ปญหาการลมละลายของบคคลธรรมดาซ�งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย

สธรา ศรละจกร

วทยานพนธน)เปนสวนหน�งของการศกษาตามหลกสตรนตศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชานตศาสตร คณะนตศาสตรปรดพนมยงค มหาวทยาลยธรกจบณฑตย

พ.ศ. 2556

DPU

BANKRUPTCY PROBLEMS OF THE PERSON WHOM IS NOT

A COMMERCIAL BUSINESS ENTREPRENEUR

SUTIRA SRILAJAK

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirement for

the Degree of Master of Laws

Department of Law

Pridi Banomyong Faculty of Law, Dhurakij Pundit University

2013

DPU

ช

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธฉบบน�สาเรจลลวงไปไดดวยความกรณา และความชวยเหลออยางดย(งของรองศาสตราจารย ดร.ภม โชคเหมาะ อาจารยท(ปรกษาวทยานพนธ ท(ไดกรณาสละเวลาในการใหคาปรกษา แนะนาขอคดตางๆอนเปนประโยชน และแนะนาตรวจสอบแกไขขอบกพรองตางๆ ของวทยานพนธฉบบน� เพ(อใหวทยานพนธฉบบน� มเน�อหาสาระครบถวนตามวตถประสงค ขาพเจาจงขอกราบขอบพระคณอยางสงย(งขาพเจาขอกราบขอบพระคณ ทานศาสตราจารย ดร.ธระ ศรธรรมรกษ ท(ทานกรณารบเปนประธานกรรมการสอบวทยานพนธฉบบน� รวมตลอดถงทานรองศาสตราจารย ดร.วจตรา วเชยรชม และทานรองศาสตราจารยพนจ ทพยมณ ท(รบเปนกรรมการสอบวทยานพนธ และไดสละเวลาอนมคาในการใหคาแนะนาในการแกไขปรบปรงท( เปนประโยชน อบรมส(งสอน และใหความกรณาตอขาพเจา จงทาใหวทยานพนธฉบบน�สาเรจลลวงไปไดดวยด ขาพเจาขอกราบขอบพระคณทกทานเปนอยางสง ขาพเจาขอกราบขอบพระคณบดามารดาของขาพเจาท(ใหโอกาสในการศกษา และคอยสนบสนนขาพเจาในทกเร( อง และใหกาลงใจตลอดระยะเวลาท(ผานมา ขาพเจาขอกราบขอบพระคณทานเปนอยางสงย(ง นอกจากน� ขาพเจาขอขอบพระคณทานผแตงตารา บทความ วทยานพนธตางๆ งานวจยตางๆ ท(ขาพเจานามาศกษาคนควา ตลอดจนทกทานท(ใหการสนบสนนในการเขยนวทยานพนธฉบบน� ใหสาเรจลลวงไปไดดวยด

หากวทยานพนธฉบบน� มคณคา และเปนประโยชนตอการศกษาตอไป ขาพเจาขอมอบใหแกบคคลทกทานท(กลาวมาขางตน หากมขอผดพลาด หรอบกพรองประการใด ขาพเจาขอนอมรบไวแตเพยงผเดยว

สธรา ศรละจกร

DPU

ซ

สารบญ

หนา

บทคดยอภาษาไทย................................................................................................................... ฆ บทคดยอภาษาองกฤษ.............................................................................................................. จ กตตกรรมประกาศ................................................................................................................... ช บทท� 1. บทนา............................................................................................................................. 1

1.1 ความเปนมาและความสาคญของปญหา................................................................. 1 1.2 วตถประสงคของการศกษา..................................................................................... 8 1.3 สมมตฐานของการศกษา......................................................................................... 8 1.4 ขอบเขตของการศกษา............................................................................................ 9 1.5 วธดาเนนการศกษา................................................................................................. 9 1.6 ประโยชนท�คาดวาจะไดรบ.................................................................................... 9

2. แนวคด และววฒนาการเก�ยวกบการลมละลายของบคคลธรรมดา ซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย............................................................................ 10

2.1 แนวคด และววฒนาการตามกฎหมายของตางประเทศเก�ยวกบการลมละลาย ของบคคลธรรมดาซ�งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย..................................... 11

2.1.1 ประเทศสหรฐอเมรกา................................................................................. 11 2.1.2 ประเทศองกฤษ............................................................................................ 15 2.1.3 ประเทศสาธารณรฐฝร�งเศส......................................................................... 20

2.2 แนวคดเก�ยวกบการลมละลายของบคคลธรรมดาตามแนวทางการรางกฎหมาย ลมละลายของคณะกรรมาธการวาดวยกฎหมายการคาระหวางประเทศ แหงสหประชาชาต (UNCITRAL)........................................................................ 23

2.3 แนวคด และววฒนาการตามกฎหมายของประเทศไทยเก�ยวกบการลมละลาย ของบคคลธรรมดาซ�งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย...................................... 24 2.4 แนวคดในการแกปญหาหนM สนของบคคลธรรมดาซ�งมใชผประกอบธรกจ การคาพาณชย......................................................................................................... 27

2.4.1 แนวคดของตางประเทศในการแกปญหาหนM สนของบคคลธรรมดา ซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย......................................................... 27

DPU

ฌ

สารบญ(ตอ)

บทท� หนา

2.4.2 แนวคดของประเทศไทยในการแกปญหาหนM สนของบคคลธรรมดา ซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย......................................................... 29

3. มาตรการทางกฎหมายในการเขาสกระบวนการลมละลายของบคคลธรรมดา ซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย............................................................................ 31

3.1 มาตรการทางกฎหมายของตางประเทศในการเขาสกระบวนการลมละลาย ของบคคลธรรมดาซ�งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย...................................... 31

3.1.1 ประเทศสหรฐอเมรกา................................................................................. 31 3.1.2 ประเทศองกฤษ............................................................................................ 43 3.1.3 ประเทศสาธารณรฐฝร�งเศส......................................................................... 52

3.2 มาตรการทางกฎหมายเก�ยวกบการเขาสกระบวนการลมละลายของ บคคลธรรมดาตามแนวทางการรางกฎหมายลมละลายของคณะกรรมาธการ วาดวยกฎหมายการคาระหวางประเทศแหงสหประชาชาต (UNCITRAL)............ 58

3.3 มาตรการทางกฎหมายในการเขาสกระบวนการลมละลายของบคคลธรรมดา ซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชยตามกฎหมายลมละลายของประเทศไทย..... 61

3.3.1 หลกเกณฑการเขาสกระบวนการลมละลาย................................................. 62 3.3.2 ขอจากดสทธของบคคลลมละลายตามกฎหมายลมละลาย ของประเทศไทย..................................................................................................... 66

3.4 มาตรการทางกฎหมายในการบงคบชาระหนMโดยการฟองคดแพง.......................... 68 3.4.1 หลกเกณฑการบงคบชาระหนM ……………………………………………. 69 3.4.2 หลกเกณฑการเสนอคดตอศาล……………………………………………. 70

3.5 มาตรการของประเทศไทยในการแกปญหาหนM สนของบคคลธรรมดาซ�ง มใชผประกอบธรกจการคาพาณชยเพ�อปองกนการลมละลาย................................. 71

3.5.1 มาตรการประนอมหนM กอนลมละลาย.......................................................... 72 3.5.2 มาตรการไกลเกล�ยขอพพาททางการเงนของสานกงานศาลยตธรรม........... 75

4. ปญหาและวเคราะหปญหาท�นาไปสการลมละลาย และผลกระทบท�เกดขMนจาก การลมละลายของบคคลธรรมดาซ�งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย ..................... 79

4.1 ปญหาทางกฎหมายท�นาไปสการลมละลายของบคคลธรรมดา ซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย…………………………………………….. 79

DPU

ญ

สารบญ(ตอ)

บทท� หนา

4.2 ผลกระทบจากการตกเปนบคคลลมละลายของบคคลธรรมดา ซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย…………………………………………….. 87

4.2.1 ผลกระทบตอลกหนM บคคลธรรมดาซ�งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย... 88 4.2.2 ผลกระทบตอตวเจาหนM ................................................................................ 93

4.2.3 ผลกระทบตอการพฒนาประเทศ.................................................................. 93 4.2.4 ผลกระทบตอสงคม และความปลอดภยของชวต รางกาย

และทรพยสนของประชาชน........................................................................ 94 4.3 วเคราะหเปรยบเทยบความแตกตางระหวางการบงคบชาระหนMโดยการฟองใน คดแพง กบคดลมละลายของลกหนM บคคลธรรมดาซ�งมใชผประกอบ ธรกจการคาพาณชย..................................................................................... 95

5. บทสรปและขอเสนอแนะ.............................................................................................. 102 5.1 บทสรป.................................................................................................................. 102 5.2 ขอเสนอแนะ.......................................................................................................... 108

บรรณานกรม............................................................................................................................. 110 ประวตผเขยน............................................................................................................................. 115

DPU

ฎ

สารบญตาราง

ตารางท� หนา

3.1 สถตการย�นคาขอลมละลายโดยสมครใจของลกหนM…………………………………. 47 4.1 ตารางเปรยบเทยบความแตกตางระหวางคดแพงและคดลมละลาย.............................. 95 DPU

ค

หวขอวทยานพนธ ปญหาการลมละลายของบคคลธรรมดาซ�งมใชผประกอบธรกจ การคาพาณชย ช�อผเขยน สธรา ศรละจกร อาจารยท�ปรกษา รองศาสตราจารย ดร.ภม โชคเหมาะ สาขาวชา นตศาสตร ปการศกษา 2555

บทคดยอ

กฎหมายลมละลายของประเทศไทยท�ใชบงคบอยในปจจบน คอ พระราชบญญต

ลมละลาย พทธศกราช 2483 ซ� งกาหนดหลกเกณฑในการเขาสกระบวนการลมละลายของบคคลโดยมขอบเขตการใชบงคบกบบคคลซ� งกอหน9จนมหน9 สนลนพนตวทกประเภทไมวาจะเปนบคคลธรรมดาหรอนตบคคล โดยไมคานงถงสาเหตของการกอใหเกดหน9 วาเปนหน9 อนเกดจากการคาพาณชย หรอเกดจากการอปโภคบรโภคของบคคล จงทาใหบคคลธรรมดาซ� งมไดประกอบธรกจการคาพาณชยตองถกฟองลมละลายเปนจานวนมาก การฟองคดลมละลายของเจาหน9 ผเปนโจทกสวนใหญมกมทศนะคตในการฟองคดกเพ�อประโยชนในการบงคบหน9 ของตนเองเปนหลก โดยมไดคานงถงผลกระทบท�จะเกดข9นกบลกหน9 บคคลธรรมดา

จากการศกษาพบวาสภาพความเปนจรงในปจจบนกฎหมายลมละลายไดถกใชบงคบแกบคคลธรรมดาซ� งไดกอหน9 เพ�อการอปโภคและหรอบรโภคมากกวาหน9 ในทางการคาพาณชย เชน หน9 จากการซ9อบาน เชาซ9อรถยนต หรอบตรเครดต เปนตน ซ� งเปนหน9 สวนใหญของผคนในยคปจจบน กฎหมายลมละลายจงถกใชเปนเคร�องมอของเจาหน9 ในการบงคบขมขลกหน9 หรอเพ�อหลกเล�ยงคาธรรมเนยมในการฟองบงคบชาระหน9ทางแพงซ� งอตราคาธรรมเนยมในการฟองสงกวาคดลมละลาย การท�เจาหน9 เลอกฟองลกหน9 เปนคดลมละลายกเพ�อประโยชนแกเจาหน9 โดยไมไดพจารณาถงผลกระทบท�จะเกดข9นตามมา หากพจารณาเปรยบเทยบกระบวนการบงคบชาระหน9 โดยการฟองคดแพงพบวา สทธของเจาหน9 ไดรบการคมครองในลกษณะเดยวกน และประสทธภาพในการตดตามหน9 คนจากลกหน9 ไมไดดอยไปกวาการบงคบชาระหน9 โดยการฟองคดลมละลาย แตผลกระทบจากการฟองคดลมละลายรนแรงกวาการฟองคดแพง โดยสงผลกระทบตอลกหน9 ท�เปนบคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย ซ� งผลกระทบดงกลาวสงผลเสยตอสงคมสวนรวมและเศรษฐกจของประเทศดวย

ฆ

DPU

ง

ดงน9 น ผวจ ยเหนควรศกษากฎหมายลมละลายในสวนของการเขาสกระบวนการลมละลายของบคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชยท�มผละกระทบในดานตางๆ พรอมท9งเสนอแนวคดในการปรบปรงกฎหมายลมละลายเพ�อแกปญหาดงกลาว โดยกาหนดขอบเขตของบคคลธรรมดาซ�งจะเขาสกระบวนการลมละลายใหมไดเฉพาะสาหรบผประกอบธรกจการคาพาณชย และมลหน9 ท�จะนามาฟองตองเปนมลหน9 ท�เก�ยวของกบการประกอบธรกจการคาพาณชยและเปนหน9 ท�ถงกาหนดชาระแลว รวมท9งการเสนอใหนากระบวนการประนอมหน9 มาใชบงคบกอนศาลมคาส�งพทกษทรพยของลกหน9 เพ�อใหกฎหมายลมละลายมประสทธภาพ และสามารถชวยเหลอลกหน9 บคคลธรรมดาใหหลดพนจากสภาวะหน9 สนลนพนตวไดอยางแทจรง

DPU

จ

Thesis Title Bankruptcy Problems of Personal is not a Commercial Business Entreprenuer

Author Sutira Srilajak Thesis Advisor Assoc.Prof.Dr.Phoom Chokmoh Department Law Academic Year 2012

ABSTRACT

In the present, the bankruptcy laws in Thailand to force The Bankruptcy act B.E.2483.

The rules of procedure of bankruptcy of an individual to some extent by the use of force against the person who caused the debt to a debt of all types. Whether it is a natural person or juristic person. Regardless of the cause of the debt that is owed to commercial or the consumption of an individual. As a result, the natural person are not a commercial business must sue in bankruptcy laws. The sue in bankruptcy of the creditor or plaintiff has the most attitude in the lawsuit was the purpose of enforcing the compulsory performance. Without regard to the impact on individual of the debtor a natural person.

The study found that the fact in present, the bankruptcy laws to force with a natural person. The debt to domestic and commercial or consumer debt, such as a debt to the purchase a home, car hire, or credit card. The most of people in debt today. The creditor is use the bankruptcy laws for threat the debtor or to avoid fee in a civil suit to enforce payment of the fee in the lawsuit, which is higher than the bankruptcy case. The creditor choose to sue the debtor in the bankruptcy case for the benefit of creditors. If the comparison of the forced liquidation by the civil suit found that the creditors' rights are protected in the same manner and effective to Subscribe debt less than the debt by bankruptcy case. However, bankruptcy case affects an individual debtor are not a commercial business rather than a civil case. The effect of such a negative effect on the society and economy of the country.

As the result of this thesis, it should therefore be study the bankruptcy laws in the procedure of the natural person are not a commercial business and offer ideas on to improve bankruptcy law. The rules of the extent to the debt must be the commercial business and the debt

DPU

ฉ

are due and paid. The proposed reorganization process shall be applied before court receiving order of the debtors for the bankruptcy laws to give powerful and help individual debtors out of debt with the state. DPU

บทท� 1

บทนา 1.1 ความเปนมาและความสาคญของปญหา

เน�องจากพระราชบญญตลมละลาย พทธศกราช 2483 เปนกฎหมายเก�ยวกบการลมละลายของบคคลทกประเภทไมวาเปนบคคลธรรมดา หรอนตบคคล โดยไมมการแยกหลกเกณฑการลมละลายของนตบคคลกบบคคลธรรมดาออกจากกน สามารถใชบงคบกบบคคลท�กอหน4 จนมหน4 สนลนพนตวตามหลกเกณฑท�กฎหมายกาหนด โดยไมคานงวาหน4 ท�นามาฟองลมละลายน4น เปนมลหน4 ท�เกดข4นจากหน4 สวนบคคล หน4 จากการประกอบกจการ หรอหน4 ท�เกดจากการหาปจจยในการดารงชวต ปจจบนการเปนหน4 สนหรอตกอยในสภาวะหน4 สนลนพนตวสามารถเกดข4 นไดกบบคคลทกระดบต4งแตระดบผบรหารจนถงพนกงานหรอลกจางท�วไป อาจเพราะปจจบนโอกาสในการเขาถงสนเช�อเปนไปโดยงาย และรวดเรวกวาในอดต นอกจากน4 ปจจยจากสภาพแวดลอมของสงคมและเศรษฐกจในปจจบนยงเปนแรงกระตนใหบคคลกอภาระหน4 สนเพ�มข4น เชน 1. สภาพการแขงขนทางการคาท�ตองการขายสนคาใหไดมากเพ�อผลกาไรท�สง ทาใหผผลตสนคาใชกลยทธทางการตลาดโดยการอาศยส�อโฆษณาเพ�อสรางคานยมในสนคาจงใจใหผบรโภคเหนวาสนคาน4นจาเปนตอการดารงชพในยคปจจบนเพ�อยกมาตรฐานชวตใหสงข4น หรอใชกลยทธในรปแบบตางๆเพ�อย �วยหรอกระตนความตองการของผบรโภคใหเกดความตองการสนคาน4นจนขาดวจารณญาณในการเลอกบรโภค ไมคานงถงคณภาพสนคาและความจาเปนในการใชสอยสนคา จนกอใหเกดภาระหน4 สนจานวนมากข4น 2. นโยบายการกระตนเศรษฐกจในระดบรากหญา โดยผานสถาบนการเงนของภาครฐ ทาใหบคคลธรรมดาท�มรายไดนอยสามารถท�เขาถงสนเช�อเพ�อการอปโภคบรโภคซ� งนบวาเปนผลดในการยกระดบคณภาพชวตของบคคล แตอยางไรกตามการกระตนเศรษฐกจในระดบรากหญาท�มากเกนความจาเปน เชน โครงการรถยนตคนแรก เปนตน โครงการดงกลาวถอเปนการกระตนเศรษฐกจท�ประสบผลสาเรจมาก เน�องจากยอดจองรถยนตพงข4นสงมาก จากการแถลงขาวบรษท

DPU

2

โตโยตามอเตอร ประเทศไทย จากด เม�อวนท� 17 กรกฎาคม พ.ศ.2555 ระบวายอดขายรถยนตชวงคร� งปแรก พ.ศ.2555 มยอดรวมถง 6.06 แสนคน สงสดของตลาดรถยนตไทย 1

นโยบายดงกลาวแมจะทาใหบคคลท�มรายไดนอยมโอกาสท�จะเปนเจาของรถยนตคนแรกตามนโยบายของรฐบาลโดยการคนภาษใหแกประชาชนซ� งเปนแรงจงใจทาใหยอดซ4อรถยนตและจองรถยนตในชวงท�ผานมาเพ�มข4นสง ประกอบกบการแขงขนทางการตลาดของผผลตท�ออกแบบรถยนตราคาประหยดทาใหประชาชนตดสนใจงายข4นในการซ4อรถยนตเพ�อการดารงชวตท�สะดวกสบายมากข4น อยางไรกตามการกระตนเศรษฐกจจากนโยบายดงกลาวแมจะประสบความสาเรจแตกเกดผลกระทบตามมา คอเปนการผลกดนใหบคคลมหน4 สนมากข4 น ตองแบกรบภาระคาใชจายท�เพ�มมากข4น ไมวาจะเปนคาผอนรถยนต คาน4ามน คาบารงรกษา เปนตน 3. การปลอยสนเช�อของสถาบนการเงน เปนอกสาเหตหน�งซ� งทาใหบคคลธรรมดาเขาสสภาวะหน4 สนลนพนตว เน�องมาจาก สถาบนการเงนในปจจบนมเปาหมายหลกในการปลอยสนเช�อใหกบผบรโภคท�มรายไดต �า โดยอนญาตใหลกคารายไดต �ากเงนไดงาย สะดวก และรวดเรวกวาการกยมจากธนาคารพาณชย เชน สนเช�อบตรเครดต ยอมสงผลเสยตอบคคลธรรมดาซ� งมรายไดต �าใหมโอกาสบรโภคสนคามากข4น จนเกดแนวโนมใชจายเงนเกนตว แตไมสามารถชาระหน4ไดตามสญญา กอใหเกดภาระหน4 สนลนพนตว และกลายเปนหน4 เสยของสถาบนการเงนในเวลาตอมา 4. ปญหาจากการเจบปวย หรออบตเหตท�เกดข4 นกบบคคลธรรมดา หรอบคคลในครอบครวของบคคลดงกลาวอยางกะทนหนและไมอาจควบคมได ภาระคาใชจายในการรกษาพยาบาลอาจเปนจานวนมากทาใหรายไดท�มอยเกดความไมสมดลกบรายจายซ� งในบางรายอาจสงผลถงรายไดท�ไมเพยงพอกบคาใชจายในการรกษาพยาบาลจนถงกบตองกเงนนอกระบบเปนการซ4 าเตมสถานะทางการเงนของลกหน4 เพ�มข4นไปอก 5. ปญหาเศรษฐกจตกต�าท�เกดข4นทาใหกจการตางๆ ประสบปญหาขาดทนจนตองลดขนาดกจการ หรอปดกจการในท�สด สงผลกระทบตอแรงงานท�ถกเลกจางอยางกะทนหนเน�องจากการตองการลดตนทนของกจการ หรอเลกกจการของผประกอบการ ทาใหลกจางเหลาน4นขาดรายไดหลกท�จะนามาใชในการดารงชพ หน4 เดมท�มอยกไมสามารถชาระได และอาจตองไปกอหน4เพ�มข4นอกเพ�อนามาใชจายในการดารงชวต จนเกดสภาวะหน4 สนลนพนตวข4น 6. ปญหาภยธรรมชาตท�เกดข4นซ� งไมอาจควบคมได เชน น4 าทวม,แผนดนไหว เปนตน สรางความเสยหายใหกบทรพยสนของผประสบภยเปนจานวนมาก ซ� งทรพยสนน4นอาจเปน

1 กรงเทพธรกจออนไลน .(2555, 19 กรกฎาคม ). ทศนะวจารณ “อานสงส...รถคนแรก คายรถยอดพง-ประชาชนหน!เพ#ม. สบคนเม�อวนท� 3 สงหาคม 2555. จาก www.bangkokbiznews.com.

DPU

3

ทรพยสนท�เปนปจจยในการดารงชพ เชน บาน หรอเปนปจจยในการประกอบอาชพ เชน รถ เคร�องมอในการประกอบอาชพ ทาใหผประสบภยตองซอมแซม หรอถาหากไมสามารถซอมใหกลบมาใชงานไดอยางเดมกอาจตองมการซ4อใหม ซ� งคาใชจายจานวนน4 เปนจานวนท�สง รายไดของบคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย เชน ขาราชการ หรอลกจางของเอกชนหรอรฐ ยอมไมเพยงพอตอกบการบรณะซอมแซม หรอซ4อทรพยสนใหม จงตองใชบรการสนเช�อตางๆ กอใหเกดภาระหน4 สนท�เพ�มข4น 7. ปญหาจากสภาพสงคมท�มแตอนตรายและความไมม�นคงในชวต เชน ปญหาอาชญากรรม ปญหาจากโรคภยไขเจบ เปนตน ทาใหมนษยตองเผชญกบความเส�ยงอยตลอดเวลา มนษยจงสรางกลไก หรอวธการใด ๆ มาเปนหลกประกนในการบรรเทาความเสยหายท�เกดจากอนตรายรอบดานโดยการทาประกนภยตางๆ นบเปนคาใชจายท�สรางภาระเพ�มมากข4น การวางระบบโครงสรางการฟองลมละลายโดยเจาหน4 เกดข4นในยคท�มแนวความคดจากการเขาใจวาการท�ลกหน4ตกอยในสภาวะการไมสามารถชาระหน4 เปนผลสบเน�องมาจากการกระทาของลกหน4ท4งส4น เชน การทจรต การคดโกง เปนตน แตกตางกบยคสมยปจจบนการกอหน4 จนเขาสสภาวะหน4 สนลนพนตวไมไดเกดข4นจากการกระทาของลกหน4 เพยงอยางเดยว เน�องจากปจจยของการกอหน4 ในปจจบนตามท�กลาวมาขางตนจะเหนไดวา สภาวะหน4 สนลนพนตวของลกหน4เกดข4นจากสองลกษณะ คอ ภาระหน4 สนท�เกดจากความจาเปนในการดารงชพ และภาระหน4 สนท�เกดจากพฤตกรรมการใชจายตามความตองการของลกหน4 การตกอยในสภาวะหน4 สนลนพนตวในสงคมไทยในปจจบนเกดข4นไดโดยงาย นอกจากน4 สภาพของสงคมในปจจบนเปนอกสาเหตหน� งในการผลกดนใหบคคลใชจายเกนตว และกอหน4 สนจนไมสามารถชาระหน4 ได รวมถงนโยบายของรฐบาลในการกระตนเศรษฐกจสงผลใหประชาชนเปนหน4 สนมากข4 น เชน นโยบายเงนกดอกเบ4 ยต�าเพ�อชวยเหลอผท�ประสบภยน4 าทวมเม�อปลายป พ.ศ. 2554 นโยบายรถยนตคนแรก นโยบายบานหลงแรก เปนตน สอดคลองกบขอมลทางสถตของธนาคารแหงประเทศไทยมการรวบรวมขอมลยอดคางของสนเช�อของธนาคารพาณชยท�จดทะเบยนในประเทศ พบวาสนเช�อคงคางประเภทการอปโภคบรโภคสวนบคคลมยอดสนเช�อคงคางจานวนสงท�สดเม�อเทยบกบสนเช�อประเภทอ�น และมแนวโนมเพ�มสงข4นเร� อยๆ โดยเฉพาะสนเช�อเพ�อการจดหาท�อยอาศย การซ4อหรอเชาซ4อรถยนต และสนเช�อเพ�อการอ�นๆ ซ� งสาเหตหลกอาจเกดจากนโยบายประชานยมท�รฐบาลเคยหาเสยงไวในตอนเลอกต4ง เชน นโยบายบานหลงแรก รถคนแรก นอกจากน4 ปญหาน4 าทวมใน ป พ.ศ. 2554 ท�ผานมาทาใหเกดความเสยหายข4นกบทรพยสนของประชาชนทาใหตองกเงนมาซอมแซมและฟ4 นฟท�อยอาศย รวมท4งรถยนตท�ไดรบความเสยหายหลงเกดเหตการณน4 าทวม เปน

DPU

4

เหตใหยอดคงคางสนเช�อเพ�อการอปโภคบรโภคในป พ.ศ.2554 จนถงปจจบนมจานวนท�เพ�มข4นสงกวา ป พ.ศ. 2553 เปนจานวนถง 412,237 ลานบาท2 นอกจากน4ผลสารวจของหอการคาไทยเผยวา “ภาระหน4 สนครวเรอนเพ�มข4นรอยละ 5.7จากปกอน และมแนวโนมกอหน4 สงข4นสวนทางกบความสามารถในการชาระหน4 ท�ลดนอยลง เหตมาจากของแพงแซงหนาคาแรง” นายวชระ คณทวเทพ อาจารยประจาศนยพยากรณเศรษฐกจและธรกจเปดเผยผลสารวจสภาพหน4ภาคครวเรอนพบวาจานวนหน4 เฉล�ยของครวเรอนมมลคาหน4 เฉล�ย 168,517.16 บาทตอคนเพ�มข4นรอยละ 5.7 จากปกอน โดยหน4 จากการกในระบบคดเปนรอยละ 53.6 และนอกระบบรอยละ 46.4 ขณะท�ป พ.ศ .2554 มลหน4ครวเรอนเฉล�ย 159,432.23 บาท โดยหน4จากการกในระบบคดเปนรอยละ 54.2 และหน4จากการกนอกระบบรอยละ 45.8 เม�อเทยบกนแลวช4 ใหเหนวาหน4 ครวเรอนมแนวโนมเพ�มข4นและการกนอกระบบกเพ�มข4นตาม นอกจากน4 ผลสารวจความสามารถในการชาระหน4ของประชาชนสวนใหญ รอยละ 79.8 มปญหาในการชาระหน4 และมเพยงรอยละ 20.2 เทาน4นท�ไมมปญหาเร�องความสามารถในการชาระหน4 3 อาจกลาวไดวา สภาพของเศรษฐกจ สงคม และการบรหารประเทศของรฐบาลโดยใชนโยบายประชานยมตางๆ ในปจจบนเปนสาเหตหน� งในการผลกดนใหบคคลธรรมดาใชจายเกนความจาเปน และกอหน4 สนจนไมสามารถชาระหน4 ได โดยเฉพาะลกหน4 บคคลธรรมดาซ� งมใชผ ประกอบธรกจการคาพาณชยแมจะเปนลกหน4 กลมท�มภาระหน4 ตอรายจานวนไมมากเทาบคคลธรรมดาผประกอบกจการคาพาณชย และนตบคคล แตนบวาเปนกลมลกหน4 สวนใหญของประเทศ ซ� งสวนใหญเปนผประกอบอาชพขาราชการ พนกงานหรอลกจางท�วไป ของภาครฐ รฐวสาหกจ หรอภาคเอกชน มลกษณะของอตรารายไดคงท� และอตราการเจรญเตบโตของรายไดไมสงมากนก เชน เงนเดอน คาจาง เปนตน แตกตางจากบคคลธรรมดาซ� งประกอบกจการท�มลกษณะของอตรารายไดไมจากด อตราการเตบโตของรายไดข4 นอยกบผลกาไรจากความสาเรจของการประกอบกจการ ขดจากดในเร� องรายไดของบคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชยทาใหบคคลดงกลาวขาดศกยภาพในการชวยเหลอตนเองใหหลดพนจากภาระหน4 สนโดยลาพง เม�อมหน4เกดข4นและหน4 ถงกาหนดหากลกหน4 ไมสามารถชาระหน4 ได กฎหมายไดสรางกลไกทางกฎหมายคมครองสทธของเจาหน4 ใหไดรบการชาระหน4 โดยเจาหน4 มสทธดาเนนการฟองรองบงคบชาระหน4ไดโดยการฟองคดแพงหรอคดลมละลาย หากเปนไปตามเง�อนไขท�กฎหมายกาหนดไว กรณท�

2 ขอมลสถตจากธนาคารแหประเทศไทย. ยอดคางสนเช#อแยกประเภทธรกจของธนาคารพาณชยท#จดทะเบยนในประเทศ. สบคนวนท� 4 ธนวาคม พ.ศ. 2555, จาก www.bot.or.th/Thai/Statistics 3 Suthichaiyoon.(2555, 30 มนาคม). หน!ครวเรอนไทยป 55 เพ#ม 5.7% หนพ#งเงนกนอกระบบ. สบคนวนท� 1 สงหาคม 2555, จาก www.suthichaiyoon.com/detail/26179.

DPU

5

เจาหน4 มสทธฟองลกหน4 ไดท4งคดแพงและคดลมละลาย มแนวโนมสงท�เจาหน4 จะเลอกฟองลกหน4บคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชยเปนคดลมละลายมากกวาการฟองคดแพง เน�องจากโครงสรางของกฎหมายลมละลายเปนประโยชนตอเจาหน4 ในทางกลบกนกฎหมายลมละลายกลบสงผลกระทบอยางรายแรงกบลกหน4 ในหลายดาน บทบญญตของกฎหมายท�เปนสาเหตใหเจาหน4 ฟองลกหน4 บคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชยเปนคดลมละลาย พจารณาไดดงตอไปน4 1. ปญหาการเขาสกระบวนการลมละลายตามพระราชบญญตลมละลาย พทธศกราช 2483 พบวา การตกเปนบคคลลมละลายของบคคลธรรมดาสามารถเกดข4นไดโดยงาย เน�องจากหลกเกณฑการเขาสกระบวนการลมละลายตามมาตรา 9 บญญตวา “ลกหน4 ซ� งเปนบคคลธรรมดาเปนหน4 เจาหน4 ผ เปนโจทกคนเดยวหรอหลายคนเปนจานวนไมนอยกวาหน� งลานบาท...” หลกเกณฑการฟองคดลมละลายไมไดจากดประเภทของหน4 สนโดยไมไดคานงวาหน4 ท�นามาฟองเปนคดลมละลายน4นเปนหน4 ประเภทใด มลหน4 เกดข4นจากส�งใด เปนหน4 ท�เกดจากการประกอบธรกจการคาพาณชย หรอหน4 ท�เกดจากการหาปจจยในการดาเนนชวต นอกจากน4จานวนทนทรพยในการฟองรองบคคลธรรมดาใหลมละลาย กาหนดไวเพยงไมนอยกวาหน� งลานบาท ซ� งนบวาเปนจานวนทนทรพยท�คอนขางต�าหากเปรยบเทยบกบสภาวะเศรษฐกจในปจจบน 2. กระบวนการประนอมหน4 กอนลมละลายตามพระราชบญญตลมละลาย พทธศกราช 2483 มาตรา 45 โดยหลกมวตถประสงคเพ�อชวยลกหน4 มใหตกเปนบคคลลมละลายตกโดยเปดโอกาสในการเจรจาประนอมหน4กบเจาหน4 ในทางปฏบตวธการประนอมหน4 กอนลมละลายประสบความสาเรจไดนอยมาก อาจเน�องมาจากการท�จะย�นคาขอประนอมหน4 กอนลมละลายไดน4นลกหน4จะตองถกฟองเปนคดลมละลายและศาลไดมคาส�งพทกษทรพยเดดขาดแลว อานาจในการจดการทรพยสนยอมหมดไป ความนาเช�อถอของลกหน4 ท�จะทาใหเจาหน4 เหนวาลกหน4สามารถชาระหน4 ไดตามคาขอประนอมหน4น4นกเปนไปไดยาก

3. สาเหตการฟองคดลมละลายเน�องมาจากความแตกตางของคาธรรมเนยมในช4นศาล โดยการฟองคดลมละลายคดคาข4นศาลเพยง 500 บาทโดยไมพจารณาถงมลหน4 ท�นามาฟองวาเปนจานวนเทาใด แตกตางกบการฟองคดแพงเพ�อบงคบชาระหน4 ซ� งเปนคดมทนทรพย คาข4นศาลอตรารอยละ 2.5 จากจานวนทนทรพยท�ย�นฟองแตไมเกนสองแสนบาท โดยคาธรรมเนยมในการข4นศาลน4 เจาหน4ผเปนโจทกจะเปนผจาย 4. การจาหนายหน4 สญของสถาบนการเงน/บรษทเงนทน โดยเลอกใชวธการฟองลกหน4 บคคลธรรมดาใหลมละลาย โดยไมคานงถงผลเสยท�จะเกดข4นกบลกหน4

DPU

6

5. การฟองบงคบชาระหน4ทางแพง ลกหน4จะไดรบยกเวนในจานวนเงนหรอทรพยสนบางประเภทท�กาหนดไวตาม ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 286 ทาใหเจาหน4 เสยประโยชนจงเปนอกเหตผลท�เจาหน4มกจะตดสนใจฟองเปนคดลมละลาย จากการศกษาพบวาโครงสรางและบทบญญตสวนใหญของกฎหมายลมละลายในปจจบนของประเทศไทย มงใหความคมครองและความเปนธรรมแกบรรดาเจาหน4 มากกวาการชวยเหลอลกหน4 บคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชยใหพนจากภาระหน4 สน และเร�มตนชวตใหมในสงคม การนากฎหมายลมละลายไปใชบงคบกบลกหน4 บคคลธรรมดาซ� งมใชผ ประกอบธรกจการคาพาณชยจงนบวาเปนความผดพลาดในเชงโครงสราง ทาใหบคคลในวยทางานจานวนมากตองตกอยในภาวะลมละลายเกดความเสยหายแกระบบเศรษฐกจและสงคมโดยรวมของประเทศ หากพจารณาเปรยบเทยบโอกาสในการไดรบชาระหน4 คนของเจาหน4 ระหวางการดาเนนคดแพงกบการดาเนนคดลมละลาย กรณท�เปนเจาหน4 สามญไมมหลกประกน ดาเนนคดลมละลายซ� งเปนการจดการทรพยสนของลกหน4 เพ�อประโยชนของเจาหน4 ท4งหลายโอกาสไดรบชาระหน4ของเจาหน4อาจไดรบไมเตมตามจานวนหน4 แตกตางกบการดาเนนคดแพงเปนไปเพ�อบงคบสทธของเจาหน4คนหน� งโดยเฉพาะเจาะจง หากศาลพพากษาใหเจาหน4ชนะคดเจาหน4 ยอมสามารถบงคบคดไดเตมตามจานวนหน4 ตามคาพพากษา เม�อพจารณากรณเจาหน4 มหลกประกนการดาเนนคดแพงและการดาเนนคดลมละลาย พบวาสทธของเจาหน4 ตางไดรบการคมครองในลกษณะเดยวกน หากพจารณาเหตผลของการฟองรองเพ�อตดตามหน4 สนจากบคคลธรรมดาซ� งมใชผ ประกอบธรกจการคาพาณชยจะพบวาการฟองเปนคดแพงไมไดมประสทธภาพท�ดอยไปกวาการดาเนนคดลมละลาย การท�เจาหน4 เลอกฟองคดลมละลายอาจเกดข4นจากความตองการบบบงคบใหลกหน4ชาระหน4 เพราะการตกเปนบคคลลมละลายในสงคมไทยนอกจากเปนส�งท�ทาใหเกดความอบอายและเส� อมเสยแกบคคลดงกลาวแลว อาจทาใหสถานภาพของบคคลน4 นเปล�ยนแปลงไปโดยเฉพาะบคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชยซ� งสวนใหญเปนผมรายไดประจา หรอเรยกอกอยางหน�งวา “มนษยเงนเดอน” เม�อบคคลธรรมดาถกฟองลมละลายยอมสงผลตอความนาเช�อถอของบคคลน4นในการทางานไมวาในภาคเอกชน ราชการ หรอรฐวสาหกจ อาจถกใหออกหรอหมดโอกาสในการกาวหนาในหนาท�การงาน นอกจากน4 ในสายตาของสงคมไทยตอบคคลลมละลายตองยอมรบวาเปนไปในทางลบเกอบท4งส4น แมบคคลลมละลายจะไดปลดจากลมละลายแลวโอกาสท�บคคลลมละลายจะไดรบการยอมรบจากสงคม หรอความนาเช�อถอจากสงคมยอมมนอยหรออาจไมไดรบการยอมรบเลย สงเกตไดจากคณสมบตของผซ� งจะสมครสอบเขารบราชการในตาแหนงตางๆ จะตองไมเปนบคคลลมละลาย หรอแมกระท�งการสมครงานในภาคเอกชน หรอ

DPU

7

รฐวสาหกจในใบสมครงานสวนใหญมกจะมคาถามท�วา “คณเคยตกเปนบคคลลมละลายหรอไม” หรอ“คณเคยถกฟองคดตอศาลหรอไม” จงอาจกลาวไดวา “การลมละลายตามกฎหมายอาจไมกอใหเกดผลรายแรงเทากบการขาดความนาเช�อถอในสงคม” การลมละลายจงถอเปนตราบาปท�สงคมไมยอมรบ การตกเปนบคคลลมละลายจงถอวาสงผลกระทบอยางรายแรงตอการดารงชวตของบคคลน4น

ปจจบนกฎหมายลมละลายถอเปนกฎหมายมหาชนท�มความเก�ยวพนกบเศรษฐกจของประเทศเปนอยางมาก และยงมลกษณะเปนหลกประกนทางเศรษฐกจใหกบนกลงทนท4งชาวไทยและชาวตางชาตเพ�อใหเกดความม�นใจในการลงทน จงเหมาะสาหรบใชบงคบกบผประกอบธรกจการคาพาณชยมากกวาท�จะใชกบบคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย การลมละลายของบคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชยจงไมกอใหเกดประโยชนกบสงคมสวนรวม แตกลบกลายเปนการสรางปญหาใหกบเศรษฐกจ สงคม และการพฒนาประเทศ การฟองบคคลธรรมดาซ�งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชยใหลมละลายจงไมเปนไปตามวตถประสงคของกฎหมายลมละลาย เพราะไมสามารถทาใหลกหน4 บคคลธรรมดาซ� งมใชผ ประกอบธรกจการคาพาณชยเร�มตนชวตใหมในสงคมไดเหมอนเดม และไมเปนประโยชนตอ เจาหน4 เพราะอาจไดรบชาระหน4 ไมครบจานวนหน4 นอกจากน4 บคคลดงกลาวนบวาเปนทรพยากรบคคลสวนหน�งของประเทศท�รฐสามารถจดเกบภาษเงนไดบคคลธรรมดาไดอยางเตมเมดเตมหนวยท�สด หากปลอยใหบคคลดงกลาวตกเปนบคคลลมละลายรฐอาจตองสญเสยรายไดจากการจดเกบภาษดงกลาวทาใหงบประมาณท�จะมาพฒนาประเทศลดนอยลง และรฐอาจตองสญเสยทรพยากรบคคลซ� งมความรความสามารถและถอวาเปนกาลงสาคญในการพฒนาประเทศใหเจรญกาวหนาตอไป เพราะขอจากดในการประกอบอาชพของบคคลลมละลาย ดงน4น ผวจยจงไดจดทาวทยานพนธฉบบน4 ข4นเพ�อศกษาวจยกฎหมายลมละลายในสวนของการเขาสกระบวนการลมละลายของบคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชยท�มผละกระทบในดานตางๆ พรอมท4งเสนอแนวคดในการปรบปรงกฎหมายลมละลายเพ�อแกปญหาดงกลาว โดยการจากดขอบเขตของบคคลธรรมดาซ�งจะเขาสกระบวนการลมละลายใหอยในแวดวงของผประกอบธรกจการคาพาณชยเทาน4น ยอมเปนประโยชนแกสงคมสวนรวมมากกวาการปลอยใหบคคลดงกลาวตกเปนบคคลลมละลาย โดยการศกษาเปรยบเทยบการเขาสกระบวนการลมละลายของบคคลธรรมดาตามกฎหมายลมละลายของตางประเทศ เชน ประเทศสหรฐอเมรกา ประเทศองกฤษ และประเทศสาธารณรฐฝร�งเศส รวมท4งศกษามาตรการทางกฎหมายในการเขาสกระบวนการลมละลายของบคคลธรรมดาตามแนวทางการรางกฎหมายลมละลายของคณะกรรมาธการวาดวยกฎหมายการคาระหวางประเทศแหงสหประชาชาต(UNCITRAL) เพ�อเปน

DPU

8

แนวทางในการปรบปรงกฎหมายลมละลายในสวนการเขาสกระบวนการลมละลายของบคคลธรรมดาใหการบงคบใชเปนไปอยางมประสทธภาพ และสอดคลองกบสภาพเศรษฐกจและสงคมไทยในปจจบน

1.2 วตถประสงคของการศกษา

1. เพ�อศกษาแนวคด ววฒนาการในการลมละลายของบคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย

2. เพ�อศกษามาตรการทางกฎหมายในการเขาสกระบวนการลมละลายของบคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย

3. เพ�อศกษาวเคราะหผลกระทบท�เกดจากการลมละลายของบคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชยท�สงผลกระทบสงคมตอสวนรวม

4. เพ�อเสนอแนะมาตรการทางกฎหมายท�เหมาะสมเพ�อนามาใชเปนแนวทางในการปรบปรงแกไขปญหาเก�ยวกบการลมละลายของบคคลธรรมดา

1.3 สมมตฐานของการศกษา

กฎหมายลมละลายเปนกฎหมายท�เปนกลไกอยางหน� งของรฐในการแกปญหาหน4 สนใหกบลกหน4 เพ�อใหสามารถกลบเขามาใชชวตใหมในสงคมโดยปราศจากหน4 สน และยงทาใหเจาหน4ท4งหลายไดรบชาระหน4โดยยตธรรมแตบทบญญตในกฎหมายลมละลายบางสวนกลบขดแยงตอวตถประสงคของกฎหมายลมละลาย โดยเฉพาะมาตรการทางกฎหมายท�บญญตเก�ยวกบการลมละลายของบคคลธรรมดาซ� งสามารถใชบงคบกบบคคลไดทกประเภทโดยไมคานงวาบคคลน4นจะประกอบอาชพอะไร ไมคานงวามลหน4 ท�นามาฟองลมละลายวากอข4นเพราะปจจยใด ทาใหบคคลธรรมดาท�ไมไดประกอบธรกจการคาพาณชยตกเปนบคคลลมละลายไดโดยงาย สงผลตอระบบเศรษฐกจของประเทศ และการลมละลายของบคคลธรรมดายงกอใหเกดปญหาทางสงคม และสถาบนครอบครวตามมาอกดวย ดงน4นหากไดมการแกไขดวยการคนหามาตรการทางกฎหมายท�เหมาะสมและนามาปรบใช เพ�อเปดโอกาสใหบคคลลมละลายท�มหน4 สนลนพนตวยงคงสามารถประกอบอาชพของตนไดตอไป ทาใหเปนการสรางโอกาสในการชาระหน4 ยอมเปนประโยชนมากกวาการปลอยใหตกเปนบคคลลมละลายท�ไมกอใหเกดประโยชนตอสวนรวม และยงทาใหประเทศไมสญเสยทรพยากรบคคลท�มคณภาพในการพฒนาประเทศอกดวย

DPU

9

1.4 ขอบเขตของการศกษา

วทยานพนธฉบบน4 มงศกษาปญหาอนเกดจากการลมละลายของบคคลธรรมดาในกรณท�บคคลธรรมดาไมไดประกอบธรกจการคาพาณชย เชนขาราชการ เกษตรกร พนกงานบรษทหรอรฐวสาหกจ เปนตน และผลกระทบท�เกดข4นตอสงคมสวนรวม โดยศกษากฎหมายลมละลายของไทยเปรยบเทยบกฎหมายตางประเทศเพ�อวเคราะหปญหา และนาหลกเกณฑท�เปนประโยชนมาปรบใชกบกฎหมายลมละลายของประเทศไทย 1.5 วธดาเนนการศกษา

เปนการศกษาคนควาจากเอกสาร โดยศกษาจากกฎหมายลมละลายตางประเทศ และของประเทศไทย วทยานพนธ หนงสอ บทความทางวชาการแลวนามาเรยบเรยงในวทยานพนธฉบบน4 1.6 ประโยชนท�คาดวาจะไดรบ

1. ทาใหทราบถงแนวคด ววฒนาการในการลมละลายของบคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย

2. ทาใหทราบถงมาตรการทางกฎหมายในการเขาสกระบวนการลมละลายของบคคลธรรมดาซ�งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย

3. ทาใหทราบถงผลกระทบท�เกดจากการลมละลายของบคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชยท�สงผลกระทบตอสงคมสวนรวม

4. ทาใหทราบถงมาตรการท�เหมาะสม เพ�อนามาใชเปนแนวทางในการปรบปรงแกไขปญหาเก�ยวกบการลมละลายของบคคลธรรมดาซ�งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย

DPU

บทท� 2

แนวคด และววฒนาการเก�ยวกบการลมละลายของบคคลธรรมดาซ�งมใชผ

ประกอบธรกจการคา

กฎหมายลมละลายเกดข�นต�งแตสมยโบราณ โดยเร�มต�งแตชนชาวยวไดสรางรปแบบของการลมละลายไวประการหน� ง คอ การปลดปลอยลกหน� ใหหลดพนจากหน� สนในปท� มความสาคญทางศาสนา ตอมาชาวโรมนไดรบเอารปแบบดงกลาวมาบญญตไวในกฎหมายลมละลายท�เรยกวา “เดอะ คลาสซโอ โบนารม (The Classio Bonarum)” ในสมยจเลยส ซซาร โดยมวตถประสงคท�จะปกปองเจาหน�ไวจากการคดโกงของลกหน� 1

นบต�งแตระบบกฎหมายโรมนไดบญญตกฎหมายลมละลายมาใชบงคบ ซ� งยคแรกน� มแนวคดท�จะตดตามเอาทรพยสนของลกหน� เพ�อมาชาระหน� ไมวาโดยวธการลงโทษในทางอาญากตาม กฎหมายในยคน� มงเพยงแตท�ตองการจะลงโทษลกหน� ท�มหน� สนลนพนตว กฎหมายลมละลายในยคแรกน� จงมวตถประสงคมงใหมการรวบรวมทรพยสนของลกหน� ใหไดมากท�สด และนามาชาระหน� คนแกเจาหน� ใหไดมากท�สดเชนกน ระบบกฎหมายของโรมนถอเปนกฎหมายท�สาคญ และมอทธพลแพรหลายไปยงหลายประเทศในแถบยโรป เชน ประเทศองกฤษ ประเทศสาธารณรฐฝร�งเศส เปนตน ตางกไดรบอทธพลของกฎหมายโรมนดวยกนท�งสน2 ทาใหกฎหมายลมละลายในยคแรกของหลายประเทศมลกษณะของโครงสรางกฎหมายไปในแนวทางท�มงลงโทษลกหน� (punishment) มากกวาการใหอภย (forgiveness)

ตอมาเม�อเขาสในยคท�เศรษฐกจการคาขยายตว กฎหมายลมละลายจงเปนเหมอนหลกประกนทางเศรษฐกจของประเทศอยางหน� ง เพราะการท�ลกหน� ไมชาระหน� ยอมทาใหเจาหน�ไดรบความเสยหาย ถา ลกหน� หลายๆ คนไมชาระหน� พรอมๆกน เจาหน� อาจไดรบผลกระทบกระเทอนถงส�นเน�อประดาตวกได ย�งเจาหน�หรอลกหน� เปนผประกอบพาณชยกจดวยแลวผลเสยหายยอมมมากข�นเปนทวคณ ตามธรรมดาถาพอคาลมละลายคนหน�งยอมกระทบกระเทอนถงพอคาคนอ�นๆ ดวย ถามการลมละลายไดโดยงายไมมการควบคมกจะเปดโอกาสใหมการคดโกง

1 วชา มหาคณ. (2549). คาอธบายกฎหมายลมละลายและการฟ�นฟกจการของลกหน� . หนา 15. 2 พชย นลทองคา. (2544). การฟองคดลมละลาย วธปฏบตในศาลลมละลาย. หนา 28.

