงทางปกครองนนกเพอใหองคกรของรฐททรงอานาจดาเนนการลบลางคาสงทางปกครอง
นนเอง
28
วรเจตน ภาครตน , ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายปกครอง : หลกการพนฐานของกฎหมายปกครองและการกระทาทางปกครอง,
สานกพมพวญชน, พมพครงท 3, พ.ศ. 2549 หนา 170-171
- 74 -
การลบลางคาสงทางปกครองโดยองคกรฝายปกครองในกระบวนพจารณาชน
อทธรณนนมความแตกตางกบการลบลางคาสงทางปกครองโดยองคกรฝายตลาการ ในการดาเนนการลบ
ลางคาสงทางปกครองโดยองคกรฝายปกครอง องคกรฝายปกครองทเปนผพจารณาอทธรณมอานาจทจะ
ตรวจสอบคาสงทางปกครองทผอทธรณโตแยงไดในทกมต ทงในแงความชอบดวยกฎหมายของคาสงทาง
ปกครองและในแงความเหมาะสมของการทาคาสงทางปกครองนน สวนการดาเนนการลบลางคาสงทาง
ปกครองโดยองคกรตลาการโดยเฉพาะอยางยงโดยศาลปกครองนน ศาลปกครองมอานาจตรวจสอบเฉพาะ
ความชอบดวยกฎหมายของคาสงทางปกครองเทานน ซงหากศาลปกครองเหนวาคาสงทางปกครองทเปน
วตถแหงคดไมชอบดวยกฎหมายศาลปกครองยอมจะตองลบลางคาสงทางปกครองนนโดยการพพากษาเพก
ถอนคาสงทางปกครอง หากศาลเหนแตเพยงวาคาสงทางปกครองนนไมเหมาะสมในเชงนโยบาย แตไมถง
ขนาดทคาสงทางปกครองนนไมชอบดวยกฎหมาย ศาลปกครองยอมไมอาจเขามาดาเนนการลบลางคาสง
ทางปกครองนนโดยการพพากษาเพกถอนคาสงทางปกครองได
ในการเพกถอนคาสงทางปกครองนนกฎหมายไดกาหนดไวในมาตรา 49 วรรค
หนงแหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ซงบญญตวา
มาตรา 49 เจาหนาทหรอผบงคบบญชาของเจาหนาทอาจเพกถอนคาสงทาง
ปกครองไดตามหลกเกณฑในมาตรา 51 มาตรา 52 และมาตรา 53 ไมวาจะพนขนตอนการกาหนดให
อทธรณหรอใหโตแยงตามกฎหมายนหรอกฎหมายอนมาแลวหรอไม
จากหลกกฎหมายดงกลาวมหลกการวา ฝายปกครองอาจเรมเพกถอนคาสงทาง
ปกครองทตนออกไดเองโดยไมตองมผใดรองขอหรอโตแยงและการเพกถอนคาสงทางปกครองจะกระทา
เมอใดกได กลาวคอ จะกระทาเมอพนกาหนดเวลาอทธรณภายในฝายปกครองหรอพนกาหนดนาคดขนส
การพจารณาขององคกรวนจฉยคดปกครองกได
3.1.2 ลกษณะของคาสงทางปกครองทอาจเพกถอนได
รองศาสตราจารย ดร.วรเจตน ภาครตน อธบาย 28
29 วา คาสงทางปกครองท
เจาหนาทจะลบลางนนอาจเปนคาสงทางปกครองทชอบดวยกฎหมายหรอเปนคาสงทางปกครองทไมชอบ
ดวยกฎหมาย และถาพจารณาจากแงมมของบคคลทอยใตบงคบแลว คาสงทางปกครองอาจเปนคาสงทาง
ปกครองทใหประโยชนหรอเปนคาสงทางปกครองทสรางภาระ
ในการพเคราะหวาคาสงทางปกครองใดเปนคาสงทางปกครองทชอบดวย
กฎหมายหรอไมนนใหพจารณาจากเวลาทเจาหนาทไดออกคาสงนนเปนสาคญวา ในเวลานนเจาหนาทได
ออกคาสงทางปกครองถกตองครบถวนตามเงอนไขแหงความชอบดวยกฎหมายของคาสงทางปกครอง
หรอไม ถาออกคาสงทางปกครองมาโดยถกตองตามเงอนไขแหงความชอบดวยกฎหมาย คาสงนนยอมชอบ
ดวยกฎหมาย การลบลางคาสงดงกลาวจะตองปฏบตตามหลกเกณฑเกยวกบการยกเลกคาสงทางปกครองท
29
วรเจตน ภาครตน, อางแลวใน 28 ,หนา 220 – 221
- 75 -
ชอบดวยกฎหมาย แตถาออกคาสงทางปกครองโดยไมถกตองตามเงอนไขแหงความชอบดวยกฎหมาย คาสง
นนยอมไมชอบดวยกฎหมาย การลบลางคาสงดงกลาวจะตองปฏบตตามหลกเกณฑเกยวกบการเพกถอน
คาสงทางปกครองทไมชอบดวยกฎหมาย
3.2 การเพกถอนคาสงทางปกครองทไมชอบดวยกฎหมาย
ตามพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 มาตรา 50
บญญตวา
มาตรา 50 คาสงทางปกครองทไมชอบดวยกฎหมายอาจถกเพกถอนทงหมดหรอ
บางสวนโดยจะใหมผลยอนหลงหรอไมยอนหลงหรอมผลไปในอนาคตไปถงขณะใดขณะหนงตามทกาหนดได
แตถาคาสงนนเปนคาสงซงเปนการใหประโยชนแกผรบ การเพกถอนตองเปนไปตามบทบญญตมาตรา 51
และมาตรา 52
3.2.1 การเพกถอนคาสงทางปกครองทไมชอบดวยกฎหมายซงเปนการสรางภาระ
รองศาสตราจารย ดร.วรเจตน ภาครตน อธบาย 29
30 วา การเพกถอนคาสง
ทางปกครองทไมชอบดวยกฎหมายซงเปนการสรางภาระนนเปนไปตามหลกเกณฑทวไปในสวนแรกของ
มาตรา 50 แหงพระราชบญญตน เจาหนาทมอานาจในการเพกถอนคาสงทางปกครองดงกลาวทงหมดหรอ
บางสวนโดยจะกาหนดใหมผลยอนหลงหรอไมยอนหลงหรอมผลในอนาคตกไดอานาจในการเพกถอนคาสง
ดงกลาวเปนอานาจดลพนจ ซงหมายความวาการทคาสงทางปกครองไมชอบดวยกฎหมายยงไมมผลเปนการ
บงคบใหเจาหนาทตองดาเนนการเพกถอนคาสงดงกลาวแตอยางใด ผรบคาสงทางปกครองดงกลาวมสทธ
อทธรณโตแยงคาสงดงกลาวได
3.2.2 การเพกถอนคาสงทางปกครองทไมชอบดวยกฎหมายซงเปนการใหประโยชน
แกผรบคาสงทางปกครอง
รองศาสตราจารย ดร.วรเจตน ภาครตน อธบาย 30
31 วา ในการเพกถอนคาสง
ทางปกครองทไมชอบดวยกฎหมายซงเปนการใหประโยชนแกผรบคาสงนน เจาหนาทจะตองปฏบตตาม
เงอนไขทกาหนดไวในมาตรา 51 และมาตรา 52 แหงพระราชบญญตน ซงบทบญญตทงสองมาตราม
ลกษณะเปนการจากดอานาจของเจาหนาทในการเพกถอนคาสงทางปกครองทไมชอบดวยกฎหมายซงเปน
การใหประโยชนตลอดจนกาหนดคาทดแทนความเสยหายใหแกผรบคาสงทางปกครองดงกลาวไว
3.2.3 การเพกถอนคาสงทางปกครองทไมชอบดวยกฎหมายซงเปนการใหเงน
ทรพยสน หรอประโยชนทแบงแยกได
มาตรา 51 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539
บญญตวา
30
วรเจตน ภาครตน ,อางแลวใน 28, หนา 223
31 เรองเดยวกน, หนา 224 - 227
- 76 -
มาตรา 51 การเพกถอนคาสงทางปกครองทไมชอบดวยกฎหมายซงเปนการให
เงนหรอใหทรพยสนหรอใหประโยชนทอาจแบงแยกได ใหคานงถงความเชอโดยสจรตของผรบประโยชนใน
ความคงอยของคาสงทางปกครองนนกบประโยชนสาธารณะประกอบกน
จากบทบญญตดงกลาววางหลกวา การเพกถอนคาสงทางปกครองทไมชอบดวย
กฎหมายทเปนการใหเงนหรอใหทรพยสนหรอใหประโยชนทอาจแบงแยกได น จะตองคานงถงความเชอโดย
สจรตของผรบประโยชนในความคงอยของคาสงทางปกครองนนกบประโยชนสาธารณะประกอบกน คอ (1)
หากความเชอโดยสจรตของผรบประโยชนในความคงอยของคาสงทางปกครองนนมมากกวาประโยชน
สาธารณะ เจาหนาทอาจไมเพกถอนคาสงทางปกครองดงกลาว (2) หากประโยชนสาธารณะมมากกวาความ
เชอโดยสจรตของผรบประโยชนในความคงอยของคาสงทางปกครองนน เจาหนาทจะตองเพกถอนคาสงทาง
ปกครอง
อยางไรกด โดยหลกยอมตองถอวาบคคลผรบคาสงทางปกครองเชอในความคงอย
ของคาสงทางปกครองนน ซงความเชอโดยสจรตจะไดรบความคมครองเมอผรบคาสงทางปกครองไดใช
ประโยชนอนเกดจากคาสงทางปกครองหรอไดดาเนนการเกยวกบทรพยสนไปแลวโดยไมอาจแกไขหรอ
เปลยนแปลงได หรอการเปลยนแปลงจะทาใหผรบคาสงนนเกดความเสยหาย
การพจารณาวาความเชอโดยสจรตของผรบคาสงทางปกครองจะอางความเชอโดย
สจรตในความคงอยของคาสงทางปกครองนนไมได หากเขาขายกรณ ดงตอไปน
(1) ผนนไดแสดงขอความอนเปนเทจหรอปกปดขอความจรงซงควรบอกใหแจงหรอ
ขมข หรอชกจงใจโดยการใหทรพยสนหรอใหประโยชนอนใดทมชอบดวยกฎหมาย
(2) ผนนไดใหขอความซงไมถกตองหรอไมครบถวนในสาระสาคญ กรณนขอความท
ไมถกตองหรอไมครบถวนนนตองเปนสาระสาคญ มนาหนกททาใหเจาหนาทตดสนใจออกคาสงทางปกครอง
ทใหประโยชนแกผรบคาสงซงเปนผใหขอความนน
(3) ผนนไดรถงความไมชอบดวยกฎหมายของคาสงทางปกครองในขณะไดรบคาสง
ทางปกครองหรอการไมรนนเปนไปโดยความประมาทเลนเลออยางรายแรง
ในกรณทการเพกถอนคาสงทางปกครองทไมชอบดวยกฎหมายทใหประโยชนทเปน
เงนหรอประโยชนทแบงแยกไดใหมผลยอนหลง มาตรา 51 วรรคสแหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการ
ทางปกครอง พ.ศ. 2539 วางหลกไว ดงน
1. ในกรณทเพกถอนโดยใหมผลยอนหลง การคนเงน ทรพยสนหรอประโยชนทผรบ
คาสงทางปกครองไดไป ใหนาบทบญญตวาดวยลาภมควรไดในประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาใช
บงคบโดยอนโลม
2. ผรบคาสงทางปกครองตองรบผดในการคนเงน ทรพยสนหรอประโยชนทไดรบไป
เตมจานวน ในกรณดงตอไปน
- 77 -
2.1 ถาผรบคาสงทางปกครองไดรถงความไมชอบดวยกฎหมายของคาสงทาง
ปกครองหรอควรไดรเชนนนหากผนนมไดประมาทเลนเลออยางรายแรงใหถอวาผนนตกอยในฐานะไมสจรต
ตงแตเวลานนเปนตนไป
2.2 กรณทอางความเชอโดยสจรตไมไดตามมาตรา 51 วรรคสาม แหง
พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539
3.2.4 การเพกถอนคาสงทางปกครองทไมชอบดวยกฎหมายทเปนการใหประโยชน
อน ซงมใชเปนเงน ทรพยสน หรอประโยชนอนทอาจแบงแยกได
รองศาสตราจารย ดร.วรเจตน ภาครตน อธบาย 31
32 วา คาสงทางปกครองซง
ไมไดใหประโยชนทเปนเงน ทรพยสน หรอประโยชนอนทอาจแบงแยกได เชน ใบอนญาตตาง ๆ คาสงบรรจ
แตงตงบคคลเขารบราชการ หรอคาสงทางปกครองทกอตงสทธในลกษณะอน ๆ เชน คาสงอนญาตใหแปลง
สญชาต คาสงทางปกครองในลกษณะดงกลาวนไมสามารถแบงแยกได ดงนนคาสงทางปกครองประเภทน
เปนคาสงทางปกครองทหากจะเพกถอนแลวจะตองเพกถอนทงหมดมฉะนนแลว กจะเพกถอนคาสงทาง
ปกครองไมไดเลย การเพกถอนคาสงทางปกครองเพยงบางสวนตามมาตรา 51 แหงพระราชบญญตนจงไม
อาจนามาใชกบการเพกถอนคาสงทางปกครองซงไมใชเปนการใหเงน ทรพยสน หรอประโยชนอนได แตตอง
เปนไปตามหลกเกณฑทบญญตไวในมาตรา 52 แหงพระราชบญญตน
อานาจในการตดสนใจวาจะเพกถอนคาสงทางปกครองดงกลาวเปนอานาจ
ดลพนจของเจาหนาทซงตองคานงถงความเชอโดยสจรตของผรบคาสงทางปกครองในความคงอยของคาสง
ทางปกครองดงกลาวดวย ทงน โดยจะชงนาหนกระหวางความเชอโดยสจรตในความคงอยของคาสงทาง
ปกครองกบประโยชนสาธารณะประกอบกน
ในกรณทมการเพกถอนคาสงทางปกครองดงกลาว หากผรบคาสงทางปกครอง
ซงเชอโดยสจรตในความคงอยของคาสงทางปกครองไดรบความเสยหาจากการเพกถอนคาสงทางปกครอง
นนและความเชอโดยสจรตสมควรไดรบความคมครอง เจาหนาทยอมจะตองชดใชความเสยหายใหแกผรบ
คาสงทางปกครองดงกลาว ทงนคาทดแทนความเสยหายตองดไมสงกวาประโยชนทผรบคาสงทางปกครอง
ไดรบหากไมมการเพกถอนคาสงนน การเรยกรองคาทดแทนความเสยหายจากการเพกถอนคาสงดงกลาว
จะตองกระทาภายใน 180 วนนบแตวนทไดรบแจงใหทราบถงการเพกถอนคาสงทางปกครองดงกลาว
คาสงกาหนดจานวนคาทดแทนความเสยหายถอวาเปนคาสงทางปกครองทผรบคาสงอาจใชสทธอทธรณ
โตแยงและฟองคดตอศาลปกครองได
สาหรบระยะเวลาในการเพกถอนคาสงทางปกครองทไมชอบดวยกฎหมายซง
เปนการใหประโยชนนน มาตรา 49 วรรคสองแหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ.
2539 บญญตวาตองกระทาภายในเกาสบวน นบแตวนทรถงเหตใหเพกถอนคาสงทางปกครองนน เวนแต
32
วรเจตน ภาครตน , อางแลวใน 28 ,หนา 227 - 229
- 78 -
คาสงดงกลาวจะไดทาขนเพราะการขมขหรอการชกจงโดยการใหทรพยสนหรอประโยชนอนใดทมชอบดวย
กฎหมาย
3.3 การเพกถอนคาสงทางปกครองทชอบดวยกฎหมาย
การเพกถอนคาสงทางปกครองทชอบดวยกฎหมายนไดบญญตไวในมาตรา 53 แหง
พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ซงบญญตวา
มาตรา 53 คาสงทางปกครองทชอบดวยกฎหมายซงไมเปนการใหประโยชนแกผรบ
คาสงทางปกครองอาจถกเพกถอนทงหมดหรอบางสวนโดยใหมผลตงแตขณะทเพกถอนหรอมผลในอนาคต
ไปถงขณะใดขณะหนงตามทกาหนดได เวนแตเปนกรณทคงตองทาคาสงทางปกครองทมเนอหาทานอง
เดยวกนนนอก หรอเปนกรณทการเพกถอนไมอาจกระทาไดเพราะเหตอน ทงน ใหคานงถงประโยชนของ
บคคลภายนอกประกอบดวย
คาสงทางปกครองทชอบดวยกฎหมายซงเปนการใหประโยชนแกผรบคาสงทาง
ปกครองอาจถกเพกถอนทงหมดหรอบางสวนโดยใหมผลตงแตขณะทเพกถอน หรอมผลในอนาคตไปถงขณะ
ใดขณะหนงตามทกาหนดไดเฉพาะเมอมกรณ ดงตอไปน
(1) มกฎหมายกาหนดใหเพกถอนไดหรอมขอสงวนสทธใหเพกถอนไดในคาสงทาง
ปกครองนนเอง
(2) คาสงทางปกครองนนมขอกาหนดใหผรบประโยชนตองปฏบตแตไมมการปฏบต
ภายในเวลาทกาหนด
(3) ขอเทจจรงและพฤตการณเปลยนแปลงไป ซงหากมขอเทจจรงและพฤตการณ
เชนนในขณะทาคาสงทางปกครองแลวเจาหนาทคงจะไมทาคาสงทางปกครองนน และหากไมเพกถอนจะ
กอใหเกดความเสยหายตอประโยชนสาธารณะได
(4) บทกฎหมายเปลยนแปลงไป ซงหากมบทกฎหมายเชนนในขณะทาคาสงทาง
ปกครองแลวเจาหนาทคงจะไมทาคาสงทางปกครองนน แตการเพกถอนในกรณนใหกระทาไดเทาทผรบ
ประโยชนยงไมไดใชประโยชน หรอยงไมไดรบประโยชนตามคาสงทางปกครองดงกลาวและหากไมเพกถอน
จะกอใหเกดความเสยหายตอประโยชนสาธารณะได
(5) อาจเกดความเสยหายอยางรายแรงตอประโยชนสาธารณะหรอตอประชาชนอน
จาเปนตองปองกนหรอขจดเหตดงกลาว
ในกรณทมการเพกถอนคาสงทางปกครองเพราะเหตตามวรรคสอง (3) (4) และ (5) ผ
ไดรบประโยชนมสทธไดรบคาทดแทนความเสยหายอนเกดจากความเชอโดยสจรตในความคงอยของคาสง
ทางปกครองได และใหนามาตรา 52 มาใชบงคบโดยอนโลม
คาสงทางปกครองทชอบดวยกฎหมายซงเปนการใหเงนหรอใหทรพยสนหรอให
ประโยชนทอาจแบงแยกได อาจถกเพกถอนทงหมดหรอบางสวนโดยใหมผลยอนหลงหรอไมมผลยอนหลง
หรอมผลในอนาคตไปถงขณะใดขณะหนงตามทกาหนดไดในกรณดงตอไปน
- 79 -
(1) มไดปฏบตหรอปฏบตลาชาในอนทจะดาเนนการใหเปนไปตามวตถประสงคของ
คาสงทางปกครอง
(2) ผไดรบประโยชนมไดปฏบตหรอปฏบตลาชาในอนทจะดาเนนการใหเปนไปตาม
เงอนไขของคาสงทางปกครอง
ทงน ใหนาความในมาตรา 51 มาใชบงคบโดยอนโลม
จากบทบญญตดงกลาวจะเหนไดวาคาสงทางปกครองทชอบดวยกฎหมายซงอาจถก
เพกถอนทงหมดหรอบางสวนแบงออกเปน 2 ลกษณะคอ คาสงทางปกครองทไมเปนการใหประโยชนแก
ผรบคาสงทางปกครอง และคาสงทางปกครองทเปนการใหประโยชนแกผรบคาสงทางปกครอง
3.3.1 การยกเลกคาสงทางปกครองทชอบดวยกฎหมายซงไมเปนการใหประโยชน
แกผรบคาสงทางปกครอง
มาตรา 53 วรรคหนงแหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง
พ.ศ. 2539 วางหลกวา คาสงทางปกครองทชอบดวยกฎหมายซงไมเปนการใหประโยชนแกผรบคาสงทาง
ปกครองอาจถกองคกรเจาหนาทฝายปกครองเพกถอนทงหมดหรอบางสวนได โดยมผลตงแตขณะทเพกถอน
หรอมผลในอนาคตไปถงขณะหนงขณะใดตามทกาหนดได แตจะยกเลกโดยใหมผลยอนหลงไมได อยางไรก
ตามองคกรเจาหนาทฝายปกครองจะเพกถอนคาสงทางปกครองทชอบดวยกฎหมายซงไมเปนการให
ประโยชนแกผรบคาสงทางปกครองไมได ในกรณทเปนคาสงทางปกครองทเปนลกษณะ ดงตอไปน
(1) เปนกรณท เจาหนาทตองทาคาสงทางปกครองทมเนอหาทานองเดยวกนนน
อก
(2) เปนกรณทการเพกถอนไมอาจกระทาไดเพราะเหตอน
3.3.2 การยกเลกคาสงทางปกครองทชอบดวยกฎหมายซงเปนการใหประโยชนแก
ผรบคาสงทางปกครอง
มาตรา 53 วรรคสอง แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ.
2539 ไดวางหลกไววา คาสงทางปกครองทชอบดวยกฎหมายซงเปนการใหประโยชนแกผรบคาสงทาง
ปกครองอาจถกเพกถอนไดทงหมดหรอบางสวนโดยใหมผลตงแตขณะทเพกถอน หรอผลในอนาคตไปถง
ขณะใดขณะหนงตามทกาหนดได ดงนนการเพกถอนคาสงทางปกครองทชอบดวยกฎหมายจะเพกถอนโดย
ใหมผลไปในอดตไมได
อยางไรกตาม แมคาสงทางปกครองทชอบดวยกฎหมายจะเพกถอนไดกตาม แต
การเพกถอนตองมกฎเกณฑโดยเครงครดตามมาตรา 53 วรรคสอง แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการ
ทางปกครอง พ.ศ. 2539 ซงกาหนดเหตแหงการเพกถอนไว 5 ประการ คอ
(1) มกฎหมายกาหนดใหเพกถอนไดหรอมขอสงวนสทธใหเพกถอนไดในคาสงทาง
ปกครองนนเอง
กรณนเปนกรณทมกฎหมายกาหนดใหเพกถอนได หรอการมขอสงวนสทธในคาสง
ทางปกครองนนวาคาสงทางปกครองอาจถกเพกถอนได ในการใชอานาจดงกลาวจะตองเปนไปตาม
- 80 -
วตถประสงคของการสงวนสทธนนดวย
(2) คาสงทางปกครองนนมขอกาหนดใหผรบประโยชนตองปฏบตแตไมมการ
ปฏบตภายในเวลาทกาหนด
เปนขอกาหนดใหผรบคาสงทางปกครองจะตองปฏบตตามคาสงทางปกครอง
เชน การอนมตใหทนการศกษาแกผรบทนตองปฏบตงานใหแกหนวยงานและตองรายงานผลการศกษาทก
6 เดอนแตผรบทนไมปฏบต
(3) ขอเทจจรงและพฤตการณเปลยนแปลงไป ซงหากมขอเทจจรงและ
พฤตการณเชนนในขณะทาคาสงทางปกครองแลวเจาหนาทคงจะไมทาคาสงทางปกครองนน และหากไม
เพกถอนจะกอใหเกดความเสยหายตอประโยชนสาธารณะได
(4) บทกฎหมายเปลยนแปลงไป ซงหากมบทกฎหมายเชนนในขณะทาคาสงทาง
ปกครองแลว เจาหนาทคงจะไมทาคาสงทางปกครองนน แตการเพกถอนในกรณนใหกระทาไดเทาทผรบ
ประโยชนยงไมไดใชประโยชน หรอยงไมไดรบประโยชนตามคาสงทางปกครองดงกลาวและหากไมเพกถอน
จะกอใหเกดความเสยหายตอประโยชนสาธารณะได
(5) อาจเกดความเสยหายอยางรายแรงตอประโยชนสาธารณะหรอตอประชาชน
อนจาเปนตองปองกนหรอขจดเหตดงกลาว
การเพกถอนคาสงทางปกครองทเปนการใหประโยชนแกผรบคาสงทางปกครอง
เนองจากขอเทจจรงและพฤตการณเปลยนแปลงไป หรอเพราะกฎหมายเปลยนแปลงไป หรอเปนคาสงทาง
ปกครองทอาจเกดความเสยหาอยางรายแรงตอประโยชนสาธารณะหรอตอประชาชนตามมาตรา 53 วรรค
สาม แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 กาหนดใหบคคลผรบคาสงทาง
ปกครองซงเชอโดยสจรตในความคงอยของคาสงทางปกครองและความเชอโดยสจรตนนควรทจะไดรบความ
คมครอง มสทธไดรบคาทดแทนความเสยหายทเกดจากการเพกถอนคาสงทางปกครอง ทงน ผรบคาสงทาง
ปกครองจะตองใชสทธเรยกรองคาทดแทนความเสยหายภายในหนงรอยแปดสบวนนบแตวนทไดรบแจงถง
การเพกถอนคาสงทางปกครอง
คาสงทางปกครองทชอบดวยกฎหมายทเปนการใหเงน ทรพยสน หรอประโยชน
ทอาจแบงแยกได การเพกถอนคาสงทางปกครองทชอบดวยกฎหมายทเปนการใหเงน ทรพยสน หรอ
ประโยชนทอาจแบงแยกไดน ไดกาหนดไวในมาตรา 53 วรรคส แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทาง
ปกครอง พ.ศ. 2539 กาหนดวาคาสงดงกลาวอาจถกเพกถอนทงหมดหรอบางสวนโดยใหมผลยอนหลง
หรอไมยอนหลงหรอมผลในอนาคตไปถงขณะใดขณะหนงตามทกาหนดได ในกรณดงตอไปน
(1) มไดปฏบตหรอปฏบตลาชาในอนทจะดาเนนการใหเปนไปตามวตถประสงค
ของคาสงทางปกครอง เปนกรณทการดาเนนการใหประโยชนตามคาสงทางปกครองไมอาจทาใหบรรลตาม
วตถประสงคของคาสงทางปกครองได
- 81 -
(2) ผไดรบประโยชนมไดปฏบตหรอปฏบตลาชาในอนทจะดาเนนการใหเปนไป
ตามเงอนไขของคาสงทางปกครอง เปนกรณทผรบคาสงทางปกครองไมปฏบตตามขอกาหนดทใหไวในคาสง
ทางปกครองนน ทงน ใหนาความในมาตรา 51 มาใชบงคบโดยอนโลม
สวนท 8 การบงคบทางปกครอง นตกรรมทางปกครองแบงออกเปน 2 ประเภท คอ
(1) นตกรรมทางปกครองทไมตองมการบงคบตามนตกรรมทางปกครอง ไดแก นต
กรรมทางปกครองทเปนการใหประโยชนแกผรบนตกรรมทางปกครอง เชน ใบอนญาต หนงสออนมตตาง ๆ
หรอนตกรรมทางปกครองทรบรองสทธของผรบนตกรรมทางปกครอง เชน หนงสอรบรองนตบคคล สตบตร
เปนตน
(2) นตกรรมทางปกครองทตองมการบงคบใหเปนไปตามเจตนารมณของการออกนต
กรรมทางปกครองนน ในกรณทผรบนตกรรมฝาฝนไมยอมปฏบตตามขอกาหนดตาง ๆ ในนตกรรมทาง
ปกครอง ไดแก นตกรรมทางปกครองทเปนคาสงตาง ๆ
การบงคบการตามนตกรรมทางปกครองน เปนการกระทาทางปกครองทเปนการ
กาวเขาไปกระทบกระเทอนสทธเสรภาพและทรพยสนของประชาชน เจาหนาทฝายปกครองจงกระทาการ
ได เมอมกฎหมายใหอานาจไวอยางชดเจน ซงในกรณทกฎหมายเฉพาะไดบญญตเรองการบงคบทาง
ปกครองไวกใหใชกฎหมายเฉพาะเรองนน อยางไรกตาม ถงแมกฎหมายเฉพาะเรองจะไดกาหนดมาตรการ
บงคบทางปกครองไวแลวกตาม แตเจาหนาทเหนวามาตรการนนมลกษณะทจะใหผลนอยกวามาตรการ
บงคบทางปกครองตามทกาหนดไวตามพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539
เจาหนาทจะใชมาตรการบงคบทางปกครองกได
1. หลกเกณฑทวไป
หลกทวไปในการใชมาตรการบงคบทางปกครองใหเปนไปตามคาสงทางปกครองในชน
ของเจาหนาทฝายปกครอง มดงน
1.1 การบงคบทางปกครองใชกบคาสงทางปกครองประเภททจะตองมการบงคบการ
ใหเปนไปตามเจตนารมณของการออกคาสงทางปกครองนน ในกรณทผรบคาสงทางปกครองฝาฝนไมยอม
ปฏบต ปฏบตไมถกตอง หรอปฏบตไมครบถวนตามขอกาหนดตาง ๆ ในคาสงทางปกครอง แตไมใชกบคาสง
ทางปกครองทใหสทธประโยชนกบผรบคาสงทางปกครอง
1.2 เจาหนาทผทาคาสงทางปกครองในฐานะทเปนองคกรผใชอานาจรฐ สามารถท
จะพจารณาดาเนนการบงคบการใหเปนไปตามคาสงทางปกครองไดเอง โดยไมตองฟองรองเปนคดตอศาล
อยางไรกตาม เจาหนาทดงกลาวจะมอบอานาจใหเจาหนาทซงอยใตบงคบบญชาหรอเจาหนาทอนเปน
ผดาเนนการกไดตามหลกเกณฑและวธการ ดงตอไปน
- 82 -
(1) การมอบอานาจใหดาเนนการของเจาหนาทผใชอานาจทาคาสงทาง
ปกครองในราชการสวนกลางและราชการสวนภมภาค ใหเปนไปตามกฎหมายวาดวยระเบยบบรหารราชการ
แผนดน
(2) การมอบอานาจใหดาเนนการของเจาหนาทผมใชอานาจทาคาสงทาง
ปกครองในราชการสวนทองถนใหเปนไปตามทกฎหมายทจดตงราชการสวนทองถนนน
(3) การมอบอานาจใหดาเนนการของเจาหนาทผมอานาจทาคาสงทางปกครอง
ของรฐวสาหกจหรอหนวยงานอนของรฐใหเปนไปตามกฎหมายทจดตงรฐวสาหกจหรอหนวยงานอนของรฐ
นน
(4) การมอบอานาจใหดาเนนการของเจาทในระหวางหนวยงานตาม (1) (2)
ทมฐานะเปนนตบคคล ใหเปนไปตามความตกลงระหวางหนวยงานนน โดยขอตกลงดงกลาวตองทาเปน
หนงสอและกาหนดตาแหนงของเจาหนาททจะมอบและรบมอบไวในขอตกลงนน
1.3 การใชมาตรการบงคบทางปกครองของเจาหนาทใหใชไดเพยงเทาทจาเปนเพอให
บรรลวตถประสงคของคาสงทางปกครอง โดยกระทบกระเทอนตอผอยในบงคบของคาสงทางปกครองนอย
ทสด
1.4 กอนทเจาหนาทผทาคาสงทางปกครองจะดาเนนการบงคบทางปกครองมเงอนไข
ตองไมมการสงทเลาการบงคบทางปกครองเกยวกบคาสงทางปกครองไวกอนโดยเจาหนาทผทาคาสงหรอผท
อานาจพจารณาอทธรณหรอผมอานาจพจารณาวนจฉยความถกตองของคาสงทางปกครองดงกลาว และ
คาสงทเลาการบงคบทางปกครองเปนคาสงทางปกครองทอาจถกเพกถอนไดภายใตหลกเกณฑการเพกถอน
คาสงทางปกครอง
1.5 การบงคบทางปกครองไมใชกบเจาหนาทดวยกน เวนแตจะมกฎหมายกาหนดไว
เปนอยางอนตามทกาหนดไวในมาตรา 55 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539
อยางไรกตาม คาวาเจาหนาท หมายถงเจาหนาททปฏบตตาม อานาจหนาทอนเปนตวแทนของรฐ
(ฝายปกครอง) เทานน ไมรวมถงเจาหนาทในความหมายมาตรา 5 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการ
ทางปกครอง พ.ศ. 2539
2. การบงคบทางปกครองตามพระราชบญญตน
2.1 ความหมายการบงคบทางปกครองตามพระราชบญญตน
มาตรา 56 เจาหนาทผทาคาสงทางปกครองมอานาจทจะพจารณาใชมาตรการ
บงคบทางปกครองเพอใหเปนไปตามคาสงของตนไดตามบทบญญตในสวนน เวนแตจะมการสงใหทเลาการ
บงคบไวกอนโดยเจาหนาทผทาคาสงนนเอง ผมอานาจพจารณาคาอทธรณหรอผมอานาจพจารณาวนจฉย
ความถกตองของคาสงทางปกครองดงกลาว
เจาหนาทตามวรรคหนงจะมอบอานาจใหเจาหนาทซงอยใตบงคบบญชาหรอ
เจาหนาทอนเปนผดาเนนการกไดตามหลกเกณฑและวธการทกาหนดในกฎกระทรวง
- 83 -
ใหเจาหนาทตามวรรคหนงหรอวรรคสองใชมาตรการบงคบทางปกครองเพยง
เทาทจาเปนเพอใหบรรลตามวตถประสงคของคาสงทางปกครอง โดยกระทบกระเทอนผอยในบงคบของ
คาสงทางปกครองนอยทสด
การบงคบทางปกครอง หมายถงการดาเนนการของเจาหนาทโดยใชมาตรการ
บงคบกบประชาชนทมภาระผกพนตองปฏบตตามหนาทเพอใหเปนไปตามคาสงทางปกครอง
2.2 ขอบเขตการบงคบการปกครอง
2.2.1 ดานเนอหาของคาสงทางปกครอง
คาสงทางปกครองทจะมการบงคบทางปกครองไดนน จะตองเปนคาสงทาง
ปกครองประเภททตองมการบงคบการใหเปนไปตามเนอหาหรอวตถประสงคของคาสงทางปกครองเทานน
หากเปนคาสงทางปกครองประเภททเนอหาของคาสงทางปกครองนนมความสมบรณในตวเอง ไม
จาเปนตองมการบงคบทางปกครองตอไป ซงสวนใหญจะไดแก คาสงทางปกครองทเปนการใหสทธ หรอ
รบรองสทธของประชาชนคาสงทางปกครอง เชนใบอนญาตใหประกอบกจการโรงงาน
2.2.2 ดานตวบคคลทจะถกบงคบทางปกครอง
มาตรา 55 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539
บญญตวา
มาตรา 55 การบงคบทางปกครองไมใชกบเจาหนาทดวยกน เวนแตจะม
กฎหมายกาหนดไวเปนอยางอน
จากบทบญญตดงกลาว กาหนดวาการบงคบทางปกครองไมใชกบเจาหนาท
ดวยกน เวนแตจะมกฎหมายกาหนดไวเปนอยางอน ซงคาสงทางปกครองนนบคคลทจะอยในบงคบไดแก
ประชาชนทมความผกพนตองปฏบตตามคาสงทางปกครอง
2.3 หลกการทสาคญของการบงคบทางปกครอง
มาตรา 63 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539
บญญตวา
มาตรา 63 ถาบทกฎหมายใดกาหนดมาตรการบงคบทางปกครองไวโดยเฉพาะแลว
แตเจาหนาทเหนวามาตรการบงคบนนมลกษณะทจะเกดผลนอยกวามาตรการบงคบตามหมวดน เจาหนาท
จะใชมาตรการบงคบทางปกครองตามหมวดนแทนกได
โดยทการบงคบทางปกครองเปนการใชมาตรการบงคบทางปกครองทจะมผลกระทบ
กระเทอนตอสทธของประชาชนผอยในบงคบของคาสงทางปกครอง นอกจากนในการใชมาตรการบงคบทาง
ปกครองนน เจาหนาทกมดลพนจในการเลอกใชมาตรการบงคบทางปกครองได ดงนน ในการดาเนนการ
บงคบทางปกครอง เจาหนาทจะตองคานงถงหลกการทสาคญดงตอไปน
(1) หลกความสมเหตสมผล (มาตรา 56 วรรคสาม)
(2) หลกการบงคบทางปกครองเทาทจาเปน (มาตรา 59 วรรคสาม)
- 84 -
(3) หลกความแนนอนชดเจน (มาตรา 59 วรรคสอง และมาตรา 60 วรรคหนง)
มาตรา 59 และมาตรา 60 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ.
