คมอสอพลเมอง

พมพครงแรก สงหาคม 2553

เลขมาตรฐานสากลประจำาหนงสอ

9 789742 257026

จดทำ�โดย

เครอขายพลเมองเนต

(Thai Netizen Network)

409 ชน 2 ซอยรชดาภเษก 14 หวยขวาง กรงเทพฯ 10320

โทร. 0-2691-0574

เวบไซต: thainetizen.org

อเมล: [email protected]

อเมลกลม: [email protected]

ทวตเตอร: twitter.com/thainetizen

เฟซบค: facebook.com/thainetizen

บรรณ�ธก�ร

วรพจน วงศกจรงเรอง

ทวสน สอน

พสจนอกษร

กตตพงศ สนธสมพนธ

ออกแบบปกและรปเลม

กรมยพล สรมงคลรจกล

ภ�ยใตก�รสนบสนนโดย

มลนธไฮนรค เบลล

(Heinrich Böll Stiftung)

ขอขอบคณ Media Legal Defence Initiative (MLDI)

พมพท

โรงพมพภาพพมพ

296 ซอยสวชาญดำาร บางยขน บางพลด กรงเทพฯ 10700

โทรศพท 0-2433-0026-7

โทรสาร 0-2222-5188

:

คำ�นำ�

4 คมอสอพลเมอง

ถ�มคนเอยคำ�ว� “สอพลเมอง” กอนครสต-

ศตวรรษท 21 จะเรมตนไดไมนาน คนสวนใหญ

คงสายหนาดวยความงนงงในความหมาย เพราะ

แมวาในชวงนนคนธรรมดาจะสามารถเขาถง

เครองมอสอสารตวตอตว (one-to-one) เชน

โทรศพทมอถอ ไดอยางงายดายกตาม เครองมอ

ทสอสารกบคนจำานวนมากพรอมกนไดกยงเปนสงท

มแต “มออาชพ” เทานนทมทนพอทจะเขาถง

“สอมวลชน” ในอดตจงมแตมออาชพทไดรบ

การฝกฝนเฉพาะดาน ม “องคกรสอ” ททำา “ธรกจสอ”

รองรบอยางชดเจน

แตมาถงวนน วนทคนไทยกวา 4.6 ลานคน

มบญชผใชเฟซบค (Facebook.com) การ “สอสาร

เครอขายพลเมองเนต 5

สองทาง” ระหวางผคนกนเอง (mass-to-mass)

ดวยตนทนทตำาและดวยความสะดวกสบาย โดย

ปราศจากการคดกรองระหวางทางจากสอมวลชน

นน ไมใชเรองเพอฝนอกตอไป

เหตการณความรนแรงชวงเดอนพฤษภาคม

พ.ศ. 2553 ไดตอกยำาความสำาคญของสอพลเมอง

โดยเฉพาะในบรรยากาศทรฐใชพระราชกำาหนด

การบรหารราชการในสถานการณฉกเฉนปดกน

สทธเสรภาพในการแสดงออก ผใชเนตทสอสาร

กนผานเวบไซตโซเชยลมเดยอยางเฟซบคและ

ทวตเตอร (Twitter.com) มบทบาทสำาคญอยางยง

ในการนำาเสนอขาวสารทรวดเรว ทนเหตการณ และ

หลากหลายกวาสอกระแสหลก เชน โทรทศนและ

หนงสอพมพ

หวขอสนทนาในเวบบอรดไดไปปรากฏอย

ในหนาขาวหนงสอพมพและขาวโทรทศน นกขาว

รายงานความเคลอนไหวในทวตเตอรของนกการ

เมอง ยงไมนบถงผลกระทบตอโลกจรงมากมายของ

สอพลเมองในเนต เชน การเปดโปงกลโกงของเครอง

ตรวจจบวตถระเบด GT200 โดยนกวทยาศาสตร

ในหองหวากอของเวบไซตพนทป (Pantip.com)

ซงนำาไปสการตรวจสอบอยางเปนทางการและ

คำาสงระงบการสงซอ ตลอดจนกระแสขอมลทกดาน


ทไหลบาอยางไมหยดยงกอนและหลงการชมนม

ทางการเมอง

แตพลงของสอพลเมองกเหมอนกบพลง

ทกชนดตรงทมทงดานบวกและดานลบ

เครอขายพลเมองเนตจดทำา คมอสอ

พลเมอง เลมนดวยความหวงวาจะเปนสวนเลกๆ

ทชวยสนบสนนใหเกดสอพลเมองรนใหม และ

จดประกายใหพลงของสอพลเมองในไทยเปนไป

ในดานบวกมากกวาดานลบ

คมอเลมนเรมตนดวยคำาถามพนฐานวา “สอ

พลเมองคอใคร?” ใน “ถาม-ตอบเรอง ‘สอพลเมอง’”

และอธบาย “ภาษาและเครองมอของสอพลเมอง”

เรอยไปจนถงเทคนคการเผยแพรเนอหาบางประการ

ใน “ทำาอยางไรใหโลกร?”

สอพลเมองจะเปนพลงสรางสรรคทมความ

รบผดชอบไดจรงกตอเมอยดมนใน “จรรยาบรรณ

สอพลเมองเมอเขยนบลอก” และ “จรรยาบรรณสอ

พลเมองเมอใชโซเชยลมเดย” แตในขณะเดยวกน

กตองไมลดละทจะใชสทธเสรภาพในการคนควา

และแลกเปลยนขอมล รทน “การเซนเซอรและวธ

หลบเลยงการเซนเซอร” ของภาครฐ ตลอดจน

ตระหนกในประเดนทางกฎหมายทสำาคญตาม “ขอ

แนะนำาดานกฎหมาย” เพอคมครองตนเองและเพอน


สอพลเมองจากความเสยงทจะละเมดกฎหมาย

สดทาย เรานำาเสนอบทเรยนจากตาง

ประเทศใน “เวบสอพลเมองทสอมออาชพทำา: กรณ

ศกษาจากอเมรกา” ดวยความหวงวาสอมออาชพ

ในประเทศไทยจะเขามาแนะนำาและทำางานรวมกบ

สอพลเมองมากขนเรอยๆ เพอสราง “ระบบนเวศสอ”

ใหมถอดดาม (new media ecology) ทสรางสรรค

และจรรโลงสงคมประชาธปไตย ในยคทคนทกคน

เปนสอโดยแทจรง

เครอข�ยพลเมองเนต

สงหาคม 2553


ส�รบญ

:

1. ถาม-ตอบเรอง “สอพลเมอง”

14

2. ภาษาและเครองมอของสอพลเมอง

20

3. ทำาอยางไรใหโลกร?

34

4. จรรยาบรรณสอพลเมอง

เมอเขยนบลอก

44

5. จรรยาบรรณสอพลเมอง

เมอใชโซเชยลมเดย

56

6. การเซนเซอร

และวธหลบเลยงการเซนเซอร

66


7. ขอแนะนำาดานกฎหมาย

76

8. เวบสอพลเมองทสอมออาชพทำา:

กรณศกษาจากอเมรกา

96

ภ�คผนวก

:

1. วธทางเทคนค

ในการหลบเลยงการเซนเซอร

โดย นารต วลลเนฟ

116

2. หมนหยาม ผานสอ!!

โดย เชกวารา

154

บทท 1

:

ถาม-ตอบเรอง “สอพลเมอง”

เครอขายพลเมองเนต 1 1

1. “สอพลเมอง” คอใคร?

ตอบ: ใครกตามทไมใชนกขาวมออาชพ

ทบนทก รวบรวม รายงาน วเคราะห หรอเผยแพร

ขอมลขาวสารตอสาธารณะผานชองทางทคนจำานวน

มากเขาถงได เชน วทยชมชน เวบไซต เฟซบค

(Facebook.com) ฯลฯ “ขอมลขาวสาร” ในทน

หมายถงขอมลขาวสารทอยในความสนใจของคน

ทวไป ไมใชเรอง “วงใน” ทมแตผเขยนและเพอน

ไมกคนเทานนทเขาใจ

มารค เกลเซอร (Mark Glaser) นกขาว

อสระและผเชยวชาญดานสอใหม อธบายไวเมอ พ.ศ.

2549 วา

“แนวคดทอยเบองหลงนกขาวพลเมอง

1 2 คมอสอพลเมอง

คอ ความเชอทวาคนธรรมดาทไมเคยผานการ

อบรมเพอเปนสอมออาชพ สามารถใชเครองมอ

ของเทคโนโลยสมยใหมและการกระจายตวไปทว

โลกของอนเทอรเนต ในการสราง ตอยอด หรอ

ตรวจสอบสอดวยตนเองหรอดวยการรวมมอกบ

คนอน ยกตวอยางเชน คณอาจเขยนเกยวกบการ

ประชมเทศบาลในบลอก1ของคณหรอบนเวบบอรด

หรอคณอาจตรวจสอบขอเทจจรงในขาวทลงสอ

กระแสหลก ชใหเหนขอผดพลาดหรออคตในขาวนน

บนบลอกของคณ หรอคณอาจถายภาพเหตการณท

นาจะเปนขาวดวยกลองดจทลและโพสตมนออนไลน

หรอถายคลปวดโอแลวเอาขนเวบไซตอยางยทบ”2

สอพลเมองเปนไดตงแตระดบคนธรรมดา

อยางเราๆ ทานๆ ทถายภาพเหตการณการชมนม

ลงฟลกเกอร (Flickr.com) หรอเฟซบค หรอทวต

ขอความทนาสนใจผานทวตเตอร (Twitter.com)

ถกเถยงอภปรายประเดนสาธารณะบนเวบบอรด

1 สำาหรบความหมายของบลอก ดบทท 2: ภาษาและเครองมอ

ของสอพลเมอง2 Mark Glaser (27 กนยายน 2006). “Your Guide to

Citizen Journalism.” Public Broadcasting Service. http://

www.pbs.org/mediashift/2006/09/your-guide-to-citizen-

journalism270.html


พนทป (Pantip.com) ไปจนถงกลมคนทรวมตว

กนทำางานเปนกลมสอพลเมองอยางจรงจง เชน

เวบไซตบลอกนน (Blognone.com) เวบไซตขาว

ไอทของคนไทย หรอรวมมอกนหลวมๆ ผาน

การรวมกลมเปนครงคราว เชน “นกสบพนทป”

ในเวบบอรดพนทป

เนอหาของคมอฉบบนจะวาดวยการเปน

สอพลเมองในระดบปจเจก ในฐานะผใชอนเทอรเนต

ในการแลกเปลยนความคดเหนและขอมลหลกฐาน

เชน ภาพถาย คลปวดโอ หรอสำาเนาเอกสารเปนหลก

เนองจากเปนระดบททกคนทเขาถงอนเทอรเนตได

สามารถเปนได สวนชองทางอน ไมวาจะเปนวทย

ชมชนหรอพอดคาสต3 นนมลกษณะเฉพาะ และตอง

อาศยทกษะทางเทคนคทอาจอยเหนอระดบความร

พนฐานของผใชเนต

2. จะรไดอย�งไรว�เรองไหนควรเปนข�ว?

ตอบ: เรองนไมจำาเปนตองคดมาก ถา

คณเขยนหรอโพสตเกยวกบสงทตวเองอยากอาน

กนาจะมคนอนทสนใจในเรองเดยวกน แคนนกเปน

3 Podcasting – การเผยแพรไฟลเสยงหรอวดโอใหดาวนโหลด

อยางสมำาเสมอ คำาวา “พอด” ยอมาจาก Playable-on-Demand

หรอเลอกเลนไดตามตองการ


“ขาว” ไดแลวในโลกททกคนเปนสอได

นอกจากน คณกไมจำาเปนตองตงใจเปน “สอ

พลเมอง” ทกครงทคณทำาอะไรกตามบนอนเทอรเนต

คณอาจเขยนอะไรเรอยเปอยไรสาระ โพสตรปขำาขน

หรอหยอกลอกบเพอนบางกได แคสนใจวาเมอใด

กตามทคณเขยนเกยวกบประเดนสาธารณะ คณจะ

พยายามอยางดทสด และยดมนในจรรยาบรรณทพง

ม (เราหวงวาคมอเลมนจะชวยได)

3. สอพลเมองมอะไรทสอมออ�ชพไมม?

ตอบ: ความเปนอสระและ “พลงบรสทธ”

ทอยากแลกเปลยนแบงปนขอมลขาวสารระหวาง

พลเมองดวยกน รวมทงความรและความเชยวชาญ

เฉพาะทางในสาขาททำางานประจำา

4. สอมออ�ชพมอะไรทสอพลเมอง (ไมคอย) ม?

ตอบ: ความเปนมออาชพ ทน ชอเสยง และ

กองบรรณาธการทคอยทำาหนาทคดกรอง แกไข และ

ตรวจสอบความถกตอง – สองประเดนแรกไมคอย

สำาคญเทาไรแลวในยคอนเทอรเนตทเครองมอชวย

ทนแรงและเงนไดมาก แตสองประเดนหลงคอเหตผล

ทสอพลเมองควรยดมนในจรรยาบรรณ เพอสราง

ความนาเชอถอในโลกไซเบอรทยนยนตวตนไดยาก


5. ตองเปดเผยชอและน�มสกลจรงหรอเปล�?