DPU

11

กนขนานใหญ การคาขายของประเทศอาจระส� าระสายเส�อมโทรมลง จากสภาพปญหาดงกลาวทาใหนานาประเทศบญญตกฎหมายลมละลายข�น เพ�อสรางหลกประกนทางเศรษฐกจ และเพ�อความปลอดภยของประชาชนของตนจากวกฤตเศรษฐกจตางๆ ท�เกดข�น ซ� งบางประเทศถอวากฎหมายลมละลายใชบงคบไดแตเฉพาะแกบคคลท�ประกอบการพาณชยเปนอาจณเทาน�น บางประเทศใหใชกฎหมายลมละลายบงคบแกบคคลท�วไปไมวาจะเปนพอคาหรอไมกตาม3

อยางไรกตาม แมหลายประเทศจะไดรบอทธพลของระบบกฎหมายโรมนในการบญญตกฎหมายลมละลาย ตอมาเม�อยคสมยเปล�ยนแปลงไป ความกาวหนาทางการคาเร�มขยายตว เศรษฐกจเร�มเจรญเตบโตข�น แนวคดและวตถประสงคของกฎหมายลมละลายยอมเปล�ยนแปลงไป นานาประเทศจงไดมการพฒนาปรบปรงเปล�ยนแปลงกฎหมายลมละลายเพ�อใหสอดคลองกบสภาพสงคมและปญหาของสภาพเศรษฐกจของประเทศ 2.1 แนวคดและววฒนาการตามกฎหมายของตางประเทศเก�ยวกบการลมละลายของบคคลธรรมดา

ซ�งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย

2.1.1 ประเทศสหรฐอเมรกา ประเทศสหรฐอเมรกาไดตรากฎหมายลมละลายข� นฉบบแรกพรอมกบการมรฐธรรมนญ โดยมการพฒนาตอจากชวงยคแรกของกฎหมายลมละลายโรมน หลงจากน�นกฎหมายลมละลายของประเทศสหรฐอเมรกาไดมพฒนาการปรบปรงเปล�ยนแปลงอกหลายคร� งดวยกน แตละคร� งของการปรบปรงเปล�ยนแปลงกฎหมายกมวตถประสงคและแนวคดท�แตกตางกนออกไปตามลกษณะสภาพของสงคมและปญหาของสภาพเศรษฐกจในแตละสมยน�นๆ ววฒนาการต�งแตอดตจนถงปจจบนของกฎหมายลมละลายประเทศสหรฐอเมรกามดงตอไปน� ในป ค.ศ.1800 ประเทศสหรฐอเมรกาไดตรากฎหมายลมละลายข�นคร� งแรกพรอมกบการมรฐธรรมนญ ซ� งเปนกฎหมายระดบสหพนธรฐ (Federal Laws

)4 โดยรฐธรรมนญของประเทศ

สหรฐอเมรกาไดยนยอมใหรฐบาลกลางมสทธวางระเบยบและควบคมคดลมละลายได โดยรฐสภาไดผานรฐบญญตลมละลายซ� งรางข�นตามแบบอยางกฎหมายลมละลายประเทศองกฤษ5 กฎหมายลมละลายฉบบน�ยงจากดเฉพาะเจาหน� เทาน�นท�มสทธเร�มตนคดลมละลาย และยงจากดใหใชเฉพาะ

3 พชย นลทองคา. เลมเดม. หนา 9. 4 กฎหมายระดบสหพนธรฐ คอ ตวบทกฎหมายในสหรฐอเมรกาแบงออกเปน 2 ระดบ คอ กฎหมายระดบสหพนธรฐ ซ�งมผลใชบงคบท�วประเทศ (Federal Laws) และกฎหมายระดบมลรฐซ�งมผลใชบงคบเฉพาะในมลรฐน�น. 5 วชา มหาคณ. เลมเดม. หนา 15.

DPU

12

กบมลหน� ทางการคา ซ� งถอเปนการจากดกลมบคคลท�อยภายใตบงคบของกฎหมายลมละลาย นอกจากน�กฎหมายลมละลายฉบบน� ยงไดบญญตถงเร�องการปลดหน� โดยความยนยอมของเจาหน�จานวนสองในสามจงจะทาใหลกหน�หลดพนจากหน� สน แนวคดในการบญญตกฎหมายฉบบน� ข�นกเพ�อคมครองเจาหน�ของผมหน� สนลนพนตวเปนสวนใหญ โดยแนวคดของกฎหมายลมละลายฉบบน� คานงถงเฉพาะความเปนธรรมของตวเจาหน� เทาน�นวาตองไดรบชาระหน� อยางเปนธรรม กฎหมายลมละลายฉบบน� จงมการบญญตเก�ยวกบการปลดหน� ท�เขมงวดมาก แตอยางไรกตามกฎหมายฉบบดงกลาวไดใชบงคบอยเพยง 3 ป เม�อถงป ค.ศ.1803 กถกยกเลกไป ทาใหมลรฐตางๆ ในประเทศสหรฐอเมรกาตางกบญญตกฎหมายลมละลายระดบมลรฐข�นใชบงคบ6 ในป ค.ศ.1841 การบญญตกฎหมายฉบบน� เกดข�นจากภาวะเศรษฐกจตกต�าทาใหมบคคลผประสบปญหาทางการเงนเปนจานวนมาก รฐบาลกลางจงตรากฎหมายลมละลายข�นมาเพ�อชวยเหลอบคคลเหลาน�น โดยการบญญตใหลกหน�สามารถหลดพนจากหน� สนไดดวยความยนยอมของเจาหน�มากกวาคร� งหน�งของท�งหมด นอกจากน�กฎหมายลมละลายฉบบน� กไมไดจากดเฉพาะเจาหน� ท�สามารถดาเนนคดลมละลายได แตไดกาหนดใหบคคลท�วไปสามารถย�นคารองแบบสมครใจในการเขาสกระบวนการลมละลาย อยางไรกตาม กฎหมายลมละลายฉบบน� มผลใชบงคบไดเพยงไมนาน เม�อถงป ค.ศ.1843 กถกยกเลกไปดวยเหตผลทางการเมอง ตอมาในปค.ศ.1867 กฎหมายลมละลายฉบบท�สามไดถกตราข�นใชภายหลงสงครามกลางเมองเสรจส�น โดยกฎหมายฉบบน� มแนวความคดท�วาใหบคคลท�วไปไมจากดวาตองเปนพอคาอาจเขาสกระบวนการลมละลายได โดยการย�นคารองขอใหลมละลายแบบสมครใจและไมสมครใจ นอกจากน� ยงไดบญญตเก�ยวกบการประนอมหน�อนเปนผลใหกระบวนการลมละลายส�นสดลง แตการประนอมหน� ดงกลาวจะตองกระทาโดยความยนยอมของเจาหน� ท�มมลคาของสทธเรยกรองจานวนสามในส�ของหน�ท�งหมด7 กฎหมายลมละลายฉบบน� มผลใชบงคบไดเพยง 11 ป กพบวาเปนกฎหมายท�ประสบความลมเหลวในการบงคบใช เพราะบทบญญตแหงกฎหมายฉบบน� เปดชองใหลกหน�ลมละลายไดอยางงายดายเกนไป ประกอบกบลกหน�ยากท�จะหลดพนจากหน� สนอกดวย8 ในท�สดกฎหมายฉบบน�กไดถกยกเลกไปในปค.ศ.1878

6 คณะผวจยฝายจฬาลงกรณมหาวทยาลย:คณะผวจยฝายศาลลมละลายกลาง. (2545). บทบาทกฎหมายลมละลายและศาลลมละลายตอเศรษฐกจ. หนา 21. 7 แหลงเดม. หนา 22. 8 วชา มหาคณ. เลมเดม. หนา 16.

DPU

13

ในปค.ศ.1898 กฎหมายลมละลายฉบบท�ส�กถกตราข�นโดยใชช�อวา “The Bankruptcy Act of 1898” เปนกฎหมายระดบสหพนธรฐ แนวคดเก�ยวกบกฎหมายลมละลายฉบบน� เร� มมความแตกตางออกไปจากกฎหมายลมละลายประเทศองกฤษท�เปนตนแบบของกฎหมายลมละลายของประเทศสหรฐอเมรกาในยคแรกๆ โดยกฎหมายลมละลายฉบบน� เร�มท�จะใหประโยชนแกลกหน�มากข�นเร�อยๆ เชน 1. การยกเลกเง�อนไขเก�ยวกบการใหความยนยอมโดยเจาหน� ในการท�ลกหน�จะหลดพนจากหน� สน 2. การเพ�มบทบญญตท�เปนการวางเง�อนไขในการคดคานการท�ลกหน�จะไดรบการปลดจากภาระหน� สนเดม 3. กาหนดประเภทของทรพยสนท�ไดรบยกเวนไมตกอยภายใตการบงคบชาระหน� 4. เปล�ยนหลกเกณฑการดสถานะทางการเงนของลกหน� ท�ถกฟอง จากเดมท�พจารณาการมหน� สนมากกวาทรพยสน(Balance Sheet Test) มาเปนการดท�ความสามารถในการชาระหน�แทน(Liquidity Test) นอกจากน� เร�องการดาเนนการในกระบวนการชาระบญชเพ�อนาทรพยสนของลกหน� ไปชาระหน� ใหแกเจาหน�น�น เร�มปรากฏวามการต�งบคคลภายนอกท�เรยกวา “ทรสต” (Trustee) ใหเขามาทาหนาท�ในการรวบรวม ตดตามทรพยสนท�งหมดของลกหน� เพ�อนาไปจดสรรชาระแกเจาหน�อยางเปนธรรม9 อยางไรกตามแมกฎหมายลมละลายฉบบน� จะเอ�อประโยชนตอลกหน� มากข�น แตผลของการแกไขเพ�มเตมกฎหมายลมละลายหลายคร� งท�ผานมา ทาใหกฎหมายลมละลายฉบบน� เปนกฎหมายท�ขาดระบบ ประกอบกบการเปล�ยนแปลงของกาลเวลากทาใหกฎหมายลมละลายฉบบน�ลาสมยในบางสวน ดวยเหตผลดงกลาวในปค.ศ.1898 จงไดมการราง “รฐบญญตแชนดเลอร (The Chandler Bill)” และผานรฐสภาวนท� 22 มถนายน ค.ศ.1938 มผลใชบงคบในวนท� 21 กนยายน ค.ศ.1938 กฎหมายฉบบน� เรยกวา “แชนดเลอร แอค (Chandler Act)” แชนดเลอร แอค (Chandler Act) ไดมการเปล�ยนแปลงหลกกฎหมายหลายเร�อง ดงตอไปน� 1. หมวด 5 เก�ยวกบการฟ� นฟองคกรธรกจ (Reorganization) ใชวธการย�นคารองแบบไมสมครใจโดยเจาหน� เปนผย�นคารอง 2. หมวด 6 การประนอมหน� (Arrangement) ซ� งนาไปใชกบบคคลธรรมดาและนตบคคล โดยใชวธการย�นคารองแบบสมครใจโดยลกหน� เปนผย�นคารอง

9 สธร ศภนตย. (2547). “ระบบกฎหมาลมละลายในประเทศไทย”. หนา 135-136.

DPU

14

3. หมวด 7 การประนอมหน� เก�ยวกบอสงหารมทรพย (Real Property Arrangement)รวมท�งการเขามามบทบาทของสานกงานคณะกรรมการกากบหลกทรพยและตลาดหลกทรพย (The Securities and Exchange Commission-U.S.SEC) ในการคมครองนกลงทนท�อาจไดรบความเสยหายจากการลมละลายของลกหน� ท�เปนผประกอบการธรกจหลกทรพยหรอธรกจอนพนธ10 4. หมวด 8 เก�ยวกบผมรายไดจากคาจาง (Wage Earner Plan) โดยมขบวนการคลายกบหมวด 6 แตบทบญญตน�คานงถงความจาเปนและความเปนไปไดของผมรายไดจากคาจาง และโดยเฉพาะอยางย�งอนญาตใหนาคาจางในอนาคตมาใชเปนคาตอบแทนในกรรมวธการประนอมหน� โดยใชบงคบกบการย�นคารองแบบสมครใจเทาน�น ไมตองเสยคาใชจายมาก การบงคบตามแผนจะไดรบการดแลอยางถกตองและมความยดหยน11 ในปค.ศ.1970 ไดมการต�งคณะกรรมาธการข�นมาช�อวา “The Commission on the Bankruptcy laws of the United States” เพ�อศกษากระบวนการทางลมละลาย โดยคณะกรรมาธการดงกลาวไดมการเสนอกฎหมายลมละลายฉบบสมบรณท� มช�อเรยกวา “กฎหมายปฏรปการลมละลาย” (The Bankruptcy Reform Act of 1978)12 กฎหมายฉบบน�ไดลดการเขามามบทบาทของสานกงานคณะกรรมการกากบหลกทรพยและตลาดหลกทรพย (The Securities and Exchange Commission-U.S.SEC) ออกไปและเร�มใชระบบทรสตอยางแพรหลายเกอบทกมลรฐในประเทศสหรฐอเมรกา กฎหมายปฏรปการลมละลาย (The Bankruptcy Reform Act of 1978) ไดบญญตถงชองทางในการเขาสกระบวนการลมละลายไวหลายทางตามลกษณะของลกหน� เชน 1. การชาระบญชและกจการของลกหน� 2. การจดการหน� สนของลกหน� ท�เปนหนวยงานของรฐ (Municipalities) 3. การฟ� นฟกจการของลกหน� 4. การฟ� นฟสถานะทางการเงนของลกหน� ท�ประกอบอาชพเกษตรกร 5. การฟ� นฟสถานะทางการเงนของลกหน� บคคลธรรมดาท�มรายไดประจา

10 สธร ศภนตย. เลมเดม. หนา 136. 11 คณะผวจยฝายจฬาลงกรณมหาวทยาลย:คณะผวจยฝายศาลลมละลายกลาง. เลมเดม. หนา 23. 12 ณชชา ย�งนคร. (2552). มาตรการทางกฎหมายในการปองกนการลมละลาย : ศกษาเฉพาะกรณลกหน�ซ4งเปนเจาของกจการรายเดยวและลกหน�ซ4งเปนหางหนสวน. วทยานพนธนตศาสตรมหาบณฑต, มหาวทยาลยรามคาแหง. หนา 11.

DPU

15

ตอมากฎหมายปฏรปการลมละลาย (The Bankruptcy Reform Act of 1978) กไดกลายเปนกฎหมายลมละลายของประเทศสหรฐอเมรกาท�มช�อเรยกวา “Bankruptcy Act 1987” และยงคงใชบงคบอยในปจจบน กฎหมายลมละลายฉบบน� มวตถประสงคท�ตองการจะใหเจาหน�ท�งหลายของบคคลท�มหน� สนลนพนตวไดรบการปฏบตอยางเปนธรรมและเทาเทยมกนในการจดสรรแบงปนทรพยสนของลกหน� รวมท�งตองการใหลกหน� ท�สจรตไดรบโอกาสในการเร�มตนชวตใหม ทาใหเกดแนวคดในเร�องการฟ� นฟลกหน� (Fresh Start) ซ� งถอเปนหลกการสาคญท�สดของกฎหมายลมละลายของประเทศสหรฐอเมรกา หลกการดงกลาวมลกษณะเปนการเอ�ออานวย และใหโอกาสลกหน� ในการเร�มตนชวตใหม โดยหลงจากท�ลกหน� ไดละท�งทรพยสนท�งหมดแกทรสต (Trustee) เพ�อท�จะนาทรพยสนน�นมาจดสรรแบงชาระใหแกบรรดาเจาหน� ท�งหลาย หลกการน� คมครองเฉพาะลกหน� ท�สจรตเทาน�นในการกลบเขาไปเร�มตนชวตใหมโดยหลดพนจากหน� สนเดม13 จากการศกษาแนวคด และวว ฒนาการของกฎหมายลมละลายของประเทศสหรฐอเมรกา จะพบไดวาเปล�ยนแปลงไปจากอดตอยางส�นเชง จากเดมกฎหมายลมละลายใชบงคบเฉพาะกบบคคลจาพวกพอคาเทาน�น ตอมาไดนากฎหมายลมละลายมาใชบงคบกบบคคลท�วไป อยางไรกตามแมกฎหมายลมละลายของประเทศสหรฐอเมรกาจะสามารถใชบงคบไดกบบคคลทกประเภทโดยไมคานงวาบคคลน�นจะประกอบธรกจการคาพาณชยหรอไม แตบทบญญตของกฎหมายลมละลายของสหรฐอเมรกาไดวางมาตรการรองรบสาหรบการฟ� นฟสถานะทางการเงนของลกหน� บคคลธรรมดาท�มรายไดประจา รวมถงการคมครองศกดw ศรของลกหน� ไมใหตองถกเลกจางเพราะเหตเปน หรอเคยเปนบคคลลมละลาย

2.1.2 ประเทศองกฤษ กฎหมายลมละลายของประเทศองกฤษในยคแรกใช “ระบบลงโทษ” (Punishment) โดยไดรบอทธพลมาจากกฎหมายของโรมน กฎหมายท�เก�ยวกบการลมละลายฉบบแรกขององกฤษตราข�นใน ป ค.ศ.1283 ซ� งมแนวคดท�จะตดตามเอาทรพยสนของลกหน� เพ�อมาชาระหน� โดยวธการลงโทษในทางอาญา กฎหมายในยคน� มงเพยงแตท�ตองการจะลงโทษลกหน� ท�มหน� สนลนพนตว ไมวาจะเปนตวลกหน� เองหรอบคคลท�มสวนรวมในการกระทาผดดวยเพ�อปองกนปราบปรามมใหมการรวมมอในการกระทาความผด วตถประสงคของกฎหมายลมละลายในยคน� จงมงท�จะรวบรวมทรพยสนของลกหน� ใหไดมากท�สด และนามาชาระหน� คนเจาหน� ใหไดมากท�สดเชนกน ถาหากทรพยสนของลกหน�ไมเพยงพอท�จะชาระหน�ใหแกเจาหน� กฎหมายในยคน� ใหจาคกลกหน�จนกวาจะ

13 สธร ศภนตย. เลมเดม

DPU

16

ชาระหน� ซ� งวธการดงกลาวปรากฏอยในปจจบนท�เรยกวา “Writ of Attachment” ตามหลกกฎหมายจารตประเพณ14 การมหน� สนลนพนตวในยคน� จงไมตางจากการเปนอาชญากร ตอมาป ค.ศ.1542 สมยพระเจาเฮนร� ท�8 ไดมการตรากฎหมายลมละลายซ� งถอวาเปนกฎหมายลมละลายท�แทจรงของประเทศองกฤษข�นเปนคร� งแรก ไดมการบญญตกฎหมายวาดวย “การกระทาอนเปนบคคลลมละลาย (Act Against Such Persons As Do Make Bankruptcy)” ใชเฉพาะลกหน� ท�เปนพอคาและเปนการฟองคดโดยไมสมครใจเพยงอยางเดยว หากลกหน� รายใดท�เปนพอคามพฤตกรรมตามท�กฎหมายกาหนดบรรดาเจาหน�กจะมสทธฟองคดตอ ลอรด ชารลเชลเลอร (Lord Chancellor) เพ�อต�งคณะกรรมการใหมอานาจรวบรวมทรพยสนท�งหมดของลกหน�และขายเพ�อนาเงนมาชาระหน� คนแกเจาหน�ตามจานวนหน�ของเจาหน�แตละราย แนวคดกฎหมายลมละลายในยคน� จงมลกษณะท�ตองการแตจะรวบรวมทรพยสนของลกหน� เพ�อมาชาระหน�แกเจาหน� ใหไดมากท�สด โดยไมคานงถงวาทรพยสนน�นจะเปนเคร�องมอในการประกอบอาชพหรอไม ลกหน� เหลาน� จงไมสามารถประกอบอาชพใดๆไดเลยจนถอเสมอนวา “ตายในทางแพง” ตอมาใน ป ค.ศ.1571 กฎหมายลมละลายฉบบตอมาไดออกใชบงคบ อนเปนยคของพระนางเจาอลซาเบธท� 1 ไดมกฎหมายกาหนดใหการโอนทรพยสนโดยการฉอโกงเจาหน� เปนการกระทาท�ถอวาลมละลาย การโอนท�ถอวาฉอโกงตองเกดข�นภายในระยะเวลาท�เร�มตนการฟองคดลมละลายการโอนน�นเปนโมฆะ บทบญญตดงกลาวถอเปนรากฐานของหลกการเพกถอนการโอนในปจจบน15 ในปค.ศ.1705 แนวคดกฎหมายลมละลายของประเทศองกฤษไดเปล�ยนแปลงไป เน�องจากวธการจดการกบบคคลผมหน� สนลนพนตวเปนเหตใหบคคลน�นไมสามารถท�จะกลบมาประกอบอาชพใดๆได อนเปนการสญเสยทรพยากรบคคล ซ� งสวนใหญบคคลเหลาน�ลวนแตเปนพอคาซ� งทากจการคาขายจงมความสามารถในการประกอบอาชพคาขายโดยเฉพาะ หากกาจดบคคลเหลาน� ออกจากวงการธรกจจะทาใหผลประโยชนตอเศรษฐกจการคาไดรบความกระทบกระเทอนเสยหาย และสงผลตอความเจรญกาวหนาของประเทศดวย กฎหมายลมละลายของประเทศองกฤษจงไดมการบญญตใหมการปลดหน�ลมละลายข�น ถอเปนกฎหมายฉบบแรกขององกฤษท�ใหลกหน�หลดพนจากหน� สนได โดยบญญตวาดวยการปลดหน�ในขณะน�นกาหนดนโยบายใหเปนมาตรการเพ�อตอบแทนการใหความรวมมอของลกหน� ท�ยอม

14 วชา มหาคณ. (2550). คาอธบายกฎหมายวาดวยเร4องกระบวนพจารณาเก4ยวกบการฟ�นฟกจการของลกหน�. หนา 5. 15 แหลงเดม. หนา 6.

DPU

17

เปดเผยขอมลท�งหมด ยอมสละทรพยสนของลกหน� เพ�อชาระแกเจาหน� และปฏบตตามท�กฎหมายลมละลายกาหนด นอกจากน� ยงสรางแรงจงใจใหกบลกหน� เพ�มข�นดวยการตอบแทนคนใหลกหน�ในอตรารอยละ 5 ของมลคาทรพยสนท�ลกหน� รวบรวมมาในคดเพ�อประโยชนตอเจาหน� ในทางตรงกนขามหากพอคาท�เปนลกหน� รายใดไมใหความรวมมอในการรวบรวมทรพยสนเพ�อชาระหน�เจาหน� ในคดอาจจะไดรบบทลงโทษอยางรนแรงถงข�นตดสนประหารชวต16 ภายใตกฎหมายดงกลาว ไดกาหนดเง�อนไขท�ลกหน�จะหลดพนจากหน� สนและสามารถคงทรพยสนบางอยางไดตามท�กาหนดไวในเง�อนไขของกฎหมาย โดยกฎหมายกาหนดเง�อนไขใหลกหน� จายเงนอยางต�าใหเจาหน� 8 ชลลงตอปอนดเฉล�ยใหแกเจาหน�ท�งหลายจงจะไมถอวาเปนการฉอโกงเจาหน� และไมตกเปนบคคลลมละลาย ตอมาในปค.ศ.1732 ในสมยพระเจายอรชไดเพ�มเตมความยนยอมของเจาหน� ท�งหลายวาจะตองเปนจานวนส� ในหาของเจาหน� ท�เหนชอบใหลกหน�หลดพนจากหน� สน ลกหน� จงจะมโอกาสปลดจากหน� สนได อนเปนรากฐานของกฎหมายในปจจบน17 กอนปค.ศ.1861 กฎหมายลมละลายของประเทศองกฤษใชบงคบเฉพาะกบพวกพอคาเทาน�น จนกระท�งปค.ศ.1861 จงไดนากฎหมายลมละลายมาใชบงคบกบบคคลอ�นท�วไป โดยไมคานงวาบคคลน�นจะประกอบอาชพอะไร และยงคงลงโทษลกหน�ทางอาญาเชนเคย กอนปค.ศ.1883 กฎหมายลมละลายขององกฤษจะเนนไปท�การลงโทษทางอาญา และชดเชยเจาหน�ดวยการยดทรพยสนท�งหมดของลกหน� หากทรพยสนไมพอชาระหน� ลกหน�กจะถกจาคก และถาบคคลลมละลายเปนพอคาท�ฉอโกงดวยแลวกจะมโทษถงประหารชวต ตอมาในปค.ศ.1869 อานาจของศาลในการจาคกกกขงลกหน� ท�ลมละลายไดลดลง ในปค.ศ.1883 ไดมการแกไขปรบปรงกฎหมายลมละลายอยางจรงจงคร� งแรกเรยกวา “Bankruptcy Act 1883” เน�องมาจากผลจากการลมละลายในแตละคดน�นไมชดเจนแนนอนข�นอยกบอานาจของศาลท�พจารณาคดน�น กฎหมายลมละลายฉบบน� จงถอเปนรากฐานของกฎหมายลมละลายสมยใหม ในปค.ศ.1914 เร�มมแนวคดวาการลมละลายไมใชการกออาชญากรรมอกตอไป จงไดมการบญญตกฎหมายโดยใชช�อวา “Bankruptcy Act 1914” กฎหมายฉบบน� เนนท�มาตรการใหความรวมมอของลกหน� ในกระบวนการเขาบ รหารจดการดแลกองทรพยสนของลกหน� เอง(Administration) และปองกนไมใหลกหน� เขาไปมสวนเก�ยวของกบสาธารณะและกจกรรมตางๆท�ตองอาศยความไววางใจ นอกจากน� กฎหมายลมละลายฉบบน� ยงไดรเร�มแบงแยกความแตกตาง

16 คณะผวจยฝายจฬาลงกรณมหาวทยาลย:คณะผวจยฝายศาลลมละลายกลาง. เลมเดม. หนา 26. 17 วชา มหาคณ. เลมเดม. หนา 6.

DPU

18

ระหวางลกหน� ท�ลมละลายโดยสจรตและลกหน� ท�ลมละลายโดยทจรต โดยใหอานาจศาลปลดลกหน� ท�ลมละลายโดยสจรตแตประสบโชคไมด(Misfortune) จากการลมละลายได แตอยางไรกตามปญหาในทางปฏบตกเกดข�นเน�องจากศาลไมไดใชอานาจดงกลาวเทาท�ควรเน�องจากความหมายของคาวา “สจรตแตประสบโชคไมด” เขมงวดมากตองเปนกรณท�เกดจากเหตการณท�ลกหน� ไมมอานาจควบคมเลย18 ศาลจงจะใชอานาจปลดจากลมละลายใหกบลกหน�ได ในปค.ศ.1986 ประเทศองกฤษไดประกาศใชกฎหมายลมละลายใหม ช�อวา “The Insolvency Act 1986” และยกเลกกฎหมายลมละลายฉบบเดมซ� งกฎหมายลมละลายฉบบน� ไดเพ�มหลกกฎหมายท�ใหโอกาสแกลกหน� ตามแนวทางการใหอภย (forgiveness) ย�งข�น เชน การฟ� นฟกจการลกหน� การประนอมหน� กอนฟองคดลมละลาย รวมท�งกรณลกหน�ขอใหตนลมละลายดวยความสมครใจ และการปลดจากลมละลายโดยอตโนมต (Automatic Discharge) เปนตน ในปค.ศ.2002 ไดมการบญญตกฎหมายข�นมาฉบบหน�งเรยกวา “Enterprise Act 2002” เพ�อสนบสนนนโยบายของรฐบาล ในการสงเสรมใหประเทศองกฤษเปนประเทศท�เหมาะสมในการประกอบธรกจท�ดท�สด19 ทาใหกฎหมายลมละลายไดถกแกไขในบางสวน เชน ระยะเวลาในการปลดจากลมละลายโดยอตโนมต แตเดมมระยะเวลา 5 ป ตอมามการแกไขเพ�มเตมโดย Enterprise Act 2002 ไดลดระยะเวลาดงกลาวลงเหลอเพยง 1 ป เหตท�กฎหมายกาหนดระยะเวลาใหส� นลง เพ�อเปนการเอ�อประโยชนใหกบลกหน� สจรตท�ไมเคยเขาสกระบวนการลมละลายมากอนและเปนลกหน� ท�ไดกระทาตามหนาท�ของตนในระยะเวลาท�ตนลมละลายอนเปนไปตามกระแสสงคมท�มตอการลมละลายของบคคล โดยใหลกหน�สามารถแกไขเหตการณทางการเงนท�เกดข�นกบตนดวยคาใชจายท�คอนขางต�าและภายในระยะเวลาท�จากด นอกจากน� ยงเปนการใหโอกาสลกหน� ท�สจรตสามารถกลบเขาสวงจรเศรษฐกจและเร�มตนชวตใหมไดอยางรวดเรว อนเปนการสนบสนนการรเร�มเปนเจาของกจการดวยอกทางหน�ง เน�องจากกฎหมายมองวาลกหน� สวนใหญไมใชลกหน� ท�สจรต การลมละลายจงไมควรเปนมาตรการลงโทษลกหน� เหลาน� แตควรจะเปนการใหโอกาสมากกวา กฎหมายลมละลายของประเทศองกฤษไดมววฒนาการทางแนวความคดท�เปล�ยนแปลงไป โดยมการผอนคลายความรนแรงลงในเร�องการลงโทษลกหน� แตเน�องจากความเจรญกาวหนาของเศรษฐกจทาใหระบบเศรษฐกจมความซบซอนมากข�น การจะทาธรกจการคากตองมความระมดระวง ถงแมผประกอบธรกจจะมความพยายามจดการตอธรกจเพยงใดกอาจมเหตปจจยตางๆ ท�ทาใหเกดปญหากบธรกจได จากสภาพการณดงกลาวประเทศองกฤษจงมการพฒนากฎหมายใหม

18 สธร ศภนตย. เลมเดม. หนา 94-95. 19 แหลงเดม. หนา 98.

DPU

19

กฎเกณฑท�เหมาะสมและมประสทธภาพในการท�จะจดการกบสภาวะของการมหน� สนลนพนตว(Insolvency) ท�เกดข�น ปจจบนกระบวนการในกฎหมายลมละลายมลกษณะเปนการรวบรวมไมวาจะเปนการรวบรวมทรพยสนของลกหน� หรอรวบรวมบรรดาสทธเรยกรองท�บรรดาเจาหน� มตอลกหน� เขาไวดวยกน และบรหารจดการกองทรพยสนของลกหน� กจะไมค านงถงลาดบเวลาท� ลกหน� ไดครอบครองทรพยสนหรอลาดบเวลาท�มลหน�หรอสทธเรยกรองไดเกดข�น โดยจะมการพจารณาถงความสมพนธระหวางเจาหน�กบลกหน� ผมหน� สนลนพนตว และพจารณาถงความสมพนธระหวางเจาหน�กนเอง แนวคดของกฎหมายลมละลายตองการใหเจาหน�ท�งหลายไดรบการชาระหน� และการปฏบตท�เทาเทยมกนโดยยดถอแนวความคดในเร�อง “ความเทาเทยมกนในบรรดาเจาหน� ท�งหลาย” อยางไรกตาม แมกฎหมายลมละลายจะมจดประสงคท�ตองการจะรวบรวมกองทรพยสนของลกหน� เพ�อนาไปแบงเฉล�ยแกเจาหน�ท�งหลายใหไดมากท�สด แตแนวความคดในปจจบนน�น นอกจากเร�องการแบงเฉล�ยกองทรพยสนของลกหน� แลว เร�องการท�ฟ� นฟใหบคคลท�มหน� สนลนพนตวใหกลบไปสสถานะเดมอกคร� งเพ�อใหบคคลเหลาน�นไดมโอกาสเร�มตนใหม(Fresh Start) โดยไมจาเปนตองรบภาระหน� เดมอนเปนเหตใหตองลมละลาย กเปนแนวคดท�มบทบาทสาคญเพ�มข�นมาอยางมากในปจจบน การเปดโอกาสใหลกหน� ท�สจรตเร�มตนใหมโดยใหเขาสามารถเรยกรองใหตนเปนบคคลลมละลายหรอรองขอฟ� นฟ เพ�อหลงจากท�เขาหลดพนจากการเปนบคคลลมละลายหรอการฟ� นฟสาเรจแลว เขาจะกลบไปสสถานะเดมของเขา หรอแมแตวาเขาถกรองขอใหลมละลายโดยไมสมครใจกตาม ถาเขาสจรตและอยากกลบไปเร�มตนใหมกฎหมายกใหโอกาสท�จะหลดพนจากการเปนบคคลลมละลายแลวน�น บรรดาหน� สนเดมท�มอยกหมดไปดวยเพ�อท�เขาจะเร�มตนใหมโดยหลดพนจากหน� เดม20 จาการศกษาแนวคด และววฒนาการของกฎหมายลมละลายประเทศองกฤษ จะพบวาการลมละลายของประเทศองกฤษพฒนาข�นมาเปน 2 ระบบ โดยการแยกการลมละลายของบคคลธรรมดา(Insolvent Individuals) และการลมละลายของนตบคคล(Insolvent companies) ออกจากกน โดยกฎหมายลมละลายของประเทศองกฤษไดปรบปรงแกไขข�นมาโดยคานงถงประโยชนของบรรดาเจาหน� ท� งหลาย รวมถงประโยชนของลกหน� ในการปลดปลอยตนเองจากหน� สนและสามารถกลบคนสชวตปกตได

20 คณะผวจยฝายจฬาลงกรณมหาวทยาลย:คณะผวจยฝายศาลลมละลายกลาง. เลมเดม. หนา 28.

DPU

20

2.1.3 ประเทศสาธารณรฐฝร�งเศส ประเทศสาธารณรฐฝร�งเศสเปนอกประเทศหน� งท�ไดรบอทธพลจากกฎหมายโรมนในชวงกอนครสตศกราช ไดมการนากฎหมายโรมนมาใชโดยมวตถประสงคในการปกปองเจาหน� และมบทลงโทษลกหน� ท� รนแรง เชน เฆ�ยนต ประหารชวต เปนตน กฎหมายลมละลายของสาธารณรฐฝร�งเศสในอดตน�นมงไปท�การบงคบชาระหน�จากทรพยสนของลกหน�ท�งท�ประกอบการทางพาณชยและท�ไมไดประกอบการทางพาณชย21 ในปค.ศ.1673 ประเทศสาธารณรฐฝร�งเศสไดมการตรากฤษฎกาเก�ยวกบการคาข�น โดยรฐมนตรวาการกระทรวงการคลง ในสมยพระเจาหลยสท� 14 ซ� งกฎหมายฉบบน� ยงคงมวตถประสงคในการบงคบชาระหน� เพ�อปกปองผลประโยชนของเจาหน� ในปค.ศ.1807 รชสมยนโปเรยน โบนาพาส (Napoleon Bonapart) ไดมการบญญตประมวลกฎหมายพาณชย โดยกาหนดสทธและหนาท�ของลกหน� ผล มละลาย และยงคงเปนกฎหมายท�ใหประโยชนแกเจาหน� เหมอนท�ผานมา ในปค.ศ.1838 ไดมการตรารฐบญญตลมละลาย โดยมวตถประสงคในการปกปองสทธเจาหน�และลกหน� ซ� งกฎหมายฉบบน� ถอเปนจดเร�มตนของการมมาตรการทางกฎหมายในการผอนปรนลกหน�มากข�น อาจเน�องมาจากกฎหมายฉบบน�อยในศตวรรษท� 19 เปนยคเศรษฐกจเสร ในปค.ศ.1889 ไดมการตรารฐบญญตลมละลายข�น และมการแกไขเพ�มเตมในปค.ศ.1903 โดยกฎหมายฉบบน� มวตถประสงคเพ�อปกปองคมครองสทธท�งเจาหน� และลกหน� และยงมบทบญญตเก�ยวกบการลมละลายโดยคาส�งศาลใหชาระบญช(Liquidation Juticiaire : LJ) ซ� งไมตองมการฟองเปนคดลมละลายอก ในปค.ศ.1940 ไดมการตรารฐบญญตลมละลายข�น โดยกฎหมายฉบบน� มวตถประสงคมงลงโทษผบรหารบรษทมหาชนจากด และในปค.ศ.1953 ไดมการขยายบทลงโทษไปยงผบรหารบรษทจากด ตอมาในปค.ศ.1984 ไดเร�มมการปรบปรงแกไขกฎหมายลมละลาย โดยพฒนามาสแนวความคดท�แตกตางจากเดมอยางส�นเชง โดยกฎหมายลมละลายของสาธารณรฐฝร�งเศสแตเดมจะมงเนนไปท�การบงคบชาระหน�จากทรพยสนของลกหน� แตไดมการเปล�ยนมามงเนนท�การฟ� นฟกจการของลกหน� ท�ประสบปญหาทางการเงน กฎหมายของประเทศสาธารณรฐฝร�งเศสวาดวยกจการท�ประสบปญหาการเงน ซ� งเปนกฎหมายในระดบรฐบญญต อนไดแกกฎหมายสาคญ 3 ฉบบดงตอไปน�

21 ธนกร วรปรชญากล. (กนยายน-ธนวาคม 2544). “หลกเบ�องตนของกฎหมายวาดวยกจการท4ประสบปญหาการเงนในประเทศฝร4งเศส.” วารสารดลพาห. หนา 5.

DPU

21

1. รฐบญญตท� 84-148 ลงวนท� 1 มนาคม ค.ศ. 1984 วาดวยการปองกนปญหาการเงนของกจการ และการประนอมหน� 2. รฐบญญตท� 85-98 ลงวนท� 25 มกราคม ค.ศ.1985 วาดวยการฟ� นฟกจการ และการบงคบชาระหน� 3. รฐบญญตท� 85-99 ลงวนท� 25 มกราคม ค.ศ.1985 วาดวยเจาพนกงานศาลผรบมอบอานาจศาลเพ�อดาเนนการบงคบชาระหน� และผเช�ยวชาญดานการวางแผนการดาเนนกจการ นอกจากน�ยงมกฎหมายลาดบรองหลายฉบบในระดบรฐกฤษฎกา ท�ตราข�นเพ�อกาหนดรายละเอยดในการปฏบตตามกฎหมายท�งสามฉบบดงท�กลาวมาขางตน ในปค.ศ.1994 ไดมการตรารฐบญญตลมละลายข�นมา โดยมวตถประสงคเพ�อจดต�งตวแทนสมาคมท�เรยกวา “มองดาแตร (Mandataire)” เพ�อเขารบหนาท�บรหารกจการของลกหน�ตามแผนฟ� นฟกจการตามท�ศาลเหนชอบดวยโดยมการเรยกกระบวนการน� วา “กระบวนการปรบปรงโครงสรางหน� (Redressement Judiciare : RJ)” แตถาหากไมสามารถฟ� นฟกจการไดสาเรจ ศาลกจะมคาส�งใหชาระบญชทรพยสนของลกหน� ตอไป เพ�อใหลกหน� หลดพนจากหน� สนและไปเร�มตนชวตใหม (Fresh Start) กระบวนการน� เรยกวา “กระบวนการชาระบญช” (Liquidation Juticiaire : LJ)22 ในปค.ศ.2002 ไดมการปรบปรงประมวลกฎหมายพาณชยคร� งใหญ ไดมการนาเอาบทบญญตของกฎหมายท�งสามฉบบขางตนมากาหนดรวมไวในประมวลกฎหมายพาณชยฉบบปรบปรงใหมน� โดยกาหนดไวในบรรพ 6 วาดวยปญหาการเงนของกจการ และจดหมวดหมใหมตลอดจนแกไขเลขมาตราใหมท�งหมด ดงน�นในปจจบนกฎหมายเก�ยวกบกจการท�ประสบปญหาการเงนของประเทศสาธารณรฐฝร�งเศสจงปรากฏอยในประมวลกฎหมายพาณชย บรรพ 6 ซ� งแบงออกเปนสองภาคไดแก ภาค 1 วาดวยการปองกนปญหาการเงนของกจการและการประนอมหน� ภาค 2 วาดวยการฟ� นฟกจการและการบงคบชาระหน� นอกจากน�ยงไดนาบทบญญตแหงรฐกฤษฎกาฉบบตางๆ มากาหนดรวมไวในประมวลกฎหมายพาณชยฉบบปรบปรงใหมน�ดวย เร�องการปองกนปญหาการเงนของกจการน�น มแนวคดในการบญญตข�นมาเพ�อปองกนการเกดปญหาการเงน และปองกนมใหปญหาการขาดสภาพคลองทางการเงนช�วคราวทวความรนแรงมากข�น จนถงข�นทาใหกจการตองตกอยในสภาวะท�ไมสามารถชาระหน� ได ซ� งมาตรการ

22 ภม โชคเหมาะ. ประวตกฎหมายลมละลายและการฟ�นฟกจการของประเทศฝร4งเศสเปรยบเทยบกบประเทศไทย. เอกสารประกอบคาบรรยายวชา LA 729. หนา 1-3.

DPU

22

ปองกนปญหาการเงนดงกลาวจะใชบงคบเฉพาะแตกบกจการลกหน� ท�ยงคงมสถานะท�ดอยเทาน�น23 ประเทศสาธารณรฐฝร�งเศสเหนถงความสาคญของการปองกนมากวาท�จะมาแกไขเม�อปญหามนรกรามใหญโตแลว สวนในกรณท�กจการไมสามารถท�จะฟ� นฟได หรอเปนท�ชดเจนวาไมมความเปนไปไดท�จะฟ� นฟกจการ กจะเขาสกระบวนการชาระบญช ซ� งโครงสรางของระบบกฎหมายวาดวยกจการท�ประสบปญหาทางการเงนไดแยกการบงคบชาระบญชของกจการท�เปนนตบคคลออกจากการบงคบชาระบญชของบคคลธรรมดา สาหรบการลมละลายของบคคลธรรมดาตามกฎหมายของประเทศสาธารณรฐฝร�งเศสไดจากดจาพวกของบคคลธรรมดาท�สามารถฟ� นฟกจการและลมละลายได โดยพจารณาถงการประกอบอาชพ ซ� งแบงออกเปน 3 ประเภท ดงตอไปน� 1. บคคลธรรมดาท�ประกอบการคา 2. บคคลธรรมดาท�ข�นทะเบยนประกอบอาชพ 3. เกษตรกร อยางไรกตามการท�บคคลธรรมดาท�ง 3 ประเภทท�กลาวขางตนจะตกเปนบคคลลมละลายกตอเม�อศาลมคาส�งเม�อปรากฏขอเทจจรงตามท�กฎหมายบญญตไว ซ� งเปนกรณท�บคคลดงกลาวกระทาการทจรต หรอกระทาการท�เปนการฝาฝนกฎหมายเทาน�น จากการศกษาถงแนวคด และววฒนาการของกฎหมายของประเทศสาธารณรฐฝร�งเศสจะพบวาแตเดมกฎหมายลมละลายของประเทศสาธารณรฐฝร�งเศสจะใชบงคบกบบคคลท�วไปไมวาบคคลน�นจะประกอบธรกจการคาพาณชยหรอไมกตาม และกฎหมายลมละลายในอดตมงไปท�การบงคบชาระหน� เอาจากทรพยสนของลกหน� จนไดมพฒนาการทางกฎหมายมาเร�อยๆ จนเขามาสแนวความคดท�จะชวยเหลอกจการของลกหน� ท�ประสบปญหาทางการเงน โดยไมคานงวาตองถงขนาดประสบปญหาทางการเงนจนเขาสสภาวะหน� สนลนพนตว กฎหมายลมละลายของประเทศสาธารณรฐฝร�งเศสเปนไปในลกษณะท�ตดไฟแตตนลมโดยเขาชวยเหลอต�งแตการขาดสภาพคลองทางการเงนช�วคราวเพ�อปองกนไมใหลกลามไปจนถงข�นมหน� สนลนพนตวจนหมดทางแกไข นอกจากน�บทบญญตกฎหมายประเทศสาธารณรฐฝร�งเศสในเร�องการฟ� นฟกจการและการชาระบญชใชบงคบกบเฉพาะกจการของบคคลบางประเภทเทาน�น บคคลธรรมดาท�มรายไดประจา เชน ลกจาง พนกงานท�วไป และ ขาราชการ บคคลจาพวกน� ไมอาจท�จะตกเปนบคคลลมละลายได เน�องจากการตกเปนบคคลลมละลายของบคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชยจะไมสงผลกระทบโดยตรงตอระบบเศรษฐกจมากนก แตการลมละลายของบคคลดงกลาวกลบไมเปนประโยชนตอสวนรวม

23 สธร ศภนตย. เลมเดม. หนา 164-165.

DPU

23

จงเหนไดวา บทบญญตเก�ยวกบการพพากษาใหตกเปนบคคลลมละลายตามกฎหมายฝร�งเศสจากดเฉพาะบคคลท�กระทาการอนเปนการขดตอกฎหมายมใชลกหน�ท�วไปจะตกเปนบคคลลมละลายได การกาหนดสถานะลมละลายจงมข�นเพ�อเปนการปองกนประโยชนสาธารณะจากบคคลลมละลาย โดยกนบคคลลมละลายออกจากสงคมเน�องจากการลมละลายเกดจากการประพฤตไมชอบของตวบคคลลมละลายเอง 2.2 แนวคดเก�ยวกบการลมละลายของบคคลธรรมดาตามรางกฎหมายลมละลายขามพรหมแดน

ของกรรมาธการวาดวยกฎหมายการคาระหวางประเทศแหงสหประชาชาต (UNCITRAL)

แนวทางการรางกฎหมายลมละลาย คอ การใหความชวยเหลอในการกาหนดโครงสรางของกฎหมายท�มประสทธภาพและประสทธผลในการดาเนนการกบปญหาทางดานการเงนของลกหน� โดยมจดมงหมายใหหนวยงานราชการ และองคกรท�ทาหนาท�ในการออกกฎหมายของประเทศตางๆไดใชเปนเอกสารอางองเม�อมการจดทากฎหมายใหมหรอมการตรวจสอบความพอเพยงของกฎหมายและกฎระเบยบท�มอยโดยคาแนะนาท�ระบในแนวทางการรากฎหมายลมละลายมจดมงหมายใหเกดความสมดลระหวางความจาเปนในการดาเนนการกบปญหาทางดานการเงนของลกหน�อยางรวดเรวและมประสทธภาพเทาท�จะเปนไปได กบผลประโยชนหรอสวนไดเสยของฝายตางๆ ท�เก�ยวของโดยตรงกบปญหาทางดานการเงนดงกลาว ซ� งสวนใหญกคอเจาหน�และบคคลอ�นๆ ซ� งเปนผมสวนไดเสยในธรกจของลกหน� และโดยคานงถงนโยบายสาธารณ ท�งน� แนวทางการรางกฎหมาลมละลายไดพจารณาประเดนปญหาตางๆ ท�เปนหวใจในการรางกฎหมายลมละลายท�มประสทธภาพและประสทธผล ซ� งถงแมจะมความแตกตางหลายประการในเชงปฏบตทางนโยบายและกฎหมาย แตกเปนประเดนปญหาท�มอยในระบบกฎหมายของหลายๆ ประเทศ โดยแนวทางการรางกฎหมายดงกลาวเนนถงกระบวนการลมละลายซ� งเร� มข�นภายใตกฎหมายลมละลายและดาเนนการตามกฎหมาย โดยใหความสาคญกบการฟ� นฟกจการ การดาเนนการกบลกหน� ไมวาจะเปนนตบคคลหรอบคคลธรรมดาซ� งมการดาเนนกจกรรมทางเศรษฐกจ ท� งน� ประเดนปญหาโดยเฉพาะเจาะจงเก�ยวกบการลมละลายของบคคลท�มไดดาเนนกจกรรมทางเศรษฐกจ อาทเชน ผบรโภค มไดมการกลาวถงในแนวทางการรางกฎหมายน� 24

24 วศษฏ วศษฏสรอรรถ. แนวทางการรางกฎหมายลมละลายของกรรมาธการวาดวยกฎหมายการคาระหวางประเทศแหงสหประชาชาต(UNCITRAL). เอกสารประกอบคาบรรยายกฎหมายลมละลายเปรยบเทยบ. หนา 1

DPU

24

2.3 แนวคด และววฒนาการตามกฎหมายของประเทศไทยเก�ยวกบการลมละลายของบคคล

ธรรมดาซ�งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย ประเทศไทยไดมกฎหมายลมละลายใชบงคบมาเปนระยะเวลานานมาแลว ต�งแตสมยสมเดจพระเจาปราสาททอง พระมหากษตรยแหงกรงศรอยธยา ซ� งถอเปนจดเร�มตนของกฎหมายลมละลายในประเทศไทย แตมไดแยกออกมาเปนกฎหมายลกษณะพเศษ บญญตรวมไวในกฎหมายลกษณะกหน�ยมสน การบญญตกฎหมายลมละลายฉบบแรกน�กเน�องจากตองการแกปญหาการไมชาระหน� ทางการคาของประชาชน กฎหมายฉบบน� จงมวตถประสงคเพ�อเรงรดหน� สนจากลกหน� ย�งกวาเพ�อประโยชนในทางการคา ตอมาเม�อการคาขยายตวมากข� น จงไดมการแกไขเปล�ยนแปลงใหเหมาะสมแกสภาพสงคมและเศรษฐกจของประเทศ ต�งแตอดตจนถงปจจบนประเทศไทยมกฎหมายลมละลายท�ประกาศใชบงคบอยหลายฉบบดวยกน แตละฉบบน�นจะมววฒนาการท�แตกตางกนออกไป ดงตอไปน� 1. กฎหมายลกษณะกหน�ยมสน ศกราช 1278 หรอพทธศกราช 2188 สาระสาคญของกฎหมายฉบบน� เปนการกาหนดวธการเรงรดหน� สนและวธการแบงเฉล�ยทรพยสนใหแกเจาหน� วธการชาระหน� ไดใชมาตรการท�รนแรงมลกษณะก�งกฎหมายอาญา โดยใหสทธแกเจาหน� สามารถบงคบหน� เอาจากลกหน� ซ� งไมเพยงบงคบเอากบทรพยสนเทาน�นแตยงเปนการกระทาตอสทธเสรภาพในเน�อตวลกหน�และครอบครวของลกหน� ไมวาจะเปนการบงคบชาระหน�โดยการใชวธทรมาน เชน เอาตวลกหน�ไปแชน�า ตากแดด รวมท�งเจาหน� ยงสามารถเอาตวลกหน�ไปขายได เม�อการคาเร�มขยายตว ประเทศไทยเร�มท�จะทาการคาขายกบตางประเทศ กฎหมายฉบบน� จงเปนปญหาตอการตดตอคาขาย โดยตางชาตมองวาวธการลงโทษของประเทศไทยปาเถ�อน เปนวธการอนไมเหมาะสมแกชาตท�มอารยธรรม ทาใหมการยกเลกกฎหมายลกษณะกหน� ยมสนศกราช 1278 หรอพทธศกราช 2188 โดยไดมการตราพระราชบญญตแกไขเพ�มเตมลกษณะกหน� ยมสน รตนโกสนศก 110 ใชบงคบแทน25 2. พระราชบญญตแกไขเพ�มเตมลกษณะกหน�ยมสน ร.ศ.110 กฎหมายฉบบน� ไดตราข� นเพ�อใหสอดรบกบการเปล�ยนแปลงทางเศรษฐกจท�การคาขยายตวและเจรญข� นท� งในประเทศและตางประเทศ การดาเนนธรกจในสมยน� ไดมการเปล�ยนแปลงไปอยางมาก โดยมการเขาหนกนของบคคลธรรมดาในหลายรปแบบ เชน บรษท เปนตน จงมความจาเปนท�จะตองกาหนดบทบญญต ท� เปนธรรมและสนบสนนการขยายตวทางเศรษฐกจ

25 วชา มหาคณ. (2549). คาอธบายกฎหมายลมละลายและการฟ�นฟกจการของลกหน�. หนา 18.