2539 บญญตวา
มาตรา 59 กอนใชมาตรการบงคบทางปกครองตามมาตรา 58 เจาหนาทจะตองมคา
เตอนเปนหนงสอใหมการกระทาหรอละเวนกระทาตามคาสงทางปกครองภายในระยะเวลาทกาหนดตาม
สมควรแกกรณ คาเตอนดงกลาวจะกาหนดไปพรอมกบคาสงทางปกครองกได
คาเตอนนนจะตองระบ
(1) มาตรการบงคบทางปกครองทจะใชใหชดแจง แตจะกาหนดมากกวาหนงมาตรการ
ในคราวเดยวกนไมได
(2) คาใชจายในการทเจาหนาทเขาดาเนนการดวยตนเองหรอมอบหมายใหบคคลอน
กระทาการแทน หรอจานวนคาปรบทางปกครอง แลวแตกรณ
การกาหนดคาใชจายในคาเตอน ไมเปนการตดสทธทจะเรยกคาใชจายเพมขนหาก
จะตองเสยคาใชจายจรงมากกวาทไดกาหนดไว
มาตรา 60 เจาหนาทจะตองใชมาตรการบงคบทางปกครองตามทกาหนดไวในคาเตอน
ตามมาตรา 59 การเปลยนแปลงมาตรการจะกระทาไดกตอเมอปรากฏวามาตรการทกาหนดไวไมบรรลตาม
วตถประสงค
ถาผอยในบงคบของคาสงทางปกครองตอสขดขวางการบงคบทางปกครองเจาหนาท
อาจใชกาลงเขาดาเนนการเพอใหเปนไปตามมาตรการบงคบทางปกครองไดแตตองกระทาโดยสมควรแกเหต
ในกรณจาเปนเจาหนาทอาจขอความชวยเหลอจากเจาพนกงานตารวจได
2.4 มาตรการบงคบทางปกครองกรณคาสงทางปกครองทกาหนดใหชาระเงน
มาตรา 57 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539
มาตรา 57 คาสงทางปกครองทกาหนดใหผใดชาระเงน ถาถงกาหนดแลวไมมการ
ชาระโดยถกตองครบถวน ใหเจาหนาทมหนงสอเตอนใหผนนชาระภายในระยะเวลาทกาหนดแตตองไมนอย
กวาเจดวน ถาไมมการปฏบตตามคาเตอน เจาหนาทอาจใชมาตรการบงคบทางปกครองโดยยดหรออายด
ทรพยสนของผนนและขายทอดตลาดเพอชาระเงนใหครบถวน
วธการยด การอายดและการขายทอดตลาดทรพยสนใหปฏบตตามประมวลกฎหมาย
วธพจารณาความแพงโดยอนโลม สวนผมอานาจสงยดหรออายดหรอขายทอดตลาดใหเปนไปตามทกาหนด
ในกฎกระทรวง
จากบทบญญตดงกลาว เหนวา สาหรบคาสงทางปกครองทกาหนดใหชาระเงน มาตร
การงคบทางปกครองไดแกการยด อายดและการขายทอดตลาดเพอชาระเงน โดยกอนใชมาตรการบงทาง
ปกครองดงกลาวเจาหนาทตองทาหนงสอเตอนใหประชาชนผอยในบงคบคาสงทางปกครองตองชาระเงน
ภายในระยะเวลาทกาหนดแตตองไมนอยกวาเจดวน นอกจากนน มาตรการบงคบทางปกครองดงกลาว
- 85 -
ขางตน เจาหนาทยงสามารถนามาใชในกรณไมมการชาระคาปรบทางปกครองไดเชนเดยวกน โดยมาตรา
61 บญญตวา มาตรา 61 ในกรณไมมการชาระคาปรบทางปกครอง ใหเจาหนาทดาเนนการตอไปตาม
มาตรา 57
2.5 มาตรการบงคบทางปกครองกรณคาสงทางปกครองทกาหนดใหกระทาหรอละเวน
กระทา
มาตรา 58 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539
บญญตวา
มาตรา 58 คาสงทางปกครองทกาหนดใหกระทาหรอละเวนกระทา ถาผอยในบงคบ
ของคาสงทางปกครองฝาฝนหรอไมปฏบตตาม เจาหนาทอาจใชมาตรการบงคบทางปกครองอยางหนงอยาง
ใด ดงตอไปน
(1) เจาหนาทเขาดาเนนการดวยตนเองหรอมอบหมายใหบคคลอนกระทาการแทน
โดยผอยในบงคบของคาสงทางปกครองจะตองชดใชคาใชจายและเงนเพมในอตรารอยละยสบหาตอปของ
คาใชจายดงกลาวแกเจาหนาท
(2) ใหมการชาระคาปรบทางปกครองตามจานวนทสมควรแกเหตแตตองไมเกน
สองหมนบาทตอวน
เจาหนาทระดบใดมอานาจกาหนดคาปรบทางปกครองจานวนเทาใดสาหรบในกรณใด
ใหเปนไปตามทกาหนดในกฎกระทรวง
ในกรณทมความจาเปนทจะตองบงคบการโดยเรงดวนเพอปองกนมใหมการกระทาท
ขดตอกฎหมายทมโทษทางอาญาหรอมใหเกดความเสยหายตอประโยชนสาธารณะเจาหนาทอาจใช
มาตรการบงคบทางปกครองโดยไมตองออกคาสงทางปกครองใหกระทาหรอละเวนกระทากอนกได แตทงน
ตองกระทาโดยสมควรแกเหตและภายในขอบเขตอานาจหนาทของตน
จากหลกกฎหมายดงกลาวคาสงทางปกครองทกาหนดใหกระทาหรอละเวนกระทา
มาตรการบงคบทางปกครองทเจาหนาทจะนามาใชไดแกมาตรการบงคบทางปกครองอยางหนงอยางใด
ดงตอไปน
(1) การจดการแทน โดยเจาหนาทเขาดาเนนการดวยตนเองหรอมอบหมายใหบคคล
อนกระทาการแทนโดยผอยในบงคบของคาสงทางปกครองจะตองชดใชคาใชจาย และเงนเพมในอตรารอย
ละยสบหาตอปของคาใชจายดงกลาวใหแกเจาหนาท
(2) การกาหนดคาปรบทางปกครอง โดยเจาหนาทเปนผกาหนดคาปรบทาง
ปกครองตามจานวนทสมควรแกเหตแตตองไมเกนสองหมนบาทตอวน
2.6 สทธในการอทธรณการบงคบทางปกครอง
มาตรา 62 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการ ทางปกครอง พ.ศ. 2539
บญญตวา
- 86 -
มาตรา 62 ผถกดาเนนการตามมาตรการบงคบทางปกครองอาจอทธรณการบงคบ
ทางปกครองนนได
การอทธรณการบงคบทางปกครองใหใชหลกเกณฑและวธการเดยวกนกบการ
อทธรณคาสงทางปกครอง
จากบทบญญตดงกลาวผถกดาเนนการมาตรการทางปกครองมสทธอทธรณการ
บงคบทางปกครองได เนองจากการบงคบทางปกครองมลกษณะเปนคาสงทางปกครอง เชนเดยวกน สาหรบ
หลกเกณฑและวธการเกยวกบการอทธรณการบงคบทางปกครอง ใชหลกเกณฑและวธการเดยวกนกบการ
อทธรณคาสงทางปกครอง
สวนท 9 ระยะเวลาและอายความ 1. ระยะเวลา
มาตรา 64 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการางปกครอง พ.ศ. 2539 บญญตวา
มาตรา 64 กาหนดเวลาเปนวน สปดาห เดอน หรอปนน มใหนบวนแรกแหง
ระยะเวลานนรวมเขาดวย เวนแตจะไดเรมการในวนนนหรอมการกาหนดไวเปนอยางอนโดยเจาหนาท
ในกรณทเจาหนาทมหนาทตองกระทาการอยางหนงอยางใดภายในระยะเวลาท
กาหนด ใหนบวนสนสดของระยะเวลานนรวมเขาดวยแมวาวนสดทายเปนวนหยดทาการงานสาหรบ
เจาหนาท
ในกรณทบคคลใดตองทาการอยางหนงอยางใดภายในระยะเวลาทกาหนดโดย
กฎหมายหรอโดยคาสงของเจาหนาท ถาวนสดทายเปนวนหยดทาการงานสาหรบเจาหนาทหรอวนหยดตาม
ประเพณของบคคลผรบคาสง ใหถอวาระยะเวลานนสนสดในวนทางานทถดจากวนหยดนน เวนแตกฎหมาย
หรอเจาหนาททมคาสงจะกาหนดไวเปนอยางอน
ในการพจารณาออกคาสงทางปกครองหรอการบงคบตามคาสงทางปกครอง
จาเปนตองมเรองระยะเวลาเขามาเกยวของดวย การนบระยะเวลาหากกาหนดเปนวน สปดาห เดอน หรอป
มใหนบวนแรกแหงระยะเวลารวมเขาไปดวย เวนแตจะเรมการในวนนนหรอมการกาหนดเปนอยางอนโดย
เจาหนาท
สาหรบกรณกาหนดเวลาทสนกวาวน พระราชบญญตนมไดกลาวถง กรณกคงตอง
นาหลกเกณฑตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาใช กลาวคอตองนบระยะเวลาโดยละเอยดเปน
ชวโมง นาท ตามความเปนจรงในกรณทวนสดทายของกาหนดเวลาเปนวนหยดและเปนเรองทเจาหนาทตอง
กระทาการนน ใหนบวนหยดรวมเขากบระยะเวลาดวย เพอมใหยดเวลาการปฏบตใหแกเจาหนาท ถงม
หนาทตองปฏบตอยเสมอ แมจะเปนวนหยดกตาม แตถาหากเปนกรณทเอกชนมหนาทตองกระทาการ หาก
ไมมกฎหมายหรอคาสงของเจาหนาทกาหนดไวเปนอยางอน กใหถอวาระยะเวลาสนสดในวนทางานทถด
จากวนหยดนน ๆ เนองจากวนหยดยอมไมมเจาหนาทปฏบตงาน ทาใหเอกชนไมสามารถตดตอได
- 87 -
มาตรา 65 ระยะเวลาทกาหนดไวในคาสงของเจาหนาทอาจมการขยายอกได และถา
ระยะเวลานนไดสนสดลงแลวเจาหนาทอาจขยายโดยกาหนดใหมผลยอนหลงไดเชนกนถาการสนสดตาม
ระยะเวลาเดมจะกอใหเกดความไมเปนธรรมทจะใหสนสดลงตามนน
บทบญญตนกาหนดใหเจาหนาทขยายเวลาไดในกรณทเจาหนาทไดกาหนดเวลาไวใน
คาสงทางปกครอง ซงโดยปกตจะตองนบเวลาทขยายตอไปจกกาหนดเวลาเดม แตอยางไรกด ถาระยะเวลา
เดมไดสนสดลงแลว และการสนสดลงนนจะกอใหเกดความไมเปนธรรมเจาหนาทกอาจขยายกาหนดเวลาให
มผลยอนหลงไปถงวนทกาหนดเวลาเดมสนสดลงได
มาตรา 66 ในกรณทผใดไมอาจกระทาการ อยางหนงอยางใดภายในระยะเวลาท
กาหนดไวในกฎหมายไดเพราะมพฤตการณทจาเปนอนมไดเกดขนจากความผดของผนน ถาผนนมคาขอ
เจาหนาทอาจขยายระยะเวลาและดาเนนการสวนหนงสวนใดทลวงมาแลวเสยใหมกได ทงนตองยนคาขอ
ภายในสบหาวนนบแตพฤตการณเชนวานนไดสนสดลง
กรณนกาหนดวา ผทตองกระทาการใดภายในเวลาทกาหนดไมสามารถกระทาการ
ภายในเวลาดงกลาวไดถามพฤตการณทจาเปนโดยมใชความผดของตน ถามคาขอขอขยายเวลาเจาหนาท
อาจขยายระยะเวลาใหได แตในการยนคาขอขยายระยะเวลาดงกลาวตองกระทาภายในสบหาวนนบแตวนท
ทพฤตการณนนไดสนสดลง
2. อายความ
มาตรา 67 เมอมการอทธรณตามบทบญญตในสวนท 5 ของหมวด 2 แหง
พระราชบญญตน หรอการยนคาขอตอคณะกรรมการวนจฉยขอพพาทหรอคณะกรรมการวนจฉยรองทกข
ตามกฎหมายวาดวยคณะกรรมการกฤษฎกาเพอใหวนจฉยชขาดแลวใหอายความสะดดหยดอยไมนบใน
ระหวางนนจนกวาการพจารณาจะถงทสดหรอเสรจไปโดยประการอน แตถาเสรจไปเพราะเหตถอนคาขอ
หรอทงคาขอใหถอวาอายความเรยกรองของผยนคาขอไมเคยมการสะดดหยดอยเลย
โดยปกตอายความฟองคดยอมนบเดนไปตลอดเวลา แตอยางไรกด หากผไดรบคาสง
ทางปกครองหรอผถกบงคบทางปกครองไมพอใจคาสงหรอคาบงคบดงกลาว ไดยนอทธรณตามกฎหมายน
หรอกฎหมายอน หรอยนคาขอตอคณะกรรมการวนจฉยขอพพาทหรอคณะกรรมการวนจฉยรองทกขตาม
กฎหมายวาดวยคณะกรรมการกฤษฎการแลว อายความยอมสะดดหยดอย คอไมนบระยะเวลาเดนจนกวา
การพจารณาจะถงทสด หรอเสรจไปโดยประการอนทมใชการถอนคาขอหรอทงคาขอเพอใหโอกาสทผนนจะ
ไดใชสทธของตนในการขอใหองคกรวนจฉยขอพพาททางปกครองไดพจารณาโดยไมกระทบถงอายความใน
การฟองรอง
- 88 -
3. การแจง
มาตรา 69 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 บญญตวา
มาตรา 69 การแจงคาสงทางปกครอง การนดพจารณา หรอการอยางอนทเจาหนาท
ตองแจงใหผทเกยวของทราบอาจกระทาดวยวาจากได แตถาผนนประสงคจะใหกระทาเปนหนงสอกใหแจง
เปนหนงสอ
การแจงเปนหนงสอใหสงหนงสอแจงตอผนน หรอถาไดสงไปยงภมลาเนาของผนนกให
ถอวาไดรบแจงตงแตในขณะทไปถง
ในการดาเนนการเรองใดทมการใหทอยไวกบ เจาหนาทไวแลว การแจงไปยงทอย
ดงกลาวใหถอวาเปนการแจงไปยงภมลาเนาของผนนแลว
มาตรา 70 การแจงเปนหนงสอโดยวธใหบคคลนาไปสง ถาผรบไมยอมรบหรอถาขณะ
นาไปสงไมพบผรบ และหากไดสงใหกบบคคลใดซงบรรลนตภาวะทอยหรอทางานในสถานทนน หรอในกรณ
ทผนนไมยอมรบ หากไดวางหนงสอนนหรอปดหนงสอนนไวในทซงเหนไดงาย ณ สถานทนนตอหนา
เจาพนกงานตามทกาหนดในกฎกระทรวงทไปเปนพยานกใหถอวาไดรบแจงแลว
จากบทบญญตดงกลาว เหนวาการเจงเปนหนงสอจะมผลตงแตหนงสอไปถงผรบ ไมวา
จะสงตอหนาผรบนนหรอสงไปยงภมลาเนา ซงรวมไปถงทอยทไดใหไวตอเจาหนาทดวย ในกรณทผรบไม
ยอมรบ หรอไมพบผรบและไดมการวางหรอปดหนงสอนนไวตอหนาเจาพนกงานเจาหนาท กถอวาไดรบแจง
แลว
และขณะนไดมการออกกฎกระทรวงตามมาตรา 70 แหงพระราชบญญตนแลว คอ
กฎกระทรวงฉบบท 11 (พ.ศ. 2542) ออกตามความในพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ.
2539 ซงไดกาหนดเจาพนกงานทจะเปนพยานไวดงน
เจาพนกงานทจะเปนพยานในการวางหนงสอหรอปดหนงสอเพอแจงคาสงทางปกครอง
การนดพจารณา หรอการอยางอนทจะตองแจงใหผเกยวของทราบ ในกรณทผรบไมยอมรบหรอไมมผรบ
ไดแก
(1) เจาพนกงานตารวจ
(2) ขาราชการสวนกลาง
(3) เจาพนกงานผมหนาทรบผดชอบในเขตพนท ไดแก
(ก) กานน
(ข) แพทยประจาตาบล
(ค) สารวตรกานน
(ง) ผใหญบาน
(จ) ผชวยผใหญบาน
(ฉ) ขาราชการสวนทองถนหรอพนกงานสวนทองถน
(ช) ขาราชการประจาอาเภอหรอจงหวด
- 89 -
บทบญญตดงกลาวขางตนกาหนดวา การแจงเปนการทาใหทราบถงคาสงทางปกครอง
ตลอดจนขนตอนการพจารณาหรอการอน ๆ โดยการแสดงดวยวธการตาง ๆ ใหผรบทราบความหมายได
ไมวาจะเปนการใชสญญาณแสง เครองหมาย สญญาณเสยง โดยปกตหากไมมกฎหมายกาหนดเปนอยางอน
การแจงอาจกระทาดวยวาจากได ซงยอมมผลทนทเมอไดรบแจง แตอยางไรกดหากผรบแจงตองการให
กระทาเปนหนงสอ กใหแจงเปนหนงสอ ซงกเปนการดวยวาจาทมผลสมบรณไปแลวนนเอง
มาตรา 71 และมาตรา 74 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ.
2539
มาตรา 71 การแจงโดยวธสงทางไปรษณยตอบรบใหถอวาไดรบแจงเมอครบกาหนด
เจดวนนบแตวนสงสาหรบกรณภายในประเทศหรอเมอครบกาหนดสบหาวนนบแตวนสงสาหรบกรณสงไป
ยงตางประเทศ เวนแตจะมการพสจนไดวาไมมการไดรบหรอไดรบกอนหรอหลงจากวนนน
มาตรา 74 ในกรณมเหตจาเปนเรงดวนการแจงคาสงทางปกครองจะใชวธสงทาง
เครองโทรสารกได แตตองมหลกฐานการไดสงจากหนวยงานผจดบรการโทรคมนาคมทเปนสอในการสง
โทรสารนน และตองจดสงคาสงทางปกครองตวจรงโดยวธใดวธหนงตามหมวดนใหแกผรบในทนททอาจ
กระทาได ในกรณนใหถอวาผรบไดรบแจงคาสงทางปกครองเปนหนงสอตามวน เวลา ทปรากฏในหลกฐาน
ของหนวยงานผจดบรการโทรคมนาคม
จากบทบญญตดงกลาวการแจงคาสงทางปกครอง กฎหมายกาหนดใหสงโดยไปรษณย
ตอบรบ ตามมาตรา 71 แตถาหากมความจาเปนเรงดวนการแจงคาสงจะใชวธการสงทางโทรสารกไดโดย
ตองปฏบตตามมาตรา 74
มาตรา 72 และมาตรา 73 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการ ทางปกครอง
พ.ศ.2539 บญญตวา
มาตรา 72 ในกรณทมผรบเกนหาสบคนเจาหนาทจะแจงใหทราบตงแตเรมดาเนนการ
ในเรองนนวาการแจงตอบคคลเหลานนจะกระทาโดยวธปดประกาศไว ณ ททาการของเจาหนาทและทวา
การอาเภอทผรบมภมลาเนากได ในกรณนใหถอวาไดรบแจงเมอลวงพนระยะเวลาสบหาวนนบแตวนทได
แจงโดยวธดงกลาว
มาตรา 73 ในกรณทไมรตวผรบหรอรตวแตไมรภมลาเนาหรอรตวและภมลาเนาแตม
ผรบเกนหนงรอยคน การแจงเปนหนงสอจะกระทาโดยการประกาศในหนงสอพมพซงแพรหลายในทองถน
นนกได ในกรณนใหถอวาไดรบแจงเมอลวงพนระยะเวลา สบหาวนนบแตวนทไดแจงโดยวธดงกลาว
จากหลกกฎหมายดงกลาวเหนวาการปดประกาศ ณ ททาการของเจาหนาทและทวา
การอาเภอทผรบมภมลาเนาอยกสามารถกระทาได หากเปนกรณทมผรบเกน 50 คน สาหรบการประกาศ
หนงสอพมพซงแพรหลายในทองถนกสามารถกระทาไดในกรณทไมรตวผรบ หรอรตวแตไมรภมลาเนา
หรอรตวและภมลาเนาแตมผรบเกน 100 คน
........................................................
บทท 3 การจดทาคาสงทางปกครองในการรบจดทะเบยนหางหนสวนและบรษท
สวนท 1.