ตอบ: ไมจำาเปน ความนาเชอถอในโลก

ของสอพลเมองนนสรางกนดวยคณภาพของเนอหา

และจรรยาบรรณ แตถาคณใชนามแฝงและอางถง

ขอมลเชงลกทสงผลกระทบในวงกวาง และเปนขอมล

ทคณอางวาจรงและลบ (เชน แผนการใชงบลบของ

กองทพ หรอขอมลเกยวกบการคอรรปชน) ถง

จดหนง คณกควรจะเปดเผยชอและนามสกลจรง

เพอยนยนความบรสทธใจ และเพอพสจนวาไมม

เจตนาแอบแฝง หรอถากลวการคกคามของอทธพล

มด คณกควรจะนำาขอมลนนไปมอบใหกบสอ

มออาชพ เพราะพวกเขาไดรบการคมครองตาม

กฎหมายมากกวาสอพลเมอง (สอมออาชพตองรบ

ความเสยงทจะถกฟองเปนกจวตรในการทำาหนาท

อยแลว)

บทท 2

:

ภาษาและเครองมอของสอพลเมอง


เวบ 2.0 (web 2.0) – “เวบ” ยอม�จ�ก เวลด ไวด

เวบ (World Wide Web – WWW) หมายถงระบบ

เอกสารทเชอมตอกนดวยลงกทคลกเขาไปดได

(hypertext link) บนอนเทอรเนต คำาวา “เวบ

2.0” หมายถงเวบไซตสมยใหมทเปดใหผใชเนต

มปฏสมพนธระหวางกนและสรางเนอหาของเวบเอง

เชน วกพเดย (Wikipedia.org) ยทบ (YouTube.

com) หรอฟลกเกอร (Flickr.com) ตางจาก “เวบ

1.0” ในสมยกอน ทผใชเปนผบรโภคขอมลขาวสาร

ฝายเดยว

เวบเบราวเซอร (web browser) – ซอฟตแวร

สำาหรบทองเวบ เราอาจจะคนเคยกบอนเทอรเนต


เอกซพลอเรอร (Internet Explorer – IE) บนระบบ

ปฏบตการวนโดวส หรอไฟรฟอกซ (Firefox) ทเปน

เวบเบราวเซอรแจกฟร มจดเดนทความปลอดภย

และความสามารถในการตดตงสวนเสรมการใชงาน

หรอโครม (Chrome) ทพฒนาโดยกเกล และแจก

ฟรเชนกน

เสรชเอนจน (search engine) – บรการคนหา

ขอมลบนเวบ เชน กเกล (Google.com) หรอบง

(Bing.com)

ฟอรเวรดเมล (forwarded mail) – การสงอเมล

ทไดรบมาตอไปยงคนอน

บลอก (blog) – ยอมาจาก เวบลอก (weblog – บนทก

บนเวบ) หมายถงเวบไซตทถกเปดขนเพอเขยนเรอง

ราวตางๆ อยางสมำาเสมอ สวนใหญแลวบลอกมก

มเนอหาทยาวกวาและจรงจงกวาไดอารออนไลน

บลอกมทงทเปนเวบไซตสวนตวและบรการทบรษท

ตางๆ เปดใหใชโดยไมเสยคาใชจาย เชน เวรดเพรส

(Wordpress.com) โอเคเนชน (OKNation.net)

เอกซทน (Exteen.com) หรอบลอกแกง (Bloggang.

com) นยมเรยกผเขยนบลอกวา บลอกเกอร


ฟด (feed) – รายการหวขอลาสดจากเวบใดเวบหนง

โดยมากใชรปแบบ RSS (Really Simple Syndica-

tion – มาตรฐานหนงของการกระจายขอมลจาก

เวบไซตทมการเพมเตมเนอหาบอย) อานไดจาก

บรการอานฟด (RSS aggregator) เชน กเกลรเดอร

(Google.com/reader)

แทก (tag) – คำาสำาคญ (keyword) ทใชอธบายและ

จดกลมหวขอหรอประเดนหลกของเนอหาท

สอพลเมองผลต เชน “ปาชมชน” หรอ “พ.ร.บ.

คอมพวเตอร” การใสแทกทถกตองและตรงประเดน

จะชวยใหคนคนเจอเนอหาทตองการไดงายขน

เวบบอรด (webboard) – กระดานสนทนาบน

อนเทอรเนต เชน พนทป (Pantip.com)

กระท – หวขอสนทนาบนเวบบอรด

โพสต (post) – บทความทเขยนลงบลอกหรอพนท

อนบนเวบ

คอมเมนต (comment) – นยมยอวา “เมนต” หรอ

“เมน” หมายถงการแสดงความคดเหนในชองให


แสดงความคดเหนทายโพสตของคนอน

โซเชยลบคมารค (social bookmark) – บรการ

บนเวบทใหคนโพสตลงกทตวเองตองการบนทก

ไว (บคมารค) รวมทงจดหมวดหมและแลกเปลยน

ลงกเหลานนกบคนอนผานเวบไซต เชน ดลเชยส

(Delicious.com) หรอซกเกอร (Zickr.com)

โซเชยลมเดย (social media) – จากนยามของ

วกพเดย โซเชยลมเดยหมายถง “สอทใชสำาหรบ

มปฏสมพนธทางสงคม โดยใชเทคโนโลยบนเวบท

ขยายขนาดไดสงและเขาถงไดงายมาก”4 โดยเฉพาะ

บรการบนเวบทหนนเสรมเครอขายสงคมและเปด

พนทสำาหรบเนอหาทผใชสรางเอง (user-generated

content)

เฟซบค (Facebook.com) – เวบโซเชยลมเดย

ทไดรบความนยมสงทสดในโลก ปจจบนมผใชกวา

300 ลานคน รวมผใชทอาศยอยในประเทศไทยกวา

4.6 ลานคน5

4 http://en.wikipedia.org/wiki/Social_media5 ขอมลจาก http://www.checkfacebook.com เขาถงวนท 8

กนยายน 2553


ทวตเตอร (Twitter.com) – เวบไซตทใหบรการ

บลอกขนาดสน หรอ “ไมโครบลอก” ทไดรบความ

นยมสง ผใชสามารถสงขอความครงละไมเกน 140

ตวอกษรถงผทตดตามอย (follower) นยมเรยกบญช

ผใชดวย @ ตามดวยชอ เชน @barackobama

ไฮไฟว (Hi5.com) – เวบโซเชยลมเดยทไดรบความ

นยมสงมาก โดยเฉพาะในหมวยรน นกทองเนตไทย

นยมเรยกชอเลนวา “ฮหา”

มายสเปซ (Myspace.com) – เวบโซเชยลมเดย

อกหนงแหงทไดรบความนยมมาก โดยเฉพาะในกลม

นกดนตรทอยากสรางเครอขายกบแฟนเพลง และ

ใชพนทในการ “ปลอย” เพลงใหมบนเนต

ไลค (like) – การกดปม “ไลค” (ชอบ) เนอหาบน

เฟซบค

ทวต (Tweet) – การสงขอความในทวตเตอรหนงครง

รทวต (Retweet) – การนำาขอความทคนอนทวตมา

ทวตซำา นยมเรยกยอๆ วา RT


เครองมอของสอพลเมอง

สอพลเมองควรจะสนใจตดตามเครองมอ

ใหมๆ ทสามารถสอสารไดอยางแพรหลายและ

สะดวกสบายสำาหรบนกทองเนต ถงแมวา “สาร” ท

เราอยากสอจะสำาคญ แตเครองมอและชองทางกม

ความสำาคญไมแพกน เพราะไมวาเราจะเขยนอะไร

ดแคไหน กคงมคนอานไมมากนกถานกทองเนต

คนหาเรองทเราเขยนในกเกลไมเจอ หรอพบวา

หนาเวบอานยาก หรอไมสามารถสงตอใหเพอนๆ

อานไดโดยงาย

ดวยเหตน เมอเราสรางเนอหาในฐานะ

สอพลเมอง ไมวาจะเปนขอเขยนบนบลอก โนต

บนเฟซบค คลปวดโอ หรอภาพถาย ควรคำานงถง

ความ “อานงาย” “ตดตามงาย” “หางาย” และ “แชร

งาย” เปนหลก

“อานงาย” หมายถงการอำานวยความ

สะดวกใหกบการอานบนหนาเวบ เชน การเลอกใช

แบบอกษรทสบายตา ไมใชสสนฉดฉาดบาดตา

หรอลกเลนบางอยางทอาจสรางความรำาคาญ เชน

ไฟกะพรบ เสยงเพลงทตงคาใหเลนเสยงดงทนท

ทมคนเปดหนาเวบ

“ตดตามงาย” หมายถงการตดตงบรการ

เสรมทชวยใหคนอานตดตามหวขอลาสดทเราเขยน


ไดงายขน เชน ตงคารายการหวขอลาสด (ฟด)

ในรปแบบ RSS ใหคนอานใชบรการอานฟดตดตาม

ไดโดยไมตองเปดหนาเวบเพอดความเปลยนแปลง

ดวยตนเอง สวนใหญเราไมตองจดการเรองนเอง

เพราะซอฟตแวรและบรการเขยนบลอกสวนใหญ

จะตงคานใหโดยอตโนมต เพยงแตตรวจวามนทำางาน

ไดกพอ

“หางาย” หมายถงการทำาใหเสรชเอนจน

ตางๆ หาเราไดงาย (ดบทท 3: ทำาอยางไรใหโลกร)

นอกจากจะออกแบบเวบใหหาไดงายแลว เรา

กควรจะเลอกชอแทกทตรงกบประเดนท เขยน

ดวย เพอชวยใหคนเจอไดงายขน เชน ถาเราใส

แทก “มาบตาพด” สำาหรบโพสตเรองปญหาทนคม

อตสาหกรรมมาบตาพดซงเราเขยนบนบลอก คน

ทคนคำาวา “มาบตาพด” ในกเกลกจะมโอกาสเจอ

บทความของเรามากกวาการไมใสแทกอะไรเลย

“แชรงาย” หมายถงการทำาใหคนอนนำา

เนอหาของเราไปเผยแพรไดงาย เชน ถาเขยนบลอก

กเขยนใหกระชบและมแหลงขอมลอางองชดเจน

นอกจากจะโพสตแลว กสรางไฟล PDF6 หรอสไลด

เพอความสะดวกในการสงเปนฟอรเวรดเมล ถา

6 Portable Document Format – มาตรฐานเอกสารชนดหนง

ทเปดอานไดในทกระบบปฏบตการ เหมาะสำาหรบการเผยแพร


ถายภาพเหตการณระทกขวญกควรลดขนาดภาพ

ใหเลกลง คนจะไดสงตอกนไดงายขน และอาจทำา

ลายนำา (watermark) ประกอบลายเซนของเราทมม

ภาพ เพอใหเครดตตวเองในฐานะสอพลเมอง (และ

เพอไมใหคนอนนำาเนอหาของเราไปแอบอางวาเขา

เปนคนทำา เราอาจไมหวงลขสทธกจรง แตกไมควร

ยอมใหคนอนปลอมแปลงผลงานไปเรอยๆ เพราะ

ถอเปนการเปดโอกาสใหคนทำาอะไรมกงายอยางน

ไมสนสด)

ทกลาวไปนนคอสงทควรทำา แลวเครองมอ

ทสอพลเมองใชไดมอะไรบาง? คำาตอบคอหลากหลาย

มาก เพราะเครองมอทใชงายและฟรในเนตนนม

จำานวนและคณภาพทเพมขนเรอยๆ ถาคณชอบ

เขยน คณกควรจะเปดบลอก แตถาคณไมชอบเขยน

การทำาสงงายๆ อยางการอพโหลดภาพถายหรอ

คลปวดโอขนฟลกเกอรหรอยทบ แลวเผยแพรปาก

ตอปากผานเครอขายโซเชยลมเดยของคณ หรอ

รทวตขอความสำาคญทควรรกนในวงกวาง แคนคณ

กเปนสอพลเมองไดแลว

ฮนนาห วลดรม (Hannah Waldram)

นกขาวรนใหมของหนงสอพมพ เดอะ การเดยน

(The Guardian) ของสหราชอาณาจกร อธบายวา

เธอใชเครองมออะไรบางบนบลอกสวนตว7


จากภาพนจะเหนวาฮนนาหใชเครองมอ

หลายชนดมากในการทำางาน อาท

– บรการรบฝากรป (Flickr.com, TwitPic.

com)

– บรการและซอฟตแวรอดและตดตอเสยง

(Audacity, Audioboo.fm, SoundCloud.com)

– บรการรบฝากคลปวดโอ (Vimeo.com,

YouTube.com, Bambuser.com, Qik.com)

– บรการรบฝากขอความและบทความ

(Twitter.com, ScribbleLive.com, Wordpress.com,

CoverItLive.com)

7 http://hrwaldram.wordpress.com/2010/06/24/news-

rewired-whats-next-for-niche


– สอออนไลนและบรการรวบรวมหวขอ

ขาว (Trendsmap.com, Delicious.com, Google

Reader)

– โซเชยลมเดย (Facebook.com)

– แหลงขอมลโอเพนซอรส (ZeeMaps.com,

Scribd.com, HelpMeInvestigate.com, MySociety.

org)

สอพลเมองอาจไมจำาเปนจะตองใชเครองมอ

มากเทากบสอมออาชพในการทำางาน แตโบราณวา

“รไวใชวา ใสบาแบกหาม” ดงนนอยางนอยเรากควร

จะทำาความคนเคยกบเครองมอเหลาน เผอวาวนหนง


จะตองใช (แหลงขอมลโอเพนซอรสในหวขอสดทาย

นนเปนสงทประเทศไทยกำาลงขาดแคลนอยางยง

สอพลเมองทานใดทสนใจจะรวมตวกนออกแบบ

เวบไซตทำานองน ขอไดรบคำาอนโมทนาจากเรา

ลวงหนา)

