รูปแบบการเสริมสร้างความ ......93 SDU Res. J. 13 (2):...

91

SDU Res. J. 13 (2): May-Aug 2017 A Model for Enhancing the Community Strength by Community Colleges

รปแบบการเสรมสรางความเขมแขงของชมชนโดยวทยาลยชมชน** A Model for Enhancing the Community Strength by Community Colleges**

วชราภรณ สรธนะสกล* ศรเนตร อารโสภณพเชฐ และอจฉรา ไชยปถมภ

คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

Vachiraporn Surathanaskul* Sornnate Areesophonpichet and Atchara Chaiyoopatham Faculty of Education, Chulalongkorn University

บทคดยอ

การวจยนมวตถประสงคเพอ 1) ศกษาและวเคราะหสภาพปจจบน ปญหา อปสรรคและบทบาท

การเสรมสรางความเขมแขงของชมชน 2) วเคราะห สงเคราะหแนวคด และองคประกอบการเสรมสราง

ความเขมแขงของชมชนทงในประเทศและตางประเทศ และ 3) นำเสนอรปแบบการเสรมสรางความเขมแขง

ของชมชนโดยวทยาลยชมชน กลมตวอยางในการวจย ไดแก ผบรหารของวทยาลยชมชน จำนวน 47 คน

ผทรงคณวฒของวทยาลยชมชน จำนวน 4 คน ผเกยวของกบวทยาลยชมชน จำนวน 233 คน และผทรงคณวฒ

ทประเมนความเหมาะสม (ราง) รปแบบฯ จำนวน 14 คน เครองมอทใชเปนแบบบนทกขอมล แบบสมภาษณ

แบบสอบถาม แบบประเมนความเหมาะสม (ราง) รปแบบฯ และการจดประชมโดยองผทรงคณวฒ

การวเคราะหขอมล ใชวธการวเคราะหเนอหาและสถตเชงบรรยาย ไดแก คาเฉลย รอยละ และสวนเบยงเบน

มาตรฐาน ผลการวจยพบวา 1) สภาพปจจบนในการเสรมสรางความเขมแขงของชมชนตามความคดเหน

ของผเกยวของโดยภาพรวมอยในระดบมากทสดทกกลม ยกเวนกลมปราชญชาวบานและผนำชมชนทมอยใน

ระดบมาก และมปญหาอปสรรคเกยวกบการบรหารจดการ บคลากร และเครอขายความรวมมอ รวมทง

มบทบาท 3 ลกษณะ ไดแก ตามเปาหมาย ตามพนธกจ และตามรปแบบการจดการศกษา 2) องคประกอบ

การเสรมสรางความเขมแขงของชมชน ไดแก การมเปาหมายรวมกน การเรยนรของชมชน การมสวนรวม

ของชมชน เครอขายความรวมมอ ศกยภาพของชมชน ทนภมสงคม และการบรหารจดการชมชน

และ 3) รปแบบการเสรมสรางความเขมแขงของชมชนโดยวทยาลยชมชน ประกอบไปดวย หลกการ

วตถประสงค องคประกอบการเสรมสรางความเขมแขงของชมชน บทบาทการเสรมสรางความเขมแขง

ของชมชน หลกการดำเนนงาน และเงอนไขความสำเรจ

คำสำคญ: รปแบบ ความเขมแขงของชมชน วทยาลยชมชน

* ผประสานงานหลก (Corresponding Author) e-mail: [email protected] ** งานวจยนไดรบการสนบสนนทนวจยจาก “ทน 90 ป จฬาลงกรณมหาวทยาลย” กองทนรชดาภเษกสมโภช จฬาลงกรณมหาวทยาลย

92


Abstract

This research aimed to: 1) study and analyze the current states, problems and

obstacles as well as roles in enhancing the community strength; 2) analyze and synthesize

the concepts and elements for enhancing the strength of the domestic and international

community; and 3) to propose a model for enhancing the community strength by the

community colleges. The sample included 47 community college administrators, 4 senior

experts of community colleges, 233 persons engaged in the community colleges and 14

senior experts who assessed the suitability of the (draft) model. The results revealed the

following. 1) The concerned persons viewed that, in the overall picture, all aspects of the

current state of community strength enhancement were at the highest level, except the

aspect of village philosophers and community leaders, which was at a high level.

Obstacles and problems of management, personnel and coordination networks were

found; 3 aspects of roles were based on the targets, missions and education management.

2) The elements for enhancing the community strength were the existence of common

goals, community learning, community participation, coordination networks, community

competence, geo-social capital and community management. 3) The model for enhancing

the community strength by the community colleges comprised the principles, objectives,

elements and roles for enhancing the community strength, work principles and conditions

for success.

Keywords: Model, Community Strength, Community College

93


บทนำ

การพฒนาประเทศในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 (พ.ศ.2555 - 2559)

มงพฒนาภายใตหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง โดยยดคนเปนศนยกลางการพฒนาและการสรางสมดล

การพฒนา ยดเปาหมาย คอ คนไทยภาคภมใจในความเปนไทย มมตรไมตรบนวถชวตแหงความพอเพยง

ยดมนในวฒนธรรมประชาธปไตย และหลกธรรมาภบาล การบรการสาธารณะขนพนฐานททวถงมคณภาพ

สงคมมความปลอดภยและมนคง อยในสภาวะแวดลอมทด เกอกลและเอออาทรซงกนและกน (National

Economic and Social Development Board, 2011) สอดคลองกบยทธศาสตรการสรางความเปนธรรม

ในสงคมและการพฒนาคนสสงคมแหงการเรยนร ซงจดเปนยทธศาสตรการพฒนาประเทศเพอใหคนในสงคม

อยรวมกนอยางสงบสข เศรษฐกจเจรญเตบโตอยางมคณภาพและยงยน ซงเปนยทธศาสตรทมความสำคญ

และมผลกระทบตอประชาชนสวนใหญของประเทศ

การเสรมสรางความเขมแขงของชมชนใหมความเปนอยทด มสภาพเศรษฐกจทไมเปนหนสน

อยอยางพงพาตนเอง และพงพาอาศยซงกนและกนตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง และสงเสรมใหเกด

การเรยนรรวมกนของประชาชนในชมชน โดยปลกฝงความเปนอตลกษณของชมชนจากการอนรกษ

และฟนฟภมปญญาทองถน สงเสรมใหเกดความเขาใจในพหวฒนธรรมเพออยรวมกนอยางสนตสข สนบสนนให

คนในชมชนมสวนรวมคดและรวมกำหนดแนวทางการพฒนาชมชนทองถนบนหลกการพงพาตนเองทคำนงถง

ศกยภาพของทนภมสงคมในชมชนเปนหลก การจดการตนเองไดตามบรบทของพนท และการถายทอด

ภมปญญาทจะชวยพฒนาทกษะในการประกอบอาชพผานกลไกของสถาบนการศกษาทมบทบาทสำคญ

ตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 มาตรา 29 ทวา “ใหสถานศกษารวมกบบคคล ครอบครว

ชมชน องคกรชมชน องคกรปกครองสวนทองถน เอกชน องคกรเอกชน องคกรวชาชพ สถาบนศาสนา

สถานประกอบการ และสถาบนสงคมอน สงเสรมความเขมแขงของชมชนโดยจดกระบวนการเรยนรภายใน

ชมชน เพอใหชมชนมการจดการศกษาอบรม มการแสวงหาความร ขอมล ขาวสาร และรจกเลอกสรร

ภมปญญาและวทยาการตางๆ เพอพฒนาชมชนใหสอดคลองกบสภาพปญหาและความตองการ รวมทงหาวธ

การสนบสนนใหมการแลกเปลยนประสบการณการพฒนาระหวางชมชน” (Ministry of Education, 2003)