กฎหมายและระเบยบทเกยวของ
1. ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยบรรพ ๓ ลกษณะ ๒๒ วาดวยหนสวนและบรษท
ป.พ.พ. ไดบญญตหลกการทวไปเกยวกบการจดตงหางหนสวนหรอบรษท การดาเนนการ
เกยวกบการจดทะเบยนจดตงไว ดงน
มาตรา ๑๐๑๒ อนวาสญญาจดตงหางหนสวนหรอบรษทนน คอสญญาซงบคคลตงแต
สองคนขนไปตกลงเขากนเพอกระทากจการรวมกน ดวยประสงคจะแบงปนกาไรอนจะพงไดแตกจการททานน
มาตรา ๑๐๑๓ อนหางหนสวนหรอบรษทนน ทานกาหนดเปนสามประเภท คอ
(1) หางหนสวนสามญ
(๒) หางหนสวนจากด
(๓) บรษทจากด
มาตรา ๑๐๑๔ บรรดาสานกงานสาหรบจดทะเบยนหางหนสวนและบรษททงหลายนน
ใหเสนาบด เจากระทรวงซงบญชาการจดทะเบยนหางหนสวนและบรษทเปนผออกกฎขอบงคบจดตงขน
มาตรา ๑๐๑๕ หางหนสวนหรอบรษทเมอไดจดทะเบยนตามบญญตแหงลกษณะนแลว
ทานจดวาเปนนตบคคลตางหากจากผเปนหนสวนหรอผถอหนทงหลายซงรวมเขากนเปนหนสวนหรอบรษท
นน
มาตรา ๑๐๑๖ การจดทะเบยนนน หางหนสวนหรอบรษทตงสานกงานแหงใหญทากจการ
อย ณ ตาบลใดในพระราชอาณาจกร ทานใหจดทะเบยน ณ หอทะเบยนสาหรบตาบลนน
การแกไขขอความทไดจดทะเบยนประการหนงประการใดในภายหลงกด กบทงแกไขการอนอยางหนงอยาง
ใดอนบทบญญตแผนกนบงคบหรออนญาตใหจดทะเบยนกด กตองจด ณ หอทะเบยนแหงเดยวกนนน
มาตรา ๑๐๑๘ ในการจดทะเบยน ทานใหเสยคาธรรมเนยมตามกฎขอบงคบซงรฐมนตร
เจากระทรวงตงไว
มาตรา ๑๐๑๙ ถาคาขอจดทะเบยนหรอเอกสารซงตองจดทะเบยนไมมรายการบรบรณ
ตามทบงคบไวในลกษณะน วาใหจดแจงกด หรอถารายการอนใดซงจะแจงในคาขอหรอในเอกสารนนขดกบ
กฎหมายกด หรอถาเอกสารใดซงกาหนดไววาใหสงดวยกนกบคาขอจดทะเบยนยงขาดอยมไดสงใหครบกด
หรอถาไมปฏบตตามเงอนไขขออนซงกฎหมายบงคบไวกด นายทะเบยนจะไมยอมรบจดทะเบยนกได
จนกวาคาขอจดทะเบยนหรอเอกสารนนจะไดทาใหบรบรณหรอแกไขใหถกตอง หรอไดสงเอกสารซงกาหนด
ไวนนครบทกสงอนหรอไดปฏบตตามเงอนไขขอนนแลว
- 91 -
มาตรา ๑๐๖๔ อนหางหนสวนสามญนน จะจดทะเบยนกได การลงทะเบยนนน ทาน
บงคบใหมรายการดงน คอ
(๑) ชอหางหนสวน
(๒) วตถทประสงคของหางหนสวน
(๓) ทตงสานกงานแหงใหญและสาขาทงปวง
(๔) ชอและทสานกกบทงอาชวะของผเปนหนสวนทกๆ คน ถาผเปนหนสวนคนใดมชอยหอ
กใหลงทะเบยนทงชอและยหอดวย
(๕) ชอหนสวนผจดการ ในเมอไดตงแตงใหเปนผจดการแตเพยงบางคน
(๖) ถามขอจากดอานาจของหนสวนผจดการประการใดใหลงไวดวย
(๗) ตราซงใชเปนสาคญของหางหนสวน
ขอความซงลงทะเบยนนนจะลงรายการอน ๆอกอนคสญญาเหนสมควรจะใหประชาชนทราบ
ดวยกได
การลงทะเบยนนน ตองลงลายมอชอของผเปนหนสวนทกคน และตองประทบตราของหาง
หนสวนนนดวย
ใหพนกงานทะเบยนทาใบสาคญแสดงการจดทะเบยนสงมอบใหแกหางหนสวนนนฉบบหนง
มาตรา ๑๐๖๔/๒ เมอมการเปลยนแปลงหนสวนผจดการ ใหหางหนสวนจดทะเบยนนา
ความไปจดทะเบยนภายในสบสวนนบแตวนทมการเปลยนแปลง
มาตรา ๑๐๗๗ อนหางหนสวนจากดนน คอหางหนสวนประเภทหนง ซงมผเปนหนสวนสอง
จาพวก ดงจะกลาวตอไปน คอ
(๑) ผเปนหนสวนคนเดยวหรอหลายคนซงมจากดความรบผดเพยงไมเกนจานวนเงนทตน รบ
จะลงหนในหางหนสวนนนจาพวกหนง และ
(๒) ผเปนหนสวนคนเดยวหรอหลายคนซงตองรบผดรวมกนในบรรดาหนของหางหนสวนไมม
จากดจานวนอกจาพวกหนง
มาตรา ๑๐๗๘ อนหางหนสวนจากดนน ทานบงคบวาตองจดทะเบยน การลงทะเบยนนน
ตองมรายการดงตอไปน คอ
(1) ชอหางหนสวน
(๒) ขอแถลงความวาเปนหางหนสวนจากด และวตถทประสงคของหางหนสวนนน
(3) ทตงสานกงานแหงใหญและสานกงานสาขาทงปวง
(๔) ชอ ยหอ สานก และอาชวะของผเปนหนสวนจาพวกจากดความรบผด และจานวนเงน
ซงเขาเหลานนไดลงหนดวยในหางหนสวน
(๕) ชอ ยหอ สานก และอาชวะของผเปนหนสวนจาพวกไมจากดความรบผด
(๖) ชอหนสวนผจดการ
(๗) ถามขอจากดอานาจหนสวนผจดการอนจะผกพนหางหนสวนนนประการใดใหลงไวดวย
- 92 -
ขอความซงลงทะเบยนนน จะลงรายการอนๆ อกอนคสญญาเหนสมควรจะใหประชาชน
ทราบดวยกได
การลงทะเบยนนน ตองลงลายมอชอของผเปนหนสวนทกคนและตองประทบตราของหาง
หนสวนนนดวย
ใหพนกงานทะเบยนทาใบสาคญแสดงการจดทะเบยนสงมอบใหแกหางหนสวนนนฉบบหนง
มาตรา ๑๐๗๘/๒ เมอมการเปลยนแปลงหนสวนผจดการ ใหหางหนสวนจากดนาความไป
จดทะเบยนภายในสบสวนนบแตวนทมการเปลยนแปลง
มาตรา ๑๐๙๖ อนวาบรษทจากดนน คอบรษทประเภทซงตงขนดวยแบงทนเปนหนม มลคา
เทาๆ กน โดยมผถอหนตางรบผดจากดเพยงไมเกนจานวนเงนทตนยงสงใชไมครบมลคาของหนทตนถอ
มาตรา ๑๐๙๗ บคคลใดๆ ตงแตสามคนขนไปจะเรมกอการและตงเปนบรษทจากดกไดโดย
เขาชอกนทาหนงสอบรคณหสนธ และกระทาการอยางอนตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายน
มาตรา ๑๐๙๘ หนงสอบรคณหสนธนน ตองมรายการดงตอไปน คอ
(๑) ชอบรษทอนคดจะตงขน ซงตองมคาวา"จากด"ไวปลายชอนนดวยเสมอไป
(๒) ทสานกงานของบรษทซงบอกทะเบยนนนจะตงอย ณ ทใดในพระราชอาณาเขต
(๓) วตถทประสงคทงหลายของบรษท
(๔) ถอยคาสาแดงวา ความรบผดของผถอหนจะมจากด
(๕) จานวนทนเรอนหนซงบรษทคดกาหนดจะจดทะเบยนแบงออกเปนหนมมลคากาหนด
หนละเทาไร
(๖) ชอ สานก อาชวะ และลายมอชอของบรรดาผเรมกอการ ทงจานวนหนซงตางคนตาง
เขาชอซอไวคนละเทาใด
มาตรา ๑๐๙๙ หนงสอบรคณหสนธนน ทานใหทาเปนตนฉบบไวไมนอยกวาสองฉบบ และ
ใหลงลายมอชอของบรรดาผเรมกอการ และลายมอชอทงปวงนนใหมพยานลงชอรบรองดวยสองคน
หนงสอบรคณหสนธซงไดทานน ทานบงคบใหนาฉบบหนงไปจดทะเบยนและมอบไว ณ หอทะเบยนในสวน
พระราชอาณาเขตซงบงไววาจะบอกทะเบยนตงสานกงานของบรษทนน
มาตรา ๑๑๑๑ เมอจานวนเงนซงวาไวในมาตรา ๑๑๑๐ ไดใชเสรจแลว กรรมการตองไป ขอ
จดทะเบยนบรษทนน
คาขอและขอความทลงในทะเบยนนน ใหระบรายการตามทไดตกลงกนในทประชมตง
บรษท ดงตอไปน คอ
(๑) จานวนหนทงสนซงไดมผเขาชอซอ หรอไดจดออกใหแลวแยกใหปรากฏวาเปนชนดห น
สามญเทาใด หนบรมสทธเทาใด
(๒) จานวนหนสามญหรอหนบรมสทธ ซงออกใหเหมอนหนงวาไดใชเตมคาแลวหรอไดใช
แตบางสวนแลว นอกจากทใชเปนตวเงน และหนทไดใชแตบางสวนนน ใหบอกวาไดใชแลวเพยงใด
(๓) จานวนเงนทไดใชแลวหนละเทาใด
- 93 -
(๔) จานวนเงนทไดรบไวเปนคาหนรวมทงสนเทาใด
(๕) ชอ อาชวะ และทสานกของกรรมการทกคน
(๖) ถาใหกรรมการตางมอานาจจดการของบรษทไดโดยลาพงตวใหแสดงอานาจของ
กรรมการนน ๆวาคนใดมเพยงใด และบอกจานวนหรอชอกรรมการซงจะลงชอเปนสาคญผกพนบรษทไดนนดวย
(๗) ถาตงบรษทขนชวกาลกาหนดอนหนง ใหบอกกาลกาหนดอนนนดวย
(๘) ทตงสานกงานแหงใหญและสาขาทงปวง
การลงทะเบยนจะมรายการอยางอนซงกรรมการเหนสมควรจะใหทราบแกประชาชนกลงได
ในการขอจดทะเบยนนน ถาไดทาขอบงคบของบรษทไวประการใดบางตองสงสาเนา
ขอบงคบนนๆ ไปดวย กบทงสาเนารายงานการประชมตงบรษทหนงสอทงสองน กรรมการตองลงลายมอชอ
รบรองคนหนงเปนอยางนอย
ใหพนกงานทะเบยนทาใบสาคญแสดงการจดทะเบยนสงมอบใหแกบรษทฉบบหนง
มาตรา ๑๑๑๑/๑ ในการจดตงบรษท ถาไดดาเนนการครบทกขนตอนดงตอไปนภายในวน
เดยวกบวนทผเรมกอการจดทาหนงสอบรคณหสนธ กรรมการจะขอจดทะเบยนหนงสอบรคณหสนธและ จด
ทะเบยนบรษทไปพรอมกนภายในวนเดยวกนกได
(๑)จดใหมผเขาชอซอหนครบตามจานวนหนทงหมดทบรษทจะจดทะเบยน
(๒) ประชมจดตงบรษทเพอพจารณากจการตางๆ ตามมาตรา ๑๑๐๘ โดยมผเรมกอการ
และผเขาชอซอหนทกคนเขารวมประชม และผเรมกอการและผเขาชอซอหนทกคนใหความเหนชอบใน
กจการทไดประชมกนนน
(๓) ผเรมกอการไดมอบกจการทงปวงใหแกกรรมการ
(๔) กรรมการไดเรยกใหผเขาชอซอหนใชเงนคาหนตามมาตรา ๑๑๑๐ วรรคสองและเงนคา
หนดงกลาวไดใชเสรจแลว
มาตรา ๑๑๑๒ ถาการจดทะเบยนมไดทาภายในสามเดอนนบแตประชมตงบรษทไซร ทานวา
บรษทนนเปนอนไมไดตงขน และบรรดาเงนทไดรบไวจากผเขาชอซอหนนนตองใชคนเตมจานวนมใหลดเลย
ถามจานวนเงนเชนวานนคางอยมไดคนในสามเดอนภายหลงการประชมตงบรษทไซร ทาน
วากรรมการของบรษทตองรบผดรวมกนทจะใชทงตนเงนและดอกเบยคดตงแตเวลาสนกาหนดสามเดอนนน
แตถากรรมการคนใดพสจนไดวา การทเงนขาดหรอทใชคนชาไปมไดเปนเพราะความผด
ของตนไซร กรรมการคนนนกไมตองรบผดในการใชตนเงนหรอดอกเบย
มาตรา ๑๑๔๖ บรรดาขอบงคบอนไดตงขนใหม หรอไดเพมเตมเปลยนแปลงนน เปน
หนาทของบรษททจะจดใหไปจดทะเบยนภายในกาหนดสบสวนนบแตวนทไดมการลงมตพเศษ
มาตรา ๑๑๕๗ เมอมการเปลยนแปลงกรรมการ ใหบรษทนาความไปจดทะเบยนภายใน
สบสวนนบแตวนทมการเปลยนแปลง
มาตรา ๑๒๒๘ มตพเศษซงอนญาตใหเพมทนหรอลดทนนน บรษทตองจดทะเบยนภายใน
สบสวนนบแตวนทไดลงมตนน
- 94 -
มาตรา ๑๒๓๙ มตพเศษซงวนจฉยใหควบบรษทจากดเขากนนน บรษทตองนาไปจด
ทะเบยนภายในสบสวนนบตงแตวนลงมต
มาตรา ๑๒๔๑ บรษทไดควบเขากนแลวเมอใด ตางบรษทตองนาความไปจดทะเบยน
ภายในสบสวนนบแตวนทควบเขากน และบรษทจากดอนไดตงขนใหมดวยควบเขากนนน กตองจดทะเบยน
เปนบรษทใหม
มาตรา ๑๒๔๖/๔ คณะกรรมการบรษทตองขอจดทะเบยนการแปรสภาพเปนบรษทจากด
ตอนายทะเบยนภายในสบสวนนบแตวนทไดดาเนนการตามมาตรา ๑๒๔๖/๓ ครบถวนแลว
ในการขอจดทะเบยนแปรสภาพเปนบรษทจากด คณะกรรมการตองยนรายงานการประชมทผเปนหนสวน
ไดรวมกนพจารณาใหความยนยอมและดาเนนการแปรสภาพหางหนสวนเปนบรษทจากดตามมาตรา
๑๒๔๖/๒ หนงสอบรคณหสนธ ขอบงคบ และบญชรายชอผถอหนพรอมกบการขอจดทะเบยนดวย
มาตรา ๑๒๕๔ การเลกหนสวนหรอบรษทนน ผชาระบญชตองนาบอกใหจดทะเบยน
ภายในสบสวนนบแตวนทเลกกน และในการนตองระบชอผชาระบญชทกๆ คนใหจดลงทะเบยนไวดวย
มาตรา ๑๒๗๐ เมอการชาระบญชกจการของหางหนสวนหรอบรษทสาเรจลง ผชาระบญช
ตองทารายงานการชาระบญชแสดงวา การชาระบญชนนไดดาเนนไปอยางใด และไดจดการทรพยสนของ
หางหนสวนหรอบรษทนนไปประการใดแลวใหเรยกประชมใหญเพอเสนอรายงานนน และชแจงกจการตอท
ประชม
เมอทประชมใหญไดใหอนมตรายงานนนแลว ผชาระบญชตองนาขอความทไดประชมกน
นนไปจดทะเบยนภายในสบสวนนบแตวนประชม เมอไดจดทะเบยนแลวดงนใหถอวาเปนทสดแหงการชาระบญช
จากบทบญญตของประมวลกฎหมายแพงและพาณชยดงกลาว ไดกาหนดหลกเกณฑ
เกยวกบการจดทะเบยนหนสวนและบรษท ไวดงน
(1) การจดตงหางหนสวนหรอบรษท (มาตรา 1012) กาหนดรายการทตองจดทะเบยน
(2) การจดตงสานกงานสาหรบจดทะเบยนหางหนสวนบรษท (มาตรา 1014) เขตอานาจ
การจดทะเบยน รวมทงการแกไขขอความทไดจดทะเบยน (มาตรา 1016)
(3) การกาหนดอตราคาธรรมเนยมการจดทะเบยน (มาตรา 1018)
(4) อานาจการรบจดทะเบยนของนายทะเบยน (มาตรา 1019)
(5) กาหนดระยะเวลาในการยนคาขอจดทะเบยน
- 95 -
2. การจดตงสานกงานสาหรบจดทะเบยนหางหนสวนและบรษทและอานาจหนาทของนายทะเบยน
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๐๑๔ บญญตวา บรรดาสานกงานสาหรบจด
ทะเบยนหางหนสวนและบรษททงหลายนน ใหเสนาบดเจากระทรวงซงบญชาการจดทะเบยนหางหนสวน
และบรษทเปนผออกกฎขอบงคบจดตงขน
จากบทบญญตดงกลาวไดกาหนดใหเสนาบดเจากระทรวงซงบญชาการจดทะเบยนหาง
หนสวนและบรษทเปนผออกกฎจดตงสานกงานสาหรบจดทะเบยน ในการรบจดทะเบยนหางหนสวนและ
บรษทตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย เปนอานาจหนาทของกรมพฒนาธรกจการคา สงกดกระทรวง
พาณชย จงเปนอานาจของรฐมนตรวาการกระทรวงพาณชยในการออกกฎกระทรวงดงกลาว ซงไดมการ
ออกกฎกระทรวง จดตงสานกงานทะเบยนหนสวนบรษท แตงตงนายทะเบยน และกาหนดหลกเกณฑและ
วธการในการจดทะเบยนหางหนสวนและบรษทจากด พ.ศ. ๒๕๔๙ ลงวนท 8 พฤษภาคม 2549
และกฎกระทรวง จดตงสานกงานทะเบยนหนสวนบรษท แตงตงนายทะเบยน และกาหนดหลกเกณฑและ
วธการในการจดทะเบยนหางหนสวนและบรษทจากด (ฉบบท 2) พ.ศ. 2553 ลงวนท 14 พฤษภาคม
2553 ขน ดงน
(1) จดตงสานกงานทะเบยนหนสวนบรษทกลางขนในกรมพฒนาธรกจการคา กระทรวง
พาณชย โดยมอธบดกรมพฒนาธรกจการคาเปนนายทะเบยนกลาง และใหนายทะเบยนกลางมอานาจ
แตงตงขาราชการพลเรอนสามญผดารงตาแหนงประเภทบรหาร ประเภทอานวยการ และประเภทวชาการ
ตงแตระดบชานาญการพเศษขนไป ในสงกดกรมพฒนาธรกจการคา เปนผชวยนายทะเบยนกลาง เพอ
ปฏบตงานทะเบยนของหางหนสวนและบรษทจากดทมสานกงานแหงใหญตงอยในเขตกรงเทพมหานครและ
จงหวดอนทวราชอาณาจกร ซงนายทะเบยนกลางไดแตงตงผชวยนายทะเบยนกลาง ดงน
(๑) รองอธบดกรมพฒนาธรกจการคา
(๒) ผอานวยการสานกทะเบยนธรกจ
(๓) ผอานวยการสานกบรการขอมลธรกจ
(๔) ผอานวยการสานกกากบดแลธรกจ
(๕) ผอานวยการสานกกฎหมายและคด
(๖) ผอานวยการสานกตรวจสอบธรกจ
(๗) ผอานวยการสานกธรกจการคาภมภาค
(2) จดตงสานกงานทะเบยนหนสวนบรษทขนในทองททนายทะเบยนกลางเหนสมควร
โดยมจานวนสานกงาน เขตพนทรบผดชอบ และวนเปดทาการตามทนายทะเบยนกลางกาหนดโดยประกาศ
ในราชกจจานเบกษา
ในสานกงานทะเบยนหนสวนบรษท ใหขาราชการพลเรอนสามญผดารงตาแหนงประเภทบรหาร
ประเภทอานวยการ ประเภทวชาการ และประเภททวไประดบปฏบตงานซงม อายราชการไมนอยกวาหาป
และตงแตระดบชานาญงานขนไป ในสงกดกระทรวงพาณชย ซงนายทะเบยนกลางแตงตงเปนนายทะเบยน
- 96 -
อานาจหนาทของนายทะเบยน และหลกเกณฑและวธการในการจดทะเบยนหางหนสวน
และบรษทจากด ใหเปนไปตามทนายทะเบยนกลางกาหนด
ในการจดตงสานกงานทะเบยนหนสวนบรษทและเขตพนทรบผดชอบนนนายทะเบยน
กลางไดออก คาสงสานกงานทะเบยนหนสวนบรษทกลาง ท ๕๘/๒๕๕๓ เรอง จดตงสานกงานทะเบยน
หนสวนบรษท แตงตงผชวยนายทะเบยนกลางและนายทะเบยน ลงวนท 8 กรกฎาคม 2553 ดงน
(1) จดตงสานกงานทะเบยนหนสวนบรษทกรงเทพมหานครขน ในกรมพฒนาธรกจการคา
กระทรวงพาณชย เพอปฏบตงานทะเบยนของหางหนสวนและบรษทจากดทมสานกงานแหงใหญตงอยใน
เขตกรงเทพมหานคร และ แตงตงใหขาราชการพลเรอนสามญประเภททวไประดบปฏบตงานซงมอาย
ราชการไมนอยกวาหาป และระดบชานาญงานขนไป ประเภทวชาการตงแตระดบปฏบตการขนไป ในสานก
ทะเบยนธรกจ สานกบรการขอมลธรกจ สานกกากบดแลธรกจ สานกกฎหมายและคด สานกตรวจสอบ
ธรกจ และสานกธรกจการคาภมภาค กรมพฒนาธรกจการคา เปนนายทะเบยนเพอปฏบตงานทะเบยนของ
หางหนสวนและบรษทจากดทมสานกงานแหงใหญตงอยในเขตกรงเทพมหานคร และปฏบตงานเกยวกบ
การใหตรวจเอกสารทางระบบคอมพวเตอร การรบรองขอความในทะเบยน (หนงสอรบรอง) และรบรอง
สาเนาเอกสารทางทะเบยนของหางหนสวนและบรษทจากดทวราชอาณาจกร
(2) จดตงสานกงานทะเบยนหนสวนบรษท จงหวดขนใน สานกงานพฒนาธรกจการคา
จงหวดทกจงหวด เพอปฏบตงานทะเบยนของหางหนสวนและบรษทจากดทมสานกงานแหงใหญตงอยใน
เขตจงหวดนน และแตงตงใหขาราชการพลเรอนสามญประเภททวไประดบปฏบตงานซงมอายราชการไม
นอยกวาหาป และระดบชานาญงานขนไป ประเภทวชาการตงแตระดบปฏบตการขนไป ในสานกงานพฒนา
ธรกจการคาจงหวด เปนนายทะเบยนเพอปฏบตงานทะเบยนของหางหนสวนและบรษทจากดทมสานกงาน
แหงใหญตงอยในเขตจงหวดนน และปฏบตงานเกยวกบการใหตรวจเอกสารทางระบบคอมพวเตอรการ
รบรองขอความในทะเบยน (หนงสอรบรอง) และรบรองสาเนาเอกสารทางทะเบยนของหางหนสวนและ
บรษทจากดทวราชอาณาจกร
ในกรณทสานกงานพฒนาธรกจการคาจงหวดใดไมมขาราชการพลเรอนสาม ญดงกลาว
หรอมแตไมอยหรอไมอาจปฏบตหนาทได ใหขาราชการพลเรอนสามญตามลาดบดงตอไปน เปนนาย
ทะเบยนเพอปฏบตหนาทนายทะเบยน
(๑) พาณชยจงหวด
(๒) ผรกษาราชการแทนพาณชยจงหวด สาหรบกรณทพาณชยจงหวดไมอยหรอไมอาจ
ปฏบตหนาทได
(๓) ขาราชการพลเรอนสามญประเภททวไประดบปฏบตงานซงมอายราชการไมนอย
กวาหาป และระดบชานาญงานขนไป ประเภทวชาการตงแตระดบปฏบตการขนไปในสงกดสานกงาน
พาณชยจงหวดเรยงตามลาดบอาวโส สาหรบกรณทไมมผรกษาราชการแทนพาณชยจงหวดหรอมแตไมอย
หรอไมอาจปฏบตหนาทได
- 97 -
นอกจากนนายทะเบยน กลางไดออก คาสงสานกงานทะเบยนหนสวนบรษทกลาง
ท ๙๘/๒๕๔๙ ลงวนท 7 กรกฎาคม 2549 เรอง กาหนดอานาจหนาทของนายทะเบยนเพมเตม ดงน
เพอใหการปฏบตงานทะเบยนของหางหนสวนและบรษทจากดเปนไปดวยความเรยบรอย มประสทธภาพ
และอานวยประโยชนตอภาคเอกชนมากยงขน อาศยอานาจตามความในขอ ๓ วรรคสาม แหงกฎกระทรวง
จดตงสานกงานทะเบยนหนสวนบรษท แตงตงนายทะเบยน และกาหนดหลกเกณฑและวธการในการจด
ทะเบยนหางหนสวนและบรษทจากด พ.ศ. ๒๕๔๙ ออกตามความในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (วา
ดวยหนสวนและบรษท) นายทะเบยนกลาง จงมคาสงกาหนดอานาจหนาทของนายทะเบยนเพมเตมไว
ดงตอไปน ใหนายทะเบยนซงปฏบตหนาทในสานกทะเบยนธรกจ และสานกธรกจการคาภมภาค มอานาจ
หนาทตรวจพจารณาและสงการคาขอจดทะเบยนของหางหนสวนและบรษทจากดทยนคาขอจดทะเบยน
ทางอนเทอรเนตทวราชอาณาจกร
3. แบบพมพคาขอจดทะเบยน
กฎกระทรวง จดตงสานกงานทะเบยนหนสวนบรษท แตงตงนายทะเบยน และกาหนด
หลกเกณฑและวธการในการจดทะเบยนหางหนสวนและบรษทจากด พ.ศ. ๒๕๔๙ ลงวนท 8 พฤษภาคม
2549 กาหนดใหนายทะเบยนกลางประกาศกาหนดแบบคาขอจดทะเบยน ซงนายทะเบยนกลาง ไดออก
ระเบยบสานกงานทะเบยนหนสวนบรษทกลางวาดวยการจดทะเบยนหางหนสวนและบรษท พ.ศ. ๒๕๕๔
ลงวนท 4 มกราคม 2554 กาหนดแบบพมพในการยนคาขอจดทะเบยนหางหนสวนและบรษทไวในขอ ๑๘
โดยกาหนดวา
ขอ 18 คาขอจดทะเบยน รายการจดทะเบยน เอกสารประกอบรายการจดทะเบยน และ
เอกสารประกอบคาขอจดทะเบยนหางหนสวนและบรษท ใหทาตามแบบพมพทนายทะเบยนกาหนดรปแบบ
แนบทายระเบยบ
การยนคาขอจดทะเบยนใหยนคาขอจดทะเบยนและเอกสารประกอบจานวนหนงชดตาม
ประเภทการจดทะเบยนแนบทายระเบยบน
รายละเอยดวตถทประสงคทจะจดทะเบยน ผขอจดทะเบยนจะจดพมพขนโดยใชแบบ ว.
หรอใชแบบ ว.๑ - แบบ ว.๕ แบบใดแบบหนงทกาหนดไวแนบทายระเบยบนกได แตจะเพมเตม หรอแกไข
หรอเปลยนแปลงคาหรอขอความในแบบ ว.๑ - แบบ ว.๕ ไมได หากประสงคจะกาหนดรายละเอยดวตถท
ประสงคเพมเตม หรอแกไข หรอเปลยนแปลงคาหรอขอความใหแตกตางไปจากทกาหนดไวในแบบ ว.๑ -
แบบ ว.๕ ผขอจดทะเบยนจะตองจดพมพขนโดยใชแบบ ว.
นอกจากน ระเบยบสานกงานทะเบยนหนสวนบรษทกลางวาดวยการจดทะเบยนหาง
หนสวนและบรษท (ฉบบท ๓) พ.ศ. ๒๕๕๔ ลงวนท ๒๙ ธนวาคม พ.ศ. ๒๕๕๔ ขอ ๔. ไดยกเลกแบบ หส.๑
และแบบ บอจ.๑ แนบทายระเบยบสานกงานทะเบยนหนสวนบรษทกลางวาดวยการจดทะเบยน
- 98 -
หางหนสวนและบรษท พ.ศ. ๒๕๕๔ ลงวนท 4 มกราคม 2554 โดยใหใช แบบ หส.๑ แบบ บอจ.๑ ทแนบ
ทายระเบยบฉบบนแทน
ทงน ระเบยบ สานกงานทะเบยนหนสวนบรษทกลางวาดวยการจดทะเบยนหางหนสวน
และบรษท พ.ศ. ๒๕๕๔ ลงวนท 4 มกราคม 2554 ขอ ๑๙ กาหนดวา การกรอกขอความในแบบพมพคา
ขอจดทะเบยนและเอกสารทใชในการจดทะเบยน ใหพมพดวยเครองพมพดดหรอเครองคอมพวเตอร
4. การลงลายมอชอในคาขอจดทะเบยน
กฎกระทรวง จดตงสานกงานทะเบยนหนสวนบรษท แตงตงนายทะเบยน และกาหนด
หลกเกณฑและวธการในการจดทะเบยนหางหนสวนและบรษทจากด พ.ศ. ๒๕๔๙ ลงวนท 8 พฤษภาคม
2549 กาหนดเกยวกบการลงลายมอชอในคาขอจดทะเบยนไว คอ
การลงลายมอชอในคาขอจดทะเบยน ผขอจดทะเบยนตองลงลายมอชอดวยตนเองตอหนา
นายทะเบยน
ในกรณทไมอาจลงลายมอชอตอหนานายทะเบยนได ไมวาดวยประการใดๆ ใหถอวา
ลายมอชอในคาขอจดทะเบยนเปนทถกตอง เมอผขอจดทะเบยนลงลายมอชอดวยตนเอง ตอหนาบคคล
ดงตอไปน
(๑) กรณลงลายมอชอในราชอาณาจกร
(ก) พนกงานฝายปกครอง หรอตารวจชนผใหญซงประจาอยในทองททผขอจดทะเบยน
มภมลาเนาอย
(ข) สามญสมาชกหรอสมาชกวสามญแหงเนตบณฑตยสภา หรอ
(ค) บคคลอนตามทนายทะเบยนกลางประกาศกาหนด
(๒) กรณลงลายมอชอในตางประเทศ
(ก) เจาหนาทผมอานาจของสถานทตไทยหรอสถานกงสลไทยหรอหวหนาสานกงาน
สงกดกระทรวงพาณชย ซงรบผดชอบการดาเนนงาน ณ ประเทศนน หรอเจาหนาท ผไดรบมอบหมายใหทา
การแทนบคคลดงกลาว
(ข) บคคลซงสามารถใหการรบรองทสมบรณตามแบบของกฎหมายแหงประเทศนน
หรอ
(ค) บคคลทควรเชอถอไดสองคนมาลงลายมอชอรบรองตอหนานายทะเบยนวาเปน
ลายมอชอผนนจรง
สวนระเบยบสานกงานทะเบยนหนสวนบรษทกลางวาดวยการจดทะเบยนหนสวนและ
บรษท พ.ศ. 2554 ขอ 48 แกไขโดยระเบยบสานกงานทะเบยนหนสวนบรษทกลาง วาดวย การจด
ทะเบยนหางหนสวนและบรษท (ฉบบท ๔) พ.ศ. ๒๕๕๕ ลงวนท ๑๑ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๕๕ กาหนดวา
- 99 -
ขอ ๔๘ การลงลายมอชอในคาขอจดทะเบยน กระทาไดตามวธ ดงน
(๑) การลงลายมอชอในคาขอจดทะเบยนในราชอาณาจกร กระทาไดโดย
(๑.๑) ลงลายมอชอตอหนานายทะเบยน หรอ
(๑.๒) ลงลายมอชอตอหนาพนกงานฝายปกครอง ตารวจชนผใหญซงประจาอย
ในทองททผขอจดทะเบยนมภมลาเนาอย สามญสมาชกหรอสมาชกวสามญแหงเนตบณฑตยสภา ผสอบ
บญชรบอนญาตตามกฎหมายวาดวยวชาชพบญช หรอบคคลอนตามทนายทะเบยนกลางประกาศกาหนด
การลงลายมอชอตอหนานายทะเบยน ผลงลายมอชอตองแสดงบตรประจาตวตอนายทะเบยนเพอตรวจสอบ
และใหนายทะเบยนบนทกขอความ “ไดเหนตนฉบบแลว” ในสาเนาบตรประจาตวแลวลงลายมอชอกากบไว
เปนหลกฐาน
(๒) การลงลายมอชอในคาขอจดทะเบยนในตางประเทศ ผขอจดทะเบยนจะตอง
ลงลายมอชอตอหนาบคคล ดงตอไปน
(๒.๑) เจาหนาทผมอานาจของสถานทตไทยหรอสถานกงสลไทย หรอ
หวหนาสานกงานสงกดกระทรวงพาณชยซงรบผดชอบการดาเนนงาน ณ ประเทศนน หรอเจาหนาทผไดรบ
มอบหมายใหทาการแทนบคคลดงกลาว หรอ
(๒.๒) บคคลซงสามารถใหการรบรองทสมบรณตามแบบของกฎหมายแหง
ประเทศนน
(๒.๓) บคคลทควรเชอถอไดสองคนมาลงลายมอชอรบรองตอหนานาย
ทะเบยนวาเปนลายมอชอผนนจรง
การลงลายมอชอตามวธขางตน ใหถอวาลายมอชอนนเปนลายมอชอท
ถกตองและนายทะเบยนไมตองตรวจสอบลายมอชอนนอก
5. อตราคาธรรมเนยม
อตราคาธรรมเนยมการจดทะเบยนตางๆ ไดกาหนดไวในกฎกระทรวง ดงน
(1) กฎกระทรวง กาหนดอตราคาธรรมเนยมการจดทะเบยน การขอตรวจเอกสารการขอ
สาเนาเอกสารพรอมคารบรอง และคาธรรมเนยมอนทเกยวกบหางหนสวนและบรษทจากด พ.ศ.๒๕๔๙ ลง
วนท ๘ พฤษภาคม พ.ศ.๒๕๔๙
(2) กฎกระทรวง กาหนดอตราคาธรรมเนยมการจดทะเบยน การขอตรวจเอกสาร การขอ
สาเนาเอกสารพรอมคารบรอง และคาธรรมเนยมอนทเกยวกบหางหนสวนและบรษทจากด (ฉบบท ๒) ลง
วนท ๓ กนยายน พ.ศ. ๒๕๕๑ และ
(3) กฎกระทรวง กาหนดอตราคาธรรมเนยมการจดทะเบยน การขอตรวจเอกสาร การขอ
สาเนาเอกสารพรอมคารบรอง และคาธรรมเนยมอนทเกยวกบ หางหนสวนและบรษทจากด (ฉบบท ๓)
พ.ศ. ๒๕๕๔ ณ วนท ๑๘ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๕๔
- 100 -
(4) กฎกระทรวง ลดอตราคาธรรมเนยมสาหรบหางหนสวนและบรษทจากด ในพนทเขต
พฒนาพเศ ษเฉพาะกจ พ.ศ. ๒๕๕๒ ลงวนท ๒๘ ธนวาคม พ.ศ. ๒๕๕๒ ขอ ๒ . กาหนดใหลดอตรา
คาธรรมเนยมในกฎกระทรวงกาหนดอตราคาธรรมเนยมการจดทะเบยน การขอตรวจเอกสาร การขอสาเนา
เอกสารพรอมคารบรอง และคาธรรมเนยมอนทเกยวกบหางหนสวนและบรษทจากด พ.ศ. ๒๕๔๙ ซงแกไข
เพมเตมโดยกฎกระทรวงกาหนดอตราคาธรรมเนยมการจดทะเบยน การขอตรวจเอกสาร การขอสาเนา
เอกสารพรอมคารบรอง และคาธรรมเนยมอนทเกยวกบหางหนสวนและบรษทจากด (ฉบบท ๒) พ.ศ.
๒๕๕๑ ลงกงหนง สาหรบหางหนสวนและบรษทจากดทมสานกงานแหงใหญตงอยในทองทจงหวดนราธวาส
จงหวดปตตาน จงหวดยะลา จงหวดสงขลาเฉพาะในทองทอาเภอจะนะ อาเภอเทพา อาเภอนาทว และ
อาเภอสะบายอย และจงหวดสตล ทงน ตงแตวนท ๑ มกราคม พ.ศ. ๒๕๕๓ ถงวนท ๓๑ ธนวาคม พ.ศ.