DPU

25

หลกการท�สาคญของกฎหมายฉบบน� คอ การท�ลกหน� มหน� สนลนพนตวหรอทาการคาขายตอไปกไมมกาไร ไมวาจะเปนลกหน� ท�เปนบคคลธรรมดา หรอบรษท สามารถท�จะรองขอตอศาลใหต�งเจาพนกงานใหไปตรวจและจดการรวบรวมทรพยสนและบญช เพ�อลมละลาย อนเปนวธการชาระหน� สนกนใหเสรจส�นไป กฎหมายฉบบน� มนโยบายสาคญท�จะชวยเหลอลกหน� ฝายเดยวโดยใหลกหน� เทาน�นท�จะขอใหลมละลายได ทาใหเปนการเปดโอกาสใหลกหน� คดโกงบดพล�วไดตามใจชอบ โดยการยกยายโอนทรพยสนแลวรองขอใหตนเปนบคคลลมละลาย หรอหากไมเลอกท�จะลมละลายแตเลอกท�จะใชหน� ใหกบเจาหน�คนใด ทาใหเกดความไดเปรยบเสยเปรยบระหวางเจาหน�ดวยกน 3. พระราชบญญตลมละลาย ร.ศ.127 กฎหมายฉบบน� เปนกฎหมายท�ออกใชบงคบช�วคราว มเพยง 8 มาตรา ซ� งออกมาเพ�อแกไขความบกพรองของกฎหมายฉบบท�ผานมาท�ใหสทธแตเฉพาะลกหน� ท�สามารถย�นคารองขอลมละลาย โดยหลกการสาคญของกฎหมายฉบบน� ไดมการแกไขเปล�ยนแปลงหลกเกณฑการเสนอคดลมละลาย โดยใหเจาหน� เทาน�นท�มสทธฟองขอใหลกหน�ลมละลาย แตกยงเปดโอกาสใหลกหน�ตอสวาตนมความสามารถในการชาระหน� ไดท�งหมด อกท�งมลหน� ท�จะนามาฟองคดลมละลายน�นตองเปนจานวน 1,000 บาทข�นไป พระราชบญญตลมละลาย ร.ศ.127 นบวาไดวางหลกเกณฑการลมละลายท�ทนสมยข�นเปนคร� งแรก แตเน�องจากเปนของใหมและออกใชอยางเรงรบ จงมความบกพรองในรายละเอยดคงมแตเพยงหลกการโดยยอเทาน�น26 กฎหมายฉบบน� จงใชบงคบอยเพยง 3 ป 4. พระราชบญญตลมละลาย ร.ศ.130 กฎหมายลมละลายฉบบน� ถกตราข� นเพ�อแกไขขอบกพรองของพระราชบญญตลมละลาย ร.ศ.127 โดยไดบญญตหลกเกณฑตามแบบอยางอารยประเทศ และวางระเบยบปฏบตสาหรบคดลมละลายใหสมบรณย�งข�น27 โดยกฎหมายฉบบน� ไดเพ�มเตมหลกเกณฑท�สาคญตอจาก พระราชบญญตลมละลายร.ศ.127 หลายประการดวยกน ท�งน� เพ�อใหกฎหมายมความสมบรณข�น ดงตอไปน� (ก) การปลดจากลมละลายของลกหน� ท�สจรต (ข) การประนอมหน� เพ�อเลกคดลมละลาย (ค) การกาหนดอานาจหนาท�ของเจาพนกงานรกษาทรพย (ง) วางระบบการจดการทรพยสนของลกหน�ใหมประสทธภาพ

26 พชย นลทองคา. เลมเดม. หนา 45. 27 แหลงเดม.

DPU

26

(จ) บทลงโทษลกหน� ท�ทจรต พระราชบญญตลมละลาย ร.ศ.130 ใชบงคบมาเปนระยะเวลาท�ยาวนานเกอบ 30 ป ตอมาเม�อเหตการณบานเมองไดเปล�ยนแปลงไป ประกอบกบกฎหมายลกษณะอ�นๆในสมยเดยวกนไดมการแกไขเปล�ยนแปลง ทาใหกฎหมายลมละลายเร�มท�จะลาสมย ฉะน�น ปพทธศกราช 2483 จงไดมการบญญตกฎหมายลมละลายข� นใหมซ� งเปนกฎหมายท�ใชบงคบอยในปจจบนน� คอ พระราชบญญตลมละลาย พทธศกราช 2483 5. พระราชบญญตลมละลาย พทธศกราช 2483 กฎหมายลมละลายฉบบน� ไดใชบงคบต�งแตปพทธศกราช 2483 จนถงปจจบนเปนระยะเวลายาวนานรวม 72 ป สาระสาคญในหลกการของพระราชบญญตลมละลาย พทธศกราช2483 ไมตางจากพระราชบญญตลมละลาย ร.ศ.130 แตมการเปล�ยนแปลงในรายละเอยดของกฎหมาย พระราชบญญตลมละลาย พทธศกราช 2483 ไดประกาศใชมาเปนเวลาท�ยาวนาน แตไดมการแกไขเพ�มเตมรวมกนถง 6 คร� ง ไดแก (ก) พระราชบญญตลมละลาย(ฉบบท�2) พ.ศ.2511 (ข) พระราชบญญตลมละลาย(ฉบบท�3) พ.ศ.2526 (ค) พระราชบญญตลมละลาย(ฉบบท�4) พ.ศ.2541 (ง) พระราชบญญตลมละลาย(ฉบบท�5) พ.ศ.2542 (จ) พระราชบญญตลมละลาย(ฉบบท�6) พ.ศ.2547 การแกไขคร� งท�นบวาสาคญท�สด ไดแกการแกไขคร� งท� 4 พ.ศ.2542 โดยไดมการบญญตกระบวนการฟ� นฟกจการของลกหน� ท�เปนนตบคคล ซ� งเปนมาตรการใหมท�ตองการชวยเหลอนตบคคลไมตองลมละลาย และกระบวนการหลดพนจากการลมละลายโดยอตโนมต ท� งสองกระบวนการดงกลาวไดบญญตโดยอาศยแนวทางของกฎหมายลมละลายของประเทศสหรฐอเมรกา อาจกลาวไดวาพระราชบญญตลมละลาย พทธศกราช 2483 ในปจจบนเปนกฎหมายท�เขาดาเนนการเก�ยวกบหน� สนของลกหน� ท�อยในสภาวะไมสามารถจะชาระหน� ไมวาลกหน� น�นจะเปนบคคลธรรมดาหรอนตบคคล และอกสถานะหน�งคอการฟ� นฟกจการของลกหน� ท�เปนนตบคคลไมใหลมละลาย28 จากการศกษากฎหมายลมละลายของประเทศไทยต� งแตอดตจนมาถงปจจบนววฒนาการของกฎหมายลมละลายเดมไดบญญตข�นโดยมเจตนารมณในการใชบงคบชาระหน�ในทางการคา และเก�ยวของกบการหมนเวยนเงนทนท�ทาใหเกดการกหน� ยมสน หรอการประกอบ

28 สธร ศภนตย. เลมเดม. หนา 29-32.

DPU

27

ธรกจเทาน�น แตตอมาไดนามาใชกบบคคลท�วไปเพ�อการบงคบชาระหน� โดยมมาตรการท�เขาไปจากดสทธของลกหน� ในการจดการทรพยสน และเสรภาพในการเดนทางออกนอกราชอาณาจกร เสรภาพในการประกอบธรกจในระหวางท�ตกเปนบคคลลมละลาย นอกจากน� ยงสงผลกระทบตอสถานะภาพทางสงคมและหนาท�การงานของลกหน� เปนอยางมาก โดยเฉพาะลกหน� ซ� งเปนขาราชการ หรอลกจางท�วไปของรฐ รฐวสาหกจ และเอกชน ซ� งการถกจากดสทธของลกหน� ท�ตกเปนบคคลลมละลายกอใหเกดปญหาท�ขยายวงกวาง และอาจสงผลถงความสมพนธในครอบครวใหส�นคลอน การตกเปนบคคลลมละลายของลกหน�ไมไดสงผลเฉพาะแคตวของลกหน�และครอบครวเทาน�น เจาหน� เองกจะไดรบผลกระทบโดยตรงจากการลมละลายของลกหน� เพราะอาจไดรบชาระหน� คนไมครบถวน หรออาจไมไดรบชาระคนเลยกได ดงน�น แนวคดของกฎหมายลมละลายในปจจบนจงควรมการคานงถงตวลกหน� และผลกระทบท�จะตามมาตอตวลกหน�และครอบครว ไมควรท�จะใหลกหน� ท�เปนบคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชยตกเปนบคคลลมละลาย เน�องจากระบบกฎหมายลมละลายไดถกจดประเภทใหเปนสวนหน�งของกฎหมายพาณชย ฉะน�น บคคลธรรมดาซ�งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชยกอหน� เพ�อการดารงชพ หรอหน� จากการอปโภคบรโภคสนคา ไมควรถกจดการโดยกฎหมายลมละลาย 2.4 แนวคดในการแกปญหาหน>สนของบคคลธรรมดาซ�งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย ปจจบนกฎหมายลมละลายของนานาประเทศตางกมแนวคดในการชวยเหลอลกหน� ท�ประสบปญหาทางการเงน หรอมหน� สนลนพนตว เพ�อไมใหตกเปนบคคลลมละลาย เน�องจากเลงเหนถงทรพยากรบคคลซ� งถอเปนกาลงสาคญในการพฒนาประเทศใหมความเจรญกาวหนา การท�บคคลธรรมดาตกเปนบคคลลมละลายทาใหบคคลน�นถกจากดสทธไมวาจะเร�องการจดการทรพยสนหรอหนาท�การงาน ยอมไมกอใหเกดประโยชนตอการพฒนาประเทศ ท�งยงเปนการสรางภาระใหกบประเทศ การใหความชวยเหลอในการแกปญหาไมใหบคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชยตกเปนบคคลลมละลายน�นกลบสรางประโยชนใหกบประเทศเปนอยางมาก

2.4.1 แนวคดของตางประเทศในการแกปญหาหน� สนของบคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย

แนวคดในการแกปญหาหน� สนของบคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชยเพ�อไมใหตกเปนบคคลลมละลาย ท�งของประเทศสหรฐอเมรกา ประเทศองกฤษ และประเทศสาธารณรฐฝร�งเศส ตางกมวตถประสงคเพ�อชวยเหลอและใหโอกาสลกหน� เพ�อปองกนไมใหลมละลาย โดยแตละประเทศตางกมมาตรการท�แตกตางกนออกไป

DPU

28

2.4.1.1 ประเทศสหรฐอเมรกา แนวคดในการแกปญหาหน� สนของบคคลธรรมดาตามกฎหมายลมละลายของสหรฐอเมรกา เกดข�นจากความตองการชวยใหลกหน� ท�สจรตไดรบโอกาสในการเร�มตนชวตใหมน�ทาใหเกดแนวคดในเร�องการฟ� นฟลกหน� (Rehabilitation) ซ� งถอเปนหลกการสาคญท�สดของกฎหมายลมละลายในประเทศสหรฐอเมรกา โดยแนวคดเร�องการฟ� นฟลกหน� ไดถกนามาบญญตไวในกฎหมายลมละลายใน 3 หลกการใหญๆ ดงตอไปน� 1. การกาหนดกรอบของกองทรพยสนของลกหน�ในคดลมละลาย 2. การอนญาตใหทรพยสนบางประเภทเปนขอยกเวนไมตกเปนกองทรพยสนท�จะมาแบงแกเจาหน� 3. การอนญาตใหลกหน�ปลดเปล�องจากบรรดาหน� ท�เกดข�นเม�อผานมาตรการชวยเหลอลกหน�ตามกระบวนการลมละลาย หลกการดงกลาวมลกษณะเปนการเอ�ออานวย และใหโอกาสลกหน� ในการเร�มตนชวตใหม โดยหลงจากท�ลกหน�ไดละท�งทรพยสนท�งหมดแก “ทรสต”(Trustee) เพ�อท�จะนาทรพยสนน�นมาจดสรรแบงชาระใหแกบรรดาเจาหน� ท�งหลาย ตามหลกการน� ถอวาเปนการเร�มตนใหมทางการเงน29 2.4.1.2 ประเทศองกฤษ แนวคดในเร�องการฟ� นฟใหบคคลท�มหน� สนลนพนตวใหกลบไปสสถานะเดมอกคร� ง เพ�อใหบคคลเหลาน�นไดมโอกาสเร�มตนใหม(Fresh Start) โดยไมตองรบภาระหน� เดมอนเปนเหตใหตองลมละลาย แนวคดน� เปนแนวคดท�มบทบาทสาคญมากในปจจบน ประเทศองกฤษจงไดบญญตแนวคดดงกลาวไวในกฎหมายลมละลาย แมจะมแนวคดในการชวยเหลอลกหน� แตกฎหมายลมละลายยงตองรกษาผลประโยชนของบรรดาเจาหน�ท�งหลายดวย วตถประสงคของกฎหมายลมละลาย คอ 1. เพ�อรวบรวมทรพยสนของลกหน� ใหไดมากท�สด เพ�อใหเจาหน� ไดรบชาระหน� มากท�สด 2. เพ�อความเปนธรรมระหวางเจาหน� ท�งหลายในแงของการไดรบชาระหน� และการปฏบต 3. เพ�อชวยใหลกหน�ไดเร�มตนชวตใหม กฎหมายลมละลายจงตองเปนการใชไปในทางท�เปนประโยชนท�งตอบคคลท�มหน� สนลนพนตวและบรรดาเจาหน� ท�งหลาย กฎหมายลมละลายจงถกบญญตข�นมาเปนพเศษตางจาก

29 คณะผวจยฝายจฬาลงกรณมหาวทยาลย:คณะผวจยฝายศาลลมละลายกลาง. เลมเดม. หนา 23.

DPU

29

กฎหมายแพงท�วไปเพ�อประโยชนแกบรรดาเจาหน� ทกคนไมเฉพาะเจาะจงเจาหน� รายใดรายหน� ง นอกจากน�กฎหมายลมละลายยงเปนทางออกท�ดอกทางหน�งสาหรบลกหน� ท�มหน� สนลนพนตว30 2.4.1.3 ประเทศสาธารณรฐฝร�งเศส การลมละลายของบคคลธรรมดาตามกฎหมายฝร�งเศสไดจากดจาพวกของบคคลธรรมดาไวเพยง 3 ประเภท คอ ผประกอบการคา ชางฝมอ และเกษตรกร แตอยางไรกตามการจะลมละลายตามกฎหมายของประเทศสาธารณรฐฝร�งเศสไดน�นตองเปนบคคลลมละลายทจรต หรอกระทาการฝาฝนบทบญญตของกฎหมายเทาน�น แนวคดในการจากดจาพวกของบคคลลมละลายของประเทศสาธารณรฐฝร�งเศส โดยเหนวากฎหมายลมละลายเปนกฎหมายท�เก�ยวกบการคาพาณชย บคคลธรรมดาท�มรายไดประจามอตราการเตบโตของรายไดท�สม�าเสมอ ซ� งรายไดเหลาน� ถอเปนรายไดหลกในการดารงชพ และกาลงการกอภาระหน� สนกไมมากเทาผประกอบการคาพาณชย การใชกฎหมายลมละลายจดการกบบคคลดงกลาวจงกอใหเกดประโยชน อกท�งยงเปนผลเสยหายอกหลายประการตามมา อยางไรกตาม แมจะมการจากดจาพวกบคคลท�สามารถลมละลายได แตกฎหมายลมละลายประเทศสาธารณรฐฝร�งเศสไดสรางมาตรการชวยเหลอบคคลดงกลาว โดยบคคลท�ประสบปญหาทางการเงนสามารถเขาสกระบวนการปรบโครงสรางหน� ไดไมตองรอใหมหน� สนลนพนตว จนไมสามารถจะแกปญหาไดจะตองเขาสกระบวนการชาระบญช หรอเรยกอกอยางวากระบวนการลมละลาย นอกจากน�บทบญญตเก�ยวกบการพพากษาใหตกเปนบคคลลมละลายจากดเฉพาะบคคลท�กระทาการอนเปนการขดตอกฎหมายเทาน�น มใชลกหน�ท�วไปจะตกเปนบคคลลมละลายได การกาหนดสถานะลมละลายจงมข� นเพ�อเปนการปองกนประโยชนสาธารณะจากบคคลลมละลาย ดงน�นจงอาจกลาวไดวา การกาหนดสถานะของบคคลลมละลายของประเทศสาธารณรฐฝร�งเศสใชสาหรบเปนบทลงโทษบคคลลมละลายท�ทจรตและฝาฝนกฎหมายเทาน�น

2.4.2 แนวคดของประเทศไทยในการแกปญหาหน� สนของบคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย

แนวคดในการแกไขปญหาหน� สนของบคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย เกดข�นจากมมมองของความเหนใจในความจาเปนของลกหน� ท�ตองประสบปญหาทางการเงนและไมอาจแกไขใหลลวงจนนาไปสสภาวะหน� สนลนพนตว ปญหาทางการเงนท�ลกหน�ตองประสบอาจเกดข�นไดหลายปจจยไมใชเฉพาะพฤตกรรมการใชจายของลกหน� เทาน�น สภาพ

30 แหลงเดม. หนา 28-29.

DPU

30

เศรษฐกจและสงคมท�ลกหน� ไมอาจควบคมได กเปนตวชวยผลกดนใหลกหน� ตองประสบปญหาทางการเงน

ลกหน� ท�เปนบคคลธรรมดาซ�งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย ถอเปนกลมลกหน� ท�มความสามารถในการกอหน� ตอรายจานวนไมมาก แตนบวาเปนลกหน� ท�มจานวนมากถอเปนสวนใหญของประเทศ โดยสวนมากลกหน� ประเภทน� จะไมสามารถชวยเหลอตวเองใหพนจากปญหาภาระหน� สนท�งหลายโดยลาพง เน�องจากปกตลกหน� ท�เปนบคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย เชน ขาราชการ ลกจางท�วไป พนกงานบรษทของท�งเอกชนและรฐ เปนตน มรายไดท�จากดและคงท� นอกจากน� อตราการเตบโตของรายไดกไมสงมากนก ซ� งรายไดเหลาน� ถอเปนรายไดหลกในการดารงชพในแตละเดอนแตกตางกบลกหน�ผประกอบธรกจการคาพาณชย ท�มกาลงการกอหน� ท�คอนขางสงสวนใหญจะเปนการกอหน� เพ�อมาหมนเวยนในกจการคาพาณชย และมลกษณะรายไดไมจากด อตราการเตบโตดานผลกาไรสามารถปรบข� นในระดบสงไดหากการประกอบธรกจการคาพาณชยน�นประสบความสาเรจ

ดงน�นเม�อภาระหน� สนของบคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชยเกดข�นจากความจาเปนหรอความตองการของลกหน� โดยไมไดเกดจากเจตนาทจรตของลกหน�แตอยางใด ลกหน� เหลาน� จงควรท�จะไดรบการชวยเหลอในการแกปญหาหน� สนโดยอาศยกลไกลของกระบวนการทางแพง และนโยบายของทางภาครฐ รวมถงความรวมมอจากเจาหน� ในการแกปญหาหน� สนดงกลาวจะกอใหเกดผลลพธท�ดกวาการปลอยใหลกหน� ตกเปนบคคลลมละลาย ปจจบนประเทศไทยไดมมาตรการในการแกปญหาหน� สนของลกหน� ท�เปนบคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชยอยหลายมาตรการไมวาจะเปนการประนอมหน� หรอการไกลเกล�ยขอพพาททางการเงน ท�งกระบวนการในศาลและนอกศาล มาตรการดงกลาวลวนมแนวทางในการชวยเหลอลกหน�แกปญหาหน� สนโดยวธการเจรจาระหวางเจาหน�กบลกหน� เพ�อหาแนวทางท�เหมาะสมไมวาจะเปนวธการลดเงนตน ลดดอกเบ� ย หรอการขยายระยะเวลาในการชาระหน� เพ�อใหลกหน� ไดบรรเทาปญหาการขาดสภาพคลองทางการเงน และทาใหลกหน�ไมตองตกเปนบคคลลมละลาย

DPU

บทท� 3

มาตรการทางกฎหมายในการเขาสกระบวนการลมละลายของบคคลธรรมดาซ�ง

มใชผประกอบธรกจการคาพาณชย

กฎหมายลมละลายวาดวยเร� องการเขาสกระบวนการลมละลายของลกหน� บคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชยของแตละประเทศยอมมความแตกตางกนออกไปข� นอยกบแนวคดและววฒนาการของแตละประเทศ นอกจากน� อทธพลจากสภาพสงคมและเศรษฐกจเปนสวนหน� งท�ทาใหกฎหมายลมละลายของแตละประเทศมลกษณะท�แตกตางกน โดยวทยานพนธในบทน�จะศกษากฎหมายลมละลายของประเทศสหรฐอเมรกา ประเทศองกฤษ และประเทศสาธารณรฐฝร�งเศส และ แนวทางการรางกฎหมายลมละลายของคณะกรรมาธการวาดวยกฎหมายการคาระหวางประเทศแหงสหประชาชาต (UNCITRAL) เปรยบเทยบกบมาตรการทางกฎหมายลมละลายของประเทศไทยในเร�องการเขาสกระบวนการลมละลายของบคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบการคาพาณชย รวมท�งเปรยบเทยบกระบวนการบงคบชาระหน� โดยการฟองคดแพงกบคดลมละลาย และมาตรการแกปญหาการไมสามารถชาระหน� ของลกหน� บคคลธรรมดาเพ�อปองกนการลมละลาย

3.1 มาตรการทางกฎหมายของตางประเทศในการเขาสกระบวนการลมละลายของบคคลธรรมดา

ซ�งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย 3.1.1 ประเทศสหรฐอเมรกา ประเทศสหรฐอเมรกาเปนประเทศท�ใชระบบกฎหมายซวลลอว (Civil Law) ถอไดวาเปนประเทศในลาดบตนๆท�ไดมการบญญตกฎหมายลมละลายออกมาใชบงคบตลอดจนเปนประเทศท�ไดมการแกไขและปรบปรงกฎหมายลมละลายใหมความทนสมยโดยตลอด ท�งน�กเพ�อใหการบงคบใชกฎหมายลมละลายเปนไปอยางมประสทธภาพและรวดเรวและเปนธรรม ตลอดจนชวยแกไขและเยยวยาปญหาท�เกดข�นไดอยางแทจรง ปจจบนประเทศสหรฐอเมรกาไดใชกฎหมายลมละลายท�ช�อวา Bankruptcy Act 1978 เปนกฎหมายท�ใชในการลมละลายกรณตางๆ โดยวตถประสงคหลกของการบงคบใชกฎหมายลมละลายกเพ�อใหลกหน�สามารถเร�มตนใหมไดโดยไม

DPU

32

ตองแบกภาระหน� สนเดม ดวยการปลดภาระหน� สนท�งหมดหรอบางสวนของลกหน� และยงทาใหเจาหน�ไดรบชาระหน�อยางยตธรรม การเขาสกระบวนการลมละลายของลกหน� บคคลธรรมดาตามกฎหมายลมละลายของประเทศสหรฐอเมรกา ลกหน� บคคลธรรมดาสามารถเลอกใชกระบวนการท�เหมาะสมในการจดการภาระหน� สนของลกหน�ไดดงตอไปน� 1. การชาระบญชและกจการของลกหน� 2. การฟ� นฟสถานะทางการเงนของลกหน� ท�ประกอบอาชพเกษตรกร 3. การฟ� นฟสถานะทางการเงนของลกหน� ท�เปนบคคลธรรมดาท�มรายไดประจา กฎหมายลมละลายของสหรฐอเมรกา มแนวคดมงจะใหความชวยเหลอลกหน� ท�ประสบปญหาทางการเงน กระบวนการดงกลาวขางตนจงออกแบบมาเพ�อแกปญหาหน� สนของลกหน� โดยการคานงถงลกษณะการประกอบอาชพ และสถานะทางการเงนของลกหน� ในแตละประเภท โดยทกกระบวนการดงกลาวสามารถแยกออกจากกนโดยเดดขาด เม�อเขาสกระบวนการใดแลวไมสามารถเลอกใชกระบวนการอ�นไดอก เวนแตศาลจะมคาส�งใหแปลงกระบวนการจดการกจการและทรพยสนประเภทหน� งไปสอกประเภทหน� ง โดยกระบวนการท�งหมดจะเร�มตนจากการท�ลกหน� ตกอยในสภาวะขาดสภาพคลองทางการเงนช�วคราว สภาวะหน� สนลนพนตวกาลงจะลมละลาย หรอถกฟองลมละลายแลว ไปย�นคารองตอศาลเพ�อขอความคมครองซ� งหากศาลรบคารองดงกลาว ลกหน� จะไดรบประโยชนจากสภาวะพกการชาระหน� (Automatic Stay) คอ ไดรบความคมครองทางกฎหมาย โดยเจาหน� ของลกหน� ทกรายไมสามารถท�จะใชสทธเรยกรองของตนบงคบใหลกหน�ชาระหน� 3.1.1.1 หลกเกณฑการเขาสกระบวนการลมละลาย การเร�มตนกระบวนการลมละลายตามกฎหมายลมละลายของประเทศสหรฐอเมรกาสามารถแบงออกไดเปนสองประการ ประการท�หน�ง คอการท�ลกหน� รองขอใหตนเองตกเปนบคคลลมละลาย ประการท�สอง คอการท�เจาหน� เปนคนรองขอใหลกหน�ตกเปนบคคลลมละลาย สาหรบกรณลกหน� สมครใจลมละลายน�น ลกหน� สามารถเลอกชองทางในการเขาสกระบวนการจดการภาระหน� สนไดตามความเหมาะสมและความจาเปนของตน การเลอกใชกระบวนการท�เหมาะสมกบลกษณะการประกอบอาชพ และสถานะทางการเงนของตนจะทาใหกระบวนการดงกลาวสามารถแกปญหาไดอยางมประสทธภาพ ซ� งแตละกระบวนการจะมลกษณะเฉพาะท�แตกตางกนออกไป ข�นอยกบวตถประสงคของแตละกระบวนการ

DPU

33

1. กระบวนการชาระบญชของลกหน� (Liquidation) การเขาสกระบวนการชาระบญชของลกหน� หรอเรยกอกอยางหน� งวา “กระบวนการลมละลาย” คอ กระบวนการชาระกจการและทรพยสนของลกหน� โดยเปนการรวบรวมทรพยสนอนอาจบงคบไดของลกหน� เพ�อจาหนายและนาเงนจากการจาหนายมาจดสรรชาระหน� ใหแกเจาหน�ท�งหลาย โดยกระบวนการชาระบญชของลกหน�สามารถใชไดท�งบคคลธรรมดาและนตบคคล 1.1 หลกเกณฑ การเขาสกระบวนการชาระบญชของลกหน� แบงเปน 2 ประเภท คอ 1. การลมละลายดวยความสมครใจ (Voluntary Bankruptcy) เปนกรณท�ลกหน�ย�นคารองขอใหตนลมละลาย การย�นคารองโดยลกหน� ศาลจะมคาส�งตามท�รองขอทนทโดยไมจาเปนตองมการน�งพจารณาคดอก1 กฎหมายมไดกาหนดเง�อนไขจานวนหน�ข�นต�าท�ลกหน�ตองมในการย�นคารอง แตลกหน�ตองย�นเอกสารประกอบตามท�กฎหมายกาหนดมาพรอมกบคารอง เอกสารประเภทดงกลาวไดแก รายละเอยดทรพยสนและหน� สน รวมถงรายช�อเจาหน� จานวนหน� และสภาพแหงหน� รายละเอยดเก�ยวกบรายไดและคาใชจายในปจจบน รายงานแสดงสถานะทางการเงน และรายละเอยดสญญาท�ลกหน� เปนคสญญา เปนตน2 อยางไรกตาม ลกหน� จะไมสามารถย�นคารองขอชาระบญชได หากภายใน 180 วนกอนย�นคารองในคดปจจบน ลกหน� เคยเปนลกหน� ในคดลมละลายซ� งศาลจาหนายคด เพราะลกหน�ไมปฏบตตามคาส�งศาลโดยจงใจ หรอภายใน 180 วนกอนลกหน� ย�นคารอง ลกหน� ไมไดเขารบการปรกษาทางการเงนจากท�ปรกษาท�รฐรบรอง เพ�อทราบถงความเปนไปไดในการใชทางเลอกอ�นนอกจากการลมละลาย3 กรณการรองขอใหลกหน�ลมละลายโดยความสมครใจ เร�มจากการท�ลกหน� เปนผย�นคารองขอตอศาลลมละลาย โดยอาจย�นคารองขอตอศาลลมละลายเอง ย�นตอเสมยนศาล หรอลกหน�อาจย�นคารองใหศาลลมละลายโดยการสงไปทางไปรษณยกได และในการขอใหลมละลายโดยความสมครใจของลกหน� น� ลกหน� จะใหคนอ�นเปนผ ย�นคารองแทนกได ซ� งการรองขอใหลมละลายโดยสมครใจของลกหน� จะตองเปนการย�นคารองดวยความสจรตใจ ไมเชนน�นแลวศาลกอาจยกคารองเชนวาน�นได เม�อไดมการย�นคารองขอใหลมละลายโดยความสมครใจของลกหน� ตอศาลแลวถอไดวาคดลมละลายไดเร�มข�นแลว ณ เวลาท�ย�นคารองขอน�นเอง โดยไมจาเปนท�ศาลจะตองพพากษาใหลกหน� ลมละลายแตอยางใด หรออาจจะกลาวไดวา การย�นคารองขอให

1 สธร ศภนตย. เลมเดม. หนา 139. 2 ธญญานช ตนตกล. (2552, มกราคม-เมษายน).“คดลมละลายของลกหน�บคคลธรรมดาในประเทศสหรฐอเมรกา”. วารสารดลพาห, 56(1). หนา 88. 3 แหลงเดม

DPU

34

ลมละลายมนทาหนาท�เสมอนหน�งเปนคาส�งของศาล ซ� งเม�อไดมการย�นคารองขอตอศาลแลวกจะทาใหการกระทาตางๆของลกหน� กจการหรอธรกจของลกหน� ทรพยสนของลกหน� ตลอดจนกระบวนการวธพจารณาท�ไดฟองลกหน�อยตองหยดหมด คอลกหน� ไมมสทธท�จะกระทาการตางๆ เหลาน�นไดโดยอานาจตางๆ จะตกเปนของทรสต (Trustee) ของกองทรพยสนของลกหน� ในคดลมละลายตอไป4 2. การลมละลายโดยไมสมครใจ (Involuntary Bankruptcy) เปนกรณท�เจาหน� ย�นคารองขอใหลกหน� เขาสกระบวนการชาระบญช ศาลจะตองกาหนดวนน�งพจารณาโดยเรว หากพจารณาแลวเปนไปตามเง�อนไขดงตอไปน� ศาลจะมคาส�งใหชาระบญชลกหน� ซ� งการรองขอใหลกหน� ตกเปนบคคลลมละลายจะตองประกอบไปดวยหลกเกณฑดงตอไปน� (1) เจาหน� ท�มสทธย�นคารองของใหชาระบญชและกจการของลกหน� ตองเปนเจาหน� ท�มสทธเรยกรองในมลหน� ท�ไมมประกน และไมมขอตอส จานวนหน�รวมกนไมนอยกวาท�กาหนด5 (2) ลกหน�ไมสามารถชาระหน� ท�ถงกาหนดได หรอภายใน 120 วนกอนย�นคาฟองไดมการแตงต�งเจาพนกงานเพ�อบงคบเอาทรพยสนท�เปนหลกประกน ซ� งไมใชทรพยสนสวนใหญของลกหน� 6 กรณการรองขอใหลกหน� ลมละลายโดยไมสมครใจเปนเร�องเก�ยวกบการรองขอใหลกหน�ลมละลายโดยฝายเจาหน� โดยคารองน�นจะตองเขาหลกเกณฑตามท�กฎหมายกาหนดไว การย�นคารองใหลมละลายโดยเจาหน� ถอวาเปนการเร�มตนคดลมละลายแลว แตการเร�มตนคดน� ยงไมถอวาลกหน� ลมละลายแตอยางใด และไมทาใหเจาหน� ไดรบทรพยสนจากการดาเนนกระบวนวธพจารณาคดลมละลายแตประการใด คอ ยงไมสามารถท�จะดาเนนการยด รวบรวม หรอจดการเก�ยวกบทรพยสนของลกหน� ได โดยกฎหมายไดเปดโอกาสใหลกหน� มสทธท�จะย�นคาใหการ ถาลกหน�ไมย�นคาใหการภายในกาหนด ศาลกจะส�งใหดาเนนกระบวนวธพจารณาทางคดลมละลายได การย�นคารองเพ�อเขาสกระบวนการลมละลายโดยสมครใจและไมสมครใจ จะตองย�นตอศาลลมละลายท�มเขตอานาจในท�ท�ทรพยสนของลกหน�ต�งอย หรอเปนภมลาเนาของลกหน� หรอเปนท�ต�งสานกงานใหญของลกหน� 7

4 แหลงเดม 5 United States Code- Title 11 Section 303(b) 6 United States Code- Title 11 Section 303(h) 7 สธร ศภนตย. เลมเดม. หนา 140.

DPU

35

คาส�งใหชาระบญชมผลทาใหเกดสภาวะพกการชาระหน� (Automatic Stay) ทนทนบต�งแตวนท�ศาลมคาส�ง คอ เจาหน� ไมสามารถกระทาการใดๆท�เปนการรบกวนลกหน� หรอทรพยสนของลกหน� ไมวาจะกระทาในรปแบบใดกตาม เชน ฟองลกหน� เปนคดแพง บงคบชาระหน�ตามคาพพากษา เขาควบคมหรอครอบครองทรพยสนในกองทรพยสน รวมท�งการใชสทธยดหนวง หรอบงคบชาระหน�จากหลกประกนท�เปนทรพยสนในกองทรพยสนของลกหน� 8 เปนตน จะเหนไดวาการกระทาใดๆกตามท�เก�ยวกบกองทรพยสนของลกหน� จะถกหามกระทาไว โดยหลกแลวการหามจะคงอยจนกวาทรพยสนน�นจะไมใชทรพยสนในกองทรพยสนของลกหน� อกตอไป หรอส�นสดการหามเพราะเหตยกคารองหรอคดเสรจส�นแลว9 นอกจากการท�ลกหน�จะไดรบประโยชนจากสภาวะพกการชาระหน� (Automatic Stay)แลว ลกหน� ซ� งเขาสกระบวนการชาระบญชและกจการ ยงไดรบประโยชนจากการปลดจากลมละลายภายใน 60-90 วนนบแตศาลมคาส�งตามท�รองขอ มผลทาใหลกหน�หมดความรบผดเปนการสวนตวในหน� สนท�เกดข�นกอนหรอขณะศาลมคาส�งใหชาระกจการและทรพยสน การปลดเปล�องจากความรบผดเปนการสวนตว หมายถงเจาหน� ในหน� สนดงกลาวจะไมสามารถทวงถาม ฟองรองดาเนนการบงคบชาระหน� จากลกหน� หรอใชวธการใดๆ เพ�อบงคบหรอจงใจใหลกหน�ชาระหน� สนดงกลาวใหแกตนไดอก10 อยางไรกตามแมลกหน� จะไดรบประโยชนจากสภาวะพกการชาระหน� (Automatic Stay) แตลกหน� จะตองสญเสยกองทรพยสนท�งหมดซ� งลกหน� มอย ณ วนท�มการย�นคารอง ยกเวนทรพยสนบางประเภทท�ไมตกอยภายใตการชาระหน� เชน เคร�องใชในบาน กรมธรรมประกนชวต เปนตน โดยอานาจในการจดการกองทรพยสนของลกหน�ท�งหมดจะตกอยภายใตอานาจของผชาระกจการและทรพยสน 2. กระบวนการฟ� นฟสถานะทางการเงนของลกหน� ท�ประกอบอาชพเกษตรกร “เกษตรกร” คอ ผท�ประกอบอาชพทางดานเกษตรกรรม เชน ชาวนา ชาวไร ชาวสวน ชาวประมง และผประกอบอาชพเล�ยงสตว ผซ� งประกอบอาชพเกษตรกรถอเสมอนเปนผสรางแหลงกาเนดสนคาอปโภคบรโภคตางๆ ท�มความจาเปนตอประเทศทกประเทศ ไมวาจะเปนประเทศท�พฒนาแลว หรอประเทศท�กาลงพฒนา ถาหากประเทศใดไมสามารถผลตสนคาอปโภคบรโภคใหเพยงพอตอความตองการของประชากรในประเทศท�มอตราการเพ�มข�นอยางตอเน�อง ทาใหตองมการส�งซ�อสนคามาจากประเทศ

8 แหลงเดม. หนา 141. 9 แหลงเดม. หนา 142. 10 ธญญานช ตนตกล. เลมเดม. หนา 89.

DPU

36

อ�น ซ� งจะสงผลตอการสญเสยเงนตรา และสนคาน�นจะมราคาท�สงสงผลตออตราคาครองชพของประชาชน และอาจสงผลกระทบตอเศรษฐกจของประเทศในเวลาตอมา11 ผซ� งประกอบอาชพเกษตรกรจงเปนบคคลซ�งมความสาคญตอระบบเศรษฐกจท�งภายใน และภายนอกประเทศเพราะเปนเสมอนผผลตอาหารเล�ยงประชากร นอกจากน� สนคาการเกษตรบางประเภทยงเปนสนคาสงออกทาใหเกดรายไดเขามาในประเทศ การรกษาความม�นคงทางการเงนของผประกอบอาชพเกษตรกรจงนบวาเปนเร�องท�สาคญมากเพ�อใหเกษตรกรสามารถดารงชพอยได อยางไรกตาม หากพจารณาจากสภาพความเปนจรงสถานะภาพทางการเงนของเกษตรกรนบวายงมความนาเปนหวง เพราะเปนอาชพท�มรายไดไมสงมากนกแตกลบตองเผชญกบคาครองชพท�สง รวมถงมคาใชจายในการประกอบกจการ ทาใหเกษตรกรสวนใหญในหลายๆประเทศตองพบกบปญหาหน� สนท�เกดข� น เกษตรกรบางรายอาจพบกบวกฤตทางการเงนจนถงข�นตองลมละลาย เกษตรกรจงเปนอาชพหน� งท�ตองการความชวยเหลอจากรฐ ไมวาจะเปนความชวยเหลอทางนโยบาย หรอการใหความคมครองทางกฎหมาย ประเทศสหรฐอเมรกานบวาเปนประเทศท�เหนความสาคญของผ ประกอบอาชพเกษตรกร โดยการสรางกลไกทางกฎหมายข�นมาเฉพาะในการแกปญหาหน� สนของเกษตรกร โดยบญญตไวในประมวลกฎหมายสหรฐอเมรกา บรรพ 11 หมวดท� 12 (United States Code – Title 11 Chapter 12) กระบวนการฟ� นฟสถานะทางการเงนของลกหน� ท�ประกอบอาชพเกษตรถอเปนบทบญญตท�ออกแบบมาเปนพเศษสาหรบใหความชวยเหลอผประกอบอาชพเกษตรกร โดยคานงถงสภาพเศรษฐกจท�แทจรงของผประกอบเกษตรกร ท�งน� ผท�มสทธย�นคารองภายใต กระบวนการดงกลาวน�น ไมใชเฉพาะตวของเกษตรกรเทาน�นแตยงรวมถงคสมรสของเกษตรกรดวย โดยผท�จะย�นคารองจะตองมรายไดมากวา รอยละ 50 ของรายไดท� งหมดมาจากเกษตรกรรม12 ซ� ง กระบวนการดงกลาวน�นพยายามขจดอปสรรคตางๆท�ลกหน�อาจตองเผชญในการเขาสกระบวนการฟ� นฟอ�นๆ ของกฎหมายลมละลาย ทาใหกระบวนการฟ� นฟตามสถานะทางการเงนของลกหน� ท�ประกอบอาชพเกษตรจงมความกระชบ รวดเรว ไมซบซอน และประหยดคาใชจาย กระบวนการฟ� นฟสถานะทางการเงนของลกหน� ซ� งประกอบอาชพเกษตรตองเปนการย�นคารองโดยสมครใจ โดยลกหน� เปนผย�นเทาน�น กระบวนการน� ไดถกสรางข�นคร� งแรกในป ค.ศ. 1986 เปนชวงท�เกษตรกรเกดวกฤตทางการเงนท�วประเทศ และไดถกประกาศใชอยางเปนทางการ

11 ทองโรจน ออนจนทร. (2526). เศรษฐศาสตรเกษตร. หนา 15. 12 David Leibowitz. What’s a family farmer? Someone who can file Chapter 12. Available URL : www.bankruptcylawnetwork.com.

DPU

37

ในป ค.ศ. 2005 โดยกาหนดใหเกษตรกรสามารถย�นคารองขอความชวยเหลอในการฟ� นฟสถานะทางการเงนโดยการลดหน� และจดโครงสรางหน� เพ�อใหกจการของเกษตรกรอยตอไปได กระบวนการน� ไมใชกบเกษตรกรท�ตองการเลกกจการแตกระบวนการดงกลาวเหมาะสาหรบเกษตรกรท�ตองการตอสกบปญหาการขาดสภาพคลองทางการเงน เพ�อใหกจการของตนรอดพนจากวกฤตทางการเงน13 การย�นของฟ� นฟสถานะทางการเงนของลกหน� ซ� งประกอบอาชพเกษตรน�สามารถใชไดท�งบคคลธรรมดา และนตบคคลท�ประกอบกจการเกษตรกรรม วทยานพนธฉบบน� จะศกษาเฉพาะกรณของเกษตรกรท�เปนบคคลธรรมดาเทาน�น 2.1 ลกหน� ซ� งมสทธในการย�นคารองจะตองเขาหลกเกณฑท�กาหนด ดงตอไปน� 14

1. บคคลธรรมดา หรอคสมรส 2. มหน� สนท�งหมดไมเกน 3,544,525 ดอลลา 3. หน� สนท�เกดข�นอยางนอยรอยละ 50 ตองมาจากเกษตรกรรม 4. รายไดมากกวารอยละ 50 ในปกอนหนาน�ตองมาจากการเกษตรกรรม

2.2 ข�นตอนปฏบตในการดาเนนกระบวนการฟ� นฟสถานะทางการเงนของลกหน� ซ� งประกอบอาชพเกษตรกร กฎหมายลมละลายของสหรฐอเมรกาไดบญญตข�นตอนในการปฏบตตามกระบวนการฟ� นฟสถานะทางการของลกหน� ซ� งประกอบอาชพเกษตรกร เปนกระบวนการท�มความแมนยาและแนนอนในการแกปญหาใหกบเกษตรกร โดยเกษตรกรผย�นคารองเปนผเสนอแผนฟ� นฟจงรถงปญหาหน� สนของตนเปนอยางด อกท�งยงตองไดรบคาปรกษาจากทนายความกอนท�จะย�นคารอง แผนการฟ� นฟท�เสนอตอศาลน�น ตองอธบายถงวธการท�จะทาใหกจการยงคงดาเนนตอไปไดในขณะท�อยในระหวางการฟ� นฟและหลงจากท�ไดรบการปลดจากลมละลายแลว จงอาจกลาวไดวาแผนฟ� นฟจะตองกาหนดเปนสองวาระ คอ แผนระยะส�นและระยะยาว อยางไรกตาม หากเจาหน� ไมเหนดวยกบแผนกสามารถท�จะคดคานแผนดงกลาวได ซ� งเจาหน� อาจจะใหเหตผลในการโตแยงแผน ดงตอไปน� 15

13 Robert Moore. Hope for financially stressed family farmers. Available URL : http://ohioagmanager.osu.edu/financial-management/chapter-12-bankruptcy-hope-for-financially-stressed-family-farms/ 14 Riley C.Walter. (July 2010). Chapter 12 Bankruptcy : Restructuring and saving the family farm or family dairy. Available URL : www.w2LG.com 15 Robert Moore. Ibid.

