ความหมายของคานยม

คานยม มาจากค าในภาษาองกฤษวา “Value” และมาจากค าสองค าคอ “คา”

“นยม”เมอค าสองค ารวมกนแปลวา การก าหนดคณคา คณคาทเราตองการท าใหเกด

คณคา คณคาดงกลาวนมทงคณคาแทและคณคาเทยม ซงคณคาแทเปนคณคาทสนอง

ความตองการในการพฒนาคณภาพชวต สวนคณคาเทยม หมายถงคณคาทสนองความ

ตองการอยากเสพสงปรนเปรอชวคชวยาม

Ruch กลาวไววา คานยมเปนแรงจงใจอนส าคญทมตอจดมงหมายในชวตจดมงหมายใด

ของชวตไดมาแลวคมคา เราจะกลาววาจดมงหมายนนมคานยมสง ถาจดมงหมายใดไดมาแลว

ไมคมคา จดมงหายนนมคานยมในระดบต า สงใด ทบคคลพยายามหลกเลยง แสดงวา บคคล

นนมคานยมทไมดหรอมคานยมในทางลบตอสงนน คานยมจงมบทบาทและอทธพลตอ

พฤตกรรมของบคคล

Miller ไดอธบายวา คานยมเปนเจตคตและความเชอทฝงลกในชวตของบคคล

และมอทธพลตอพฤตกรรมของบคคลในทกดาน จากพฤตกรรมทเหนไดงาย อาทเชน

การแตงกายไปจนถงพฤตกรรมทซบซอน อาทเชน การแสดงความคดเหน การเลอกคครอง

ความยตธรรม เปนตน

“คานยม” หมายถง ความเชอวาอะไรด ไมด อะไรควร ไมควร เชน เราเชอวาการขโมย

ทรพยของผอน การฆาสตวตดชวต เปนสงทไมด ความกลาหาญ ความซอสตย เปนสงทด

คานยม หมายถง “ระบบความชอบพเศษ” เพราะสงทเราชอบมาก เราจะใหคณคา

คานยม หมายถง ทศนะของคนหรอสงคมทมตอสงของ ความคด และเหตการณท

เกยวของกบความปรารถนา คณคาและความถกตองของสงคมนนๆ เชน

ชาวอเมรกนถอวา “ประชาธปไตย”มคาสงสด

ควรแกการนยมควรรกษาไว

ดวยชวต อเมรกนรกอสระ เสรภาพ

และความกาวหนาในการงานเปนตน

คนไทย ถอวาความสงบสขทางจตใจ

และการท าบญใหทานเปนสงทพงปรารถนา

การเคารพเชอฟงบดามารดาและการกตญญรคณ

เปนสงทควรยกยอง

จากทศนะตางๆ เกยวกบความหมายของคานยมเมอประมวลแลว

สรปไดวา คานยม เปนสงส าคญประการหนงในการคงอยของสงคมมนษย คานยมมบทบาท

ตอความคดและการแสดงออกทางพฤตกรรมของมนษยในสงคม ท าใหสงคมมความโนมเอยง

ไปในทางเดยวกนในสงคมนนๆ อนจะเปนแนวทางทมนษยจะประพฤตตนไปในแนวทางใดแนวทาง

หนงทตวเองไดพจารณาไตรตรองแลววาเปนสงทดส าหรบตนหรอสงคมยอมรบนบถอ และปฏบต

ตามแนวคดนนๆ อยางสม าเสมอ อยางนอยกชวระยะเวลาหนง แตอาจเปลยนแปลงไปตามกาลสมย

และตามความคดเหนของมนษยในสงคมนน

คานยมอาจแบงเปน 2 ประเภท ไดแก

1. คานยมเฉพาะตว (Individual Value)

2. คานยมสงคม (Social Value)