เวบไซตสวนตวของฮนนาห (HRWaldram.

wordpress.com) เปนบลอกทอานงาย สบายตา

และรวบรวมเนอหาลาสดทเธอสรางผานเครองมอ

ตางๆ ไวในหนาเดยวอยางชดเจนและตดตามงาย

สวนประเทศไทย เวบไซตไอแอนนนนน

ดอตคอม (Iannnnn.com) เปนบลอกทโดดเดน


ดานการออกแบบ และจดวางขอมลทรวบรวมจาก

เครองมอตางๆ เปนอยางด บนหนาแรกของบลอก

น นอกจากผอานจะไดอานโพสตลาสด ยงสามารถ

ตดตามทวตลาสดจาก @iannnnn และคลก “แอน

อรอย2” ทเมนดานบน เพอดรายการลงกจากหนา

โซเชยลบคมารคของคณไอแอนนนนนไดอกดวย

บทท 3

:

ทำาอยางไรใหโลกร


เมอเร�เรมใชเครองมอต�งๆ คลองแลว กควร

จะสนใจวาจะทำาอยางไรใหโลกรวาเราเปนสอ

พลเมอง การ “ทำาใหโลกร” ไมไดหมายความวา

เราควรหาทางโปรโมตตวเองแบบสดลมทมประต

เพราะถงทสดแลว ถาเนอหาของเราไมด จะเสยเวลา

โปรโมตเทาไรกไมมประโยชน แตในทางกลบกน

ถาเนอหาของเราดมาก แตไมมใครอานนอกจาก

เพอนฝงของเราเอง เรากคงเรยกตวเองวา “สอ

พลเมอง” อยางเตมปากเตมคำาไมได

ภาวธ พงษวทยภาน (@pawoot) ผ

เชยวชาญดานธรกจออนไลน ผกอตงเวบไซตตลาด

ดอตคอม (Tarad.com) ไดสรปสงทบลอกเกอร

ควรทำาในบทความ “10 เทคนคการสราง Link Popu-


larity ใหกบบลอก”8 ไวดงตอไปน

1. ลงกไปห�บลอกอน

วธทงายทสดกคอทำาลงกไปหาบลอกอนๆ

ทคณสนใจกอนเลย นกเขยนบลอกหลายๆ ทาน

มกจะใจจดใจจออยตลอดอยแลววาจะมใครทำาลงก

มาหาบาง เมอคณลงกไปหาเขากอน คณกอาจจะ

ไดเปนจดสนใจ ทำาใหเจาของบลอกนนๆ รจกบลอก

ของคณ คราวนแหละ ถาบลอกของเราดจรง เขาก

คงไมรงเกยจทจะทำาลงกมาหาเราแนนอน หรอถา

ใหชวร หลงจากทคณทำาลงกไปหาบลอกอนแลว

ลองสงอเมลไปบอกเจาของบลอกดวยกด วาเรา

ทำาลงกไปหาแลวนะ

2. ไปทงคอมเมนตทบลอกคนอนบ�ง

เวลาเราไปอานบลอกคนอน กไปเขยน

คอมเมนตไวบาง มคำาแนะนำาเลกนอยวา อยาไป

สแปมคอมเมนตของเขา (spam comment หมายถง

การเขยนคอมเมนตทไมไดตงใจจะแสดงความ

คดเหนอะไร แตเขยนเพราะอยากโปรโมตบลอก

หรอเวบของเราเทานน) เพราะขนาดเราเองยง

8 http://www.pawoot.com/node/254


รำาคาญเวลาทมคนมาสแปมคอมเมนตของเรา

ใจเขาใจเรา

3. สงบลอกเข�สเสรชเอนจนต�งๆ

ขอนตองขยนเลกนอย เพราะคณตองสง

บลอกของเราเขาสเสรชเอนจนตางๆ โดยเฉพาะ

กเกล ขอไดเปรยบของบลอกกคอ คณสามารถ

โปรโมตบลอกไปสเสรชเอนจนเฉพาะทาง เชน เสรช

เอนจนสำาหรบบลอกโดยเฉพาะ ไดอกดวย

(การทำาใหบลอกของเรา “หางาย” และ

“บนทกงาย” สำาหรบเสรชเอนจนนน มชดหลกการ

ทเรยกกนวา Search Engine Optimization หรอ

SEO ดขอแนะนำาเบองตนไดทบทความ “วธทำา SEO

เบองตน”9 ของคณพชร เกดศร และ “10 เทคนคการ

ออกแบบเวบให Google รจก”10 ของคณภาณ)

4. ออกแบบบลอกใหดดสวยง�ม

ถาคณออกแบบบลอกใหสวยหรอมดไซน

ทโดดเดนสะดดตา คณกมโอกาสทจะโปรโมตเวบ

ของคณทรกเนต (Rookienet.com) หรอเวบไซตท

9 http://www.ipattt.com/2009/วธทำา-seo10 http://www.pawoot.com/article/search-engine-mar-

keting/276


พดคยถงเรองการดไซนเวบ เปนตน

5. ใช CSS ในก�รออกแบบบลอก

หากดไซนสวยแลว ยงใช CSS (Cascad-

ing Style Sheet – ภาษาชนดหนงในการกำาหนด

รปแบบของหนาเวบ)11 ในการโคดเขาไปอก โอกาส

ยงเพมมากขนเปนทวคณ เพราะคณจะมโอกาสได

โปรโมตไปสระดบโลก เชน เวบไซตเบสตซเอสเอส

วอลต (BestCSSVault.com) ซงถาคณออกแบบสวย

และใช CSS คณกสามารถสงบลอกของคณเขาไปให

พจารณาได

6. ทำ�แทกไปห�เทคโนร�ต

บลอกเสรชเอนจนชอดงอยางเทคโนราต

(Technorati.com) นนม pagerank (เกณฑวด

โอกาสในการถกคนหาเจอโดยกเกล) ทสงทเดยว

ยงถาแตละบทความของคณมการใสแทกไปแจง

เทคโนราตไว เราจะไดผลสองทาง ทางตรงคอได

ไปอยในรายชอบลอกบนเทคโนราต ทางออมคอ

โปรแกรมชวยเกบขอมล หรอครอวเลอร (crawler)

11 ดคำาอธบายและตวอยางไดท http://www.w3.org/Style/Ex-

amples/011/firstcss.th.html


ของเสรชเอนจนตางๆ จะวงตอจากเทคโนราตมาเกบ

ขอมลในบลอกของเราดวย

7. ทำ� “ล�ยเซน” (signature) ตอนตอบกระท

ในเวบบอรด

เวลาไปตอบกระทในเวบบอรดตางๆ กอยา

ลมตงคาลายเซนทายความเหนใหลงกมาทบลอก

ของคณดวย คำาแนะนำาคอ ตอบกระทในสงทคณตอบ

ได อยาสแปมเวบบอรด ใหตอบในเรองทเรารจรง

จะเปนการสรางความนาเชอถอใหบลอกของเราได

อกดวย

8. ใชโซเชยลบคม�รค

ในยคเวบ 2.0 อยางตอนน ลองใชประโยชน

จากเวบพวกโซเชยลบคมารคใหเกดประโยชน ถา

บทความในบลอกของเราไดไปลงกอยในเวบเหลาน

กจะเปนการเพมคนอานและเพมความนยมของลงก

ไปในตว ลองดเวบอยางดลเชยส (Delicious.com)

หรอดกก (Digg.com) แตถาหากเปนของไทย ลอง

แวะไปทซกเกอร (Zickr.com)

9. ปงไปทบลอกเสรชเอนจน

ถาระบบบลอกของคณเปนซอฟตแวร


อยางพวกเวรดเพรส (WordPress.org) หรอมฟ-

เอเบลไทป (MovableType.org) คณกจะสามารถ

ตงคาของโปรแกรมใหทำาการปง (ping – การสง

คำาขอใหมาด) บทความหรอบลอกของคณ เขาส

บลอกเสรชเอนจนโดยอตโนมตทกครงทคณอพเดต

บลอก

10. เขยนบทคว�มใหเวบอนหรอบลอกอนๆ

เวบและบลอกกลมหลายแหงเปดใหเราได

แสดงความสามารถหรอเขยนบทความทมประโยชน

ตอกลมเปาหมายของเวบไซตหรอบลอกของเขา และ

สวนใหญแลว ถาเราเขยนเรองสงไป เราจะไดเครดต

เลกๆ คอลงกกลบมาหาบลอกของเรา

นอกจาก 10 ขอทคณภาณเสนอขางตน

เรามขอแนะนำาอก 2 ขอสำาหรบสอพลเมองโดย

เฉพาะ

11. ทำ�เนอห�ใหอยในรปแบบทสมบรณ อ�นง�ย

และสะดวกตอก�รเผยแพร

สมมตวาคณเขยนบทความเกยวกบกรณ

ทจรตใน อบต. ของหมบาน โดยมขอมลหลกฐาน

และแหลงอางองชดเจน วธหนงทจะชวยใหคณ


เผยแพรบทความไปไดอยางรวดเรว คอแปลง

บทความเปนไฟลในรปแบบทคนสามารถนำาไปสงตอ

เปนฟอรเวรดเมลไดงายและไมมใครตดตอขอความ

ของคณได เชน PDF หรอทำาเปนชดสไลด Microsoft

Powerpoint โดยทสไลดแตละหนาสรปประเดนและ

หลกฐานประกอบสนๆ เผยแพรผานเวบอยางสไลด

แชร (Slideshare.net) หรอออเธอรสตรม (author-

STREAM.com)

12. แสดงคว�มเตมใจทจะแบงปนใหคนอ�น

เราเชอวาสอพลเมองโดยทวไปเปนผมจต

สาธารณะทอยากแบงปนขอมลขาวสารกบคนอน

โดยไม “หวง” ลขสทธอยแลว แตเรองลขสทธกสำาคญ

เพราะปจจบนอนเทอรเนตไทยมปญหาการแอบอาง

และลอกเนอหาไปใชโดยไมใหเครดตผสรางงาน

คอนขางมาก สอพลเมองมสวนแกปญหาความ

มกงายนได

วธทดวธหนงทจะแสดงตววาเราเหนความ

สำาคญของลขสทธและอยากพทกษลขสทธของ

ตวเอง แตในขณะเดยวกนกยนดใหคนอนนำาเนอหา

ของเราไปเผยแพรโดยไมตองขออนญาตกอนถา

เคารพในลขสทธ คอการใชสญญาอนญาตแบบ

ครเอทฟคอมมอนส (Creative Commons) ในการ


เผยแพรเนอหา

ครเอทฟคอมมอนส คอชดสญญาอนญาต

สำาเรจรปทมงสนบสนนการเผยแพรเนอหาและ

รกษาเครดตของผสรางตนฉบบในเวลาเดยวกน

ผใชสามารถเลอกผสมสญญาอนญาตได 11 แบบ

จากตวเลอก 4 อยาง ไดแก การกำาหนดใหผท

นำาไปเผยแพรตองอางถงเจาของตนฉบบ (BY)

การกำาหนดไมใหการเผยแพรเปนไปในเชงการคา

(NC) การกำาหนดไมใหมการดดแปลงผลงานในการ

เผยแพร (ND) และการกำาหนดใหใชสญญาอนญาต

แบบเดยวกนในการเผยแพร (SA)12

12 อานคำาอธบายและรายละเอยดไดทเวบไซตครเอทฟคอมมอนส

ประเทศไทย http://cc.in.th

บทท 4

:

จรรยาบรรณสอพลเมอง

เมอเขยนบลอก


ถงแมว�สอพลเมองจะไมใชสอมออ�ชพ แต

การยดมนในหลกจรรยาบรรณพนฐานบางประการ

กเปนเรองสำาคญ โดยเฉพาะถาอยากสรางความ

นาเชอถอในหมคนอาน เพราะอนเทอรเนตเปน

พนทสาธารณะ เราไมรวาใครเปนใคร และกไมมใคร

สามารถยนยน “ตวตน” ของใครได ดงนน คณภาพ

ของเนอหาทเราเขยนจงแทบจะเปนสงเดยวทสราง

ความนาเชอถอได และคณภาพนนกไมอาจสรางได

ถาหากสอพลเมองไมยดมนในจรรยาบรรณ ไมวา

จะโดยรตวหรอไมกตาม

จรรยาบรรณทงหลายทงปวงอาจสรปเปน

ประโยคสนๆ วา “อยาเขยนอะไรทจะทำาใหเสยใจ

ในภายหลงเมอยอนกลบมาอานใหม”


ในเมอบลอกมความเปน “สาธารณะ”

มากกวาโซเชยลมเดยอยางเฟซบคซงจำากดผอาน

เพยงกลม “เพอน” และยาวกวาทวตเตอรซงจำากด

เนอทเพยง 140 ตวอกษรตอครง งานของบลอกเกอร

ในฐานะสอพลเมองจงมสวนคลายกบงานของนกขาว

มออาชพ และดวยเหตน หากคำาวา “จรรยาบรรณ

ของสอพลเมอง” จะมความหมายสำาหรบบลอกเกอร

มนกควรมสวนคลายกบจรรยาบรรณของสอมอ

อาชพมากกวาจรรยาบรรณของคนทเลนเฟซบค

หรอทวตเตอร (ดหวขอถดไป)