๒๕๕๕
จากกฎกระทรวงดงกลาวไดกาหนดอตราคาธรรมเนยมการจดทะเบยนรายการตางๆ ของ
หางหนสวนและบรษทไว รายละเอยดสามารถตรวจสอบไดตามแนบทายภาคผนวก
6. รายการทตองจดทะเบยนและกาหนดระยะเวลาในการยนจดทะเบยน
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ไดบญญตกาหนดรายการทตองนาความมาจดทะเบยน
ดงน
(1) การจดทะเบยนตงหางหนสวน
(2) การจดทะเบยนแกไขเพมเตมผเปนหนสวนและ/หรอหนสวนผจดการ
(3) การจดทะเบยนแกไขเพมเตมทตงสานกงานแหงใหญและ/หรอสาขา
(4) การจดทะเบยนแกไขเพมเตมชอและ/หรอดวงตรา
(5) การจดทะเบยนแกไขเพมเตมวตถทประสงค
(6) การจดทะเบยนแกไขเพมเตมขอจากดอานาจหนสวนผจดการและหรอ/รายการอนๆท
เหนสมควรใหประชาชนทราบ
(7) การจดทะเบยนควบหางหนสวน
(8) การจดทะเบยนเลกหางหนสวน
(9) การจดทะเบยนแกไขเพมเตมตงหรอเปลยนตวผชาระบญช
(10) การจดทะเบยนแกไขเพมเตมอานาจผชาระบญช
(11) การจดทะเบยนแกไขเพมเตมทตงสานกงานของผชาระบญช
(12) การจดทะเบยนเสรจการชาระบญชของหางหนสวน
(13) การจดทะเบยนแปรสภาพหางหนสวนเปนบรษทจากด
(14) การจดทะเบยนหนงสอบรคณหสนธ
(15) การจดทะเบยนแกไขเพมเตมหนงสอบรคณหสนธกอนการจดตงบรษทจากด
- 101 -
(16) การจดทะเบยนตงบรษทจากด
(17) การจดทะเบยนหนงสอบรคณหสนธและจดทะเบยนจดตงบรษทพรอมกนภายในวน
เดยว
(18) การจดทะเบยนมตพเศษใหเพมทน/ลดทน
(19) การจดทะเบยนเพมทน/ลดทน
(20) การจดทะเบยนแกไขเพมเตมหนงสอบรคณหสนธ ขอ 1 (ชอบรษท)
(21) การจดทะเบยนแกไขเพมเตมหนงสอบรคณหสนธ ขอ 2 (สานกงานของบรษท)
(22) การจดทะเบยนแกไขเพมเตมหนงสอบรคณหสนธ ขอ 3 (วตถทประสงคของบรษท)
(23) การจดทะเบยนแกไขเพมเตมหนงสอบรคณหสนธ ขอ 5 (ทน/หน/มลคาหน)
(24) การจดทะเบยนแกไขเพมเตมขอบงคบของบรษท
(25) การจดทะเบยนแกไขเพมเตมจานวนกรรมการและหรอ/อานาจกรรมการ
(26) การจดทะเบยนแกไขเพมเตมทตงสานกงานแหงใหญและ/หรอสานกงานสาขา
(27) การจดทะเบยนแกไขเพมเตมดวงตรา
(28) การจดทะเบยนแกไขเพมเตมรายการอนๆทเหนสมควรใหประชาชนทราบ
(29) การจดทะเบยนควบบรษท
(30) การจดทะเบยนเลกบรษท
(31) การจดทะเบยนแกไขเพมเตมตงหรอเปลยนตวผชาระบญช
(32) การจดทะเบยนแกไขเพมเตมอานาจผชาระบญช
(33) การจดทะเบยนแกไขเพมเตมทตงสานกงานของผชาระบญช
(34) การจดทะเบยนเสรจการชาระบญชของบรษทจากด
รายการทตองนาความมาจดทะเบยนขางตน บางรายการประมวลกฎหมายแพงและ
พาณชย ไดกาหนดระยะเวลาในการยนคาขอจดทะเบยนวาจะตองดาเนนการใหเปนไปตามเวลาทกฎหมาย
กาหนด ดงน
(๑) คาขอจดทะเบยนเปลยนแปลงหนสวนผจดการของหางหนสวนสามญนตบคคลหรอ
หางหนสวนจากด ตามมาตรา ๑๐๖๔/๒ หรอมาตรา ๑๐๗๘/๒ กาหนดหางหนสวนจดทะเบยนนาความไป
จดทะเบยนภายใน 14 วน นบแตวนทมการเปลยนแปลง
(๒) คาขอจดทะเบยนจดตงบรษท ตามมาตรา ๑๑๑๒ ตองนาไปจดทะเบยนจดตงภายใน
3 เดอนนบแตวนประชมตงบรษท
(๓) คาขอจดทะเบยนแกไขเพมเตมขอบงคบของบรษทตามมาตรา ๑๑๔๖ ใหบรษทนาไป
จดทะเบยนภายใน 14 วนนบแตวนทไดลงมตพเศษ
(๔) คาขอจดทะเบยนเปลยนแปลงกรรมการของบรษท ตามมาตรา ๑๑๕๗ ใหบรษทนา
ความไปจดทะเบยนภายใน 14 วนนบแตวนทมการเปลยนแปลง
- 102 -
(๕) คาขอจดทะเบยนมตพเศษใหเพมทน ลดทน หรอควบบรษท ตามมาตรา ๑๒๒๘ หรอ
มาตรา ๑๒๓๙ ใหบรษทไปจดทะเบยนภายใน 14 วนนบแตวนทไดลงมต
(๖) คาขอจดทะเบยนควบบรษท ตามมาตรา ๑๒๔๑ กาหนดใหบรษททควบเขากนแลว
เมอใดใหนาความไปจดทะเบยนภายใน 14 วนนบแตวนทควบเขาดวยกน
(๗) คาขอจดทะเบยนเลกหางหนสวนและบรษท ตามมาตรา ๑๒๕๔ ผชาระบญชตองนาไป
จดทะเบยนภายใน 14วนนบแตวนทเลกกน
(๘) คาขอจดทะเบยนแกไขเพมเตมผชาระบญช ตามมาตรา ๑๒๕๘ ผชาระบญชตองนา
ความไปจดทะเบยนภายใน 14 วนนบแตวนทไดเปลยนตว
(9) คาขอจดทะเบยนอานาจของผชาระบญชหางหนสวนหรอบรษท มาตรา ๑๒๖๒ ตองนา
ความไปจดทะเบยนภายใน 14 วนนบแตวนลงมตหรอวนทศาลออกคาบงคบ
(10) คาขอจดทะเบยนเสรจการชาระบญชหางหนสวนหรอบรษท ตามมาตรา ๑๒๗๐ ผ
ชาระบญชตองนาขอความไปจดทะเบยนภายใน 14 วนนบแตวนประชมอนมตรายงานการชาระบญช
(11) คาขอจดทะเบยนแปรสภาพหางหนสวนจากดเปนบรษท มาตรา ๑๒๔๖/๔ กาหนดให
คณะกรรมการบรษทตองขอจดทะเบยนการแปรสภาพเปนบรษทจากดตอนายทะเบยนภายในสบสวนนบ
แตวนทดาเนนการตามมาตรา 1246/3 กลาวคอวนทหนสวนผจดการเดมสงมอบกจการ ทรพยสนบญช
เอกสารและหลกฐานตาง ๆ ของหางหนสวนใหแกคณะกรรมการเสรจสนแลว หรอในกรณทผเปนหนสวนได
ชาระเงนคาหนครบรอยละยสบหาของมลคาหน หรอโอนกรรมสทธทรพยสน หรอทาเอกสารหลกฐานการ
ใชสทธตาง ๆ ใหแกคณะกรรมการเรยบรอยแลว
ในเรองกาหนดระยะเวลาทตองยนคาขอจดทะเบยน พระราชบญญตวธปฏบตราชการ
ทางปกครอง พ.ศ. 2539 มาตรา 66 บญญตวา ในกรณทผใดไมอาจกระทาการอยางหนงอยางใดภายใน
ระยะเวลาทกาหนดไวในกฎหมายไดเพราะมพฤตการณทจาเปนอนมไดเกดขนจากความผดของผนน ถาผ
นนมคาขอเจาหนาทอาจขยายระยะเวลาและดาเนนการสวนหนงสวนใดทลวงมาแลวเสยใหมกได ทงน ตอง
ยนคาขอภายในสบหาวนนบแตพฤตการณเชนวานนไดสนสดลง
ระเบยบสานกงานทะเบยนหนสวนบรษทกลางวาดวยการจดทะเบยนหนสวนและบรษท
พ.ศ. 2554 ขอ 7 กาหนดวา คาขอจดทะเบยนทไมไดยนภายในเวลาทกฎหมายกาหนดเพราะมพฤตการณ
ทจาเปน อนมไดเกดจากความผดของผมหนาทตองจดทะเบยน ถาผนนมหนงสอขอขยายเวลาโดยแจง
พฤตการณทจาเปนตอนายทะเบยนภายในสบหาวนนบแตวนทพฤตการณเชนวานนสนสดลง นายทะเบยน
อาจขยายเวลาใหอกไมเกนหนงเดอนนบแตวนทขอขยายเวลา ทงน ในกรณทนายทะเบยนเหนวาควรขยาย
เวลาเกนกวาทระเบยบกาหนด ใหสงเรองใหนายทะเบยนกลางพจารณาสงการ
นอกจากกฎหมายจะกาหนดใหผขอจดทะเบยนจะตองจดทะเบยนรายการจดทะเบยน
ใดบางและภายในกาหนดระยะเวลานานเทาใดแลว ในสวนของนายทะเบยนซงปฏบตหนาทเกยวกบการรบ
จดทะเบยนกจะมกรอบระยะเวลาใหปฏบตหนาทดวยเชนกน ซงการปฏบตหนาทเกยวกบการจดทะเบยน
- 103 -
ถอเปน การปฏบตราชการเพอประชาชน ดวย ซง พระราชกฤษฎกาวาดวยหลกเกณฑและวธการบรหาร
กจการบานเมองทด พ .ศ. ๒๕๔๖ ไดกาหนดใหสวนราชการกาหนดระยะเวลาแลวเสรจของงาน แตละงาน
และประกาศใหประชาชนและขาราชการทราบเปนการทวไป ประกอบกบมตคณะรฐมนตร เมอวนท ๑๙
พฤษภาคม ๒๕๔๖ เรอง การลดขนตอนและระยะเวลาการปฏบตราชการเพอประชาชน กรมพฒนาธรกจ
การคาจงออกประกาศเรองการกาหนดระยะเวลาแลวเสรจของงาน (ฉบบท 7) พ.ศ. ๒๕๕3 ณ วนท 2
พฤศจกายน พ.ศ.๒๕๕3 ดงมรายละเอยด ดงน
- 104 -
รายชอกระบวนงาน ระยะเวลาดาเนนการ
แลวเสรจ
๑. กระบวนงานทแลวเสรจใน ๑ วน
๑.๑ งานดานทะเบยนธรกจ สมาคมการคา หอการคา
(1) การรบจองชอนตบคคล 20 นาท
(2) การรบจดทะเบยนหางหนสวน / บรษทจากด / บรษทมหาชนจากด 1 ชวโมง 30 นาท
(3) การรบขนทะเบยนเปนผรบรองลายมอชอของบรษทมหาชนจากด 1 ชวโมง
(4) การรบจดทะเบยนสมาคมการคาและหอการคา 3 ชวโมง
๑.๒ งานดานบรการขอมลธรกจ
(1) การรบงบการเงน / สาเนาบญชรายชอผถอหน ๑0 นาท
(2) การรบแจงเปลยนคานาหนาชอ ชอตว ชอสกล และทตงสานกงานททางราชการ
แกไข
๑0 นาท
(3) การใหบรการขอมลสถต หรอรายงานนตบคคล ๑๐ นาท
(4) การใหบรการตรวจคนเอกสารทะเบยนธรกจและงบการเงน 22 นาท
(5) การใหบรการออกหนงสอรบรอง รบรองสาเนา และถายเอกสาร ของนตบคคล
ทางอนเตอรเนท
25 นาท
(6) การใหบรการออกหนงสอรบรองนตบคคล 30 นาท
(7) การใหบรการรบรองสาเนาเอกสารทะเบยน และงบการเงน ๓๐ นาท
(8) การใหบรการถายโอนขอมลจากระบบคอมพวเตอร (จานวนขอมลไมเกน
150,000 ระเบยน)
1 ชวโมง 40 นาท
๑.๓ งานดานกากบดแลบญชธรกจ
(1) การแจงเปลยนแปลงขอมลของผทาบญช (แบบ ส.บช. 6) 2 นาท
(2) การออกรหส User ID และ Password ผสอบบญชรบอนญาต 2 นาท
(3) การรบแจงเปนผมคณสมบตเปนผทาบญชได (แบบ ส.บช. 5 ข) 4 นาท
(4) การออกรหส User ID และ Password ผทาบญช 4 นาท
(5) การรบแจงเปนผทาบญชครงแรก (แบบ ส.บช. 5) 5 นาท
(6) การอนญาตเกบรกษาบญชและเอกสารประกอบการลงบญชไว ณ สถานทอน
20 นาท
- 105 -
รายชอกระบวนงาน ระยะเวลาดาเนนการ
แลวเสรจ
(7) การอนญาตใหเปลยนรอบปบญช 30 นาท
(8) การรบแจงสงมอบบญชกรณเลกประกอบธรกจตามมาตรา 17 50 นาท
(9) การรบแจงบญชสญหายเสยหาย 1 ชวโมง 20 นาท
(10) การรบพจารณาคณวฒผทาบญชทจบการศกษาจากตางประเทศ 1 วน
๑.๔ งานดานการประกอบธรกจของคนตางดาว
(1) การรบแจงเปลยนแปลงรายการทางทะเบยนการประกอบธรกจของคนตางดาว 1 ชวโมง 5 นาท
(2) การรบแจงเปลยนผรบผดชอบการประกอบธรกจของคนตางดาว 1 ชวโมง 35 นาท
(3) การรบแจงเปลยนชอบรษทไดรบอนญาต / การขอรบใบแทนใบอนญาต/ หนงสอ
รบรองการประกอบธรกจของคนตางดาว
6 ชวโมง
๑.๕ งานดานกฎหมาย
(1) การรบชาระเงนคาปรบ 7 นาท
๒. กระบวนงานทแลวเสรจภายใน 2 – 15 วน
2.1 งานดานทะเบยนธรกจ
(1) การรบจดทะเบยนหางหนสวน / บรษทจากด / บรษทมหาชนจากด (กรณตอง
ไดรบความเหนชอบจากหนวยงานอน)
15 วน
2.2 งานดานการประกอบธรกจของคนตางดาว
(1) การออกหนงสอรบรองการประกอบธรกจของคนตางดาว 1 วน 1 ชวโมง 15 นาท
๓. กระบวนงานทใชเวลามากกวา 15 วน
3.1 งานดานทะเบยนธรกจ
(1) การพจารณาคาขอจดทะเบยนหางหนสวน / บรษทจากด /
บรษทมหาชนจากด (กรณมการคดคานการจดทะเบยน)
37 วน
3.2 งานดานการประกอบธรกจของคนตางดาว
(1) การออกใบอนญาตการประกอบธรกจของคนตางดาวตามมาตรา 17 60 วน
รวม 30 กระบวนงาน
- 106 -
สวนท 2.
มาตรา 26 เอกสารทยนตอเจาหนาทใหจดทาเปนภาษาไทย ถาเปนเอกสารททาขนเปน
ภาษาตางประเทศ ใหคกรณจดทาคาแปลเปนภาษาไทยทมการรบรองความถกตองมาใหภายในระยะเวลาท
เจาหนาทกาหนด ในกรณนใหถอวาเอกสารดงกลาวไดยนตอเจาหนาทในวนทเจาหนาทไดรบคาแปลนน เวน
แตเจาหนาทจะยอมรบเอกสารททาขนเปนภาษาตางประเทศ และในกรณนใหถอวาวนทไดยนเอกสารฉบบ
ททาขนเปนภาษาตางประเทศเปนวนทเจาหนาทไดรบเอกสารดงกลาว
การรบรองความถกตองของคาแปลเปนภาษาไทยหรอการยอมรบเอกสารททาขนเปน
ภาษาตางประเทศ ใหเปนไปตามตามหลกเกณฑและวธการทกาหนดในกฎกระทรวง
มาตรา 28 ในการพจารณาทางปกครอง เจาหนาทอาจตรวจสอบขอเทจจรงไดตามความ
เหมาะสมในเรองนน ๆ โดยไมตองผกพนอยกบคาขอหรอพยานหลกฐานของคกรณ
มาตรา 29 เจาหนาทตองพจารณาพยานหลกฐานทตนเหนวาจาเปนแกการพสจน
ขอเทจจรง ในการน ใหรวมถงการดาเนนการดงตอไปน
(1) แสวงหาพยานหลกฐานทกอยางทเกยวของ
(2) รบฟงพยานหลกฐาน คาชแจง หรอความเหนของคกรณหรอของพยานบคคลหรอ
พยานผเชยวชาญทคกรณกลาวอาง เวนแตเจาหนาทเหนวาเปนการกลาวอางทไมจาเปนฟมเฟอยหรอเพอ
ประวงเวลา
(3) ขอขอเทจจรงหรอความเหนจากคกรณ พยานบคคล หรอพยานผเชยวชาญ
(4) ขอใหผครอบครองเอกสารสงเอกสารทเกยวของ
(5) ออกไปตรวจสถานท
คกรณตองใหความรวมมอกบเจาหนาทในการพสจนขอเทจจรง และมหนาทแจง
พยานหลกฐานทตนทราบแกเจาหนาท
พยานหรอพยานผเชยวชาญทเจาหนาทเรยกมาใหถอยคาหรอทาความเหนมสทธไดรบคา
ปวยการตามหลกเกณฑและวธการทกาหนดในกฎกระทรวง
การพจารณารบจดทะเบยนหางหนสวนและบรษทจากด
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๐๑๙ บญญตวา ถาคาขอจดทะเบยนหรอ
เอกสารซงตองจดทะเบยนไมมรายการบรบรณตามทบงคบไวในลกษณะน วาใหจดแจงกด หรอถารายการ
อนใดซงจะแจงในคาขอหรอในเอกสารนนขดกบกฎหมายกด หรอถาเอกสารใดซงกาหนดไววาใหสงดวยกน
กบคาขอจดทะเบยนยงขาดอยมไดสงใหครบกด หรอถาไมปฏบตตามเงอนไขขออนซงกฎหมายบงคบไวกด
นายทะเบยนจะไมยอมรบจดทะเบยนกได จนกวาคาขอจดทะเบยนหรอเอกสารนนจะไดทาใหบรบรณหรอ
แกไขใหถกตอง หรอไดสงเอกสารซงกาหนดไวนนครบทกสงอนหรอไดปฏบตตามเงอนไขขอนนแลว
พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 มาตรา 12 บญญตวา
มาตรา 12 คาสงทางปกครองจะตองกระทาโดยเจาหนาทซงมอานาจหนาทในเรองนน
- 107 -
กฎกระทรวง จดตงสานกงานทะเบยนหนสวนบรษท แตงตงนายทะเบยน และกาหนด
หลกเกณฑและวธการในการจดทะเบยนหางหนสวนและบรษทจากด พ.ศ. ๒๕๔๙ ลงวนท 8 พฤษภาคม
2549 กาหนดหลกเกณฑในการรบจดทะเบยนไววา เมอนายทะเบยนไดรบคาขอจดทะเบยนของหาง
หนสวนหรอบรษทจากดแลวใหตรวจคาขอนน ถาถกตองตามกฎหมาย ใหเรยกเกบคาธรรมเนยมและใหสง
รบจดทะเบยนไว
ระเบยบสานกงานทะเบยนหนสวนบรษทกลางวาดวยการจดทะเบยนหนสวนและบรษท
พ.ศ. 2554 กาหนดหลกเกณฑในการพจารณาคาขอจดทะเบยนไวดงน
ขอ ๙ เมอมการยนคาขอจดทะเบยน ใหนายทะเบยนหนสวนบรษททมหนาทรบผดชอบ
ตามทไดรบมอบหมายสามารถตรวจพจารณาสงการรบจดทะเบยนหรอปฏเสธการจดทะเบยนไดเองทงหมด
คาขอจดทะเบยนมปญหาขอเทจจรง ปญหาขอกฎหมาย หรอมการคดคานการขอจดทะเบยน นายทะเบยน
สามารถตรวจพจารณาสงการรบจดทะเบยนหรอปฏเสธการจดทะเบยนไดเอง และเมอดาเนนการแลวให
รายงานตามแบบรายงานทกาหนดแนบทายระเบยบใหนายทะเบยนกลางหรอผทนายทะเบยนกลาง
มอบหมายทราบภายในเจดวนนบแตวนทไดพจารณาสงการ
คาขอจดทะเบยนใดทนายทะเบยนไมอาจพจารณาสงการได ใหสรปขอเทจจรง ขอ
กฎหมาย และทาความเหนแสดงเหตผล เสนอตามลาดบชนถงนายทะเบยนกลางหรอผทนายทะเบยนกลาง
มอบหมายเพอวนจฉยสงการ
ขอ ๑๐ ในกรณคาขอจดทะเบยนใดมไดดาเนนการตามทกาหนดไวในระเบยบน แตนาย
ทะเบยนเหนวาควรรบจดทะเบยนได ใหนายทะเบยนดาเนนการตามขอ ๙ วรรคสามโดยอนโลม
ขอ ๑๑ ในกรณมเหตผลสมควร การพจารณาคาขอจดทะเบยนนายทะเบยนอาจตรวจสอบ
ขอเทจจรงหรอใหจดสงเอกสารหลกฐานเพมเตมไดโดยไมตองผกพนเฉพาะอยกบคาขอจดทะเบยนหรอ
พยานหลกฐานทผขอจดทะเบยนหรอผทเกยวของยนเปนหลกฐานเทานน
การดาเนนการตามวรรคหนง จะตองไดรบอนญาตเปนลายลกษณอกษรจากหวหนา
สานกงานพฒนาธรกจการคาจงหวด ผอานวยการสวนจดทะเบยนธรกจกลาง ผอานวยการสานกงานพฒนา
ธรกจการคาเขต แลวแตกรณ และใหผอนญาตรายงานตามแบบรายงานทกาหนดแนบทายระเบยบใหนาย
ทะเบยนกลางหรอผทนายทะเบยนกลางมอบหมายทราบภายในเจดวนนบแตวนอนญาต
จะเหนไดวาในการพจารณาคาขอจดทะเบยนนนไดมกฎหมาย กฎกระทรวง และระเบยบฯ
ไดกาหนดหลกเกณฑในการดาเนนการไวเพอเปนกรอบในการดาเนนการของเจาหนาทผปฏบตงานให
ดาเนนการดวยความถกตอง รอบคอบ เนองจากถาไดดาเนนการรบจดทะเบยนไปแลวถอวาเปนคาสงทาง
ปกครอง ตามมาตรา 5 วรรคสาม แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 จะมผล
เปนการสรางนตสมพนธขนระหวางบคคลในอนทจะกอ เปลยนแปลง โอน สงวน ระงบ หรอมผลกระทบตอ
สถานภาพของสทธหรอหนาทของบคคล จากหลกเกณฑดงกลาวในการดาเนนการรบจดทะเบยนหาง
หนสวนและบรษทนอกจากจะตองดาเนนการใหเปนไปตามกฎหมายแลว กฎกระทรวง จดตงสานกงาน
ทะเบยนหนสวนบรษท แตงตงนายทะเบยน และกาหนดหลกเกณฑและวธการในการจดทะเบยนหาง
- 108 -
หนสวนและบรษทจากด พ.ศ. ๒๕๔๙ ลงวนท 8 พฤษภาคม 2549 ใหอานาจนายทะเบยนกลางออก
ประกาศเกยวกบการดาเนนการจดทะเบยนใหเปนไปดวยความถกตอง ไดแก ประกาศจดตงสานกงาน
ทะเบยนหนสวนบรษท การแตงตงนายทะเบยนและขอบเขตอานาจหนาท ทงนนายทะเบยนกลางไดออก
ระเบยบสานกงานทะเบยนหนสวนบรษทกลางวาดวยการจดทะเบยนหางหนสวนและบรษท พ.ศ. 2554
เพอเปนแนวทางการปฏบตงานของนายทะเบยนผขอจดทะเบยน ทาใหการจดทะเบยนหางหนสวนและ
บรษทมความสะดวกและรวดเรว ในการตรวจสอบคาขอจดทะเบยนนายทะเบยนจะตองตรวจสอบคาขอ
จดทะเบยนใหเปนไปตามหลกเกณฑทกาหนดไวในระเบยบดงกลาว เมอคาขอจดทะเบยนครบถวนถกตอง
นายทะเบยนจะตองสงชาระคาธรรมเนยมตามกฎกระทรวงและทาการรบจดทะเบยนคาขอตอไป
การพจารณาดาเนนการรบจดทะเบยนหางหนสวนและบรษทของนายทะเบยนนน ไดม
ระเบยบสานกงานทะเบยนหนสวนบรษทกลางวาดวยการจดทะเบยนหางหนสวนและบรษท พ.ศ. 2554
กาหนดหลกเกณฑวธการในการปฏบตงานของนายทะเบยนเพอเปนกรอบการปฏบตงานใหเปนไปตาม
กฎหมาย กฎ และระเบยบตาง ๆ และสามารถปฏบตงานดวยความสะดวก รวดเรว สรางความเปนธรรมแก
ผรบบรการ ในการพจารณารบจดทะเบยนของนายทะเบยนนนเมอไดรบคาขอจดทะเบยนจากผยนคาขอจด
ทะเบยนแลวจะตองตรวจสอบความถกตองของคาขอจดทะเบยนวาถกตองตามกฎหมาย ระเบยบปฏบต
ตาง ๆ หรอไม ซงคาขอจดทะเบยนหางหนสวนบรษททยนขอจดทะเบยนไดแกคาขอจดทะเบยนจดตง คา
ขอจดทะเบยนแกไขเปลยนแปลง คาขอจดทะเบยนควบบรษท คาขอจดทะเบยนแปรสภาพหางเปนบรษท
คาขอจดทะเบยนเลก คาขอจดทะเบยนเสรจการชาระบญช ในปจจบนแบงประเภทการพจารณารบจด
ทะเบยนออกไดเปน 2 ประเภทไดแก
1. คาขอจดทะเบยนประเภทไมมขอยงยาก
2. คาขอจดทะเบยนประเภทมขอยงยาก
1. คาขอจดทะเบยนประเภทไมมขอยงยาก
คาขอจดทะเบยนประเภทไมมขอยงยากในความเหนของผเขยนเหนวาเปนกรณทมการ
ยนคาขอจดทะเบยนไมวาจะเปนคาขอจดทะเบยนจดตงหางหนสวนหรอบรษท คาขอจดทะเบยนแกไข
เปลยนแปลงหางหนสวนบรษท คาขอจดทะเบยนเลกหางหนสวนและเสรจการชาระบญช ทผยนคาขอได
ดาเนนการครบถวนถกตองตามระเบยบสานกงานทะเบยนหนสวนบรษทกลางวาดวยการจดทะเบยนหาง
หนสวนและบรษท พ.ศ. 2554 โดยไมมคกรณมคาคดคานการจดทะเบยนหรอมการโตแยงรายการจด
ทะเบยน ในการจดทาคาขอจดทะเบยนนน ระเบยบฯ ดงกลาวไดกาหนดไวในขอ 18 ซงกาหนดวาคาขอจด
ทะเบยน รายการจดทะเบยน เอกสารประกอบรายการจดทะเบยน และเอกสารประกอบคาขอจดทะเบยน
หางหนสวนและบรษท ใหทาตามแบบพมพทนายทะเบยนกาหนดรปแบบแนบทายระเบยบ
การยนคาขอจดทะเบยนใหยนคาขอจดทะเบยนและเอกสารประกอบจานวนหนงชด ตาม
ประเภทการจดทะเบยนแนบทายระเบยบฯ น
- 109 -
ดงนน เมอจดทาคาขอจดทะเบยนและแนบเอกสารประกอบการจดทะเบยนครบถวนแลว
และไดดาเนนการเปนไปตามระเบยบฯเกยวกบการจดทะเบยนรายการตาง ๆ ดงน
1. การจดทะเบยนจดตงหางหนสวน เมอจดทาคาขอจดทะเบยนแนบเอกสารประกอบ
ครบถวนและลงลายมอชอหนสวนผจดการ
2. การจดทะเบยนแกไขเพมเตมหางหนสวน ซง คาขอจดทะเบยนแกไขเพมเตมหาง
หนสวน ไดลงลายมอชอโดยหนสวนผจดการตามทจดทะเบยนไวเดมพรอมแนบเอกสาร
ประกอบครบถวนถกตอง
3. การจดทะเบยนจดตงบรษท
3.1 คาขอจดทะเบยนหนงสอบรคณหสนธท ผเรมกอการคนใดคนหนงลงลายมอ ชอ
เปนผขอจดทะเบยนในคาขอและเอกสารประกอบการจดทะเบยน
3.2 คาขอจดทะเบยนแกไขเพมเตมหนงสอบรคณหสนธกอนการจดทะเบยนจดตง
บรษทจากด ไดสงหลกฐานการใหความยนยอมของผเรมกอการทกคนประกอบคาขอจดทะเบยน และผเรม
กอการคนใดคนหนงลงลายมอชอเปนผขอจดทะเบยนในคาขอและเอกสารประกอบการจดทะเบยน
3.3 คาขอจดทะเบยนจดตงบรษท หรอ การจดทะเบยนหนงสอบรคณหและจด
ทะเบยนบรษทพรอมกนในวนเดยวกนโดยจดทาเปนคาขอเดยว มกรรมการผมอานาจทาการแทนบรษทลง
ลายมอชอเปนผขอจดทะเบยน
4. คาขอจดทะเบยนแกไขเพมเตมบรษทจากดทกรรมการผมอานาจทาการแทนบรษท
ตามทไดขอจดทะเบยนไวเดมเปนผลงลายมอชอในคาขอและเอกสารประกอบการจดทะเบยน ตามระเบยบฯ
ขอ 83 วรรคหนง
5. คาขอจดทะเบยนเลกและอานาจผชาระบญชหางหนสวนหรอบรษท
5.1 คาขอจดทะเบยนเลกและอานาจผชาระบญชหางหนสวนหรอบรษท ลงลายมอ
ชอโดยผชาระบญช ซงไดแกหนสวนผจดการ หรอกรรมการ ทลงชอผกพนหางหนสวนหรอบรษทตามทจด
ทะเบยนไวกอนเลก ตามระเบยบฯ ขอ 97 วรรคหนง
5.2 คาขอจดทะเบยนเลกและอานาจของผชาระบญชหางหนสวนหรอบรษททไม
เปนไประเบยบฯ ขอ ๙๗ วรรคหนง ปรากฏขอเทจจรงและมหลกฐานประกอบคาขอจดทะเบยนดงตอไปน
แลวแตกรณ
(๑) ขอบงคบของบรษทกาหนดไวเปนอยางอน
(๒) มขอสญญาของหางหนสวนไวเปนอยางอน โดยสงสาเนาขอสญญาของหาง
หนสวน
(๓) หนสวนผจดการหรอกรรมการถงแกกรรมโดยสงสาเนาใบมรณะบตร
(๔) ผเปนหนสวนทกคนของหางหนสวนตกลงใหความยนยอมตงผชาระบญชและ
กาหนดอานาจของผชาระบญชเปนอยางอน โดยสงสาเนาขอตกลงของผเปนหนสวนทกคนทตกลงหรอให
ความยนยอมในการตงผชาระบญชหรอตงผอนทไมใชหนสวนผจดการทกคนเปนผชาระบญช หรอกาหนด
- 110 -
อานาจของผชาระบญชเปนอยางอน
(๕) ทประชมผถอหนของบรษทมมตตงผชาระบญชหรอกาหนดอานาจของผชาระ
บญชเปนอยางอน โดยสงสาเนารายงานการประชมใหญผถอหนทมมตในการตงผชาระบญชหรอกาหนด