DPU

38

1. เจาหน� จะไดรบการชาระหน�ตามแผนนอยกวากรณท�ลกหน� เขาสกระบวนการชาระบญช 2. ในแผนไมมการยนยนวา หน� สนท�งหมดของลกหน�จะไดรบการจดการภายใน 3-5 ป ศาลลมละลายจะทาการพจารณาแผนฟ� นฟ ถาเหนชอบดวยแผนกจะส�งเหนชอบดวยแผน หรอแตถาไมเหนชอบดวยแผนกจะปฏเสธแผนดงกลาว ในกรณท�ศาลไมเหนชอบดวยแผนน�น ศาลอาจส�งใหมการแกไขเปล�ยนแปลงแผน หรออาจส�งใหเปล�ยนไปสกระบวนการชาระบญชกได หลกเกณฑท�ศาลใชพจารณาแผนและมคาส�งเหนชอบดวยแผน ศาลมหลกการพจารณาดงตอไปน� 16 1. แผนการฟ� นฟตองย�นโดยผมสทธ และย�นโดยสจรต โดยผย�นจะตองมเจตนาในการฟ� นฟเพ�อใหกจการสามารถดารงอยไดตอไป 2. แผนจะตองกาหนดวธการชาระหน�วาจะดาเนนการอยางไร 3. แผนจะตองกาหนดใหเจาหน� บรมสทธ ,หน�ภาษ, การจายคาอปการะเล�ยงดบตรและภรยาท�หยารางกนแลว ไดรบชาระเตมจานวน เม�อศาลเหนชอบดวนแผนการฟ� นฟท�เกษตรกรเสนอแลว เกษตรกรจะตองปฏบตไปตามแผนการน�น ซ� งการทาแผนฟ� นฟท�เสนอตอศาลน�นสวนใหญจะแผนจะถกออกแบบมาใหเกษตรกรบรหารแผนในงบประมาณท�จากด ท�งคาใชจายในการทาเกษตรกรรม และคาใชจายในชวตประจาวน แนนอนวาเปนเร�องยากมากท�จะปฏบตตามแผนในระยะยาว เน�องมาจากคาใชจายของเกษตรกรมกจะเกนงบประมาณท�จากดไว ดงน�นส� งสาคญในการออกแบบแผนฟ� นฟจงตองคานงถงเกษตรกรดวยวาสามารถใชจายอยภายใตงบประมาณท�จากดน�นหรอไม17 เกษตรกรสามารถปฏบตตามเง�อนไขของแผนไดท�งหมด ศาลจะส�งใหเกษตรกรปลดจากการเปนบคคลลมละลาย ซ� งมผลใหเกษตรกรไดรบการปลดปลอยจากหน� สนของเขา เชน หน�บตรเครดตตางๆ รวมถงหน� ท�ไมมหลกประกน ยกเวนหน� ท�มขอสญญาระยะยาว เชน หน� จานอง เปนตน ดงน�น อาจกลาวไดวา การปลดจากลมละลายตามกระบวนการน� คอ เกษตรกรจะไมตองอยภายใตเง�อนไขของแผน และการควบคมของทรสต (Trustee) อกตอไป18

16 Ibid. 17 Ibid. 18 Ibid.

DPU

39

3. กระบวนการฟ� นฟสถานะทางการเงนของลกหน� บคคลธรรมดาท�มรายไดประจา กระบวนการในการฟ� นฟสถานะทางการเงนของลกหน� บคคลธรรมดาท�มแหลงเงนไดประจาท�ลกหน�ไดรบ โดยกระบวนการดงกลาวไดออกแบบมาเพ�อชวยเหลอลกหน� บคคลธรรมดาท�มคณสมบตตามท�กาหนด โดยทาใหลกหน� บคคลธรรมดาสามารถนาสวนหน� งของรายไดในอนาคตมาชาระหน� คนแกบรรดาเจาหน� ท�งหลายไมวาท�งหมดหรอบางสวนภายในระยะเวลาการชาระหน� ท�ขยายออกไป หรอโดยวธอ�นใด จงอาจกลาวไดวากระบวนการฟ� นฟดงกลาว เปรยบเสมอนเปนกระบวนการท�เขามาชวยเหลอบรรเทาสภาวะขาดสภาพคลองทางการเงนของลกหน� 19 จงนบวาเปนกระบวนการฟ� นฟท�เปนประโยชนตอลกหน� อยางมาก ท� งลกหน� บคคลธรรมดาท�เปน “มนษยเงนเดอน” และลกหน� ท�ประกอบธรกจสวนตวไมวาจะเปนธรกจการคาพาณชยหรอไมกตาม เน�องจากกระบวนการดงกลาวมงท�จะสงเสรมใหลกหน� ไดรบการฟ� นฟมากกวาท�จะใหลกหน� เขาสกระบวนการชาระบญช 3.1 หลกเกณฑการเขาสกระบวนการฟ� นฟสถานะทางการเงนของลกหน� บคคลธรรมดาท�มรายไดประจา การฟ� นฟสถานะทางการเงนของลกหน� บคคลธรรมดาท�มรายไดประจาน� ใหสทธเฉพาะลกหน� เทาน�นในการย�นคารองขอฟ� นฟ เน�องจากการย�นคารองดงกลาวสามารถนาเงนประเภทคาจาง หรอรายไดในอนาคตมาบงคบชาระหน�ภายใตแผนฟ� นฟสถานะทางการเงน ซ� งการกระทาดงกลาวถอเปนการกระทาท�ฝาฝนกฎหมายรฐธรรมนญของประเทศสหรฐอเมรกา เวนแตเปนการกระทาโดยความยนยอมของลกหน� เอง การท�ลกหน� ย�นคารองขอฟ� นฟ ถอเปนการใหความยนยอมจงไมขดกบรฐธรรมนญ 3.2 คณสมบตของลกหน� ซ� งมสทธย�นคารองขอฟ� นฟสถานะทางการเงน จะตองเปนไปตามหลกเกณฑดงตอไปน�

1. ลกหน� บคคลธรรมดาท�มรายไดประจา ณ วนท�ย�นคารองขอมภาระหน� ไมมประกนท�งจานวนแนนอนหรอไมแนนอนรวมกนแลวนอยกวา 250,000 ดอลลาร และภาระหน� มประกนท�งจานวนแนนอน หรอไมแนนอนรวมกนแลวนอยกวา 750,000 ดอลลาร หรอลกหน�บคคลธรรมดาท�มรายไดประจา และสามหรอภรยาของบคคลน�น ซ� งมภาระหน� ณ วนย�นคารองขอ เปนภาระหน�ไมมประกนท�งจานวนแนนอน หรอไมแนนอนรวมกนแลวนอยกวา 250,000 ดอลลาร และภาระหน� มประกนท�งจานวนแนนอน หรอไมแนนอนรวมกนแลวนอยกวา 750,000 ดอลลาร20

19 ณกรณ กลพโมกข. (2544). มาตรการฟ�นฟสถานะทางการเงนของลกหน�บคคลธรรมดาทIมรายไดประจา. หนา 46. 20 United State Code – Title 11 Section.109(e)

DPU

40

2. หามบคคลธรรมดา หรอครอบครวของเกษตรกร (Family Farmer) ย�นคารองขอเปนลกหน�ภายใตประมวลกฎหมายน� อก หากปรากฏขอเทจจรงวาภายในกาหนด 180 วนกอนวนย�นคารองฟ� นฟสถานะทางการเงนในคดน� ลกหน� เปนบคคลท�เคยย�นคารองขอฟ� นฟสถานะทางการเงนภายใตประมวลกฎหมายน�มากอนแลว และ

(1) คดของลกหน� ไดถกศาลยกคารองดวยเหตท�ลกหน� เจตนาไมปฏบตตามคาส�งของศาลโดยทจรต หรอความปรากฏตอศาลวาลกหน� ย�นคารองขอฟ� นฟสถานะทางการเงนโดยสจรต

(2) ศาลไดมคาส�งอนญาตใหถอนคารองขอฟ� นฟสถานะทางการเงนตามท�ลกหน� รองขอ และเปนคดท�ไดมการย�นคารองขอปลดเปล�องสภาวะพกการชาระหน�ช�วคราว21 การเร�มตนกระบวนการฟ� นฟสถานะทางการเงนของลกหน� บคคลธรรมดาท�มรายไดประจา นอกจากสามารถย�นคารองขอโดยสมครใจของลกหน�แลว อาจเร�มตนกระบวนการฟ� นฟสถานะทางการเงนโดยกรณการโอนยายคด (Conversion) จากกระบวนการชาระบญช กลาวคอ ลกหน� บคคลธรรมดาอาจรองขอจดการภาระหน�ของตนโดยกระบวนการชาระบญช แตลกหน�กยงมสทธรองขอโอนยายคดไปสกระบวนการฟ� นฟสถานะทางการเงนได หากเปนลกหน� บคคลธรรมดาท�มคณสมบตตามท�กาหนด นอกจากน�คดท�มการชาระบญชตองเร�มจากความสมครใจของลกหน�เทาน�นจงสามารถโอนคดไปสกระบวนการฟ� นฟสถานะทางการเงนได ดงน�นหากคดท�มการชาระบญชของลกหน� เร�มตนโดยการรองขอของเจาหน� (Involuntary Liquidation) ลกหน� ไมอาจรองขอเพ�อโอนคดไปสกระบวนการดงกลาวได การย�นคารองขอฟ� นฟสถานะทางการเงน ลกหน� บคคลธรรมดาท�มคณสมบตตองย�นคารองขอฟ� นฟสถานะทางการเงนพรอมรายงานทรพยสนของตน และแผนฟ� นฟสถานะทางการเงน แตสาหรบลกหน� บคคลธรรมดาท�ประกอบกจการ นอกจากจะตองย�นคารองขอฟ� นฟสถานะทางการเงนพรอมกบรายงานทรพยสนแลว ยงจะตองย�นรายงานทางการเงนดวย22 โครงสรางระบบกฎหมายลมละลายของประเทศสหรฐอเมรกาไดมการแยกกลไกการลมละลายตามลกษณะของลกหน� สาหรบเจาหน�กฎหมายลมละลายใหสทธแกเจาหน� ในการย�นคารองขอใหลกหน� ท�เปนบคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชยลมละลายได ตามกระบวนการชาระบญชลกหน� (Liquidation)

21 United State Code – Title 11 Section.109(g) 22 ณกรณ กลพโมกข. เลมเดม. หนา 55.

DPU

41

สาหรบลกหน� บคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชยกฎหมายลมละลายเปดโอกาสใหลกหน� สามารถเลอกชองทางท�เหมาะสาหรบตนเองในการเขาสกระบวนการลมละลายได ไมวาจะเปนการย�นคารองขอชาระบญช หรอขอฟ� นฟสถานะทางการเงนของลกหน� แตการสมครใจเขาสกระบวนการดงกลาวโดยลกหน� (Voluntary Bankruptcy) แตกตางกบกรณท�เจาหน� เปนผย�นคารองตรงท�ศาลไมจาเปนตองไตสวนคารองของลกหน� อก ทาใหกระบวนการลมละลายโดยลกหน�สมครใจ ดาเนนไปอยางรวดเรวและเปนประโยชนแกลกหน� ในการไดรบการปลดจากลมละลายตามไปดวย (ภายใน 60-90 วนนบแตย�นคารอง) ซ� งลกหน� บคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชยสวนใหญมกเลอกใชกระบวนการฟ� นฟสถานะทางการเงน ซ� งเปนมาตรการท�เหมาะสาหรบบคคลธรรมดาซ�งมรายไดประจาหรอ “มนษยเงนเดอน” มาตรการฟ� นฟสถานะทางการเงนของลกหน� บคคลธรรมดาท�มรายไดประจาดงกลาวขางตนน�นเกดข� นเพราะความเช�อม�นวาลกหน� มลกษณะเฉพาะท�แตกตางกนในแตละประเภท ดงน�นเพ�อสรางโอกาสในการฟ� นฟสถานะทางการเงนใหประสบความสาเรจมากข�น การใหความชวยเหลอลกหน� บคคลธรรมดาในการฟ� นฟสถานะทางการเงนจงมแนวทางท�แตกตางเพ�อใหเกดความเหมาะสมและสอดคลองกบลกหน� และจากมาตรการฟ� นฟสถานะทางการเงนลกหน� บคคลธรรมดาท�มรายไดประจา สะทอนใหเหนวากลไกหรอมาตรการท�บญญตข�นไดพยายามสรางความสมดลระหวางการใหความคมครองลกหน� ใหไดรบโอกาสในการฟ� นฟสถานะทางการเงน โดยคานงถงลกษณะเฉพาะตวของลกหน� บคคลธรรมดา มงเนนมาตรการท�มความเรยบงาย ไมซบซอน ประหยดเวลา ประหยดเวลาและภาระคาใชจายในขณะเดยวกนกคานงถงการใหความคมครองเจาหน�ท�งหลายอยางเพยงพอดวยเชนกน 3.1.1.2 ขอจากดสทธของบคคลลมละลาย

1. ขอจากดสทธท�มผลกระทบตอทรพยสน (Effect on Property) การเขาสกระบวนการลมละลายตามกฎหมายลมละลายของประเทศสหรฐอเมรกา ในบางกระบวนการลกหน� อาจตองถกจากดสทธในการจดการทรพยสน เชน การเขาสกระบวนการชาระบญช ลกหน� จะตองสญเสยอานาจในการจดการทรพยสนและประโยชนใดๆ ในทรพยสนท�ลกหน� มอยกอนวนเร�มคด โดยกฎหมายใหอานาจทรสต (Trustee) ในการจดการทรพยสนของลกหน�ท�งหมด เม�อทรสต(Trustee)รวบรวมทรพยสนของลกหน� ไวเปน “กองทรพยสนของลกหน� ” ทรสต(Trustee)จะทาหนาท�เสมอนเปนตวแทนของกองทรพยสนลกหน� ซ� งจะตองจดการทรพยสนเพ�อประโยชนของฝายเจาหน� นอกจากน�ทรสต(Trustee)มหนาท�สงคนทรพยสนท�ไดรบการยกเวนตามกฎหมาย (Exempted Asset) คอ ทรพยสนท�ไมอยในขายท�จะตองถกบงคบชาระหน� ซ� งเปนทรพยสนประเภทท�มความจาเปนตอการดารงชวตของลกหน� เชน เงนสด รถ เคร�องใชในบาน

DPU

42

กรมธรรมประกนชวต เปนตน ลกหน� มสทธเกบรกษาไวไดตอไป23 การท�กฎหมายกาหนดประเภทของ “ทรพยสนท�ไดรบยกเวน” เพ�อใหสทธลกหน� ในการถอครองทรพยสนดงกลาวตอไปมาจากแนวความคดท�วา ลกหน� จาเปนตองมขาวของเคร�องใชบางอยางท�จาเปนในการดารงชพเหลออยภายหลงจากการส�นสดการลมละลาย อยางไรกตามเน�องจากประเทศสหรฐอเมรกามระบบกฎหมายแบบท�มท�งกฎหมายระดบสหพนธรฐ (Federal Law) และระดบมลรฐ ประเภทของทรพยสนท�ไดรบการยกเวนในแตละมลรฐจงแตกตางกนออกไป รวมท�งบางมลรฐอาจมความแตกตางไปจากกฎหมายในระดบสหพนธรฐดวย เชน มลรฐมดเวส ไดยกเวนทรพยสนประเภทท�อยอาศยโดยไมจากดราคา แตมลรฐเทกซส และไอโอวา ไดยกเวนทรพยสนประเภทท�อยอาศยแตจากดราคาไวท�หน� งลานเหรยญสหรฐ24 เปนตน สวนทรพยสนท�ไมอยในขายท�ไดรบการยกเวน ทรสต (Trustee) มหนาท�ในการนาไปจาหนาย หรอวธอ�นใด เพ�อนาเงนมาจดสรรชาระหน� ใหแกเจาหน�ท�งหลายของลกหน� 25 สาหรบการเขาสกระบวนการฟ� นฟสถานะทางการเงนของลกหน� ท�มรายไดประจา ในเร�องการถกจากดทรพยสนของลกหน� น�นจะมความแตกตางจากการเขาสกระบวนการชาระบญชอยางส�นเชง เน�องจากวาการเขาสกระบวนการฟ� นฟดงกลาว เปนกระบวนการท�มงใหความชวยเหลอลกหน� เพ�อใหลกหน�สามารถชาระหน�ใหแกเจาหน�ได เน�องจากวตถประสงคของกฎหมายท�แตกตางกนน� เอง ทาใหการเขาสกระบวนการฟ� นฟสถานะทางการเงนของลกหน� ท�มรายไดประจา ลกหน� ยงคงเปนผครอบครอง และมอานาจในการจดการทรพยสนของตนอย แตจะตองบรหารทรพยสนภายใตแผนการท�เสนอและไดรบการอนมตแลว โดยมทรสต(Trustee) เปนผควบคมดแลการดาเนนการของลกหน� 26

2. ขอจากดสทธท�มผลกระทบตอการประกอบอาชพ (Effects on Job) การตกเปนบคคลลมละลายภายใตกฎหมายลมละลายของประเทศสหรฐอเมรกาไมคอยจะสงผลกระทบตอการประกอบอาชพของบคคลลมละลายมากนก เน�องจากกฎหมายลมละลายของสหรฐอเมรกาไดมบทบญญตในการคมครองศกด� ศรของลกหน� ไววาหากผใดต�งขอรงเกยจบคคลลมละลายถอเปนการกระทาท�เลอกปฏบต (Discriminate)

23 แหลงเดม. 24 แหลงเดม. 25 United States Code – Title 11 Section.726 26 สธร ศภนตย. แหลงเดม.

DPU

43

กฎหมายลมละลายสหรฐอเมรกาไดคมครองลกหน� ซ� งเปนบคคลลมละลายใหไดรบความเปนธรรมในการประกอบอาชพ โดยกาหนดหลกเกณฑท�ใชบงคบกบนายจางซ� งเปนหนวยงานของรฐไววา “หนวยงานภาครฐหามปฏเสธ, เพกถอน, เล�อน หรอปฏเสธการตอใบอนญาตประกอบวชาชพ, ใบอนญาต, ใบอนญาตกรรมสทธ, สมปทาน หรอใบอนญาตอยางอ�นทานองเดยวกน การกาหนดเง�อนไขในการใชสทธท�เปนการเลอกปฏบต, ปฏเสธการวาจางงาน, ทาใหการจางงานส�นสดลง หรอเลอกปฏบตในการวาจางงาน ตอบคคลท�เคยเปนหรอเปนลกหน�ภายใตกระบวนการลมละลาย” 27 สาหรบกรณนายจางซ� งเปนเอกชน กมกฎหมายคมครองลกจางท�ตกเปนบคคลลมละลายไววา “นายจางเอกชนไมสามารถยตการจางงาน หรอเลอกปฏบตในการจางงาน ตอบคคลซ� งเปนหรอเคยเปนบคคลลมละลาย หรอเปนลกหน� ท�เขาสกระบวนการลมละลายตามพระราชบญญตลมละลาย หรอบคคลท�เก�ยวของกบลกหน� ท�ลมละลาย เหตเพราะเขาตกเปนบคคลลมละลาย”28 อยางไรกตาม กฎหมายไมไดหามนายจางท�เปนเอกชนในการเลอกปฏบตในการวาจางงาน ซ� งนายจางเอกชนมสทธท�จะปฏเสธบคคลท�มาสมครงาน หรอกาหนดคณสมบตของผ มาสมครงานวาตองไมเปน หรอเคยเปนบคคลลมละลายกได ซ� งกรณน�นายจางท�เปนหนวยงานของภาครฐไมอาจท�จะปฏเสธผท�มาสมครงานเพราะเหตวาเขาตกเปนบคคลลมละลายได29 ดงน�นจงอาจกลาวไดวาผลกระทบจากการประกอบอาชพของบคคลลมละลายน�นจะถกจากดสทธเชนไรข�นอยวา ลกหน� เปนลกจางท�สงกดในหนวยงานใด

3.1.2 ประเทศองกฤษ กฎหมายลมละลายของประเทศองกฤษ (Insolvency Act 1986) ไดแบงแยกบทบญญตในสวนของการลมละลายของลกหน� ซ� งเปนบคคลธรรมดา และลกหน� ซ� งเปนนตบคคลออกจากกนอยางชดเจน แตอยางไรกตาม หลกเกณฑการเขาสกระบวนการลมละลายระหวางลกหน� ท�เปนบคคลธรรมดาและนตบคคลของประเทศองกฤษมไดมความแตกตางกนมากนก โดยกฎหมายใหสทธท�งลกหน� และเจาหน� ในการย�นคารองขอใหลกหน� เขาสกระบวนการลมละลายได เม�อเขาองคประกอบตามท�กฎหมายกาหนด ในทางทฤษฎการลมละลายของนตบคคลและการลมละลายของบคคลธรรมดาน�นมสถานะทางกฎหมายแตกตางกนอยางส�นเชง กลาวคอ การลมละลายของนตบคคลจะมผลทาใหนต

27 United States Code – Title 11 Section.525(a) 28 United States Code – Title 11 Section.525(b) 29 Hamid Jabbar. Bankruptcy and Employment Crimination. จาก www.jabbarlegal.com/2011/02/05/ Bankruptcy –Employment-Discrimination

DPU

44

บคคลตองส�นสถานะทางกฎหมายไปอยางส�นเชงดวยการเลกกจการ (Winding up) สวนการลมละลายของบคคลธรรมดามไดทาใหสภาพบคคลของลกหน� สญส�นไป เพยงแตเปนการจากดสทธและเสรภาพบางประการ อยางไรกตามกฎหมายลมละลายของประเทศองกฤษ มวตถประสงคในการปลดลกหน�ใหหลดพนจากหน� ท�ไมสามารถชาระได และใหโอกาสลกหน� ในการเร�มตนชวตใหมหลงการจดสรรทรพยสนชาระหน� ใหแกเจาหน� แลว ซ� งการเขาสกระบวนการลมละลายของลกหน� ท�เปนบคคลธรรมดาน�นมไดมการแบงแยกประเภทของลกหน� ลกษณะการประกอบอาชพ หรอฐานะทางเศรษฐกจแตอยางใด30 3.1.2.1 หลกเกณฑการเขาสกระบวนการลมละลายของบคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย กฎหมายลมละลายของประเทศองกฤษไดกาหนดใหบคคลท�มสทธเร�มตนคดโดยการย�นขอใหลกหน� ลมละลายไว 3 ประเภท ไดแก เจาหน� ลกหน� และบคคลท�เขามาควบคมดแลการปฏบตตามขอตกลงดวยความสมครใจ (Voluntary Arrangement) ซ� งมหลกเกณฑท�แตกตางกนออกไป ดงตอไปน� 1.1 การย�นขอใหลมละลายโดยเจาหน� บคคลท�เปนเจาหน� ผมสทธย�น คอ บคคลท�มหน� ตามกฎหมายลมละลาย (Bankruptcy Debts) ซ� งไดแก หน� หรอสทธเรยกรองท�เกดข�นและมอยกอนการลมละลายของลกหน� รวมท�งดอกเบ�ยในหน�หรอสทธเรยกรองดงกลาวดวย

1) คณสมบตของเจาหน� ซ� งมสทธย�นคาฟองขอใหลกหน�ลมละลาย ก. เจาหน� รายเดยว หรอหลายรายรวมกนย�นคาฟอง โดยจานวนหน�ไมต �ากวา

750 ปอนด31 ข. มลหน� ท�ย�นฟองใหลกหน�ลมละลายตองเกดข�นและมอยกอนการลมละลาย

ของลกหน� ค. มลหน� ท�มจานวนหน� ท�แนนอน และถงกาหนดชาระแลว32 ง. มลหน� ท�ไมมหลกประกน (Unsecured Debt) หรอเจาหน� ยอมสละ

หลกประกนหรอย�นขอรบชาระหน�ในสวนท�ไมมหลกประกน33

30 สธร ศภนตย. เลมเดม. หนา 100. 31 Insolvency Act 1986,Section.267(4) 32 Insolvency Act 1986,Section.267(2)(b) 33 Insolvency Act 1986,Section.267(2)(b) และ Section.269

DPU

45

ในกรณท�เจาหน� เปนผย�นคาฟองใหลกหน�ลมละลายน�น กฎหมายลมละลายขององกฤษใชหลกเกณฑการพจารณาวา “ลกหน� ไมสามารถชาระหน� ได” เม�อมเหตการณตามขอสนนษฐานท�กฎหมายกาหนดไว ใหถอวาลกหน�ไมสามารถชาระหน� ได เน�องจากกฎหมายมองวาหากใหเจาหน�เปนผมภาระในการพสจนวาลกหน� ไมสามารถชาระหน� ไดกจะเปนการโยนภาระใหกบเจาหน�มากเกนไป เพราะเจาหน� ยอมไมอาจเขาถงขอมลท�จะนามาพสจนสถานะทางการเงนหรอทรพยสนของลกหน� ได จงไดกาหนดใหเจาหน�แสดงตอศาลวา ลกหน� มพฤตการณตามขอสนนษฐานท�กฎหมายกาหนดกเพยงพอแลว ขอสนนษฐานท�กฎหมายกาหนดใหถอวา “ลกหน� ไมสามารถชาระหน� ได” มดงตอไปน� 34 1. เจาหน� ไดสงหนงสอเรยกใหลกหน� ชาระหน� แลวแตลกหน� ไมชาระหน� หรอใหประกนภายใน 3 สปดาหเจาหน�สามารถย�นขอใหลกหน�ลมละลายได 2. กรณท�หน� ยงไมถงกาหนดชาระ แตจะถงกาหนดชาระภายในระยะเวลาท�แนนอน เจาหน�อาจสงหนงสอไปเรยกใหลกหน�แสดงใหเปนท�พอใจวาเม�อถงกาหนดชาระหน�แลวลกหน�จะชาระหน� อยางไรหากภายใน 3 สปดาหลกหน� ไมแสดงใหเปนท�พอใจ เจาหน� สามารถย�นขอใหลกหน�ลมละลายได 3. การบงคบคดทางแพงของเจาหน�ไมเปนผลสาเรจ ท�งหมดท�กลาวมาน� เปนเพยงขอสนนษฐานเทาน�น หากไมเขากรณดงกลาวขางตนแลว เจาหน�กยงคงสามารถย�นขอใหลกหน�ลมละลายไดโดยอางเหตวาลกหน� ไมสามารถชาระหน� ไดเม�อถงกาหนด หรอลกหน� มทรพยสนนอยกวาหน� สน35 อยางไรกตาม ขอสนนษฐานดงกลาวไมใชขอสนนษฐานท�เดดขาด กฎหมายกยงเปดโอกาสใหลกหน� สามารถพสจน หรออางเหตซ� งตนไมสมควรลมละลายได ศาลจะพจารณาในเบ�องตนวาลกหน�สามารถตกลงจดการทรพยสนกบบรรดาเจาหน� ไดหรอไม โดยพจารณาจากรายช�อเจาหน� ซ� งลกหน� ย�นไว หากไมสามารถตกลงกนไดและเขาองคประกอบท�ศาลจะส�งใหลกหน� ลมละลายไดแลว ศาลกจะมคาส�งใหลกหน� ลมละลาย เวนแตลกหน� จะมเหตสมควรแสดงใหศาลเหนวาไมควรใหตนลมละลาย เชน ลกหน� สามารถชาระหน� หรอไดใหประกนแกเจาหน� ผฟองคด เปนตน นอกจากน�นศาลอาจยกคาขอใหลมละลายไดหากเหนวาการดาเนนคดจะมแตเสยเวลาและคาใชจาย เน�องจากปรากฏความจรงวาลกหน� ไมมทรพยสน และไมมความหวงวาจะมทรพยสนในอนาคต36

34 Insolvency Act 1986,Section.268 35 สธร ศภนตย. เลมเดม. หนา 103. 36 สธร ศภนตย. เลมเดม. หนา 108.

DPU

46

1.2 การย�นขอใหลมละลายโดยลกหน� กฎหมายลมละลายขององกฤษเปดโอกาสใหลกหน� ซ� งไมสามรถชาระหน� ไดย�นคาขอใหตนเองลมละลายได เน�องจากกฎหมายมองวาการใหโอกาสดงกลาวเปนการเปดโอกาสใหลกหน�หลดพนจากภาระหน� สน และมโอกาสเร�มตนใหม ถอเปนการปลดตวเองและทรพยสนออกจากการดาเนนการตางๆ ของเจาหน� ไมมประกนในการบงคบชาระหน� การย�นขอลมละลายโดยลกหน� น� จะทาใหหมดปญหาในเร� องความไมสะดวกและวนวายในการบงคบคดและสบหาทรพยสน ทาใหกระบวนการเปนไปอยางรวดเรว นอกจากน�ศาลยงมอานาจเขาไปพจารณาถงความเปนไปไดในการเขาทาขอตกลงดวยความสมครใจ หากเปนกรณเจาหน� เปนผย�นขอใหลมละลาย ศาลจะไมมอานาจเขาไปพจารณาในประเดนน� การท�ลกหน�ย�นขอใหตนเองลมละลายน�องคประกอบเพยงวาลกหน�ไมสามารถชาระหน�ได โดยไมไมตองพจารณาถงจานวนหน�ข�นต�าเหมอนเชนกรณเจาหน� ย�นขอใหลกหน� ลมละลายแตประการใด37 โดยลกหน�จะตองมภมลาเนาอยในประเทศองกฤษหรอเวลส และลกหน�น�นจะตองมตวตนอยในประเทศองกฤษหรอเวลส ในวนท�ย�นคารองขอใหลมละลาย เม�อศาลไดรบคารองขอใหลมละลายแลวศาลกจะทาการพจารณาคารองดงกลาว ซ� งศาลมอานาจส�งได 2 ประการคอ 1. หากศาลพจารณาแลวไมไดความจรงกจะมคาส�งยกคารอง 2. หากศาลพจารณาแลวไดความจรงกจะมคาส�งพทกษทรพยลกหน� ในกรณท�ศาลไดมคาส�งพทกษทรพยแกลกหน� แลวกจะมคาพพากษาใหลกหน� เปนบคคลลมละลายในเวลาตอมา ผลของคาพพากษาดงกลาวจะทาใหทรพยสนตางๆของลกหน�ตกอยในความครอบครองของผจดการทรพย38 ในการรวบรวมและจดการทรพยสนของลกหน� ตอไป แมวากฎหมายลมละลายมแนวโนมวาจะไดรบการมองจากสงคมในทางลบ ดวยการท�สงคมสรางตราบาปใหกบบคคลลมละลายดวยการกาหนดสถานะลมละลายข�นกตาม แตในความเปนจรงกระบวนการน�กเปนกระบวนการท�เปนประโยชนตอลกหน� ถาลกหน� มหน� สนมากเกนกวาจะสามารถชาระหน� ได ทางออกทางเดยวของลกหน� ท�จะหลดพนจากหน� เหลาน�นกคอการเขาสกระบวนการลมละลาย ผจดการทรพย (Trustee) กจะทาหนาท�ในการขายทรพยสนของลกหน�และแจกจายไปใหแกเจาหน� ท�งหลายของลกหน� และยงทาหนาท�เพ�มมลคาใหแกกองทรพยสนของลกหน� และพยายามชาระหน� ใหแกเจาหน� ท�งหลายซ� งสามารถพสจนหน� ของตนในกระบวนการ

37 สธร ศภนตย. เลมเดม. หนา 108. 38 “ผจดการทรพย” คอบคคลท�เปนคนกลางท�กฎหมายลมละลายกาหนดใหเขามารวบรวมและจดการทรพยสนของลกหน� เพ�อแบงเฉล�ยชาระหน�ใหแกบรรดาเจาหน�ท�งหลาย

DPU

47

ลมละลายได และเม�อทรพยสนไดจาหนายจายแจกไปท�งหมดแลวหนาท�ของผจดการทรพยกจะส�นสดลง ตารางท� 3.1 สถตการย�นคาขอลมละลายโดยสมครใจของลกหน� 39

Year Individual Voluntary Arrangements in England

Number of new cases

2009

North East 2,891 North West 6,524 Yorkshire and The Humber 5,029 East Midlands 4,536 West Midlands 5,026 East of England 4,786 London 4,115 South East 7,156 South West 4,465

Total 44,528

2010

North East 3,059 North West 7,233 Yorkshire and The Humber 5,247 East Midlands 4,741 West Midlands 5,213 East of England 5,285 London 4,277 South East 7,380 South West 4,935

Total 47,370

39 สถตการยIนคาขอลมละลายโดยสมครใจของลกหน�. สบคนเม�อวนท� 3 สงหาคม พ.ศ.2555. จาก www.insolvencydirect.bis.gov.uk.

DPU

48

ตารางท� 3.1 (ตอ)

Year Individual Voluntary Arrangements in England

Number of new cases

2011

North East 3,045 North West 6,718 Yorkshire and The Humber 5,147 East Midlands 4,501 West Midlands 5,224 East of England 4,903 London 4,228 South East 7,304 South West 4,518

Total 45,588

จากสถตขางตนจะเหนไดวาลกหน� บคคลธรรมดาสมครใจในการย�นคาขอลมละลายมจานวนท�มากในทกป แสดงใหเหนวาลกหน� บคคลธรรมดาของประเทศองกฤษประสบปญหาทางการเงนเปนจานวนมากข�นโดยสงเกตไดจากผลรวมของสถตในของการย�นคาขอลมละลายต�งแตป ค.ศ. 2009-2011 มจานวนท�มากข�นเร�อยๆโดยเฉพาะในปค.ศ. 2010 ซ� งแสดงใหเหนวาลกหน� บคคลธรรมดาตองการโอกาสเพ�อเขาสกระบวนการลมละลายใหไดรบการสะสางหน� สน และเร�มตนชวตใหมโดยปราศจากหน� สนท�งปวง อยางไรกตาม ขอพจารณาวาการใหโอกาสลกหน� ย�นขอใหตนเองลมละลาย อาจเปนการเปดโอกาสใหลกหน�ใชกฎหมายเอ�อประโยชนใหแกตนเองโดยมชอบ โดยการใชเปนเคร�องมอในการยดเวลาในการชาระหน� โดยเขาสกระบวนการลมละลายแลวเสนอขอทาขอตกลงจดสรรทรพยสนชาระหน�กบเจาหน�ท�งๆท�มไดมเจตนาท�จะดาเนนการดงกลาวจรง หรอเพยงเพ�อหลกเล�ยงมาตรการบงคบชาระหน� ทางแพงของเจาหน� รายใดรายหน� ง กฎหมายลมละลายขององกฤษจงไดกาหนดมาตรการปองกนการหาประโยชนโดยไมชอบของลกหน� โดยกาหนดใหศาลมดลยพนจยกคาขอลมละลาย ซ� งหากปรากฏในเบ�องตนวาลกหน� ยงสามารถชาระหน� ไดแตมาย�นขอใหตนเองลมละลาย โดยศาลจะมองวาการท�ลกหน� มาย�นขอใหตนเองลมละลายน�นเปนการอาศยชองทาง

DPU

49

กฎหมายโดยมชอบ นอกจากน� ยงกาหนดใหศาลมอานาจในการเพกถอนคาส�งใหลมละลายหากเหนวาในขณะท�มคาส�งใหลมละลายน�น ลกหน�ไมควรถกส�งใหลมละลาย40 นอกจากน� น ย งมบางกรณท� ลกหน� ย งไมถงขนาดมหน� สนลนพนตวกอาจเขาสกระบวนการลมละลายได หากปรากฏวาลกหน� เพกเฉย หรอปฏเสธท�จะชาระหน� ท�ตนอาจปฏบตการชาระหน�ได การท�กฎหมายกาหนดใหมมาตรการใหลกหน� ท�ยงไมมหน� สนลนพนตวอาจตองตกอยภายใตกระบวนการลมละลายไดน� ถอเปนมาตรการท�เกดข�นจากแนวคดในการลงโทษลกหน� ท�ไมยอมชาระหน�น�นเอง41 1.3 การย�นขอใหลมละลายโดยบคคลท�เขามาควบคมดแลการปฏบตตามขอตกลงดวยความสมครใจ การเขาสกระบวนการลมละลายในช�นการไตสวน ลกหน�อาจเสนอขอทาขอตกลงชาระหน� ดวยความสมครใจกบเจาหน� เพ�อหลกเล�ยงไมใหศาลมคาส�งพทกษทรพยเดดขาด โดยลกหน�จะตองเสนอขอตกลงตอเจาหน� กอนท�ศาลจะมคาส�งพทกษทรพยเดดขาด ในระหวางทาขอตกลงกบเจาหน� ลกหน�อาจขอใหศาลมคาส�งคมครองช�วคราวเพ�อระงบการมผลบงคบของมาตรการ หรอกระบวนการทางกฎหมายอ�น รวมถงการบงคบคดตอลกหน�ดวย ซ� งในกรณปกตแลวการย�นขอใหลมละลายไมเปนการระงบการดาเนนมาตรการ หรอกระบวนการทางกฎหมายอ�นๆ42 ในการพจารณาขอเสนอของลกหน� ดงกลาวจะตองมการเรยกประชมเจาหน� ตามบญชรายช�อเจาหน� ท�ลกหน� ย�นเขามาภายใน 14-28 วนนบแตย�นคาขอเพ�อพจารณาขอเสนอการชาระหน� ถาเจาหน� เหนดวยกบขอเสนอดงกลาวศาลกจะไมมคาส�งพทกษทรพยเดดขาด และอาจต�งผดแลผลประโยชน หรอทรสต (Trustee) จากผปฏบตงานดานลมละลายท�ไดรบการรบรอง (Qualified Insolvency Practitioner) เปนผกากบดแลการปฏบตตามขอตกลงดงกลาว43 ในระหวางการปฏบตตามขอตกลงหามเจาหน� ย�นฟอลกหน� เปนคดลมละลาย อยางไรกตามหากตอมาปรากฏขอเทจจรงวาลกหน�ไมสามารถดาเนนการตามขอตกลงชาระหน� ท�ทาข�น หรอดาเนนการไปแลวแตไมประสบผลสาเรจ ผดแลผลประโยชน หรอทรสต(Trustee) ท�ศาลต�งใหเปนผกากบดแลการปฏบตตามขอตกลงดงกลาวอาจย�นคาขอใหลกหน�ลมละลายได44

40 สธร ศภนตย. เลมเดม. หนา 109. 41 แหลงเดม. หนา 109. 42 แหลงเดม. หนา 110. 43 แหลงเดม. หนา 110. 44 แหลงเดม. หนา 110.

DPU

50

3.1.2.2 ขอจากดสทธของบคคลลมละลาย กระบวนการลมละลายจะถกนามาใชเม�อบคคลไมสามารถชาระหน� ของเขาได กระบวนการลมละลายมประโยชนกบลกหน� เปนอยางมาก เพราะสามารถทาใหลกหน�หลดพนจากหน� สนเปนจานวนมาก ในขณะเดยวกนแมกระบวนการลมละลายจะเปนประโยชนตอลกหน�แตกสงผลกระทบตอการดารงชวตตามปกตของลกหน� เชนเดยวกน เน�องจากการตกเปนบคคลลมละลายน�นสงผลทาใหลกหน�ตองถกจากดสทธในบางเร�อง เชน อานาจในการจดการทรพยสน , ถกจากดสทธในการหามประกอบอาชพ หรอดารงตาแหนงในบางประเภท 1.1 ขอจากดสทธท�มผลกระทบตอทรพยสน (Effect on Property) เม�อลกหน� เขาสกระบวนการลมละลายและศาลไดมคาส�งใหลกหน� ลมละลายแลว ผดแลผลประโยชน หรอทรสต (Trustee) จะเขามาจดการดแล “กองทรพยสนของลกหน� ”45 นอกจากน�นทรพยสนท�ไดมาระหวางท�ศาลมคาส�งใหลกหน� ลมละลายจนถงเวลาหลดพนจากการลมละลายกตองเขาสกองทรพยสนของลกหน� เชนเดยวกน46 เวนแต47

1) ทรพยสนท� ลกหน� โอน ขาย จ าหนาย ใหบคคลภายนอกท� สจรต เสยคาตอบแทน โดยไมรถงการลมละลาย ผดแลผลประโยชน หรอทรสต (Trustee) จะตดตามเอาทรพยสนประเภทน� คนมาไมได

2) เงนท�ลกหน� ใหแกบคคลภายนอก แมบคคลภายนอกจะรถงการลมละลายของลกหน�กตาม ผดแลผลประโยชน หรอทรสต(Trustee) จะตดตามเอาเงนน�นคนเขากองทรพยสนของลกหน�ไมได เน�องจากกฎหมายตองการใหเงนมความเคล�อนไหวคลองตวในวงจรเศรษฐกจ

3) การโอนสทธเรยกรองในทรพยสนใหบคคลท�สาม ในกรณน� สทธของบคคลท�สามจะดอยกวาสทธของผดแลผลประโยชน หรอทรสต(Trustee) เฉพาะเม�อผดแลผลประโยชน หรอทรสต (Trustee) ไดสงหนงสอแจงใหลกหน� ตามสทธน�นทราบกอนบคคลผรบโอนสทธเรยกรอง อยางไรกตาม แมกฎหมายลมละลายจะไดจากดสทธในการครอบครอง และจดการทรพยสนของลกหน� กตาม แตกฎหมายกยงคานงการดารงชพของลกหน� จงกาหนดใหทรพยสนสวนตงบางอยางของลกหน� รวมถงทรพยสนบางอยางท�ลกหน�จาเปนตองใชในการดารงชพกไมอยในขายท�จะนามาจดสรรชาระหน� ใหแกเจาหน� โดยกฎหมายลมละลายขององกฤษใหความสาคญ

45 “กองทรพยสนของลกหน� ” หมายถง ทรพยสนท�มอย หรอตกเปนของลกหน�ในขณะเร�มตนลมละลาย คอ ณ วนท�ศาลมคาส�งใหลกหน�ลมละลาย 46 สธร ศภนตย. เลมเดม. หนา 118. 47 แหลงเดม. หนา 118

DPU

51

มา ก กบบา น เ รอนท� อยอ า ศย ข องล ก หน� ซ� ง เ ป นบ ค ค ลธ รรมดา วา จะ ไ ม ใหไ ด รบ ค วา มกระทบกระเทอนจากการลมละลายของลกหน�มากนก เน�องจากหากสามารถยดเอาบานเรอนท�อยอาศยของลกหน�มาจดสรรชาระหน�ไดแลว ลกหน�และบคคลท�อาศยอยกบลกหน� โดยเฉพาะคสมรสและบตร ซ� งเปนบคคลท�สจรตจะตองไดรบความยากลาบากอยางมาก48 ซ� งการใหความคมครองทรพยสนของลกหน� ในกรณน� อาจเปนการทาใหเจาหน� ตองเสยประโยชนท�อาจจะไดรบชาระหน�จากการบงคบชาระหน�จากบานเรอนท�อยอาศยของลกหน� ซ� งอาจไดรบเงนจากการขายทอดตลาดเปนจานวนมากกวาทรพยสนอ�น ในประเดนน�กฎหมายจงกาหนดทางออกท�คานงถงท�งประโยชนของลกหน�และเจาหน� คอ ผดแลผลประโยชน หรอทรสต (Trustee) ไมสามารถบงคบชาระหน� เอาจากบานเรอนท�อยอาศยของลกหน� ภายในระยะเวลาหน� ง เพ�อท�จะเปนการใหความคมครองลกหน� และครอบครวใหยงสามารถอยอาศยในบานของตนตอไปได และเม�อพนระยะเวลาดงกลาวแลว ผดแลผลประโยชน หรอทรสต (Trustee) จะตองพจารณาถงประโยชนของเจาหน� นาหนาการคมครองลกหน� และครอบครว โดยแตเดมกฎหมายกาหนดระยะเวลาท� เหมาะสมคอหน� งป หลงจากน� นผดแลผลประโยชน หรอทรสต (Trustee) สามารถขอตอศาลเพ�อดาเนนการกบบานเรอนท�อยอาศยของลกหน� ดงกลาวได โดยศาลจะเปนผพจารณาถงความเหมาะสมตอไป ปจจบนกฎหมายกาหนดระยะเวลาท�เหมาะสมไวท�สามป49 นอกจากน�น กฎหมายยงคานงถงการดารงชวตของลกหน�และครอบครว รวมถงการดารงไวซ� งศกด� ศรและความเคารพตอตนเองแมจะอยในสภาวะลมละลาย โดยกาหนดใหผดแลผลประโยชน หรอทรสต (Trustee) กนรายไดของลกหน� ท�จะมในอนาคตสวนหน�งออกจากกองทรพยสนของลกหน� เพ�อใหลกหน� ไวใชในการดารงชพ รวมถงทรพยสนเฉพาะตว ทรพยสนท�ใชในครอบครวบางรายการ และทรพยสนท�ลกหน� ใชในการดารงชพ หรอในการทางาน เชน เส�อผา เคร�องเรอน เคร�องนอน วสดอปกรณตางๆท�ใชในการทางาน หนงสอ ยานพาหนะ(มราคาไมสง) เปนตน โดยจานวนรายไดและรายการทรพยสนประเภทดงกลาวท�เหมาะสมจะเปนเทาใดน�นข�นอยกบสถานะและสภาวะของลกหน� เปนรายๆไป โดยผดแลผลประโยชน หรอทรสต (Trustee) จะตองพจารณาองคประกอบ 3 ประการดวยกน คอ 1. ความจาเปนของทรพยสนน�นตอลกหน� 2. ทรพยสนน�นเปนทรพยสนเพ�อใชสวนตวของลกหน� 3. เปนทรพยสนท�ลกหน�ตองใชในการดารงชพ

48 แหลงเดม. 49 แหลงเดม.

DPU

52

โดยกฎหมายกาหนดประเภททรพยสนไวเพยงกวางๆเพ�อใหเปนดลยพนจของผดแลผลประโยชน หรอทรสต (Trustee) ในการพจารณาวาทรพยสนใดควรใหอยในความครอบครองของลกหน�บาง อยางไรกตาม หากราคาทรพยสนน�นสงเกนไปและเปนการไมคมคาหากใหลกหน�ถอครองทรพยสนไวแลกกบการใหทรพยสนน� นเปนประโยชนแกบรรดาเจาหน� แลว ผดแลผลประโยชน หรอทรสต (Trustee) กมอานาจยดทรพยสนน�นเขาสกองทรพยสนของลกหน�ได50 1.2 ขอจากดสทธท�มผลกระทบตอการประกอบอาชพ (Effects on Job) นอกจากการถกจากดสทธในการครอบครอง และจดการทรพยสนของตนเองแลว การตกเปนบคคลลมละลายยงมผลกระทบตอการถกจากดสทธในการประกอบอาชพ หรอดารงตาแหนงบางประเภท เชน51 1) บคคลลมละลายไมสามารถทาหนาท� หรอดารงตาแหนงผจดการของบรษท 2) บคคลลมละลายไมสามารถมสวนรวมใดๆ ในการสงเสรม การสราง หรอการจดการบรษท(จากด) โดยไมไดรบอนญาตจากศาล 3) บคคลลมละลายไมสามารถดาเนนธรกจใดๆ ไมวาภายใตช�อใดๆ จนกวาจะไดเปดเผยขอเทจจรงเก�ยวกบการลมละลายของเขา 4) บคคลลมละลายไมสามารถท�จะไดรบการฝกเปนผสอบบญช หรอทนายความ 5) บคคลลมละลายไมสามารถท�จะทาหนาท�เปนผพพากษา 6) บคคลลมละลายไมสามารถท�จะเขาเปนสมาชกของรฐสภา 7) บคคลลมละลายไมสามารถท�จะเขาเปนสมาชกองคการบรหารแหงทองถ�น

3.1.3 ประเทศสาธารณรฐฝร�งเศส กฎหมายลมละลายฝร�งเศสในปจจบนไดถกบญญตรวมไวในประมวลกฎหมายพาณชย บรรพ6 วาดวยปญหาทางการเงนของกจการ โดยแยกกระบวนการออกเปน 2 ประเภท52 คอ 1. กระบวนการปองกนและแกไขปญหาทางการเงนของกจการลกหน� กอนลกหน� มหน� สนลนพนตว ซ� งบญญตไวใน ภาค 1 วาดวยการปองกนปญหาการเงนของกจการและการประนอมหน� (มาตรา 611-1 ถงมาตรา 612-5) 2. กระบวนการหลงจากลกหน� มหน� สนลนพนตวแลว ซ� งบญญตไวใน ภาค2 วาดวยการฟ� นฟกจการและการบงคบชาระหน� (มาตรา 620-1 ถงมาตรา 628-3)

50 แหลงเดม. 51 Andrew Keay and Peter Walton. (2003). Insolvency Law Corporate and Personal. p.328 52 ธนกร วรปรชญากล. เลมเดม. หนา 6.

DPU

53

กระบวนการดงกลาวมาขางตน เปนกระบวนการท�ถกออกแบบมาเพ�อวตถประสงคท�แตกตางกน คอ กระบวนการปองกนและแกไขปญหาทางการเงนของกจการลกหน� กอนลกหน� มหน� สนลนพนตวน�น มวตถประสงคเพ�อแจงเตอนใหลกหน� ระวงถงปญหาท�เกดข�น และเพ�อใหลกหน� ไดเจรจาประนอมหน� กบเจาหน� สวนกระบวนการหลงจากลกหน� มหน� สนลนพนตวแลว เปนกระบวนการฟ� นฟกจการของลกหน� ท�ประสบปญหาทางการเงน โดยมวตถประสงคท�สาคญ 3 ประการ53 คอ 1. เพ�อชวยเหลอกจการของลกหน�ใหอยรอด 2. คงไวซ� งการประกอบกจการและการจางงาน 3. เพ�อชาระหน�แกเจาหน�

กฎหมายของประเทศสาธารณรฐฝร�งเศสน�นไดวางมาตรการทางกฎหมายต�งแตการปองกนกอนท�บคคลจะมหน� สนลนพนตว จนถงมาตรการแกไขภายหลงจากท�บคคลมหน� สนลนพนตวแลว 3.1.3.1 หลกเกณฑการเขาสกระบวนการฟ� นฟกจการและการบงคบชาระหน�ของบคคลธรรมดาซ�งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย บทบญญตของกฎหมายฝร�งเศสในเร�องการฟ� นฟกจการท�ประสบปญหาทางการเงนน�นใชบงคบเฉพาะกบกจการของบคคลบางประเภทเทาน�น54 คอ 1. ผประกอบการคา 2. บคคลธรรมดาท�ข�นทะเบยนการประกอบอาชพ 3. เกษตรกร 4. นตบคคลตามกฎหมายเอกชน โดยบคคลธรรมดาท�สามารถเขาสกระบวนการฟ� นฟกจการ และการบงคบชาระหน� ถกจากดไวเพยงแคบคคล 3 ประเภทแรกเทาน�น ดงน�นจงอาจกลาวไดวากจการของบคคลธรรมดาท�ง 3 ประเภทขางตนสามารถรองขอใหมการฟ� นฟกจการไดโดยไมจากดวาตองเปนกจการของนตบคคลเทาน�น กฎหมายไดวางหลกเกณฑการเขาสกระบวนการฟ� นฟและการชาระบญช หรอเรยกอกอยางหน�งวา “การบงคบชาระหน� ” ไวในเกณฑเดยวกน คอ ลกหน� ไมสามารถชาระหน� ได อยาไรกตาม แมหลกเกณฑเบ�องตนของการเขาสกระบวนการดงกลาวจะเปนเกณฑเดยวกน แตผมสทธเร�มคดจะตองรองขอตอศาลพาณชย โดยใหเร�มกระบวนการฟ� นฟกจการของลกหน� (Le Redressement

53 แหลงเดม. 54 ธนกร วรปรชญากล. เลมเดม. หนา 5.