อยางไรกตาม ในเมอบลอกเกอรสวนใหญ

ไมใชนกขาวมออาชพ และคนอานบลอกกไมได

คาดหวงใหเปนอยางนน (ไมอยางนนเขาคงไมเขามา

อานบลอก และการเขยนบลอกกคงจะหมดสนกและ

ขาดเสนห ถาบลอกเกอรพยายามทำาตวเปนนกขาว

ตลอดเวลา) จรรยาบรรณของบลอกเกอรจงไมควร

จะเทากบจรรยาบรรณของสอมออาชพ ถงแมวาจะ

มพนฐานเดยวกน

บลอกเกอรสวนใหญเขยนบลอกเปนงาน

อดเรกดวยแรงจงใจทแตกตางกน บางคนเขยน

เพอระบายอารมณหลงจากททนเกบกดในททำางาน

มาทงวน บางคนเขยนบนทกประสบการณประจำาวน

ใหเพอนอานเหมอนไดอารสวนตว บางคนเขยน


เพราะอยากแบงปนขอมลขาวสารหรอสาระทคดวา

นาสนใจ บางคนเขยนเพราะอยากโฆษณาสนคา

หรอบรการของบรษทนายจาง และบางคนกเขยน

ดวยเหตผลงายๆ คอ อยากเขยน

ไมวาบลอกเกอรแตละคนจะเขยนบลอก

เพราะอะไร ความทอนเทอรเนตเปนพนท “สอสาร

สวนตว” และ “สอสารมวลชน” ในเวลาเดยวกน

ประกอบกบขอเทจจรงทวาอะไรทเราเขยนบน

อนเทอรเนตมสทธอยไปชวนรนดร (ถงเราลบออก

กอาจชากวาคนทมาคดลอกเนอหาไปสงตอแลว) ก

หมายความวาบลอกเกอรควรคำานงถงจรรยาบรรณ

บางขอเวลาเขยน โดยเฉพาะถาเราอยากสราง

“ความนาเชอถอ” ในหมคนอาน

ความนาเชอถอเปนปจจยสำาคญสำาหรบ

ทกคนทอยากเขยนบลอกใหคนอน (ทไมใชเพอน)

อาน เพราะถาคนอานรสกวาคนเขยนไมนาเชอถอ

เมออานครงแรกแลวกคงไมอยากกลบมาเยอนบลอก

นอกในอนาคต

ในเมอบลอกเกอรไมใชสอมออาชพทม

คนรจก “ยหอ” ดอยแลว และหลายคนกไมอยาก

เปดเผยชอ-นามสกลจรงเวลาเขยน ความนาเชอถอ

จงเปนสงทตองสราง และตองใชเวลาระยะหนงกวา

จะสรางได นนหมายความวาบลอกเกอรทคนอาน


ใหความเชอถอตองเปนคนทยดมนในจรรยาบรรณ

อยางสมำาเสมอ ไมวาจะโดยรตวหรอไมกตาม

เราเชอวาจรรยาบรรณของบลอกเกอรท

สำาคญทสดคอ “ความเปนภววสย” ตามดวย “ความ

ถกตองแมนยำา” และ “ความโปรงใส”

คว�มเปนภววสย

ความเปนภววสย (objectivity) คอแนวคด

ทวาผเขยนบทความควรเขยนอยางเปนกลางและ

เขาใกลสงทเกดขนจรงมากทสด เพอเปดโอกาสให

ผอานตดสนดวยตนเองวาอะไรหรอใครในเรองน

ถก/ผด/ด/เลว หรอถาบลอกเกอรอยากบอกคนอาน

วาเขาคดอยางไร กควรแยกใหชดเจนระหวาง “ขอ

เทจจรง” กบ “ความเหน” ไมใชเขยนแตความเหน

ของตวเอง ฝงขอเทจจรงไวในความเหนจนแยก

ไมออก หรอไมกไมพดถงขอเทจจรงเลย

ยกตวอยางขอความตอไปน

1. “ส.ส. กระทรวงไอซทนเลวมากเลย

นะครบ งาบงบไปกนตงเปนแสนลาน”

2. “กระทรวงไอซทปนไดงบประมาณ

100,000 ลานบาท เพมจากปทแลวถง 30% มากกวา

ทกกระทรวง ปทแลวผลงานทโดดเดนกเหนมแต

การบลอกเวบไปหลายพนเวบ ผมสงสยวาเอาเงน


ไปทำาอะไรกนแน”

ขอความหลงเปนการเขยนอยางเปน

ภววสยมากกวาขอความแรก เพราะแยกแยะระหวาง

ความเหนกบขอเทจจรงอยางชดเจน ยงไมนบวา

ขอความแรกทำาใหบลอกเกอรสมเสยงทจะถกฟอง

หมนประมาท ถาไมมหลกฐานชดเจนวา ส.ส. คนนน

“งาบงบไปกน” จรงหรอเปลา

ถาจะใหด นอกจากจะเขยนแบบขอความ

หลงแลว บลอกเกอรควรใสลงกตรงคำาวา “งบ

ประมาณ 100,000 ลาน” ไปยงหวขอขาวหรอ

แหลงขอมลนดวย คนอานจะไดตรวจสอบหรอหา

รายละเอยดเพมเตมเองได

“ความเปนภววสย” ทำานองนสำาคญกวา

“ความเปนกลาง” ในความหมายของ “การนำาเสนอ

อยางรอบดาน” เพราะบลอกเกอรเปนปถชนธรรมดา

ยอมอยากเขยนเชยรคนนบาง ดาคนโนนบาง

ตามรสนยม ความเชอ หรอจดยนทางการเมอง

บลอกเกอรคนไหนทอยากเขยนแบบรดกมและ

นำาเสนอขอมลรอบดานระดบเดยวกบสอมออาชพ

กคงเปนนกขาวไปแลว (นาสงสยวาสงคมไทย

ทกวนนยงมสอมออาชพท “เปนกลาง” ในความหมาย

นนหลงเหลออยหรอไม เพยงใด)

ดวยเหตน ถาบลอกเกอรพยายามเขยน


ใหเปนภววสยทสด คอแยกใหชดเจนระหวาง

ขอเทจจรงกบความเหน และไมบดเบอนขอเทจจรง

กนาจะพอแลว ไมถงกบตองไมเลอกขางหรอพสจน

วาตวเอง “เปนกลาง” แตอยางใด (ในกรณตวอยาง

ขางตน หมายความวาแคระบขอเทจจรงใหถกตอง

กพอ ไมตองถงกบพยายามหาขอมลอนทชวา ส.ส.

คนนนาจะเปนคนด มาถวงดลขอมลสวนแรก)

คว�มถกตองแมนยำ�

จรรยาบรรณของบลอกเกอรขอน เปน

จรรยาบรรณพนฐานของนกเขยนสารคดทวไป

ขอนหมายความวาเราควรตรวจสอบขอเทจจรง

หรออยางนอยกมแหลงอางองทมา กอนทจะนำามา

ใชในการเขยน กฎคราวๆ คอ ขอมลจากหนวยงาน

ทมหนาทเกบขอมลนนอยแลว (เชน ดชนชวดทาง

เศรษฐกจจากเวบไซตธนาคารแหงประเทศไทย)

หรอจากพยานรเหนในกรณทเขยนถงเหตการณ

(เชน คนทไปชมนมประทวง) จะมความนาเชอถอ

สงกวาแหลงขอมลอน

นอกจากการยดมนในขอเทจจรงจะสำาคญ

แลว ความเขาใจใน “ขอบเขต” ของขอเทจจรงทม

วามนบอกอะไรไดและไมบอกอะไร กสำาคญไมแพกน

เพราะการตความทเกนเลยอาจทำาใหคนเขาใจผดได


ยกตวอยางเชน การวเคราะหภาพถายจากเหตการณ

การชมนมระหวางเดอนมนาคมถงเดอนพฤษภาคม

พ.ศ. 2553

1. ภาพทหารยนอยบนรางรถไฟฟา BTS

ถาบลอกเกอรไมรวาภาพนถายวนทเทาไร เวลาใด

และเปนรางไฟฟา ณ จดใด กไมควรตงชอภาพนน

วา “หลกฐานทหารสงหารประชาชนในวดปทมฯ”

2. ภาพผชมนมเสอแดงทซอยรางนำา

ผโพสตภาพคนแรกๆ เขยนถามเฉยๆ วา คนททำาทา

หมอบในภาพน 10 คน ถกยงหมดหรอไม บลอกเกอร

ทเขยนถงเรองนกควรตงคำาถามทำานองเดยวกน

หรอเสนอคำาตอบถาคดวามหลกฐาน ไมใชยกภาพ

นเปนตวอยางของการ “จดฉาก” เพราะผโพสต

ไมไดแสดงเจตนาดงกลาว

เนองจากบลอกเกอรแตละคนยอมรบรขอ

เทจจรงไดจำากด และไมมทางรทกเรอง บลอกเกอร

จงควรเปดพนทใหคนอานแสดงความเหนทาย

ขอเขยนทกชน เพอเชอเชญใหคนอานมาเตมเตม

ในสงทคนเขยนไมร หรอทกทวงขอมล เพราะ

บลอกเกอรอาจเขยนผดหรอใชขอมลเทจโดยไมร

ตว หรอผอานอาจรจกแหลงขอมลทดกวา การเปด

พนทใหผอานไดวพากษวจารณและแสดงความเหน

จงชวยใหบลอกเกอรสามารถนำาขอมลและขอคดเหน


เหลานนไปปรบปรงขอเขยนใหสมบรณยงขน (โดย

ควรใหเครดตกบผอานทกครง)

เจฟฟ จารวส (Jeff Jarvis) บลอกเกอรชาว

อเมรกนชอดง เจาของบลอกบซแมชชน (BuzzMa-

chine.com) บอกวา บลอกเกอรควรใหความสำาคญ

กบบทสนทนาทเกดขนทายบทความ เพราะบท

สนทนานำาไปสสงทสำาคญกวาความถกตองแมนยำา

ของขอมล นนคอ “ความเขาใจ” ทงในขอมลและ

ในความแตกตางหลากหลายของความคด

คว�มโปรงใส

ความโปรงใสหมายถงการเปดเผยขอมล

ทสำาคญตอการตดสนใจของคนอาน โดยเฉพาะ

ในประเดนตอไปน

1. ผลประโยชนทบซอนของบลอกเกอร

ยกตวอยางเชน ถาบลอกเกอรอยากเขยนเชยร

สนคาของบรษททตวเองทำางานให กควรเขยน

เกรนนำากอนวาทำางานใหบรษทผผลต เพราะคน

อานบลอกยอมคาดหวงใหบลอกเกอรมความเปน

อสระมากกวาสอมออาชพ การเปดเผยผลประโยชน

ทบซอนกอนเขยนจงสำาคญมาก

2. การยอมรบความผดพลาดทนททผอาน

ทกทวงวาบลอกเกอรเขยนผดหรอเขาใจผด ในเมอ


ขอเขยนบนบลอกสามารถแกไขปรบปรงไดตลอด

เวลา บลอกเกอรควรมความโปรงใสในเรองนดวย

ถาแกขอเขยนเกาเลกๆ นอยๆ ใหอานงายขนก

ไมเปนไร แตถาแกไขในสาระสำาคญ ควรขดฆา

เนอหาเดม เพอปองกนไมใหคนอานสบสน

3. การอางแหลงขอมล – บลอกเกอรควร

ทำาลงกไปยงแหลงขอมลทใชในการเขยนใหมาก

ทสดเทาทจะทำาได (ประเดนนอาจเปนเรองของความ

ถกตองแมนยำามากกวา แตสวนหนงกเปนเรองของ

ความโปรงใสดวย)

4. การเขยนเรองทหมนเหมตอ “ศลธรรม

อนด” ในความรสกของคนไทยทวไป เชน วจารณ

หนงโป ควรเขยน “คำาเตอน” ทชดเจนกอนลงมอ

เขยน (เชน “เนอหาตอไปนไมเหมาะสำาหรบเดก”)

เพราะบลอกเกอรไมมทางรวาใครจะเขามาอานบาง

อาจมเดกอาย 10 ขวบหลงเขามาโดยบงเอญกได

ขอแนะนำ�เพมเตม

ในภาวะทสงคมมความขดแยงแบงฝก

แบงฝายสงอยางไมเคยปรากฏมากอน นอกจาก

จรรยาบรรณพนฐานทบลอกเกอรควรมเพอสราง

ความนาเชอถอแลว ยงม “ขอควรปฏบต” อกบาง

ประการทนาทำา เพอชวยลดความเกลยดชงในสงคม


และเสรมสรางความเขาใจระหวางกน

1. ควรหลกเลยงการเยยหยน ถากถาง

เหนบแนม หรอขดเรองสวนตวมาโจมต สอกระแส

หลกหลายคายทำาแบบนเปนสรณะ บลอกเกอร

ไมควรเลยนแบบ

2. ควรหลกเลยงการเขยนถงขาวลอทยนยน

ไมไดวาจรงหรอเทจ

3. ควรเปดใจรบฟงความคดเหนทแตกตาง

เราเรยนรจากคนทไมเหนดวยไดมากกวาคนทเหน

ดวยกบเราเสมอ ดงนน ยงบลอกเกอร “ฟง” คนอาน

เพยงใด กจะยง “เขาใจ” ผอนเพยงนน และความ

เขาใจนนกจะชวยใหบลอกเกอรสามารถเขยนดวย

ใจทเปดกวางกวาเดม ไมดวนตดสนใครไปกอน

4. ควรหลกเลยงการใชเหตผลผดๆ กระท

ในเวบบอรดพนทปเรอง “[fallacy] คณใชเหตผล

อยางเหมาะสมหรอไม” โดยคณ Cryptomnesia13

ใหรายละเอยดเรองการใชเหตผลผดๆ ไดอยาง

ดเยยม

13 h t t p : / / t op i c s t ock . pan t i p . com /wahko r / t op i c s -

tock/2009/06/X7930761/X7930761.html หรอ http://sci.