อานาจของผชาระบญชเปนอยางอนโดยมกรรมการผมอานาจทาการแทนบรษทตามทจดทะเบยนไวกอน
เลกบรษทลงลายชอรบรองความถกตอง
(๖) ศาลมคาสงหรอคาพพากษาโดยสงสาเนาคาสงหรอคาพพากษาของศาลท
แตงตงผชาระบญช หรอกาหนดอานาจของผชาระบญช
6. คาขอจดทะเบยนทยนภายหลงจดทะเบยนเลกหางหนสวนหรอบรษท ไดแก การจด
ทะเบยนเปลยนตวผชาระบญช เปลยนแปลงอานาจผชาระบญช เปลยนแปลงทตงสานกงานชาระบญช หรอ
คาขอจดทะเบยนเสรจการชาระบญช ได ลงลายมอชอโดยผชาระบญชทลงชอผกพนหางหนสวนหรอบรษท
ตามทจดทะเบยนไวเดม
2. คาขอจดทะเบยนทมขอยงยาก
คาขอจดทะเบยนประเภทมขอยงยากไดแกคาขอทมการคดคานการจดทะเบยนหรอมการ
โตแยงการจดทะเบยนโดยผเกยวของกบหางหนสวนหรอบรษทนนและเปนคาขอทตองแนบเอกสาร
ประกอบการจดทะเบยนเพมเตมจากคาขอจดทะเบยนทไมมขอยงยาก ซงกาหนดโดยระเบยบสานกงาน
ทะเบยนหนสวนบรษทกลางวาดวยการจดทะเบยนหางหนสวนหรอบรษท พ.ศ. 2554 และอาจเรยก
เอกสารเพมเตมจากการพจารณาของนายทะเบยนวาเอกสารทเรยกเพมเตมนนเปนประโยชนและเปน
หลกฐานสาคญในการประกอบการพจารณารบจดทะเบยนหรอไมรบจดทะเบยน โดยอาศยอานาจตาม
พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 มาตรา 28 และมาตรา 29 และระเบยบ
สานกงานทะเบยนหนสวนบรษทกลางวาดวยการจดทะเบยนหางหนสวนหรอบรษท พ.ศ. 2554 ขอ 11
จากปรากฏการทมการจดทะเบยนทผานมาเหนไดวาในการยนจดทะเบยนคาขอจดทะเบยนทมการคดคาน
หรอโตแยงการจดทะเบยนสวนใหญจะเกดจากการขดแยงกนเองระหวางกรรมการบรษท หรอผถอหนใน
บรษท บางครงเปนบรษททกรรมการหรอผถอหนเปนเครอญาตกนเองแตเกดขดแยงในเรองผลประโยชน
ดงนน ในการพจารณาคาขอจดทะเบยนเหลานนายทะเบยนจะตองมความรอบร ละเอยดรอบคอบโดย
พจารณาขอเทจจรงและขอกฎหมาย ระเบยบปฏบตตาง ๆ ใหชดเจนและมความเปนธรรมแกทกฝาย คา
ขอจดทะเบยนทมขอยงยากในการพจารณาคาขอจดทะเบยนของนายทะเบยน ไดมกาหนดไวในระเบยบ
สานกงานทะเบยนหนสวนบรษทกลางวาดวยการจดทะเบยนหางหนสวนหรอบรษท พ.ศ. 2554 ดงน
1. คาขอจดทะเบยนแกไขเพมเตมหางหนสวน
1.1 คาขอจดทะเบยนแกไขเพมเตมหางหนสวน ลงลายมอชอโดยหนสวนผจดการ
ตามทจดทะเบยนไวเดม และมหนงสอคดคานการขอจดทะเบยนของผเปนหนสวน หรอผมสวนไดเสย หรอ
ผรบมอบอานาจจากบคคลดงกลาวโดยสงหนงสอมอบอานาจ และคาคดคานนนเกยวของกบเรองทขอจด
- 111 -
ทะเบยน ใหนายทะเบยนเรยกสญญาหนสวนแกไขเพมเตมซงลงลายมอชอโดยผเปนหนสวนทกคนเปน
เอกสารประกอบคาขอจดทะเบยนดวย
1.2 คาขอจดทะเบยนแกไขเพมเตมหางหนสวนทหนสวนผจดการตามทจดทะเบยนไว
เดมมไดลงลายมอชอในคาขอจดทะเบยนเนองจากออกจากการเปนหนสวนผจดการ โดยหนสวนผจดการซง
ไดรบการแตงตงใหมเปนผลงลายมอชอในคาขอจดทะเบยน และสงสญญาหนสวนแกไขเพมเตมซงลงลายมอ
ชอโดยผเปนหนสวนทกคนเปนเอกสารประกอบคาขอจดทะเบยน
1.3 คาขอจดทะเบยนทหนสวนผจดการตามทจดทะเบยนไวเดมมไดลงลายมอชอในคา
ขอจดทะเบยนเนองจากถงแกกรรม หนสวนผจดการซงไดรบการแตงตงใหมเปนผลงลายมอชอในคาขอจด
ทะเบยน และสงสญญาหนสวนแกไขเพมเตมซงผจดการมรดกในฐานะเปนผแทนทายาทของผเปนหนสวนท
ถงแกกรรม และผเปนหนสวนทกคนลงลายมอชอครบถวนเปนเอกสารประกอบคาขอจดทะเบยน และสง
สาเนาหลกฐานการเปนผจดการมรดกดวย
2. คาขอจดทะเบยนแกไขเพมเตมบรษท
คาขอจดทะเบยนแกไขเพมเตมตามขอ 83 และ 84 แหงระเบยบสานกงานทะเบยน
หนสวนบรษทกลางวาดวยการจดทะเบยนหนสวนและบรษท พ.ศ. 2554 มรายละเอยด ดงน
2.1 คาขอจดทะเบยนกรรมการ หรอแกไขเพมเตมอานาจกรรมการโดยจะมการจด
ทะเบยนแกไขเพมเตมรายการอนใด มไดลงลายมอชอโดยกรรมการผมอานาจทาการแทนบรษทตามทจด
ทะเบยนไวเดมแตไดลงลายมอชอโดยกรรมการผมอานาจซงไดรบแตงตงโดยมตทประชมคณะกรรมการหรอ
มตทประชมใหญผถอหน และสงหลกฐานประกอบคาขอจดทะเบยน โดยเปนไปตามขอเทจจรงของการจด
ทะเบยนแกไขรายการดงกลาววาเปนไปตามมตทประชมคณะกรรมการกรรมการหรอมตทประชมผถอหน
และกระบวนการในการเรยกนดประชมไดปฏบตถกตองตามกฎหมาย ดงน
(๑) ถาการขอจดทะเบยนโดยอาศยมตทประชมคณะกรรมการผขอจด ทะเบยนสง
หลกฐานประกอบคาขอจดทะเบยน ดงตอไปน
(๑.๑) สาเนาหนงสอบอกกลาวนดประชมคณะกรรมการ พรอมดวยหลกฐาน
การสงหนงสอบอกกลาวนดประชมนนไปยงกรรมการทกคนหรอหลกฐานการรบทราบการนด ประชมของ
กรรมการทกคน
(๑.๒) สาเนารายงานการประชมคณะกรรมการทปรากฏมตแตงตง กรรมการ
หรอกาหนดอานาจกรรมการตามทขอจดทะเบยน และ
(๑.๓) สาเนารายชอซงปรากฏลายมอชอกรรมการทไดเขาประชม
คณะกรรมการ
(๒) ถาการขอจดทะเบยนโดยอาศยมตทประชมใหญผถอหนซงคณะกรรมการเปนผ
นดเรยกประชมโดยมไดมผถอหนรองขอใหเรยกประชม ใหผขอจดทะเบยนสงหลกฐานประกอบคาขอ จด
ทะเบยน ดงตอไปน
- 112 -
(๒.๑) สาเนาหนงสอบอกกลาวนดประชมคณะกรรมการ พรอมดวยหลกฐาน
การสงหนงสอบอกกลาวนดประชมนนไปยงกรรมการทกคนหรอหลกฐานการรบทราบการนดประชมของ
กรรมการทกคน
(๒.๒) สาเนารายงานการประชมคณะกรรมการทปรากฏมตใหเรยกประชม
ใหญผถอหนเพอพจารณาเรองกรรมการหรออานาจกรรมการ
(๒.๓)สาเนารายชอซงปรากฏลายมอชอกรรมการทไดเขาประชม
คณะกรรมการ
(๒.๔) หนงสอพมพทลงพมพโฆษณาคาบอกกลาวเรยกประชมใหญผถอ หน
(๒.๕) สาเนาหนงสอบอกกลาวเรยกประชมใหญผถอหนเพอพจารณาเรอง
กรรมการ หรออานาจกรรมการ พรอมดวยหลกฐานการสงหนงสอบอกกลาวเรยกประชมใหญผถอหน ทาง
ไปรษณยตอบรบไปยงผถอหนทกคนหรอหลกฐานการรบทราบการเรยกประชมใหญผถอหน แลวแตกรณ
(๒.๖) สาเนารายงานการประชมใหญผถอหนทปรากฏมตแตงตงกรรมการหรอ
กาหนดอานาจกรรมการตามทขอจดทะเบยน และ
(๒.๗) สาเนารายชอซงปรากฏลายมอชอผถอหนทไดเขาประชมใหญผถอหน
(๓) ถาการขอจดทะเบยนโดยอาศยมตทประชมใหญผถอหนซงคณะกรรมการเปนผ
นดเรยกประชมตามทผถอหนจานวนรวมกนไมนอยกวาหนงในหาแหงจานวนหนของบรษทรองขอใหเรยก
ประชม ใหผขอจดทะเบยนสงหลกฐานประกอบคาขอจดทะเบยน ดงตอไปน
(๓.๑) สาเนาหนงสอของผถอหนจานวนไมนอยกวาหนงในหาแหงจานวนหน
ของบรษททรองขอใหคณะกรรมการเรยกประชมใหญผถอหน
(๓.๒) สาเนาหนงสอบอกกลาวนดประชมคณะกรรมการ พรอมดวยหลกฐาน
การสงหนงสอบอกกลาวนดประชมนนไปยงกรรมการทกคนหรอหลกฐานการรบทราบการนดประชมของ
กรรมการทกคน
(๓.๓) สาเนารายงานการประชมคณะกรรมการทปรากฏมตใหเรยกประชม
ใหญผถอหนเพอพจารณาเรองกรรมการ หรออานาจกรรมการ
(๓.๔)สาเนารายชอซงปรากฏลายมอชอกรรมการทไดเขาประชม
คณะกรรมการ
(๓.๕) หนงสอพมพทลงพมพโฆษณาคาบอกกลาวเรยกประชมใหญผถอหน
(๓.๖) สาเนาหนงสอบอกกลาวเรยกประชมใหญผถอหนเพอพจารณาเรอง
กรรมการ หรออานาจกรรมการ พรอมดวยหลกฐานการสงหนงสอบอกกลาวเรยกประชมใหญผถอหน ทาง
ไปรษณยตอบรบไปยงผถอหนทกคนหรอหลกฐานการรบทราบการเรยกประชมใหญผถอหน แลวแตกรณ
(๓.๗) สาเนารายงานการประชมใหญผถอหนทปรากฏมตแตงตงกรรมการ
หรอกาหนดอานาจกรรมการตามทขอจดทะเบยน และ
(๓.๘) สาเนารายชอซงปรากฏลายมอชอผถอหนทไดเขาประชมใหญผถอหน
- 113 -
(๔) ถาการขอจดทะเบยนโดยอาศยมตทประชมใหญผถอหนซงผถอหนจานวน
รวมกนไมนอยกวาหนงในหาแหงจานวนหนของบรษทรองขอใหเรยกประชม และเปนผนดเรยกประชมเอง
ใหผขอจดทะเบยนสงเอกสารหลกฐานประกอบคาขอจดทะเบยน ดงตอไปน
(๔.๑) สาเนาหนงสอของผถอหนจานวนไมนอยกวาหนงในหาแหงจานวนหน
ของบรษททรองขอใหคณะกรรมการเรยกประชมใหญผถอหน พรอมดวยหลกฐานการสงหนงสอรองขอให
เรยกประชมนนไปยงคณะกรรมการ หรอหลกฐานทคณะกรรมการไดรบหนงสอรองขอ
(๔.๒) หนงสอพมพทลงพมพโฆษณาคาบอกกลาวเรยกประชมใหญผถอหน
(๔.๓) สาเนาหนงสอบอกกลาวเรยกประชมใหญผถอหนเพอพจารณาเรอง
กรรมการ หรออานาจกรรมการ พรอมดวยหลกฐานการสงหนงสอบอกกลาวเรยกประชมใหญผถอหนทาง
ไปรษณยตอบรบไปยงผถอหนทกคนหรอหลกฐานการรบทราบการเรยกประชมใหญผถอหน แลวแตกรณ
(๔.๔) สาเนารายงานการประชมใหญผถอหนทปรากฏมตแตงตงกรรมการ
หรอกาหนดอานาจกรรมการตามทขอจดทะเบยน และ
(๔.๕) สาเนารายชอซงปรากฏลายมอชอผถอหนทไดเขาประชมใหญผถอหน
ในการพจารณาคาขอจดทะเบยน กรรมการ หรอแกไขเพมเตมอานาจกรรมการทมไดลง
ลายมอชอโดยกรรมการผมอานาจทาการแทนบรษทตามทจดทะเบยนไวเดม ใหนายทะเบยนมหนงสอสง
ทางไปรษณยตอบรบแจงรายละเอยดเกยวกบการขอจดทะเบยนนนไปยงกรรมการผมอานาจทาการแทน
บรษทตามทจดทะเบยนไวเดม หรอกรรมการผทถกจดทะเบยนใหออกจากตาแหนงหรอผคดคานการจด
ทะเบยนแลวแตกรณดวยทกครง ทงนภายในเจดวนนบแตวนทไดรบคาขอดงกลาว
ถาผทนายทะเบยนไดมหนงสอแจงใหทราบตามความในวรรคหนงมไดมหนงสอคดคานตอ
นายทะเบยนภายในสบหาวนนบแตวนทลงในหนงสอแจง หรอไมไดมกรรมการหรอผถอหนอนหรอผมสวน
ไดเสยคดคานการจดทะเบยนไวกอน หรอมการคดคานแตคาคดคานนนไมเกยวของกบเรองทขอจดทะเบยน
หรอคาคดคานนนฟงไมขน และในระหวางพจารณาไมปรากฏแกนายทะเบยนวาศาลมคาสงหามมใหนาย
ทะเบยนรบจดทะเบยนเปนการชวคราวหรอมคาสงศาลในทานองเดยวกน กใหนายทะเบยน พจารณาคาขอ
จดทะเบยนตอไป ทงนเปนไปตามระเบยบฯ ขอ 85
ในกรณทระเบยบฯ ไดกาหนดใหมหนงสอแจงดงกลาวขางตนนนเพอเปนการเปดโอกาสให
คกรณหรอผเกยวของไดมโอกาสชแจงแสดงหลกฐานเพอพสจนขอเทจจรงและโตแยงในการพจารณารบจด
ทะเบยน ซงเปนไปตาม พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 มาตรา 28 มาตรา 29
และมาตรา 30 วรรคแรก ซงบญญตวา
มาตรา 28 ในการพจารณาทางปกครอง เจาหนาทอาจตรวจสอบขอเทจจรงไดตามความ
เหมาะสมในเรองนน ๆ โดยไมตองผกพนอยกบคาขอหรอพยานหลกฐานของคกรณ
มาตรา 29 เจาหนาทตองพจารณาพยานหลกฐานทตนเหนวาจาเปนแกการพสจน
ขอเทจจรง ในการน ใหรวมถงการดาเนนการดงตอไปน
- 114 -
(1) แสวงหาพยานหลกฐานทกอยางทเกยวของ
(2) รบฟงพยานหลกฐาน คาชแจง หรอความเหนของคกรณหรอของพยานบคคลหรอ
พยานผเชยวชาญทคกรณกลาวอาง เวนแตเจาหนาทเหนวาเปนการกลาวอางทไมจาเปนฟมเฟอยหรอเพอ
ประวงเวลา
(3) ขอขอเทจจรงหรอความเหนจากคกรณ พยานบคคล หรอพยานผเชยวชาญ
(4) ขอใหผครอบครองเอกสารสงเอกสารทเกยวของ
(5) ออกไปตรวจสถานท
คกรณตองใหความรวมมอกบเจาหนาทในการพสจนขอเทจจรง และมหนาทแจง
พยานหลกฐานทตนทราบแกเจาหนาท
พยานหรอพยานผเชยวชาญทเจาหนาทเรยกมาใหถอยคาหรอทาความเหนมสทธไดรบคา
ปวยการตามหลกเกณฑและวธการทกาหนดในกฎกระทรวง
มาตรา 30 ในกรณทคาสงทางปกครองอาจกระทบถงสทธของคกรณ เจาหนาทตองให
คกรณมโอกาสทจะไดทราบขอเทจจรงอยางเพยงพอและมโอกาสไดโตแยงและแสดงพยานหลกฐานของตน
2.2 คาขอจดทะเบยนแกไขเพมเตมบรษทจากดลงลายมอชอโดยกรรมการผมอานาจ
ทาการแทนบรษทตามทจดทะเบยนไวเดม และมหนงสอคดคานการขอจดทะเบยนของกรรมการ หรอผถอ
หน หรอผรบมอบอานาจจากบคคลดงกลาวโดยสงหนงสอมอบอานาจ และคาคดคานนนเกยวของกบเรองท
ขอจดทะเบยน ในการยนคาขอจดทะเบยนผยนคาขอจะตองสงเอกสารเพมเตมตามระเบยบฯ ขอ 84 และ
85 ซงไดกลาวมาแลวตามขอ 1
3. คาขอจดทะเบยนเลกและอานาจผชาระบญชหางหนสวนหรอบรษท ทมหนงสอคดคาน
การขอจดทะเบยนของผเปนหนสวน กรรมการ หรอผถอหน หรอผรบมอบอานาจจากบคคลดงกลาวโดยสง
หนงสอมอบอานาจ ตามระเบยบฯ ขอ 97 วรรคสาม กาหนดวา กอนทนายทะเบยนจะรบจดทะเบยนและ
คาคดคานนนเกยวของกบเรองทขอจดทะเบยน ในกรณหางหนสวนใหนาความในขอ ๖๐ วรรคสอง คอให
นายทะเบยนเรยกสญญาหนสวนแกไขเพมเตมซงลงลายมอชอโดยผเปนหนสวนทกคนเปนเอกสารประกอบ
คาขอจดทะเบยนดวย สวนในกรณบรษทใหนาความในขอ ๘๔ และขอ ๘๕ มาใชบงคบแกการพจารณาคา
ขอจดทะเบยนโดยอนโลม คอใหเรยกเอกสารประกอบคาขอจดทะเบยนเพมเตมตามระเบยบฯ ขอ 84 และ
ใหนายทะเบยนมหนงสอถงผคดคานใหคดคานการจดทะเบยนภายใน 7 วนนบแตวนทไดรบคาขอจด
ทะเบยน ซงหากผคดคาน มไดมหนงสอคดคานตอนายทะเบยนหรอมการคดคานแตคาคดคานนนไม
เกยวของกบเรองทขอจดทะเบยนหรอคาคดคานนนฟงไมขน และในระหวางพจารณาไมปรากฏแกนาย
ทะเบยนวาศาลมคาสงหามมใหนายทะเบยนรบจดทะเบยนเปนการชวคราวหรอมคาสงศาลในทานอง
เดยวกน กใหนายทะเบยนพจารณาคาขอจดทะเบยนตอไปทไดกลาวมาแลวในขอ 2.
การพจารณารบจดทะเบยนของนายทะเบยนทงกรณคาขอจดทะเบยนทไมมขอยงยากและ
กรณยงยาก นายทะเบยนจะตองดาเนนการตรวจพจารณาคาขอจดทะเบยนใหเปนไปตามกฎหมาย ระเบยบ
- 115 -
ทเกยวของ และสงการรบจดทะเบยนหรอปฏเสธการรบจดทะเบยนไดตามระเบยบสานกงานทะเบยน
หนสวนบรษทกลางวาดวยการจดทะเบยนหางหนสวนและบรษท พ.ศ. 2554
1. กรณสงการรบจดทะเบยนใหชาระคาธรรมเนยมตามรายการทกาหนดไวใน
กฎกระทรวงกฎกระทรวง กาหนดอตราคาธรรมเนยมการจดทะเบยน การขอตรวจเอกสารการขอสาเนา
เอกสารพรอมคารบรอง และคาธรรมเนยมอนทเกยวกบหางหนสวนและบรษทจากด พ.ศ.๒๕๔๙ ณ วนท
๘ พฤษภาคม พ.ศ.๒๕๔๙ และกฎกระทรวง กาหนดอตราคาธรรมเนยมการจดทะเบยน การขอตรวจ
เอกสาร การขอสาเนาเอกสารพรอมคารบรอง และคาธรรมเนยมอนทเกยวกบหางหนสวนและบรษทจากด
(ฉบบท ๒) ณ วนท ๓ กนยายน พ.ศ. ๒๕๕๑ รายละเอยดตามกฎกระทรวงแนบทายภาคผนวก
คาขอจดทะเบยนทนายทะเบยนสงการรบจดทะเบยนแลวถอวาเปนคาสงทางปกครองตาม
มาตรา 5 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 และตาม มาตรา 40 แหง
พระราชบญญตเดยวกนไดบญญตวา
มาตรา 40 คาสงทางปกครองทอาจอทธรณหรอโตแยงตอไปไดใหระบกรณทอาจอทธรณ
หรอโตแยง การยนคาอทธรณหรอคาโตแยงและระยะเวลาสาหรบการอทธรณหรอการโตแยงดงกลาวไวดวย
ในกรณทมการฝาฝนบทบญญตตามวรรคหนง ใหระยะเวลาสาหรบการอทธรณหรอการ
โตแยงเรมนบใหมตงแตวนทไดรบแจงหลกเกณฑตามวรรคหนง แตถาไมมการแจงใหมและระยะเวลา
ดงกลาวมระยะเวลาสนกวาหนงป ใหขยายเปนหนงปนบแตวนทไดรบคาสงทางปกครอง
การโตแยงคาสงทางปกครองเพอหาความยตธรรมเปนสทธประการหนงของประชาชน
ตามหลกการควบคมความชอบดวยกฎหมาย มใชยตเพยงขนตอนของเจาหนาทขนตนเทานน จากหลก
กฎหมายมาตรา 40 ดงกลาวกาหนดใหมการแจงสทธในการอทธรณคาสงทางปกครองเพอใหคกรณได
โตแยงคาสงพรอมจดสงพยานเอกสารหลกฐานประกอบการพจารณา ดงนนในการออกคาสงรบจดทะเบยน
คาขอจดทะเบยนของนายทะเบยนและเปนกรณทเปนคาสงทางปกครองทอาจอทธรณหรอโตแยงได นาย
ทะเบยนผออกคาสงทางปกครองจะตองแจงสทธอทธรณใหผรบคาสงทางปกครองทราบดวย โดยหลกการ
ในการแจงสทธอทธรณมองคประกอบ ดงน
(1) กรณทอาจอทธรณหรอโตแยง
(2) วธการยนคาอทธรณหรอคาโตแยง
(3) ระยะเวลาสาหรบการอทธรณหรอการโตแยง
รปแบบในการแจงสทธอทธรณ กฎหมายมไดกาหนดรปแบบไวแตอยางใด ดงนนในกรณ
การรบจดทะเบยนหางหนสวนและบรษทและเปนกรณทอาจอทธรณหรอโตแยงไดจงควรแจงสทธตาม
กฎหมายโดยการระบไวในคาขอจดทะเบยนหรอทาเปนหนงสอแจงใหคกรณทราบวา “ถาหากทานประสงค
จะอทธรณหรอโตแยงคาสงรบจดทะเบยนน ใหยนอทธรณหรอโตแยงคาสงดงกลาวตอ...(ชอนายทะเบยนผ
ออกคาสงรบจดทะเบยน)...ภายใน...(ระยะเวลาการยนอทธรณทกฎหมายกาหนด)...วนนบแตวนทไดรบคาสงน
การฝาฝนการแจงสทธอทธรณ ในกรณทผออกคาสงทางปกครองไมไดแจงสทธอทธรณ
ระยะเวลาสาหรบการอทธรณหรอการโตแยงจะเรมนบใหมตงแตวนทผรบคาสงทางปกครองไดรบแจง
- 116 -
หลกเกณฑการแจงสทธอทธรณ แตถาไมมการแจงสทธอทธรณใหม ระยะเวลาอทธรณมระยะเวลาสนกวา 1
ปใหขยายเปน 1 ป นบแตวนทไดรบคาสงทางปกครอง ในการรบจดทะเบยนของนายทะเบยนทผานมาไม
วาเปนกรณคาขอจดทะเบยนทามขอยงยากหรอไมมขอยงยากไมมการแจงสทธอทธรณใหผรบคาสงรบจด
ทะเบยนไดรบทราบ ซงอาจเปนการเขาใจวานายทะเบยนไดรบจดทะเบยนตามคาขอทยนขอจดทะเบยน
เปนไปตามความตองการของผยนขอจดทะเบยนจงอาจไมมการอทธรณหรอโตแยงคาสงรบจดทะเบยน จะ
มกรณทนายทะเบยนไดแจงสทธอทธรณใหคกรณทราบเฉพาะกรณทนายทะเบยนมคาสงปฏเสธการรบจด
ทะเบยน หรอการจดทะเบยนทมผคดคานการจดทะเบยนและคาคดคานฟงไมขน ตามระเบยบสานกงาน
ทะเบยนหนสวนบรษทกลางวาดวยการจดทะเบยน พ.ศ. 2554 ขอ 108 กาหนดใหนายทะเบยนแจงผล
การพจารณาพรอมแจงสทธในการอทธรณ ดงน
ขอ ๑๐๘ ในกรณนายทะเบยนมคาสงปฏเสธการจดทะเบยน หรอการจดทะเบยนทมผ
คดคานและคาคดคานฟงไมขน ใหนายทะเบยนแจงผลการพจารณาคาขอจดทะเบยนหรอคาคดคานเปน
หนงสอสงทางไปรษณยตอบรบไปยงภมลาเนาของผขอจดทะเบยนหรอผคดคานแลวแตกรณโดยระบ วน
เดอน และป ททาคาสง ชอและตาแหนงของเจาหนาทททาคาสง ลายมอชอของเจาหนาทททาคาสง และ
เหตผลททาคาสงซงประกอบดวยขอเทจจรงอนเปนสาระสาคญ ขอกฎหมายทอางอง ขอพจารณาและ
ขอสนบสนนในการใชดลพนจ พรอมทงแจงใหทราบดวยวาผนนมสทธอทธรณคาสงของนายทะเบยนภายใน
สบหาวนนบแตวนทไดรบแจงคาสงดงกลาว
ในการพจารณาอทธรณของนายทะเบยนระเบยบดงกลาวไดกาหนดไวในขอ 110 ดงน
ขอ ๑๑๐ เมอไดรบคาอทธรณ ใหนายทะเบยนผออกคาสงพจารณาคาอทธรณ หากเหน
ดวยกบคาอทธรณกใหดาเนนการเปลยนแปลงคาสง แตหากไมเหนดวยกบคาอทธรณใหสรปขอเทจจรง ขอ
กฎหมาย และทาความเหนเสนอผมอานาจพจารณาคาอทธรณภายในสามสบวนนบแตวนทไดรบคาอทธรณ
ตามกฎหมายวาดวยวธปฏบตราชการทางปกครอง
กรณทนายทะเบยนผออกคาสงไมอยหรอไมอาจปฏบตงานได ใหหวหนาสานกงาน
พฒนาธรกจการคาจงหวด หรอผอานวยการสานกงานพฒนาธรกจการคาเขต หรอผอานวยการสวนจด
ทะเบยนธรกจกลาง หรอผทาหนาทแทนบคคลดงกลาว เปนผพจาณาคาอทธรณ หรอมอบหมายใหนาย
ทะเบยนอนเปนผรบผดชอบพจารณาคาอทธรณตามวรรคหนง
ในความเหนของผเขยนเหนวาไมวาจะเปนคาสงรบจดทะเบยนกรณทไมมขอยงยากหรอม
ขอยงยากกตามควรแจงสทธการอทธรณหรอโตแยงคาสงไวในคาสงรบจดทะเบยนทกคาขอเพอเปนการ
ปฏบตใหเปนไปตามพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 มาตรา 40 และเปนการม
ใหระยะเวลาในการอทธรณหรอโตแยงขยายไปเปนหนงป และเปนกรอบการปฏบตงานของนายทะเบยนใน
การพจารณาการรองขอใหเพกถอนการจดทะเบยนหลงจากจดทะเบยนไปแลว
..................................................................................
บทท 4 การทบทวนคาสงทางปกครองในการรบจดทะเบยนหางหนสวนและบรษท
ในการออกคาสงทางปกครอง บางครงอาจไมถกตองหรอไมเหมาะสม ทาใหเกดวามไมเปน
ธรรมกบคกรณ พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 จงไดวางหลกเกณฑเพอใหมการ
ทบทวนคาสงทางปกครอง อนเปนการแกไขเยยวยาภายในฝายปกครองกอนทจะเขาสกระบวนการพจารณา
ขององคกรทมอานาจวนจฉยคดตอไป ทงน โดยพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539
ไดกาหนดการทบทวนคาสงทางปกครองไว 3 วธ คอ
(1) การอทธรณคาสงทางปกครอง
(2) การขอใหพจารณาใหม
(3) การเพกถอนคาสงทางปกครอง
คาสงรบจดทะเบยนหางหนสวนและบรษทถอเปนคาสงทางปกครองตามมาตรา 5 แหง
พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 จงอาจมการทบทวนไดตามหลกการทกาหนดไว
ตามพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 จากขอเทจจรงในการรบจดทะเบยนหาง
หนสวนและบรษททผานมาเมอนายทะเบยนรบจดทะเบยนไปแลวสวนใหญจะเปนการรองขอใหเพกถอน
การจดทะเบยน ในการพจารณาทบทวนคาสงดงกลาวนายทะเบยนยงไมมหลกเกณฑในการพจารณาให
เปนไปในแนวทางเดยวกน แตสวนใหญจะพจารณาเปนกรณการขอเพกถอนการจดทะเบยนตามมาตรา 49
ถงมาตรา 53 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 จาการศกษา
พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 และแนวคาพพากษาศาลปกครองสงสด ไดวาง
แนวทางในการทบทวนคาสงทางปกครองไว ซงผเขยนเหนวา ควรพจารณาตามหลกการพจารณาทบทวน
คาสงทางปกครอง มาใชในการปฏบตกรณทมการรบจดทะเบยนหางหนสวนและบรษทรายการใด ๆ ไปแลว
และตอมาไดมการรองขอใหมการเพกถอนคาสงรบจดทะเบยน ระยะเวลาในการรองขอใหเพกถอนทผาน ๆ
มา มเวลาตงแต 1 เดอนขนไปจนถงเวลากวา 10 ป ดงนน ในการพจารณาหนงสอรองขอใหเพกถอนควร
ปฏบตใหเปนไปตามหลกเกณฑ ขนตอนและวธการตามพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ.