DPU

54

Judiciaire) กอนจงจะเขาสกระบวนการชาระบญช หรอการบงคบชาระหน� ได เวนแตจะปรากฏขอเทจจรงวาลกหน�ไดหยดประกอบกจการโดยส�นเชง หรอเม�อเปนท�ชดเจนวาไมมความเปนไปไดท�จะฟ� นฟกจการของลกหน� ศาลอาจมคาส�งใหเร�มกระบวนการลมละลายหรอกระบวนการบงคบชาระหน� (La Liquidation Judiciaire) โดยทนทกได55 เม�อลกหน� ตกเปนบคคลซ� งมหน� สนลนพนตวแลวสามารถแยกพจารณากระบวนการออกไดเปน 2 ประเภท ดงตอไปน� 56 1.1 การฟ� นฟกจการของลกหน� ซ� งประสบปญหาทางการเงนเม�อการฟ� นฟสามารถทาได เหตแหงการรองขอตอศาลใหเร�มกระบวนการพจารณาคด เร�มตนจากการท�ลกหน� ตกอยในสถานะท�ไมสามารถชาระหน� ได ซ� งประมวลกฎหมายพาณชยไดกาหนดบทนยามของคาวา “ลกหน� ตกอยในสถานะท�ไมสามารถชาระหน� ได” หมายความวา ความไมสามารถชาระหน� ท�ถงกาหนดชาระแลวดวยสนทรพยท�สามารถนามาชาระหน� โดยทนทได ดงน�น สถานะท�ลกหน� ไมสามารถชาระหน� ไดจะเกดข�นเม�อทาการเปรยบเทยบระหวางมลคาของสนทรพยท�สามารถนามาชาระหน�ไดทนท เชน เงนสดในธนาคาร และทรพยสนตางๆ ท�สามารถนามาแปลงสภาพเปนเงนไดโดยทนท หรออยางรวดเรว กบหน� ท�ถงกาหนดชาระแลว และไมไดรบการขยายกาหนดเวลาชาระหน� จงอาจกลาวไดวา สถานะของลกหน� ซ� งไมสามารถชาระหน� ไดจงอาจเปนผลมาจากการขาดสภาพคลองทางการเงน กฎหมายฝร�งเศสไดใหสทธแกลกหน� ท�กลายเปนผมหน� สนลนพนตว หรอตกอยในสถานะท�ไมสามารถชาระหน� ไดย�นคารองขอตอศาลใหมคาส�งดาเนนการฟ� นฟกจการของลกหน�ภายใน 15 วนนบแตวนท�ลกหน� มหน� สนลนพนตว นอกกรณดงกลาวหากลกหน�ปฏเสธการชาระหน� หรอไมชาระหน�ตามขอตกลงการประนอนหน� 57 กฎหมายยงใหสทธแกเจาหน� และพนกงานอยการ เปนผมสทธเร�มตนกระบวนการฟ� นฟกจการของลกหน� ไดดวย หรอแมกระท�งศาลเองกสามารถส�งใหฟ� นฟกจการของลกหน�ดงกลาวไดเชนกน เม�อศาลเหนสมควรส�งใหดาเนนกระบวนการฟ� นฟกจการของลกหน�แลว ศาลจะแตงต�งผพพากษาใหทาหนาท�เปนผพพากษาผสอดสอง และเจาพนกงานศาลซ� งประกอบดวยเจาพนกงานศาลท�ทาหนาท�เปนตวแทนของพนกงานซ� งไดรบเลอกต�งเจาหน� และศาลจะเรยกตวแทนของ

55 สธร ศภนตย. เลมเดม. หนา 166. 56 ธนกร วรปรชญากล. เลมเดม. หนา 12. 57 แหลงเดม. หนา 13.

DPU

55

พนกงานท�ไดรบการเลอกต�งจากบรรดาพนกงานเขามาดวยเพ�อดาเนนกระบวนการฟ� นฟกจการของลกหน� ตอไป58 คาส�งของศาลท�ใหดาเนนกระบวนการฟ� นฟกจการลกหน� มผลเปนการหามดาเนนคดในศาลใดๆ ของเจาหน� ตอลกหน�สาหรบหน� ท�เกดข�นกอนวนท�ศาลมคาส�งใหดาเนนกระบวนการฟ� นฟกจการและเปนหน� ท�บงคบใหลกหน�ชาระเงน หรอเปนการบอกเลกสญญาเน�องจากผดนดชาระเงน สวนคดท�อยในระหวางการดาเนนคดกใหระงบเปนการช�วคราวดวย นอกจากน� ยงมผลเปนการระงบ หรอหามการบงคบคดของเจาหน� ตอสงหารมทรพยและอสงหารมทรพยของลกหน� และมผลทาใหการคดดอกเบ�ยสะดดหยดลงรวมท�งท�เปนดอกเบ�ยผดนดและเบ�ยปรบ ยกเวนดอกเบ�ยท�เกดจากสญญากยมท�มกาหนดเวลาหน� งปข�นไป59 อยางไรกตามคาส�งใหฟ� นฟกจการของลกหน�ไมไดทาใหหน� ท�ยงไมถงกาหนดชาระ ณ วนท�ศาลมคาส�งกลายเปนหน� ท�ถงกาหนดชาระแตอยางใด60 นอกจากน� ลกหน� ไมสามารถจานอง จานา หรอการใหสทธประโยชนพเศษใดๆ ภายหลงจากท�ศาลมคาส�งใหดาเนนกระบวนพจารณาคดเพ�อฟ� นฟกจการลกหน� เวนแตจะไดรบอนญาตจากเจาพนกงานท�ศาลแตงต�ง61 ในระหวางระยะเวลาการสงเกตการณกจการของลกหน� ลกหน� ยงคงมอานาจในการบรหารจดการกจการของตนเองไดตอไป แตอยภายใตการควบคมดแลของเจาพนกงานท�ศาลแตงต�ง โดยการปฏบตหนาท�ของเจาพนกงานศาลดงกลาวมอานาจหนาท�เพยงควบคม และใหความชวยเหลอในเร�องท�เก�ยวของกบกจการของลกหน� เทาน�น ไมมอานาจในการเขาไปบรหาร และยงตองเคารพตอหนาท�ตางๆของลกหน� ท�งท�เปนหนาท�ตามกฎหมายและหนาท�ตามสญญาตางๆท�ลกหน� มอย62 1.2 การชาระบญชลกหน� (La Liquidation Judiciaire) เม�อไมสามารถฟ� นฟกจการของลกหน� หรอเม�อมการผดนดไมปฏบตตามแผนฟ� นฟกจการ การชาระบญชของลกหน� คอ กระบวนการท�ใชบงคบกบลกหน� ท�เปนบคคลธรรมดาท�เปนผประกอบการคาขาย , บคคลธรรมดาท�ข�นทะเบยนผประกอบอาชพ, เกษตรกร หรอนตบคคลเอกชนทกประเภท และลกหน�น�นเปนผมหน� สนลนพนตว และปรากฎวากจการของลกหน� ไมอาจดาเนนตอไปอกไดเพ�อใหมการชาระหน� แกเจาหน� เม�อศาลส�งใหชาระบญชกจการของลกหน�แลว

58 แหลงเดม. หนา 14. 59 แหลงเดม. หนา 16. 60 สธร ศภนตย. เลมเดม. หนา 182. 61 แหลงเดม. 62 แหลงเดม. หนา 183.

DPU

56

ศาลจะเปนผแตงต�งผชาระบญช (Le Liguidateur) ใหทาหนาท�ขายทรพยสนของลกหน�และนาเงนท�ไดไปชาระหน�แกเจาหน� ซ� งศาลจะแตงต�งผพพากษาผสอดสองและเจาพนกงานศาลใหทาหนาท�เปนผช าระบญช หลงจากท�ศาลส�งใหมการชาระบญชแลวลกหน� จะหมดอานาจในการจดการกจการของตนโดยทนท ซ� งแตกตางจากกรณท�ศาลส�งใหดาเนนการควบคมดแลของเจาพนกงานศาลเทาน�น สวนกรณของเจาหน�น�นกจะถกจากดสทธในการดาเนนการตางๆในการบงคบชาระหน�กบลกหน� เชนเดยวกบกระบวนการฟ� นฟกจการของลกหน� 63 ตามท�กลาวมาแลวขางตน กรณดงตอไปน�ศาลมอานาจท�จะส�งใหชาระบญชลกหน� 64 1. เม�อมการผดนดหรอไมปฏบตการตามแผนฟ� นฟกจการ 2. ในระหวางระยะเวลาสงเกตการณ เม�อศาลเหนวาการฟ� นฟกจการของลกหน� ไมอาจเปนไปได 3. เม�อส�นสดระยะเวลาสงเกตการณ เจาพนกงานผจดทาแผนเหนวาไมอาจทาแผนฟ� นฟกจการของลกหน�ได และไดทารายงานเสนอศาลเพ�อใหส�งชาระบญชกจการของลกหน� 4. เม�อมการย�นคารองขอใหศาลส�งดาเนนกระบวนการฟ� นฟกจการ และปรากฏวาลกหน� ไดหยดประกอบกจการท�งหมดแลว หรอเปนท�เหนอยางชดแจงวาการฟ� นฟกจการของลกหน�ไมอาจเปนไปได กระบวนการท�ง 2 ประเภทดงท�กลาวมา ถอเปนกระบวนการหลงจากท�ลกหน�ประสบปญหาขาดสภาพคลองทางการเงน หรอมหน� สนลนพนตว กฎหมายฝร�งใหอานาจศาลในการท�จะมคาส�งใหเขาสกระบวนการฟ� นฟกจการของลกหน� หรอเขาสกระบวนการชาระบญชกจการของลกหน�ตามหลกเกณฑท�กฎหมายกาหนด นอกจากคาส�งศาลท�งสองประเภทท�กลาวมาแลว กฎหมายฝร�งเศสยงใหอานาจศาลในการท�จะส�งใหลกหน� บคคลธรรมดาท�ประกอบกจการทางการคา, บคคลธรรมดาท�ข�นทะเบยนการประกอบอาชพ หรอเกษตรกรเปนบคคลลมละลายไดอกดวย การลมละลายของบคคลธรรมดาตามกฎหมายของประเทศสาธารณรฐฝร�งเศสจงแบงออกเปน 2 กรณ คอ กรณบคคลธรรมดาท�ประกอบกจการทางการคา เกษตรกร หรอบคคลธรรมดาท�ข�นทะเบยนการประกอบอาชพไว และกรณบคคลธรรมดาท�เปนผบรหารกจการลกหน�นตบคคลท�ดาเนนกจกรรมทางเศรษฐกจ ศาลจะมคาส�งใหลกหน� บคคลธรรมดาท�ประกอบกจการทางการคา เกษตรกร หรอบคคลธรรมดาซ�งข�นทะเบยนการประกอบอาชพตกเปนบคคลลมละลายกตอเม�อปรากฎขอเทจจรงวาลกหน�ไดกระทาการดงตอไปน� 65

63 ธนกร วรปรชญากล. เลมเดม. หนา 20-21. 64 แหลงเดม.

DPU

57

1. ดาเนนกจการท�ขาดทนตอไป โดยไมชอบซ� งมแตจะทาใหกจการตกอยในสถานะท�ไมสามารถชาระหน�ได 2. ไมจดทาบญชใหเปนไปตามบทบญญตของกฎหมาย หรอทาใหเอกสารทางบญชสญหายท�งหมดหรอบางสวน 3. จาหนาย จาย แจก หรอปดบงซอนเรนทรพยสนท�งหมด หรอบางสวน หรอกอใหเกดหน� สนเพ�มข�นโดยการฉอฉล นอกจากน� ศาลอาจมคาส�งลงโทษผบรหารกจการของลกหน� ซ� งเปนนตบคคลใหเปนบคคลลมละลายไดเชนเดยวกนในกรณท�ปรากฎวาผบรหารน�นไดกระทาผดในการบรหารจดการกจการของลกหน� เชน 66 1. ครอบครองทรพยสนของนตบคคลลกหน� เสมอเปนทรพยสนของตน 2. ดาเนนกจการเพ�อประโยชนสวนตวโดยใชนตบคคลลกหน�บงหนา 3. ดาเนนกจการท�ขาดทนของนตบคคลลกหน� ตอไป เพ�อประโยชนสวนตวซ� งมแตจะทาให นตบคคลลกหน�ตกอยในสถานไมสามารถชาระหน�ได 4. จดทาบญชปลอม หรอทาใหเอกสารทางบญชสญหาย หรอไมจดทาบญชใหเปนไปตามท�กฎหมายกาหนด เปนตน ศาลอาจมคาส�งใหลกหน� บคคลธรรมดาซ� งประกอบกจการทางการคา เกษตรกร หรอบคคลธรรมดาท�ข� นทะเบยนการประกอบอาชพ ตลอดจนผบรหารกจการของลกหน� ท�เปนนตบคคลท�ดาเนนกจกรรมทางเศรษฐกจ ใหเปนบคคลลมละลายกตอเม�อปรากฏขอเทจจรงอยางหน�งอยางใดดงตอไปน� 1. ประกอบกจการทางการคา การชางฝมอ หรอทางการเกษตร หรอปฏบตหนาท�ในการบรหารจดการนตบคคล โดยฝาฝนขอหามตางๆตามท�กฎหมายกาหนด 2. ทาการซ�อขายเพ�อขายตอในราคาท�ต �ากวาราคาทองตลาดโดยมวตถประสงค เพ�อหลกเล�ยงการเร�มกระบวนการฟ� นฟกจการ หรอกระบวนการบงคบชาระหน� หรอเพ�อทาใหการเร�มกระบวนการดงกลาวลาชาออกไป 3. กอใหเกดภาระผกพนท�สาคญเกนสมควร เม�อพจารณาถงสถานะของกจการหรอของนตบคคล ท�งน� โดยไมมคาตอบแทนและเพ�อประโยชนของบคคลอ�น

65 สธร ศภนตย. เลมเดม. หนา 167. 66 แหลงเดม. หนา 168

DPU

58

4. ทาการชาระหน� หรอจดใหมการชาระหน� เจาหน� คนหน� ง ซ� งทาใหเจาหน� อ�นไดรบความเสยหาย ภายหลงท�กจการตกอยในสถานะท�ไมสามารถชาระหน� ไดและไดรถงสาเหตดงกลาวแลว 5. ละเวนไมดาเนนการย�นคารองตอศาลภายในกาหนดเวลาสบหาวนเม�อกจการตกอยในสถานะท�ไมสามารถชาระหน�ได 3.1.3.2 ขอจากดสทธของบคคลลมละลาย คาส�งศาลใหบคคลดงกลาวตกเปนบคคลลมละลาย มผลเปนการหามมใหบคคลดงกลาวเขาบรหาร จดการ หรอดาเนนการใดๆเก�ยวกบกจการน�นไมวาโดยตรงหรอโดยออม อยางไรกตาม ในกรณหน� งกรณใดดงกลาวขางตน ศาลอาจมคาส�งหามมใหบคคลน�นเขาบรหาร จดการ หรอดาเนนการใดๆเก�ยวกบกจการน�นไมวาโดยตรงหรอโดยออมแทนคาส�งใหบคคลน�นเปนบคคลลมละลายกได ในกรณท�ศาลมคาส�งใหบคคลดงกลาวตกเปนบคคลลมละลาย หรอหามมใหบคคลน�นเขาบรหาร จดการ หรอดาเนนการใดๆเก�ยวกบกจการดงกลาวขางตน ศาลจะตองกาหนระยะเวลาไวซ� งตองไมต�ากวา 5 ป และเม�อครบกาหนดดงกลาวแลว บคคลน�นยอมหลดพนจากการเปนบคคลลมละลายทนท67

3.2 มาตรการทางกฎหมายในการเขาสกระบวนการลมละลาย ตามแนวทางการรางกฎหมาย

ลมละลายของคณะกรรมาธการวาดวยกฎหมายการคาระหวาประเทศแหงสหประชาชาต

(UNCITRAL)

ลกหน� ซ� งจะอยภายใตบงคบของกฎหมาลมละลาย ตามแนวทางการรางกฎหมายลมละลายของคณะกรรมาธการวาดวยกฎหมายการคาระหวาประเทศแหงสหประชาชาต (UNCITRAL) เนนไปท�ลกหน� ซ� งดาเนนกจกรรมทางเศรษฐกจ68 ไดแกการกาหนดและการให

67 แหลวเดม. หนา 169. 68 คาวา “กจกรรมทางเศรษฐกจ” ควรตความอยางกวางเพ�อใหครอบคลมสถานการณตางๆท�เกดข�นจากความสมพนธทกประการท�เก�ยวของกบกจกรรมทางเศรษฐกจ ไมวาจะเปนความสมพนธในทางสญญาหรอไมกตาม ความสมพนธเหลาน�จะรวมถงตาไมจากดเฉพาะธรกรรมตางๆ ดงตอไปน� กลาวคอ ธรกรรมการคาสาหรบการจดหารอการแลกเปล�ยนสนคาหรอบรการ สญญาการจดจาหนายการเปนผแทนหรอตวแทนทางการคา แฟคตอร�ง ลสซ�ง การกอสรางงานตางๆ การเปนท�ปรกษา งานวศวกรรม การใหใชสทธ การลงทน การเงน การธนาคาร การประกนภย สญญาเพ�อการใชประโยชนหรอสมปทาน กจกรรมรวมทน และการประกอบการอตสาหกรรมหรอการรวมมอทางธรกจในรปแบบอ�นๆ การขนสงสนคาหรอผโดยสารทางอากาศ ทางทะเล ทางรถไฟ หรอทางถนน

DPU

59

นยามอยางชดเจนวาลกหน� รายใดจะตองอยใตบงคบของกฎหมาย ในกรณท�ลกหน� รายใดถกกนใหอยนอกการบงคบของกฎหมายน� ลกหน�รายน�นจะไมไดรบการคมครองตางๆท�กฎหมายไดกาหนดไว และจะไมอยภายใตหลกเกณฑบงคบ (Discipline) ของกฎหมายดวย ความเหนน�อยในฝายซ� งตองการใหรางกฎหมายลมละลายมลกษณะคลอบคลมท�งหมด โดยมขอยกเวนอยางจากด ในการรางบทบญญตท�กาหนดคณสมบตในกฎหมายลมละลายน�น จะมปญหาพ�นฐาน 2 ประการ ประการแรก คอ กฎหมายควรจะจาแนกระหวางลกหน� ซ� งเปนบคคลธรรมดากบลกหน� ซ� งเปนวสาหกจท�มความรบผดอยางจากดในรปแบบใดรปแบบหน� ง หรอบรษท หรอนตบคคลอ�นๆหรอไม โดยท�ลกหน� แตละประเภทน�น นอกจากจะมขอพจารณาทางดานนโยบายท�แตกตางกนแลว ยงมขอพจารณาเก�ยวกบทศนคตทางสงคมและทศนคตอ�นๆ ท�แตกตางกนอกดวย ประการท�สอง คอ ประเภทของลกหน� (ถาม) ท�ควรจะถกกนออกจากการบงคบใชของกฎหมาย69 หลายประเทศรบเอาแนวทางท�แตกตางกนในการกาหนดขอบเขตของการบงคบใชของกฎหมายลมละลาย กฎหมายลมละลายของบางประเทศใชบงคบแกลกหน�ท�งหมดโดยมขอยกเวนบางประการท�ระบไว ซ� งจะไดกลาวถงตอไป ประเทศอ�นๆ จะจาแนกระหวางลกหน� ท�เปนบคคลธรรมดากบลกหน� ท�เปนนตบคคลและใชกฎหมายลมละลายท�แตกตางกนสาหรบลกหน� แตละประเภท อกแนวทางหน�งจาแนกระหวางบคคลธรรมดากบนตบคคลตามเกณฑการดาเนนกจกรรมทางเศรษฐกจ ของบคคลเหลาน�น กฎหมายเหลาน� ในบางประเทศกลาวถงการลมละลายของ “พอคา” ซ� งมการกาหนดนยามไวโดยการอางองถงการดาเนนกจกรรมทางเศรษฐกจในฐานะท�เปนอาชพปกต หรอบรษทตางๆ ท�จ ดต� งข� นตามกฎหมายพาณชย และนตบคคลอ�น ซ� งดาเนนกจกรรมทางเศรษฐกจเปนประจา ยงมกฎหมายของบางประเทศ ท�รวมกระบวนการท�แตกตางกนไวดวยกน โดยใชระดบของหน� สนเปนพ�นฐานและหลายประเทศไดพฒนากฎเกณฑของการลมละลายแบบพเศษข�นสาหรบภาคตางๆของเศรษฐกจโดยเฉพาะอยางย�งภาคเกษตรกรรม70 นโยบายท�ใชกบหน� และการลมละลายของปจเจกชนหรอบคคล มกสะทอนทศนคตทางวฒนธรรม ซ� งไมเก�ยวของกบลกหน� ท�ประกอบกจกรรมทางเศรษฐกจเทาใดนก อาจรวมถงทศนคตท�มตอการกอหน�ของบคคล การมหนทางปลดหน� ท�ไมสามารถจดการได ผลทางสงคมของการลมละลายตอสถานะบคคล ความจาเปนท�จะตองมการใหคาปรกษาและความชวยเหลอดานการศกษาเก�ยวกบหน�ของบคคล และการใหโอกาสแกลกหน� เพ�อใหเร�มตนใหมโดยการปลดเปล�อง

69 วศษฏ วศษฏสรอรรถ. แนวทางการรางกฎหมายลมละลายของกรรมาธการวาดวยกฎหมายการคาระหวางประเทศแหงสหประชาชาต(UNCITRAL). เอกสารประกอบคาบรรยายกฎหมายลมละลายเปรยบเทยบ. หนา 50. 70 แหลงเดม. หนา 50-51

DPU

60

สวนนโยบายท�ใชกบการลมละลายในภาคพาณชยกรรมน�น ในเชงเปรยบเทยบแลวโดยท�วไปมกจะจากดเฉพาะขอพจารณาทางเศรษฐกจและพาณชยกรรม เชน บทบาทสาคญของกจกรรมท�มตอเศรษฐกจ ความจาเปนในการรกษาและสงเสรมกจกรรมทางเศรษฐกจ และกจกรรมการประกอบการ รวมท�งความจาเปนในการสงเสรมการใหสนเช�อ และในการคมครองเจาหน� 71 ผลประโยชนของบคคลธรรมดาซ� งเก�ยวพนกบกจกรรมทางเศรษฐกจ แตกตางจากผลประโยชนของลกหน� ท�เปนผบรโภคอยางนอยกในแงของลกษณะบางประการของการเปนหน�ของบคคลเหลาน� แตบอยคร� งท�เปนเร�องยากในการแยกหน� สวนบคคลออจากหน�ทางธรกจของเขาเพ�อการกาหนดวาเขาควรจะไดรบการปฏบตในคดลมละลายอยางไร เกณฑทดสอบท�แตกตางกนอาจมพฒนาข� นเพ�อชวยในการกาหนดดงกลาว โดยเนนหนกไปท�ตวอยางเชน ลกษณะของกจกรรมท�ทาอย ระดบของหน� และความเก�ยวพนระหวางหน� กบกจกรรมทางเศรษฐกจ เปนตน ตวบงช� ของการเก�ยวพนกบกจกรรมทางเศรษฐกจน�น อาจรวมถงวากจการไดจดทะเบยนเพ�อการประกอบการคาหรอการประกอบกจการอ�นๆ หรอไม ไมวาจะเปนนตบคคลประเภทใดประเภทหน� งตามกฎหมายพาณชยหรอไม และอาจรวมถงลกษณะของกจกรรมตามปกต และขอมลเก�ยวกบยอดขายกบทรพยสนและหน� สน72 หลายประเทศไดรวมเอาลกหน� ซ� งเปนบคคลธรรมดาท�เก�ยวของในกจกรรมทางเศรษฐกจไวในขอบเขตของกฎหมายลมละลายทางการพณชย ประสบการณประเทศอ�นๆช� ใหเหนวาถงแมกจกรรมทางธรกจท�กระทาโดยบคคลธรรมดาจะประกอบเปนสวนหน� งของกจกรรมทางเศรษฐกจกตาม แตกรณเหลาน� มกจะจดการไดดท�สดภายใตหลกเกณฑสาหรบการลมละลายของบคคลธรรมดา เพราะวาในท�สดแลวเจาของธรกจสวนตวจะทากจกรรมของตนโดยผานโครงสรางท�มไดประโยชนจากการจากดความรบผดใดๆ เลย ทาใหตนตองรบผดเปนสวนตวในหน� สนของธรกจอยางไมจากด กรณเหลาน� ยงทาใหมปญหายงยากในการปลดเปล�องจากการลมละลาย รวมท�งชวงเวลากอนท�ลกหน� จะสามารถไดรบการปลดเปล�องจากการลมละลาย และหน� ท�ไมอาจไดรบการปลดเปล�อง หรอท�จะไดรบการยกเวนจากการปลดเปล�อง หน� ท�ไมสามารถปลดเปล�องไดมกเก�ยวกบเร�องสวนบคคล อาท การตกลงกนในคดหยา หรอภาระในการอปการะเล�ยงดบตร73 ขอพจารณาเพ�มเตมอกขอหน� ง คอ การรวมเอาบคคลธรรมดาไวในหลกเกณฑการลมละลายทางการพาณชย ในบางประเทศอาจมความเปนไปไดท�จะเปนตวการลดแรงจงใจท�จะใชหลกเกณฑการลมละลายทางการพาณชย อนเน�องมาจากทศนคตทางสงคมท�มตอการลมละลาย

71 แหลงเดม. หนา 51. 72 แหลงเดม. หนา 51. 73 แหลงเดม. หนา 52.

DPU

61

ของบคคลโดยไมคานงถงลกษณะของการลมละลาย ในการรางกฎหมายเพ�อแกไขการลมละลายท�เก�ยวของกบธรกจน�น สมควรท�ขอกงวลเหลาน�จะไดรบการพจารณา โดยคานงถงลกษณะของการทากจกรรมทางเศรษฐกจในแตละประเทศ กบการดารงอยและประสทธผลของกฎหมายลมละลายท�ใชกบบคคลธรรมดา เชน ในหลายประเทศ กจกรรมทางเศรษฐกจเกอบท�งหมดจะทาโดยปจเจกชน และการกนปจเจกชนเหลาน� ออกจากกฎหมายลมละลายจะเปนการจากดการบงคบใชและประสทธผลของกฎหมายน�นเปนอยางมาก สวนในประเทศอ�นๆ กาหนดการลมละลายของบคคลธรรมดาท�ทากจกรรมทางเศรษฐกจไวเปนการเฉพาะในกฎหมายลมละลายของบคคลธรรมดา และบคคลเหลาน�นจะถกกนออกจากกฎเกณฑการลมละลายทางการพาณชย74 แนวทางการรางกฎหมายจะเนนหนกไปท�การทากจกรรมทางเศรษฐกจ ท�งของนตบคคลและบคคลธรรมดา โดยไมคานงถงโครงสรางทางกฎหมายท�รองรบการทากจกรรมเหลาน�นและไมวากจกรรมน�นจะไดทาไปเพ�อผลกาไรหรอไม โดยไดระบประเดนตางๆ ท�ตองมบทบญญตท�เพ�มเตมหรอท�แตกตางออกไป หากมการรวมเอาลกหน� ท�เปนบคคลธรรมดาไวในกฎหมายลมละลายดวย

3.3 มาตรการทางกฎหมายในการเขาสกระบวนการลมละลายของบคคลธรรมดาซ�งมใชผประกอบ

ธรกจการคาพาณชยตามกฎหมายลมละลายของประเทศไทย

การตกเปนบคคลลมละลายตามกฎหมายของประเทศไทยน�น ไดถกบญญตไวในพระราชบญญตลมละลาย พทธศกราช 2483 โดยถกออกแบบมาเพ�อจดการชาระสะสางหน� ของบคคลซ�งมหน� สนลนพนตว และเปนกฎหมายท�มลกษณะพเศษท�แตกตางจากการบงคบชาระหน� ในคดแพง เน�องจากการตดตามหน� สนในคดลมละลายไดกาหนดใหมการเกบรวบรวมทรพยสนของลกหน� และจดสรรแบงปนดวยความเปนธรรมใหแกเจาหน�ท�งหลาย75 โดยบทบญญตในกฎหมายลมละลายไดกาหนดถงคณสมบตของผท�อาจตกเปนบคคลลมละลาย และบคคลท�มสทธเสนอคดตอศาลลมละลาย รวมท�งข�นตอนวธการพจารณาคดลมละลายไวอยางละเอยด ซ� งในหวขอน� จะกลาวถงเฉพาะในสวนท�เก�ยวกบการตกเปนบคคลลมละลายซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชยในการเขาสกระบวนการลมละลาย และขอจากดสทธของบคคลดงกลาวท�ปรากฎอยในพระราชบญญตลมละลาย พทธศกราช 2483

74 แหลงเดม. 75 วชา มหาคณ. (2549). คาอธบายกฎหมายลมละลายและฟ�นฟกจการของลกหน�. หนา 1.

DPU

62

3.3.1 หลกเกณฑการเขาสกระบวนการลมละลาย การเขาสกระบวนการลมละลายตามพระราชบญญตลมละลายพทธศกราช 2483 น�น

เร�มตนตองพจารณาถงคณสมบตของลกหน� ท�อยภายใตบงคบของกฎหมายลมละลาย ซ� งไดบญญตไวในพระราชบญญตลมละลาย พทธศกราช 2483 มาตรา 7 โดยมหลกวา “ ลกหน� ท�มหน� สนลนพนตวอาจถกศาลพพากษาใหลมละลายได ถาลกหน�น�นมภมลาเนาในราชอาณาจกร หรอประกอบธรกจในราชอาณาจกรไมวาดวยตนเองหรอโดยตวแทนในขณะท�มการขอใหลกหน�ลมละลาย หรอภายในกาหนดเวลาหน�งปกอนน�น”

ดงน�น จงอาจกลาวไดวาคณสมบตของลกหน� ท�จะตกอยภายใตบงคบของกฎหมายลมละลายมองคประกอบ 3 ประการ ดงตอไปน� 1. ลกหน� มหน� สนลนพนตว 2. ลกหน� มภมลาเนาในราชอาณาจกร หรอ 3. ลกหน� ท�ประกอบธรกจในราชอาณาจกรไมวาโดยตนเอง หรอโดยตวแทนในขณะท�มการขอใหลกหน�ลมละลาย หรอภายในกาหนดเวลาหน�งป จากคณสมบตดงกลาวขางตน การท�เจาหน� จะฟองลกหน� ใหตกเปนบคคลลมละลายไดน�นตองปรากฏขอเทจจรงเบ�องตนกอนวา “ลกหน� มหน� สนลนพนตว” ความหมายตามหลกท�วไป หมายถง ลกหน� มหน� สนมากกวาทรพยสน หรอมทรพยสนไมพอชาระหน� ใหแกเจาหน� โดยลกษณะและวธการวเคราะหถงความมหน� สนลนพนตวน�นมแงมมเทคนคและวธคดท�เกดปญหาทางปฏบตมาก76 เน�องจากเปนเร�องยากท�เจาหน� ท�จะพสจนถงสถานะทางการเงนของลกหน� วาตกอยในสภาวะมหน� สนลนพนตว ซ� งถอเปนองคประกอบท�สาคญในคด และลกหน� สวนใหญมกจะยกประเดนขอตอสวาไมไดอยในสภาวะเปนผมหน� สนลนพนตว กฎหมายจงไดกาหนดขอสนนษฐานถงการกระทาท�ถอไดวาลกหน� มหน� สนลนพนตวไวในมาตรา 8 แหงพระราชบญญตลมละลาย พทธศกราช 2483 ไดแกการกระทาอยางหน�งอยางใดดงตอไปน� คอ 1) ถาลกหน� โอนทรพยสน หรอสทธจดการทรพยสนของตนใหแกบคคลอ�น เพ�อประโยชนแหงเจาหน�ท�งหลายของตน ไมวาไดกระทาการน�นในหรอนอกราชอาณาจกร 2) ถาลกหน� โอน หรอสงมอบทรพยสนของตน โดยการแสดงเจตนาลวง หรอโดยการฉอฉลไมวาไดกระทาการน�นในหรอนอกราชอาณาจกร 3) ถาลกหน� โอนทรพยสนของตนหรอกอใหเกดทรพยสทธอยางหน�งอยางใดข�นเหนอทรพยสนน�น ซ� งถาลกหน�ลมละลายแลวจะตองถอวาเปนการใหเปรยบ ไมวาไดกระทาการน�นในหรอนอกราชอาณาจกร

76 พชย นลทองคา. เลมเดม. หนา 100.

DPU

63

4) ถาลกหน�กระทาการอยางใดอยางหน�งดงตอไปน� เพ�อประวงการชาระหน� หรอมใหเจาหน�ไดรบชาระหน�

ก. ออกไปเสยนอกราชอาณาจกร หรอไดออกไปกอนแลวและคงอยนอกราชอาณาจกร

ข. ไปเสยจากเคหะสถานท�เคยอย หรอซอนตวอยในเคหะสถาน หรอหลบซอนไปหรอวธอ�น หรอปดสถานท�ประกอบธรกจ

ค. ยกยายทรพยไปใหพนอานาจศาล ง. ยอมตนใหตองคาพพากษาซ�งบงคบใหชาระเงนซ� งตนไมควรตองชาระ

5) ถาลกหน� ถกยดทรพยตามหมายบงคบคด หรอไมมทรพยสนอยางหน�งอยางใดท�จะพงยดมาชาระหน�ได

6) ถาลกหน�แถลงตอศาลในคดใดๆ วาไมสามารถชาระหน�ได 7) ถาลกหน�แจงใหเจาหน�คนหน�งคนใดของตนทราบวาไมสามารถชาระหน�ได 8) ถาลกหน� เสนอคาขอประนอมหน�ใหแกเจาหน�ต�งแตสองคนข�นไป 9) ถาลกหน�ไดรบหนงสอทวงถามจากเจาหน� ใหชาระหน�แลวไมนอยกวาสองคร� งซ� งม

ระยะเวลาหางกนไมนอยกวาสามสบวน และลกหน�ไมชาระหน� ” เม�อพจารณาถงขอสนนษฐานความมหน� สนลนพนตวของลกหน� ข�นอยกบสภาวการณท�ไมสามารถชาระหน� หาไดข�นอยกบวาลกหน� ตองมหน� สนมากกวาทรพยสน บทบาทของขอสนนษฐานเปนเพยงเหตใหเจาหน� ฟองลกหน� ไดแตไมอาจยนยนวาลกหน� มหน� สนลนพนตวจรง การจะพสจนวาลกหน� มหน� สนลนพนตวจะตองพสจนเพยงวาลกหน� ไดกระทาการตามขอสนนษฐานยงไมเพยงพอ ตองนาพยานหลกฐานมายนยนวาลกหน� มหน� สนมากกวาทรพยสนจรงๆ ดงน�นจงอาจกลาวไดวาขอสนนษฐานทางกฎหมายท�ปรากฏอยในมาตรา 8 น�นเปนแตเพยงใหเจาหน� มสทธท�จะฟองลกหน� เปนคดลมละลายตอศาลเทาน�น แตไมอาจยนยนไดวาลกหน�ตกอยในสภาวะมหน� สนลนพนตว นอกจากการพจารณาถงความมหน� สนลนพนตวดงท�กลาวมาแลวขางตน การพจารณาถงสทธของผมสทธในการย�นคาฟองในคดลมละลายกถอเปนประเดนท�สาคญอกประการหน�ง ซ� งตามกฎหมายลมละลายของประเทศไทยไดกาหนดใหเจาหน� เทาน�นเปนผฟองลกหน� ซ� งมหน� สนลนพนตวใหลมละลาย โดยเจาหน� ซ� งมสทธย�นคาฟองใหลกหน� ลมละลายแบงเจาหน� ออกเปน 2 ประเภท ดงตอไปน�

DPU

64

1.1 หลกเกณฑการฟองคดลมละลายสาหรบเจาหน� ธรรมดา หรอเจาหน� ไมมประกนเปนไปตามท�บญญตไวในพระราชบญญตลมละลาย พทธศกราช 2483 มาตรา 9 ท�วา เจาหน� จะฟองลกหน�ใหลมละลายไดกตอเม�อ 1) ลกหน� มหน� สนลนพนตว 2) ลกหน� ซ� งเปนบคคลธรรมดาเปนหน� เจาหน� ผเปนโจทกคนเดยวหรอหลายคนเปนจานวนไมนอยกวาหน�งลานบาท หรอลกหน� ซ� งเปนนตบคคลเปนหน� เจาหน�ผเปนโจทกคนเดยวหรอหลายคนเปนจานวนไมนอยกวาสองลานบาท และ 3) หน�น�นอาจกาหนดจานวนไดโดยแนนนอนไมวาหน�น�นจะถงกาหนดชาระโดยพลนหรอในอนาคตกตาม” 1.2 หลกเกณฑการฟองคดลมละลายของเจาหน� มหลกประกนนอกจากพจารณาตามหลกเกณฑเชนเดยวกบเจาหน� ธรรมดาหรอเจาหน� ไมมประกนแลว ยงมหลกเกณฑเพ�มเตมอก 2 ประการ ตามพระราชบญญตลมละลาย พทธศกราช 2483 มาตรา 10 เจาหน� มประกนจะฟองลกหน�ใหลมละลายไดกตอเม�อ 1) มไดเปนผตองหามมใหบงคบชาระหน� เอาแกทรพยสนของลกหน� เกนกวาตวทรพยท�เปนหลกประกน และ 2) กลาวในฟองวา ถาลกหน�ลมละลายแลว จะยอมสละหลกประกนเพ�อประโยชนแกเจาหน� ท�งหลาย หรอตราคาหลกประกนมาในฟองซ� งเม�อหกกบจานวนหน� ของตนแลว เงนยงขาดอยสาหรบลกหน� ซ� งเปนบคคลธรรมดาเปนจานวนไมนอยกวาหน�งลานบาท หรอลกหน� ซ� งเปนนตบคคลเปนจานวนไมนอยกวาสองลานบาท จากหลกเกณฑดงกลาวมาขางตน การฟองคดลมละลายของเจาหน� มประกนนอกจาการพจารณาตามหลกเกณฑมาตรา 9 เชนเดยวกบเจาหน�ธรรมดาหรอเจาหน� ไมมประกนแลวยงตองนาหลกเกณฑตามมาตรา 10 มาพจารณาดวย โดยเจาหน� มประกนซ� งเปนเจาหน� ผมสทธเหนอทรพยสนของลกหน� ในทางจานอง จานา หรอสทธยดหนวง หรอเจาหน�ผมบรมสทธท�บงคบไดทานองเดยวกบผรบจานา ถาตองการฟองลกหน�ใหลมละลายตองมหลกเกณฑเพ�มเตมท�สาคญคอจะยอมสละหลกประกนหรอไม หากเจาหน� ไมยอมสละหลกประกนจะตองยนยอมใหเจาพนกงานพทกษตรวจสอบหลกประกนดงกลาวดวย การฟองคดลมละลายแตกตางจากการฟองคดแพงในขอสาคญอยขอหน�งคอ การฟองคดแพงเจาหน� ซ� งเปนโจทกฟองคดเพ�อประโยชนของตนเองโดยเฉพาะหากศาลตดสนใหโจทกชนะคดเจาหน�ผเปนโจทกเทาน�นท�จะไดรบชาระหน�ตามคาพพากษาน�น สวนเจาหน�คนอ�น ๆ ของลกหน�ซ� งเปนจาเลยจะไมไดรบ ประโยชนจากผลของคาตดสนน�นแตอยางใด สวนการฟองคดลมละลาย

DPU

65

น�น ไมวาเจาหน� คนใด ของลกหน� จะเปนโจทกฟองใหลกหน� ลมละลายหากศาลตดสนใหโจทกชนะคดโดยส�งพทกษทรพยของลกหน� โดยเดดขาดเจาหน� ซ� งมมลหน� เปนหน� เงนและมลแหงหน� ไดเกดข�นกอนวนศาลมคาส�งพทกษทรพยทกรายจะไดรบประโยชนจากผลของคาตดสนดงกลาว โดยมสทธย�นคาขอรบชาระหน� ตอเจาพนกงานพทกษทรพยภายใน 2 เดอนนบแตวนโฆษณาคาส�งพทกษทรพย อยางไรกดการท�ลกหน� เพยงแตถกเจาหน� คนใดคนหน� งฟองคดลมละลายเทาน�น ไมไดทาใหเจาหน�รายอ�นๆ เสยสทธในการฟองรองลกหน�คนเดยวน�นเปนคดแพงหรอคดลมละลายอก แตถาศาลไดมคาส�งพทกษทรพยลกหน� เดดขาดในคดหน�งแลวเจาหน� รายอ�นๆซ� งมมลหน� เปนหน� เงนและมลแหงหน� เกดข�นกอนวนท�ศาลมคาส�งพทกษทรพยจะฟองลกหน�คนเดยวกนน�นเปนคดแพงหรอคดลมละลายอกไมได หากมการฟองคดลมละลายลกหน�คนเดยวกนหลายคดเม�อศาลส�งพทกษทรพยลกหน� เดดขาดในคดหน�งแลวศาลตองจาหนายคดอ�นออกจากสาระบบความ หรอหากมการฟองคดแพงอนเก�ยวกบทรพยสนของลกหน�คนเดยวกนคางพจารณาอยในศาลในขณะท�ศาลมคาส�งพทกษทรพย เจาพนกงานพทกษทรพยจะตองเขาวาคดแพงน�นแทนลกหน� ในกรณท�เจาหน�รายอ�นๆ ซ� งมมลหน� เปนหน� เงนและมลแหงหน� เกดข�นกอนวนท�ศาลมคาส�งพทกษทรพยฟองลกหน�เปนคดแพงและคดลมละลายอกไมไดเพราะลกหน� ถกศาลส�งพทกษทรพยเดดขาดแลวน�นเจาหน�รายอ�นๆ ดงกลาวยอมมสทธขอรบชาระหน� ตอเจาพนกงานพทกษทรพยภายใน 2 เดอนนบแตวนโฆษณาคาส�งพทกษทรพยเดดขาด ถาเจาหน� อยนอกราชอาณาจกรเจาพนกงานพทกษทรพยมอานาจขยายกาหนดเวลาใหอกไดไมเกน 2 เดอน อน� ง แมจะเปนเจาหน�ผเปนโจทกในคดลมละลายน�นเองกตองย�นคาขอรบชาระหน� ตอเจาพนกงานพทกษทรพยตากาหนดเวลาขางตนเชนกน ถาหากเจาหน�รายใดไมไดย�นคาขอรบชาระตอเจาพนกงานพทกษทรพยภายในกาหนดเวลาดงกลาวเจาหน�รายน�นเปนอนหมดสทธท�จะไดรบชาระหน� น�น การย�นคาขอรบชาระหน� ในคดลมละลายจงเปนเร�องสาคญสาหรบเจาหน�ท�งหลายเปนอยางย�ง สาหรบเจาหน� มประกนสทธท�จะย�นคาขอรบชาระหน� ตอเจาพนกงานพทกษทรพยหรอไมกได เพราะเจาหน� มประกนมสทธเหนอทรพยสนอนเปนหลกประกนซ� งลกหน� ไดใหไวกอนถกพทกษทรพยแตกตองยอมใหเจาพนกงานพทกษทรพยตรวจดทรพยสนน�นถาเจาหน� มประกนจะใชสทธขอรบชาระหน� เจาหน� มประกนจะตองเปนเจาหน� มประกนท�มสทธบงคบเอาแกทรพยสนของลกหน� เกนกวาราคาทรพยสนท�เปนหลกประกน และขอรบภายในเง�อนไข ดงตอไปน�ดวยคอ 1. ขอรบชาระหน� โดยยนยอมสละทรพยสนอนเปนหลกประกน เพ�อประโยชนแกเจาหน�ท�งหลายแลว ขอรบชาระหน�ไดเตมจานวน 2. ขอรบชาระหน� โดยบงคบเอาแกทรพยสนอนเปนหลกประกนกอนแลว ขอรบชาระหน�สาหรบจานวนท�ยงขาดอย

DPU

66

3. ขอรบชาระหน� โดยขอใหเจาพนกงานพทกษทรพยขายทอดตลาดทรพยสนอนเปนหลกประกนแลว ขอรบชาระหน�สาหรบจานวนท�ยงขาดอย

4. ขอรบชาระหน� โดยตตราราคาทรพยสนอนเปนหลกประกนแลว ขอรบชาระหน�จานวนท�ยงขาดอย การขอรบชาระหน� กรณน� เจาพนกงานพทกษทรพยมอานาจไถถอนทรพยสนตามราคาท�ตมาได ถาเจาพนกงานพทกษทรพยเหนวาราคาท�ตมาน�นไมสมควร เจาพนกงานพทกษทรพยมอานาจขายทรพยสนน�นตามวธท�เจาพนกงานพทกษทรพยและเจาหน�ตกลงกน ถาไมตกลงกนกฎหมายใหใชวธขายทอดตลาดแตจะตองไมใหเสยหายแกเจาหน� โดยเจาหน�หรอเจาพนกงานพทกษทรพยมอานาจเขาสราคาในการขายทอดตลาดไดเม�อไดเงนสทธเทาใดใหถอวาเปนราคาท�เจาหน� ไดตมาในคาขอรบ ชาระหน�ถาเจาพนกงานพทกษทรพยไมแจงเปนหนงสอใหเจาหน�ทราบวาจะใชสทธไถถอนหรอตกลงใหขายทรพยสนอนเปนหลกประกนภายใน 4 เดอนนบแตเจาหน� ย�นคาขอรบชาระหน� กฎหมายใหถอวาเจาพนกงานพทกษทรพยยนยอมใหทรพยสนน�นเปนกรรมสทธ�ของเจาหน�ตามราคาท�เจาหน� ไดตราคามา และเจาพนกงานพทกษทรพยหมดสทธไถถอนหรอขายทรพยสนน�น จากการศกษากฎหมายลมละลายของประเทศไทยพบวาบทบาทและหนาท�ของเจาหน�ผ เปนโจทกจะทาหนาท�เสมอนเปน “ตวแทน” เจาหน�ท�งหลายของลกหน�ในการฟองคดลมละลายเพ�อจะไดเอาทรพยสนของลกหน� มาจดสรรแบงปนในการชาระหน� โดยเสมอภาคกน โดยเจาหน�ผเปนโจทกมหนาท�ระวงประโยชนของเจาหน� ท� งหลาย และชวยเจาพนกงานพทกษทรพยในการรวบรวมจาหนายทรพยสนของลกหน� รวมท�งรบผดชอบในบรรดาคาธรรมเนยม คาเสยหาย และคาใชจายในคดลมละลายท� งปวง77 หากเจาหน� ผเปนโจทกเพกเฉยไมยอมเสยคาธรรมเนยม คาใชจาย หรอไมวางเงนประกน ตามท�เจาพนกงานพทกษทรพยเรยกรอง กอาจเปนเหตใหศาลมคาส�งยกเลกการลมละลายได78 ดงน�นในการฟองคดลมละลายของเจาหน� จงไมใชเปนการฟองเพ�อการบงคบชาระหน�ของตนตามคาฟองแตอยางใด เหตแหงการฟองคดลมละลายจงเปนไปเพ�อรกษาผลประโยชนของเจาหน�ท�งหลายไมวาจะเปนเจาหน�ผเปนโจทกหรอไมกตาม

3.3.2 ขอจากดสทธของบคคลลมละลายตามกฎหมายลมละลายของประเทศไทย การตกเปนบคคลลมละลายยอมแสดงใหเหนวาบคคลดงกลาวมปญหาเก�ยวกบการขาด

สภาพคลองทางการเงน และไมสามารถชาระหน� ได ซ� งหากปลอยใหบคคลดงกลาวยงคงสามารถทาธรกรรมท�อาจกอหน� สนข�นไดอกยอมทาใหเกดความเสยหายอ�นๆ ตามมาไมวาตอตวเจาหน� หรอลกหน� รวมท�งการกระทาใดๆ ท�จะทาสงผลกระทบตอกระบวนการพจารณาคดลมละลายน�น

77พระราชบญญตลมละลาย พทธศกราช 2483 มาตรา 155 78พระราชบญญตลมละลาย พทธศกราช 2483 มาตรา 135

DPU

67

กฎหมายลมละลายของประเทศไทยจงไดจากดสทธของบคคลลมละลายไวซ� งปรากฏอยใน พระราชบญญตลมละลาย พทธศกราช 2483 ดงจะกลาวตอไปน� 1. เม�อศาลมคาส�งพทกษทรพยแลวลกหน� ยอมหมดอานาจในการบรหารจดการทรพยสนของตน และไมอาจท�จะทาธรกรรมใด ๆ เก�ยวกบทรพยสนไดอกตอไป อานาจในการจดการทรพยสนยอมตกอยแกเจาพนกงานพทกษทรพย (มาตรา 24) ทรพยสนของลกหน� ตองตกอยภายใตการจดการของเจาพนกงานพทกษทรพยในคดลมละลายเพ�อนาไปขายทอดตลาด หรอจาหนายโดยวธการอ�นเพ�อนาเงนมาชาระใหแกเจาหน� ซ� งทรพยสนอนอาจเอานามาชาระหน�ในคดลมละลายไดแก (1) ทรพยสนท�งหลายอนลกหน� มอยในเวลาเร�มตนแหงการลมละลาย รวมท�งสทธเรยกรองเหนอทรพยสนของบคคลอ�น เวนแต

ก. เคร�องใชสอยสวนตวอนจาเปนแกการดารงชพ ซ� งลกหน� รวม ท�งคสมรสและบตรผเยาวของลกหน�จาเปนตองใชตามสมควรแกฐานานรป และ

ข. สตว พชพนธ เคร�องมอและส�งของสาหรบใชในการประกอบ อาชพของลกหน�ราคารวมกนไมเกนหน�งแสนบาท