วทยาลยชมชนเปนสถาบนอดมศกษาทจดการศกษาในระดบอดมศกษาทตำกวาปรญญา จดตงขน

เมอวนท 19 กมภาพนธ พ.ศ.2545 มวตถประสงคเพอใหการศกษา วจย ใหบรการทางวชาการ ทะนบำรง

ศลปะและวฒนธรรม และสงเสรมการเรยนรตลอดชวต เพอสรางความเขมแขงของทองถนและชมชน

การพฒนาทยงยน เสรมสรางศกยภาพบคคล ตอบสนองและสอดคลองตอความตองการและการประกอบอาชพ

ของทองถนและชมชนซงนำไปสการพฒนาประเทศ โดยมหลกการดงน 1) สรางโอกาสและการเขาถง

การศกษาระดบอดมศกษาทตำกวาปรญญาและการเรยนรตลอดชวตของประชาชน ดวยกระบวนการจดการ

ศกษาในรปแบบทหลากหลาย สามารถเขาถงผเรยนในชมชนไดอยางทวถง 2) ตอบสนองตอความตองการ

ของทองถนและชมชนในเรองการศกษา การฝกอบรมดานวชาการหรอดานวชาชพ 3) รวมมอกบสถาบน

อดมศกษาในการศกษาตอในระดบปรญญาของนกศกษา 4) รวมมอกบสถานศกษา สถานประกอบการ

94


องคกรปกครองสวนทองถน สถาบนศาสนาองคกรทดำเนนงานวฒนธรรม หนวยงานอนของรฐ 5) มาตรฐาน

และคณภาพทางวชาการอนเปนทยอมรบ 6) ระดมทรพยากรทงจากภาครฐ องคกรปกครองสวนทองถน

และเอกชนในการจดการศกษา 7) บรหารจดการโดยมงเนนหลกธรรมาภบาล 8) มสวนรวมของประชาชน

หรอชมชนในการบรหารจดการ และ 9) ประสานงานและรวมมอกบสวนราชการ องคกรปกครองสวนทองถน

หรอหนวยงานอนของรฐทเกยวของ (Institute for Community Colleges, 2015)

จากสาระและแนวคดทไดกลาวมาขางตน ผวจยจงมงทจะทำการวจยและนำเสนอรปแบบ

การเสรมสรางความเขมแขงของชมชนโดยวทยาลยชมชน ซงผลทไดจะเปนการยกระดบมาตรฐานคณภาพ

การบรหารจดการของวทยาลยชมชน อกทงยงสามารถนำรปแบบไปกำหนดนโยบายสงเสรมความรวมมอ

ในการจดการศกษาของชมชน ทำใหชมชนเกดความเขมแขงและเกดการพฒนาทยงยนตอไป

วตถประสงค

1. ศกษาและวเคราะหสภาพปจจบน ปญหา อปสรรคและบทบาทการเสรมสรางความเขมแขง

ของชมชน

2. วเคราะห สงเคราะหแนวคด และองคประกอบการเสรมสรางความเขมแขงของชมชน

ทงในประเทศและตางประเทศ

3. นำเสนอรปแบบการเสรมสรางความเขมแขงของชมชนโดยวทยาลยชมชน

95


กรอบ

แนวค

ด

ภาพท

1 กร

อบแน

วคดใ

นการ

วจย

1. หล

กการ

2.

วตถป

ระสง

ค 3.

องคป

ระกอ

บการ

เสรม

สราง

ความ

เขมแ

ขง

ขอ

งชมช

น 4.

บทบา

ทการ

เสรม

สราง

ความ

เขมแ

ขง

ขอ

งชมช

น 5.

หลกก

ารดำ

เนนง

าน

6. เงอ

นไขค

วามส

ำเรจ

96


ระเบยบวธการวจย

1. ประชากรและกลมตวอยาง

1.1 ประชากรในการวจยครงน ไดแก 1) ประเภทขอมลเอกสาร ประกอบไปดวย เอกสารวชาการ

เอกสารงานวจย และเอกสารในรปแบบอเลกทรอนกสจากเวบไซตทางอนเทอรเนตทเกยวของกบการเสรมสราง

ความเขมแขงของชมชนทงในประเทศและตางประเทศ จำนวน 39 รายการ และ 2) ประเภทขอมล

จากบคคล ประกอบไปดวย ผทรงคณวฒของวทยาลยชมชน ผบรหารของวทยาลยชมชนทปฏบตงาน

ในสวนกลาง และสวนภมภาค จำนวน 30 คน และผเกยวของ (Stakeholders) กบวทยาลยชมชน ไดแก

ปราชญชาวบานและผนำชมชน คณะกรรมการวทยาลยชมชน คณะกรรมการสภาวทยาลยชมชน

และอาจารยผสอนในวทยาลยชมชน จำนวน 297 คน

1.2 กลมตวอยางในการวจยครงน ไดแก

1.2.1 ผทรงคณวฒของวทยาลยชมชน ใชวธการเลอกแบบเจาะจง (Purposive Sampling)

จำนวน 4 คน ตองมคณสมบตเปนผกอตงวทยาลยชมชนเมอป พ.ศ.2544 ซงมความร และมประสบการณ

การบรหารระดบนโยบายในการเสรมสรางความเขมแขงของชมชนมาอยางนอย 2 ป

1.2.2 ผบรหารของวทยาลยชมชน ใชวธการเลอกแบบเจาะจง (Purposive Sampling)

จำนวนทงสน 47 คน ตองมคณสมบตเปนผบรหารทมความรและประสบการณบรหารวทยาลยชมชน

เพอเสรมสรางความเขมแขงของชมชนมาอยางนอย 2 ป ไดแก 1) ผบรหารระดบนโยบาย จำนวน 25 คน

ประกอบไปดวย ประธานคณะกรรมการวทยาลยชมชน และประธานสภาวทยาลยชมชนทง 20 แหง ไดแก

วทยาลยชมชนแมฮองสอน แพร นาน ตาก พจตร อทยธาน สระแกว ตราด สมทรสาคร บรรมย

หนองบวลำภ มกดาหาร ยโสธร ระนอง พงงา สงขลา สตล ปตตาน ยะลา และนราธวาส และ 2) ผบรหาร

ระดบปฏบตการ จำนวน 22 คน ประกอบไปดวย ผอำนวยการสำนกบรหารงานวทยาลยชมชน ผอำนวยการ

วทยาลยชมชน หรอรองผอำนวยการวทยาลยชมชน หรอหวหนาโครงการจดการความรเพอเสรมสราง

ความเขมแขงชมชนของวทยาลยชมชนทง 20 แหง

1.2.3 ผเกยวของกบวทยาลยชมชน ใชวธการสมแบบแบงชน (Stratified Random

Sampling) จำนวน 233 คน ไดแก 1) กลมปราชญชาวบานและผนำชมชน กลมคณะกรรมการวทยาลย

ชมชน และกลมคณะกรรมการสภาวทยาลยชมชน ซงเปนกลมพหภาคความรวมมอทมาผแทนจากชมชน

ผแทนจากองคกรภาครฐ ผแทนจากสถาบนอดมศกษา ผแทนจากองคกรไมแสวงหาผลกำไร (NGO)

และผแทนจากองคกรธรกจ ตองมคณสมบตเปนผทมความรและประสบการณเกยวของกบการเสรมสราง

ความเขมแขงของชมชนมาอยางนอย 2 ป และ 2) กลมอาจารยผสอนในวทยาลยชมชนทง 20 แหง

ตองมคณสมบตเปนขาราชการครและบคลากรทางการศกษา สงกดสำนกงานคณะกรรมการการอดมศกษา

ซงมความรและประสบการณทำงานดานการสอนในวทยาลยชมชนมาอยางนอย 5 ป

97


1.2.4 ผทรงคณวฒทมความเชยวชาญดานการบรหารงานของหนวยงานพหภาคความรวมมอ

จากหนวยงานตางๆ ไดแก ชมชน องคกรภาครฐ สถาบนอดมศกษา องคกรไมแสวงหาผลกำไร (NGO)

และองคกรธรกจ ใชวธการเลอกแบบเจาะจง (Purposive Sampling) จำนวน 14 คน ตองมคณสมบต

เปนผทมความรและประสบการณในการบรหารงานเพอเสรมสรางความเขมแขงของชมชน เพอทำหนาท

ในการประเมนความเหมาะสมของรปแบบฯ

2. การสรางและพฒนาคณภาพเครองมอ

เครองมอท ใชในการวจย คอ แบบสมภาษณ แบบสอบถาม แบบบนทกขอมล และ

แบบประเมนความเหมาะสม (ราง) รปแบบฯ มการสรางและพฒนาคณภาพเครองมอ ดงน

2.1 ทบทวนวรรณกรรมทเกยวของเพอนำมาสรางแบบสมภาษณ และแบบสอบถามสำหรบใช

ในการศกษาและวเคราะหสภาพปจจบน ปญหา อปสรรค และบทบาทการเสรมสรางความเขมแขงของ

ชมชน และนำมาสรางแบบบนทกขอมลตามแนวทางการวเคราะหสาระของ Krippendorff (1980)

และ Achava-Amrung (1996) สำหรบใชในการวเคราะห สงเคราะหแนวคด และองคประกอบการเสรมสราง

ความเขมแขงของชมชนทงในประเทศและตางประเทศ และนำมาสรางแบบประเมนความเหมาะสม (ราง)