1 คานยมเฉพาะตว (Individual Value) คานยมสวนบคคล เปนการตดสนใจ

เลอกในสงหรอสถานการณทตนตองการหรอพอใจนนถอวาเปนคานยม (Value) ของ

บคคลนน เชน นายแดง อยากเปนคนขยนขนแขงเอาการเอางาน นายแดงกจะปฏบตตาม

ตามพนฐานของความคดของตนเอง เพราะฉะนน นายแดงจะมคานยมของความขยน

ขนแขงและแสดงความเปนคนขยนออกมา

คานยมเฉพาะตว (Individual Value)

วยรนนยมท าศลยกรรม อยากมผวขาว ดดฟน สกตามรางกาย

2. คานยมสงคม (Social Value) คานยมของสงคม คอ การรวมคานยมของคน

สวนใหญในสงคม กลาวคอ สมาชกของสงคมสวนใหญนยมสง หรออยากจะปฏบตตนใน

สถานการณนน ๆ อยางไร สงหรอสถานการณนน ๆ กกลายเปนคานยมของสงคม ของสงคม

นน ขอยกตวอยาง เชน คนสวนใหญตองการใหลกเขาเรยนในโรงเรยนทมชอเสยง

ความเปลยนแปลงทางสงคม แบงคานยมไวเปนสองประเภท ไดแก

คานยมหลกซงเปนคานยมทมลกษณะเฉพาะของสงคมใดสงคมหนง ซงเมอเกดขน

แลวมการวางรากลก ยากทจะมการเปลยนแปลง

คานยมทมการเปลยนแปลงไปตามสภาพของสงคมซงเปนของทไมคงทน

ความสนใจและความปรารถนาของบคคลแบงคานยมออกเปน 6 ประเภท คอ

1. คานยมทางสงคม (Social Values) เปนคานยมทชวยใหเกดความรกความเขาใจและ

ความตองการของอารมณของบคคล

2. คานยมทางวตถ (Material Values) เปนคานยมทชวยใหชวตรางกายของคนเรา

สามารถด ารงอยไดตอไป ไดแก ปจจยส คออาหาร ทอยอาศย เสอผา และยารกษาโรค

3. คานยมทางความจรง (Truth Values) เปนคานยมเกยวกบความจรงซงเปนคานยมท

ส าคญยงส าหรบผทตองการความร และนกวทยาศาสตรทตองการคนหากฎของธรรมชาต

4. คานยมทางจรยธรรม (Moral Values) เปนคานยมทท าใหเกดความรบผดชอบชวด

5. คานยมทางสนทรยะ (Aesthetic Values) เปนความซาบซงใจในความดและความงาม

ของสงตางๆ

6. คานยมทางศาสนา (Religious Values) เปนคานยมทเกยวกบความปรารถนาความ

สมบรณของชวต รวมทงความศรทธา และการบชาในทางศาสนา

ลกษณะของคานยมทแทนนจะมลกษณะดงตอไปน

1 เปนคานยมทบคคลเลอกหรอยอมรบ โดยไมไดถกบงคบบคคลมเสรภาพ

ในการตดสนใจ เหนวาเหมาะสมนาปฏบต

2. เปนคานยมทบคคลมโอกาสเลอกจากตวเลอกหลายๆ ตว

3 เปนคานยมทไดรบการกลนกรองพจารณาอยางรอบคอบจากบคคลตลอดจนม

การวเคราะหขอดขอเสยของตวเลอกหลายๆ ตว เหมาะสมทสดหรอมเหตผลในการ

สรางความพอใจไดมากทสดกจะเลอกตวเลอกนน

4 เปนคานยมทบคคลยกยอง เทดทนและภมใจ

5 เปนคานยมทบคคลสามารถยอมรบอยางเปดเผยและพรอมทจะสนบสนนคานยม

ทตนยอมรบ