un-no.com/docs/wahkor/fallacy.un

บทท 5

:

จรรยาบรรณสอพลเมอง

เมอใชโซเชยลมเดย


ในยคท “สอสงคม” หรอโซเชยลมเดยไดรบ

ความนยมอยางแพรหลาย สอพลเมองหลายคน

อาจไมอยากเปดบลอกเปนกจจะลกษณะอกตอไป

เพราะไมชอบเขยนบทความขนาดยาว เพยงแต

อยากแบงปน “ขอมลดบ” หรอลงกบทความนาอาน

ใหกบเพอนๆ และผตดตามในเครอขายโซเชยล

มเดยเทานน

โซเชยลมเดยอยางเฟซบคกบทวตเตอร

ไมใช “พนทสอ” โดยธรรมชาต ตางจากบลอกทเรา

สามารถเขยนบทความขนาดยาวลกษณะเหมอน

ขาวหนงสอพมพ แตกไมไดหมายความวาเราไมตอง

สนใจจรรยาบรรณใดๆ เลย เพราะถาเราอยากไดรบ

ความเชอถอในฐานะสอพลเมอง เรากตองสรางความ


นาเชอถอกอน และความนาเชอถอนนกตองวดจาก

“เนอหา” ไมใช “รปแบบ”

หนงสอพมพ กรงเทพธรกจ ฉบบวนท

5 กรกฎาคม 2553 รายงานวา “ธรกจบณฑตยโพล

ททำาการสำารวจความคดเหนของคนกรงเทพฯ และ

ปรมณฑลดวยการสอบถามโดยตรงและทางออนไลน

พบวารอยละ 42 เชอวาสอสงคมชวยสรางความ

แตกแยกในสงคมใหมากขน และรอยละ 30 เชอวา

สอสงคมชวยสรางความสมานฉนท ...รอยละ 56

ไมแนใจวาขาวจากสอสงคมเปนขาวลวงหรอจรง

มากกวากน และสวนใหญ (รอยละ 26) ใหความ

เชอถอขาวเพยงครงเดยวจากสอสงคม”14

ขาวชนเดยวกนสรปวา “ปญหาของสอสงคม

คอการทใครๆ สามารถนำาเสนอขาว ทำาใหมทงขาว

เทจและขาวทเกนจรง นอกจากนยงเปนการสราง

ความแตกแยกมากกวาสมานฉนท”

ประเดนทวาโซเชยลม เดยสรางอะไร

มากกว ากนระหว าง “ความแตกแยก” กบ

“สมานฉนท” นนคงเปนปญหาโลกแตกทจะมการ

14 “‘โซเชยลมเดย’ กำาลงเปลยนโฉมการบรโภคขาวสาร,” กรงเทพ

ธรกจ, 5 กรกฎาคม 2553, http://www.bangkokbiznews.com/

home/detail/politics/life/20100705/341346/โซเชยลมเดยกำาลง

เปลยนโฉมการบรโภคขาวสาร.html


ถกเถยงไปอกนาน สวนหนงเนองจากโซเชยลมเดย

กเหมอนกบเครองมออนๆ ตรงทผลลพธของมน

ขนอยกบคนใช ถาคนใชมเจตนาทจะบดเบอน

ความจรงเพอปลกปน เพราะหวงผลทางการเมอง

ผลลพธทเกดขนยอมสรางความแตกแยกมากกวา

สมานฉนท (และคนทใชแบบนนกเปน “นกปลกปน”

มากกวาเปน “สอพลเมอง”)

แตประเดนทสำาคญกวานนคอ ภาวะ

“สมานฉนท” นนโดยมากมกเปนผลพลอยไดท

เกดขนตามธรรมชาตในสงคมท เคารพในสทธ

เสรภาพของผอนอยางเสมอภาคกน ไมใชเปาหมาย

ทเราจะสามารถตงและผลกดนสงคมใหบรรลได

อยางเปนขนเปนตอน นอกจากน เรองนกเปนเรอง

ตางคนตางคดคอนขางมาก บางคนอาจมองวาสงท

สอพลเมองสอสารนนสรางความแตกแยก บางคน

กอาจมองวาสรางสมานฉนท

ดวยเหตน หลายครงจงไมมใครบอกไดวา

เนอหาทสอพลเมองเผยแพรจะสงผลกระทบอะไร

บาง แตสงทสอพลเมองทำาไดกคอ ใชวจารณญาณ

เวลาทใชโซเชยลมเดย และยดมนในจรรยาบรรณ

สามขอซงอยนอกเหนอจากจรรยาบรรณของบลอก-

เกอรทกลาวถงในบทกอนหนาน คอ 1) ระบลกษณะ

และทมาของขอมลขาวสารใหชดเจน 2) เคารพสทธ


ในความเปนสวนตว และ 3) ทำาหมายเหตประกอบ

เนอหาทตดตอเพอลอเลยน

ระบลกษณะและทม�ของขอมลข�วส�รให

ชดเจน

เวลาทเราโพสตขอมลอะไรกตามทคดวา

คนอนนาจะสนใจลงในโซเชยลเนตเวรค เชน ทำาลงก

บนเฟซบค หรอทวตในทวตเตอร กอนโพสต เรา

ควรตรวจสอบทมาของขอมลขาวสารทเราจะโพสต

กอน ถาเปนลงกทเราไดรบตอจากเพอนมาอกทอด

หนง เรากควรจะตรวจสอบดวยการคลกเขาไปดกอน

โพสต เพอยนยนวาลงกนนยงใชการไดดอย ไมถก

ใครปลอมแปลง และตรงกบหวขอ ปจจบนมไวรส

คอมพวเตอรบางตวท “แฮก” ลงกทสรางโดยบรการ

ยอลงกใหสนลง เชน บตล (Bit.ly) และพาคนไปยง

เวบอนตรายทผสรางลงกไมไดเจตนา ดงนนจงควร

หลกเลยงการใชบรการยอลงกถาไมจำาเปน

ในเมอปกตเราไมสามารถยนยนไดวาขอมล

หรอขาวสารทเราไดรบมานนจรงหรอเทจ สงทเรา

ทำาไดคอระบประเภทของขอมลหรอลงกทเราอยาก

เผยแพรใหชดเจน เชน รทวตขาวลอทยงไมไดรบ

การยนยนดวยแทก [ขาวลอ] (เชน “RT เสธ.แดง

ตายแลว [ขาวลอ]”) นอกเสยจากวาขอมลนนถกระบ


วาเปนขอเทจจรงแลวจากขาวทลงในสอมออาชพ

(ซงมกองบรรณาธการททำาหนาทคดกรองและยนยน

ขอเทจจรงอยแลวกอนตพมพ)

เค�รพสทธในคว�มเปนสวนตว

สทธ ในความเปนสวนตวเปนสทธขน

พนฐาน ไดรบการคมครองตงแตรฐธรรมนญ

ฉบบป พ.ศ. 2540 และมการระบไวในมาตรา 34

ในรฐธรรมนญฉบบป พ.ศ. 2550

มาตรา 34 สทธของบคคลในครอบครว

เกยรตยศ ชอเสยง หรอความเปนอยสวนตวยอม

ไดรบความคมครอง การกลาวหรอไขขาวแพรหลาย

ซ ง ข อความหร อภาพไม ว าด วยว ธ ใ ด ไปย ง

สาธารณชน อนเปนการละเมดหรอกระทบถงสทธ

ของบคคลในครอบครว เกยรตยศ ชอเสยง หรอ

ความเปนอยสวนตวจะกระทำามได เวนแตกรณท

เปนประโยชนตอสาธารณชน

ปจจบนประเทศไทยยงไมมกฎหมายลก

ทบญญตในเรองการละเมดสทธในความเปนอย

สวนตวตามรฐธรรมนญอยางชดเจน การดำาเนนคด

ทผานมามกจะฟองในขอหาหมนประมาท ซงตอง

มเนอหาทมากกวาการนำาขอมลสวนตวมาเผยแพร

(ดบทท 7: ขอแนะนำาทางกฎหมาย) แตเรากไมควร


ไปละเมดสทธใครเพยงเพราะยงไมมกฎหมายลก

คมครอง ลองคดงายๆ ดวา ถาเกดวนหนงมใครเอา

ทอย เบอรโทรศพท ชอเจานาย หรอขอมลสวนตว

อนๆ ของเราไป “แฉ” ในอนเทอรเนต เราจะรสก

อยางไร?

ถาเราไมอยากใหใครทำาอะไรกบเรา เรา

กไมควรทำาแบบเดยวกนกบคนอน สอพลเมองทม

จรรยาบรรณจะถกเถยงในเนตดวยความเคารพ

ในสทธเสรภาพของผอนในการแสดงออก ไมใชไป

เสาะหาขอมลสวนตวของคนทคดตางมาโพสตเพอ

ความสะใจ และเรยกรองใหคนอนชวยกนละเมดสทธ

ในความเปนสวนตวของเขา

ขอความทคนโพสตลงโซเชยลมเดยอยาง

เชนเฟซบคหรอทวตเตอรนน บางกรณอาจเปน

ขอความทผโพสตไมอยากใหนำาไปเผยแพรตอใน

วงกวาง กอนทคณจะนำาขอความของใครไปโพสต

หรอรทวตตอ ควรตรวจสอบสถานะของผโพสตกอน

วาเขาตงคาความเปนสวนตว (privacy settings)

ไวอยางไร ถาเขามพฤตกรรมทเขาขายใดขายหนง

ดงตอไปน

– ม “เพอน” (Friends) ในเฟซบคไมมาก

และเรารวาเขารบแตเฉพาะคนทเขารจกจรงๆ

– ลอกทวตของเขาในทวตเตอรใหมแต


“ผตาม” (follower) เทานนทอานได

– ทกคนทอยากเปนผตามในทวตเตอร

จะตองใหเขารบกอน ไมใชตามไดโดยอตโนมต

ในกรณเหลาน เรากควรตงขอสนนษฐาน

ไวกอนเลยวาเขาตองการรกษาความเปนสวนตว

ดงนน กอนทเราจะรทวตเขาหรอลอกขอความทเขา

โพสตในเฟซบค เรากควรจะขอคำายนยอมจากเขา

กอน โดยเฉพาะขอความทมลกษณะลอแหลมหรอ

อาจทำาใหเขาตกเปนเปาการโจมตจากคนอน

ทำ�หม�ยเหตประกอบเนอห�ทตดตอเพอ

ลอเลยน

บางครงสอพลเมองอาจตองการตดตอ

ภาพถายหรอคลปเสยงเพอลอเลยนบคคลหรอ

หนวยงานใดหนวยงานหนง ในกรณเชนนควร

เขยนคำาเตอนหรอหมายเหตประกอบขางทาย

เชน “หมายเหต: ภาพลอเลยน” เพอปองกนไมให

ใครเขาใจผด เนองจากอารมณขนกบเหตการณ

บานเมองเปนสงทหาไดยากยงในสงคมไทยปจจบน

และภาพตดตอหลายภาพก “แนบเนยน” จนดออก

ยากมากวาตดตอ ถาสอพลเมองไมชแจง คนดอาจ

เขาใจผดวาเปนภาพจรง และสอพลเมองผโพสต

กสมเสยงทจะถกฟองได


เราลองมาดภาพตวอยางทตดตอจาก

หนงสอพมพ ไทยรฐ

ภาพทางซายเปนภาพจรงทลงในหนา

หนงสอพมพ ภาพทางขวามอเปนภาพตดตอทม

ผเผยแพรในเฟซบค พรอมขอความประกอบวา

“กทม.รวมรณรงคทนมคนตายแลว โอ...ความคด

เจรญกาวหนากวาเดม พวกเราชวยกนปรบมอดงๆ

หนอยจา แปะๆๆๆ”

อนทจรง หนวยงาน กทม. มได “รวมรณรงค”

ดงท เขยนแตอยางใด กรณนควรใสหมายเหต

ประกอบใตภาพดวยเหตผลทกลาวไปแลว

บทท 6

:

การเซนเซอร

และวธหลบเลยงการเซนเซอร


ก�รปดกน (เซนเซอร) อนเทอรเนตเปนเรองท

ทำาใหสอพลเมองยงยากใจและอาจถงขนหมดกำาลง

ใจได ถาขอมลทอยากไดถกปดบงหลงมานเซนเซอร

ของรฐ แตอยาเพงหมดกำาลงใจ การเซนเซอร

ในทางปฏบตนนไมมทางทำาไดโดยสมบรณ และ

รฐตองมคาใชจายมหาศาล (ถาจะเซนเซอรระดบ

“Great Firewall” ของประเทศจน) เนองจากโดย

ธรรมชาต อนเทอรเนตเปนระบบเปดทเออตอ

การสงขอมลขาวสาร ถาถกปด คนสรางเนอหา

กสามารถไปปลอยในเวบอนไดอยางรวดเรวโดย

แทบไมมคาใชจาย ยงไมนบวาปจจบนมวธการและ

เครองมอหลบเลยงการปดกนจำานวนมาก

ปจจบนรฐบาลไทยมอำานาจเซนเซอร


ขอมล “ทอาจกระทบกระเทอนตอความมนคงแหง

ราชอาณาจกร” หรอ “มลกษณะขดตอความสงบ

เรยบรอย หรอศลธรรมอนดของประชาชน” ตาม

พระราชบญญตวาดวยการกระทำาความผดเกยวกบ

คอมพวเตอร พ.ศ. 2550 (“พ.ร.บ. คอมพวเตอร”)