(2) ทรพยสนซ�งลกหน� ไดมาภายหลงเวลาเร�มตนแหงการลมละลาย จนถงเวลาปลดจากลมละลาย

(3) ส� งของซ� งอยในครอบครองหรออานาจส�งการ หรอส�งจาหนายของลกหน� ในทางการคาหรอธรกจของลกหน� ดวยความยนยอมของเจาของอน แทจรง โดยพฤตการณ ซ� งทาใหเหนวาลกหน� เปนเจาของในขณะท�มการขอ ใหลกหน�น�นลมละลาย” 2. ลกหน�ไมมอานาจดาเนนคดแพงท�เก�ยวแกทรพยสน เจาพนกงานพทกษทรพยจะเขาจดการแทนลกหน� โดยกฎหมายกาหนดใหเจาพนกงานพทกษทรพยเขาวาคดแพงท�งปวงอนเก�ยวกบ ทรพยสนของลกหน� ซ� งคางพจารณาอยในศาลในขณะท�มคาส�งพทกษทรพย และเม�อเจาพนกงานพทกษทรพยมคาขอโดยทาเปนคารองศาลมอานาจงดการพจารณาคดแพงน�นไว หรอจะส�งประการใดตามท�เหนสมควรกได (มาตรา 25) 3. ทรพยสนท�ลกหน� มสทธไดมาในระหวางท�ยงไมมคาส�งปลดจากลมละลาย ลกหน�จะตองแจงสทธน�นใหแกเจาพนกงานพทกษทรพย โดยลกหน� จะตองรายงานเปนหนงสอใหเจาพนกงานพทกษทรพยทราบ และแสดงรายละเอยดเทาท�สามารถจะทาไดภายในเวลาอนสมควร และไมวากรณใด ลกหน� จะตองแสดงบญชรบจายเสนอตอเจาพนกงานพทกษทรพยทกระยะหกเดอน (มาตรา 67(2) )

DPU

68

4. ลกหน� ท�ตกเปนบคคลลมละลายแลวยอมถกจากดสทธในเสรภาพในการเดนทาง โดยกฎหมายกาหนดหามมใหลกหน�ออกไปนอกราชอาณาจกร เวนแตศาลหรอเจาพนกงานพทกษทรพยจะอนญาตเปนหนงสอ และถาจะยายท�อยตองแจงตาบลท�อยใหมเปนหนงสอใหเจาพนกงานพทกษทรพยทราบภายในเวลาอนสมควร (มาตรา 67(3) ) 5. ลกหน�ไมมสทธรบสนเช�อจากผอ�นมจานวนต�งแตหน�งรอยบาทข�นไป โดยมไดแจงใหผน�นทราบวาตนถกพทกษ หรอลมละลาย ในระหวางเวลาต�งแตศาลไดมคาส�งพทกษทรพยจนถง เวลาท�พนจากการลมละลาย (มาตรา 165(1) ) 6. ลกหน�ไมมสทธประกอบการคาหรอธรกจโดยใชนามตวหรอนามสมญาของผอ�นบงหนา ในระหวางเวลาต�งแตศาลไดมคาส�งพทกษทรพยจนถง เวลาท�พนจากการลมละลาย (มาตรา 165) จากขอจากดสทธของบคคลลมละลายตามท�กลาวมาขางตนเปนเพยงขอจากดสทธของบคคลลมละลายท�ปรากฏอยในพระราชบญญตลมละลาย พทธศกราช 2483 เทาน�น ขอจากดสทธของบคคลลมละลายยงไปปรากฏอยตามกฎหมายอ�น ๆ อกมากมาย เชน การหามบคคลลมละลายเปนขาราชการ ตามพระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอน พทธศกราช 2551 เปนตน

3.4 มาตรการทางกฎหมายในการฟองบงคบชาระหน>ทางแพง

เม�อเกดความผกพนตามกฎหมายอนทาใหเกดหน� ข�นระหวางคกรณแลว ผลแหงหน�น�นยอมกอใหเกดสทธและหนาท�ในระหวางคกรณ คอเจาหน� ยอมมสทธท�จะเรยกใหลกหน�ปฏบตการชาระหน� และลกหน�กพงมหนาท�ตองปฏบตการชาระหน�น�น เม�อหน� ถงกาหนดชาระและเม�อลกหน�ไดปฏบตการชาระหน� แลว หน� น�นยอมเปนอนระงบลง ถาหากลกหน� ไมยนยอมปฏบตการชาระหน� หรอชาระหน� ลาชาลวงเลยเวลาไป หรอชาระหน� ผดความประสงคแหงหน� แลวเจาหน� ยอมมสทธท�จะฟองรองขอใหมการบงคบชาระหน� โดยเฉพาะเจาะจงหรอมสทธท�จะเรยกรองเอาคาสนไหมทดแทนจากลกหน� ได และเพ�อเปนการประกนการชาระหน� ของลกหน� กฎหมายไดใหสทธแกเจาหน� ในการท�จะควบคมและสงวนไวซ� งกองทรพยสนของลกหน� ได กลาวคอ ถาลกหน�ละเลยเพกเฉยไมใชสทธเรยกรองทรพยสนอนควรมควรไดของตนเขามาไวในกองทรพยสนของลกหน�แลว เจาหน� มสทธท�จะใชสทธเรยกรองของลกหน�ได หรอในกรณท�ลกหน� มทรพยสนอยในกองทรพยสนของลกหน� อยแลว แตไดทานตกรรมอนมผลเปนการจาหนายจายโอนทรพยสนน�น

DPU

69

ไปเสย โดยรอยวาการทาเชนน�นจะเปนการทาใหเจาหน�ตองเสยประโยชน ดงน� เจาหน� มสทธท�จะฟองขอใหเพกถอนนตกรรมน�นเสยได79

3.4.1 หลกเกณฑในการบงคบชาระหน� เม�อมการกอหน� ข�นในระหวางกน คสญญากจะมสถานะเปนเจาหน� -ลกหน� ในระหวางกนฝายท�เปนลกหน�กมหนาท�จะตองปฏบตการตามท�ไดตกลงกนไวในเน�อหาสาระของความผกพนระหวางกน หรอเรยกอกอยางหน�งวา “วตถแหงหน� ” อยางไรกตามแมจะมหน� ตอกนกมใชวาเจาหน�จะมสทธเรยกรองใหลกหน�ชาระหน� ไดทนท แตการบงคบชาระหน�น�นจะตองเปนไปตามข�นตอนของกฎหมายและขอตกลงของคกรณ กลาวคอ เจาหน�จะเรยกใหลกหน�ชาระหน� ไดกตอเม�อหน�น�นถงกาหนดชาระแลว และลกหน�ละเลยไมชาระหน�ดงกลาว 1. หน� ถงกาหนดชาระ ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 203 บญญตวา “ถาเวลาอนจะพงชาระหน�น�นมไดกาหนดลงไว หรอ จะอนมานจากพฤตการณท�งปวงกไมไดไซร ทานวาเจาหน�ยอม จะเรยกใหชาระหน� ไดโดยพลน และฝายลกหน�กยอมจะชาระหน�ของ ตนไดโดยพลนดจกน ถาไดกาหนดเวลาไว แตหากกรณเปนท�สงสย ทานใหสนนษฐาน ไวกอนวาเจาหน� จะเรยกใหชาระหน� กอนถงเวลาน�นหาไดไม แตฝาย ลกหน�จะชาระหน� กอนกาหนดน�นกได” เง�อนเวลาในการชาระหน� ยอมเปนประโยชนแกลกหน� ท�จะปฏเสธการชาระหน� กอนถงเวลาท�ตกลงกนไว ในกรณท�เจาหน� และลกหน� ไมไดกาหนดเวลาชาระหน� กนไว และไมอาจพจารณาจากพฤตการณตางๆไดวา คกรณมเจตนาโดยปรยายอยางไร มาตรา 203 วรรคแรก บญญตใหสทธเจาหน� ท�จะเรยกใหลกหน� ชาระหน� ไดทนท และลกหน� กมสทธท�จะปลดภาระหน�ของตนไดโดยชาระหน� ทนทเชนกน ในกรณท�มการกาหนดเวลาเอาไวแตยงไมชดเจนมขอสงสย มาตรา 203 วรรคสอง ใหสนนษฐานไวกอนวา เจาหน� จะเรยกใหลกหน�ชาระหน� กอนถงเวลาน�นไมได แตลกหน�ชาระหน� กอนกาหนดน�นได80 2. ลกหน�ละเลยไมชาระหน� ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 213 วรรคแรก บญญตวา “ถาลกหน�ละเลยเสยไมชาระหน�ของตน เจาหน� จะ รองขอตอศาลใหส�งบงคบชาระหน�กได เวนแตสภาพแหงหน�จะไมเปด ชองใหทาเชนน�นได” ในกรณท�หน� ยงไมถงกาหนดชาระ แตถาปรากฏขอเทจจรงแนชดวาลกหน� ละเลยไมชาระหน�ของตน เจาหน�ชอบท�จะฟองรองบงคบกบลกหน�ไดโดยไมตองรอใหถงกาหนดชาระ เชน

79 ทวเกยรต มนะกนษฐ. กฎหมายเบ�องตนทางธรกจ (พมพคร� งท� 12). แกไขเพ�มเตม. สานกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2551. หนา 79. 80 ภทรศกด� วรรณแสง. หลกกฎหมายหน� (พมพคร� งท� 10). กรงเทพฯ:วญ�ชน, 2552. หนา 32.

DPU

70

ลกหน�นดกบเจาหน�วาจะจดทะเบยนโอนท�ดนใหแกเจาหน�ตามสญญาจะซ�อจะขายวนท� 30 ตลาคม พ.ศ.2542 แตปรากฏวาในวนท� 30 กรกฎาคม พ.ศ.2542 ลกหน�จดทะเบยนโอนท�ดนแปลงเดยวกนน� ใหแกนายแดงไปแลว เชนน� เจาหน� มอานาจฟองลกหน� ไดทนทโดยไมตองรอใหหน� ถงกาหนดชาระกอน81 ดงน�นจงอาจกลาวไดวา กรณหน� เงนเม�อหน� ถงกาหนดชาระแลว และลกหน�ละเลยไมชาระหน� เจาหน�ยอมมสทธในการบงคบชาระหน�ดงกลาวไดโดยการเสนอคดตอศาล

3.4.2 หลกเกณฑการเสนอคดตอศาล ในการนาคดเสนอตอศาลน�น มใชบคคลใด ๆ จะทาไดเสมอไป ผท�จะนาคดเสนอตอศาลไดจะตองเปนไปตามท�บญญตไวในประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 55 เทาน�น ซ� งมาตรา 55 บญญตวา “เม�อมขอโตแยงเกดข�น เก�ยวกบสทธหรอหนาท�ของบคคลใดตามกฎหมาแพง หรอบคคลใดจะตองใชสทธทางศาลบคคลน�นชอบท�จะเสนอคดของตนตอศาลสวนแพงท�มเขตอานาจไดตามบทบญญตแหงกฎหมายแพงและประมวลกฎหมายน� ” จากบทบญญต มาตรา 55 น�ไดกาหนดใหบคคลมสทธเสนอคดแพงตอศาลได 2 กรณคอ 1.1 กรณท�มการโตแยงเกดข�นเก�ยวกบสทธหรอหนาท�ของบคคลใดตามกฎหมายแพง คาวา “สทธ” ไดแกประโยชนอนบคคลมอย แตประโยชนจะเปนสทธหรอไมกตองแลวแตวาบคคลอ�นน� มหนาท�ตองเคารพหรอไม ถาบคคลอ�นมหนาท�ตองเคารพประโยชนน�นกเปนสทธ กลาวคอ ไดรบการรบรองและคมครองของกฎหมาย ดงน�น สทธใดท�มกฎหมายรบรองคมครองใครทาใหเสยหายแกสทธเชนน� เปนผดกฎหมายเหมอนกนหมด คาวา “หนาท�” หมายถงส�งท�ตองปฏบตหรองดเวนปฏบตการอยางหน�งอยางใด เพ�อประโยชนแกสทธน�น สทธกบหนาท�น� เปนของคกน กลาวคอ เม�อบคคลใดมสทธ อกคนหน�งกยอมมหนาท� ตวอยาง แดงใหดากเงนไปจานวน 10,000 บาท กาหนดชาระคนในวนท� 1 ตลาคม 2550 ครบกาหนดดาไมชาระเงนกใหแดง เชนน� แดงมสทธตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยท�เรยกรองใหดาชาระหน� ได สวนดาเองกมหนาท�จะตองปฏบตการชาระหน�แกแดง เม�อดาไมชาระหน� ใหแดง เปนการกระทาผดหนาท�กยอมเกดความรบผดข� น ซ� งความรบผดอนน� เม�อไปกระทบกระเทอนสทธใครเขา กเรยกวา “โตแยงสทธ” ท�จะถอเปนการโตแยงสทธไดน�น จะตองเปนกรณท�มสทธตามกฎหมายเสยกอน เพราะถาไมมสทธตามกฎหมายแลว กยอมไมอาจจะถกโตแยงหรอรบกวนขดสทธได ซ� งสทธน�นหมายถงประโยชนท�มกฎหมายรบรองคมครองให

81 แหลงเดม. หนา 36.

DPU

71

เม�อมสทธท�กฎหมายรบรองแลว กรณท�จะถอวามขอโตแยงสทธน�นยอมหมายความวามผอ�นมากระทาการหรองดเวนกระทาการใดอนถอไดวาเปนการลวงละเมดสทธน�น ๆ มไดหมายถงกบตองมการโตเถยงกนในเร�องสทธน�น ๆ กลาวคอในบางกรณแมไมมการโตเถยงกนเลย กถอเปนการโตแยงสทธแลว ดงน�น เม�อลกหน�ไมชาระหน�ใหแกเจาหน� เม�อหน�น�นถงกาหนดชาระแลว ถอวาลกหน�กระทาการอนเปนการโตแยงสทธของเจาหน� เจาหน� จงมสทธเสนอคดแพงตอศาลไดเพ�อใชอานาจศาลในการบงคบชาระหน�แกจาเลย 1.2 กรณท�จะตองใชสทธทางศาล หมายความวาเปนกรณท�มความจาเปนตองใชสทธ มใชวาเพยงแตอยากจะใชสทธเทาน�น คาวา “ตองใช” น� จงเปนเร�องท�จะตองใชสทธทางศาลเพราะเหตวาความจาเปนเกดข�นจากกฎหมายบญญตไวตามกฎหมายสารบญญต การใชสทธทางศาลในขอน� เปนกรณท�บคคลหน� งบคคลใดจะตองใชสทธทางศาลจรง ๆ เพ�อใหศาลแสดงสทธของตน แมบางกรณจะไมมผใดโตแยงสทธ หนาท� แตมความจาเปนท�จะตองใชสทธทางศาล โดยขอสทธจากศาลหรอขอใหศาลมคาส�งเสยกอนจงจะกระทาการอยางใดอยางหน� งใหมผลตามท�กฎหมายรบรองไวได สวนกรณใดบางจะตองใชสทธทางศาลตองพจารณาจากกฎหมายสารบญญต เชน การรองขอต�งผปกครองผเยาว การขอใหศาลส�งใหคนวกลจรตเปนคนไรความสามารถและต�งผอนบาล เปนตน แตถาเร�องใดไมมกฎหมายบญญตวาจาตองขอสทธจากศาลแลวจะมาขอใชสทธทางศาลไมได เชน คนมสญชาตไทยอยแลวจะมาขอใหศาลส�งแสดงวาตนเปนคนไทยอกไมได การดาเนนคดในกรณน�จะตองปรากฏวา กรณใดมกฎหมายสารบญญตรบรองใหบคคลใดใชสทธทางศาลแลวบคคลน�นยอมมอานาจท�จะเสนอคดตอศาลได คาพพากษาฎกาท� 3154/2528 บทบญญตตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 55 มไดหมายความวาใครตองการใชสทธทางศาลกใชไดตามอาเภอใจ แตเปนเร�องท�ตองพจารณาดวยวามกฎหมายสารบญญตสนบสนนวาเปนกรณจาเปนจะตองมารองขอตอศาลเพ�อรบรองหรอคมครองตามสทธของตนท�มอยจงจะใชสทธทางศาลไดเปนคดมขอพพาทไป เสมอนวาผรองเร�มคดเปนโจทกและผคดคานเปนจาเลย (ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 188(4))

DPU

72

3.5 กระบวนการแกปญหาการไมสามารถชาระหน>ของลกหน>บคคลธรรมดาซ�งมใชผประกอบ

ธรกจการคาพาณชยเพ�อปองกนการลมละลาย

โดยท�วไปเม�อกลาวถง “การเปนหน� ” กจะเปนการส�อถงสภาวะทางการเงนท�ขาดสภาพคลองของลกหน� เม�อมการกอหน� ข� นระหวางบคคล คสญญาท�งสองฝายตางตองผกพนกนในสถานะการเปนเจาหน� และลกหน� โดยฝายลกหน�จะมหนาท�ตองชาระหน�ตามสญญาท�ตกลงกนไว หากไมปฏบตตามสญญาท�ตกลงกนไว อาจกอใหเกดความเสยหายแกเจาหน� กฎหมายจงไดกาหนดมาตรการทางกฎหมายในการรองรบความเสยหายน�น ซ� งเปนการคมครองสทธของเจาหน�ในกรณท�ลกหน� ไมปฏบตการชาระหน� เชน การฟองคดแพง, การฟองคดอาญาในมลหน� เชค และการฟองลกหน� ใหตกเปนบคคลลมละลาย เปนตน อยางไรกตาม การท�ลกหน� ไมปฏบตการชาระหน� น�นอาจเกดข�นไดจากหลายปจจย ไมวาจะเปนสภาวะเศรษฐกจท�ตกต�า, การขาดสภาพคลองช�วคราว, คาครองชพท�เพ�มสงข�น เปนตน ซ� งการไมชาระหน�ดงกลาวมไดเกดจากเจตนาทจรต หรอคดคดโกงของลกหน�แตเกดจากสภาพแวดลอม และสถานการทางเศรษฐกจท�ผนแปร การท�จะโทษวาการไมชาระหน� เปนความผดของลกหน�แตเพยงฝายเดยวจงไมถกตอง ดวยสงคมไทยเปนสงคมท�มความประนประนอม และมความเหนอกเหนใจกน หลายองคกรจงไดออกแบบมาตรการตางๆ ข�นมาเพ�อชวยแกปญหาหน� สนของลกหน� และบรรเทาความเสยหายใหแกเจาหน� เพ�อเปนมาตรการเบ�องตนในการปองกนการลมละลายของลกหน�

3.5.1 มาตรการประนอมหน� กอนลมละลาย การประนอมหน� เปนการตกลงกนระหวางเจาหน� กบลกหน� ในเร�องหน� สนโดยการท�ลกหน� ขอชาระหน� บางสวน หรอโดยวธการอ�นใด กระบวนการพจารณาหลงจากศาลมคาส�งพทกษทรพยลกหน� เดดขาดแลวจดหมายปลายทางของลกหน� คอการตกเปนบคคลลมละลาย อยางไรกตาม กฎหมายลมละลายไดเปดโอกาสใหลกหน� ในการท�จะหลกเล�ยงการลมละลายโดยการประนอมหน� กอนท�ศาลจะมคาส�งใหลกหน�ตกเปนบคคลลมละลาย ซ� งถาหากลกหน� ประนอมหน� กอนลมละลายสาเรจลกหน�กจะหลดพนจากการท�จะถกศาลพพากษาใหลมละลาย การประนอมหน� กอนลมละลายจงเปนกลไกของกฎหมายลมละลายท�สรางข�นมาเพ�อชวยเหลอลกหน� ใหมการเจรจาประนประนอมกบเจาหน� เพ�อแกปญหาหน� สนในเบ�องตนกอนท�ลกหน�จะตกเปนบคคลลมละลาย 3.5.1.1 หลกเกณฑการประนอมหน� กอนลมละลาย ในกรณท�ลกหน�ประสงคจะทาการประนอมหน� กอนลมละลาย ลกหน�ตองปฏบตตามหลกเกณฑดงตอไปน�

DPU

73

1. ลกหน� ย�นคาขอประนอมหน� ไดกตอเม�อศาลมคาส�งพทกษทรพยเดดขาดแลว หากศาลเพยงมคาส�งพทกษทรพยช�วคราวลกหน�ย�นคาขอประนอมหน�ยงไมได

2. ลกหน� จะตองย�นคาขอประนอมหน� ตอเจาพนกงานพทกษทรพยภายในกาหนด 7 วนนบแตวนย�นคาช� แจงเก�ยวกบกจการและทรพยสน หรอภายในกาหนดเวลาตามท�เจาพนกงานพทกษทรพยกาหนดให

3. คาขอประนอมหน�ตองทาเปนหนงสอ แสดงขอความแหงการประนอมหน� หรอวธจดกจการหรอทรพยสน และรายละเอยดแหงหลกประกน หรอผค �าประกน (ถาม) 3.5.1.2 ข�นตอนในการพจารณาคาขอประนอมหน� กอนลมละลาย ของลกหน� ม 2 ข�นตอน ดงตอไปน�

1. ข�นตอนการพจารณาคาขอประนอมหน� ในช�นเจาพนกงานพทกษทรพย เม�อศาลมคาส�งพทกษทรพยเดดขาดแลว หากลกหน�ตองการประนอมหน� ลกหน�จะตองเสนอคาขอประนอมหน� เปนหนงสอตอเจาพนกงานพทกษทรพย ในคาขอประนอมหน� จะตองแสดงขอความแหงการประนอมหน� เชน ขอชาระใหแกเจาหน� จานวนรอยละเทาใด และแสดงรายละเอยดวาจะชาระหน�ตามท�เสนออยางไร นอกจากน�อาจเสนอผค �าประกนตามขอเสนอประนอมหน� เพ�อใหเจาหน�ม�นใจวาหากลกหน� ไมปฏบตตามขอประนอมหน� เจาหน� จะสามารถเรยกเอากบผค � าประกนในขอประนอมหน� ได อาจกลาวไดวาลกหน� ตองแสดงใหเจาหน� เหนใหไดวาลกหน� มทรพยสนพอท�จะปฏบตตามขอประนอมหน�น�น82 เจาพนกงานพทกษจะเปนผจดใหมการประชมเจาหน� เพ�อพจารณาคาขอประนอมหน� ซ� งคาขอประนอมหน�จะตองไดรบความเหนชอบจากท�ประชมเจาหน�ดวยการลงมตพเศษ83 อยางไรกตามแมจะมการลงมตเหนชอบดวยกบคาขอประนอมหน� ดงกลาว กยงไมมผลผกพนเจาหน�ท�งหลาย จนกวาศาลจะไดส�งเหนชอบ

2. ข�นตอนการพจารณาคาขอประนอมหน� ในช�นศาลเม�อมมตพเศษเหนชอบดวยการประนอมหน� จากท�ประชมเจาหน� แลว ศาลจะพจารณาเก�ยวกบคาขอประนอมหน� ดงกลาว แตถาหากท�ประชมเจาหน� มมตไมยอมรบคาขอประนอมหน� ถอวาการประนอมหน�น�นยอมเสยไป ซ� งในการพจารณาคาขอประนอมหน� ในช�นศาลน� กฎหมายไมไดใหอานาจแกศาลอยางกวางขวางท�จะพจารณาถงความเหมาะสมของขอเสนอประนอมหน� รวมตลอดถงทรพยสนของลกหน�และความประพฤตของลกหน� เพ�อประเมนวาลกหน�สามารถจะปฏบตตามขอประนอมหน�ไดหรอไม ศาลจะ

82 สธร ศภนตย. เลมเดม. หนา 50. 83 มตพเศษ คอ เปนมตของเจาหน� ฝายขางมาก และมจานวนหน� เทากบสามในส�แหงจานวนหน�ท�งหมดของเจาหน� ซ�งไดเขาประชม รวมท�งมอบฉนทะใหผอ�นเขาประชมแทนในท�ประชมเจาหน�

DPU

74

เหนชอบดวยการประนอมหน� หรอไมข�นอยกบการพจารณาของศาลแตศาลจะตองไมส�งเหนชอบดวยการประนอมหน� หากวาการประนอมหน� น�นไมเปนประโยชนแกเจาหน� ท�วไป หรอทาใหเจาหน� ไดเปรยบเสยเปรยบแกกน เม�อศาลมคาส�งเหนชอบดวยกบคาขอประนอมหน� ดงกลาวแลว ถอวาการประนอมหน� เปนผลสาเรจลกหน� กจะไมถกพพากษาใหเปนบคคลลมละลาย และตองปฏบตตามขอประนอมหน�ดงกลาวดวย84 3.5.1.3 ผลของการประนอมหน� กอนลมละลาย การประนอมหน� กอนลมละลายซ� งท�ประชมเจาหน� ยอมรบและศาลเหนชอบดวยแลวมผลดงตอไปน�

1. ลกหน�ไมตองลมละลาย กลบมอานาจจดการเก�ยวกบทรพยสนของตนไดตอไป แตลกหน� มหนาท�ตองปฏบตตามขอตกลงในการประนอมหน� ตอไป

2. เม�อการประนอมหน� เปนผลสาเรจยอมจะมผลผกมดเจาหน� ตามมาตรา 56 บญญตไววา “การประนอมหน� ซ� งท�ประชมเจาหน� ไดยอมรบและศาลมคาส�งเหนชอบดวยแลว ผกมดเจาหน�ท�งหมดในเร�องหน� ซ� งอาจขอรบชาระหน� ได แตไมผกมดเจาหน� คนหน� งคนใดในเร�องน� ซ� งตามพระราชบญญตน� ลกหน� ไมอาจจะหลดพนโดยคาส�งปลดจากลมละลายได เวนแตเจาหน�คนน�นไดยนยอมดวยในการประนอมหน�”

อาจกลาวไดวาการท�ตองมกระบวนการใหศาลไดส�งเหนชอบกบการประนอมหน� กเพ�อใหขอตกลงในการประนอมหน� ระหวางเจาหน� ลกหน� มสภาพบงคบไดกลาวคอหากไมมการปฏบตตามขอประนอมหน� ถอไดวาเปนการขดคาส�งของศาล (Contempt of Court) การผกมดท�เกดข�นแกเจาหน�กคอการท�ตองยอมรบชาระหน�ตามเทาท�ตกลง

3. การประนอมหน�ของลกหน� หาไดทาใหบคคลท�เก�ยวของกบลกหน� เชนผค � าประกนหลดพนจากความรบผดไปดวย ตามมาตรา 59 ซ� งไดบญญตไววา “ การประนอมหน� ไมทาใหบคคลซ� งเปนหนสวนกบลกหน�หรอรบผดรวมกบลกหน� หรอค�าประกนหรออยในลกษณะอยางผ ค �าประกนของลกหน�หลดพนจากความรบผดไปดวย” โดยเหตน� เจาหน�ยงคงบงคบหน� ใหเตมจานวนไดจากบคคลเหลาน�น ในการน�อาจทาใหเกดความเขาใจวาไมเปนธรรม แตความรบผดในหน�ของบคคลเหลาน�นเปนผลโดยตรงจากขอตกลงระหวางเจาหน�กบบคคลเหลาน�นวาจะชาระหน�จนส�นเชง การประนอมหน�อาจถกศาลส�งยกเลกได และเม�อศาลส�งยกเลกการประนอมหน� ศาลจะพพากษาใหลกหน�ลมละลาย ผลแหงการน� ยอมจะทาใหลกหน�กลบไปผกพนในหน� เตมตามจานวน

84 สธร ศภนตย. แหลงเดม.

DPU

75

เดมซ� งเม�อลมละลายแลวกจะมการแบงเฉล�ยทรพยเพ�อการชาระหน�ใหแกเจาหน�ตามจานวนหน� ท�ไดย�นขอรบตอไป85

3.5.2 มาตรการของสานกไกลเกล�ยขอพพาททางการเงนของสานกงานศาลยตธรรม

มาตรการของสานกงานไกลเกล�ยขอพพาททางการเงนของสานกงานศาลยตธรรมเปนมาตรการหน� งในการชวยแกปญหาหน� สนของลกหน� เพ�อปองกนการลมละลายเบ�องตน โดยแนวคดของมาตรการไกลเกล�ยขอพพาททางการเงนเกดจากผลกระทบจากวกฤตเศรษฐกจทาใหลกหน� จานวนมากไมสามารถชาระหน� คนสถาบนการเงนไดและเปนหน� ท�ไมกอใหเกดรายได (NPL) ซ� งบางสวนลกหน�กปรบปรงโครงสรางหน� ไมสาเรจทาใหลกหน�ตองเขาสการพจารณาของศาลเปนจานวนมาก กระบวนการไกลเกล�ยจงเปนอกชองทางหน� งในการระงบขอพพาทตางๆ คกรณอาจสามารถตกลงกนไดกอน อกท�งเปนชองทางท�ประหยดท�งเวลาและคาใชจาย ดงน�นเพ�อเปนการลดภาระของศาลและทาใหคดท�เปนขอพพาททางการเงนลดลง สานกงานศาลยตธรรมจงไดจดต�งศนยไกลเกล�ยขอพพาททางการเงนข�น โดยวตถประสงคของการต�งศนยไกลเกล�ยเพ�อเปนหนวยงานกลางประสานงานกบศาลและศนยไกลเกล�ยประจาศาลในการดาเนนการไกลเกล�ยขอพพาททางการเงน เพ�อสงเสรมใหมการระงบขอพพาทดวยวธการไกลเกล�ยและแบงเบาภาระงานคดของศาลรวมท�งดาเนนการข�นทะเบยนผไกลเกล�ยและผทรงคณวฒ โดยอาศยระเบยบคณะกรรมการบรหารศาลยตธรรมวาดวยการไกลเกล�ยเพ�อระงบขอพพาททางการเงน พ.ศ. 2544 และระเบยบศาลวาดวยการไกลเกล�ยขอพพาททางการเงน86 3.5.2.1 ศนยไกลเกล�ยขอพพาททางการเงนในศาลแบงออกเปน 2 ลกษณะดวยกน87 คอ

1. การไกลเกล�ยขอพพาทโดยศนยไกลเกล�ยขอพพาทประจาศาล ในปจจบนศนยไกลเกล�ยขอพพาทประจาศาลบางแหงไดดาเนนการอยแลวโดยคกรณสามารถย�นคารองหรอขอไปกบคาฟองกได โดยผพพากษาท�ทาการไกลเกล�ยจะไดรบการแตงต�งใหมไมใชผพพากษาคนเดยวกบเจาของสานวน ขอมลหลกฐานตางๆในหองไกลเกล�ยจะเปนความลบเฉพาะและไมนามาใชในการพจารณาคดท�ฟองรองอยโดยเดดขาด แตการดาเนนการไมมระเบยบรวมแตศาลมแนวทางการปฏบตของตนเอง สานกงานศาลยตธรรมจงไดออกรางระเบยบศาลวาดวยการไกลเกล�ยขอพพาททางการเงน เพ�อใหการดาเนนการไกลเกล�ยเปนไปในแนวทาง

85 แหลงเดม. หนา .51. 86 ทานอง ดาศร. “ปรบปรงโครงสรางหน�บทเรยนและประสบการณจากวกฤตเศรษฐกจไทย”. หนา 420. 87 แหลงเดม. หนา 421.

DPU

76

เดยวกน โดยศาลใหศาลทกศาลทกแหงจดต�งศนยไกลเกล�ยประจาศาลข�นและใหผพพากษาในศาลไดรบมอบหมายใหเปนผไกลเกล�ยประจาศาลมอานาจท�ดาเนนการไกลเกล�ยขอพพาททางการเงนตามหลกเกณฑและวธการตามระเบยบ การไกลเกล�ยจะเกดข�นไดจะตองไดรบความยนยอมจากโจทกและจาเลย โดยคกรณจะตองลงลายมอช�อในบนทกขอตกลงไวเปนหลกฐานและผไกลเกล�ยจะตองไมเปนเจาของสานวน หรอองคคณะผพพากษาในคดน�น การไกลเกล�ยจะใชเวลาไมเกน 60 วนนบจากวนนดไกลเกล�ยคร� งแรก แตหากคดมทนทรพยต�งแต 10 ลานบาทข�นไป ใหขยายไดอก 30 วนหากทนทรพยต�งแต 50 ลานบาทข�นไปขยายได 2 คร� ง คร� งละไมเกน 30 วน และหากมทนทรพย 100 ลานข�นไป ใหขยายไดอกแตไมเกน 180 วนนบจากวนนดไกลเกล�ยคร� งแรก สวนคดขอพพาททางการเงนท�มปญหายงยากซบซอนหากศาลเหนสมควรหรอคกรณรองขอวาจาเปนตองอาศยความเหนของผทรงคณวฒ ศาลสามารถต�งผทรงคณวฒจากระเบยบรายช�อของสานกระงบขอพพาท หรอต�งผทรงคณวฒตามท�คกรณรองขอซ� งผทรงคณวฒจะเปนบคคลหรอคณะบคคลท�มความรเช�ยวชาญพอเศษเฉพาะดานการเงน การบรหารสาขาอ�นๆ ท�ไดข�นทะเบยนไวกบสานกระงบขอพพาท หรอบคคล/คณะบคคลท�มความรความเช�ยวชาญพเศษเฉพาะคด ซ� งศาลแตงต�งจากบคคลท�มไดอยในทะเบยนของสานกระงบขอพพาทกได ผไกลเกล�ยจะชวยเหลอศาลและผพพากษาในการตรวจสอบขอเทจจรง หาขอมลเก�ยวกบฐานะทางการเงนของลกหน� ตรวจสอบความสามรถในการชาระหน�พรอมท�งเสนอขอเสนอแนะในการปรบปรงโครงสรางหน�และดานอ�นๆ หากการไกลเกล�ยสาเรจคกรณตกลงกนไดและลงนามในสญญาประนประนอมยอมความ หรอเจาหน� ถอนฟอง ผไกลเกล�ยจะสงสานวนคนพรอมรายงานกระบวนการพจารณาใหผ พพากษาเจาของสานวนมคาส�งหรอมคาพพากษาตามท�ตกลงกนตอไป อยางไรกตามการไกลเกล�ยอาจจะส�นสดลงในกรณท�คกรณฝายใดฝายหน� งขอถอนตวหรอเม�อศาลหรอผไกลเกล�ยเหนวาขอพพาทดงกลาวไมสามารถหาขอยตไดหรอเม�อระยะเวลาการไกลเกล�ยส�นสดลง

2. การไกลเกล�ยขอพพาทโดยศนยไกลเกล�ยขอพพาททางการเงน สานกระงบขอพพาท สานกงานศาลยตธรรม ตามระเบยบคณะกรรมการบรหารศาลยตธรรมวาดวยการไกลเกล�ยเพ�อระงบขอพพาททางการเงน พทธศกราช 2514 กรณเปนคดท�มความยงยากซบซอน ลกหน� มเจาหน� หลายรายและมลคดมความเก�ยวพนกนหลายศาล หากศาลเหนสมควรเพ�อความสะดวกหรอคกรณฝายใดฝายหน�งรองขอ ศาลท�วราชอาณาจกรสามารถสงขอพพาทท�งหมดไปดาเนนการท�ศนยไกลเกล�ยขอพพาท สานกระงบขอพพาท โดยมข�นตอนดงตอไปน�

DPU

77

เม�อคกรณใหความยนยอมเขาสกระบวนการไกลเกล�ยและคดถกสงมายงศนยไกลเกล�ย ทางศนยไกลเกล�ยจะจดใหคกรณลงนามในขอตกลงนาขอพพาทเขาสการไกลเกล�ย โดยถอวายอมรบและผกพนในกระบวนการไกลเกล�ยตามขอตกลงหลงจากน�นผอานวยการสานกระงบขอพพาทจะแตงต�งผไกลเกล�ยหน�งคนเปนผดาเนนการไกลเกล�ยจากทะเบยนรายช�อของศนยไกลเกล�ย หากผ ไกลเกล�ยเหนสมควรใหต� งผทรงคณวฒกใหผอ านวยการสานกระงบขอพพาทแตงต� งผทรงคณวฒจากทะเบยนรายช�อผทรงคณวฒของศนยไกลเกล�ยเพ�อตรวจสอบขอเทจจรงหรอขอมลเพ�อแสดงความเหน ขอเสนอแนะ ตลอดจนจดทารายงานผลการตรวจสอบดงกลาว ผทรงคณวฒดงกลาวคกรณอาจตกลงกนแตงต�งบคคลอ�นกได แตจองมหนงสอยนยอมจากบคคลน�นมาแสดง การไกลเกล�ยจะใชระยะเวลา 45 วนนบต�งแตวนแตงต�งผไกลเกล�ยและคพพาทอาจขอขยายระยะเวลาไดไมเกน 2 คร� งๆละ 15 วน รวมกนแลวตอไมเกน 75 วน การขอขยายน� จะทาไดตอเม�อศนยไกลเกล�ยเหนวาคกรณใกลจะตกลงกนไดแลว การเขารวมประชมการไกลเกล�ยคกรณท�เปนบคคลธรรมดาควรเขารวมประชมดวยตนเอง หรออาจแตงต�งผแทนเจารวมประชมพรอมกนไปดวยกได กรณการไกลเกล�ยสาเรจและคกรณสามารถตกลงกนได หากขอพพาทน�นอยระหวางการพจารณาของศาลศนยไกลเกล�ยจะรายงานผลการไกลเกล�ยและขอตกลงใหศาลทราบเพ�อดาเนนการตอไป และอาจจดใหมการยกรางสญญาประนประนอมยอมความใหคกรณกไดหากขอพพาทน�นยงไมไดมการฟองรองตอศาล ศนยไกลเกล�ยกจะอานวยความสะดวกใหมการดาเนนการตามขอตกลงเพ�อระงบขอพพาทตอไป หากการไกลเกล�ยไมสาเรจหรอส�นสดลง ศนยไกลเกล�ยจะแจงใหคกรณทกฝายทราบและหากอยระหวางการพจารณาคดของศาลใหแจงใหศาลทราบถงเหตท�กระบวนการไกลเกล�ยส�นสดลง และใหผไกลเกล�ยเสนอความเหนของตนตอศาลวาขอเสนอในการปรบโครงสรางหน� หรอการชาระหน�แนวทางใดท�มความเปนไปไดและเปนประโยชนตอคกรณมากท�สด 3.5.2.2 ประโยชนของการไกลเกล�ย การไกลเกล�ยท�มประสทธผลจะชวยใหคดเก�ยวกบขอพพาททางการเงนสามารถยตลงไดภายในเวลาอนรวดเรว เน�องจากผไกลเกล�ยสามารถชวยใหคกรณเขาใจถงความตองการท�แทจรงของตวคกรณเองและของคกรณฝายตรงขาม นอกจากน� ยงชวยคนหาขอตกลงอนเปนท�ยอมรบไดของคกรณทกฝาย รวมท�งชวยประเมนหรอหาหนทางเลอกตางๆ ท�จะนาไปสขอตกลงรวมกน หรอหากคกรณตกลงประนประนอมกนไดกจะสรางความพอใจใหแกคกรณท�งสองฝาย และดาเนนธรกจรวมกนตอไปได สาหรบกรณท�อยระหวางการพจารณาคดของศาลการไกลเกล�ยจะชวยทาใหเสยเวลาและคาใชจายลดลง รวมท�งลดปรมาณคดท�คางเปนภาระของศาลทาใหคดอ�นๆ

DPU

78

สามารถพจารณาไดเรวข�น หรอหากแมวาไมสามารถตกลงกนไดแตการไกลเกล�ยกเปนการเปดโอกาสใหคกรณไดหนหนามาเจรจากน จงเปนการชวยผอนคลายความตรงเครยดหรอหมางเมนท�มตอกนลงไดระดบหน� ง และทาใหคกรณมความเขาใจตอกนเพ�มข�น สรางความสมพนธท�ดข�นระหวางคกรณท�ง 2 ฝาย ซ� งอาจสงผลใหสามารถตกลงกนไดในภายหลงกได นอกจากน�ผไกลเกล�ยยงมความเปนกลาง และตองรกษาความลบของคกรณ พยายามเขาใจคกรณท�งสองฝายพรอมๆ กน ซ� งแตกตางกบรปแบบของความเปนกลางในการตดสนช� ขาดความถกผดในคดท�ผพพากษาตดสนซ�งอาศยขอเทจจรงและพยานหลกฐานตางๆ เปนสาคญ88

88 แหลงเดม. หนา 421.

DPU

บทท� 4

วเคราะหปญหาท�นาไปสการลมละลาย และผลกระทบท�เกดข#นจากการ

ลมละลายของบคคลธรรมดาซ�งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย

จากการศกษาการลมละลายของบคคลธรรมดา พบปญหาทางกฎหมายท�นาไปสการลมละลายของลกหน% บคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย และผลกระทบท�เกดข%นกบบคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย ขอแยกวเคราะหเปนประเดนดงตอไปน% ประเดนท�หน�ง วเคราะหปญหาทางกฎหมายท�นาไปสการลมละลายของบคคลธรรมดาซ�งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย ประเดนท�สอง วเคราะหผลกระทบจากการตกเปนบคคลลมละลายของบคคลธรรมดาซ�งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย ประเดนท�สาม วเคราะหเปรยบเทยบระหวางการบงคบชาระหน% โดยการฟองคดแพง กบการฟองคดลมละลายของลกหน% บคคลธรรมดาซ�งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย

4.1 วเคราะหปญหาทางกฎหมายท�นาไปสการลมละลายของบคคลธรรมดาซ�งมใชผประกอบธรกจ

การคาพาณชย ปญหาการไมชาระหน% ของลกหน% อาจกอใหเกดเปนปญหาใหญท�สงผลกระทบตอสถานะทางการเงนบรรดาเจาหน%ท%งหลายใหส�นคลอน ถาหากเจาหน%น%นเปนสถาบนการเงน หรอบรษทเงนทนยอมสงผลกระทบเปนวงกวาง รวมท%งกระทบตอเศรษฐกจของประเทศดวย กฎหมายจงสรางกลไกข%นมาเพ�อคมครองเจาหน% โดยใหเจาหน% มสทธท�จะใชชองทางการบงคบชาระหน%ทางศาลโดยแบงออกเปน 2 ชองทาง คอ 1. การฟองคดแพง 2. การฟองคดลมละลาย หากพจารณาลกษณะของโครงสรางพ%นฐานในการบงคบชาระหน%ของท%งสองระบบมลกษณะท�แตกตางกนอยางส%นเชง ความแตกตางของระบบการบงคบชาระหน% โดยการฟองคดทางแพงเปนการบงคบตามสทธของเจาหน% รายหน� งรายใดโดยเฉพาะเจาะจง ในขณะท�การฟองคด

DPU

80

ลมละลายไมใชการบงคบตามสทธของเจาหน%รายหน�งรายใดโดยเฉพาะเจาะจงแตเปนการเขาจดการกองทรพยสนของลกหน% ในภาพรวมเพ�อประโยชนในการจดสรรชาระหน% ใหแกบรรดาเจาหน%ท%งหลายของลกหน% โครงสรางและบทบญญตของกฎหมายท�เปนสาเหตในการตดสนใจใหเจาหน% ฟองลกหน% เปนคดลมละลายมากกวาการฟองลกหน% เปนคดแพง ท% งท�ปรากฏในพระราชบญญตลมละลาย พทธศกราช 2483 และกฎหมายอ�นๆ สามารถพจารณาไดดงตอไปน% 1. ตามพระราชบญญตลมละลาย พทธศกราช 2483 มาตรา 9 พจารณาเปน 2 ประเดนดงตอไปน%

1.1 มาตรา 9(2) “ลกหน% ซ� งเปนบคคลธรรมดาเปนหน% เจาหน%ผเปนโจทกคนเดยว หรอหลายคน เปนจานวนไมนอยกวาหน� งลานบาท หรอลกหน% ซ� งเปน นตบคคลเปนหน% เจาหน% ผ เปนโจทกคนเดยวหรอหลายคนเปนจานวน ไมนอยกวาสองลานบาท...” จากบทบญญตดงกลาว พจารณาไดวา เจาหน%สามารถนาหน% ทกประเภทไมวามลหน%น%นเปนหน%ทางการคา หรอหน% ในการหาปจจยในการดารงชวตเจาหน% สามารถนามาฟองไดหมด ซ� งหากยอนกลบไปถงจดเร�มตนของกฎหมายลมละลายในประเทศไทย รวมถงกฎหมายลมละลายของตางประเทศ ตางกมจดเร�มตนมาจากมลหน%การคาดวยกนท%งน%น การกาเนดกฎหมายลมละลายของประเทศไทยกมาจากการท�ลกหน%ทางการคาไมชาระหน% ใหแกเจาหน% ทาใหมการบญญตกฎหมายลกษณะกหน% ยมสน นอกจากน%จานวนทนทรพยในการฟองรองบคคลธรรมดาใหลมละลายกาหนดไวเพยงไมนอยกวาหน� งลานบาท นบวาเปนจานวนทนทรพยท�คอนขางต�าหากเปรยบเทยบกบสภาวะเศรษฐกจในปจจบน และกฎหมายยงเปดโอกาสใหบรรดาเจาหน% สามารถรวมกนเปนโจทกฟองโดยไมคานงวาลกษณะหน%ของเจาหน%แตละคนจะเหมอนกนหรอตางกน เชน เจาหน%คนหน� งเปนเจาหน% เงนก เจาหน% อกคนเปนเจาหน% ซ%อขาย เม�อรวมจานวนหน% ของเจาหน%ท%งสองแลวเปนจานวนไมนอยกวาหน� งลานบาท กสามารถรวมกนเปนโจทกฟองคดลมละลายได จงเปนการงายตอการท�เจาหน% จะฟองใหลกหน%บคคลธรรมดาลมละลาย หากพจารณากฎหมายลมละลายของประเทศสาธารณรฐฝร�งเศสซ� งเปนประเทศท�ใชระบบกฎหมายซวลลอว (Civil Law) เหมอนกบประเทศไทย กฎหมายลมละลายของประเทศสาธารณรฐฝร�งเศสไดจากดขอบเขตการตกเปนบคคลลมละลายไว ในปจจบนไดบญญตถงการตกเปนบคคลลมละลายของบคคลธรรมดาไวเพยงบคคลธรรมดาบางประเภทเทาน%น คอ เกษตรกร, บคคลธรรมดาท�ข% นทะเบยนการประกอบอาชพ และพอคา อยางไรกตาม การตกเปนบคคลลมละลายยงกาหนดเง�อนไขวาจะตองมพฤตกรรมทจรตดวย สถานะของบคคลลมละลายตามกฎหมายของประเทศสาธารณรฐฝร�งเศสจงมไวเพ�อเปนบทลงโทษสาหรบบคคลท�ทจรต บคคล

DPU

81

ธรรมดาซ� งมรายไดประจา หรอ “มนษยเงนเดอน” ไมสามารถตกเปนบคคลลมละลายไดเลย สอดคลองกบแนวทางการรางกฎหมายลมละลายของคณะกรรมาธการวาดวยกฎหมายการคาระหวางประเทศแหงสหประชาชาต (UNCITRAL) ไดกาหนดคณสมบตของลกหน% ซ� งอยภายใตบงคบของกฎหมายลมละลาย คอ ลกหน% ท�ดาเนนกจกรรมทางเศรษฐกจเทาน%น เพราะผลประโยชนของบคคลธรรมดาท�เก�ยวพนกบกจกรรมทางเศรษฐกจน%นแตกตางจากผลประโยชนของลกหน% ซ� งเปนผบรโภคอยางนอยกในแงของลกษณะการเปนหน% ของบคคลเหลาน%น แตกตางกบกฎหมายลมละลายของประเทศไทยสามารถใชบงคบกบบคคลท�วไปไมวาจะประกอบธรกจการคาหรอไมกตาม ทาใหบคคลในวยทางานจานวนมากตองตกอยในภาวะลมละลาย ทาใหกฎหมายลมละลายเปนเคร�องมอของเจาหน% ในการบงคบชาระหน%อนเกดจากมลหน%ทางแพงมากกวาท�จะใชเพ�อประโยชนทางการคาพาณชย การนากฎหมายลมละลายไปใชลงโทษลกหน% ในทางแพงเพ�อบงคบชาระหน% จงนบวาเปนความผดพลาดเชงโครงสราง ผวจยเหนวาหลกเกณฑการฟองคดลมละลายในประเดนน%ควรกาหนดใหจากดขอบเขตของลกหน% บคคลธรรมดาซ� งจะอยภายใตกระบวนการลมละลายไวเพยงลกหน% บคคลธรรมดาซ� งประกอบธรกจการคาพาณชย เปนบคคลท�ดาเนนกจกรรมทางเศรษฐกจ และมลหน% ท�จะนามาฟองคดลมละลายควรจะตองเปนหน% ท�เก�ยวกบธรกจการคาพาณชย ซ� งสอดคลองกบแนวทางการรางกฎหมายลมละลายของคณะกรรมาธการวาดวยกฎหมายการคาระหวางประเทศแหงสหประชาชาต (UNCITRAL)

1.2 มาตรา 9(3) “หน% น%นอาจกาหนดจานวนไดโดยแนนนอนไมวาหน% น%นจะถงกาหนดชาระโดยพลนหรอในอนาคตกตาม” แสดงใหเหนวาหน% ท�สามารถนามาฟองคดลมละลายไดน%นไมจาเปนตองถงกาหนดชาระแตกตางกบการดาเนนคดทางแพงสามญน%น หน% ท�เจาหน% ฟองลกหน% เปนคดไดจะตองถงกาหนดชาระหากหน% ยงไมถงกาหนดชาระเจาหน% กยงไมมอานาจบงคบใหลกหน%ชาระ แตสาหรบคดลมละลายน%นหน%ไมจาเปนตองถงกาหนดชาระเจาหน%กฟองลมละลายได หากเปรยบเทยบกบกฎหมายลมละลายของตางประเทศ เชน ประเทศสหรฐอเมรกา ประเทศองกฤษ ประเทศสาธารณรฐฝร�งเศส หน% ท�จะนามาฟองคดลมละลายไดน%นตองถงกาหนดชาระหากไมถงกาหนดชาระแลวเจาหน% ไมอาจท�จะนามาฟองลกหน%ลมละลายได เหตท�กฎหมายลมละลายบญญตไวเชนน% เพราะการใหโอกาสลกหน% ในการชาระหน% เม�อหน% ยงไมถงกาหนดชาระจงไมอาจดาเนนคดกบลกหน% ในระหวางท�หน% ยงไมถงกาหนดชาระได ผวจยเหนวาหลกเกณฑการฟองคดลมละลายในประเดนน%ควรกาหนดใหชดเจนในกฎหมายวามลหน% ท�นามาฟองจะเปนจานวนหน% ท�แนนอนและมลหน%ตองถงกาหนดชาระแลว จงจะนามาฟองเปนคดลมละลายได