2539 เพอเปนกรอบในการพจารณาของนายทะเบยน และเปนกรอบในการตอสคดในกรณทมการ
ฟองรองตอศาลปกครอง ซงสวนใหญทผานมาในกรณทถกฟองคดตอศาลปกครองในการตอสคดของ
กรมพฒนาธรกจการคา จะไมมการตอสในขอกฎหมาย แตจะตอสในขอเทจจรง ซงจากการศกษาแนวคา
พพากษาศาลปกครองสงสดจะพจารณาและตดสนเกยวกบขนตอน และวธการในการปฏบตตามทกฎหมาย
กาหนดไวเกยวกบการอทธรณ หรอการขอใหพจารณาใหม วาไดดาเนนการภายในระยะเวลาหรอขนตอน
ถกตองตามกฎหมายหรอไม ทงนไดนาแนวคาพพากษาศาลปกครองสงสดมาเปนแนวทางในการศกษาใน
ทายคาบรรยายน ดงนน ในการพจารณากรณมการรองขอเพกถอนการจดทะเบยนดงไดกลาวมาแลวควร
ดาเนนการพจารณาตามลาดบ ดงน
- 118 -
(1) กรณรองขอเพกถอนคาขอจดทะเบยนทไมไดแจงสทธอทธรณ ถารองขอใหเพกถอน
คาขอจดทะเบยนภายใน 1 ป นบแตวนทมคาสงรบจดทะเบยนใหพจารณาเปนการอทธรณคาสงรบจด
ทะเบยนและพจารณาตามขนตอน และวธการของการอทธรณตามขอกฎหมายและระเบยบตอไป
(2) ถารองขอใหเพกถอนเมอพนระยะเวลาการอทธรณใหพจารณาวาเปนการขอให
พจารณาใหม โดยพจารณาตามหลกเกณฑ ขนตอนและวธการในการขอใหพจารณาใหม
(3) ถาการรองขอใหเพกถอนไมเขาหลกเกณฑการอทธรณ หรอการขอใหพจารณาใหม
ใหนายทะเบยนผออกคาสงพจารณาวาในการรองขอใหเพกถอนนนมขอเทจจรง ขอกฎหมาย หรอ
พยานหลกฐานใหม ทสามารถนามาพจารณาเพกถอนคาสงรบจดทะเบยนไดหรอไม ถาพจารณาแลวเหนวา
สามารถเพกถอนคาสงไดใหสรปขอเทจจรง ขอกฎหมาย พรอมเหตผลเสนอตามลาดบชนถงนายทะเบยน
กลางหรอผชวยนายทะเบยนกลางมอบหมายวนจฉยสงการ
ดงนน ในกรณทมการรบจดทะเบยนหางหนสวนและบรษทไปแลวหากมการรองขอใหเพก
ถอนการจดทะเบยน (ขอใหทบทวนคาสงทางปกครอง) เมอพจารณาแลวเขาขายวาเปนกรณอทธรณ หรอ
การขอใหพจารณาใหม หรอไมเขาหลกเกณฑทงสองกรณ แตหากมขอเทจจรงทสามารถนามาเพกถอนการ
การจดทะเบยนได กใหดาเนนการพจารณาเพกถอน ทงนการพจารณาดาเนนการในแตละกรณจะตอง
ดาเนนการตามขนตอนในการพจารณาทบทวนคาสงทางปกครองตามพระราชบญญตวธปฏบตราชการทาง
ปกครอง พ.ศ. 2539 ดงน
(1) การพจารณาวาเปนการอทธรณคาสงทางปกครองหรอไม
ในการพจารณาวาเปนการอทธรณหรอไมนน มาตรา 44 แหงพระราชบญญตวธ
ปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 บญญตวา
มาตรา 44 ภายใตบงคบมาตรา 48 ในกรณทคาสงทางปกครองใดไมไดออกโดย
รฐมนตร และไมมกฎหมายกาหนดขนตอนอทธรณภายในฝายปกครองไวเปนการเฉพาะ ใหคกรณอทธรณ
คาสงทางปกครองนนโดยยนตอเจาหนาทผทาคาสงทางปกครองภายในสบหาวนนบแตวนทตนไดรบแจง
คาสงดงกลาว
จากบทบญญตดงกลาวในการอทธรณคาสงทางปกครองจะตองยนอทธรณตอ
เจาหนาทผทาคาสงทางปกครองซงในกรณการจดทะเบยนคาขอของหางหนสวนหรอบรษทไดแกนาย
ทะเบยนผออกคาสงรบจดทะเบยนภายใน 15 วนนบแตวนทไดรบแจงคาสง และในการพจารณาอทธรณ
ตองดาเนนการตามขนตอนทกาหนดไวในมาตรา 45 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง
พ.ศ. 2539 ซงบญญตวา
มาตรา 45 ใหเจาหนาทตามมาตรา 44 วรรคหนง พจารณาคาอทธรณและแจงผ
อทธรณโดยไมชกชา แตตองไมเกนสามสบวนนบแตวนทไดรบอทธรณ ในกรณทเหนดวยกบคาอทธรณไมวา
ทงหมดหรอบางสวนกใหดาเนนการเปลยนแปลงคาสงทางปกครองตามความเหนของตนภายในกาหนดเวลา
ดงกลาวดวย
- 119 -
ถาเจาหนาทตามมาตรา 44 วรรคหนง ไมเหนดวยกบคาอทธรณไมวาทงหมดหรอ
บางสวนกใหเรงรายงานความเหนพรอมเหตผลไปยงผมอานาจพจารณาคาอทธรณภายในกาหนดเวลาตาม
วรรคหนง ใหผมอานาจพจารณาคาอทธรณพจารณาใหแลวเสรจภายในสามสบวนนบแตวนทตนไดรบ
รายงาน ถามเหตจาเปนไมอาจพจารณาใหแลวเสรจภายในระยะเวลาดงกลาว ใหผมอานาจพจารณา
อทธรณมหนงสอแจงใหผอทธรณทราบกอนครบกาหนดเวลาดงกลาว ในการนใหขยายระยะเวลาพจารณา
อทธรณออกไปไดไมเกนสามสบวนนบแตวนทครบกาหนดเวลาดงกลาว
จากบทบญญตดงกลาวไดกาหนดระยะเวลาการพจารณาอทธรณ ดงน
(1) ใหเจาหนาททรบคาอทธรณพจารณาอทธรณในเบองตนและแจงผอทธรณโดยไม
ชกชา แตตองไมเกน 30 วนนบแตวนทไดรบคาอทธรณ ในกรณทเหนดวยกบคาอทธรณทงหมดหรอ
บางสวน กใหดาเนนการเปลยนแปลงคาสงทางปกครองตามความเหนของตนภายในกาหนดเวลาดงกลาว
ดวย
(2) กรณทเจาหนาททรบคาอทธรณไมเหนดวยกบคาอทธรณไมวาทงหมดหรอ
บางสวน กใหเรงรายงานความเหนพรอมเหตผลไปยงผมอานาจพจารณาคาอทธรณภายในกาหนดเวลา
30 วนนบแตวนไดรบคาอทธรณและใหผมอานาจพจารณาคาอทธรณพจารณาใหแลวเสรจภายใน 30 วน
นบแตวนทตนไดรบรายงาน ถามเหตจาเปนไมอาจพจารณาใหแลวเสรจภายในระยะเวลาดงกลาว ใหผม
อานาจพจารณาอทธรณมหนงสอแจงใหผอทธรณทราบกอนครบกาหนดเวลาดงกลาว ในการนใหขยาย
ระยะเวลาพจารณาอทธรณออกไปไดไมเกน 30 วนนบแตวนทครบกาหนดเวลาดงกลาว
มาตรา 46 ในการพจารณาอทธรณ ใหเจาหนาทพจารณาทบทวนคาสงทางปกครอง
ไดไมวาจะเปนปญหาขอเทจจรง ขอกฎหมาย หรอความเหมาะสมของการทาคาสงทางปกครอง และอาจม
คาสงเพกถอนคาสงทางปกครองเดมหรอเปลยนแปลงคาสงนนไปในทางใดทงน ไมวาจะเปนการเพมภาระ
หรอลดภาระหรอใชดลพนจแทนในเรองความเหมาะสมของการทาคาสงทางปกครองหรอมขอกาหนดเปน
เงอนไขอยางไรกได
จากบทบญญตดงกลาวจะเหนไดวาในการพจารณาอทธรณนน เจาหนาทพจารณาทบ
คาสงทางปกครองไดไมวาจะเปนปญหาขอเทจจรง ขอกฎหมาย หรอความเหมาะสมของการทาคาสงทาง
ปกครอง และอาจมคาสงเพกถอนคาสงทางปกครองเดมหรอเปลยนแปลงคาสงนนไปในทางใด
ในการพจารณาอทธรณคาสงทางปกครองนนกฎหมายกาหนดใหเจาหนาทผทาคาสง
ทางปกครองมหนาทพจารณาอทธรณคาสงทางปกครองเมอพจารณาแลวหากเหนดวยกบคาอทธรณไมวา
ทงหมดหรอบางสวน กใหดาเนนการแกไขเปลยนแปลงคาสงดงกลาว หากไมเหนดวยกบคาอทธรณไมวา
ทงหมดหรอบางสวน ใหเรงรายงานความเหนพรอมดวยเหตผลไปยงผมอานาจพจารณาอทธรณดาเนนการ
พจารณาอทธรณตอไป ผมอานาจพจารณาอทธรณจะเปนผใดนนกฎหมายกาหนดใหเปนไปตามทกาหนดไว
ในกฎกระทรวง ซงปจจบนไดมการออกกฎกระทรวงตามความในมาตรา 45 วรรคสองแหงพระราชบญญต
วธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 คอกฎกระทรวงฉบบท 4 (พ.ศ. 2540) กาหนดผมอานาจ
พจารณาอทธรณไว ดงน
- 120 -
(๑) หวหนาสวนราชการประจาจงหวด ในกรณทผทาคาสงทางปกครองเปนเจาหนาท
ในสงกดของสวนราชการประจาจงหวดหรอสวนราชการประจาอาเภอของ กระทรวงทบวง กรม เดยวกน
(๒) เลขานการรฐมนตร เลขานการกรม หวหนาสวนราชการระดบกองหรอเทยบเทา
หวหนาสวนราชการตามมาตรา ๓๑ วรรคสอง แหงพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการแผนดน
พ.ศ. ๒๕๓๔ หรอหวหนาสวนราชการประจาเขต แลวแตกรณ ในกรณทผทาคาสงทางปกครองเปน
เจาหนาทในสงกดของสวนราชการนน
(๓) อธบดหรอหวหนาสวนราชการทมฐานะเปนกรม แลวแตกรณ ในกรณทผทาคาสง
ทางปกครองเปนเลขานการกรม หวหนาสวนราชการระดบกองหรอสวนราชการตามมาตรา ๓๑ วรรคสอง
แหงพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการแผนดน พ.ศ. ๒๕๓๔ หรอหวหนาสวนราชการประจาเขตหรอผ
อยใตบงคบบญชาของอธบดหรอหวหนาสวนราชการทมฐานะเปนกรมซงดารงตาแหนงสงกวานน
(๔) ปลดกระทรวงหรอปลดทบวง แลวแตกรณ ในกรณทผทาคาสงทางปกครองเปนผ
ดารงตาแหนงอธบดหรอเทยบเทา
(๕) นายกรฐมนตรหรอรฐมนตร แลวแตกรณ ในกรณทผทาคาสงทางปกครองเปน
หวหนาสวนราชการทขนตรงตอนายกรฐมนตรหรอรฐมนตร หรอเปนผดารงตาแหนงปลดกระทรวงหรอปลด
ทบวง
(๖) ประธานวฒสภา ในกรณทผทาคาสงทางปกครองเปนผดารงตาแหนงเลขาธการ
วฒสภา
(๗) ประธานสภาผแทนราษฎร ในกรณทผทาคาสงทางปกครองเปนผดารงตาแหนง
เลขาธการ สภาผแทนราษฎร
(๘) ผวาราชการจงหวด ในกรณทผทาคาสงทางปกครองเปนหวหนาสวนราชการ
ประจาจงหวด นายอาเภอ เจาหนาทของสวนราชการของจงหวด เจาหนาทของสวนราชการของอาเภอ
หรอเจาหนาทของสภาตาบล เวนแตกรณทกาหนดไวแลวใน (๑) หรอ (๓)
(๙) ผบรหารทองถนหรอคณะผบรหารทองถน แลวแตกรณ ในกรณทผทาคาสงทาง
ปกครอง เปนเจาหนาทขององครบรหารสวนทองถน
(๑๐) ผวาราชการจงหวด ในกรณทผทาคาสงทางปกครองเปนผบรหารทองถนหรอ
คณะผบรหารทองถน
(๑๑) รฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทย ในกรณทผทาคาสงทางปกครองเปน
ผวาราชการกรงเทพมหานคร หรอผวาราชการจงหวดในฐานะผบรหารองคการบรหารสวนจงหวดหรอใน
ฐานะราชการในสวนภมภาค
(๑๒) ผแทนของรฐวสาหกจหรอหนวยงานอนของรฐ แลวแตกรณในกรณทผทาคาสง
ทางปกครองเปนเจาหนาทของรฐวสาหกจหรอหนวยงานอนของรฐ
(๑๓) เจาหนาทผมอานาจสงการหรอมอบหมายใหเอกชนปฏบตหนาทตามทกฎหมาย
กาหนด ในกรณทผทาคาสงทางปกครองเปนเอกชนซงไดรบคาสงหรอไดรบมอบหมายจากเจาหนาทดงกลาว
- 121 -
(๑๔) ผบงคบบญชา ผกากบดแล หรอผควบคมชนเหนอขนไปชนหนง แลวแตกรณ
ในกรณทผทาคาสงทางปกครองเปนเจาหนาทอนนอกจากทกาหนดไวขางตน
(๑๕) เจาหนาทผทาคาสงทางปกครองนนเอง ในกรณทผทาคาสงทางปกครองเปนผ
ซงไมมผบงคบบญชา ผกากบดแล หรอผควบคม
การแจงผลการพจารณาอทธรณในกรณทอาจฟองคดตอศาลปกครองได
มาตรา 50 แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ.
2542 ไดวางหลกไววา คาสงใดทอาจฟองตอศาลปกครองได ใหผออกคาสงระบวธการยนคาฟองและ
ระยะเวลาสาหรบยนคาฟองไวในคาสงดวย ดงนน ในกรณทผลการวนจฉยอทธรณทาใหผรบคาสงนน
สามารถทจะฟองคดตอศาลปกครองได จงตองระบวธการยนฟองและระยะเวลาสาหรบการยนฟองไวในคา
วนจฉยอทธรณนนดวย และกรณทไมมการแจงจะตองดาเนนการแจงวธการฟองและระยะเวลาการฟองให
ผรบคาสงทราบโดยเรวและกรณดงกลาวระยะเวลาสาหรบการฟองคดจะเรมนบใหมนบแตวนทผรบคาสง
ไดรบแจง และในกรณทไมมการแจงเลยระยะเวลาสาหรบการยนฟองมระยะเวลานอยกวาหนงป ใหขยาย
เวลาออกไปเปนหนงปนบแตวนทไดรบคาสง
ในการพจารณาอทธรณของนายทะเบยนระเบยบสานกงานทะเบยนหนสวนบรษทกลาง
วาดวยการจดทะเบยนหางหนสวนและบรษท พ.ศ. 2554 ไดกาหนดแนวทางปฏบตเกยวกบการดาเนนการ
พจารณาอทธรณไวในขอ 110 ดงน
ขอ ๑๑๐ เมอไดรบคาอทธรณ ใหนายทะเบยนผออกคาสงพจารณาคาอทธรณ หากเหน
ดวยกบคาอทธรณกใหดาเนนการเปลยนแปลงคาสง แตหากไมเหนดวยกบคาอทธรณใหสรปขอเทจจรง
ขอกฎหมาย และทาความเหนเสนอผมอานาจพจารณาคาอทธรณภายในสามสบวนนบแตวนทไดรบคา
อทธรณตามกฎหมายวาดวยวธปฏบตราชการทางปกครอง
กรณทนายทะเบยนผออกคาสงไมอยหรอไมอาจปฏบตงานได ใหหวหนาสานกงานพฒนา
ธรกจการคาจงหวด หรอผอานวยการสานกงานพฒนาธรกจการคาเขต หรอผอานวยการสวนจดทะเบยน
ธรกจกลาง หรอผทาหนาทแทนบคคลดงกลาว เปนผพจาณาคาอทธรณ หรอมอบหมายใหนายทะเบยนอน
เปนผรบผดชอบพจารณาคาอทธรณตามวรรคหนง
2. การพจารณาวาเปนการขอใหพจารณาใหม
เปนไปตามพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 กาหนดไวใน
มาตรา 54 เมอคกรณมคาขอ เจาหนาทอาจเพกถอนหรอแกไขเพมเตมคาสงทางปกครองทพนกาหน ด
อทธรณตามสวนท 5 ไดในกรณ ดงตอไปน
(1) มพยานหลกฐานใหม อนอาจทาใหขอเทจจรงทฟงเปนยตแลวนนเปลยนแปลงไปใน
สาระสาคญ
- 122 -
(2) คกรณทแทจรงมไดเขามาในกระบวนการพจารณาทางปกครองหรอไดเขามาใน
กระบวนการพจารณาครงกอนแลวแตถกตดโอกาสโดยไมเปนธรรมในการมสวนรวมในกระบวนการ
พจารณาทางปกครอง
(3) เจาหนาทไมมอานาจทจะทาคาสงทางปกครองในเรองนน
(4) ถาคาสงทางปกครองไดออกโดยอาศยขอเทจจรงหรอขอกฎหมายใดและตอมา
ขอเทจจรงหรอขอกฎหมายนนเปลยนแปลงไปในสาระสาคญในทางทจะเปนประโยชนแกคกรณ
การยนคาขอตามวรรคหนง (1) (2) หรอ (3) ใหกระทาไดเฉพาะเมอคกรณไมอาจทราบ
ถงเหตนนในการพจารณาครงทแลวมากอนโดยไมใชความผดของผนน
การยนคาขอใหพจารณาใหมตองกระทาภายในเกาสบวนนบแตผนนไดรถงเหตซงอาจ
ขอใหพจารณาใหมได
จากหลกกฎหมายดงกลาวทกาหนดใหมการขอใหพจารณาใหม ซงหมายถงกรณทตองม
การพจารณาเรองใหมอกครงหนงในประเดนทไดวนจฉยไวแลวในคาสงทางปกครองทไมอาจอทธรณไดอก
ตอไป ซงโดยปกตการขอใหพจารณาใหมยอมกระทาไดแมจะมการอทธรณคาสงทางปกครองมาแลวหรอไม
กตาม ดงนน การขอใหพจารณาใหมจงเปนกระบวนการเยยวยาในฝายปกครองทคกรณผรบคาสงทาง
ปกครองมสทธจะรองขอใหเจาหนาทผออกคาสงพจารณาทบทวนคาสงอกครงหนง เพอใหเกดความแนนอน
หรอความมนคงแหงสทธแมจะพนกาหนดอทธรณไปแลว
ในการดาเนนการเกยวกบการขอใหพจารณาใหมมหลกเกณฑ ดงน
1. หลกเกณฑการยนคาขอใหพจารณาใหม
1.1 ผทจะยนขอใหพจารณาใหมไดแกคกรณ
1.2 เปนคาสงทางปกครองทพนกาหนดอทธรณแลว
1.3 เปนกรณทคกรณไมอาจทราบถงเหตนนมากอนโดยไมใชความผดของตน
1.4 ตองยนคาขอใหพจารณาใหมตองยนภายใน 90 วนนบแตวนทไดรถงเหต
แหงการขอใหพจารณาใหมได
2. เงอนไขทจะขอใหพจารณาใหม ซงเปนการพจาณาวาจะเขาเงอนไขการขอให
พจารณาใหมหรอไม มกรณ ดงตอไปน
2.1 มพยานหลกฐานใหม อนอาจทาใหขอเทจจรงทฟงเปนยตแลวนน
เปลยนแปลงไปในสาระสาคญ
2.2 คกรณทแทจรงมไดเขามาในกระบวนการพจารณาทางปกครองหรอไดเขามา
ในกระบวนการพจารณาครงกอนแลวแตถกตดโอกาสโดยไมเปนธรรมในการมสวนรวมในกระบวนการ
พจารณาทางปกครอง
2.3 เจาหนาทไมมอานาจทจะทาคาสงทางปกครองในเรองนน
- 123 -
2.4 ถาคาสงทางปกครองไดออกโดยอาศยขอเทจจรงหรอขอกฎหมายใดและ
ตอมาขอเทจจรงหรอขอกฎหมายนนเปลยนแปลงไปในสาระสาคญในทางทจะเปนประโยชนแกคกรณ
3. ผมอานาจพจารณาคาขอใหพจารณาใหม ในการยนคาขอใหพจารณาใหมตองยน
ตอเจาหนาททมอานาจพจารณาเพกถอนหรอแกไขคาสงทางปกครอง ซงหมายถงเจาหนาทผออกคาสงทาง
ปกครอง
4. การพจารณาของเจาหนาทผรบคาขอใหพจารณาใหม เมอเจาหนาทไดรบคาขอให
พจารณาใหมแลว ในการพจารณาออกคาสงเจาหนาทจะตองมคาสงใหเปนอยางใดอยางหนงตามขอเทจจรง
ดงน
(1) มคาสงรบหรอไมรบคาขอใหพจารณาใหมซงพจารณาตามหลกเกณฑและ
เงอนไขทกาหนดไวในมาตรา 54 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539
(2) มคาสงรบไวพจารณา เมอพจารณาแลวเหนวาไมมเหตทจะเพกถอนหรอแกไข
เพมเตมคาสงทางปกครองนนและสงยกคาขอ
(3) มคาสงรบไวพจารณา เมอพจารณาแลวเหนวามเหตผลใหมคาสงใหเพกถอน
หรอแกไขคาสงทางปกครองตอไป
การขอใหพจารณาใหมตามกฎหมายวาดวยวธปฏบตราชการทางปกครองนน เปน
บทบญญตทเปดโอกาสใหประชาชนใชสทธในการขอทบทวนกระบวนพจารณาทเสรจสนไปแลวบนพนฐาน
ของขอเทจจรงใหม คาสงของเจาหนาทฝายปกครองทสงในกระบวนการพจารณาใหยอมถอวาเปนคาสงทาง
ปกครอง ซงคกรณมสทธอทธรณหรอโตแยงตอไปได
จะเหนไดวาในการขอใหพจารณาใหมน กฎหมายมไดกาหนดระยะเวลาในการ
พจารณาของเจาหนาทวาตองดาเนนการใหแลวเสรจเมอใด กาหนดไวเพยงใหผยนคาขอใหพจารณาใหม
ตองกระทาภายในเกาสบวนนบแตผนนไดรถงเหตซงอาจขอใหพจารณาใหมได ดงนน เพอใหมกรอบ
ระยะเวลาในการดาเนนการของเจาหนาทควรกาหนดไวในระเบยบสานกงานทะเบยนหนสวนบรษทกลางวา
ดวยการจดทะเบยนหนสวนและบรษท โดยกาหนดในลกษณะเดยวกบการพจารณาอทธรณ
3. การเพกถอนคาสงทางปกครอง
ขอพจารณาเบองตนเกยวกบการเพกถอนคาสงทางปกครองในกรณการรบจดทะเบยน
หางหนหรอบรษทแลว มการจดทาหนงสอขอใหเพกถอนการจดทะเบยนซงในการพจารณาการรองขอให
เพกถอนการจดทะเบยนนนไดกลาวมาแลววาจะตองพจารณาในเบองตนวาเขาขายเปนการอทธรณ หรอ
เปนการขอใหพจารณาใหม หากไมเขาขายกรณดงกลาวแตนายทะเบยนผรบหนงสอเหนวามขอเทจจรงหรอ
หลกฐานทแสดงวาหากปรากฏขอเทจจรงหรอหลกฐานดงกลาวในระหวางพจารณารบจดทะเบยนแลว จะ
ไมสามารถรบจดทะเบยนใหได นายทะเบยนกสามารถพจารณาเพกถอนคาขอรบจดทะเบยนดงกลาวได
ถงแมวาจะพนกาหนดเวลาในการอทธรณ หรอการขอใหพจารณาใหมแลวกตาม ในการพจารณาเพกถอน
- 124 -
คาขอจดทะเบยนจะตองดาเนนการตามพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 มาตรา
49 ถงมาตรา 53
ในการเพกถอนคาสงทางปกครองนนกฎหมายไดกาหนดไวในมาตรา 49 วรรคหนงแหง
พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ซงบญญตวา
มาตรา 49 เจาหนาทหรอผบงคบบญชาของเจาหนาทอาจเพกถอนคาสงทางปกครองได
ตามหลกเกณฑในมาตรา 51 มาตรา 52 และมาตรา 53 ไมวาจะพนขนตอนการกาหนดใหอทธรณหรอให
โตแยงตามกฎหมายนหรอกฎหมายอนมาแลวหรอไม
จากหลกกฎหมายดงกลาวมหลกการวา ฝายปกครองอาจเรมเพกถอนคาสงทางปกครอง
ทตนออกไดเองโดยไมตองมผใดรองขอหรอโตแยงและการเพกถอนคาสงทางปกครองจะกระทาเมอใดกได
กลาวคอ จะกระทาเมอพนกาหนดเวลาอทธรณภายในฝายปกครองหรอพนกาหนดนาคดขนสการพจารณา
ขององคกรวนจฉยคดปกครองกได
การเพกถอนคาสงทางปกครอง แยกเปน 2 กรณ ดงน
1. การเพกถอนคาสงทางปกครองทไมชอบดวยกฎหมาย
ตามพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 มาตรา 50 บญญตวา
คาสงทางปกครองทไมชอบดวยกฎหมายอาจถกเพกถอนทงหมดหรอบางสวน โดยจะใหมผลยอนหลง
หรอไมยอนหลงหรอมผลไปในอนาคตไปถงขณะใดขณะหนงตามทกาหนดได แตถาคาสงนนเปนคาสงซงเปน
การใหประโยชนแกผรบ การเพกถอนตองเปนไปตามบทบญญตมาตรา 51 และมาตรา 52 มาตรา 51
แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 บญญตวา
มาตรา 51 การเพกถอนคาสงทางปกครองทไมชอบดวยกฎหมายซงเปนการใหเงน
หรอใหทรพยสนหรอใหประโยชนทอาจแบงแยกได ใหคานงถงความเชอโดยสจรตของผรบประโยชนใน
ความคงอยของคาสงทางปกครองนนกบประโยชนสาธารณะประกอบกน
2. การเพกถอนคาสงทางปกครองทชอบดวยกฎหมาย
การเพกถอนคาสงทางปกครองทชอบดวยกฎหมายนไดบญญตไวในมาตรา 53 แหง
พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ซงบญญตวา
มาตรา 53 คาสงทางปกครองทชอบดวยกฎหมายซงไมเปนการใหประโยชนแกผรบ
คาสงทางปกครองอาจถกเพกถอนทงหมดหรอบางสวนโดยใหมผลตงแตขณะทเพกถอนหรอมผลในอนาคต
ไปถงขณะใดขณะหนงตามทกาหนดได เวนแตเปนกรณทคงตองทาคาสงทางปกครองทมเนอหาทานอง
เดยวกนนนอก หรอเปนกรณทการเพกถอนไมอาจกระทาไดเพราะเหตอน ทงน ใหคานงถงประโยชนของ
บคคลภายนอกประกอบดวย
คาสงทางปกครองทชอบดวยกฎหมายซงเปนการใหประโยชนแกผรบคาสงทาง
ปกครองอาจถกเพกถอนทงหมดหรอบางสวนโดยใหมผลตงแตขณะทเพกถอน หรอมผลในอนาคตไปถงขณะ
ใดขณะหนงตามทกาหนดไดเฉพาะเมอมกรณ ดงตอไปน
- 125 -
(1) มกฎหมายกาหนดใหเพกถอนไดหรอมขอสงวนสทธใหเพกถอนไดในคาสงทาง
ปกครองนนเอง
(2) คาสงทางปกครองนนมขอกาหนดใหผรบประโยชนตองปฏบตแตไมมการปฏบต
ภายในเวลาทกาหนด
(3) ขอเทจจรงและพฤตการณเปลยนแปลงไป ซงหากมขอเทจจรงและพฤตการณ
เชนนในขณะทาคาสงทางปกครองแลวเจาหนาทคงจะไมทาคาสงทางปกครองนน และหากไมเพกถอนจะ
กอใหเกดความเสยหายตอประโยชนสาธารณะได
(4) บทกฎหมายเปลยนแปลงไป ซงหากมบทกฎหมายเชนนในขณะทาคาสงทาง
ปกครองแลวเจาหนาทคงจะไมทาคาสงทางปกครองนน แตการเพกถอนในกรณนใหกระทาไดเทาทผรบ
ประโยชนยงไมไดใชประโยชน หรอยงไมไดรบประโยชนตามคาสงทางปกครองดงกลาวและหากไมเพกถอน
จะกอใหเกดความเสยหายตอประโยชนสาธารณะได
(5) อาจเกดความเสยหายอยางรายแรงตอประโยชนสาธารณะหรอตอประชาชนอน
จาเปนตองปองกนหรอขจดเหตดงกลาว
ในกรณทมการเพกถอนคาสงทางปกครองเพราะเหตตามวรรคสอง (3) (4) และ (5)
ผไดรบประโยชนมสทธไดรบคาทดแทนความเสยหายอนเกดจากความเชอโดยสจรตในความคงอยของคาสง
ทางปกครองได และใหนามาตรา 52 มาใชบงคบโดยอนโลม
คาสงทางปกครองทชอบดวยกฎหมายซงเปนการใหเงนหรอใหทรพยสนหรอให
ประโยชนทอาจแบงแยกได อาจถกเพกถอนทงหมดหรอบางสวนโดยใหมผลยอนหลงหรอไมมผลยอนหลง
หรอมผลในอนาคตไปถงขณะใดขณะหนงตามทกาหนดไดในกรณดงตอไปน
(1) มไดปฏบตหรอปฏบตลาชาในอนทจะดาเนนการใหเปนไปตามวตถประสงคของ
คาสงทางปกครอง
(2) ผไดรบประโยชนมไดปฏบตหรอปฏบตลาชาในอนทจะดาเนนการใหเปนไปตาม
เงอนไขของคาสงทางปกครอง
ทงน ใหนาความในมาตรา 51 มาใชบงคบโดยอนโลม
ในการพจารณาเพกถอนคาขอจดทะเบยน กเชนเดยวกนกบการขอใหพจารณาใหมคอไม
มการกาหนดเวลาในการดาเนนการพจารณาเพกถอนของนายทะเบยน เพอมใหนายทะเบยนดาเนนการ
เปนไปดวยความลาชา หากนายทะเบยนไดรบการรองขอใหเพกถอนการจดทะเบยนจะตองดาเนนการให
แลวเสรจภายในระยะเวลาทกาหนดโดยกาหนดไวในระเบยบสานกงานทะเบยนหนสวนบรษทกลางวาดวย
การจดทะเบยนหางหนสวนและบรษทตอไป
ในการดาเนนการทบทวนคาสงทางปกครองกรณการรบจดทะเบยนหางหนสวนหรอ
บรษทนน เพอเปนแนวทางในการพจารณาดาเนนการเกยวกบการรองขอใหเพกถอนการจดทะเบยนของ
นายทะเบยนและใชเปนแนวทางในการพจารณาเพกถอนคาสงรบจดทะเบยน จงขอนาคาพพากษาศาล
ปกครองสงสดทเกยวของกบการเพกถอนคาสงการรบจดทะเบยน ดงน
- 126 -
คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ.137/2552
นางสาวนยฏา ศลปวสทธ ในฐานะผชาระบญชของบรษทศลปวสทธ จากด ผฟองคด
นายทะเบยนหนสวนบรษทกรงเทพมหานคร ท 1 ผถกฟองคด
กรมพฒนาธรกจการคา ท 2
เรอง คดพพาทเกยวกบการทหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐออกคาสงโดยไมชอบดวยกฎหมาย
และการกระทาละเมดของหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐอนเกดจากคาสงทางปกครอง
ผฟองคดเปนผชาระบญชของบรษท ศลปวสทธ จากด ซงไดจดทะเบยนเปนนตบคคล
ประเภทบรษทจากด ทะเบยนเลขท 4502/2533 เมอวนท 19 เมษายน 2533 ไดจดทะเบยนเลกบรษท
เมอวนท 13 ธนวาคม 2545 และไดยนคาขอท 05-460123-78 รบวนท 23 มกราคม 2546 ขอจด
ทะเบยนเสรจการชาระบญชตอผถกฟองคดท 1 ผถกฟองคดท 1 ไดรบจดทะเบยนเสรจการชาระบญชเมอ
วนท 23 มกราคม 2546 ผฟองคดท 1 ไดรบจดทะเบยนเสรจการชาระบญชเมอวนท 23 มกราคม
2546 แตตอมาเมอวนท 5 มกราคม 2548 ผฟองคดทราบวาบรษท ศลปวสทธ จากด ยงมสทธตาม
สญญาเชาสถานทในอาคารศนยการคาธนยะพลาซา ถนนสลม แขวงสรยะวงศ เขตบางรก กรงเทพมหานคร
มกาหนดเวลาเชา 30 ป นบแตวนท 1 เมษายน 2533 ถงวนท 31 มนาคม 2563 ซงไดจดทะเบยนการ
เชา ณ สานกงานทดน กรงเทพมหานคร เมอวนท 11 มถนายน 2533 และยงมไดนาสทธตามสญญาเชา
ดงกลาวมาแบงคนใหแกผถอหน ผฟองคดมความประสงคจะจาหนายสทธการเชาอาคารใหแก
บคคลภายนอกเพอนาเงนทไดมาแบงคนใหแกผถอหน จงไปตดตอเจาพนกงานทดนเพอขอโอนสทธการเชา
ดงกลาว แตเจาพนกงานทดนแจงวาไมสามารถดาเนนการใหไดเนองจากไดมการจดทะเบยนเสรจการชาระ
บญชแลว ผฟองคดไมมอานาจจดการทรพยสนของบรษท ศลปวสทธ จากด วนท 28 มกราคม 2548
ผฟองคดจงยนคารองตอศาลแพงกรงเทพใต เพอขอใหศาลมคาสงเพกถอนการจดทะเบยนเสรจการชาระ
บญช แตศาลสงยกคารองเนองจากไมใชเปนกรณทกฎหมายบญญตวาผรองขอจะตองใชสทธทางศาล ผฟอง
คดจงมหนงสอถงผถกฟองคดท 1 เมอวนท 30 กนยายน 2548 ขอใหเพกถอนคาสงรบจดทะเบยนเสรจ
การชาระบญช แตผถกฟองคดท 1 ไดมหนงสอท พณ 0805.11/2870 ลงวนท 3 ตลาคม 2548 แจงผ
ฟองคดวานายทะเบยนไดรบจดทะเบยนโดยผขอจดทะเบยนไดยนเอกสารหลกฐานครบถวนตามมาตรา
1019 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย แลว นายทะเบยนไมมอานาจเพกถอนการจดทะเบยน โดย
หากขอความหรอเอกสารทไดนาไปแสดงมความผดพลาดหรอไมถกตองตามขอเทจจรงกเปนหนาทของ
คกรณหรอผมสวนไดเสยทจะตองไปดาเนนการในศาลเพอพสจนขอเทจจรง ดงนน จงขอใหผฟองคดใชสทธ
ทางศาลเพอขอใหเพกถอนการจดทะเบยนดงกลาว และเมอศาลมคาสงประการใดแลวใหแจงนายทะเบยน
ทราบเพอดาเนนการตอไป ตอมา เมอวนท 9 พฤศจกายน 2548 ผฟองคดจงนาคดมาฟองตอศาลปกครอง
ขอใหผถกฟองคดทงสองเพกถอนการจดทะเบยนเสรจการชาระบญช และมคาสงแตงตงผฟองคดเปนผชาระ
บญชของบรษท ศลปวสทธ จากด เพอใหสามารถจาหนายทรพยสนของบรษทศลปวสทธ จากด ไดตาม
- 127 -
กฎหมาย ศาลปกครองชนตนพพากษาเพกถอนคาสงรบจดทะเบยนเสรจการชาระบญชของผถกฟองคดท 1
ตามคาขอท 05-460123-78 รบวนท 23 มกราคม 2546 และคาสงของผถกฟองคดท 1 ตามหนงสอ
ท พณ.0805.11/2870 ลงวนท 3 ตลาคม 2548 ภายในกาหนดสามสบวนนบแตวนทคดถงทสด คาขอ
อนนอกจากนใหยก ผถกฟองคดทงสองไมเหนดวยกบคาพพากษาของศาลปกครองชนตน จงอทธรณคา
พพากษาตอศาลปกครองสงสด
คดมประเดนทจะตองวนจฉยวา การทผถกฟองคดท 1 มหนงสอ ท พณ