รปแบบฯ สำหรบใชในการประเมนความเหมาะสมของรปแบบฯ หลงจากนนจงนำแบบสมภาษณ แบบสอบถาม

แบบบนทกขอมล และแบบประเมนความเหมาะสม (ราง) รปแบบฯ ทสรางขนมาเสนอตออาจารยทปรกษา

ตรวจสอบแกไขในขนตน เมอปรบปรงตามคำแนะนำของอาจารยทปรกษาแลว ในสวนของแบบสอบถาม

ไดนำเสนอใหผเชยวชาญตรวจสอบคณภาพเครองมอการวจย จำนวน 3 ทาน ตรวจสอบความตรงเชงเนอหา

(Content Validity) เพอหาคาดชนความสอดคลองระหวางขอคำถามกบเนอหา แลวนำมาปรบปรงแกไข

ตามคำแนะนำของผเชยวชาญตรวจสอบคณภาพเครองมอการวจย

2.2 นำเครองมอทเปนแบบสอบถามมาปรบปรงใหเรยบรอยกอนนำไปทดลองใช (Try Out)

กบกลมทไมใชกลมตวอยาง จำนวน 30 คน เพอตรวจสอบความเขาใจแบบสอบถามและวเคราะหหาคา

ความเทยงของแบบสอบถาม (Reliability) โดยวธการหาคาสมประสทธแอลฟา (Coefficient of Alpha)

ของครอนบาค (Cornbach) ไดคาความเทยง (Reliability) ของแบบสอบถามทงฉบบเทากบ 0.86

3. การเกบและรวบรวมขอมล

3.1 แบบสมภาษณเกบรวบรวมขอมลจากผทรงคณวฒของวทยาลยชมชน และผบรหาร

ของวทยาลยชมชน จำนวน 51 คน เปนระยะเวลา 5 เดอน ระหวางเดอนมนาคม – กรกฎาคม พ.ศ. 2557

และแบบสอบถามเกบรวบรวมขอมลจากผเกยวของกบวทยาลยชมชน จำนวน 233 ชด เปนระยะเวลา

2 เดอน ระหวางตลาคม – พฤศจกายน พ.ศ. 2557 ไดรบแบบสอบถามกลบคนมา จำนวน 171 ชด คดเปน

รอยละ 73.38 ใชสำหรบการศกษาและวเคราะหสภาพปจจบน ปญหา อปสรรค และบทบาทการเสรมสราง

ความเขมแขงของชมชน

98


3.2 แบบบนทกขอมลเกบรวมรวมขอมลจากเอกสารและงานวจยทเกยวของ ระหวาง

ป พ.ศ.2540 – 2559 จำนวน 39 รายการ ใชสำหรบการวเคราะห สงเคราะหแนวคด และองคประกอบการ

เสรมสรางความเขมแขงของชมชนทงในประเทศและตางประเทศ

3.3 แบบประเมนความเหมาะสม (ราง) รปแบบฯ และการจดประชมโดยองผทรงคณวฒ

(Connoisseurship) เพอใหผทรงคณวฒทมารวมประชม จำนวน 14 คน เมอวนท 7 พฤศจกายน พ.ศ. 2557

เวลา 10.00-12.00 น. ณ หองประชม 818 ชน 8 อาคารพระมงขวญการศกษาไทย คณะครศาสตร

จฬาลงกรณมหาวทยาลย ใชสำหรบประเมนความเหมาะสมของรปแบบการเสรมสรางความเขมแขง

ของชมชนโดยวทยาลยชมชน

4. การวเคราะหขอมล

แบบสมภาษณ แบบบนทกขอมล และแบบประเมนความเหมาะสม (ราง) รปแบบฯ

ใชการวเคราะหเนอหา (Content Analysis) เนนเนอหาทองจากกรอบแนวคดการวจยและสามารถตอบ

วตถประสงคของการวจยไดอยางถกตอง รวมทงวเคราะหแบบสรางขอสรป คอ การวเคราะหแบบอปนย

(Analytic Analysis) ใชการตความหมายเพอสรางขอสรปและความสอดคลอง สวนแบบสอบถามใชเทคนค

วธทางสถตและการวเคราะหขอมลเชงสถต หาคาความถ รอยละ และสวนเบยงเบนมาตรฐาน ประมวลผล

ขอมลดวยโปรแกรมสำเรจรป

ผลการวจย

ตอนท 1 ผลการวเคราะหสภาพปจจบน ปญหา อปสรรค และบทบาทการเสรมสรางความเขมแขง

ของชมชน จากการศกษาเอกสาร โดยใชแบบสมภาษณ และแบบสอบถาม สามารถสรปเปนประเดนสำคญ

ทนาสนใจและเพอนำไปกำหนดเปนบทบาทการเสรมสรางความเขมแขงของชมชน ดงน

1. ผลการวเคราะหสภาพปจจบนในการเสรมสรางความเขมแขงของชมชนจากแบบสอบถาม

สรปไดดงน สภาพปจจบนทวไปของผเกยวของ ไดแก กลมปราชญชาวบานและผนำชมชน กลมคณะกรรมการ

วทยาลยชมชน และกลมคณะกรรมการสภาวทยาลยชมชน สวนใหญมอายระหวาง 50 – 59 ป

สำเรจการศกษาสงสดในระดบปรญญาโท โดยเปนผทมความรและประสบการณทำงานในระดบพนทเกยวกบ

การเสรมสรางความเขมแขงของชมชน สำหรบกลมอาจารยผสอนในวทยาลยชมชนสวนใหญมอายระหวาง

30 – 49 ป มประสบการณทำงานในวทยาลยชมชนระหวาง 8 – 10 ป มประสบการณทำงานในโครงการ

จดการความรเพอเสรมสรางความเขมแขงชมชนเกยวกบการจดการทองเทยวโดยชมชนและสบสาน

วฒนธรรม และการเสรมสรางความเขมแขงของชมชนตามความคดเหนของผเกยวของโดยภาพรวม

อยในระดบมากทสด (χ = 4.46, S.D. = 0.60) ทกกลม ยกเวนกลมปราชญชาวบานและผนำชมชน

มการเสรมสรางความเขมแขงของชมชนอยในระดบมาก (χ = 4.12, S.D. = 0.71) เมอพจารณาเปน

รายกลม พบวา กลมคณะกรรมการวทยาลยชมชนมการปฏบตงานตามหนาทอยางตรงไปตรงมาสามารถ

99


ชแจงขอสงสยและตรวจสอบไดอยในระดบมากทสด (χ = 5.00, S.D. = 0.00) กลมอาจารยผสอนการให

บรการประชาชนผรบบรการดวยความเปนธรรมและถกตองตามกฎหมายอยในระดบมากทสด (χ = 4.77,

S.D. = 0.59) และมการปฏบตตอประชาชนผรบบรการอยางเทาเทยมโดยไมแบงแยกและเลอกปฏบต

อยในระดบมากทสด (χ = 4.77, S.D. = 0.61) กลมคณะกรรมการสภาวทยาลยชมชนมการตดสนใจและ

ยอมรบตามฉนทามตของทประชมคณะกรรมการสภาวทยาลยชมชนโดยคำนงถงประโยชนของสวนรวม

เปนสำคญอยในระดบมากทสด (χ = 4.76, S.D. = 0.50) และกลมปราชญชาวบานและผนำชมชน

มการถายทอดองคความรแกผเรยนของวทยาลยชมชนอยในระดบมากทสด (χ = 4.39, S.D. = 0.50)