DPU

82

2. กระบวนการประนอมหน%ตามพระราชบญญตลมละลาย พทธศกราช 2483 มาตรา 451 มวตถประสงคเพ�อชวยลกหน% มใหตกเปนบคคลลมละลายโดยเปดโอกาสในการเจรจาประนอมหน% กบเจาหน% ในทางปฏบตวธการประนอมหน% กอนลมละลายประสบความสาเรจไดนอยมาก อาจเน�องมาจากการท�จะย�นคาขอประนอมหน% กอนลมละลายไดน%นลกหน% จะตองถกฟองเปนคดลมละลายและศาลไดมคาส�งพทกษทรพยเดดขาดแลว อานาจในการจดการทรพยสนยอมหมดไป ความนาเช�อถอของลกหน% ท�จะทาใหเจาหน% เหนวาลกหน%สามารถชาระหน% ไดตามคาขอประนอมหน%น%นกเปนไปไดยาก ย�งลกหน% มเจาหน%หลายคนย�งยากมากท�จะสรางความนาเช�อถอจนไดรบความเหนชอบจากเจาหน%ดวยมตพเศษ ซ� งตองมคะแนนเสยของเจาหน%สามในส� ของเจาหน% ท�เขาประชมและจานวนหน% เกนกวาคร� ง ดวยเหตน% การประนอมหน% กอนลมละลายจงมกจะลมเหลวและนาลกหน%ไปสการตกเปนบคคลลมละลายในเวลาตอมา ซ� งการประนอมหน% กอนลมละลายน% มปญหาท�เกดข%นในทางปฏบตหลายประการ ดงตอไปน% 1. คาขอประนอมหน% จะเปนผลสาเรจ ตอเม�อท�ประชมเจาหน% ไดออกเสยงโดยลงมตพเศษ ซ� งหมายความวา มตของเจาหน% ฝายขางมากและมจานวนหน% เทากบสามในส�แหงจานวนหน%ท%งหมดของเจาหน% ซ� งไดประชมดวยตนเองหรอมอบฉนทะใหผอ�นเขาประชมแทนในท�ประชมเจาหน% และไดออกเสยงลงคะแนนใหมตน%น ซ� งในทางปฏบตการท�จะไดรบคะแนนเสยงโดยมตพเศษน% เปนการยากมาก เพราะจะตองประกอบดวยหลกเกณฑดงกลาวท%ง 2 ประการ นอกจากน%เจาหน%อาจกล�นแกลงลกหน%โดยไมยอมออกเสยงเปนมตพเศษในท�ประชมเจาหน% 2. ลกหน% อาจถกเจาหน% ท%งหลายบงคบใหเพ�มวงเงนในการประนอมหน% ท%งท�ไมมความสามารถ แตไมตองการใหศาลพพากษาวาเปนบคคลลมละลายจงยอมเพ�มวงเงนและในท�สดกไมสามารถทาตามคาขอประนอมหน% ได อนเปนการประวงเวลาท�จะถกบงคบตามกฎหมายลมละลาย 3. ข%นตอนการประนอมหน%ตามกฎหมายลมละลายของประเทศไทยเกดข%นหลงจากศาลมคาส�งพทกษทรพยเดดขาดแลว ซ� งการท�ศาลมคาส�งพทกษทรพยน% ยอทาใหลกหน%หมดอานาจ

1 พระราชบญญตลมละลาย พทธศกราช 2483 มาตรา 45 “เม�อลกหน%ประสงคจะทาความตกลงในเร�องหน% สนโดยวธชาระหน% เพยงบางสวนหรอโดยวธอ�น ใหทาคาขอประนอมหน% เปนหนงสอย�นตอเจาพนกงานพทกษทรพยภายในกาหนดเจดวน นบแตวนย�นคาช%แจงเก�ยวกบกจการและทรพยสนตามมาตรา 30 หรอภายในเวลาตามท�เจาพนกงานพทกษทรพยไดกาหนดใหคาขอประนอมหน%ตองแสดงขอความแหงการประนอมหน%หรอวธจดกจการหรอทรพยสนและรายละเอยดแหงหลกประกน หรอผค %าประกน ถาม”

DPU

83

ในการจดการทรพยสนดวยตนเองจงเปนผลใหลกหน% เสยช�อเสยงและสญเสยความนาเช�อถอในสงคม โดยหลกการท�วไปแลว การประนอมหน% กอนลมละลายนาจะเปนวธท�เปนประโยชน ควรท�จะผลกดนใหประสบความสาเรจมากท�สด การประนอมหน% กอนลมละลายถอเปนทางเยยวยาทางหน�งสาหรบลกหน% ท�มหน% สนลนพนตวถกศาลส�งพทกษทรพยเดดขาดแลว หากพจารณาเปรยบเทยบกบการประนอมหน% ตามกฎหมายลมละลายของประเทศองกฤษ (Insolvency Act, 1986) เปดโอกาสใหลกหน% มสทธย�นคารองขอประนอมหน%แกเจาหน%ท%งหลายไดเองโดยไมจากดเฉพาะลกหน% ท�อยในสภาวะท�ไมสามารถชาระหน%ของตนได โดยลกหน%ท�ประสงคขอประนอมหน%กบเจาหน%ตองจดทาขอเสนอสาหรบการเสนอแผนการจดการโดยสมครใจ (Voluntary Arrangement) โดยการประนอมหน%ของบคคลธรรมดาตามกฎหมายลมละลายของประเทศองกฤษจะกาหนดใหลกหน% เสนอคาขอประนอมหน% ไปยงเจาหน% ท%งหลายของตนเพ�อขอความตกลงเก�ยวกบหน% สน และเสนอใหมบคคลเพ�อทาหนาท�เปนผดแลจดการกองทรพยสนและกจการของตนท%งหลายไปยงศาล ซ� งระหวางน% ลกหน% ยงคงมอานาจในการดาเนนการเก�ยวกบทรพยสนของตนอย ตอเม�อภายหลงจากท�มการประชมเหนชอบดวยการเสนอแผนการจดการของลกหน% แลว ผดแลจดการจงจะปฏบตหนาท�เปนผควบคมการดาเนนกรตามแผนการจดการท�กาหนดไว แมกระบวนการประนอมหน%ตามกฎหมายลมละลายของประเทศองกฤษจะไดบญญตไวในพระราชบญญตลมละลาย ปค.ศ.1986 (Insolvency Act, 1986) เชนเดยวกบกระบวนการลมละลายแตข%นตอนของการดาเนนการจะแยกออกจากกนตางหากจากกระบวนการลมละลาย โดยการท�ลกหน%ขอประนอมหน%กบเจาหน%ท%งหลายของตนไดดวยตนเองไมจาเปนตองรอใหเจาหน% ฟองลกหน% เปนคดลมละลาย ซ� งมาตรการดงกลาวของประเทศองกฤษถอเปนการปองกนกอนท�ลกหน%จะอยในสภาวะหน% สนมากกวาทรพยสนจนไมอาจชาระหน%ได ประเทศสาธารณรฐฝร�งเศสมโครงสรางกฎหมายลมละลายท�มลกษณะท�แตกตางกบประเทศองกฤษแตกระบวนการประนอมหน%ของประเทศสาธารณรฐฝร�งเศสกไดบญญตใหลกหน%สามารถเจรจาขอประนอมหน% กบเจาหน% ไดกอนท�จะมการเขาสกระบวนการฟ% นฟและชาระบญช ซ� งการประนอมหน% ดงกลาวจดอยในมาตรการเชงปองกนการลมละลายของประเทศสาธารณรฐฝร�งเศส แตกตางกบกฎหมายลมละลายของประเทศไทยท�ใหมการดาเนนคดไปแลว จงจะสามารถประนอมหน% กอนลมละลาย ซ� งการดาเนนคดลมละลายตามกฎหมายไทยน%นมเง�อนไขวาลกหน%จะตองเปน “ลกหน% ผมหน% สนลนพนตว” แสดงใหเหนวาลกหน% ตกอยในสภาวะมหน% สนมากวาทรพยสนจนไมอาจชาระหน% ได จงทาใหการประนอมหน% กอนลมละลายตามกฎหมายลมละลายของประเทศไทยมกจะประสบกบความลมเหลวจนนาไปสการลมละลายของบคคลธรรมดา

DPU

84

อยางไรกตาม แมลกหน%จะประนอมหน% เปนผลสาเรจ เจาหน%พงพอใจในขอเสนอการชาระหน% ในคาขอประนอมหน%แตฝายท�เสยหายกบเปนรฐเพราะตองสญเสยงบประมาณ เสยเวลา เพ�มภาระใหแกเจาหนาท�และศาลในการดาเนนคดกอนมการขอประนอมหน% ในประเดนน%ผวจยมความเหนวาการประนอมหน% กอนลมละลายควรเกดข%นกอนท�จะมการดาเนนคดจะถอเปนประโยชนแกทกฝาย ลกหน% มอานาจในการจดการทรพยสนอยในขณะท�เสนอคาขอประนอมหน% ทาใหเกดความเช�อม�นของเจาหน% วาลกหน%จะสามารถชาระหน% ไดตามคาขอประนอมหน%น%น เพ�มโอกาสในการประนอมหน%ใหเปนผลสาเรจมากข%น 3. ความแตกตางเร� องคาธรรมเนยมในการฟองคดตามพระราชบญญตลมละลาย พทธศกราช 2483 มาตรา 179 ไดกาหนดคาธรรมเนยมในการฟองคดลมละลายไมวาจะเปนคาฟอง หรอคารองขอใหลมละลายในอตราหารอยบาท โดยไมพจารณาถงมลหน% ท�นามาฟองวาเปนจานวนเทาใด แตกตางกบการฟองคดแพงเพ�อบงคบชาระหน% ซ� งเปนคดมทนทรพย คาข%นศาลอตรารอยละ 2.5 จากจานวนทนทรพยท�ย�นฟองแตไมเกนสองแสนบาท โดยคาธรรมเนยมในการข%นศาลน%เจาหน% ผเปนโจทกจะเปนผจาย ดวยความแตกตางกนเร� องคาธรรมเนยมในการดาเนนคดทาใหเจาหน% ท�มมลหน% ท�แนนอน และจานวนไมนอยกวาท�กฎหมายกาหนดมสทธเลอกไดวาจะดาเนนคดแพง หรอคดลมละลาย แนวโนมสงท�เจาหน% จะเลอกการดาเนนคดลมละลายเพราะเปนประโยชนแกเจาหน%มากวาคดแพง 4. ทรพยสนท�ไดรบการยกเวนในการบงคบคดทางแพง ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 2862 แสดงใหเหนวาหากเจาหน% ฟองบงคบลกหน% เปนคดแพง ลกหน%จะ

2 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 286 “ภายใตบงคบบทบญญตแหงกฎหมายอ�น เงนหรอสทธเรยกรองเปนเงนของลกหน%ตามคาพพากษาตอไปน% ไมอยในความรบผดแหงการบงคบคด (1) เบ%ยเล%ยงชพซ�งกฎหมายกาหนดไวและเงนรายไดเปนคราว ๆ อนบคคลภายนอกไดยกใหเพ�อเล%ยงชพ เปนจานวนรวมกนไมเกนเดอนละหน�งหม�นบาทหรอตามจานวนท�ศาลเหนสมควร (2) เงนเดอน คาจาง บานาญ บาเหนจ เบ% ยหวด หรอรายไดอ�นในลกษณะเดยวกนของขาราชการ เจาหนาท� หรอลกจางในหนวยราชการ และเงนสงเคราะห บานาญ หรอบาเหนจท�หนวยราชการไดจายใหแกคสมรสหรอญาตท�ยงมชวตของบคคลเหลาน%น (3) เงนเดอน คาจาง บานาญ คาชดใช เงนสงเคราะห หรอรายไดอ�นในลกษณะเดยวกนของพนกงาน ลกจาง หรอคนงาน นอกจากท�กลาวไวใน (2) ท�นายจางจายใหแกบคคลเหลาน%น หรอคสมรส หรอญาตท�ยงมชวตของบคคลเหลาน%น เปนจานวนรวมกนไมเกนเดอนละหน�งหม�นบาท หรอตามจานวนท�ศาลเหนสมควร (4) เงนฌาปนกจสงเคราะหท�ลกหน%ตามคาพพากษาไดรบอนเน�องมาแตความตาย ของบคคลอ�นเปนจานวน ตามท�จาเปนในการดาเนนการฌาปนกจศพตามฐานะของผตายท�ศาลเหนสมควร ในกรณท�ศาลเปนผ กาหนดจานวนเงนตาม (1) และ (3) ใหศาลกาหนดใหไม นอยกวาอตราเงนเดอนข%นต�าสดของขาราชการพลเรอน

DPU

85

ไดรบประโยชนในการยกเวนการบงคบชาระหน%จากเงนหรอทรพยสนตามท�กาหนดไวในมาตรา 286 เชน ลกหน% ท�เปนขาราชการ เจาหนาท� และลกจางในหนวยงานราชการ โดยท�เงนเดอน คาจาง บานาญ บาเหนจ เบ%ยหวด หรอรายไดอ�นในลกษณะเดยวกน รวมท%งเงนสงเคราะห บานาญ หรอบาเหนจท�หนวยราชการไดจายใหแกคสมรสหรอญาตท�ยงมชวตอยของบคคลเหลาน%น ไมอยในขายการบงคบคดแพง แตการดาเนนคดลมละลายกบลกหน% บคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย เจาพนกงานพทกษทรพยมสทธรวบรวมเงน และทรพยสนของลกหน% ท�กฎหมายกาหนดใหเปนทรพยสนในคดลมละลาย ดงตอไปน%

(1) ทรพยสนท%งหลายอนลกหน% มอยในเวลาเร�มตนแหงการลมละลาย รวมท%งสทธเรยกรองเหนอทรพยสนของบคคลอ�น เวนแต

ก. เคร�องใชสอยสวนตวอนจาเปนแกการดารงชพ ซ� งลกหน% รวม ท%งคสมรสและบตรผเยาวของลกหน%จาเปนตองใชตามสมควรแกฐานานรป และ

ข. สตว พชพนธ เคร�องมอและส�งของสาหรบใชในการประกอบ อาชพของลกหน%ราคารวมกนไมเกนหน�งแสนบาท

(2) ทรพยสนซ� งลกหน% ไดมาภายหลงเวลาเร�มตนแหงการลมละลาย จน ถงเวลาปลดจากลมละลาย

(3) ส� งของซ� งอยในครอบครองหรออานาจส�งการ หรอส�งจาหนายของ ลกหน% ในทางการคาหรอธรกจของลกหน% ดวยความยนยอมของเจาของอน แทจรง โดยพฤตการณ ซ� งทาใหเหนวาลกหน% เปนเจาของในขณะท�มการขอ ใหลกหน%น%นลมละลาย ทรพยสนท�ไดรบการยกเวนไมถกบงคบคดในคดลมละลายมขอจากดนอยกวาทรพยท�ไดรบยกเวนในคดแพง ดงน%นการฟองคดลมละลายจงสามารถบงคบเอากบทรพยสนของลกหน% ไดมากกวาการฟองเปนคดแพง บทบญญตดงกลาวจงดประหน� งเปนการผลกดนใหเจาหน% เหลาน%เลอกใชกระบวนการลมละลายเปนเคร�องมอบบค%นลกหน%ดวยวตถประสงคบางประการ 5. ตามประมวลกฎหมายรษฎากร มาตรา 65ทว(9) “การคานวณกาไรสทธ และขาดทนสทธในสวนน% ใหกระทาโดยการจาหนายหน% สญจากบญชลกหน% จะกระทาไดตอเม�อเปนไปตามหลกเกณฑ วธการ และเง�อนไขท�กาหนดโดยกฎกระทรวง แตถาไดรบชาระหน% ในรอบระยะเวลาบญชใด ใหนามาคานวณเปนรายไดในรอบระยะเวลาบญชน%น

ในขณะน%น และไมเกนอตราเงนเดอนข%นสงสดของขาราชการพลเรอนในขณะน%น โดยคานงถงฐานะในทางครอบครวของลกหน%ตามคาพพากษาและจานวนบพการและผสบสนดาน ซ� งอยในความอปการะของลกหน%ตามคาพพากษาดวย...”

DPU

86

หน% สญรายใดไดนามาคานวณเปนรายไดแลว หากไดรบการชาระในภายหลงกไมใหนามาคานวณเปนรายไดอก โดยกฎกระทรวงฉบบท� 186 วาดวยการจาหนายหน% สญจากบญชลกหน% ขอ 4 ไดบญญตไววา “การจาหนายหน% สญจากบญชลกหน% ในกรณหน% ของลกหน%แตละรายมจานวนเกน 500,000 บาทข%นไป ตองดาเนนการดงตอไปน% 1) ใหตดตามทวงถามใหชาระหน% ตามสมควรแกกรณ โดยมหลกฐานการตดตามทวงถามอยางชดแจงและไมไดรบชาระหน% โดยปรากฏวา

ก) ลกหน% ถงแกความตาย เปนคนสาบสญ หรอมหลกฐานวาหายสาบสญไป และไมมทรพยสนใด ๆ จะชาระหน%ได

ข) ลกหน% เลกกจการ และมหน%ของเจาหน% รายอ�นมบรมสทธเหนอทรพยสนท%งหมดของลกหน%อยในลาดบกอนเปนจานวนมากกวาทรพยสนของลกหน% 2) ไดดาเนนการฟองลกหน%ในคดแพงหรอไดย�นคาขอเฉล�ยหน% ในคดท�ลกหน% ถกเจาหน%รายอ�นฟองในคดแพง และในกรณน%น ๆ ไดมคาบงคบหรอคาส�งของศาลแลวแตลกหน% ไมมทรพยสนใด ๆ จะชาระหน%ได หรอ 3) ไดดาเนนการฟองลกหน% ในคดลมละลายหรอไดย�นคาขอรบชาระหน% ในคดท�ลกหน%ถกเจาหน% รายอ�นฟองในคดลมละลาย และในกรณน%น ๆ ไดมการประนอมหน%กบลกหน% โดยศาลมคาส�งเหนชอบดวยกบการประนอมหน%น%น หรอลกหน% ถกศาลพพากษาใหเปนบคคลลมละลายและไดมการแบงทรพยสนของลกหน%คร% งแรกแลว” กอนป พ.ศ.2540 สภาพเศรษฐกจของไทยอยในสภาพเฟ� องฟ หรอท�เรยกวาเศรษฐกจแบบฟองสบประชาชนมเงนจบจายใชสอย ใชจายกนแบบฟงเฟอ และไดกอหน% อนเกดจากการอปโภคบรโภค เชน การซ%อบาน รถยนต และใชบตรเครดต เปนตน ตอมาชวงประมาณ ป พ.ศ.2540 ประเทศไทยประสบสภาวะเศรษฐกจตกต�า และรฐบาลประกาศลอยตวคาเงนบาท บรษทเงนทน บรษทเอกชนท�วไปตองประสบปญหาการขาดทนและไดทาการลดตนทนดวยการลดพนกงาน ลดเงนเดอน เลกจาง หรอปดกจการ ทาใหลกจางตกงานเปนจานวนมาก จนมาถงยคปจจบนสภาวะเศรษฐกจโลกยงคงมความผนผวนไมม�นคงสงผลกระทบมาถงประเทศไทยดวย นอกจากน% ปญหาอทกภยท�เกดข%นเม�อปลายป พ.ศ. 2554 สรางความเสยหายอยางมากกบประชาชน และนโยบายประชานยมตางๆของรฐบาล เชน ข%นคาแรง 300 บาท ซ� งสงผลกระทบอยางมากตอผ ประกอบธรกจขนาดกลางและขนาดยอยตองแบกรบภาระดงกลาว ทาใหตองประสบปญหาการขาดทนและไดทาการลดตนทนดวยการลดพนกงาน ลดเงนเดอน เลกจาง หรอปดกจการ ทาใหคนงานตกงานเปนจานวนมาก เปนเหตใหลกหน% บคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคา

DPU

87

พาณชยไมมความสามรถในการชาระหน%ทาใหเกดปญหาหน% เสยในภาคสถาบนการเงน และผลจากการท�มหน% เสยจานวนมากน% จงกอใหเกดนโยบายการลดหน% เสยของสถาบนการเงนโดยการจาหนายหน% สญซ� งหนทางหน� งในการจาหนายหน% สญกคอการฟองลมละลาย การจาหนายหน% สญออกจากบญชลกหน% เปนเง�อนไขเก�ยวกบรายจายในการคานวณกาไรสทธหรอขาดทนสทธเพ�อเสยภาษเงนไดนตบคคล จากบทบญญตตามประมวลรษฎากร มาตรา 65 ทว(9) ไดบญญตถงวธการจาหนายหน%สญทางภาษอากร โดยใหเปนไปตามกฎกระทรวงฉบบท� 186 วาดวยการจาหนายหน% สญจากบญชลกหน% ตามหลกเกณฑดงกลาว เจาหน%สามารถจาหนายหน% สญหรอตดหน%ของลกหน% ซ� งเปนบคคลธรรมดาท�มไดประกอบธรกจไดดวยการฟองลกหน% ใหลมละลายหรอขอรบชาระหน% ในคดลมละลาย เจาหน% จงใชกฎหมายลมละลายเพ�อเปนชองทางในการจาหนายหน% สญของตนโดยไมคานงวาการใชกฎหมายลมละลายบงคบบคคลเหลาน% จะเปนประโยชนกบการบงคบชาระหน% ในลกษณะใด หรอจะมผลกระทบอยางรายแรงตอสทธและเสรภาพของลกหน%หรอไม เจาหน%สถาบนการเงนสวนใหญจงไดอาศยกระบวนการตามกฎหมายลมละลายนาหน% ท�มยอดภายหลงจากการขายทอดตลาดทรพยหลกประกนหน� งลานบาทข%นไปมาฟองลกหน% บคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชยใหลมละลาย โดยมวตถประสงคเพยงเพ�อนาไปจาหนายหน% สญของตนเทาน%น 4.2 ผลกระทบจากการตกเปนบคคลลมละลายของลกหน#บคคลธรรมดาซ�งมใชผประกอบธรกจ

การคาพาณชย

กฎหมายลมละลายถอเปนกลไกอยางหน� งของภาครฐในการแกปญหาหน% สนของภาคประชาชนสรางความเปนธรรมใหแกเจาหน% ในการจดสรรทรพยสนของลกหน% เพ�อชาระหน% แกบรรดาเจาหน%ท%งหลายอยางเทาเทยม ไมใหเจาหน%คนหน�งคนใดไดเปรยบเจาหน%คนอ�น และยงเปนการปองกนการกอภาระหน% สนของลกหน% ท�มหน% สนลนพนตว พรอมกบดาเนนการสะสางหน% สนท%งหลายเพ�อใหลกหน% หลดพนจากภาระหน% สนท%งปวง นบวาเปนกลไกท�เปนประโยชนตอท%งเจาหน% และลกหน% เปนอยางมาก อยางไรกตาม ตองยอมรบวาการตองเปนบคคลลมละลายของบคคลธรรมดาซ� งมใชผ ประกอบธรกจการคาพาณชยน% นไดสรางผลกระทบหลายประการโดยเฉพาะลกหน% บคคลธรรมดาซ�งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย การตกเปนบคคลลมละลายในสงคมไทยถอเปนตราบาปท�ตดตวบคคลน%น สรางความอบอาย เสยช�อเสยง และขาดความนาเช�อถอจากผคนในสงคม นอกจากน% บคคลลมละลายอาจไดรบผลกระทบไมวาโดยตรงหรอโดยออมจากการถกจากดสทธบางประการนอกเหนอจากขอจากดสทธท�ปรากฎในพระราชบญญตลมละลาย พทธศกราช 2483 สามารถพจารณาถงผลกระทบดงกลาวไดดงตอไปน%

DPU

88

4.2.1 ผลกระทบตอลกหน% บคคลธรรมดาซ�งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชยน%น การตกเปนบคคลลมละลายของลกหน% บคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชยทาใหถกจากดสทธในหลายดาน ดงตอไปน% 4.2.1.1 การประกอบอาชพของลกหน% บคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย

(1) ในภาคหนวยงานของรฐ บคคลซ� งจะเขารบราชการในหนวยงานของรฐไมวาในภาคสวนใดจะตองมคณสมบตตามท�กฎหมายของหนวยงานน%นๆ กาหนด ซ� งการตกเปนบคคลลมละลายถงเปนการขาดคณสมบตในการเปนขาราชการ เชน

1) ผท�จะเขารบราชการเปนขาราชการพลเรอนตองมคณสมบตท�วไป และไมมลกษณะตองหาม คอ เปนบคคลลมละลาย (ตามพระราชบญญตขาราชการพลเรอน พ.ศ. 2551 มาตรา 36 ข.(6) )

2) การเปนผประกอบวชาชพครและบคลากรทางการศกษา ผซ� งจะเขารบราชการเปนขาราชการครและบคลากรทางการศกษาไดตองมคณสมบตท�วไป คอ ไมเปนบคคลลมละลาย (ตามพระราชบญญตระเบยบขาราชการครและบคลากรทางการศกษา พ.ศ. 2547 มาตรา 30(9) ) จากบทบญญตดงกลาวแสดงใหเหนวา การตกเปนบคคลลมละลายถอเปนการขาดคณสมบตในการรบราชการ หากขาราชการตกเปนบคคลลมละลายโดยคาส�งศาลกยอมขาดคณสมบตการเปนขาราชการทนท และใหถกออกจากราชการ3 เวนแตจะไดรบยกเวนตามกฎหมาย

3 ตามพระราชบญญตขาราชการพลเรอน พทธศกราช 2551 มาตรา 67 “ผไดรบบรรจเขารบราชการเปนขาราชการพลเรอนสามญและแตงต%ง ใหดารงตาแหนงใดตามมาตรา 53 วรรคหน�ง มาตรา 55 มาตรา 56 มาตรา 63 มาตรา 64 และมาตรา 65 หากภายหลงปรากฏวาขาดคณสมบตท�วไปหรอมลกษณะตองหามโดยไมไดรบการ ยกเวนตามมาตรา 36 หรอขาดคณสมบตเฉพาะสาหรบตาแหนงน%นโดยไมไดรบอนมตจาก ก.พ. ตามมาตรา 62 อยกอนกด มกรณตองหาอยกอนและภายหลงเปนผขาดคณสมบตเน�องจากกรณตองหาน%น กด ใหผบงคบบญชาซ�งมอานาจส�งบรรจตามมาตรา 57 ส�งใหผน%นออกจากราชการโดยพลน แตท%งน% ไมกระทบกระเทอนถงการใดท�ผ น%นไดปฏบตไปตามอานาจและ หนาท� และการรบเงนเดอนหรอผลประโยชนอ�นใดท�ไดรบหรอมสทธจะไดรบจากทาง ราชการกอนมคาส�งใหออกน%นและถาการเขารบราชการเปนไปโดยสจรตแลวให ถอวาเปนการส�งใหออกเพ�อรบบาเหนจบานาญเหตทดแทนตามกฎหมายวาดวย บาเหนจบานาญขาราชการ” ตามพระราชบญญตระเบยบขาราชการครและบคลากรทางการศกษาพทธศกราช 2547 มาตรา 49 “ผ ไดรบการบรรจและแตงต%งเขารบราชการเปนขาราชการครและบคลากรทางการศกษาตามมาตรา 45 วรรคหน� ง มาตรา 50 มาตรา 51 มาตรา 58 มาตรา 64 มาตรา 65 มาตรา 66 และมาตรา 67 หากภายหลงปรากฏวาผน%นขาด

DPU

89

(2) ในภาคเอกชน บคคลซ� งทางานเปนลกจางในภาคเอกชนไมมกฎหมายใดกาหนดคณสมบตจากดสทธของลกจางวาหาเปนบคคลลมละลาย แตในทางปฏบตบรษทนายจางเอกชนสวนใหญมกจะกาหนดคณสมบตของลกจางไมวาในตาแหนงใดไวในใบสมครงาน โดยการต%งคาถามไวในใบสมครงานวา “คณเคยตกเปนบคคลลมละลายหรอไม” แมไมไดกาหนดเปนคณสมบตโดยตรงวาไมรบบคคลลมละลายเขาทางาน แตการตกเปนบคคลลมละลายกถอเปนคณสมบตในการเลอกจางของนายจางเอกชน ดงน%นจงอาจกลาวไดวา การตกเปนบคคลลมละลายยอมเสยเปรยบบคคลท�วไปซ� งนายจางบรษทเอกชนจะรบเขาทางาน

(3) ในภาคการเมอง การตกเปนบคคลลมละลายไมสามารถดารงตาแหนงทางการเมองในบางตาแหนง โดยรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย ไดบญญตคณสมบตของผดารงตาแหนงทางการเมองตองไมเปนบคคลลมละลายไว ดงตอไปน%

1) สทธในการลงสมครรบเลอกต% งสมาชกสภาผแทนราษฎร ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 หามมใหบคคลท�เปนบคคลลมละลายหรอเคยเปนบคคลลมละลายทจรต ถอเปนบคคลท�มลกษณะตองหามมใหใชสทธสมครรบเลอกต%งเปนสมาชกสภาผแทนราษฎร (มาตรา 102(2) )

2) สทธในการสมครรบเลอกต%ง หรอไดรบการเสนอช�อ เพ�อเขารบการสรรหาเปนสมาชกวฒสภา ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 หามมใหบคคลลมละลายเปนผมสทธสมครรบเลอกต%งหรอไดรบการเสนอช�อเพ�อเขารบการสรรหาเปนสมาชกวฒสภา (มาตรา 115(8) )

3) สทธในการดารงตาแหนงรฐมนตร ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 ผดารงตาแหนงรฐมนตรตองไมเปนบคคลลมละลาย (มาตรา 174(4) )

คณสมบตท�วไป หรอขาดคณสมบตตามมาตรฐานตาแหนงตามมาตรา 42 หรอขาดคณสมบตพเศษตามมาตรา 48 อยกอนกด หรอมกรณตองหาอยกอนและภายหลงปรากฏวาเปนผขาดคณสมบตเน�องจากกรณตองหาน%นกด ใหผ มอานาจตามมาตรา 53 ส�งใหผน%นออกจากราชการโดยพลน แตท% งน% ไมกระทบกระเทอนถงการใดท�ผน%นไดปฏบตไปตามอานาจและหนาท�และการรบเงนเดอนหรอผลประโยชนอ�นใดท�ไดรบหรอมสทธจะไดรบจากทางราชการกอนมคาส�งใหออกจากราชการน%น และถาการเขารบราชการเปนไปโดยสจรตแลว ใหถอวาเปนการส�งใหออกจากราชการเพ�อรบบาเหนจบานาญเหตทดแทนตามกฎหมายวาดวยบาเหนจบานาญขาราชการ”

DPU

90

จากขอจากดสทธในการดารงตาแหนงทางการเมองดงกลาว จะเหนไดวาเปนการจากดสทธและเสรภาพในการประกอบอาชพของบคคลลมละลาย อาจเกดจากแนวความคดวาบคคลลมละลายเปนบคคลซ�งไมนาเช�อถอ การดารงตาแหนงทางการเมองความนาเช�อถอทางสถานะภาพทางการเงน หรอการบรหารทรพยสนของตวบคคลถอเปนส�งสาคญ เน�องจากการดารงตาแหนงทางการเมองน%นผดารงตาแหนงจะตองทาหนาท�เปนตวแทนในสภา ทาหนาท�เปนฝายนตบญญตซ� งตองออกกฎหมายเก�ยวกบการเงน หรอทาหนาท�เปนฝายบรหารท�ตองมความเก�ยวพนกบการบรหารงบประมาณของประเทศ เปนตน การดารงตาแหนงดงกลาวจงตองมการย�นบญชทรพยสนและหน% สนของบคคลน%นเพ�อความโปรงใสในการทางาน สอดคลองกบกฎหมายของประเทศองกฤษท�หามบคคลลมละลายดารงตาแหนง หรอประกอบอาชพเปนกรรมการบรษท ผรกษาทรพย สมาชกสภาผแทนราษฎร หรอเปนผสมครรบเลอกต%ง แมจะถกจากดสทธในการประกอบอาชพบางอยางแตถาเม�อใดกตามท�ศาลมคาส�งใหปลดจากลมละลายจะเหมอนกบเปนใบรบรองวาบคคลลมละลายผน%นลมละลายเพราะโชคไมดโดยไมไดกระทาความผดแตอยางไร เม�อศาลมคารบรองดงกลาวแลวทาใหบทบญญตตางๆ เก�ยวกบการขาดคณสมบตท�ตดตวมากบการเปนบคคลลมละลายส%นสดลงดวย ขอจากดสทธเสรภาพเก�ยวกบการประกอบอาชพของบคคลลมละลายตามกฎหมายของประเทศไทยปรากฏอยในกฎหมายอ�นๆอก เชน พระราชบญญตขาราชการพลเรอน พ.ศ. 2551, พระราชบญญตระเบยบขาราชการครและบคลากรทางการศกษา พ.ศ. 2547 เปนตน เปนกฎหมายท�บญญตจากดสทธเสรภาพในการประกอบอาชพของบคคลลมละลาย โดยบญญตหามบคคลลมละลายเขารบราชการ หรอหากภายหลงท�รบราชการตกเปนบคคลลมละลายถอเปนผท�ขาดคณสมบตในการรบราชการตองถกใหออกจากราชการ สงผลกระทบตามมามากมายตอขาราชการซ� งถกใหออกจากงาน การรบขาราชการในบางตาแหนงไมไดมความเก�ยวพนกบการบรหารงบประมาณ หรอตองใชความนาเช�อถอจากสถานะทางการเงนเหมอนเชนการดารงตาแหนงทางการเมอง จงมขอสงเกตวาการใหขาราชการออกจากงานเพราะตกเปนบคคลลมละลายน%นเปนธรรมตอขาราชการหรอไม และเปนประโยชนตอสวนรวมอยางไร เม�อเปรยบเทยบกฎหมาลมละลายของประเทศสหรฐอเมรกา นอกจากข%นตอนในการดาเนนกระบวนการพจารณาคดลมละลายแลว กฎหมายลมละลายของประเทศสหรฐอเมรกาคานงถงการดารงชวตของบคคลลมละลายในระหวางตกเปนบคคลลมละลาย และการเร�มตนชวตใหมของบคคลลมละลายภายหลงไดรบการปลดจากลมละลาย โดยมบทบญญตคมครองศกดi ศรของลกหน% บคคลธรรมดาใหไดรบความเปนธรรมในการประกอบอาชพ โดยกาหนดหลกเกณฑท�ใชบงคบกบ “นายจางซ� งเปนหนวยงานของรฐ” ไววา “หนวยงานภาครฐหามปฏเสธ, เพกถอน,

DPU

91

เล�อน หรอปฏเสธการตอใบอนญาตประกอบวชาชพ, ใบอนญาต, ใบอนญาตกรรมสทธ, สมปทาน หรอใบอนญาตอยางอ�นทานองเดยวกน การกาหนดเง�อนไขในการใชสทธท�เปนการเลอกปฏบต, ปฏเสธการวาจางงาน, ทาใหการจางงานส%นสดลง หรอเลอกปฏบตในการวาจางงาน ตอบคคลซ� งเคยเปนหรอเปนลกหน%ภายใตกระบวนการลมละลาย”4 และ สาหรบกรณ “นายจางซ� งเปนเอกชน” กมกฎหมายคมครองลกจางซ� งตกเปนบคคลลมละลายไววา “นายจางเอกชนไมสามารถยตการจางงาน หรอเลอกปฏบตในการจางงาน ตอบคคลซ�งเปนหรอเคยเปนบคคลลมละลาย หรอเปนลกหน%ซ� งเขาสกระบวนการลมละลายตามพระราชบญญตลมละลาย หรอบคคลซ� งเก�ยวของกบลกหน% ซ� งลมละลาย เหตเพราะเขาตกเปนบคคลลมละลาย”5 บทบญญตดงกลาวถอเปนการสรางความเปนธรรมใหกบบคคลลมละลาย และเปนการคมครองการประกอบอาชพของบคคลลมละลาย ประเทศองกฤษ แมจะไมไดมบทบญญตคมครองบคคลลมละลายในการถกเลกจางจากนายจางท�เปนหนวยงานของรฐ หรอเอกชนเหมอนเชนประเทศสหรฐอเมรกา แตประเทศองกฤษกไมมการกาหนดคณสมบตของผรบราชการวาหามเปนบคคลลมละลายแตอยางไร ประเทศองกฤษกาหนดหามบคคลลมละลายดารงตาแหนงเพยงบางตาแหนงท�เก�ยวกบการบรหารงบประมาณ หรอเก�ยวกบการจดการทรพยสนเทาน%น โดยปกตท�วไปสทธหรอเสรภาพในการประกอบอาชพการงานของประชาชน ถอเปนสทธข%นพ%นฐานท�ไดรบการรบรองตามหลกสากลในประเทศท�ใชระบอบ เศรษฐกจเสรนยม และไดมการบญญตคมครองไวอยางชดแจงในรฐธรรมนญ และกฎหมายระดบพระราชบญญต อยางไรกตามการจากดสทธหรอเสรภาพในการประกอบอาชพการงานจะกระทาไดภายใตกรอบของกฎหมาย โดยตองสอดคลองกบสภาพการณตลอดจนวถการดาเนนชวตของประชาชน ศาลรฐธรรมนญไดเคยมคาวนจฉยท� 12/2552 โดยความตอนหน�งไดกลาวเก�ยวกบการจากดสทธหรอเสรภาพในการประกอบอาชพไววา “ประชาชนมเสรภาพในการประกอบกจการหรอการประกอบอาชพและการแขงขนโดยเสรอยางเปนธรรมตราบใดท�เปนการประกอบอาชพโดยสจรตและไมขดตอประโยชนมหาชนโดยรวม การบงคบใชกฎหมายโดยหนวยงานของรฐหรอเจาหนาท�ของรฐท�มลกษณะเปน การจากดสทธเสรภาพข%นพ%นฐานของบคคลตามท�รฐธรรมนญรบรองไว จะกระทาไดตอเม�อมบทบญญตแหงกฎหมายตามท�กาหนดไวในรฐธรรมนญให กระทาไดเทาน%น และตองกระทาเทาท�จาเปน ไมใหกระทบกระเทอนตอสาระสาคญแหงสทธและเสรภาพในการประกอบอาชพของประชาชน”

4 United States Code – Title 11 Section.525(a) 5 United States Code – Title 11 Section.525(b)

DPU

92

จากคาวนจฉยดงกลาวอาจตความไดวา การจากดสทธหรอเสรภาพในการประกอบอาชพถอเปนการขดตอรฐธรรมนญแตสามารถท�จะทาไดตอเม�อมบทบญญตแหงกฎหมายตามท�กาหนดไวในรฐธรรมนญใหกระทาได นอกจากน%ยงตองพจารณาวาแมมบทบญญตใหกระทาไดแตตองกระทาเทาท�จาเปนไมใหกระทบกระเทอนตอสาระสาคญแหงสทธและเสรภาพในการประกอบอาชพของประชาชน จงทาใหเกดเปนประเดนคาถามข%นมาอกวา “การกาหนดคณสมบตในการรบราชการบางตาแหนงหามเปนบคคลลมละลาย หรอการใหขาราชการซ� งทาหนาในบางตาแหนงอนไมเก�ยวกบการบรหารงบประมาณหรอการจดการทางการเงนออกจากราชการเพราะตกเปนบคคลลมละลาย ถอเปนการขดตอรฐธรรมนญหรอไม” เพราะการทาหนาท�ของขาราชการในตาแหนงท�ไมเก�ยวกบการบรหารงบประมาณหรอการจดการทางการเงนยอมไมเปนการขดตอประโยชนมหาชนโดยรวม และการจากดสทธหรอเสรภาพในการประกอบอาชพดงกลาวถอเปนการกระทาท�จาเปนหรอไม เปนธรรมแกขาราชการหรอไม ผวจยเหนวาประเดนเร�องน% เปนเร�องท�นาสนใจ เม�อพจารณาพระราชบญญตลมละลาย พ.ศ.2483 ไมมบทบญญตใดท�หามบคคลลมละลายประกอบอาชพ แตการจากดสทธหรอเสรภาพในการประกอบอาชพกลบไปปรากฏอยในกฎหมายอ�น 4.2.1.2 การดาเนนชวตในสงคมของลกหน% บคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย สถานการณเปนบคคลลมละลายของลกหน% ในทางสงคมถอเสมอนเปน “ตราบาป” ท�ตดตวลกหน% ไปตลอดแมจะไดรบการปลดจากลมละลายแลวกตาม ลกหน% กยงไดช�อวา “เคยเปนบคคลลมละลาย” เพราะสงคมไทยน%นยดตดกบคาวา “ลมละลาย” ประกอบกบสงคมไทยไนปจจบนเศรษฐกจการคาขยายตว เจรญเตบโตเปนอยางมากกลายเปน “ระบบเศรษฐกจแบบเสรทางการคา” บคคลท�มสถานะทางการเงนท�ดจงเปนผท�ไดรบการยอมรบ และไดรบโอกาสในการทากจกรรมทางเศรษฐกจตางๆ เชน การขอสนเช�อในโครงการตางๆ รวมท%งการหยบย�นขอเสนอการใชบตรเครดตของสถาบนการเงนตางๆ เปนตน ในทางตรงกนขามบคคลท�มหน% สนลนพนตว แมจะยงไมถงข%นตกเปนบคคลลมละลายมกจะถกปฏเสธในการทากจกรรมทางเศรษฐกจ กรณน%อาจไปสอดคลองกบคาพงเพยท�วา “มเงนนบเปนนอง มทองนบเปนพ�” แสดงใหเหนถงการใหความยอมรบกบผท�มฐานะด และอาจจะกลาวไดอกนยวา บคคลลมละลายเปนผมหน% สนลนพนตว ไมมท%งเงนไมมท%งทองคงไมมใครอยากจะนบเปนนองนบเปนพ� ทศนะคตตอบคคลลมละลายดงกลาวน%น ทาใหลกหน% ท�ตกเปนบคคลลมละลายเกดความอบอาย สรางความกดดนภายในจตใจ ลกหน%บางคนท�สภาพจตใจออนแอไมสามารถทนรบแรงกดดนดงกลาวได อาจถงข%นไมอยากท�จะมชวตอยตอไปกเปนได

DPU

93

4.2.1.3 ความม�นคงของสถาบนครองครวของลกหน% บคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย ปจจยในการสรางความม�นคงใหกบสถาบนครอบครวนอกเหนอจากปจจยภายในจตใจแลว ปจจยภายนอกกถอเปนปจจยท�สาคญอยางหน� งท�จะนาพาใหเกดความม�นคงของสถาบนครอบครว ตองยอมรบวาปญหาเร�องทรพยสน เงน ทอง หน% สน เปนปจจยภายนอกถอ เปนส� งสาคญท�มอทธพลตอความม�นคงทางจตใจของการใชชวตอยรวมกนของสามภรยา หากวนใดเกดเหตการณท�ทาใหบคคลหน�งในครอบครวตกเปนบคคลลมละลาย โดยเฉพาะผซ� งเปนเสาหลกยอมตองกระทบตอความม�นคงของสถาบนครองครวอยางแนนอน

4.2.2 ผลกระทบตอตวเจาหน% การท�เจาหน% รายหน� งฟองลกหน% ลมละลาย และศาลไดมคาส�งพทกษทรพยเดดขาดทาใหลกหน% บคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชยหมดอานาจในการจดการทรพยสนและถกจากดสทธดานตางๆ ตามมา เชน สทธในการทานตกรรมบางประเภท สทธในการประกอบอาชพ เปนตน เสยโอกาสในการประกอบอาชพและความเจรญกาวหนาในหนาท�การงานทาใหรายไดสวนหน�งท�จะนามาชาระหน%แกเจาหน%ลดลงหรอหมดความสามารถในการชาระหน%แกเจาหน%เลย เม�อมการบงคบเอากบทรพยสนของลกหน% บคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชยขายทอดตลาดนาเงนมาชาระหน% ใหแกเจาหน% เจาหน% รายเลกอาจเสยเปรยบเจาหน% รายใหญ เชน สถาบนการเงน หรอเจาหน% ท�มหลกประกน เพราะเจาหน% รายใหญจะไดรบชาระหน% โดยเฉล�ยตามสดสวนหน% ท�สงกวาจงอาจทาใหเจาหน% รายเลกไดรบชาระหน% เปนจานวนนอยมากหรออาจไมไดรบชาระหน% สวนกรณท�ไมสามารถรวบรวมทรพยสนไดเจาหน% ทกรายกจะไมไดรบชาระหน%เลย อาจสงผลกระทบตอสถานะทางการเงนของเจาหน% เพราะเจาหน% ตองประสบภาวะขาดทน จนกระท�งอาจเขาสกระบวนการลมละลายตามลกหน%ไปได

4.2.3 ผลกระทบตอการพฒนาประเทศ ปจจยในการพฒนาประเทศมอยหลายประการ ซ� งงบประมาณ และทรพยาการบคคลถอเปนปจจยท�มสวนสาคญในการพฒนาประเทศเปนอยางมาก การตกเปนบคคลลมละลายของลกหน% บคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย จงสงผลตอการพฒนาประเทศดงตอไปน% 1. การขาดรายไดจากการจดเกบภาษเงนไดบคคลธรรมดา อาจกลาวไดวางบประมาณในการบรหารประเทศสวนใหญไดมาจากการจดเกบภาษตางๆ จากบคคลธรรมดาซ� งมรายไดตามท�กฎหมายกาหนดจะตองย�นแบบเสยภาษ ดงน%น ลกหน%บคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย หากตกเปนบคคลลมละลายสงผลถงการ

DPU

94

ประกอบอาชพโดยเฉพาะขาราชการอาจตองออกจากงาน เชนน% รฐกจะสญเสยรายไดจากการจดเกบภาษเงนไดของบคคลดงกลาว นอกจากน% อาจจะสญเสยรายไดบางสวนจากภาษมลคาเพ�มจากสนคาเพ�อการอปโภคและหรอบรโภค เน�องจากการตกเปนบคคลลมละลายแสดงถงสถานะทางการเงนของบคคล เม�อบคคลมเงนนอย หรอเกดการขาดสภาพคลองทางการเงน ยอมเปนผลใหพฤตกรรมการอปโภคบรโภคสนคายอมลดลงตามไปดวย และอาจสงผลกระทบไปถงนโยบายการขบเคล�อนเศรษฐกจของรฐอกดวย 2. การขาดทรพยากรบคคลในการพฒนาประเทศ เน�องจากการประกอบอาชพบางอยางจะถกจากดคณสมบตวา “หามเปนบคคลลมละลาย” โดยเฉพาะลกจางของรฐซ� งผท�ตกเปนบคคลลมละลายน%นอาจเปนเพยงผท�บรหารการเงนของตนเองผดพลาดซ� งอาจเกดข%นจากหลายปจจยโดยไมไดเกดจากความต%งใจ หรอเจตนาทจรตท�คดจะโกงเจาหน% แตอยางใด และหากบคคลลมละลายน%นเปนผมความรความสามารถปละตองถกใหออกจากราชการเน�องจากการลมละลายรฐยอมเสยทรพยากรบคคลซ� งมความรความสามารถ ท�ถอวาเปนปจจยสาคญในการพฒนาประเทศตอไป นอกจากน%ในระหวางระยะเวลาท�ลกหน%ตกเปนบคคลลมละลายหากลกหน% ไดทรพยสนใดมา หรอมรายไดจากการทางานกจะตองถกรวบรวมไวในกองทรพยสนเพ�อนาไปชาระหน% ใหแกบรรดาเจาหน%ท%งหลายท�ยงไมไดรบชาระหน%หรอยงไดไมเตมจานวน ทาใหแรงจงใจในการทางานของลกหน%ลดลง หรออาจไมอยากทางานเลยกเปนได

4.2.4 ผลกระทบตอสงคม และความปลอดภยของชวต รางกาย และทรพยสนของประชาชน เม�อศาลมคาส�งพทกษทรพยเดดขาด และพพากษาใหลกหน% ตกเปนบคคลลมละลายลกหน%อาจตองสญเสยทรพยสนท%งหมดไปกลายเปนคนส%นเน%อประดาตว ถกใหออกจากงาน ไมมทรพยสน หรอเงนท�จะใชในการดารงชวต การด%นรนเพ�อใหตวเองมชวตอยรอดในสงคมลกหน%อาจตดสนใจทาในส�งท�ผดกฎหมาย อาจกออาชญากรรม เชน ลกทรพย จ% ปลน เพ�อใหไดมาซ� งทรพยสน เงน หรอของมคา หากนาหลกเศรษฐศาสตรมาวเคราะหการตดสนใจกระทาความผดของอาชญากรน%น นกเศรษฐศาสตรไดกลาวไววา “โดยปกตมนษยจะกระทาส�งใด มกจะนาตนทนและผลประโยชนท�จะไดรบมาประกอบการตดสนใจ” หากนาหลกเศรษฐศาสตรมาใชกบการกออาชญากรรมของบคคลลมละลายแลวจะเหนไดวา ตนทนของบคคลลมละลายแทบจะไมม เน�องจากบคคลลมละลายถกรวบรวมทรพยสนขายทอดตลาดชาระหน% ใหแกบรรดาเจาหน% ตองกลายเปนคนตกงาน ไมมเงนทองในการใชจายในการดารงชวต ดงน%น เพ�อใหมชวตอยรอดในสงคมมโอกาสเปนไปไดสงท�บคคลลมละลายจะกออาชญากรรม ไมวาจะเปนการลกทรพย หรอ