0805.11/2870 ลงวนท 3 ตลาคม 2548 แจงปฏเสธเพกถอนการจดทะเบยนเสรจการชาระบญชเปน
การชอบดวยกฎหมายหรอไม
ศาลปกครองสงสดพเคราะหแลวเหนวา มาตรา 54 วรรคหนง แหงพระราชบญญตวธ
ปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ.2539 บญญตวา เมอคกรณมคาขอเจาหนาทอาจเพกถอนหรอแกไข
เพมเตมคาสงทางปกครองทพนกาหนดอทธรณในกรณดงตอไปน (1) มพยานหลกฐานใหม อนอาจทาให
ขอเทจจรงทฟงเปนยตแลวนนเปลยนแปลงในสาระสาคญ (2) คกรณทแทจรงมไดเขามาในกระบวน
พจารณาทางปกครองหรอไดเขามาในกระบวนการพจารณาครงกอนแลวแตถกตดโอกาสโดยไมเปนธรรม
ในการมสวนรวมในกระบวนการพจารณาทางปกครอง (3) เจาหนาทไมมอานาจทจะทาคาสงทางปกครอง
ในเรองนน (4) ถาคาสงทางปกครองไดออกโดยอาศยขอเทจจรงหรอขอกฎหมายใด และตอมาขอเทจจรง
หรอขอกฎหมายนนเปลยนแปลงไปในสาระสาคญในทางทจะเปนประโยชนแกคกรณ วรรคสอง บญญตวา
การยนคาขอตามวรรคหนง (1) (2) หรอ (3) ใหกระทาไดเฉพาะเมอคกรณไมอาจทราบถงเหตนนในการ
พจารณาครงทแลวมากอน โดยไมใชความผดของผนน วรรคสาม บญญตวา การยนคาขอใหพจารณาใหม
ตองกระทาภายในเกาสบวนนบแตผนนไดรถงเหตซงอาจขอใหพจารณาใหมได สาหรบคดนขอเทจจรงรบฟง
ไดวา ผฟองคดเปนผชาระบญชของบรษท ศลปวสทธ จากด ซงบรษทดงกลาวไดจดทะเบยนเลกบรษทเมอ
วนท 13 ธนวาคม 2545 ผฟองคดไดดาเนนการชาระบญชแลวเสรจและไดยนคาขอท 05-460123-
78 รบวนท 23 มกราคม 2546 ขอจดทะเบยนเสรจการชาระบญชตอผถกฟองคดท 1 ซงผถกฟองคดท
1 ไดรบจดทะเบยนเสรจการชาระบญชเมอวนท 23 มกราคม 2546 แตตอมาปรากฏขอเทจจรงใหมวา
หลงจากทผถกฟองคดท 1 รบจดทะเบยนเสรจการชาระบญชตามคาขอของผฟองคด เมอวนท 23
มกราคม 2546 แลว วนท 5 มกราคม 2548 ไดมผมาตดตอขอซอสทธตามสญญาเชาสถานทในอาคาร
ศนยการคาธนยะพลาซา ซงนางสาวสดารตน ศลปวสทธ กรรมการของบรษท ศลปวสทธ จากด ไดทา
สญญาไวกบ บรษท ธนยะ จากด ผฟองคด จงเพงทราบวาผฟองคดยงมไดจาหนายสทธตามสญญาเชา
ดงกลาวเพอนาเงนมาแบงคนใหแกผถอหน ผฟองคดจงยนคารองตอศาลแพงกรงเทพใตเมอวนท 28
มกราคม 2548 เปนคดหมายเลขดาท 611/2548 ขอใหศาลมคาสงเพกถอนการจดทะเบยนเสรจการ
ชาระบญช ซงศาลมคาสงเมอวนท 22 สงหาคม 2548 ใหยกคารอง ผฟองคดจงมหนงสอถงผถกฟองคดท
1 เมอวนท 30 กนยายน 2548 ขอใหเพกถอนคาสงรบจดทะเบยนเสรจการชาระบญช ซงถอเปนการยน
คาขอใหพจารณาใหมตามมาตรา 54 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ.2539 ซงแม
ระยะเวลาตงแตวนท 5 มกราคม 2548 อนเปนวนทผฟองคดทราบวาผฟองคดยงมไดจาหนายสทธตาม
- 128 -
สญญาเชาอาคาร จนถงวนท 30 กนยายน 2548 อนเปนวนทผฟองคดยนคารองขอใหผถกฟองคดท 1
เพกถอนการจดทะเบยนเสรจการชาระบญชอนถอเปนการยนคาขอใหพจารณาใหม จะเปนระยะเวลาเกน
กวาเกาสบวนนบแตวนทผฟองคดรถงเหตซงอาจขอใหพจารณาใหมไดกตาม แตเนองจากผถกฟองคดไดยน
คารองตอศาลแพงกรงเทพใตเพอขอใหศาลมคาสงเพกถอนการจดทะเบยนเสรจการชาระบญชเมอวนท 23
มกราคม 2548 และศาลไดมคาสงยกคารองเมอวนท 22 สงหาคม 2548 กรณดงกลาวแสดงใหเหนวาผ
ฟองคดมการดาเนนการตลอดมา จงถอไดวาผฟองคดรถงเหตซงอาจขอใหพจารณาใหมไดตงแตวนท 22
สงหาคม 2548 การทผฟองคดยนหนงสอลงวนท 30 กนยายน 2548 ขอใหผถกฟองคดท 1 เพกถอน
การจดทะเบยนการชาระบญชเปนการยนคาขอใหพจารณาใหมภายในเกาสบวนนบแตวนทรถงเหตซงอาจ
ขอใหพจาณาใหม ตามมาตรา 54 วรรคสามแหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ.2539
ผถกฟองคดท 1 จงมหนาทตองดาเนนการตรวจสอบวาขอกลาวอางตามคารองขอของผฟองคดมมลความ
จรงหรอไมและมเหตอนสมควรจะตองเพกถอนการจดทะเบยนเสรจการชาระบญชทพพาทกนหรอไม
เสยกอน การทผถกฟองคดท 1 ดวนมหนงสอ ท พณ0805.11/2570 ลงวนท 3 ตลาคม 2548 ปฏเสธ
เพกถอนการจดทะเบยนเสรจการชาระบญชของผฟองคดโดยไมดาเนนการตรวจสอบความถกตองเสยกอน
เพยงแตอางวาไมมภาระหนาทจะตองเพกถอนการจดทะเบยน จงเปนการออกคาสงทางปกครองทไมชอบ
ดวยกฎหมายตามมาตรา 9 วรรคหนง (1) แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคด
ปกครอง พ.ศ.2542 อนมผลเปนการกระทาละเมดตอผฟองคด ผถกฟองคดท 1 จงมภาระหนาทตอง
ดาเนนการและมคาสงเกยวกบคารองขอใหเพกถอนคาสงรบจดทะเบยนเสรจการชาระบญชตามคาขอท
05-460123-78 รบวนท 23 มกราคม 2546 ตามรปแบบและขนตอนดงทไดวนจฉยไวแลวขางตน แต
การเพกถอนคาสงรบจดทะเบยนเสรจการชาระบญชของผถกฟองคดท 1 ตามคาขอท 05-460123-78
ลงวนท 23 มกราคม 2546 จะกระทาไดตอเมอผถกฟองคดท 1 ไดพจารณาคาขอใหเพกถอนคาสงรบจด
ทะเบยนเสรจการชาระบญช ตามหนงสอของผฟองคดฉบบลงวนท 30 กนยายน 2548 การทศาล
ปกครองชนตนกาวลวงพพากษาใหเพกถอนคาสงรบจดทะเบยนเสรจการชาระบญชของผถกฟองคดท 1
ตามคาขอท 05-460123-78 ลงวนท 23 มกราคม 2546 นาจะไมชอบจงเหนสมควรแกไขใหถกตอง
เปนใหเพกถอนคาสงของผถกฟองคดท 1 ทปฏเสธการดาเนนการเพอเพกถอนการรบจดทะเบยนเสรจการ
ชาระบญชตามคาสงของผถกฟองคดท 1 ตามหนงสอ ท พณ 0805.11/2870 ลงวนท 3 ตลาคม
2548 และใหผถกฟองคดท 1 ดาเนนการตามคาขอของผฟองคดทขอใหเพกถอนการรบจดทะเบยนเสรจ
การชาระบญช ตามหนงสอลงวนท 30 กนยายน 2548 ใหแลวเสรจภายใน 90 วน นบแตวนทคดถงทสด
อนง การทผถกฟองคดทงสองอทธรณอางวาการฟองคดนเปนการฟองซานน เหนวา ตาม
ขอ 97 แหงระเบยบของทประชมใหญตลาการในศาลปกครองสงสด วาดวยวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ.
2543 กาหนดวา คดทไดมคาพพากษาหรอคาสงชขาดคดถงทสดแลว หามมใหคกรณเดยวกนฟองกนอกใน
ประเดนทไดวนจฉยโดยอาศยเหตอยางเดยวกน ซงเหตแหงการยกคารองของศาลแพงกรงเทพใตในคด
หมายเลขดาท 611/2548 ศาลแพงกรงเทพใตมคาสงวาการทผรองยนคารองขอใหเพกถอนการจด
ทะเบยนเสรจการชาระบญชของบรษทศลปวสทธ จากด ไมปรากฏวาผรองไดยนคารองขอใหเพกถอนการ
- 129 -
จดทะเบยนเสรจการชาระบญชของบรษทดงกลาวตอนายทะเบยนหนสวนบรษทกรงเทพมหานครและนาย
ทะเบยนปฏเสธไมรบดาเนนการให ซงถอวาเปนการโตแยงสทธของผรอง อนเปนเหตใหผรองมายนคารอง
ขอเปนคดน อกทงการรองขอเพกถอนคดนกไมใชเปนกรณทกฎหมายบญญตไววาผรองจะตองใชสทธทาง
ศาล ดงนน ผรองจงไมมสทธยนคารองขอในคดน ใหยกคารอง และเหตแหงการไมรบคาฟองทผฟองคดยน
ฟองผถกฟองคดทงสองตอศาลแพงกรงเทพใตในคดหมายเลขดาท 9068/2548 ซงศาลมคาสงวา
เนองจากคดอยในอานาจของศาลปกครอง จงไมรบคาฟองไวพจารณา ซงทงสองคดดงกลาวเปนการยกคา
รองและคาฟองอนเนองมาจากผฟองคดไมมอานาจฟองและศาลไมมอานาจพจารณาพพากษา โดยศาลยง
มไดมการวนจฉยชขาดประเดนแหงคด การฟองคดนจงไมเปนการฟองซา ตามขอ 97 แหงระเบยบของท
ประชมใหมตลาการในศาลปกครองสงสดวาดวยวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ.2543 สวนเรองระยะเวลา
สญญาเชามผลบงคบกอนทบรษทจะมฐานะนตบคคลตามกฎหมายนน เหนวา สญญาเชาไดจดทะเบยนใน
วนท 11 มถนายน 2533 ภายหลงจากผฟองคดไดจดทะเบยนเปนบรษทจากดแลว จงมผลบงคบใชสวน
วนเรมตนของการเชาเปนไปตามขอตกลงไมมผลทาใหสญญาเชาเสยไปแตประการใด แตอยางไรกตาม
ปญหาตามอทธรณของผถกฟองคดเปนขอเทจจรงทมไดยกขนวากนมาแลวโดยชอบในศาลปกครองชนตน
และมไดเปนปญหาอนเกยวดวยความสงบเรยบรอยของประชาชนหรอปญหาเกยวกบประโยชนสาธารณะ
ตามขอ 109 แหงระเบยบของทประชมใหญตลาการในศาลปกครองสงสด วาดวยวธพจารณาคดปกครอง
พ.ศ. 2543 จงเปนคาอทธรณทไมชอบ สวนอทธรณทวาศาลปกครองชนตนไมมอานาจในการรบรองสทธ
ทเกดจากการกระทาความผดกฎหมายของผฟองคดเพราะเปนความผดตามประมวลกฎหมายอาญาจากการ
แจงเทจนน เหนวา การแจงเทจเปนการกระทาความผดตามประมวลกฎหมายอาญาและเปนคนละขนตอน
กบขอพพาทกนในคดน จงไมเปนเหตทผถกฟองคดจะกลาวอางเพอไมดาเนนการตามคาขอของผฟองคด
อกทงเปนขอเทจจรงทมไดยกขนวากนมาแลวโดยชอบในศาลปกครองชนตน และมไดเปนปญหาอนเกยว
ดวยความสงบเรยบรอยของประชาชนหรอปญหาเกยวกบประโยชนสาธารณะตามขอ 109 แหงระเบยบ
ขางตน จงเปนคาอทธรณทไมชอบ ศาลปกครองสงสดไมรบวนจฉยให
พพากษาแกเปนใหเพกถอนคาสงของผถกฟองคดท 1 ทปฏเสธการดาเนนการเพอเพก
ถอนการรบจดทะเบยนเสรจการชาระบญชตามคาสงของผถกฟองคดท 1 ตามหนงสอ ท พณ
0805.11/2870 ลงวนท 3 ตลาคม 2548 และใหผถกฟองคดท 1 ดาเนนการตามคาขอของผฟองคดท
ขอใหเพกถอนการรบจดทะเบยนเสรจการชาระบญชตามหนงสอลงวนท 30 กนยายน 2548 ใหแลวเสรจ
ภายใน 90 วน นบแตวนทคดถงทสด
คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. 373/2552
นายสเทพ วณชยพฒนพงศ ผฟองคด
กรมพฒนาธรกจการคา ท 1 ผถกฟองคด
นายทะเบยนหนสวนบรษทกรงเทพมหานคร ท 2
เรอง คดพพาทเกยวกบการทหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐออกคาสงโดยไมชอบดวยกฎหมาย
- 130 -
ขอเทจจรงรบฟงไดวา มลคดนเกดขนสบเนองจากบรษท มหากจโยธา จากด จดทะเบยน
เลกบรษทเมอวนท 2 ธนวาคม ๒535 และมการแตงตงผฟองคดเปนผชาระบญชของบรษท มหากจโยธา
จากด เมอผฟองคดจดทารายงานการชาระบญชแลวเสรจไดยนคาขอตอผถกฟองคดท 2 เพอจดทะเบยน
การชาระบญชเมอวนท 28 กนยายน 2536 ซงผถกฟองคดท 2 ดาเนนการจดทะเบยนเสรจการชาระ
บญชในวนเดยวกน ตอมาผฟองคดตรวจพบวาขณะทบรษท มหากจโยธา จากด ยงมสภาพเปนนตบคคลอย
นนมการดาเนนการจดสรรทดนดวย ซงในการจดสรรทดนดงกลาว กรรมการของบรษทประชมกนเมอวนท
20 กรกฎาคม 2535 มมตเปนเอกฉนทยกทดนโฉนดเลขท 235961 เลขทดน 4446 ตาบลหนองบอน
(พระโขนงฝงใต) อาเภอพระโขนง กรงเทพมหานคร เนอท 1 งาน 96 ตารางวา เปนทดนกนไวเปน
สาธารณปโภคหรอบรการสาธารณะประเภทโรงเรยน ใหแกนางวล เฑยรบญเลศรตน เพอนาไปสรางเปน
โรงเรยนอนบาล ผฟองคดจงไดไปยนคารองขอใหสานกงานทดนกรงเทพมหานคร สาขาประเวศจดทะเบยน
สทธและนตกรรมทดนแปลงทกนไวใหเปนโรงเรยนอนบาลใหแกนางวล เมอวนท 2 มนาคม 2537 ซงใน
ทสดอธบดกรมทดนคาสงวาบรษทจดทะเบยนเสรจการชาระบญชแลวหากผฟองคดตองการมอานาจทาการ
ชาระบญชอกจะตองไปดาเนนการรองขอตอศาลเพอใหศาลมคาสงเพกถอนการจดทะเบยนเสรจการชาระ
บญช และเมอศาลมคาพพากษาแลว ผฟองคดจงจะมายนคารองขอจดทะเบยนยกใหทดนแปลงดงกลาวได
จากนนผฟองคดมหนงสอลงวนท 19 ตลาคม 2547 ถงผถกฟองคดท 2 ขอใหเพกถอนคาสงจดทะเบยน
เสรจการชาระบญช โดยผถกฟองคดท 2 พจารณาแลวเหนวา ไมสามารถเพกถอนการจดทะเบยนเสรจการ
ชาระบญช เนองจากการเพกถอนเปนอานาจของศาลยตธรรมปรากฏตามหนงสอสานกงานบรการจด
ทะเบยนธรกจ 2 ท พณ 0805.08/2354 ลงวนท 28 ตลาคม 2547 ในเวลาตอมาผฟองคดไปยนฟอง
คดตอศาลแพงกรงเทพใตขอใหศาลเพกถอนการจดทะเบยนเสรจการชาระบญช ซงศาลแพงกรงเทพใตม
คาสงวา เมอขอเทจจรงปรากฏวา บรษท มหากจโยธา จากด ยงไมไดกอสรางโรงเรยนอนบาลแสดงวายงม
งานของบรษทคางอยถอไมไดวาบรษท มหากจโยธา จากด ชาระบญชของบรษทเสรจลงแลว การจด
ทะเบยนเสรจการชาระบญชตอผถกฟองคดทงสองของผฟองคดจงเปนการดาเนนการทไมเปนไปตาม
ขนตอนในการชาระบญช และถอวาเปนทสดแหงการชาระบญชไมได สภาพนตบคคลของบรษทจงยงคง
ตงอยตราบเทาเวลาทจาเปนเพอการชาระบญชตอไป ผฟองคดในฐานะผชาระบญชของบรษทจงยงมหนาท
สะสางการงานของบรษทนนใหเสรจไป แตไมมกฎหมายรองรบสทธของผฟองคดทจะใชสทธทางศาล ผฟอง
คดชอบทจดตองดาเนนการแกไขทางทะเบยนตอนายทะเบยนเอง ศาลแพงกรงเทพใตจงมคาสงยกคารอง
ของผฟองคด ครนเมอผฟองคดทราบคาสงของศาลแพงกรงใตแลว ผฟองคดมหนงสอลงวนท 19
พฤศจกายน 2547 ถงผถกฟองคดท 2 เพออทธรณคาสงของผถกฟองคดท 2 ทมคาสงไมเพกถอนการจด
ทะเบยนเสรจการชาระบญช โดยแนบสาเนาคาสงของศาลแพงกรงเทพใตไปประกอบการพจารณาของผถก
ฟองคดท 2 ดวย จากนนผถกฟองคด 2 เสนออทธรณของผฟองคดไปยงผถกฟองคดท 1 ซงผถกฟองคดท
1 ในฐานะผพจารณาอทธรณพจารณาแลวเหนวาการจดทะเบยนเสรจการชาระบญชชอบดวยกฎหมาย
ประกอบกบไมอยในเงอนไขทจะเพกถอนตามมาตรา 53 วรรคสอง (3) แหงพระราชบญญตวธปฏบต
ราชการทางปกครอง พ.ศ.2539 จงไมสามารถเพกถอนการจดทะเบยนปรากฏตามหนงสอสานกงาน
- 131 -
บรการจดทะเบยนธรกจ 2 ท พณ 0805.08/0225 ลงวนท 7 กมภาพนธ 2548 ผฟองคดไมเหนดวย
จงยนฟองคดตอศาลปกครองชนตน ขอใหศาลมคาพพากษาหรอคาสงเพกถอนคาสงของผถกฟองคดท 2
ตามหนงสอสานกงานบรการจดทะเบยนธรกจ 2 ท พณ 0805.08/2354 ลงวนท 28 ตลาคม 2547
เพกถอนหนงสอแจงผลการพจารณาอทธรณตามหนงสอสานกงานบรการจดทะเบยนธรกจ 2 ท พณ
0805.08/0225 ลงวนท 7 กมภาพนธ 2548 และใหผถกฟองคดทงสองมคาสงเพกถอนกาจดทะเบยน
เสรจการชาระบญชของบรษท มหากจโยธา จากด ซงศาลปกครองชนตนพจารณาแลวมคาพพากษาใหเพก
ถอนคาสงของผถกฟองคดท 2 ตามหนงสอสานกงานบรการจดทะเบยนธรกจ 2 ท พณ 0805.08/2354
ลงวนท 28 ตลาคม 2547 เรอง ขอเพกถอนการจดทะเบยนเสรจการชาระบญช และเพกถอนคาสงของผ
ถกฟองคดท 1 ตามหนงสอสานกงานบรการจดทะเบยนธรกจ 2 ท พณ 0805.08/0225 ลงวนท 7
กมภาพนธ 2548 เรอง ขอเพกถอนการจดทะเบยนเสรจการชาระบญช และใหผถกฟองคดท 2 กระทา
การออกคาสงเพกถอนการจดทะเบยนเสรจการชาระบญชของบรษท มหากจโยธา จากด ภายในกาหนด
สามสบวนนบแตวนมคาพพากษา คาขออนนอกจากนใหยก ผถกฟองคดทงสองไมเหนดวยกบคาพพากษา
ของศาลปกครองชนตนจงไดอทธรณคาพพากษาของศาลปกครองชนตนตอศาลปกครองสงสด
คดมประเดนทจะตองวนจฉยรวมสองประเดนดงน ประเดนทหนง ผฟองคดเปนผไดรบ
ความเดอดรอนหรอเสยหายหรออาจจะเดอดรอนหรอเสยหายทมสทธฟองคดตอศาลหรอไม และประเดนท
สอง การทผถกฟองคดท 1 และผถกฟองคดท 2 มคาสงไมเพกถอนการจดทะเบยนเสรจการชาระบญชเปน
คาสงทชอบดวยกฎหมายหรอไม
ประเดนทหนง ผถกฟองคดเปนผไดรบความเดอดรอยหรอเสยหายหรออาจจะเดอดรอน
หรอเสยหายทมสทธฟองคดตอศาลหรอไม
พเคราะหแลวเหนวา โดยทมาตรา 9 วรรคหนง แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครอง
และวธพจารณาคดปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ.2542 บญญตวา ศาลปกครองมอานาจ
พจารณาพพากษาหรอมคาสงในเรองดงตอไปน (1) คดพพาทเกยวกบการทหนวยงานทางปกครองหรอ
เจาหนาทของรฐกระทาการโดยไมชอบดวยกฎหมายไมวาจะเปนการออกกฎ คาสง หรอการกระทาอนใด
เนองจากกระทาโดยไมมอานาจหรอนอกเหนออานาจหนาท หรอไมถกตองตามกฎหมาย หรอโดยไมถกตอง
ตามรปแบบ ขนตอน หรอวธการอนเปนสาระสาคญทกาหนดไวสาหรบการกระทานน หรอโดยไมสจรต
หรอมลกษณะเปนการเลอกปฏบตทไมเปนธรรม หรอมลกษณะเปนการสรางขนตอนโดยไมจาเปนหรอสราง
ภาระใหเกดกบประชาชนเกนสมควรหรอเปนการใชดลพนจโดยมชอบ คดนปรากฏขอเทจจรงวา หลงจาก
บรษท มหากจโยธา จากด จดทะเบยนเลกบรษทแลว ตอมาผฟองคดในฐานะผชาระบญชของบรษท มหา
กจโยธา จากด ไดยนคารองตอผถกฟองคดท 2 เพอจดทะเบยนเสรจการชาระบญชเมอวนท 28 กนยายน
2536 โดยผถกฟองคดท 2 มคาสงจดทะเบยนเสรจการชาระบญชในวนเดยวกน แตในภายหลงผฟองคด
ตรวจพบวาขณะทบรษท มหากจโยธา จากด ยงมสภาพเปนนตบคคลอยนนมการจดสรรทดนดวย ซงในการ
จดสรรทดนดงกลาวกรรมการของบรษทมการประชมเมอวนท 20 กรกฎาคม 2535 แลวมมตเปนเอก
ฉนทยกทดนโฉนดเลขท 235961 เลขทดน 4446 ตาบลหนองบอน (พระโขนงฝงใต) อาเภอพระโขนง
- 132 -
กรงเทพมหานคร เนอท 1 งาน 96 ตารางวา เปนทดนทกนไวเปนสาธารณปโภคหรอบรการสาธารณะ
ประเภทโรงเรยน ใหแกนางวล เฑยรบญเลศรตน เพอนาไปสรางเปนโรงเรยนอนบาล ผฟองคดจงไปยนคา
รองตอสานกงานทดนกรงเทพมหานครสาขาประเวศเมอวนท 2 มนาคม 2537 เพอใหจดทะเบยนสทธ
และนตกรรมทดนใหแกนางวล แตในทสดอธบดกรมทดนมคาสงวา บรษท มหากจโยธา จากด จดทะเบยน
เสรจการชาระบญชแลว และผฟองคดจะมายนคารองขอจดทะเบยนเกยวกบทดนไดตอเมอศาลมคาสงเพก
ถอนการจดทะเบยนเสรจการชาระบญช จากนน ผฟองคดมหนงสอลงวนท 19 ตลาคม 2547 ถงผถกฟอง
คดท 2 ขอใหเพกถอนคาสงจดทะเบยนเสรจการชาระบญช โดยผถกฟองคดท 2 พจารณาแลวมคาสงไม
เพกถอนการจดทะเบยนเสรจการชาระบญช เนองจากการเพกถอนเปนอานาจของศาลยตธรรมปรากฏตาม
หนงสอสานกงานบรการจดทะเบยนธรกจ 2 ท พณ 0805.08/2354 ลงวนท 28 ตลาคม 2547 ใน
เวลาตอมาผฟองคดไปยนฟองคดตอศาลแพงกรงเทพใตขอใหศาลเพกถอนจดทะเบยนเสรจการชาระบญช
ซงศาลแพงกรงเทพใตมคาสงวา เมอขอเทจจรงปรากฏวาบรษท มหากจโยธา จากดยงไมไดกอสรางโรงเรยน
อนบาลแสดงวายงมงานของบรษทคางอย ถอไมไดวาบรษท มหากจโยธา จากด ชาระบญชของบรษทเสรจ
ลงแลว การชาระบญชจงยงไมถงทสด ดงนน สภาพนตบคคลของบรษทจงยงคงตงอยตราบเทาเวลาทจาเปน
เพอการชาระบญชตอไป ผฟองคดในฐานะผชาระบญชของบรษทจงยงมหนาทสะสางการงานของบรษทนน
ใหเสรจไป แตไมมกฎหมายรบรองสทธของผฟองคดทจะใชสทธทางศาล ผฟองคดชอบทจะตองดาเนนการ
แกไขทางทะเบยนตอนายทะเบยนเอง ศาลแพงกรงเทพใตจงมคาสงยกคารองของผฟองคด ครนเมอผฟอง
คดทราบคาสงของศาลแพงกรงเทพใตแลว ผฟองคดมหนงสอลงวนท 19 พฤศจกายน 2547 ถงผถกฟอง
คดท 2 เพออทธรณคาสงของผถกฟองคดท 2 ทมคาสงไมเพกถอนการจดทะเบยนเสรจการชาระบญชโดย
แนบสาเนาคาสงของศาลแพงกรงเทพใตไปประกอบการพจารณาของผถกฟองคดท 2 ดวย จากนนผถก
ฟองคดท 2 เสนออทธรณของผฟองคดไปยงผถกฟองคดท 1 ซงผถกฟองคดท 1 พจารณาแลวเหนวา การ
จดทะเบยนเสรจการชาระบญชชอบดวยกฎหมาย ประกอบกบไมอยในเงอนไขทจะเพกถอนตามมาตร 53
วรรคสอง (3) แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ.2539 จงไมสามารถเพกถอนการจด
ทะเบยน ปรากฏตามหนงสอสานกงานบรการจดทะเบยนธรกจ 2 ท พณ 0805.08/0225 ลงวนท 7
กมภาพนธ 2548 ผฟองคดไมเหนดวย จงไดยนฟองคดตอศาล ขอใหมคาพพากษาหรอคาสงเพกถอนคาสง
ของผถกฟองคดท 2 ตามหนงสอสานกงานบรการจดทะเบยนธรกจ 2 ท พณ 0805.08/2354 ลงวนท
28 ตลาคม 2547 เพกถอนหนงสอแจงผลการพจารณาอทธรณตามหนงสอสานกงานบรการจดทะเบยน
ธรกจ 2 ท พณ 0805.08/0225 ลงวนท 7 กมภาพนธ 2548 และใหผถกฟองคดทงสองมคาสงเพก
ถอนการจดทะเบยนเสรจการชาระบญชของบรษท มหากจโยธา จากด ถอเปนกรณทผฟองคดยนฟองวา
หนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐออกคาสงโดยไมชอบดวยกฎหมายตามมาตรา 9 วรรคหนง (1)
แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดศาลปกครอง พ.ศ.2542
แตอยางไรกตาม ในการทผใดจะยนฟองคดตอศาลปกครองไดนน ผนนจะตองมสทธยน
ฟองคดตอศาลปกครอง ซงในประเดนนผถกฟองคดทงสองไดยกขนอางมาตงแตศาลปกครองชนตนแลววาผ
ฟองคดมใชผมสทธฟองคดตอศาลปกครอง แตศาลปกครองชนตนไมไดมคาพพากษาในประเดนนตาม
- 133 -
ขออางของผถกฟองคดทงสองแตอยางใด จงถอวาประเดนดงกลาวเปนประเดนทไดยกขนวากนมาแลวโดย
ชอบในศาลปกครองชนตน ตามขอ 101 วรรคสอง แหงระเบยบของทประชมใหญตลาการในศาลปกครอง
สงสด วาดวยวธพจาณาคดปกครอง พ.ศ.2543 ศาลปกครองสงสดจงมอานาจทจะพจารณาพพากษาใน
ประเดนนได โดยผทจะมสทธยนฟองคดตอศาลปกครองนน มาตรา 42 วรรคหนง แหงพระราชบญญต
จดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ.2542 บญญตไววาผใดไดรบความเดอดรอนหรอ
เสยหายหรออาจจะเดอดรอนหรอเสยหายโดยมอาจหลกเลยงไดอนเนองจากการกระทาหรอการงดเวนการ
กระทาของหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐหรอมขอโตแยงเกยวกบสญญาทางปกครอง หรอ
กรณอนใดทอยในเขตอานาจศาลปกครองตามมาตรา 9 และการแกไขหรอบรรเทาความเดอดรอนหรอ
ความเสยหายหรอยตขอโตแยงนน ตองมคาบงคบตามทกาหนดในมาตรา 72 ผนนมสทธฟองคดตอศาล
ปกครอง คดนปรากฏขอเทจจรงวา บรษท มหากจโยธา จากด แตงตงใหผฟองคดเปนผชาระบญช เมอผ
ฟองคดตรวจพบวา บรษท มหากจโยธา จากด ชาระบญชยงไมแลวเสรจ เพราะยงไมไดจดทะเบยนสทธและ
นตกรรมทดนใหแกนางวล เฑยรบญเลศรตน ผฟองคดจงมหนงสอลงวนท 19 ตลาคม 2547 ถงผถกฟอง
คดท 2 ขอใหเพกถอนคาสงจดทะเบยนเสรจการชาระบญช โดยผถกฟองคดท 2 พจารณาแลวมคาสงไม
เพกถอนคาสงจดทะเบยนเสรจการชาระบญช ปรากฏตามหนงสอสานกงานบรการจดทะเบยนธรกจ 2 ท
พณ 0805.08/2354 ลงวนท 28 ตลาคม 2547 และตอมาเมอผฟองคดมหนงสอลงวนท 19
พฤศจกายน 2547 ถงผถกฟองคดท 2 เพออทธรณคาสงของผถกฟองคดท 2 ซงผถกฟองคดท 1 ในฐานะ
ผพจารณาอทธรณไดพจารณาแลวมคาสงเชนเดยวกบผถกฟองคดท 2 ปรากฏตามหนงสอสานกงานบรการ
จดทะเบยนธรกจ 2 ท พณ 0805.08/0225 ลงวนท 7 กมภาพนธ 2548 โดยศาลปกครองสงสดเหนวา
การทผถกฟองคดท 2 และผถกฟองคดท 1 มคาสงไมเพกถอนคาสงจดทะเบยนเสรจการชาระบญช ม
ผลกระทบตอผถกฟองคดในฐานะผชาระบญช และคาสงดงกลาวทาใหผฟองคดไมอาจชาระบญชใหแก
บรษท มหากจโยธา จากด ไดตามนยมาตรา 1250 และมาตรา 1259 แหงประมวลกฎหมายแพงและ
พาณชย คาสงของผถกฟองคดท 2 และคาสงของผถกฟองคดท 1 จงกอใหเกดความเดอดรอนหรอเสยหาย
หรออาจจะเดอดรอนหรอเสยหายแกผฟองคด ผฟองคดจงมสทธยนฟองขอใหเพกถอนคาสงของผถกฟอง
คดท 2 และคาสงของผถกฟองคดท 1 ไดตามมาตรา 42 วรรคหนง แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครอง
และวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ.2542 ทผถกฟองคดทงสองอทธรณวาผฟองคดไมใชผไดรบความ
เดอดรอนหรอเสยหายหรออาจจะเดอดรอนหรอเสยหายจงไมมสทธฟองคดตอศาล ฟงไมขน
ประเดนทสอง การทผถกฟองคดท 1 และผถกฟองคดท 2 มคาสงไมเพกถอนคาสงจด
ทะเบยนเสรจการชาระบญชเปนคาสงทชอบดวยกฎหมายหรอไม
พเคราะหแลวเหนวา โดยทมาตรา 54 วรรคหนง แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการ
ทางปกครอง พ.ศ.2539 บญญตวา เมอคกรณมคาขอ เจาหนาทอาจเพกถอนหรอแกไขเพมเตมคาสงทาง
ปกครองทพนกาหนดอทธรณตามสวนท 5 ไดในกรณดงตอไปน (1) มพยานหลกฐานใหมอนอาจทาให
ขอเทจจรงทฟงเปนยตแลวนนเปลยนแปลงไปในสาระสาคญ (2) คกรณแทจรงมไดเขามาในกระบวนการ
พจารณาทางปกครองหรอไดเขามาในกระบวนการพจารณาครงกอนแลว แตถกตดโอกาสโดยไมเปนธรรม
- 134 -
ในการมสวนรวมในกระบวนการพจารณาทางปกครอง (3) เจาหนาทไมมอานาจทจะทาคาสงทางปกครอง
ในเรองนน (4) ถาคาสงทางปกครองไดออกโดยอาศยขอเทจจรงหรอขอกฎหมายใด และตอมาขอเทจจรง
หรอขอกฎหมายนนเปลยนแปลงในสาระสาคญในทางทจะเปนประโยชนแกคกรณ การทผฟองคดในฐานะผ
ชาระบญชของบรษท มหากจโยธา จากด มหนงสอลงวนท 19 ตลาคม 2547 ถงผถกฟองคดท 2 ขอให
เพกถอนคาสงจดทะเบยนเสรจการชาระบญช ซงผถกฟองคดท 2 พจารณาแลวมคาสงไมเพกถอนการจด
ทะเบยนเสรจการชาระบญช ตอมาผฟองคดไดมหนงสอลงวนท 19 พฤศจกายน 2547 ถงผถกฟองคดท
2 เพออทธรณคาสง โดยในทสดผถกฟองคดท 1 ในฐานะผมอานาจพจารณาอทธรณ พจารณาแลวมคาสง
เชนเดยวกบคาสงของผถกฟองคดท 2 ซงศาลปกครองสงสดเหนวา การทผฟองคดไดมหนงสอดงกลาว
เปนกรณทผฟองคดขอใหผถกฟองคดทงสองเพกถอนคาสงจดทะเบยนเสรจการชาระบญช ซงเปนคาสง
ทางปกครองตามนยมาตรา 5 แหงพระราชบญญตเดยวกนหลงจากทพนกาหนดอทธรณแลวถอเปน
กรณผฟองคดขอใหผถกฟองทงสองพจารณาใหมตาม นยมาตรา 54 วรรคหนง (1) แหงพระราชบญญต
เดยวกน แตในการทผถกฟองคดทงสองจะพจารณาใหมใหผฟองคดหรอไมนน ตามมาตรา 54 วรรคสาม
แหงพระราชบญญตเดยวกน บญญตระยะเวลาในการทจะขอใหพจารณาใหมไววา การยนคาขอใหพจารณา
ใหมตองกระทาภายในเกาสบวนนบแตผนนไดรถงเหตซงอาจขอใหพจารณาใหมได คดนถงแมจะไมปรากฏ
ขอเทจจรงวาผฟองคดรถงเหตทจะขอใหพจารณาใหมเมอใดกตาม การทผฟองคดไดไปยนคารองขอให
สานกงานทดนกรงเทพมหานคร สาขาประเวศ จดทะเบยนสทธและนตกรรมทดนแปลงทกนไวใหเปน
โรงเรยนอนบาลใหแกนางวล เฑยรบญเลศรตน เมอวนท 2 มนาคม 2537 ถอวาผฟองคดรเหตแลว แต
อยางไรกตาม ในวนดงกลาวยงไมมการประกาศใชบงคบพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ.