โดยทการเซนเซอรทกครงตองขอคำาสงจากศาล

ดงทระบในมาตรา 20

มาตรา 20 ในกรณทการกระทำาความผด

ตามพระราชบญญตนเปนการทำาใหแพรหลายซง

ขอมลคอมพวเตอรทอาจกระทบกระเทอนตอความ

มนคงแหงราชอาณาจกรตามทกำาหนดไวในภาคสอง

ลกษณะ 1 หรอลกษณะ 1/1 แหงประมวลกฎหมาย

อาญา หรอทมลกษณะขดตอความสงบเรยบรอย

หรอศลธรรมอนดของประชาชน พนกงานเจาหนาท

โดยไดรบความเหนชอบจากรฐมนตรอาจยนคำารอง

พรอมแสดงพยานหลกฐานตอศาลทมเขตอำานาจ

ขอใหมคำาสงระงบการทำาใหแพรหลายซงขอมล

คอมพวเตอรนนได ในกรณทศาลมคำาสงใหระงบ

การทำาใหแพรหลายซงขอมลคอมพวเตอรตามวรรค

หนง ใหพนกงานเจาหนาททำาการระงบการทำาให

แพรหลายนนเอง หรอสงใหผใหบรการระงบการ

ทำาใหแพรหลายซงขอมลคอมพวเตอรนนกได


พ.ร.บ. คอมพวเตอรไมไดระบนยามของ

เนอหา “ทอาจกระทบกระเทอนตอความมนคง

แหงราชอาณาจกร” หรอ “มลกษณะขดตอความ

สงบเรยบรอย หรอศลธรรมอนดของประชาชน”

อยางชดเจน และความคลมเครอดงกลาวกเปน

เหตผลหนงท เครอขายพลเมองเนตไดรณรงค

ใหมการแกไขกฎหมายฉบบนอยางตอเนองนบ

ตงแตป 2551 (ดรายละเอยดเพมเตมไดทเวบไซต

เครอขายพลเมองเนต – ThaiNetizen.org และ

หนา “ออกแบบ พ.ร.บ. คอมพวเตอรใหม ให

สงเสรมสงคมสอสาร” บนเวบไซตไอลอว – iLaw.

or.th/node/61)

เม อ ใดกตามท ร ฐบาลใชอำ านาจตาม

พระราชกำาหนดการบรหารราชการในสถานการณ

ฉกเฉน พ.ศ. 2548 (“พ.ร.ก. ฉกเฉน”) เมอนน

เจาหนาทรฐจะสามารถปดกนเวบไซตไดโดยไมตอง

ขอคำาสงศาลกอน ลาสด กอนและภายหลงจาก

เกดเหตการณสลายการชมนมของกลมแนวรวม

ประชาธปไตยตอตานเผดจการแหงชาต (นปช.)

วนท 19 พฤษภาคม 2553 กระทรวงไอซทได

ปดกนเวบไซตโดยอาง พ.ร.ก. ฉกเฉนไปแลวกวา

50,000 แหง

วธเซนเซอรของภาครฐนนบางครงจะขน


ปายอยางชดเจนวากำาลงเซนเซอรอย แตบางครงก

จะแสดงหนา “หลอก” นกทองเนต เชน แสดงหนา

404 (Error: not found) ใหเขาใจผดคดวาเวบนนถก

ลบหรอเลกทำาไปแลว หรอไมกปลอยใหเบราวเซอร

พยายามโหลดเวบไปเรอยๆ โดยไมแสดงผลอะไร

เลย ทำาใหเขาใจผดคดวาเวบนนประสบปญหาทาง

เทคนค วธหนงทจะรวาถกกระทรวงไอซทหรอ

ผใหบรการอนเทอรเนต “หลอก” หรอไม คอลองใช

เบราวเซอรอน อนเทอรเนตยหออน และสงเกตด

ทบรรทดสดทายของเบราวเซอรวากำาลงพยายาม

เรยกขอมลจากเวบอะไรทมนามสกล mict.go.th

อยหรอเปลา


ร�ยชอซอฟตแวรและเวบไซตหลบเลยง

ซอฟตแวรและเวบไซตตอไปนสามารถชวย

ใหสอพลเมองเขาเวบไซตทถกเซนเซอรได หากลงก

ทใหไวในหนานใชไมได (หรอเขาไมได เพราะถกปด

กน) คณสามารถคนหาซอฟตแวรเหลานไดดวยเสรช

เอนจนอยางกเกล โดยพมพหาชอซอฟตแวร เชน

“Tor”, “censorship circumvention software”, “anti-

censorship software” หรอ “anonymous proxy”

เปนตน

1. เวบพรอกซ – พรอกซ (Proxy) คอเครอง

คอมพวเตอรตวกลางทอยระหวางเรากบเวบไซต

ปลายทาง จดประสงคหลกของพรอกซคอการ

ซอนหมายเลขทอยของคอมพวเตอรของเรา หรอ

หมายเลขไอพ (IP address) จากเวบไซตปลายทาง

เพอความเปนสวนตว แตผลพลอยไดของการเขา

เวบไซตหนงๆ ผานเครองตวกลาง ทำาใหเราสามารถ

เขาเวบทถกปดกนไดเชนกน เนองจากเครองตวกลาง

อาจไมไดอยในพนททถกปดกน การใชพรอกซ

มหลายวธ วธทนยมทสดคอการใชผานหนาเวบ

หรอเวบพรอกซ ตวอยางเวบพรอกซสาธารณะไดแก

– http://agentanon.com

– http://www.aplusproxy.com

– http://www.proxyweb.net


– http://www.guardster.com

– http://www.webwarper.net

– http://www.proxify.com

– http://www.the-cloak.com

2. ตอร (TorProject.org) – อกษรสามตว

ในคำาวา TOR นนยอมาจาก The Onion Router

หรอระบบชทางแบบหวหอม กลาวคอ ขอมล

ระหวางเรากบเวบไซตปลายทางนนจะถกสงผาน

เสนทางแบบสมทประกอบดวยเครองคอมพวเตอร

อาสาสมครหลายเครองบนเครอขายนรนาม การสง

ขอมลแตละทอดจะถกเขารหสซอนเปนชนๆ แบบ

หวหอม ทำาใหการดกจบขอมล ไมวาทขนตอนใด

กตาม จะไมสามารถเชอมโยงตวเรากบเวบไซต

ปลายทางได15 ดวยหลกการคลายกบพรอกซ ตอร

จงทำาใหเราสามารถเขาถงเวบไซตทถกปดกนได

เราสามารถใชตอรไดงายๆ รวมกบเวบเบราวเซอร

2.1 สำาหรบการใชงานรวมกบไฟรฟอกซ

(Firefox) โครงการตอรไดพฒนาชดซอฟตแวร

(bundle) ชอ ตอรเบราวเซอร (Tor Browser) ทใช

15 อานรายละเอยดการทำางานของตอรและวธใชงานอยางงาย

พรอมภาพประกอบไดท http://theory.cpe.ku.ac.th/~jittat/

tornetwork.pdf


ทองเวบโดยนรนามไดทนท ชดซอฟตแวรนประกอบ

ไปดวยไฟรฟอกซรนพกพา (ทไมตองตดตงลงเครอง)

ตอร และเครองมอทจำาเปนอนๆ16

2.2 สำาหรบการใชงานรวมกบโอเปรา

(Opera.com) โครงการโอเปราตอร (OperaTor)17

รวมตอรเขากบเวบเบราวเซอรโอเปราเปนตวเดยว

โดยไมตองตดตงลงเครองเชนกน

3. ซอฟตแวรอนๆ

3.1 อลตราเซรฟ (UltraSurf – UltraReach.

com) คอซอฟตแวรทสราง “อโมงค” (tunneling)18

เพอเขาเวบไซตผานเครองพรอกซทอยนอกเขตการ

เซนเซอร

3.2 ไซฟอน (Psiphon.ca)19 คอซอฟตแวร

โอเพนซอรสททำาใหเครองคอมพวเตอรกลายเปน

เครองพรอกซ และเราสามารถอนญาตใหผอนเขา

เวบไซตตางๆ ผานเครองของเราได เครองไซฟอน

16 https://www.torproject.org/torbrowser17 http://letwist.net/operator18 อานรายละเอยดทางเทคนคของการสราง “อโมงค” ได

ในบทความ “วธทางเทคนคในการหลบเลยงการเซนเซอร”

ในภาคผนวกของหนงสอเลมน19 http://psiphon.ca


มกไมถกเปดเผยตอสาธารณะ และมกถกใชกน

ในเครอขายขนาดเลก

3.3 เราสามารถมเครองพรอกซสวนตว โดย

ตดตงเครองคอมพวเตอรทมหมายเลขไอพเฉพาะไว

นอกเขตการเซนเซอร เชน นอกมหาวทยาลยหรอ

นอกประเทศ แลวกำาหนดใหเวบเบราวเซอรทเครอง

ในเขตการเซนเซอรเชอมตอแบบเขารหส (SSH)20

และรบสงขอมลออนไลนผานเครองนอกเขต วธน

ถอวาปลอดภยกวาการใชพรอกซทวไป เนองจาก

มการเขารหสการรบสงขอมลดวย

หม�ยเหต: ผอานสามารถหาซอฟตแวรทกลาวมา

ขางตนไดจากซด Beat the Censors! ทจดทำาโดย

กลมเสรภาพตอตานการเซนเซอรแหงประเทศไทย

(Freedom Against Censorship Thailand – FAC

Thai.wordpress.com) หรอดาวนโหลดซอฟตแวร

พรอมคมอตดตงโดยไมเสยคาใชจายไดทหนา

เวบของกลม21 นอกจากนน ผอานสามารถศกษา

คำาอธบายเพมเตมเกยวกบเทคนคตางๆ ไดจาก

20 อานวธการตดตงอยางละเอยดไดท http://ipats.exteen.

com/20070329/private-secure-proxy-server21 http://www.archive.org/details/thai_censorship_cd


บทความแปล “วธทางเทคนคในการหลบเลยงการ

เซนเซอร” (Technical ways to get around censor-

ship) ในภาคผนวกของหนงสอเลมน

บทท 7

:

ขอแนะนำาดานกฎหมาย


โดยหลกก�รแลว สทธและเสรภ�พในก�รใช

อนเทอรเนตของคนเราไมควรจะแตกตางจากสทธ

เสรภาพในการใชสออนๆ ทเราเคยใชกนมา ไมวา

จะเปนโทรทศนหรอโทรศพท เพราะถอเปนเสรภาพ

ในการแสดงออกผานสอ ดงนนจงควรถกถอวาเปน

สทธมนษยชนขนพนฐานเหมอนกน ในปฏญญา

สากลวาดวยสทธมนษยชน (The Universal Dec-

laration of Human Rights) พดถงเสรภาพใน

สองประเดนหลก คอเสรภาพในการแสดงออกและ

เสรภาพทจะปลอดภยจากการตรวจตราจากภาค

รฐ ซงถาเสรภาพทงสองเรองนไดรบการคมครอง

และสงเสรม กจะนำาไปสเสรภาพในดานอนๆ เชน

เสรภาพในการคด การพด เสรภาพในการรวมกลม


และเสรภาพในการเขาถงขอมลตางๆ

ขอ 19 ทกคนมสทธในอสรภาพแหงความ

เหนและการแสดงออก สทธนรวมถงอสรภาพ

ในการทจะถอเอาความเหนโดยปราศจากการ

แทรกสอด และทจะแสวงหา รบ และแจกจายขาวสาร

และความคดเหนไมวาโดยวธใดๆ และโดยไมคำานง

ถงเขตแดน22

อยางไรกตาม ถงแมวาสทธเสรภาพในการ

แสดงออกของเราจะไดรบการคมครองตงแตระดบ

ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน เรอยมาจนถง

รฐธรรมนญไทยตงแตฉบบป พ.ศ. 2540 ทวาเปน

เรองนาเศราท พ.ร.บ. คอมพวเตอรของไทยมเนอหา

ทคลมเครอและสมเสยงวาจะถกเจาหนาทรฐใช

ในทางทละเมดสทธเสรภาพดงกลาว โดยมาตรา 14

กำาหนดฐานความผดวารวมถง “ขอมลคอมพวเตอร

อนเปนเทจ” ท “นาจะเกดความเสยหายแกผอน

หรอประชาชน” (14/1) และ “นาจะเกดความเสยหาย

ตอความมนคงของประเทศหรอกอใหเกดความ

ตนตระหนกแกประชาชน” (14/2)