2. ผลการวเคราะหปญหา อปสรรคในการเสรมสรางความเขมแขงของชมชน สรปไดดงน

1) การบรหารจดการ ไดแก ผลของนโยบายการกระจายอำนาจทางการศกษาทกำหนดใหวทยาลยชมชน

แตละแหงสามารถบรหารไดอยางเบดเสรจ สงผลใหเกดความไมโปรงใส เกดระบบอปถมภ ความเหลอมลำ

ในการกำกบดแล การพฒนา การสรางแรงจงใจและขวญกำลงใจแกบคลากร และขาดกระบวนการทชดเจน

ในการวเคราะหลกษณะและความตองการของกลมเปาหมาย และการวเคราะหความตองการแรงงาน

และการจางงานในชมชนทงในระยะสนและระยะยาว สงผลใหการเขาถงและการตอบสนองความตองการ

ของกลมเปาหมายและผจางงานทำไดไมเตมประสทธภาพ 2) บคลากร ไดแก บคลากรเปนผทมคณวฒ

ทางการศกษาในระดบสงแตขาดความรและทกษะทเพยงพอตอการทำโครงการวจยและบรการวชาการ

เพอพฒนาชมชน รวมทงขาดความร ทกษะ และประสบการณในดานการวจยและดานการบรหารโครงการ

จงทำใหวทยาลยชมชนไมสามารถขยายผลการดำเนนงานในวงกวาง และดำเนนงานไดอยางจำกด

และ 3) เครอขายความรวมมอ ไดแก ขาดเครอขายความรวมมอจากองคกรปกครองสวนทองถน

ภาคประชาสงคมและภาคเอกชนในพนท ทำใหไมสามารถระดมความรวมมอจากภาคสวนตางๆ นไดอยาง

เปนรปธรรม

3. ผลการวเคราะหบทบาทการเสรมสรางความเขมแขงของชมชน สรปไดดงน

3.1 บทบาทตามเปาหมาย ไดแก 1) การศกษาตลอดชวตมงเนนพฒนาความรทตอเนอง

ตลอดชวต เพอใหทนตอการเปลยนแปลง ผานกระบวนการเรยนรทเปนการฝกฝนมนษยอยางตอเนอง

และไมมทสนสด 2) การศกษาเพอความเสมอภาคมงเนนพฒนาศกยภาพเพอคนนอกวยเรยนหรอวยทำงาน

และผสงอายใหมสทธและโอกาสเสมอกนในการไดรบการศกษาอยางทวถงโดยคำนงถงความแตกตาง

ระหวางบคคล 3) การศกษาเพอการประกอบอาชพมงเนนพฒนาความร ทกษะ และคณลกษณะทสามารถ

ประกอบอาชพทมอยหรอกำลงจะเกดขนในอนาคตได และ 4) การศกษาเพอการพฒนาอยางยงยนมงเนน

พฒนาอยางสมดลทงทางเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอมทางการศกษา ใหมความสามารถในการแขงขน

บนพนฐานทรพยากรของชมชนและความสามารถของวทยาลยชมชน

3.2 บทบาทตามพนธกจ ไดแก 1) การจดการศกษาเพอเสรมสรางความเขมแขงของชมชน

จดการศกษาเพอใหสมาชกในชมชนสามารถพงตนเองได มรายไดและอาชพทมนคง มสนตสข ชวยเหลอ

เกอกลกน และมพลงแหงการเรยนร เพอยกระดบคณภาพชวตอยางตอเนอง 2) การวจยเพอพฒนาศกยภาพ

100


ของชมชน วจยทางการศกษาเพอพฒนาการเรยนการสอน วจยสถาบนเพอพฒนาการบรหารดำเนนงาน

วทยาลยชมชน และวจยชมชนเพอพฒนาอาชพและพฒนาคณภาพชวตของคนในชมชน 3) การบรการ

ทางวชาการทตอบสนองความตองการของชมชน บรการทางวชาการในรปของหลกสตรฝกอบรม หลกสตร

ฝกอบรมระยะสน เพอพฒนาทกษะอาชพ ทกษะการเรยนร ทกษะชวต และงานบรการทางวชาการอนๆ

ตลอดจนการพฒนาศกยภาพพนฐานนกศกษา และ 4) การอนรกษและสบทอดศลปวฒนธรรมของชมชนให

ยงยน อนรกษ ฟนฟ สบสาน เผยแพร ศาสนา วฒนธรรม ภมปญญาทองถนใหคงอยคชมชนไปตลอดกาล

โดยการบรณาการการทำนบำรงศลปะและวฒนธรรมกบการเรยนการสอนและกจกรรมนกศกษา

3.3 บทบาทตามรปแบบการจดการศกษา ไดแก 1) การจดการศกษาเพอพฒนาชมชนเนน

การพฒนาตอยอดจากประสบการณ มวตถประสงคเพอสงเสรมความรวมมอ ยกระดบคณภาพชวต

ตอบสนองความตองการระดบชมชน มความหลากหลาย ยดหยน และไมทบซอนกบหนวยงานอน ตอบสนอง

ความตองการทางเศรษฐกจและสงคม การสรางผประกอบการ การเสรมสรางรายได ความสงบและสนตสข

ในชมชน 2) การจดการศกษาเพออาชพเนนการพฒนาคนใหมการประกอบอาชพ โดยใหเกดความร ทกษะ

และคณลกษณะทสามารถประกอบอาชพทมอยหรออาชพในอนาคต และ 3) การจดการศกษา

เพออนปรญญาเนนการเตรยมความพรอมใหกบนกศกษาเพอศกษาตอในระดบปรญญาตร โดยมการพฒนา

ปรบปรงคณภาพ มาตรฐาน และกำหนดกรอบมาตรฐานคณวฒระดบอนปรญญา สรางอตลกษณ

ของผสำเรจการศกษา จดระบบการเทยบโอนผลการศกษาจากระบบการศกษาและฝกอบรมของวทยาลย

ชมชนใหเปนระบบธนาคารหนวยกต (Credit Bank System)

ตอนท 2 ผลการวเคราะห สงเคราะหแนวคด และองคประกอบการเสรมสรางความเขมแขง

ของชมชนทงในประเทศและตางประเทศ ไดแก ผลการวเคราะห สงเคราะหแนวคด และองคประกอบการ

เสรมสรางความเขมแขงของชมชนในประเทศและตางประเทศ ประกอบดวย แนวคดในประเทศไทยไดศกษา

จากเอกสารและงานวจยเกยวกบชมชนเขมแขง สรปไดดงน 1) การมเปาหมายรวมกน 2) การมสวนรวม

ของชมชน 3) เครอขายความรวมมอ 4) การเรยนรของชมชน 5) ทนภมสงคม 6) สมรรถนะชมชน

และ 7) การบรหารจดการชมชน แนวคดในตางประเทศไดศกษาจากเอกสารและงานวจยเกยวกบชมชน

เขมแขงของประเทศสหรฐอเมรกา (Bartle, 2012) ประเทศออสเตรเลย (Department of Planning and

Community Development, 2011; Scottish Community Development Centre, 2012)

และประเทศญปน (Ngarmtrakulchol, 2016) สรปไดดงน 1) การมสวนรวมของชมชน 2) การเรยนรของ

ชมชน 3) เครอขายความรวมมอ 4) ทนภมสงคม และ 5) การบรหารจดการชมชน และผลการสงเคราะห

องคประกอบการเสรมสรางความเขมแขงของชมชน ไดนำผลการวเคราะห สงเคราะหแนวคด

และองคประกอบการเสรมสรางความเขมแขงของชมชนในประเทศและตางประเทศมาสงเคราะห สรปได

ดงน 1) การมเปาหมายรวมกน 2) การมสวนรวมของชมชน 3) เครอขายความรวมมอ 4) การเรยนรของ

ชมชน 5) ทนภมสงคม 6) สมรรถนะของชมชน และ 7) การบรหารจดการชมชน

101


ตอนท 3 ผลการประเมนความเหมาะสม (ราง) รปแบบการเสรมสรางความเขมแขงของชมชน

โดยวทยาลยชมชน โดยผวจยไดนำผลการศกษาและวเคราะหสภาพปจจบน ปญหา อปสรรคและบทบาท

การเสรมสรางความเขมแขงของชมชน จากผลการสมภาษณกลมตวอยาง ผลการสอบถามผเกยวของ

และผลการวเคราะห สงเคราะหแนวคด และองคประกอบการเสรมสรางความเขมแขงของชมชนทง

ในประเทศและตางประเทศจากเอกสารและงานวจยทเกยวของกบชมชนเขมแขง มาใชในการยก (ราง)

รปแบบฯ และจดการประชมโดยองผทรงคณวฒ (Connoisseurship) เพอประเมนความเหมาะสมของรปแบบ

การเสรมสรางความเขมแขงของชมชนโดยวทยาลยชมชน สรปไดดงน 1) องคประกอบการเสรมสราง

ความเขมแขงของชมชน ใหปรบปรง ดงน การมสวนรวมของชมชนกำหนดสดสวนคณะกรรมทงสองระดบ

ใหเหมาะสม ทนภมสงคมนำแนวคดเศรษฐกจเชงสรางสรรคมาทำการคา และจดหลกสตรทเหมาะสมกบ

ชมชน สมรรถนะชมชนเปนศกยภาพของชมชน และพฒนาหลกสตรฐานสมรรถนะใหสอดคลองกบ

กรอบมาตรฐานคณวฒ และการบรหารจดการชมชนเชอมโยงกบการบรหารจดการหลกสตรของวทยาลย

ชมชน 2) ขนตอนการดำเนนการ เปนหลกการดำเนนการ และเขาใจ – เขาถง – พฒนา เปน รจก –

เขาใจ – เขาถง – พฒนา โดยผปฏบตตองรจกอะไรบางในชมชน เขาใจชมชน เขาใจวทยาลยชมชนอยาง

ลกซง เขาถงชมชน เขาถงปญหาและความตองการทแทจรงของชมชน และตองสรางความเชอมนตอ

ตววทยาลยชมชนแลวพฒนาการศกษาควบคกบการพฒนาอาชพ ยดปญหาของชมชนเปนตวตง และจด

กระบวนการเรยนรและสรางผนำทางความคดเปนหลก โดยนำหลกการของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ

“เขาใจ-เขาถง-พฒนา” มาประยกตใช และ 3) เงอนไขความสำเรจ ปรบปรงจตสำนก โดยสรางความเชอมน

และศรทธาของประชาชนทมตอวทยาลยชมชน และความเปนนตบคคล พระราชบญญตสถาบนวทยาลย

ชมชน พ.ศ. 2558 กำหนดใหสถาบนวทยาลยชมชนเปนนตบคคลแหงเดยว ใหเนนการกระจายอำนาจใหกบ

วทยาลยชมชนทเปนหนวยปฏบตใหมากทสด

ตอนท 4 ผลการนำรปแบบการเสรมสรางความเขมแขงของชมชนโดยวทยาลยชมชน ผวจย

นำผลการประเมนความเหมาะสม (ราง) รปแบบฯ โดยผทรงคณวฒมาปรบปรงเพอใหเปนรปแบบทสมบรณ

ดงแสดงผลในภาพท 2 และมคำอธบาย ดงน

102


ภาพท 2 รปแบบการเสรมสรางความเขมแขงของชมชนโดยวทยาลยชมชน

1. หลกการ: การจดการศกษาตามบรบทของชมชน โดยการสงเสรมใหคนในชมชนไดเรยนร

และกลบมาเปนผถายทอดความรสชมชน รวมทงการใชโจทยของชมชนมาพฒนาและเสรมสรางสมรรถนะ

ตลอดชวตของชมชน เพอใหเปนชมชนทเขมแขงและยงยน

2. วตถประสงค: เพอพฒนาแนวทางการบรหารจดการ โดยเนนกลไกการดำเนนงานของวทยาลย

ชมชนเชอมโยงใหทกภาคสวนเขามารวมเสรมสรางผนำชมชนและความเขมแขงของชมชน ตามศกยภาพ

ของชมชนเพอใหเกดความเขมแขงและยงยน

103


3. องคประกอบการเสรมสรางความเขมแขงของชมชน: 1) การมเปาหมายรวมกน นำมา

กำหนดใหชมชนมความกนด อย เยน เปนสข 2) การมสวนรวมของชมชน นำมากำหนดสดสวน

ของคณะกรรมการเหมาะสมทงในระดบชาต และระดบพนท 3) เครอขายความรวมมอ นำมาสรางพลง

ในการขบเคลอนยทธศาสตรการพฒนาชมชน 4) การเรยนรของชมชน เพออำนวยใหเกดการเรยนร

ของชมชน แลกเปลยนเรยนร รวบรวมองคความรเปนระบบ เพอใหทกคนเขาถงแหลงความรและนำความร

มาใชในการพฒนาตนเองและพฒนางาน 5) ทนภมสงคม นำมาพฒนากลยทธในการจดการเรยนการสอน

โดยใหคดระดบโลกและทำระดบชมชน มอสระ พงพาตนเอง คดอยางสรางสรรค และจดกจกรรมจาก

ตองการของชมชน 6) ศกยภาพของชมชน นำมาพฒนาหลกสตรฐานสมรรถนะโดยใชกระบวนการดาคม

(DACUM) และพฒนาโมดลการเรยนจากหลกสตรฐานสมรรถนะ และ 7) การบรหารจดการชมชน นำมา

สรางผนำชมชนทมความรความสามารถในการพฒนาชมชนสความเขมแขงและยงยน

4. บทบาทการเสรมสรางความเขมแขงของชมชน: มอย 3 ลกษณะ คอ 1) บทบาทตาม

เปาหมาย ไดแก การศกษาตลอดชวต การศกษาเพอความเสมอภาค การศกษาเพอการประกอบอาชพ

และการศกษาเพอการพฒนาอยางยงยน 2) บทบาทตามพนธกจ ไดแก การจดการศกษาเพอเสรมสราง

ความเขมแขงของชมชน การวจยเพอพฒนาศกยภาพของชมชน การบรการทางวชาการทตอบสนอง

ความตองการของชมชน และการอนรกษและสบทอดศลปวฒนธรรมของชมชนใหยงยน และ 3) บทบาท

ตามรปแบบ ไดแก การจดการศกษาเพอพฒนาชมชน การจดการศกษาเพออาชพ และการจดการศกษาเพอ

อนปรญญา

5. หลกการดำเนนงาน: 1) รจก องคกร ตนเอง ภมสงคม บคคล และทรพยากรในชมชน

2) เขาใจ องคกร ตนเอง ภมสงคม บคคล และทรพยากรในชมชน 3) เขาถง สรางศรทธา และความเชอมน