6 เปนคานยมทบคคลยดถอปฏบตจรงไมใชเพยงค าพดเทานน

7 เปนคานยมทบคคลปฏบตอยเสมอๆ บอยๆ ไมใชปฏบตเปนครงคราว

สรป ไดวาคานยมนน เปนความคดหรอความเชอทบคคลพจารณาแลววาเปนสงทถกตอง

และมคณคา จงน ามาใชในการประกอบการตดสนใจทจะแสดงพฤตกรรมออกมาใน

สถานการณตาง ๆ กน

คานยมออกเปน 2 ระดบคอ

1. คานยมในทางปฏบต (Pragmatic values) เปนหลกของศลธรรมทตงอย

บนรากฐานทวาตนในสงคมตองพงพาอาศยกน ดงนนคานยมจงประณาม สงทท าให

เกดความแตกแยกในสงคม เชน การคดโกง การท ารายกน และยกยองพฤตกรรมท

เปนประโยชนตอสวนรวม เชน ความขยนขนแขง ความซอสตย

2. คานยมอดมคต (Ideal values) ซงมความลกซงกวาคานยมในทางปฏบต เชนศาสนา

ครสตสอนวาใหคนรกเพอนบานเหมอนกบรกตนเอง ซงนอยคนทจะปฏบตตามได แตคานยม

ระดบนกมความส าคญในการท าใหคนเหนแกตวนอยลง

หนาทของคานยม

1. คานยมท าหนาทเปนบรรทดฐาน หรอมาตรฐานของพฤตกรรมทงหลาย

กลาวคอ คานยมจะเปนตวก าหนดการ แสดงออกของพฤตกรรมของเราวา บคคลควรจะท า

หรอไมควรจะท าสงใด คานยมจะชวยก าหนดจดยนในเรองตางๆ ไมวาจะเปนเศรษฐกจ สงคม

การเมองและคานยมจะท าหนาทประเมนการปฏบตการตางๆ ทงของตวบคคลเอง

และของคนอน

2. คานยมท าหนาทเปนแบบแผนในการตดสนใจ และการแกไขขอขดแยงตางๆ

ในบางกรณบคคลตองเจอกบสถานการณบางอยางทขดแยงกน ท าใหเขาตองเลอกทางใด

ทางหนง เชน การปฏบตตามค าสงของผบงคบบญชาอยางเครงครด กบความเปนตวของ

ตวเอง หรอรกษาความเปนอสระของตวเอง การปฏบตงานดวยความซอสตยสจรตแต

ยากจน กบการปฏบตงานในทไมสจรต แตท าใหร ารวย บคคลจะเลอกเดนทางไหนนน

คานยมมอยจะชวยก าหนดทางเลอกใหเขา

3. คานยมท าหนาทเปนแรงจงใจ หรอผลกดนของบคคล

เชน บคคลทมความนยมชมชอบในการมอายยาวนาน หรอสขภาพด กจะมแรงผลกดนให

อยากออกก าลงกายอยเสมอ ตลอดจนมความรอบคอบในการ บรโภคอาหาร บคคล ทม

ความนยมเกยวกบวตถนยมสง กจะมความขยนขยแขง และเพยรพยายามในการท างาน

เพอใหไดมาท างาน เพอเงนทองและสงของทพงปรารถนา คานยมจะท าหนาทเปนเกณฑ หรอ

มาตรฐาน ในการแสดงออกของพฤตกรรม ชวยตดสนใจในกรณทบคคลไดพบกบ

สถานการณบางอยางทขดแยงกน และตองเลอกเอาอยางใดอยางหนงและคานยมยงชวย

เสรมสรางแรงจงใจความสนใจ และความตงใจทจะน าไปสการแสดงพฤตกรรมทสอดคลองกบ

คานยมทตวเองยด

อยาถามวาจะไดอะไรจาก หนวยงาน และประเทศชาต

ตองคดวาจะใหอะไรแกหนวยงาน และประเทศชาตบาง “จงเปนผเสยสละ”

“ผกองแคน”