22 ดาวนโหลดปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนฉบบภาษา

ไทยไดท http://www.ohchr.org/EN/UDHR/Documents/

UDHR_Translations/thj.pdf และฉบบภาษาองกฤษไดท http://

www.un.org/en/documents/udhr/index.shtml


มาตรา 14 ผใดกระทำาความผดทระบไว

ดงตอไปน ตองระวางโทษจำาคกไมเกนหาป หรอ

ปรบไมเกนหนงแสนบาท หรอทงจำาทงปรบ

(1) นำาเขาสระบบคอมพวเตอรซงขอมล

คอมพวเตอรปลอมไมวาทงหมดหรอบางสวน หรอ

ขอมลคอมพวเตอรอนเปนเทจ โดยประการทนาจะ

เกดความเสยหายแกผอนหรอประชาชน


คอมพวเตอรอนเปนเทจ โดยประการทนาจะเกด

ความเสยหายตอความมนคงของประเทศหรอกอ

ใหเกดความตนตระหนกแกประชาชน


คอมพวเตอรใดๆ อนเปนความผดเกยวกบความ

มนคงแหงราชอาณาจกรหรอความผดเกยวกบการ

กอการรายตามประมวลกฎหมายอาญา


คอมพวเตอรใดๆ ทมลกษณะอนลามกและขอมล

คอมพวเตอรนนประชาชนทวไปอาจเขาถงได

(5) เผยแพรหรอสงตอซงขอมลคอมพวเตอร

โดยรอยแลววาเปนขอมลคอมพวเตอรตาม (1) (2)

(3) หรอ (4)


ประเดนขาวลออนเปนเทจนนทจรงเปน

ฐานความผดตามกฎหมายอาญาอยแลว แตเปน

ลหโทษตามมาตรา 384 กำาหนดโทษไวทจำาคก

ไมเกนหนงเดอน ปรบไมเกนหนงพนบาท แตฐาน

ความผดเดยวกนใน พ.ร.บ. คอมพวเตอรกลบมโทษ

หนกกวาในกฎหมายอาญามาก คอจำาคกไมเกนหาป

ปรบหนงแสนบาท

การทำางานของผใชเนตในฐานะสอพลเมอง

มความเสยงวาบางครงอาจกระทำาผดฐานสราง

“ขอมลทเปนภยตอความมนคง” หรอ “กอใหเกด

ความตนตระหนกแกประชาชน” ตามทกำาหนดไว

ใน พ.ร.บ. คอมพวเตอร รวมถงเนอหาทอาจเปน

เหตใหถกฟองฐานหมนประมาทหรอละเมดลขสทธ

ผอน ดวยเหตน เราลองมาไลเรยงลกษณะของขอมล

ทผดกฎหมายเหลานไปทละขอ เพอจะไดระวงตว

เวลาทำางาน

ขอมลทเปนภยตอคว�มมนคง

ศ นย เ ทค โน โลย อ เ ล กทรอน กส แล ะ

คอมพวเตอรแหงชาต (National Electronics and

Computer Technology Center) หรอเนคเทค

(NECTEC) ในฐานะเลขานการคณะกรรมการ

เทคโนโลยสารสนเทศแหงชาต 23 ไดอธบาย


ความหมายตามเจตนาของผราง พ.ร.บ. คอมพวเตอร

ไวดงตอไปน:

คำาวา “ความมนคง” ไดบญญตไวในสาม

มาตรา คอ

ในมาตรา 12(2) ซงเปนการกระทำาโดย

รบกวนขอมลคอมพวเตอร หรอระบบคอมพวเตอร

ดวยการทำาใหเสยหาย ทำาลาย แกไข เปลยนแปลง

หรอเพมเตมโดยมชอบ คำาวา “ความมนคง”

หมายถง ความมนคงปลอดภยของประเทศ

(ในความหมายโดยกวาง) ไมวาจะเปนในประเทศ

หรอนอกประเทศกตาม เชน ขอมลเกยวกบทาง

ดานการทหาร หรอความมนคงในทางเศรษฐกจ

ของประเทศ หรอการบรการสาธารณะ เชน ขอมล

การเงนทอยในระบบของธนาคารแหงประเทศไทย

(ทมไดเปนขอมลสาธารณะ)

ในมาตรา 14(2) ซงเปนการนำาขอมล

คอมพวเตอรท ไมจรงเขาสระบบคอมพวเตอร

โดยนาจะทำาใหเกดความเสยหายตอความมนคง

ของประเทศ คำาวา “ความมนคง” มความหมาย

23 คณะกรรมการเทคโนโลยสารสนเทศแหงชาต (กทสช.) เปนผ

ดำาเนนโครงการพฒนากฎหมายเทคโนโลยสารสนเทศ ซงตอมา

ทำาใหเกดรางกฎหมายวาดวยอาชญากรรมทางคอมพวเตอร หรอ

พ.ร.บ. คอมพวเตอรในปจจบน


เหมอนกบคำาวา “ความมนคง” ในมาตรา 12

ในมาตรา 14(3) ซงเปนการนำาขอมล

คอมพวเตอรทเปนความผดเกยวกบความมนคง

แหงราชอาณาจกรตามประมวลกฎหมายอาญา

เขาสระบบคอมพวเตอร คำาวา “ความมนคง”

หมายถง ขอมลทเปนความผดตอองคพระมหา-

กษตรย พระราชน รชทายาท และผสำาเรจราชการ

แทนพระองค เชน ขอมลเกยวกบการเตรยมการ

ทำารายพระวรกาย หรอความผดตอความมนคง

ของรฐภายในราชอาณาจกร เชน ขอมลทจะลมลาง

หรอเปลยนแปลงรฐธรรมนญ ขอมลทกอใหเกด

การแบงแยกราชอาณาจกร24

ข อ ม ล ท ก อ ใ ห เ ก ด ค ว � ม ต น ต ร ะ ห น ก แ ก

ประช�ชน

เนคเทคไดอธบายความหมายตามเจตนา

ของผราง พ.ร.บ. คอมพวเตอร ตอคำาถาม “ขอมล

แบบใดจงจะเรยกวากอใหเกดความตนตระหนก

แกประชาชน? ตนตระหนกกนกคนจงจะถอวาเปน

‘ประชาชน’?” ไวดงตอไปน:

24 h t t p : / /w i k i . nec t ec . o r . t h / nec t ecped i a2 / i ndex .

php?title=Preparation_against_computer_misuse


คำาวา “กอใหเกดความตนตระหนกแก

ประชาชน” ไมไดมการกำาหนดอยางชดเจนวาจะ

ตองเปนจำานวนกคนถงจะถอไดวาเปนการกอให

เกดความตนตระหนกแกประชาชน โดยเจตนารมณ

ของการบญญต ตองการใหหมายถงขอความท

สงผลกระทบตอบคคลทวไป ไมวาจะในทางสงคม

ทางความมนคง ทางเศรษฐกจ หรอทางความรสก

กตาม ซงการเขยนกฎหมายลกษณะเชนนเปนการ

ใหอำานาจแกศาลในการใชดลพนจพจารณาตความ

ได เชน ขอความ “จะเกดสนามแลว อก 10 นาท”

อาจกอใหเกดความตนตระหนกตกใจแกประชาชน

ไมวาจะเปนเจาของกจการ นกทองเทยว หรอ

ชาวบานทวไป ทตองรบเกบของสมภาระ วงหน

ออกจากบาน หรอรานคาของตนเอง อาจกอใหเกด

ความชลมน หรออนตรายตอชวต หรอทรพยสน

หรอขอความวา “ไขหวดนกสายพนธใหมระบาดอก

แลว คนเลยง คนฆา คนขายเปด ไก ตายหมด” หรอ

“ระบบคอมพวเตอรของธนาคารทกธนาคารรวแลว

ระวงเงนของคณไวใหด จะมคนเอาไปใชโดยไมรตว”

อาจทำาใหคนทอานไปถอนเงนของตวเองในธนาคาร

จนเกดเปนปญหาตอระบบการเงนของประเทศกได

แตถาหากเปนขอความทผคนทวไปอาน

แลวไมกอใหเกดความตกใจแกคนสวนใหญ เชน


ขอความวา “ประเทศไทยจะมหมะตก ระวงหมะถลม”

ขอความลกษณะน เมอผใดอานแลวกไมนาจะกอให

เกดความตนตระหนกตกใจได เนองจากความเปน

ไปไดทสถานการณนจะเกดขนมนอยมากถงไมม

เลย25

ขอห�หมนประม�ท

การหมนประมาทโดยทวไปถกบญญตอย

ในมาตรา 326 ประมวลกฎหมายอาญา เพอคมครอง

บคคลจากการถกทำาใหเสยชอเสยง ถกดหมน หรอ

ถกเกลยดชง มโทษจำาคกไมเกนหนงป หรอปรบ

ไมเกนสองหมนบาท หรอทงจำาทงปรบ

นอกจากน ยงมการกำาหนดโทษทหนกขน

สำาหรบการหมนประมาทดวยการโฆษณา เนองจาก

มจำานวนผรบรมากกวาปกต อาจทำาใหเกดความ

เสยหายมากกวาการหมนประมาทโดยทวไป มาตรา

328 ประมวลกฎหมายอาญา กำาหนดโทษจำาคก

ไมเกนสองป หรอปรบไมเกนสองแสนบาท

องคประกอบของการหมนประมาทในทาง

อาญามดงน:

1. ตองมการใสความกนดวยขอมลทนาจะ

25 อางแลว


ทำาใหผทถกใสความเสยหาย ไมวาจะเปนความจรง

หรอไม โดยยดมาตรฐานตามความคดของคนทวไป

(หลกวญญชน)

2. ตองเปนการใสความกนดวยสงทพสจน

ใหเหนได ไมใชเรองเหนอจรงหรอเปนเพยงความ

คดเหนหรอความรสก

3. ตองมบคคลทสามทรบรการทำาใหเสย

ชอเสยง

4. ตองสามารถระบไดแนนอนวาผถกหมน

ประมาทเปนใคร

การหมนประมาทในทางอาญานน ไมวา

ขอความหมนประมาทจะเปนเรองจรงหรอไม หาก

ไมเปนไปตามขอยกเวนบางอยางแลว ถอวาเปน

ความผดทงสน ขอยกเวนเหลานนคอ:

1. เพอปองกนตนเองหรอปองกนสวนไดเสย

ทชอบธรรมของตน

2. อยในฐานะเจาพนกงาน

3. ตชมดวยความชอบธรรมในวสยท

ประชาชนทวไปทำา

4. ในการแจงขาวดวยความเปนธรรมจาก

เรองราวในศาลหรอในการประชม


และมาตรา 330 ประมวลกฎหมายอาญา

ยงระบไวอกวา หากการหมนประมาทนนไมใชเรอง

สวนตว และหากพสจนไดวาเปนความจรง กจะเปน

ประโยชนตอประชาชน ผถกกลาวหาไมตองรบโทษ

สวนในทางแพงซงอธบายไวในมาตรา 423

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ชวยใหมการ

ชดเชยความเสยหายทางทรพยสนนน เนนไปทการ

เผยแพรขอมลขาวสารทไมเปนความจรง และควรจะ

รไดวาไมเปนความจรง ททำาใหเสยชอเสยง นอกเสย

จากวาเปนการสงขาวสาร (ไมใชการเผยแพร) โดย

ผทมสวนไดเสยโดยชอบ และไมรวาขอมลนนไมเปน

ความจรง

องคประกอบของการหมนประมาทในทาง

แพงมดงน:

1. เปนการกลาวหรอไขขาว คอเผยแพร

สคนหลายคน

2. เปนขอมลทไมเปนความจรง

3. เปนขอมลทสรางความเสยหายแกบคคล

อน

4. เปนขอมลทควรรไดวาไมจรง

เราอาจสรปความแตกตางของการหมน

ประมาทในทางอาญาและทางแพงไดวา การกำาหนด


ความผดของการหมนประมาทในทางอาญามขนเพอ

ความเปนระเบยบเรยบรอยของสงคม เพอคมครอง

เกยรตยศและความเปนสวนตวของคน ไมใหใคร

ตองเปนทรงเกยจหรอเสอมเสยเกยรต แมจาก

เรองทเปนความจรงกตาม บนพนฐานทผกลาวหา

ไมไดมสวนไดเสย และการหมนประมาทนนไมเปน

ประโยชนตอสาธารณะ

สวนการกำาหนดความผดของการหมน

ประมาทในทางแพง คอการไกลเกลยใหเกดการ

ชดเชยความเสยหายจากการหมนประมาท จงสนใจ

แตการกลาวหาดวยเรองทไมเปนความจรง เพราะ

หากเปนความจรงยอมไมเกดความเสยหายใดๆ

หม�ยเหต: ผอานสามารถอานเพมเตมในราย

ละเอยดเกยวกบการหมนประมาททเกยวของกบ

การเปนสอพรอมตวอยางไดจากบทความ “หมน

หยาม ผานสอ!!” โดย “เชกวารา” บลอกเกอรดาน

กฎหมายจากเวบไซตไบโอลอวคอม (BioLawCom.