ใหกบประชาชนตอวทยาลยชมชน และเขาถงปญหาและความตองการของชมชน เพอแนวทางในการแกไข

ปญหาของชมชน และ 4) พฒนา จากโครงการหรอกจกรรมโดยเนนพฒนาเชงโครงการและเชงพนท

เพอใชในแกไขปญหาของชมชนภายใตกระบวนการมสวนรวม และยดเอาคนเปนศนยกลางในการพฒนา

6. เงอนไขความสำเรจ: 1) จตสำนก ประชาชนและบคลากรของวทยาลยชมชนตองมจตสำนก

ของความเปนเจาของชมชนรวมกน 2) ความเปนนตบคคล มการบรหารจดการแบบกระจายอำนาจ

การตดสนใจไปยงวทยาลยชมชนทง 20 แหง 3) ผนำการเปลยนแปลง มคณลกษณะทสามารถกอใหเกด

การเปลยนแปลงกบวทยาลยชมชน และ 4) การพฒนาตอเนอง ตองมการพฒนาชมชนไปอยางตอเนอง

เพอสรางความเชอมนและศรทธาใหกบชมชนทมตอวทยาลยชมชน

104


อภปรายผล

จากผลการวจยพบประเดนสำคญทจะนำมาอภปราย ไดดงน

1. สภาพปจจบนผเกยวของไดมการเสรมสรางความเขมแขงของชมชนโดยภาพรวมอยในระดบ

มากทสดทกกลม ยกเวนกลมปราชญชาวบานและผนำชมชนมการเสรมสรางความเขมแขงของชมชนอยใน

ระดบมาก โดยมสวนรวมในการถายทอดองคความรแกผเรยนของวทยาลยชมชนซงเปนการเรยนรจรงจาก

การปฏบต เชน จากการทำไรนาสวนผสมจรง เปนการเรยนการสอนทตองใชทงเวลาและสถานทจรง

จงทำใหปราชญและผนำชมชนเขามามสวนรวมในการกำหนดนโยบาย กำกบ ตดตามการดำเนนงาน

ของวทยาลยชมชนนอยกวากลมอนๆ และปญหาอปสรรคตามความคดเหนของผเกยวของสวนใหญ ประการแรก

คอ การบรหารจดการเปนผลมาจากนโยบายการกระจายอำนาจทางการศกษาทกำหนดใหวทยาลยชมชน

แตละแหงสามารถบรหารไดอยางเบดเสรจโดยองคคณะบคคล ซงเปนคณะกรรมการสภาวทยาลยชมชน

ทำใหเกดความไมโปรงเปนธรรม สอดคลองกบผลการศกษาของ Pornsima (2010) ทพบวา ปญหา

และอปสรรคสำคญในการกระจายอำนาจอยทผบรหารระดบสงขนไปไมยอมเปลยนแปลงพฤตกรรม

การบรหารของตน ยงคงบรหารแบบอำนาจนยม กรรมการและอนกรรมการตางๆ ทเกดขนตามกฎหมาย

ยงคงหลงใหลกบการใชอำนาจ และมปญหาอปสรรคประการทสอง คอ บคลากรมคณวฒทางการศกษา

ในระดบสงแตขาดความรและทกษะทเพยงพอตอการทำโครงการวจยและบรการวชาการเพอพฒนาชมชน

รวมทงขาดความร ทกษะ และประสบการณในดานการวจยและดานการบรหารโครงการ จงทำใหวทยาลย

ชมชนไมสามารถขยายผลการดำเนนงานในวงกวาง และดำเนนงานไดอยางจำกด ซงสอดคลองกบผล

การศกษาของ Treerat et al. (2008) ทพบวา บคลากรโดยเฉพาะอาจารยของวทยาลยชมชนสวนใหญ

สำเรจการศกษาหลกสตรศกษาศาสตรและศลปศาสตร ทำใหขาดศกยภาพเชงเทคนค และขาดทกษะ

และประสบการณในการวจย สาเหตสวนหนงทอาจารยผสอนขาดทกษะและประสบการณในการวจยเปน

เพราะมหนาทความรบผดชอบงานซงกำหนดไวในแนวทางการบรหารจดการวทยาลยชมชนทวา สอนใน

รายวชาทสอนได เปนผจดการหลกสตร ปฏบตงานในสำนกงานมากกวาหนงกลม ดแลความเรยบรอย

ของวทยาลยชมชนในภารกจทวไป ซงเปนภาระงานทมากจนสงผลใหไมมเวลาสำหรบการพฒนา

ความกาวหนาในตำแหนงหนาทของตนเอง สอดคลองกบผลการศกษาของ Palanan, Skulkhu &

Suthummaraksa (2012) ทพบวา บคลากรของวทยาลยชมชนมแรงจงใจในการปฏบตงานระดบปานกลาง

ดานความมนคงในหนาทการงาน และดานความกาวหนาในตำแหนงหนาทซงเปนผลจากการใชระบบ

ประเมนผลงานเพอความกาวหนาตางระบบ โดยอาจารยผสอนในวทยาลยชมชนสงกดสำนกงาน

คณะกรรมการการอดมศกษา แตตองใชหลกเกณฑการเลอนวทยฐานะของ กคศ. ในการประเมนผลงาน

เพอความกาวหนาซงไมสอดคลองกบบทบาทตามรปแบบการจดการศกษาของวทยาลยชมชนในปจจบน

และปญหาอปสรรคประการสดทาย คอ ขาดเครอขายความรวมมอจากองคกรปกครองสวนทองถน

ภาคประชาสงคมและภาคเอกชนในพนท ทำใหไมสามารถระดมความรวมมอจากภาคสวนตางๆ นไดอยาง

105


เปนรปธรรม เกดจากมความไมตอเนองในการประสานงานระหวางภาคสวนตางๆ จงทำใหในการทำกจกรรม

ไมไดรบความรวมมอเทาทควร

2. รปแบบการเสรมสรางความเขมแขงของชมชนโดยวทยาลยชมชน สามารถอภปรายละเอยด

เพมเตมไดดงน

2.1 หลกการ เปนการจดการศกษาตามบรบทของชมชน โดยการสงเสรมใหคนในชมชนได

เรยนรและกลบมาเปนผถายทอดความรสชมชน รวมทงการใชโจทยของชมชนมาพฒนาและเสรมสราง

สมรรถนะตลอดชวตของชมชน เพอใหเปนชมชนทเขมแขงและยงยน สอดคลองกบปรชญาของวทยาลย

ชมชนทวา “สอนคนชมชน โดยคนชมชนใชโจทยชมชนเพอพฒนาชมชน” เพอใหคนในชมชนไดรบ

การศกษา และนำผลจากการศกษากลบมาพฒนาชมชนของตนเอง และพฒนาชมชน รวมทงไมยายถนไปอย

ทอน โดยอาศยหลกการและแนวทางการจดการศกษาฐานชมชน เชน การกระจายอำนาจใหประชาชน

และชมชน การมสวนรวมขององคกรในชมชน การยดพนทและยดชวต และการจดการศกษาทบรณาการ

ทง 3 ระบบ (Thongkao, 2014) โดยเชอวาการจดการศกษาของวทยาลยชมชนจะชวยลดปญหาและ

ขอจำกดของการศกษากระแสหลกลงไป เนองจากเปนอดมศกษาทางเลอกทตางไปจากการจดการศกษา

กระแสหลกในปจจบนทมขอจำกดในหลายประการ

2.2 วตถประสงค เพอพฒนาแนวทางการบรหารจดการ โดยเนนกลไกการดำเนนงาน

ของวทยาลยชมชนเชอมโยงใหทกภาคสวนเขามารวมเสรมสรางผนำชมชนและความเขมแขงของชมชนตาม

ศกยภาพของชมชนเพอใหเกดความเขมแขงและยงยน ดงนนกลไกการดำเนนงานของวทยาลยชมชน

ทเชอมโยงกบทกภาคสวนใหเขามามสวนรวมในการเสรมสรางความเขมแขงของชมชนตามแนวทาง

ของ Sthapitanon & Thirapan (2003) คอ 1) การกำหนดจดมงหมายรวมในการเสรมสรางความเขมแขง

ของชมชน 2) การรวมเปนเครอขายจะตองมจตสำนกรวมกนโดยเหนแกประโยชนของสวนรวมมากกวาสวนตน

3) การเชอมโยงกจกรรมตางๆ ภายใตศนยประสานงาน และการนำเทคโนโลยมาใชในการเชอมโยง

4) การสรางความรสกรวมกน ทกฝายทเขารวมเครอขายตองมความรสกรวมกบกระบวนการทำงาน

ของเครอขายเพอใหเกดพลงในการผลกดนสเปาหมาย 5) การพฒนาระบบบรหารจดการทโปรงใสและ

ตรวจสอบได เปนการสรางความเชอมนและศรทธาตอทกฝายทเขามารวมเปนเครอขาย และ 6) การจด

ระบบขอมลขาวสาร เพอใหเกดการแลกเปลยนเรยนร รบรถงกจกรรมความเคลอนไหวของเครอขาย

2.3 องคประกอบการเสรมสรางความเขมแขงของชมชน กลาวไดวา ชมชนทความเขมแขง

สามารถพงพาตนเองไดนนตองมการบรหารจดการชมชนทด โดยผลจากการศกษาองคประกอบการเสรมสราง

ความเขมแขงของชมชน พบวา การบรหารจดการชมชนทดจะผลกดนใหเกดการมเปาหมายรวมกน

การมสวนรวมของชมชน เครอขายความรวมมอ การเรยนรของชมชน ทนภมสงคม และศกยภาพของชมชน

โดยระบบการบรหารจดการชมชนทดตามหลกธรรมาภบาลจะเปนปจจยสำคญในการขบเคลอนการทำให

ชมชนเกดความเขมแขง และสามารถพงพาตนเอง สอดคลองกบผลการศกษาของ Sangthong (2008)

106


ซงพบวา 1) หลกคณธรรม โดยการปลกฝงใหเกดขนกบบคลากรและนกศกษาในวทยาลยชมชนใหมจตสำนก

คานยม ความรบผดชอบ มวนย ความโปรงใสในวทยาลยชมชน การใหความสำคญกบความซอสตย การชวยเหลอ