DPU

95

กระทาผดกฎหมายอยางอ�น ๆ การตกเปนบคคลลมละลายของบคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชยอาจทาใหเกดจานวนอาชญากรเพ�มข%นในสงคม ความปลอดภยในชวต รางกาย และทรพยสนของประชาชนยอมลดลง ความจรงแลวบคคลลมละลายไมใชผท�กระทาความผดเปนเพยงการบรหารจดการทรพยสนบกพรอง ไมใชผท�กระทาการทจรตหรอคดโกงใคร การใชกฎหมายลมละลายเพ�อจดการหน% สนของบคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชยดเหมอนจะไมเปนธรรมตอบคคลลมละลายเพราะไมใชเพยงแคสญเสยทรพยสนไป แตอาจสญเสยอนาคตในหนาท�การงานซ� งบคคลลมละลายดงกลาวอาจเปนผมความรความสามารถเปนกาลงสาคญในการพฒนาประเทศ 4.3 วเคราะหเปรยบเทยบความแตกตางระหวางการบงคบชาระหน#ในคดแพง กบคดลมละลายของ

ลกหน#บคคลธรรมดาซ�งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย โครงสรางพ%นฐานในการบงคบชาระหน% โดยการฟองคดแพง กบการฟองคดลมละลาย ท%งสองระบบมลกษณะท�แตกตางกนอยางส%นเชง ความแตกตางของระบบการบงคบชาระหน% โดยการฟองคดทางแพงเปนการบงคบตามสทธของเจาหน% รายหน�งรายใดโดยเฉพาะเจาะจง ในขณะท�การฟองคดลมละลายไมใชการบงคบตามสทธของเจาหน% รายหน�งรายใดโดยเฉพาะเจาะจงแตเปนการเขาจดการกองทรพยสนของลกหน% ในภาพรวม เพ�อประโยชนในการจดสรรชาระหน% ใหแกบรรดาเจาหน%ท%งหลายของลกหน%

ตารางท� 4.1 เปรยบเทยบความแตกตางระหวางคดแพงและคดลมละลาย

คดแพง คดลมละลาย 1.เจาหน% ฟองคดไดโดยไมจากดจานวนหน% สน 1.จานวนหน% สนเปนเง�อนไขในการฟองคด 2.หน% ท� เจาหน% นามาฟองน% นตองเปนหน% ท� ถงกาหนดชาระแลว

2.หน% ท� เจาหน% นามาฟองน% นไมจ าเปนตองถงกาหนดชาระแลว

3.เจาหน% ฟองคดเพ�อประโยชนของตวเจาหน% ผ เปนโจทกน%นเอง

3.การฟองคดของเจาหน% ผเปนโจทกเปนไปเพ�อประโยชนของบรรดาเจาหน%ท%งปวง

4.การฟองคดแพงใชเง�อนไขการดาเนนคดโดยหลกการโตแยงสทธและหนาท�

4.การฟองคดลมละลายใชเง�อนไขการดาเนนคดโดยหลกการมหน% สนลนพนตว

DPU

96

ตารางท� 4.1 (ตอ)

คดแพง คดลมละลาย 5.การฟองคดแพง เจาหน% มประกนยอมมสทธเหนอทรพยอนเปนประกน ในการท�จะรองขอตอศาลเพ�อยดนามาชาระหน%หรอหลดมาเปนขอตนได โดยท�เจาหน% รายอ�นไมมสทธบงคบในหลกประกนดงกลาวแตอยางใด

5.คดลมละลาย เจาหน% ทกคนมสทธไดรบชาระหน%จากทรพยสนของลกหน% เม�อเจาหน% มประกนไดย�นขอรบชาระหน%ในคดลมละลายแลว เจาหน%มประกนยอมมสทธเหนอทรพยสนอนเปนประกนดกวาเจาหน% อ�น

6.ก า ร ฟ อ ง ค ด แ พ ง เ ป น ก า ร บง คบ เ อ า จ า กทรพยสนของลกหน% โดยเฉพาะแตประการเดยว ไมกระทบถงเสรภาพและความสามารถในการจดการทรพยสน

6.การฟองคดลมละลายลกหน% จะถกบงคบเอาจากทรพยสน และยงอาจถกจากดสทธเสรภาพบางประการดวย เชน สทธเสรภาพในการเดนทางออกนอกราชอาณาจกร เปนตน

7.การฟองคดแพง ลกหน% ยงสามารถทานตกรรมจาหนายจายโอนทรพยสนของตนได เวนแตเจาหน%จะขอคมครองช�วคราว

7.คดลมละลาย เม�อศาลมคาส�งพทกษทรพยของลกหน%แลว ลกหน%จะถกจากดสทธในการจดการทรพยสนทนทโดยอตโนมต จงไมสามารถทานตกรรมใดๆไดอก

8.เม�อศาลพพากษาใหเจาหน% ชนะคดแลวและลกหน% ไมปฏบตตามคาบงคบดงกลาว เจาหน% กชอบจะรองขอใหบงคบเอากบทรพยสนของลกหน% ขายทอดตลาดนาเงนมาชาระหน% ตามคาพพากษา ภายใน 10 ป นบแตวนมคาพพากษา

8.เม�อศาลพพากษาใหลกหน% ลมละลายแลวเจาพนกงานพทกษทรพยจะรวบรวมทรพยสนของลกหน% ท% งหมดและทาการจดสรรชาระหน% ใหเจาหน% แตละราย เจาหน% ดงกลาวไมสามารถบงคบชาระหน%จากลกหน%ไดอก

จากตารางเปรยบเทยบการบงคบทางคดแพงและการบงคบทางคดลมละลาย จะพบวาโครงสรางและบทบญญตของกฎหมายลมละลายสวนใหญจะเอ%อประโยชนตอเจาหน% โดยมงใหความเปนธรรมตอเจาหน%มากกวาท�จะเปนกลไกในการแกปญหาความมหน% สนลนพนตวของบคคลธรรมดาซ�งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย การฟองคดลมละลายกลบสงผลเปนโทษกบลกหน%บคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชยอยางรายแรง หากเจาหน% คนใดมมลหน% เขาหลกเกณฑท�สามารถดาเนนคดไดท%งทางคดแพงและคดลมละลาย แนวโนมสงท�เจาหน% จะตดสนใจเลอกฟองลกหน% เปนคดลมละลาย ซ� งหลกเกณฑของกฎหมายลมละลายกาหนดใหเจาหน% ฝายเดยวเปนผเร�มตนคดลมละลายโดยการฟองลกหน% ท�ไมสามารถชาระหน%ใหลมละลายตลอดระยะเวลาการ

DPU

97

บงคบใชกฎหมายลมละลายเจาหน% สวนใหญมกมทศนะคตในการฟองลมละลายเพ�อประโยชนในการบงคบหน% ของตนเองเปนหลก ไมไดเขาใจวาเปนการฟองเพ�อประโยชนของเจาหน% อ�นๆ ดวย พระราชบญญตลมละลาย พทธศกราช 2483 มเจตนารมณในการดาเนนคดเพ�อประโยชนของเจาหน%ท%งหลายโดยเจาหน% ท�เปนโจทกฟองน%นจะอยในลกษณะท�เปนการกระทาแทนเจาหน%คนอ�นๆ ดวย ดงน%นการฟองลมละลายของเจาหน% จงเปนการสรางความกดดนลกหน% เพ�อใหลกหน% กระทาการชาระหน% ตอตนมากกวา จงเกดปรากฎการณท�เจาหน% ฟองลกหน% เปนคดลมละลายเพ�อบบใหลกหน%มาทาการเจรจาเร�องหน% สน เชน ลกหน% ยนยอมท�จะชาระหน%บางสวนซ� งหากเจาหน%พอใจกจะดาเนนการถอนฟอง ตามปกตเม�อมการฟองคดลมละลายจะถอนฟองไมไดเวนแตศาลจะอนญาต6 แตกสามารถหาทางเพ�อใหศาลยกฟองได เชนการแจงตอศาลวาหน% ท�กลาวอางในคาฟองไดมการโอนไปแลวลกหน% ท�ถกฟองไมตองรบผดชอบแตอยางใด เปนตน ทาใหกระบวนการลมละลายเปนเพยงเคร�องมอของเจาหน% ในการบงคบชาระหน% เชนเดยวกบการฟองบงคบชาระหน%โดยการฟองคดแพง หากพจารณาเปรยบเทยบโอกาสในการไดรบชาระหน% คนของเจาหน% ระหวางการดาเนนคดแพงกบการดาเนนคดลมละลายแลว กรณท� เปนเจาหน% สามญไมมหลกประกนการดาเนนคดแพงเปนไปเพ�อบงคบสทธของเจาหน% คนหน� งโดยเฉพาะเจาะจง กบการดาเนนคดลมละลายซ� งเปนการจดการทรพยสนของลกหน% เพ�อประโยชนของเจาหน% ท%งหลายแลว โอกาสไดรบชาระหน%ของเจาหน% นาจะไมเตมเมดเตมหนวยเทากบท�ไดรบในคดแพง กรณเจาหน% มหลกประกน มทรพยสนเปนหลกประกนหน% ไวเจาหน% มประกนยอมมสทธเหนอทรพยสนดงกลาว โดยเหตน% เจาหน% มประกนจงไมเดอดรอนตอการท�ลกหน%อยในสภาวะท�ไมสามารถชาระหน% เพราะเจาหน% มประกนมสทธบงคบหน% เอาจากทรพยอนเปนหลกประกน ซ� งในคดลมละลายแมเจาหน% มหลกประกนไมย�นขอรบชาระหน% เขามาในคดกยงมสทธบงคบเอากบทรพยอนเปนหลกประกนได สาหรบกรณผค % าประกน อนเปนการประกนหน% ดวยบคคลน%น การท�ลกหน% อยในสภาวะท�ไมสามารถชาระหน% ยอมไมกระทบถงสทธของเจาหน% ในการท�จะเรยกรองเอาจากผค % าประกนตามสญญาท�ไดทาข%นระหวางเจาหน% กบผค % าประกนเพ�อรบผดชอบในหน% ซ� งลกหน% ท�ไมสามารถชาระหน% ไดกอข%นรวมกบเจาหน% อนเปนไปตามหลกกฎหมายวาดวยการประกนหน% ในการน% มขอสงเกตวาการท�ลกหน% ลมละลาย อาจทาใหผค % าประกนตองลมละลายตามลกหน% ไปดวย

6 พระราชบญญตลมละลาย พทธศกราช 2483 มาตรา 11 บญญตวา “เจาหน%ผเปนโจทกตองวางเงนประกนคาใชจายตอศาลเปนจานวนหาพนบาทในขณะย�นคาฟองคดลมละลายและจะถอนคาฟองน%นไมได เวนแตศาลจะอนญาต”

DPU

98

เน�องดวยวาค%าประกนหน% ในจานวนซ� งผค %าประกนไมมทรพยสนเพยงพอตอการปฏบตตามสญญาค%าประกน จากการศกษาเปรยบเทยบกระบวนการบงคบชาระหน% โดยการฟองคดแพงกบคดลมละลายพบวาสทธของเจาหน%ดงกลาวตางไดรบการคมครองในลกษณะเดยวกน นอกจากน% จากเหตผลในการฟองรองของเจาหน% เพ�อตดตามหน% สนคนจะพบวากระบวนการบงคบชาระหน% โดยการฟองเปนคดแพงไมไดมประสทธภาพในการตดตามหน% คนจากลกหน% ต � ากวาการดาเนนกระบวนการทางคดลมละลายแตอยางใด เหตปจจยท�เจาหน% เลอกดาเนนคดลมละลายจงนาจะมาจากสาเหตอ�นๆมากกวา โดยเฉพาะอยางย�งการใชกลไกของกฎหมายลมละลายเปนเคร�องมอเพ�อบบบงคบเรงรดการชาระหน%โดยมสถานภาพลมละลายของลกหน% เปนเดมพน จาการศกษาปญหาทางกฎหมายท�เปนสาเหตใหเจาหน% ตดสนใจดาเนนคดลมละลาย และผลกระทบท�เกดข%นกบลกหน% บคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชยเม�อตกเปนบคคลลมละลาย ผวจยมความคดเหนวาการตกเปนบคคลลมละลายของบคคลธรรมดาไมกอใหเกดประโยชนตอสงคมสวนรวมหากสามารถแกไขปรบปรงกฎหมายลมละลายเก�ยวกบการเขาสกระบวนการลมละลายของบคคลธรรมดาโดยจากดขอบเขตใหใชบงคบกบผประกอบการคาพาณชยเทาน%น ยอมจะเกดประโยชนตอการทางานและดารงชวตของลกหน% บคคลธรรมดาซ� งมใชผ ประกอบธรกจการคาพาณชย รวมท%งเกดผลดตอระบบเศรษฐกจและสงคมโดยไมทาใหเสยหายตอหลกการของกฎหมายลมละลายแตอยางใด

DPU

บทท� 5

บทสรปและขอเสนอแนะ 5.1 บทสรป

จากการศกษาและวเคราะหในบทท� 2-4 เก�ยวกบการเขาสกระบวนการลมละลายและผลกระทบท�เกดข%นกบลกหน% บคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย และวเคราะหเปรยบเทยบระหวางการบงคบชาระหน% โดยการฟองคดแพง กบการฟองคดลมละลายของลกหน%บคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย ทาใหทราบถงปญหาท�เกดข%นพจารณาสรปไดตามหวขอดงตอไปน%

5.1.1 ปญหาและวเคราะหปญหาทางกฎหมายเก�ยวกบการเขาสกระบวนการลมละลายของลกหน% บคคลธรรมดาซ�งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย จากการศกษาประวตศาสตรความเปนมาของกฎหมายลมละลายในอดตพบวาแตเดมววฒนาการของกฎหมายลมละลายมเจตนารมณใหมผลใชบงคบกบบคคลซ� งทาการคา และเก�ยวของกบการหมนเวยนเงนทนท�ทาใหเกดการกหน% ยมสนกนในทางการคาหรอประกอบธรกจเทาน%น สอดคลองกบแนวความคดท�วากฎหมายแพงและพาณชยควรแยกออกจากกนเปนสวนของกฎหมายแพงมงบงคบระหวางบคคลท�วไป และสวนของกฎหมายพาณชยจะมงคมครองผประกอบการคาหรอประกอบธรกจ ในปจจบนกฎหมายลมละลายเปนกฎหมายท�มความเก�ยวพนกบระบบเศรษฐกจอยางมาก การบงคบใชของกฎหมายลมละลายจงควรใชบงคบระหวางพอคากบพอคา หรอผประกอบธรกจกบผประกอบธรกจซ� งมงหากาไรจากการประกอบธรกจเทาน%น เม�อพจารณาพระราชบญญตลมละลาย พทธศกราช 2483 พบวาสามารถใชบงคบกบบคคลซ� งกอหน%จนมหน% สนลนพนตวทกประเภทไมวาจะเปนบคคลธรรมดาหรอนตบคคล โดยไมคานงวาหน% ท�นามาฟองลมละลายน%น เปนมลหน% ท�เกดจากหน% เพ�อการอปโภคและหรอบรโภค หน% จากปจจยในการดารงชวต หน% ท�เกดมาจากทางแพง หรอหน% ท�เกดจากการประกอบกจการ แสดงใหเหนวาไมวามลหน%ประเภทใดกตามหากเขาหลกเกณฑตามท�กฎหมายกาหนดสามารถนามาฟองใหบคคลลมละลายได สภาพเศรษฐกจและสงคมในปจจบนการเปนหน% สนหรอตกอยในสภาวะหน% สนลนพนตวสามารถเกดข%นไดกบบคคลทกระดบต%งแตระดบผบรหารจนถงพนกงานหรอลกจางท�วไป อาจ

DPU

100

เปนเพราะในปจจบนโอกาสในการเขาถงสนเช�อเปนไปโดยงาย และรวดเรวกวาในอดต เชน สนเช�อบตรเครดต สนเช�อเชาช% อรถยนต สนเช�อท�อยอาศย เปนตน นอกจากน% ปจจยจากสภาพแวดลอมของสงคมและเศรษฐกจในปจจบนยงเปนแรงกระตนใหบคคลกอภาระหน% สนเพ�มข%น โดยเฉพาะลกหน% บคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชยท�มแนวโนมท�จะกอภาระหน% สนเพ�มมากข%น เน�องมาจากอตราคาครองชพพ%นฐานปรบตวสงข%นไมสมพนธกบอตรารายไดท�คงท�และมอตราการเจรญเตบโตของรายไดไมสงมากนก แตกตางจากรายไดของผประกอบธรกจการคาพาณชยท�มรายไดไมจากด อตราการเจรญเตบโตของรายไดสามารถปรบข%นในระดบสงหากกจการประสบความสาเรจ ลกหน% บคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชยถงแมจะเปนลกหน% กลมท�มภาระหน% ตอรายจานวนไมมากเทานตบคคล และบคคลธรรมดาผประกอบธรกจกจการคาพาณชย แตกนบวาเปนกลมลกหน% สวนใหญของประเทศ โดยสวนใหญเปนผ ประกอบอาชพรบราชการ พนกงานหรอลกจางท�วไป ของหนวยงานรฐ รฐวสาหกจ หรอเอกชน มลกษณะของรายไดในอตราคงท� และอตราการเจรญเตบโตของรายไดไมสงมากนก เชน เงนเดอน เงนคาจาง เปนตน ขดจากดในเร�องรายไดของบคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชยทาใหบคคลดงกลาวขาดศกยภาพในการชวยเหลอตนเองใหหลดพนจากภาระหน% สนไปโดยลาพง เม�อมหน% เกดข%นและหน% ถงกาหนดหากลกหน% ไมสามารถชาระหน% ได กฎหมายไดสรางมาตรการทางกฎหมายคมครองสทธของเจาหน% ใหไดรบการชาระหน% โดยเจาหน% มสทธดาเนนการฟองรองบงคบชาระหน% ไดท%งทางคดแพง หรอคดลมละลาย หากเปนไปตามเง�อนไขท�กฎหมายกาหนดไว กรณท�เจาหน% มสทธฟองลกหน% ไดท%งคดแพงและยงมสทธฟองลกหน% เปนคดลมละลายได มแนวโนมสงท�เจาหน% จะเลอกฟองลกหน% บคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชยเปนคดลมละลาย เน�องจากโครงสรางของกฎหมายลมละลายเปนประโยชนตอเจาหน% ในทางกลบกนกฎหมายลมละลายกลบสงผลกระทบอยางรายแรงกบลกหน% ในหลายดาน ปญหาทางกฎหมายท�ถอเปนสาเหตใหเจาหน% ฟองลกหน% บคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชยเปนคดลมละลาย เชน 1. ตามพระราชบญญตลมละลาย พทธศกราช 2483 มาตรา 9 เจาหน%สามารถนาหน%ทกประเภทไมวามลหน% น%นเปนหน% ทางการคา หรอหน% ในการหาปจจยในการดารงชวตเจาหน%สามารถนามาฟองไดหมด นอกจากน% จานวนทนทรพยในการฟองรองบคคลธรรมดาใหลมละลายกาหนดไวเพยงไมนอยกวาหน� งลานบาท ซ� งนบวาเปนจานวนทนทรพยท� คอนขางต� าหากเปรยบเทยบกบสภาวะเศรษฐกจในปจจบน และกฎหมายยงเปดโอกาสใหบรรดาเจาหน% สามารถรวมกนเปนโจทกฟองโดยไมคานงวาลกษณะหน%ของเจาหน%แตละคนจะเหมอนกนหรอตางกน เชน เจาหน%คนหน�งเปนเจาหน% เงนก เจาหน% อกคนเปนเจาหน% ซ%อขาย เม�อรวมจานวนหน% ของเจาหน% ท%ง

DPU

101

สองแลวเปนจานวนไมนอยกวาหน�งลานบาท กสามารถรวมกนเปนโจทกฟองคดลมละลายได จงเปนการงายตอการท�เจาหน%จะฟองใหลกหน% บคคลธรรมดาลมละลาย นอกจากน% หน% ท�สามารถนามาฟองคดลมละลายไดน%นไมจาเปนตองถงกาหนดชาระแตกตางกบการดาเนนคดทางแพงสามญน%น หน% ท�เจาหน% ฟองลกหน% เปนคดไดจะตองถงกาหนดชาระหากหน% ยงไมถงกาหนดชาระเจาหน% กยงไมมอานาจบงคบใหลกหน% ชาระ แตสาหรบคดลมละลายน%นหน%ไมจาเปนตองถงกาหนดชาระเจาหน%กฟองลมละลายได 2. การประนอมหน% กอนลมละลาย ตามพระราชบญญตลมละลาย พทธศกราช 2483 มาตรา 45 มวตถประสงคเพ�อชวยลกหน% ใหหลกเล�ยงการตกเปนบคคลลมละลายโดยใหโอกาสในการเจรจาประนอมหน% กบเจาหน% แตในทางปฏบตวธการประนอมหน% กอนลมละลายประสบความสาเรจไดนอยมาก อาจเน�องมาจากการท�จะย�นคาขอประนอมหน% กอนลมละลายไดน%นลกหน%จะตองถกฟองเปนคดลมละลายและศาลไดมคาส�งพทกษทรพยเดดขาดแลว อานาจในการจดการทรพยสนยอมหมดไป ความนาเช�อถอของลกหน% ท�จะทาใหเจาหน% เหนวาลกหน%สามารถชาระหน% ไดตามคาขอประนอมหน% น%นกเปนไปไดยาก ดวยเหตน% การประนอมหน% กอนลมละลายจงมกจะลมเหลวและนาลกหน%ไปสการตกเปนบคคลลมละลายในเวลาตอมา 3. บทบญญต มาตรา 179(1) การฟองคดลมละลายคดคาข%นศาลเพยง 500 บาทโดยไมพจารณาถงมลหน% ซ� งนามาฟองวาเปนจานวนเทาใด แตกตางกบการฟองคดแพงเพ�อบงคบชาระหน%ซ� งเปนคดมทนทรพย คาข%นศาลอตรารอยละ 2.5 จากจานวนทนทรพยท�ย�นฟองแตไมเกนสองแสนบาท โดยคาธรรมเนยมในการข%นศาลน% เจาหน% ผเปนโจทกจะเปนผจาย ดวยความแตกตางกนเร�องคาธรรมเนยมในการดาเนนคดทาใหเจาหน% ท�มมลหน% ท�แนนอน และจานวนไมนอยกวาท�กฎหมายกาหนดมสทธเลอกไดวาจะดาเนนคดแพง หรอคดลมละลาย แนวโนมสงท�เจาหน% จะเลอกการดาเนนคดลมละลายเพราะเปนประโยชนแกเจาหน%มากวาคดแพง 4. ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 286 แสดงใหเหนวาหากเจาหน%ฟองบงคบลกหน% เปนคดแพง ลกหน% จะไดรบประโยชนในการยกเวนการบงคบชาระหน% จากเงนหรอทรพยสนตามท�กาหนดไวในมาตรา 286 เชน ลกหน% ซ� งเปนขาราชการ เจาหนาท� และลกจางในหนวยงานราชการ โดยท�เงนเดอน คาจาง บานาญ บาเหนจ เบ%ยหวด หรอรายไดอ�นในลกษณะเดยวกน รวมท%งเงนสงเคราะห บานาญ หรอบาเหนจท�หนวยราชการไดจายใหแกคสมรสหรอญาตซ� งยงมชวตอยของบคคลเหลาน%น ไมอยในขายการบงคบคดแพง ทรพยสนท�ไดรบการยกเวนไมถกบงคบคดในคดลมละลายแคบกวาทรพยท�ไดรบยกเวนในคดแพง ดงน%นการฟองคดลมละลายจงสามารถบงคบเอากบทรพยสนของลกหน% ไดมากกวาการฟองเปนคดแพง บทบญญตดงกลาวจงด

DPU

102

ประหน�งเปนการเรงรดใหเจาหน% เหลาน% เลอกใชกระบวนการลมละลายเปนเคร�องมอบบค%นลกหน%ดวยวตถประสงคบางประการ 5. นโยบายการลดหน% เสยของสถาบนการเงนโดยการจาหนายหน% สญซ� งหนทางหน� งในการจาหนายหน% สญกคอการฟองลมละลาย การจาหนายหน% สญออกจากบญชลกหน% เปนเง�อนไขเก�ยวกบรายจายในการคานวณกาไรสทธหรอขาดทนสทธเพ�อเสยภาษเงนไดนตบคคล จากบทบญญตตามประมวลรษฎากร มาตรา 65 ทว(9) ไดบญญตถงวธการจาหนายหน% สญทางภาษอากร โดยใหเปนไปตามกฎกระทรวงฉบบท� 186 วาดวยการจาหนายหน% สญจากบญชลกหน% ตามหลกเกณฑดงกลาว เจาหน% สามารถจาหนายหน% สญหรอตดหน% ของลกหน% ซ� งเปนบคคลธรรมดาท�มไดประกอบธรกจไดดวยการฟองลกหน% ใหลมละลายหรอขอรบชาระหน% ในคดลมละลาย เจาหน%จงใชกฎหมายลมละลายเพ�อเปนชองทางในการจาหนายหน% สญของตนโดยไมคานงวาการใชกฎหมายลมละลายบงคบบคคลเหลาน% จะเปนประโยชนกบการบงคบชาระหน% ในลกษณะใด หรอจะมผลกระทบอยางรายแรงตอสทธและเสรภาพของลกหน% หรอไม เจาหน% สถาบนการเงนสวนใหญจงไดอาศยกระบวนการตามกฎหมายลมละลาย นาหน% ท�มยอดภายหลงจากการขายทอดตลาดทรพยหลกประกนหน�งลานบาทข%นไปมาฟองลกหน% บคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชยใหลมละลาย โดยมวตถประสงคเพยงเพ�อนาไปจาหนายหน% สญของตนเทาน%น

5.1.2 ผลกระทบท�เกดข%นจากการลมละลายของลกหน% บคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย จากปญหาทางกฎหมายดงกลาวมาขางตนทาใหลกหน% บคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชยตกเปนบคคลลมละลายเปนจานวนมาก แมกฎหมายลมละลายถอเปนกลไกอยางหน�งของภาครฐในการแกปญหาหน% สนของภาคประชาชนสรางความเปนธรรมใหแกเจาหน%ในการจดสรรทรพยสนของลกหน% เพ�อชาระหน% แกบรรดาเจาหน% ท%งหลายอยางเทาเทยม ไมใหเจาหน%คนหน�งคนใดไดเปรยบเจาหน%คนอ�น และยงเปนการปองกนการกอภาระหน% สนของลกหน%ซ� งมหน% สนลนพนตว พรอมกบดาเนนการสะสางหน% สนท%งหลายเพ�อใหลกหน% หลดพนจากภาระหน% สนท%งปวง นบวาเปนกลไกท�เปนประโยชนตอท%งเจาหน% และลกหน% เปนอยางมาก แตอยางไรกตามตองยอมรบวาการตองเปนบคคลลมละลายของบคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชยน%นไดสรางผลกระทบหลายประการตอลกหน% เปนอยางมาก การตกเปนบคคลลมละลายในสงคมไทยถอเปนตราบาปท�ตดตวบคคลน% น สรางความอบอาย เสยช�อเสยง และขาดความนาเช�อถอจากผคนในสงคม นอกจากน% บคคลลมละลายอาจไดรบผลกระทบไมวาโดยตรงหรอโดยออมจากการถกจากดสทธบางประการนอกเหนอจากขอจากดสทธท�ปรากฎในพระราชบญญตลมละลาย พทธศกราช 2483 เชน ขอจากดสทธเสรภาพเก�ยวกบการประกอบอาชพของบคคล

DPU

103

ลมละลายตามกฎหมายของประเทศไทยปรากฏอยในกฎหมายอ�นๆอก เชน พระราชบญญตขาราชการพลเรอน พ.ศ. 2551, พระราชบญญตระเบยบขาราชการครและบคลากรทางการศกษาพ.ศ. 2547 เปนตน เปนกฎหมายท�บญญตจากดสทธเสรภาพในการประกอบอาชพของบคคลลมละลาย โดยบญญตหามบคคลลมละลายเขารบราชการ หรอหากภายหลงท�รบราชการตกเปนบคคลลมละลายถอเปนผท�ขาดคณสมบตในการรบราชการตองถกใหออกจากราชการ สงผลกระทบตามมามากมายตอขาราชการท�ถกใหออกจากงาน ซ� งการรบขาราชการในบางตาแหนงไมไดมความเก�ยวพนกบการบรหารงบประมาณ หรอตองใชความนาเช�อถอจากสถานะทางการเงนเหมอนเชนการดารงตาแหนงทางการเมอง จงมขอสงเกตวาการใหขาราชการออกจากงานเพราะตกเปนบคคลลมละลายน%นเปนธรรมตอขาราชการหรอไม และเปนประโยชนตอสวนรวมอยางไร นอกจากน% เจาหน% และสงคมสวนรวมกจะไดรบผลกระทบดวยเพราะการท�เจาหน% รายหน� งฟองลกหน% ลมละลาย และศาลไดมคาส�งพทกษทรพยเดดขาด ทาใหลกหน% บคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชยหมดอานาจในการจดการทรพยสนและถกจากดสทธดานตางๆ ตามมา เชน สทธในการทานตกรรมบางประเภท สทธในการประกอบอาชพ เปนตน อกท%งเสยโอกาสในการประกอบอาชพและความเจรญกาวหนาในหนาท�การงานทาใหรายไดสวนหน� งท�จะนามาชาระหน%แกเจาหน%ลดลงหรอหมดความสามารถในการชาระหน%แกเจาหน% เลย เม�อมการบงคบเอากบทรพยสนของลกหน% บคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชยขายทอดตลาดนาเงนมาชาระหน%ใหแกเจาหน% เจาหน%รายเลกอาจเสยเปรยบเจาหน%รายใหญ เชน สถาบนการเงน หรอเจาหน% ท�มหลกประกน เพราะเจาหน% รายใหญจะไดรบชาระหน% โดยเฉล�ยตามสดสวนหน% ท�สงกวาจงอาจทาใหเจาหน%รายเลกไดรบชาระหน% เปนจานวนนอยมากหรออาจไมไดรบชาระหน% สวนกรณท�ไมสามารถรวบรวมทรพยสนไดเจาหน% ทกรายกจะไมไดรบชาระหน% เลย อาจสงผลกระทบตอสถานะทางการเงนของเจาหน% เพราะเจาหน% ตองประสบภาวะขาดทน จนกระท�งอาจเขาสกระบวนการลมละลายตามลกหน%ไปได สาหรบสงคมสวนรวม ปจจยในการพฒนาประเทศมอยหลายประการ ซ� งงบประมาณ และทรพยาการบคคลถอเปนปจจยท�มสวนสาคญในการพฒนาประเทศเปนอยางมาก การตกเปนบคคลลมละลายของลกหน% บคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย จงสงผลตอการพฒนาประเทศดงตอไปน% 1. การขาดรายไดจากการจดเกบภาษเงนไดบคคลธรรมดา อาจกลาวไดวางบประมาณในการบรหารประเทศสวนใหญไดมาจากการจดเกบภาษตางๆ จากบคคลธรรมดาซ� งมรายไดตามท�กฎหมายกาหนดจะตองย�นแบบเสยภาษ ดงน%น ลกหน%บคคลธรรมดาซ� งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย หากตกเปนบคคลลมละลายสงผลถงการ

DPU

104

ประกอบอาชพโดยเฉพาะขาราชการอาจตองออกจากงาน เชนน% รฐกจะสญเสยรายไดจากการจดเกบภาษเงนไดของบคคลดงกลาว นอกจากน% อาจจะสญเสยรายไดบางสวนจากภาษมลคาเพ�มจากสนคาเพ�อการอปโภคและหรอบรโภค เน�องจากการตกเปนบคคลลมละลายแสดงถงสถานะทางการเงนของบคคล เม�อบคคลมเงนนอย หรอเกดการขาดสภาพคลองทางการเงน ยอมเปนผลใหพฤตกรรมการอปโภคบรโภคสนคายอมลดลงตามไปดวย และอาจสงผลกระทบไปถงนโยบายการขบเคล�อนเศรษฐกจของรฐอกดวย 2. การขาดทรพยากรบคคลในการพฒนาประเทศ เน�องจากการประกอบอาชพบางอยางจะถกจากดคณสมบตวา “หามเปนบคคลลมละลาย” โดยเฉพาะลกจางของรฐซ� งผท�ตกเปนบคคลลมละลายน%นอาจเปนเพยงผท�บรหารการเงนของตนเองผดพลาดซ� งอาจเกดข%นจากหลายปจจยโดยไมไดเกดจากความต%งใจ หรอเจตนาทจรตท�คดจะโกงเจาหน%แตอยางใด และหากบคคลลมละลายน%นเปนผมความรความสามารถปละตองถกใหออกจากราชการเน�องจากการลมละลายรฐยอมเสยทรพยากรบคคลซ� งมความรความสามารถ ท�ถอวาเปนปจจยสาคญในการพฒนาประเทศตอไป

5.1.3 วเคราะหเปรยบเทยบความแตกตางระหวางการบงคบชาระหน% ในคดแพง กบคดลมละลายของลกหน% บคคลธรรมดาซ�งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย เม�อพจารณาลกษณะของโครงสรางพ%นฐานในการบงคบชาระหน% โดยการฟองคดแพง กบการฟองคดลมละลาย ท%งสองระบบมลกษณะท�แตกตางกนอยางส%นเชง ความแตกตางของระบบการบงคบชาระหน%โดยการฟองคดทางแพงเปนการบงคบตามสทธของเจาหน% รายหน�งรายใดโดยเฉพาะเจาะจง ในขณะท�การฟองคดลมละลายไมใชการบงคบตามสทธของเจาหน% รายหน�งรายใดโดยเฉพาะเจาะจงแตเปนการเขาจดการกองทรพยสนของลกหน% ในภาพรวม เพ�อประโยชนในการจดสรรชาระหน%ใหแกบรรดาเจาหน%ท%งหลายของลกหน% หากพจารณาเปรยบเทยบโอกาสในการไดรบชาระหน% คนของเจาหน% ระหวางการดาเนนคดแพงกบการดาเนนคดลมละลายแลว กรณท�เปนเจาหน% สามญไมมหลกประกน การดาเนนคดแพงเปนไปเพ�อบงคบสทธของเจาหน% คนหน� งโดยเฉพาะเจาะจง กบการดาเนนคดลมละลายซ� งเปนการจดการทรพยสนของลกหน% เพ�อประโยชนของเจาหน% ท%งหลายแลว โอกาสไดรบชาระหน% ของเจาหน% นาจะไมเตมเมดเตมหนวยเทากบท�ไดรบในคดแพง และหากพจารณากรณเจาหน% มหลกประกนกพบวาสทธของเจาหน%ดงกลาวตางไดรบการคมครองในลกษณะเดยวกน คอ มสทธบงคบชาระหน% เอาจากทรพยท�เปนหลกประกน จากเหตผลในการฟองรองของเจาหน%เพ�อตดตามหน% สนคนจะพบวากระบวนการบงคบชาระหน% โดยการฟองเปนคดแพงไมไดม

DPU

105

ประสทธภาพในการตดตามหน% คนจากลกหน% ต �ากวาการดาเนนกระบวนการทางคดลมละลายแตอยางใด เหตปจจยท�เจาหน% เลอกดาเนนคดลมละลายจงนาจะมาจากสาเหตอ�นๆมากกวา โดยเฉพาะอยางย�งการใชกลไกของกฎหมายลมละลายเปนเคร�องมอเพ�อบบบงคบเรงรดการชาระหน% โดยมสถานภาพลมละลายของลกหน% เปนเดมพน จากการศกษาปญหาและผลกระทบท�เกดข%นจากการลมละลายของลกหน% บคคลธรรมดาซ�งมใชผประกอบธรกจการคาพาณชย ผวจยเหนวาแนวคดของกฎหมายลมละลายในปจจบนควรมการคานงถงตวลกหน%มากข%น ซ� งกฎหมายลมละลายไดถกจดประเภทใหเปนสวนหน�งของกฎหมายมหาชนทางเศรษฐกจ ดงน%น บคคลธรรมดาซ�งมไดประกอบธรกจการคาแตกอหน% เพ�อการดารงชพ หรอหน% จากการอปโภคบรโภคซ� งเปนหน% ท�ไมเก�ยวกบการประกอบธรกจการคาใดๆ ไมควรถกจดการโดยกฎหมายลมละลาย การเขาสกระบวนการลมละลายของบคคลธรรมดาควรจากดเฉพาะผ ท�ประกอบกจการคาเทาน%น อกท%งการฟองบคคลธรรมดาท�มไดประกอธรกจการคาใหลมละลายกไมกอใหเกดประโยชนใดๆ แกบรรดาลกหน% เจาหน% และยงกอใหเกดความเสยหายตอระบบเศรษฐกจของประเทศ ฉะน%น จงควรมการแกไขกฎหมายลมละลายสวนท�เก�ยวกบการเขาสกระบวนการลมละลายของบคคลธรรมดา ดงน%น ผวจยจงมขอเสนอแนะดงตอไปน% 5.2 ขอเสนอแนะ จากการศกษาปญหาทางกฎหมายและผลกระทบท�เกดข%นกบการลมละลายของบคคลธรรมดา ผวจยเหนวาควรมการแกไขกฎหมายลมละลายสวนท�เก�ยวกบการเขาสกระบวนการลมละลายของบคคลธรรมดา ดงตอไปน% 1. ควรกาหนดหลกเกณฑการเขาสกระบวนการลมละลายของลกหน% ซ� งเปนบคคลธรรมดาตาม มาตรา 9 แหงพระราชบญญตลมละลาย พทธศกราช 2483 โดยการจากดขอบเขตลกหน% บคคลธรรมดาซ�งจะถกฟองคดลมละลายไดจะตองเปนผประกอบธรกจการคาพาณชย 2. ควรกาหนดมลหน% ท�จะนามาฟองลกหน% บคคลธรรมดาน%นตองเปนหน% ซ� งเก�ยวของกบการประกอบธรกจการคาพาณชยเทาน%น มใหนามลหน% ท�เกดข%นจากการอปโภคบรโภค หรอหน%ทางแพงมาฟองใหลกหน% บคคลธรรมดาลมละลาย 3. เม�อจากดขอบเขตลกหน% บคคลธรรมดาซ� งจะถกฟองคดลมละลายได จะตองเปนผ ประกอบธรกจการคาพาณชยเทาน%น และควรกาหนดจานวนหน% ท�จะนามาฟองใหลกหน% บคคลธรรมดาลมละลายใหสอดคลองกบสภาพเศรษฐกจและสงคมในปจจบน ซ� งผวจยมความเหนวาจานวนมลหน% ท�จะนามาฟองลกหน% บคคลธรรมดาผประกอบธรกจการคาพาณชย ควรมจานวนไม

DPU

106

นอยกวาสามลานบาทเพ�อมใหบคคลธรรมดาท�ประกอบธรกจการคาพาณชยตองลมละลายงายเกนไป 4. หน% ท�จะนามาฟองคดลมละลายไดน%น จะตองเปนหน% ท�กาหนดจานวนไดแนนอน และเปนหน% น%นถงกาหนดชาระแลว เชนเดยวกบประเทศสหรฐอเมรกา ประเทศองกฤษ และประเทศฝร�งเศส 5. เพ�มเตมคานยาม ดงตอไปน% “ผประกอบธรกจการคาพาณชย” หมายความวา ผซ� งดาเนนกจกรรมทางเศรษฐกจในฐานะผขาย ผใหเชา ผใหเชาซ%อ ผใหก ผรบประกนภย หรอผเขาทาสญญาอ�นๆ เพ�อจดใหซ� งทรพยสน บรการ หรอประโยชนอ�นใดน%น เปนทางคาปกตของตน “หน% เก�ยวกบธรกจการคาพาณชย” หมายความวา หน% ท�ผประกอบธรกจการคาพาณชยไดกอข%นเพ�อการใดๆในการประกอบธรกจการคาพาณชยปกตของตน 6. ควรกาหนดหลกเกณฑการประนอมหน% กอนลมละลายกอนท�ศาลจะมคาส�งพทกษทรพยของลกหน% เชนเดยวกบ ประเทศองกฤษ และประเทศสาธารณรฐฝร�งเศส เพ�อใหกระบวนการดงกลาวสามารถแกปญหาการลมละลายของลกหน% ไดอยางมประสทธภาพและบรรลผลสาเรจไดอยางแทจรง ขอเสนอแนะดงกลาวมาขางตน ผวจยเหนวาเปนประโยชนตอท%งลกหน% เพราะเปนการชวยใหบคคลธรรมดาท�จาเปนตองกอหน% เก�ยวกบปจจยในการดารงชวตมใหตกเปนบคคลลมละลาย และสอดคลองกบสภาพเศรษฐกจและสงคมในยคปจจบน

DPU

บรรณานกรม

DPU

108

บรรณานกรม

ภาษาไทย

หนงสอ

ทองโรจน ออนจนทร. (2526). เศรษฐศาสตรเกษตร (พมพคร� งท� 2). กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานชจากด.

ทานอง ดาศร(บก.). (2544). ปรบปรงโครงสรางหน�: บทเรยนและประสบการณจากวกฤตเศรษฐกจไทย (พมพคร� งท� 1). กรงเทพฯ: ธนาคารแหงประเทศไทย.

พชย นลทองคา. (2544). การฟองคดลมละลาย วธปฏบตในศาลลมละลาย. กรงเทพฯ: อฑตยา มเลนเนยม

วชา มหาคณ. (2549). คาอธบายกฎหมายลมละลายและการฟ� นฟกจการของลกหน�. กรงเทพฯ: นตบรรณาการ.

__________. (2550). คาอธบายกฎหมายวาดวยลมละลายเร2 องกระบวนพจารณาเก2ยวกบการฟ� นฟกจการของลกหน�. กรงเทพฯ : สานกอบรมศกษากฎหมายแหงเนตบณฑตยสภา

วศษฏ วศษฏสรอรรถ. แนวทางการรางกฎหมายลมละลายของกรรมาธการวาดวยกฎหมายการคาระหวางประเทศแหงสหประชาชาต(UNCITRAL). เอกสารประกอบคาบรรยายกฎหมายลมละลายเปรยบเทยบ

บทความ

ธญญนช ตนตกล. (2552, มกราคม-เมษายน). คดลมละลายของลกหน�บคคลธรรมดาในประเทศสหรฐอเมรกา. วารสารดลพาห 56.

ธนกร วรปรชญา. (2544, กนยายน-ธนวาคม). หลกเบ�องตนของกฎหมายวาดวยกจการท2ประสบปญหาทางการเงนในประเทศฝร2งเศส. วารสารดลพาห 48.

นฤมล สขสวสดE . (2550, มกราคม-เมษายน). สภาวะลมละลายกบสถานภาพการเปนเจาหนาท2ของรฐ. วารสารดลพาห 54.

ภม โชคเหมาะ. ประวตกาหมายลมละลายและการฟ� นฟกจการของประเทศฝร2งเศสเปรยบเทยบกบประเทศไทย. เอกสารประกอบคาบรรยายวชา LA 729.

DPU

109

วชา มหาคณ. (2544, ตลาคม-ธนวาคม). กฎหมายลมละลายและธรกจประกนชวต. วารสารจฬาลงกรณรวว 14.

รายงานการวจย

คณะผวจยฝายจฬาลงกรณมหาวทยาลย : คณะผวจยฝายศาลลมละลายกลาง. (2545). บทบาท

กฎหมายลมละลายและศาลลมละลายตอเศรษฐกจ (รายงานผลการวจย). กรงเทพฯ:ศาลลมละลายกลาง.

โครงการพฒนาระบบงานกฎหมาย. (2549). การพฒนากฎหมายลมละลายเก2ยวกบการเขาสกระบวนการลมละลายของบคคลธรรมดา (รายงานผลการวจย). กรงเทพฯ:สานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา

สถาบนยานยนต. (2552). กฎหมายลมละลายของสหรฐอเมรกา(เฉพาะ Chapter7 และ Chapter11) (รายงานผลการวจย). กรงเทพฯ:สานกงานเศรษฐกจอตสาหกรรม.

สธร ศภนตย. (2547). ระบบกฎหมายลมละลายในประเทศไทย. (รายงานผลการวจย). กรงเทพฯ: สานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา.

วทยานพนธ

เกยรตศกดE ภมรไมตร. (2545). มาตรการในการชวยเหลอไมใหลกหน�ซ2งเปนบคคลธรรมดาตองลมละลาย (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). กรงเทพฯ:จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ณกรณ กลพโมกข. (2544). มาตรการฟ� นฟสถานะทางการเงนของลกหน�บคคลธรรมดาท2มรายไดประจา (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). กรงเทพฯ: มหาวทยาลยรามคาแหง.

ณชชา ย�งนคร. (2552). มาตรการทางกฎหมายในการปองกนการลมละลาย: ศกษาเฉพาะกรณลกหน�ซ2งเปนเจาของกจการรายเดยวและลกหน�ซ2งเปนหนสวน (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). กรงเทพฯ:มหาวทยาลยรามคาแหง.

วบลย ววธคณากร. (2550). ปญหาทางกฎหมายในการปองกนการลมละลายของวสาหกจขนาดกลางและ ขนาดยอม(SMEs) (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). กรงเทพฯ:มหาวทยาลยรามคาแหง

DPU

110

กฎหมาย

กฎกระทรวงฉบบท� 186 (พทธศกราช 2534) ออกตามความในประมวลรษฎากรวาดวยการจาหนายหน� สญจากบญชลกหน�

ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง ประมวลกฎหมายรษฎากร พระราชบญญตขาราชการพลเรอน พทธศกราช 2551 พระราชบญญตระเบยบขาราชการครและบคลากรทางการศกษาพทธศกราช 2547 พระราชบญญตลมละลาย พทธศกราช 2483 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550

สารสนเทศทางส�ออเลกทรอนกส

กรงเทพธรกจออนไลน .(2555, 19 กรกฎาคม ). ทศนะวจารณ “อานสงส...รถคนแรก คายรถยอดพง-ประชาชนหน�เพ2ม. สบคนเม�อวนท� 3 สงหาคม 2555. จาก www.bangkokbiznews.com

ขอมลสถตจากธนาคารแหประเทศไทย. ยอดคางสนเช2อแยกประเภทธรกจของธนาคารพาณชยท2จดทะเบยนในประเทศ. สบคนเม�อวนท� 4 ธนวาคม พ.ศ.2555, จาก http://www.bot.or.th/Thai/Statistics/

ขอมลทางสถตของกรมบงคบคด. สถตการบงคบคดลมละลายแยกตามปงบประมาณ. สบคนเม�อวนท� 3 ธนวาคม 2555, จาก http://www.led.go.th/Policy/stat2.asp

ขอมลทางสถตการย�นคาขอลมละลายโดยสมครใจของลกหน� . สบคนเม�อวนท� 3 สงหาคม พ.ศ.2555. จาก www.insolvencydirect.bis.gov.uk.

ชมยพร วเศษมงคล. ความหมายการปรบโครงสรางหน�. สบคนเม�อวนท� 15 กรกฎาคม 2555. จาก http://guru.thaibizcenter.com/articledetail.asp?kid=6106.

บนดาหลง. (2553). วธการปรบโครงสรางหน�. สบคนเม�อวนท� 15 กรกฎาคม 2555. จาก http://www.frdnews.net/index.php?option=com_content&view=article&id=81:2010-05-11-03-53-44&catid=45:basic-knowledge-debt&Itemid=64.

Suthichaiyoon.(2555, 30 มนาคม). หน�ครวเรอนไทยป 55 เพ2ม 5.7% หนพ2งเงนกนอกระบบ. สบคนเม�อวนท� 1 สงหาคม 2555, จาก www.suthichaiyoon.com/detail/26179

DPU

111

ภาษาตางประเทศ

BOOK

Andrew Keay and Peter Walton. (2003). Insolvency Law Corporate and Personal. Pearson Education Limited

ELEECTRONIC SOURCES

David Leibowitz. What’s a family farmer? Someone who can file Chapter 12. AvailableURL: http://www.bankruptcylawnetwork.com.

Hamid Jabbar. Bankruptcy and Employment Crimination. Available URL : http://www.jabbarlegal.com/2011/02/05/ Bankruptcy –Employment-Discrimination.

Riley C.Walter. (July 2010). Chapter 12 Bankruptcy : Restructuring and saving the family farm or family dairy. Available URL : http://www.w2LG.com.

Robert Moore. Hope for financially stressed family farmers. Available URL : http://ohioagmanager.osu.edu/financial-management/chapter-12-bankruptcy-hope-for-financially-stressed-family-farms/

LAWS

Insolvency Act, 1986 United State Code – Title 11 Bankruptcy Code

DPU

112

ประวตผเขยน

ช�อ-นามสกล สธรา ศรละจกร

ประวตการศกษา ปรญญาตรนตศาสตรบณฑต มหาวทยาลยรามคาแหง

ปการศกษา 2549

อาชพปจจบน ทนายความ

DPU