หนาทของคานยม

ม 7 ประการ ดงตอไปน

1. คานยมจง (Lead) เปนคานยมทชวยใหบคคลไดแสดงจดยนของตนในเรองตางๆ เกยวกบ

สงคมออกมาอยางชดเจน

2. คานยมเปนตวชวยก าหนด (Predispose) ใหบคคลนยมอดมการณทางการเมอง

บางอดมการณมากกวาอดมการณอน

3. คานยมเปนบรรทดฐานทชวยน า (Guide) การกระท าใหท าบคคลประพฤต

และแสดงตวตอผอนทประพฤตเปนปกตอยทกวน

4. คานยมเปนบรรทดฐานทใชในการประเมน (Evaluate) ตดสนการชนชมยกยอง การต าหน

ตเตยนตวเอง และการกระท าของผอน

5. คานยมเปนจดกลางของการศกษา กระบวนการเปรยบเทยบกบผอน

6. คานยมเปนบรรทดฐานทถกใชในการชกชวน (Persuade) หรอสรางประสทธผลตอคนอน

7. คานยมเปนบรรทดฐานทถกใชเปนฐาน (Base) ส าหรบกระบวนการใหเหตผลตอความนกคด

และการกระท าของตน

คานยมเปนบรรทดฐานทชวยน า (Guide) การกระท าใหท าบคคลประพฤต และแสดงตวตอ

ผอนทประพฤตเปนปกตอยทกวน

คานยมเปนบรรทดฐานทใชในการประเมน (Evaluate) ตดสนการชนชมยกยอง

การต าหน ตเตยนตวเอง และการกระท าของผอน

คานยมจง (Lead) เปนคานยมทชวยใหบคคลไดแสดงจดยนของ

ตนในเรองตางๆ เกยวกบสงคมออกมาอยางชดเจน

คานยมเปนบรรทดฐานทชวยน า (Guide) การกระท าใหท าบคคลประพฤต

และแสดงตวตอผอนทประพฤตเปนปกตอยทกวน

คานยมเปนบรรทดฐานทถกใชในการชกชวน (Persuade) หรอสรางประสทธผลตอคนอน

คานยมเปนบรรทดฐานทถกใชเปนฐาน (Base)

ส าหรบกระบวนการใหเหตผลตอความนกคด และการกระท าของตน

กระบวนการเกดคานยม ม 5 ล าดบ

1. ความรสก จากสงทตนกระท าอย หรอเคยมประสบการณมากอน

2. ความคดเหน แบงไดหลายประเภท ไดแก เปนความคดเหนอยางระดบ แบงเปน 7 ระดบ

คอ ระดบความจ า การแปลความ การประยกต การตความ การวเคราะห การสงเคราะห

และการประเมนผล แยกเปนความคดเหนแบบวพากษ วจารณ ซงแยกแยะขอเทจจรงจาก

ความคดเหนสวนตวทมอคต แยกเอาการเลอกทรกมกทชง และขอขดแยงจากสงทเปน

สจจะหรอขอเทจจรง รวมทงการวพากษ วจารณ การโฆษณาชวนเชอ และพฤตกรรมท

ตามมา เปนตน เปนความคดเหนตามหลกตรรกวทยา ความคดแบบสรางสรรค

ความคดจากพระพทธศาสนา อาทเชน การใชภาษา การค านวณและการวจย

3. การตดตอสอสารและถายทอด สามารถท าไดทงค าพดหรอทางอน อาทเชน การเขยน การ

ฟง การวาดรป เปนตน

4. การเลอกเชอและเกดศรทธา เปนการพจารณาเพอหาขอสรปจากทางเลอกตางๆ มการ

พจารณาสงทเกยวของทงทชอบและไมชอบ ท าใหตนเลอกเชอและเกดศรทธาในการพงพา

ตนเองวา เปนสงทดและยดมนไวในใจ

5. การปฏบต เปนขนตอนทท าตามซ ากบทเคยท ามา หรอจากทเลอกใหม ในขนน จะเกด

ความเชอและมศรทธาในพฤตกรรม พยายามทจะปฏบต เปนพฤตกรรมทสามารถเหนได