ผอน การเปนผมจตสาธารณะ เปนตน 2) หลกการมสวนรวม โดยประชาชนมสวนรวมและเปนเจาของ

ทกขนตอน และในการบรหารจดการตามปรชญา หลกการ มงเนนการใชทรพยากรทมอยในพนทใหเกด

ประโยชนสงสด สามารถสรางความรสกมคณคา และเหนศกยภาพของตนเอง ตลอดจนสรางความรสก

เปนเจาของรวมกน และ 3) หลกความโปรงใส มกลยทธในการบรหารทสามารถตรวจสอบการทำงานโดย

บคคลภายในและบคคลภายนอก มการใชจายงบประมาณทเนนประโยชนสงสด ประหยดสด คมคา และ

โปรงใส ตลอดจนมการตรวจสอบภายในหนวยงานทมประสทธภาพสง

2.4 บทบาทการเสรมสรางความเขมแขงของชมชน กลาวไดวา เปนบทบาทและเปาหมาย

ทมงสการพงตนเองและการพฒนาทยงยนของชมชน โดยผลจากการศกษาบทบาทการเสรมสรางความเขมแขง

ของชมชน พบวา ตอบสนอง 4 พนธกจ คอ การจดการศกษาเพอเสรมสรางความเขมแขงของชมชน

การวจยเพอพฒนาศกยภาพของชมชน การบรการทางวชาการทตอบสนองความตองการของชมชน

และการอนรกษและสบทอดศลปวฒนธรรมของชมชนใหยงยน สอดคลองกบพนธกจของการบรหารการอดมศกษา

ทกำหนดใหสถาบนอดมศกษาตองมหลกสตรและการเรยนการสอนททนสมย ยดหยนสอดคลองกบ

ความตองการทหลากหลายของสงคม โดยการพฒนาคณภาพผเรยนแบบเนนผเรยนเปนสำคญ เนนการเรยนร

และการสรางงานดวยตนเองตามสภาพจรง ใชการวจยเปนฐาน มการประเมนและใชผลการประเมน

เพอพฒนาผเรยน โดยมการบรหารจดการหลกสตรและกจการนสตนกศกษาทเหมาะสมสอดคลองกบหลกสตร

และการเรยนการสอน มการวจยเพอสรางและประยกตใชองคความรใหมทเปนการขยายพรมแดนความร

และทรพยสนทางปญญาทเชอมโยงกบสภาพเศรษฐกจ สงคมวฒนธรรม และสงแวดลอมตามศกยภาพ

มการสรางเครอขายความรวมมอระหวางสถาบนอดมศกษาทงในและตางประเทศ มการใหบรการวชาการ

ททนสมย เหมาะสม สอดคลองกบความตองการของสงคม มการประสานความรวมมอระหวางสถาบน

อดมศกษากบภาคธรกจอตสาหกรรมทงในและตางประเทศ เพอเสรมสรางความเขมแขงและความยงยน

ของสงคมและประเทศชาต และมการอนรกษ ฟนฟ สบสาน เผยแพรวฒนธรรม ภมปญญาทองถนเพอเสรมสราง

ความร ความเขาใจ และความภาคภมใจในความเปนไทย มการปรบใชศลปะและวฒนธรรมตางประเทศอยาง

เหมาะสม เพอประโยชนในการพฒนาสงคมและประเทศชาต (Commission on Higher Education, 2014)

ดงนนบทบาทสำคญของวทยาลยชมชนทตองเนนงานตามพนธกจขางตนจงม 4 ประการ คอ การสอนวชาการ

และวชาชพเพอสนองความตองการกำลงคนของสงคม การวจยคนควาเพอความกาวหนาทางวชาการ การบรการ

ทางวชาการแกสงคม และถายทอดวฒนธรรมและปลกฝงความเปนพลเมองด (Srisa-arn, 1975) ซงเปน

บทบาทตามพนธกจของสถาบนอดมศกษาโดยทวไป แตเนองจากวทยาลยชมชนเปนสถาบนการศกษา

ของรฐทบรหารจดการโดยชมชนจงตองเปนสถาบนทสรางโอกาสทางการศกษาแกชมชน และสงเสรม

ใหเกดความรวมมอกนในการพฒนาหรอยกระดบคณภาพชวตของชมชน โดยจดการศกษาทตอบสนอง

ความตองการของระดบชมชนและทองถนในรปแบบทหลากหลายยดหยน ตอบสนองความตองการทงมต

107


เศรษฐกจและสงคม มตการสรางผประกอบการ การสรางเสรมรายได ความสงบและสนตสขในชมชน

เปนสำคญ

2.5 หลกการดำเนนงานของรปแบบฯ ประกอบดวย “รจก – เขาใจ – เขาถง – พฒนา”

สอดคลองกบแนวทางทรงงานของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวททรงยดหลกการเขาใจ เขาถง และพฒนา

ในการทรงงานและแกปญหาในพนทตางๆ ทมอยมากมาย ในการแกไขปญหาใดๆ กตามจะตองเรมจาก

การเขาใจถงสงทจะทำหรอปญหานนเสยกอน และตองเขาใจอยางลกซงถงปจจยทเกยวของ อยาเขาขาง

ตวเอง จากนนตองเขาถง ซงไมเฉพาะการเขาถงสภาพปญหานนๆ แลว จะตองเขาถงสภาพแวดลอม

วฒนธรรมประเพณ ภมสงคม และสรางความเชอ ความศรทธาเพอใหเขาถงสภาพปญหานนอยางลกซง

จากนนจงจะนำไปสกระบวนการพฒนาโดยอาศยการมสวนรวมของประชาชน และทสำคญตองยดคน

เปนเปาหมาย โดยใหคนเปนศนยกลางการพฒนาชาตทตองไดรบการบมเพาะและเสรมสรางศกยภาพ

ในทกมต เนนใหรจกพงตนเองไดกอนแลวจงตอยอด และการดำเนนการใดๆ ตองทำใหเกดความมนคงอย

บนพนฐานความพอประมาณ เมอมความพรอมจงขบเคลอนในระดบทสงขน อยาทำอะไรทกาวกระโดด

(Maikad, 2011) ดงนนหลกการดำเนนงานของรปแบบฯ จงอยทการรจกวาปญหาของชมชนคออะไร

และเขาใจวาปญหานนมทมาจากอะไรโดยอาจจะมความเขาใจ แตยงขาดการเขาถง จงทำใหปญหาดงกลาว

ยงคงเปนปญหาอย ไมสามารถหาวธการแกไขปญหาได หากมความเขาใจและเขาถงปญหามากและลกซง

กจะสามารถแกปญหาของชมชนและลงมอพฒนาชมชนไปสความเขมแขงและยงยนได

2.6 เงอนไขความสำเรจของรปแบบฯ ประการแรก คอ จตสำนก โดยเฉพาะจตสำนก

ความเปนเจาของรวมกนของประชาชนและบคลากรในระบบวทยาลยชมชน ทจะสงผลตอพฤตกรรม

และการปฏบตทเหนแกประโยชนของสวนรวมเปนสำคญ สอดคลองกบ Ngarmtrakulchol (2016) ทกลาวถง

ปจจยสำคญททำใหชมชนของญปนมความเขมแขงนนเกดจากการทบคคลมจตสำนกทมงมน และมจตสำนก

ของความเปนชนชาตญปนทเหนแกประโยชนของสวนรวมมากกวาสวนตน และมความรบผดชอบตอสงคม

จงทำใหประเทศพนวกฤตไปทกครงทเกดปญหา ประการทสองคอ ความเปนนตบคคล ไดมการกำหนด

ความเปนนตบคคลไวในพระราชบญญตสถาบนวทยาลยชมชน พ.ศ.2558 มาตรา 5 ใหจดตงสถาบนวทยาลย

ขนเปนนตบคคลและเปนสวนราชการตามกฎหมายวาดวยวธการงบประมาณ ในสงกดสำนกงานคณะกรรมการ

การอดมศกษา (Institute for Community Colleges, 2015) ดงนนวทยาลยชมชน 20 แหง จงยงขาด

ความคลองตว ขาดความอสระในการบรหารจดการศกษา เนองจากการตดสนใจทกเรองอยทสถาบน

วทยาลยชมชน ประการทสาม คอ ผนำการเปลยนแปลง สอดคลองกบผลการศกษาของ Pornsima (2010)

ทพบวา ภาวะผนำการเปลยนแปลง ของผบรหารระดบสง ผนำประเทศ ผบรหารระดบสงตองเปนผนำ

ในการนำความเปลยนแปลงทดมาสประเทศและองคกร และกระตน สงเสรม สนบสนนใหผใตบงคบบญชา

กลาเปลยนแปลง และนำความเปลยนแปลงมาสองคกรได และประการสดทาย คอ การพฒนาตอเนอง

เพราะในการดำเนนงานทกกจกรรมทวทยาลยชมชนเขาไปมสวนรวมในการเสรมสรางความเขมแขง

ของชมชนตองอาศยการกระทำทมความตอเนองสมำเสมอ ซงจะทำใหเกดการพฒนา ปรบปรงแกไขอยาง

108


สมำเสมอในทสดกจะกลายเปนความยงยน ปญหาสำคญของการดำเนนงานตางๆ มกขาดความตอเนอง

เมอขาดความตอเนองจงทำใหไมสามารถพฒนาอะไรทเหนไดอยางชดเจน

ขอเสนอแนะ

1. ควรปรบปรงหลกเกณฑเกยวกบการสรรหา หรอวธการไดมาของผบรหารทมศกยภาพ

และมความพรอมและศกยภาพเพยงพอทจะปฏบตงานไดตามหลกการ ปรชญาการจดการศกษาของ

วทยาลยชมชน และจดทำวธการประเมนประสทธภาพในการปฏบตงานของผบรหาร โดยมทำขอตกลง

ในการทาทายผลลพธทางการบรหารเชงประจกษตามพนธกจของวทยาลยชมชน

2. ควรจดทำ กฎ ระเบยบ ขอบงคบทสอดคลองกบพระราชบญญตสถาบนวทยาลยชมชน

พ.ศ.2558 เพอใหเกดการกระจายอำนาจในการบรหารจดการไปสวทยาลยชมชนและเกดความคลองตว

มากขน

3. ควรสรางความเขาใจเกยวกบบทบาท พนธกจ และทศทางการพฒนาวทยาลยชมชน

กบบคลากรของวทยาลยชมชน และหนวยงานในพนท

4. ควรมการศกษาเกยวกบผลกระทบของการดำเนนโครงการจดการความรเพอเสรมสราง

ความเขมแขงของชมชนทมตอชมชน และการทำงานระหวางพหภาคความรวมมอของวทยาลยชมชน

5. ควรมการศกษาเกยวกบบทบาทการเสรมสรางความเขมแขงของชมชนของมหาวทยาลยราชภฏ

มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล และมหาวทยาลยของรฐแหงอนๆ เพอสรางความรวมมอทางวชาการ

ในการพฒนาหลกสตร และพฒนาบคลากรรวมกน รวมถงการสงตอผเรยนจากระบบวทยาลยชมชนเขาส

สถาบนอดมศกษา

References

กระทรวงศกษาธการ. (2546). พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 และทแกไขเพมเตม

(ฉบบท 2) พ.ศ. 2545 พรอมกฎกระทรวงทเกยวของ และพระราชบญญตการศกษาภาคบงคบ

พ.ศ. 2545. กรงเทพฯ: องคการรบสงสนคาและพสดภณฑ.