2539 ผฟองคดจงยงไมอาจใชสทธขอใหพจารณาใหมไดตามนยมาตรา 54 แหงพระราชบญญตดงกลาว
โดยพระราชบญญตฉบบนมการประกาศในราชกจจานเบกษาเมอวนท 14 พฤศจกายน 2539 และตาม
มาตรา 2 แหงพระราชบญญตเดยวกนบญญตใหพระราชบญญตนมผลใชบงคบเมอพนกาหนดหนงรอยแปด
สบวนนบแตวนถดจากวนทประกาศในราชกจจานเบกษาเปนตนไป เมอพระราชบญญตฉบบมการประกาศ
ในราชกจจานเบกษาเมอวนท 14 พฤศจกายน 2539 จงมผลใชบงคบตงแตวนท 14 พฤษภาคม 2540
เปนตนไป ดงนน หากผฟองคดตองการใหผถกฟองคดทงสองพจารณาใหมเกยวกบการจดทะเบยนเสรจ
การชาระบญชจงตองขอตอผถกฟองคดทงสองภายในเกาสบวนนบแตวนท 14 พฤษภาคม 2540 และ
จะครบเกาสบวนในวนท 12 สงหาคม 2540 การทผฟองคดมหนงสอลงวนท 19 ตลาคม 2547 ถงผ
ถกฟองคดท 2 ถงแมหนงสอฉบบนจะระบวาขอใหผถกฟองคดท 2 เพกถอนคาสงจดทะเบยนเสรจการ
ชาระบญชกตาม แตกถอไดวาเปนกรณผฟองคดตองการขอใหผถกฟองคดทงสองพจารณาใหมตามนย
มาตร 54 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ.2539 การรองขอใหพจารณาใหม
ของผฟองคดจงลวงพนระยะเวลาขอใหพจารณาใหมแลวตามนยมาตรา 54 วรรคสามแหง
พระราชบญญตเดยวกน การทผถกฟองคดมคาสงปฏเสธไมเพกถอนคาสงจดทะเบยนเสรจการชาระ
บญช จงชอบดวยกฎหมาย ทศาลปกครองชนตนมคาพพากษาใหเพกถอนคาสงของผถกฟองคดท 2 ตาม
หนงสอสานกงานบรการจดทะเบยนธรกจ 2 ท พณ 0805.08/2354 ลงวนท 28 ตลาคม 2547 เรอง
- 135 -
ขอเพกถอนการจดทะเบยนเสรจการชาระบญช และเพกถอนคาสงของผถกฟองคดท 1 ตามหนงสอ
สานกงานบรการจดทะเบยนธรกจ 2 ท พณ 0805.08/0225 ลงวนท 7 กมภาพนธ 2548 เรอง ขอ
เพกถอนการจดทะเบยนเสรจการชาระบญช และใหผถกฟองคดท 2 กระทาการออกคาสงเพกถอนการจด
ทะเบยนเสรจการชาระบญชของบรษท มหากจโยธา จากด ภายในกาหนดสามสบวน นบแตวนมคา
พพากษา คาขออนนอกจากนใหยก นน ศาลปกครองสงสดไมเหนพองดวยพพากษากลบคาพพากษาของ
ศาลปกครองชนตน เปนยกฟอง
คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ.42/2547 บรษท อดรเพมผล จากด ท 1 ผฟองคด
นายถนอม สถตธรรมนตย ท 2
นายประเสรฐ สถตธรรมนตย ท 3
นายณรงคฤทธ สถตธรรมนตย ท 4
นายวชรนทร สถตธรรมนตย ท 5
นายเทยรชย สถตธรรมนตย ท 6
นางสมหวง สถตธรรมนตย ท 7
นายภาวดา ตระกลสข ท 8
นางประนอม วงศธารณาวฒ ท 9
นางประยรศร สถตธรรมนตย ท 10
นางสาววรางรตน สถตธรรมนตย ท 11
บรษท เพมธนา จากด ท 12
นายทะเบยนหนสวนบรษทจงหวดอดรธาน ผถกฟองคด
เรอง คดพพาทเกยวกบการเจาหนาทของรฐกระทาการโดยไมชอบดวยกฎหมาย
ขอเทจจรงรบฟงไดวา ผฟองคดท 1 เปนนตบคคลประเภทบรษทจากดจดทะเบยนจดตง
ณ สานกงานทะเบยนหนสวนบรษทจงหวดอดรธาน ผฟองคดท 2 ถงผฟองคดท 12 เปนผถอหนของผฟอง
คดท 1 ซงกอนวนท 31 พฤษภาคม 2537 ผฟองคดท 2 ผฟองคดท 4 ถงผฟองคดท 6 และนายชาญ
สถตธรรมนตย เปนกรรมการของผฟองคดท 1 โดยกรรมการลงชอเปนสาคญผกพนผฟองคดท 1 ไดคอนาย
ชาญและผฟองคดท 5 ลงลายมอชอรวมกนและประทบตราสาคญของบรษท หลงจากนนไดมการจด
ทะเบยนเปลยนแปลงรายการทางทะเบยนตามคาขอจดทะเบยนอกหลายครง ดงน
1. คาขอจดทะเบยนท 277/2537 นายทะเบยนรบจดทะเบยนเมอวนท 19 กนยายน
2537 เปนการจดทะเบยนแกไขเพมเตมกรรมการซงมอานาจลงชอผกพนบรษทตามมตทประชมวสามญผ
ถอหน ครงท 1/2537 เปนดงน “จานวนหรอชอกรรมการซงจะลงชอเปนสาคญผกพนบรษทได คอ นาย
ณรงคฤทธ สถตธรรมนตย (ผฟองคดท 4) ลงลายมอชอและประทบตราบรษท” ซงเปนคาขอทผถกฟองคด
- 136 -
เพกถอนตามคาพพากษาศาลอทธรณภาค 4 โดยเปนคาขอแรกทถกเพกถอนตามคาสงสานกงาน ทะเบยน
หนสวนบรษทจงหวดอดรธาน ท 1/2544 เรอง เพกถอนการจดทะเบยน ลงวนท 2 พฤศจกายน 2544
2. คาขอจดทะเบยนท 595/2537 นายทะเบยนรบจดทะเบยนเมอวนท 6 ตลาคม
2537 เปนการจดทะเบยนเกยวกบกรรมการ โดยมกรรมการออกจากตาแหนงสามคน คอ ผฟองคดท 4 ผ
ฟองคดท 5 และนายชาญ กรรมการเขาใหมจานวนสองคน คอ ผฟองคดท 2 และผฟองคดท 7 และแกไข
เพมเตมเกยวกบอานาจกรรมการเปนดงน “จานวนหรอซงกรรมการซงจะลงชอเปนสาคญผกพนบรษทได
คอ นายถนอม สถตธรรมนตย (ผฟองคดท 2) ลงลายมอชอและประทบตราบรษท” ทงน โดยผฟองคดท 4
เปนผยนคาขอและเปนคาขอทสองทผถกฟองคดเพกถอนตามคาสงในขอ 1
3. คาขอจดทะเบยนท 432/2538 นายทะเบยนรบจดทะเบยนเมอวนท 22
พฤศจกายน 2538 เปนการเพมทนบรษทขนอกจานวน 17,000,000 บาท โดยการออกหนใหมเปนหน
สามญจานวน 17,000 หน มลคาหนละ 1,000 บาท จานวนหนของบรษททงหมดเมอรวมกบหนเดมแลว
เปน 34,000,000 บาท และแกไขหนงสอบรคณสนธขอ 5 เปนดงน “ทนของบรษทกาหนดไวเปนจานวน
สามสบสลานบาท (34,000,000) แบงออกเปนสามหมนสพนหน (34,000) มลคาหนละหนงพนบาท
(1,000)” ทงน โดยผฟองคดท 2 เปนผยนคาขอ และเปนคาขอทสามทผถกฟองคดเพกถอนตามคาสงในขอ 1
4. คาขอจดทะเบยนท 909/2539 นายทะเบยนรบจดทะเบยนเมอวนท 13
พฤศจกายน 2539 จดทะเบยนเพมเตมสานกงานสาขาขนมาอกหนงแหง โดยสานกงานสาขาตงอยเลขท
260 หมท 5 ตาบลนาพน อาเภอหนองววชอ จงหวดอดรธาน ทงน โดยผฟองคดท 2 เปนผยนคาขอ และ
เปนคาขอทสทผถกฟองคดเพกถอนตามคาสงในขอ 1
5. คาขอจดทะเบยนท 529/2542 นายทะเบยนรบจดทะเบยนเมอวนท 21 กรกฎาคม
2542 เปนการจดทะเบยนเกยวกบกรรมการ โดยมกรรมการออกจากตาแหนงสองคน คอ ผฟองคดท 6
และผฟองคดท 7 กรรมการเขาใหมจานวนสองคน คอ ผฟองคดท 3 และผฟองคดท 4 และแกไขเพมเตม
หนงสอบรคณหสนธ ขอ 6 เปนดงน “จานวนหรอชอกรรมการซงจะลงชอเปนสาคญผกพนบรษทได คอ
กรรมการสองในสามคนลงลายมอชอและประทบตราสาคญของบรษท” ทงน โดยผฟองคดท 2 เปนผยนคา
ขอและเปนคาขอทหาทผถกฟองคดเพกถอนตามคาสงในขอ 1
วนท 6 ตลาคม 2537 นายชาญเปนโจทกยนฟองผฟองคดท 2 และผฟองคดท 4 เปน
จาเลยในคดแพงตอศาลจงหวดอดรธานวา ผฟองคดท 4 แสดงหลกฐานเทจวาทประชมวสามญผถอหน ครง
ท 1/2537 ของผฟองคดท 1 มมตแตงตงผฟองคดท 4 เปนกรรมการผมอานาจกระทาการแทนผฟองคดท
1 แลวผฟองคดท 4 ยนคารองตอผถกฟองคด ตามคาขอจดทะเบยนท 277/2537 ขอจดทะเบยน
เปลยนแปลงอานาจกรรการของผฟองคดท 1 จากนายชาญและผฟองคดท 5 ลงลายมอชอและประทบตรา
บรษทเปนผฟองคดท 4 ลงลายมอชอและประทบตราบรษท ซงผถกฟองคดไดดาเนนการจดทะเบยนให
เชนนน ทาใหนายชาญไดรบความเสยหาย ขอใหศาลพพากษาบงคบใหผฟองคดท 4 ไปดาเนนการจด
ทะเบยนแกไขใหชาญเปนผมอานาจลงลายมอชอและประทบตราบรษทไดดงเดม สวนมตทประชมวสามญผ
- 137 -
ถอหน ครงท 2/2537 ครงท 3/2538 ครงท 4/2538 และครงท 1/2542 ของผฟองคดท 1 นน ไมม
การรองขอใหเพกถอนมตดงกลาวแตอยางใด
ตอมา วนท 20 สงหาคม 2542 ศาลจงหวดอดรธานพพากษายกฟองนายชาญยน
อทธรณคดคานคาพพากษาของศาลจงหวดอดรธานตอศาลอทธรณภาค 4 หลงจากนน วนท 19 มนาคม
2544 ศาลอทธรณภาค 4 วนจฉยวา ขอเทจจรงนาเชอวาไมมการประชมวสามญผถอหน ครงท 1/2537
ณ ททาการของผฟองคดท 1 และการประชมวสามญผถอหน ครงท 2/2537 เปนการประชมโดย
กรรมการทไดรบแตงตงโดยไมชอบ การประชมดงกลาวจงไมมผล ชอบทจะเพกถอนมตทประชมวสามญผ
ถอหน ครงท 1/2537 พพากษากลบ ใหเพกถอนมตทประชมวสามญผถอหน ครงท 1/2537 ของผฟอง
คดท 1 หลงจากนนผฟองคดท 2 และผฟองคดท 4 ซงเปนจาเลยในคดแพงดงกลาวยนอทธรณคาพพากษา
ของศาลอทธรณภาค 4 ตอศาลฎกาเมอวนท 17 กนยายน 2544 ขอใหพพากษากลบคาพพากษาของศาล
อทธรณภาค 4 โดยขอใหพพากษายนตามคาพพากษาของศาลจงหวดอดรธาน ระหวางการพจารณาของ
ศาลฎกา นายชาญยนคารองขอใหศาลจงหวดอดรธานออกหมายบงคบคดตามคาพพากษาของศาลอทธรณ
ภาค 4 หลงจากนน ศาลจงหวดอดรธานไดออกหมายบงคบคดตงเจาพนกงานบงคบคด สานกงานบงคบคด
จงหวดอดรธาน เปนเจาพนกงานบงคบคดทาการบงคบตามคาพพากษาศาลอทธรณภาค 4 เมอวนท 1
ตลาคม 2544 ตอมาวนท ๕ ตลาคม 2544 เจาพนกงานบงคบคดมหนงสอแจงผถกฟองคดใหดาเนนการ
บงคบคดตามคาพพากษาศาลอทธรณภาค 4 ทใหเพกถอนมตทประชมวสามญผถอหนของผฟองคดท 1
ครงท 1/2537 ผถกฟองคดมคาสงสานกงานทะเบยนหนสวนจงหวดอดรธาน ท 1/2544 เรองเพกถอน
การจดทะเบยน ลงวนท 2 พฤศจกายน 2544 เพกถอนการจดทะเบยนตามคาขอจดทะเบยนท
277/2537 รวมทงคาขอจดทะเบยนทเกดขนภายหลง คอ คาขอจดทะเบยนท 595/2537 ท
432/2538 ท 909/2539 และท 529/2542 โดยใหเหตผลวา ทงน เนองจากผขอจดทะเบยนเปนผท
ไมมอานาจกระทาการโดยไมชอบ หากไดมการเพกถอนมตทประชมวสามญผถอหน ครงท 1/2537 ของผ
ฟองคดท 1 ตามคาพพากษาของศาลอทธรณ (ทถกคอ ศาลอทธรณภาค 4) และคาบงคบคด ” ผฟองคดท
2 และผฟองคดท 4 ยนคดคานคาสงเพกถอนการจดทะเบยนดงกลาวเมอวนท 8 พฤศจกายน 2544 โดย
ขอใหระงบการเพกถอนการจดทะเบยนทเกดขนภายหลงคาขอจดทะเบยนท 277/2537 ไวจนกวาจะม
คความหยบยกขนมาวากลาวใหเพกถอนตามคาพพากษาเทานน ผถกฟองคดแจงผฟองคดท 2 และผฟอง
คดท 4 วา คาสงเพกถอนการจดทะเบยนดงกลาวเปนคาสงทถกตองแลว ยนยนคาสงเดม ผฟองคดเหนวา
คาสงสานกงานทะเบยนหนสวนบรษทจงหวดอดรธาน ท 1/2544 ทไดเพกถอนกาจดทะเบยนตามคาขอ
จดทะเบยน ท 595/2537 ท 432/2538 ท 909/2539 และท 529/2542 ของผฟองคดท 1 เปน
คาสงทไมชอบดวยกฎหมาย จงฟองคดนตอศาลปกครองเมอวนท 26 ธนวาคม 2544 ขอใหศาลมคาสงให
ผถกฟองคดในฐานะนายทะเบยนหนสวนบรษทจงหวดอดรธาน ดาเนนการเพกถอนคาสงสานกงานทะเบยน
หนสวนบรษทจงหวดอดรธานท 1/2544 เรองเพกถอนการจดทะเบยน ลงวนท 2 พฤศจกายน 2544 ท
ไดเพกถอนการจดทะเบยนตามคาขอจดทะเบยนท 595/2537 ท 432/2538 ท 909/25 39 และท
529/2542
- 138 -
คดมประเดนทจะตองวนจฉยเพยงประเดนเดยววา คาสงสานกงานทะเบยนหนสวนบรษท
จงหวดอดรธานท 1/2544 ลงวนท 2 พฤศจกายน 2544 ทเพกถอนการจดทะเบยนตามคาขอจด
ทะเบยนท 595/2537 ท 432/2538 และท 529/2542 ชอบดวยกฎหมายหรอไม
ศาลปกครองสงสดพเคราะหแลวเหนวา มาตรา 1195 แหงประมวลกฎหมายแพงและ
พาณชย บญญตวา “การประชมใหญนนถาไดนดเรยกหรอไดประชมกน หรอไดลงมตฝาฝนบทบญญตใน
ลกษณะนกด หรอฝาฝนขอบงคบชองบรษทกด เมอกรรมการหรอผถอหนคนหนงคนใดรองขนแลว ใหศาล
เพกถอนมตของทประชมใหญอนผดระเบยบนนเสย แตตองรองขอภายในกาหนดเดอนหนงนบแตวนลงมต
นน” ซงมาตราดงกลาวเพยงแตบญญตใหสทธแกกรรมการหรอผถอหนของบรษทจะขอใหศาลเพกถอนมต
ของทประชมใหญผถอหนของบรษทได และไดกาหนดเวลาทจะขอเชนนนไวเทานน โดยมไดมกฎหมาย
บญญตวา การประชมใหญซงไดนดเรยกหรอไดประชมกน หรอไดลงมตฝาฝนบทบญญตในลกษณะหนสวน
และบรษท หรอฝาฝนขอบงคบของบรษทนน มผลใหการประชมหรอมตนนเปนโมฆะแตอยางใด ฉะนน
หากไมมการขอใหเพกถอนมตของทประชมใหญหรอขอเมอลวงเลยกาหนดเวลาทกาหนดไว หรอศาลสงยก
คาฟองหรอคารองขอใหเพกถอนมตของทประชมใหญนนเสยแลว มตของทประชมใหญนนกตองถอวายงม
อยและใชบงคบได ดงนน เมอนายชาญ สถตธรรมนตย ไดฟองขอใหเพกถอนเฉพาะมตทประชมวสามญผ
ถอหน ครงท 1/2537 ของผฟองคดท 1 และศาลอทธรณภาค 4 พพากษาใหเพกถอนมตทประชมวสามญ
ผถอหนดงกลาว แมในการพพากษาคดนน ศาลอทธรณภาค 4 ไดกลาวในคาพพากษาไววา “การประชม
วสามญผถอหน ครงท 2/2537 เปนการประชมโดยกรรมการทไดรบแตงตงโดยมชอบ การประชมดงกลาว
จงไมมผล” ดวยกตาม แตเมอคดดงกลาวมใชคดทไดมการรองขอใหเพกถอนมตทประชมวสามญผถอหน
ครงท 2/2537 ของผฟองคดท 1 ดวย การเพกถอนมตทประชมวสามญผถอหนของผฟงคดท 1 ตามท
ศาลอทธรณภาค 4 พพากษานน กมผลเฉพาะทเกยวกบมตของทประชมวสามญผถอหน ครงท 1/2537
เทานน เมอขอเทจจรงไดความวา ไมมกรรมการหรอผถอหนของผฟองคดท 1 คนหนงคนใด ไดรองขอให
เพกถอนมตทประชมวสามญผถอหน ครงท 2/2537 ครงท 3/2528 ครงท 4/2538 และครงท
1/2542 ของผฟองคดท 1 ภายในกาหนดเดอนหนงนบแตวนทมการลงมตนน ๆ มตของทประชมวสามญ
ผถอหนครงดงกลาวทงหมด ซงไดมการนามาขอจดทะเบยนตามคาขอจดทะเบยนท 595/2537 ท
432/2538 และท 529/2542 จงตองถอวายงมอยและใชบงคบได สาหรบการจดทะเบยนเพมเตม
สานกงานสาขาแหงหนงตามคาขอจดทะเบยนท 909/2539 ซงผฟองคดท 2 เปนผยนคาขอนน เมอถอได
วามตทประชมวสามญผถอหน ครงท 2/2537 ซงแตงตงผฟองคดท 2 เปนกรรมการของผฟองคดท 1 ยง
มอยและใชไดเชนนนแลว ผฟองคดท 2 จงชอบทจะยนคาขอจดทะเบยนเชนนนได สวนการทเจาพนกงาน
บงคบคดไดดาเนนการบงคบคดใหเปนไปตามคาพพากษาศาลอทธรณภาค 4 ซงพพากษาใหเพกถอนมตท
ประชมวสามญผถอหนของผฟองคดท 1 ครงท 1/2537 โดยแจงใหผถกฟองคดดาเนนการตามคา
พพากษาดงกลาวนน กปรากฏชดเจนจากสาเนาหมายบงคบคดทเจาพนกงานบงคบคดแนบไปดวยวาศาล
อทธรณภาค 4 ไดพพากษาใหเพกถอนมตทประชมวสามญผถอหนของผฟองคดท 1 ครงท 1/2537
เทานน ผถกฟองคดจงชอบทดาเนนการใหเปนไปตามคาพพากษาศาลอทธรณภาค 4 เชนนน โดยเพกถอน
- 139 -
เฉพาะการจดทะเบยนทไดมการยนคาขอจดทะเบยนโดยอาศยมตทประชมวสามญผถอหน ครงท 1/2537
นนเทานน ผถกฟองคดไมมอานาจทจะเพกถอนการจดทะเบยนตามคาขอจดทะเบยนทไดยนโดยมไดอาศย
มตทประชมวสามญผถอหนครงดงกลาวของผฟองคดท 1 แตงอยางใด ดงนน การทถกฟองคดออกคาสง
สานกงานทะเบยนหนสวนบรษทจงหวดอดรธาน ท 1/2544 เรอง เพกถอนการจดทะเบยน ลงวนท 2
พฤศจกายน 2544 เพกถอนการจดทะเบยนทเกดขนภายหลงมตทประชมวสามญผถอหน ครงท 1/2537
ของผฟองคดท 1 คอเพกถอนการจดทะเบยนตามคาขอจดทะเบยนท 595/2537 ท 432/2538 ท
909/2539 และท 529/2542 ดวย โดยอางวา “ทงน เนองจากผขอจดทะเบยนเปนผทไมมอานาจ
กระทาการโดยชอบ หากไดมการเพกถอนมตทประชมวสามญผถอหนดงกลาวตามคาพพากษาของศาล
อทธรณ (ทถกคอศาลอทธรณภาค 4) และคาบงคบคด” นน จงเปนการออกคาสงทผถกฟองคดไมมอานาจ
ทจะสงไดโดยชอบ คาสงในสวนดงกลาวจงเปนคาสงทไมชอบดวยกฎหมาย ทศาลปกครองชนตนพพากษา
เพกถอนคาสงสานกงานทะเบยนหนสวนบรษทจงหวดอดรธาน ท 1/2544 ลงวนท 2 พฤศจกายน 2544
เฉพาะสวนทเพกถอนการจดทะเบยนของผฟองคดท 1 ตามคาขอจดทะเบยนท 595/2537 ท
432/2538 ท 909/2539 และ 529/2542 โดยใหมผลเสมอนวาไมเคยมคาสงเพกถอนการจด
ทะเบยนมากอนนน จงชอบแลว
จะเหนไดวาจากตวอยางคาพพากษาศาลปกครองสงสดดงกลาวไดพพากษาเกยวกบ
แนวทางปฏบตในการพจารณาเพกถอนคาขอจดทะเบยนไว เปนกรณทเหนไดวาในการพจารณาการรอง
ขอใหเพกถอนการจดทะเบยนนายทะเบยนจะตองปฏบตตามบทบญญตในพระราชบญญตวธปฏบตราชการ
ทางปกครองโดยเครงครด โดยเฉพาะการพจารณาเกยวกบการเพกถอนการจดทะเบยน ดงนน เพอใหการ
ปฏบตงานเกยวกบการพจารณารบจดทะเบยนหางหนสวนและบรษทโดยเฉพาะอยางยง กระบวนการ
พจารณาเกยวกบการเพกถอนคาสงทางปกครองนายทะเบยนจะตองทาความรความเขาใจใหถองแทเพอให
การดาเนนการเปนไปดวยความถกตองตามกฎหมาย นอกจากนควรทาความเขาใจและกาหนดหลกเกณฑ
ในการพจารณาเกยวกบการทบทวนคาสงทางปกครองในการรบจดทะเบยนเกยวกบการพจารณาอทธรณ
การขอใหพจารณาใหม และกระบวนการเพกถอนการจดทะเบยนใหเปนแนวทางปฏบตใหเปนแนวทาง
เดยวกนตอไป
.................................................................