กลา ทองขาว. (2556). การจดการศกษาฐานชมชน (Community-based Education Management =

CBEM). สบคน 16 มถนายน 2558. จาก http://www.dpu.ac.th/ces/

download.php?filename=1377584927.docx.

ฐากร ปาละนนท และคณะ. 2555. แรงจงใจในการปฏบตงานของบคลากรสงกดวทยาลยชมชน. วารสาร

วจย มสด สาขามนยศาสตรและสงคมศาสตร, 8(2), 13 – 28.

109


ถาวร งามตระกลชล. (2559). การปกครองทองถน : บทเรยนชมชนเขมแขงประเทศญปน (Local

Government: Lesson of Community Strength of Japan). การประชมวชาการระดบชาต

มหาวทยาลยราชภฏนครปฐม ครงท 8. มหาวทยาลยราชภฏนครปฐม จงหวดนครปฐม ระหวาง

วนท 31 มนาคม-1 เมษายน 2559.

นวลนอย ตรรตน และคณะ. (2551). โครงการจดทำแผนยทธศาสตรและรปแบบการจดตงวทยาลยชมชน.

กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ปารชาต สถาปตานนท และชยวฒน ถระพนธ. (2546). สอสารกบสงคมเครอขาย. กรงเทพฯ: สถาบนชมชน

ทองถนพฒนา.

ปราโมทย ไมกลด. (2554). ‘ในหลวง’ ทรงแนะยดหลกเขาใจ-เขาถง-พฒนา. สบคน 14 มถนายน 2558.

จาก http://www.thairath.co.th/content/196644.

ดเรก พรสมาและคณะ. (2553). รายงานการวจยการกระจายอำนาจการบรหารและการจดการศกษาสเขต

พนทการศกษาและสถานศกษา. กรงเทพฯ: สำนกงานเลขาธการสภาการศกษา.

พรชล อาชวอำรง. (2539). การพฒนาและการทำงานกบรายการในฐานะเทคนคการเรยนการสอนเพอสง

เสรมการคดวเคราะห. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

วจตร ศรสอาน. (2518). หลกการอดมศกษา. กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช.

สถาบนวทยาลยชมชน. (2558). พระราชบญญตสถาบนวทยาลยชมชน พ.ศ. 2558. สบคน 4 มถนายน

2558. จาก http://library2.parliament.go.th/giventake/content_nla2557/law30-

100458-1.pdf.

สำนกงานคณะกรรมการการอดมศกษา. 2557. คมอการประกนคณภาพการศกษาภายในสถานศกษา ระดบ

อดมศกษา พ.ศ. (2557). กรงเทพฯ: หางหนสวนจำกดภาพพมพ.

สำนกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. 2554. แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหง

ชาต ฉบบท 11 (พ.ศ. 2555-2559). สบคน 17 มนาคม 2555. จาก http://www.

nesdb.go.th/Default.aspx?tabid=395 [2555, มนาคม 17].

สนนทา แสงทอง. (2551). การศกษาการใชหลกธรรมาภบาลในวทยาลยชมชน. ตนกลาชมชน. 4(30), 6-8

Bartle, P. (2012). Sixteen Elements of Community Strength. Retrieved September 1, 2013,

from http://cec.vcn.bc.ca/cmp/modules/mea-16.htm.

Department of Planning and Community Development. (2011). Indicators of Community

Strength in Victoria: Framework and Evidence. Retrieved May 6, 2012, from

http://www.dpcd.vic.gov.au.

110


Krippendorff, K. (1980). Content Analysis: An Introduction to its Methodology. London:

Sage.

Scottish Community Development Centre. (2012).

Retrieved July 25, 2015, from https://www.wyndham.vic.gov.au/generic.

Translated Thai References

Achava-Amrung, P. (1996). Development and Working with Status of Techniques in

Learning and Teaching to Promote Critical Thinking. Bangkok: Chulalongkorn

University. (in Thai)

Bartle, P. (2012). Sixteen Elements of Community Strength. Retrieved September 1, 2013,

from http://cec.vcn.bc.ca/cmp/modules/mea-16.htm.

Commission on Higher Education. (2014). Guidelines for Quality Assurance in Higher

Education Academic Year 2014. Retrieved July 14, 2015, from http://www.

mua.go.th/users/bhes/ QAMUA58/qa%20manual58/QA_MANUAL30032558.pdf.

(in Thai)

Department of Planning and Community Development. (2011). Indicators of Community

Strength in Victoria: Framework and Evidence. Retrieved May 6, 2012, from

http://www.dpcd.vic.gov.au.

Institute for Community Colleges. (2015). Institute for Colleges Act B.E. 2558. Retrieved

June 14, 2015. http://library2.parliament.go.th/giventake/content_nla2557/

law30-100458-1.pdf. (in Thai)

Krippendorff, K. (1980). Content Analysis: An Introduction to its Methodology. London:

Sage.

Maikad, P. (2011). King Rama IX His Suggested of Principle for Understanding Accessibility

and Development. Retrieved June 14, 2015, from http://www.thairath.co.th/

content/196644. (in Thai)

Ministry of Education. (2003). National Education Act B.E. 2542 (1999) and Amendment

[Second National Education Act B.E. 2545 (2002)]. Bangkok: Printing Press, Express

Transportation Organization. (in Thai)

111


National Economic and Social Development Board. (2011). Eleventh National Economic

Development Plan (2012-2016). Retrieved July 25, 2015, from http://www.

nesdb.go.th/Default.aspx?tabid=395. (in Thai)

Ngarmtrakulchol, T. (2016). Local Government: Lesson of Community Strength of Japan.

The 8th NPRU National Academic Conference, Nakhon Pathom Rajabhat

University, Nakhon Pathom, Thailand, March 31, 2016: 1-25. (in Thai)

Palanan, J., Skulkhu, J. & Suthummaraksa, S. (2012). Job Motivation of Community College

Personnel. SDU Research Journal Humanities and Social Sciences, 8(2), 13 – 28.

(in Thai)

Pornsima, D. (2010). Research Report on Decentralization of Educational Administration

and of Management Schools and Education Service Area. Bangkok: Office of the

Education Council, Ministry of Education. (in Thai)

Scottish Community Development Centre. (2012). Building Stronger Communities.

Retrieved July 25, 2015, from https://www.wyndham.vic.gov.au/generic.

Sangthong, S. (2008). A Study of the Principles of Good Governance in the Community

College. Tonkra Chumchon, 4(30), 6-8. (in Thai)

Sthapitanon, P. & Thirapan, C. (2003). Communication and Network Society. Bangkok: Local

Development Community Institute. (in Thai)

Srisa-arn, V. (1975). Principles of Higher Education. Bangkok: Thai Watana Panich

Press Co., Ltd. (in Thai)

Thongkao, K. (2014). Community-based Education Management. Retrieved June 16, 2016,

from http://www.dpu.ac.th/ces/download.php?filename=1377584927.docx.

(in Thai)

Treerat, N. et al. (2008). The Project of Strategic Planning and Model of Establishing

Community College. Bangkok: Chulalongkorn University. (in Thai)

112


คณะผเขยน

นางสาววชราภรณ สรธนะสกล


254 ถนนพญาไท แขวงวงใหม เขตปทมวน กรงเทพมหานคร 10330

e-mail: [email protected]

ดร.ศรเนตร อารโสภณพเชฐ




ดร.อจฉรา ไชยปถมภ




รูปแบบการเสริมสร้างความ ......93 SDU Res. J. 13 (2):...

Documents

Transcript of รูปแบบการเสริมสร้างความ ......93 SDU Res. J. 13 (2):...