de) ในภาคผนวกของหนงสอเลมน นอกจากน ยง

มรายงานทเกยวของ คอ “ผลกระทบของกฎหมาย

หมนประมาทตอเสรภาพในการแสดงออกในไทย”26

26 ดาวนโหลดรายงานฉบบเตมไดจาก http://thainetizen.org/

node/635


โดย องคกรอารตเคลไนนทน (Article19.org) และ

สภาการหนงสอพมพแหงชาต

ขอห�ละเมดลขสทธ

ว ธ ท ด ท ส ดท ส อพลเม องจะสามารถ

หลบเลยงขอหาละเมดลขสทธบนอนเทอรเนตได

คอการทำาความเขาใจกบ “คมอการใชงานลขสทธ

ทเปนธรรม”27 ทกรมทรพยสนทางปญญาจดทำาและ

เผยแพร ดงมเนอหาบางตอนดงตอไปน

สงทไมมลขสทธ

แมวากฎหมายลขสทธจะใหความคมครอง

งานสรางสรรคประเภทตางๆ ตามมาตรา 6 แตกม

บางสงทกฎหมายลขสทธไมใหความคมครอง ไดแก

ขนตอน ความคด วธการ กรรมวธ แนวความคด

หลกการ การคนพบ หรอทฤษฎทางวทยาศาสตร

หรอคณตศาสตร นอกจากนน ตามพระราชบญญต

ลขสทธ พ.ศ. 2537 มาตรา 7 ยงกำาหนดใหงาน

ดงตอไปนไมถอเปนงานลขสทธ คอ

1. ขาวประจำาวนและขอเทจจรงตางๆ ท

27 http://www.ipthailand.go.th/ipthailand/images/Edittt/

copyright/manual/manual-fair-use.doc


มลกษณะเปนเพยงขาวสาร อนมใชงานในแผนก

วรรณคด แผนกวทยาศาสตร หรอแผนกศลปะ

2. รฐธรรมนญและกฎหมาย

3. ระเบยบ ขอบงคบ ประกาศ คำาสง

คำาชแจง และหนงสอโตตอบของหนวยงาน

4. คำาพพากษา คำาสง คำาวนจฉย และ

รายงานของทางราชการ

5. คำาแปลและการรวบรวมสงตางๆ ตาม (1)

ถง (4) ทกระทรวง ทบวง กรม หรอหนวยงานอนใด

ของรฐหรอของทองถนจดทำาขน

ดงนน สาธารณชนสามารถใชงานดงกลาว

เหลานไดอยางเสรโดยไมตองขออนญาตผใด แม

สงดงกลาวเหลานนจะปรากฏอยในงานลขสทธของ

ผอน หากผใชงานไมไดลอกถอยคำาใดในการนำาเสนอ

ผลงานของบคคลอน เชน หนงสอพมพไมมลขสทธ

ในขอเทจจรงทอยในรายงานขาว เปนตน เนองจาก

ไมอยภายใตการคมครองลขสทธตามกฎหมาย

นอกจากนน ชอผลงาน ชอตางๆ (เชน

ชอคน ชอหนงสอ ชอเรอง เปนตน) ถอยคำาสนๆ

คำาขวญ รายชอสวนประกอบหรอสวนผสมตางๆ

เชน อาหาร เครองดม ไมไดรบความคมครอง

ภายใตกฎหมายลขสทธ เนองจากไมมการสรางสรรค


ท เพยงพอ แตพงระวงวาสงเหลานอาจไดรบ

ความคมครองภายใตกฎหมายอน เชน กฎหมาย

เครองหมายการคา กฎหมายวาดวยการแขงขน

ทไมเปนธรรม เปนตน

หลกเกณฑการพจารณาการใชงานลขสทธ

ทเปนธรรม

พระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537

ไดบญญตเรองขอยกเวนการละเมดลขสทธไวใน

มาตรา 32 โดยกำาหนดใหการใชงานลขสทธในบาง

ลกษณะสามารถทำาไดโดยไมตองขออนญาตจาก

เจาของลขสทธ เพราะถอวาเปนการใชทเปนธรรม

เชน การใชงานในการเรยนการสอน การเสนอ

รายงานขาว หรอการใชงานโดยบรรณารกษหอง

สมด เปนตน

แตการใช งานลขสทธด งกลาวตามท

พระราชบญญตกำาหนดไว จะตองอยภายใตหลกการ

สำาคญสองประการ คอ

1. ตองไมขดตอการแสวงหาประโยชน

จากงานอนมลขสทธตามปกตของเจาของลขสทธ

2. ตองไมกระทบกระเทอนถงสทธอนชอบ

ดวยกฎหมายของเจาของลขสทธเกนสมควร

ยกตวอยางเชน ในการรายงานขาว


ภาพยนตรเรองหนง ซงมเนอหาเกยวกบการ

ฆาตกรรมและการสบหาตวคนราย ไดมการ

เปดเผยวาคนรายคอใคร ซงถอวาเปนสาระสำาคญ

ของภาพยนตรเรองดงกลาว การรายงานขาว

เชนนแมไมขดตอการแสวงหาประโยชนตามปกต

ของเจาของลขสทธ แตอาจถอวาเปนการกระทบ

กระเทอนสทธของเจาของลขสทธ เกนสมควร

เพราะอาจทำาใหคนททราบเรองแลวไมตองการไป

ชมภาพยนตรเรองนน เนองจากทราบตอนสำาคญ

ของเรองแลว การกระทำาดงกลาวจงไมถอวาเขา

หลกเกณฑของขอยกเวนการละเมดลขสทธตาม

มาตรา 32 วรรคแรก ดงกลาว

อยางไรกด ในการพจารณาวาการกระทำา

ใดๆ แกงานอนมลขสทธ จะเปนการใชลขสทธท

เปนธรรมหรอเขาขอยกเวนการละเมดลขสทธตาม

กฎหมายหรอไม อาจพจารณาไดจากหลกเกณฑ

สประการ ดงน

1. วตถประสงคและลกษณะของการใชงาน

ลขสทธ

1.1 การใชงานลขสทธของบคคลอนจะตอง

ไมมลกษณะเปนการกระทำาเพอการคาหรอหากำาไร

โดยปกตการใชงานลขสทธของบคคลอนเพอการคา


หรอหากำาไร ผใชจะตองจายคาลขสทธใหแกเจาของ

ลขสทธ ตวอยางการใชงานลขสทธเพอการคาหรอหา

กำาไร เชน การนำาเพลงของบคคลอนไปทำาเทปเพลง

เพอขายแกบคคลทวไป เปนการกระทำาเพอการคา

หรออาจารยผสอนถายสำาเนาตำาราเรยนบางตอน

เพอขายใหกบนกศกษาในชนเรยนในราคาเกนกวา

ตนทนคาถายเอกสาร เปนการกระทำาเพอหากำาไร

เปนตน เชนนไมถอวาเปนการใชงานลขสทธทเปน

ธรรม

อยางไรกด ในการพจารณาวาการใช

เปนการกระทำาเพอหากำาไรหรอไม จะพจารณาจาก

การใชเกณฑ ไมใชพจารณาจากตวผใช เชน สถาบน

การศกษาเอกชนทนำาตำาราเรยนบางสวนทมลขสทธ

ของบคคลอนมาจำาหนายในสถาบน เชนน แมวา

สถาบนจะเปนโรงเรยนทมวตถประสงคเพอหากำาไร

ในการดำาเนนการสถาบน แตไมไดจำาหนายสำาเนา

ตำาราเรยนเกนราคาถายหรอจดทำาเอกสาร กถอวา

เปนการใชโดยไมแสวงหากำาไร จงเปนการใชงาน

ลขสทธทเปนธรรม เปนตน

1.2 การใชงานลขสทธของบคคลอนจะตอง

ไมมเจตนาทจรต เชน การนำางานลขสทธมาใชโดย

ไมอางองถงทมา หรอใชในลกษณะททำาใหคนเขาใจ

วาเปนงานของผใชงานลขสทธนนเอง เปนตน


1.3 หากการใชงานลขสทธของบคคลอน

กอใหเกดประโยชนแกสงคม โดยเปนการนำางาน

ลขสทธมาใชโดยปรบเปลยน (transform) ใหตาง

ไปจากงานลขสทธเดม หรอมการเพมเตมสงใหม

เขาไป กอาจเปนการใชลขสทธทเปนธรรม เชน การ

คดลอกอางอง (quote) งานลขสทธคนอนเพอใช

ในการอธบายความคดเหนของผเขยนในการทำางาน

วจย หรอการรายงานขาวทยอคำากลาว (speech)

ของนายกรฐมนตร หรอยอบทความโดยการคดลอก

อางองมาเพยงสนๆ เปนตน

2. ลกษณะของงานอนมลขสทธ

2.1 พจารณาระดบของการสรางสรรคงาน

เชน ถาเปนงานทมระดบของการสรางสรรคงาน

หรอใชจนตนาการมาก เชน นวนยายหรอเรองเลา

อตชวประวตบคคล หากผอนนำางานไปใช โอกาส

ทจะถอวาเปนการใชงานลขสทธทไมเปนธรรม

จะมากกวางานลขสทธทประกอบดวยขอเทจจรง

จำานวนมาก เชน รายงานการเกดเหตการณ 14 ตลา

ของหนงสอพมพฉบบหนง เปนตน

2.2 พจารณาวาเปนงานทมการโฆษณา

แลวหรอไม หากงานทนำามาใชเปนงานทยงไมมการ

โฆษณา จะอางวาเปนการใชลขสทธทเปนธรรมไมได


เนองจากงานดงกลาวเปนของเจาของลขสทธ และ

เจาของลขสทธเทานนทมสทธเลอกวาจะโฆษณางาน

ของตนเมอใดกได แตหากการใชงานลขสทธเปนการ

ใชงานทมการโฆษณาแลว ผใชงานลขสทธอาจใช

ขอโตแยงวาเปนการใชทเปนธรรมไดมากกวา

3. ปรมาณและเนอหาทเปนสาระสำาคญท

ถกนำาไปใชเมอเทยบกบเนอหาทงหมด

การนำางานลขสทธของคนอนมาใช จะตอง

คำานงถงปรมาณของงานทนำามาใชและสาระสำาคญ

ทนำามาใชดวย หากการนำางานลขสทธของคนอน

มาใชในปรมาณมาก เชน หนงสอทมลขสทธจำานวน

50 หนา นำาไปใช 25 หนา เชนนถอวาเปนการ

ใชลขสทธทไมเปนธรรม หรอการทนำางานลขสทธ

ของคนอนมาใช แมในปรมาณนอย กอาจเปนการ

ละเมดได หากสวนนนเปนสวนทเปนสาระสำาคญ

หรอเปนหวใจของงานชนนน

4. ผลกระทบตอตลาดหรอมลคาของงาน

อนมลขสทธ

การใชงานลขสทธของบคคลอนจะตองไมม

ผลกระทบตอตลาดของงานนน เชน ไมทำาใหงาน

ลขสทธของผทถกนำางานลขสทธมาใชขายไมได


เปนตน แตถาไมมผลกระทบหรอกระทบเพยงเลก

นอย กอาจถอวาเปนการใชงานลขสทธทเปนธรรม

ได เชน ในกรณทเปนงานวรรณกรรมทไมไดพมพ

จำาหนายมาเปนเวลานานแลว การใชงานดงกลาว

กจะไมกระทบตลาดของเจาของลขสทธ เพราะไม

ทำาใหเจาของลขสทธดงกลาวขายงานของตนเอง

ไมได เนองจากหนงสอไมมขายในทองตลาดแลว

กอาจถอวาเปนการใชงานลขสทธทเปนธรรมได

บทท 8

:

เวบสอพลเมองทสอมออาชพทำา:

กรณศกษาจากอเมรกา


เรยบเรยงจากคำาบรรยายและชวงถามตอบ

บางสวน จากการบรรยายและอบรมเชงปฏบตการ

ในหวขอ “สอพลเมอง” โดย ซซานน แมคไบรด

(Suzanne McBride) รองคณบดคณะวารสารศาสตร

วทยาลยโคลมเบย เมองชคาโก สหรฐอเมรกา วนท

17 มถนายน 2552 ทโรงแรมสยามซต ประเทศไทย

จดโดยเครอขายพลเมองเนต (Thai Network

Netizen)

ซซ�นน: ในชวง 2 ปทผานมา สอพลเมองใน

อเมรกามการเปลยนแปลงคอนขางมาก ดฉนคดวา

ในเมองไทยกคงเชนกน แตอยางหนงทไมเปลยน

เลย กคอความแตกตางระหวางสอพลเมองกบสอ


กระแสหลก สงทตางกนมากทสดคอสอพลเมองจะ

เนนประเดนใหญๆ สอพลเมองจะเขาไปหาขาวจาก

หลายๆ แหลง ไปสมภาษณคนทไมคอยถกสมภาษณ

ทำาใหคนพวกนไดแสดงความคดเหนบาง ซงกชวย

สงเสรมประชาธปไตยไดด นอกจากนน สอพลเมอง

ยงไปในพนททคนไมคอยไป และอกอยางทสำาคญ

กคอ นกขาวพลเมองมกจะทำาประเดนขาวทตวเอง

มสวนเกยวของดวย ในขณะทสอกระแสหลกไมคอย

เปนเชนนน

ในฤดใบไมผลป 2007 ดฉนกบเพอนได

เรมกอตงเวบไซตสอพลเมองขนมาในชคาโก ซงม

ปญหาความยากจนและการวางงานคอนขางมาก

รวมทงมพนททนาเขาไปทำาขาวเยอะ เนองจาก

ระบบอนเทอรเนตทอำานวยความสะดวกใหเรา เรา

จงเรมทำาขาวในพนทนดวยตวเอง และพยายาม

ทำาใหประชาชนในพนทมสวนรวมดวยมากทสด ซง

นกขาวพลเมองของเวบเราสวนใหญกเปนนกเรยน

นกศกษา ดงนน ดฉนคดวาในเมองไทยเองกนาจะ

ทำาได

นเปนหนาตาเวบเรา ตอนเรมทำาแรกๆ

เราตงชอวา “ครเอตง คอมมวนต คอนเนคชนส”

(Creating Community Connections) ชอยาวมาก

ตอนหลงพวกเดกนกเรยนทเปนนกขาวของเราก


โนมนาวใหเราเปลยนชอ ในป 2008 เราเลยเปลยน

มาเปน “ชคาโกทอลคส” (Chicagotalks.org)

อยากจะชใหทกคนเหนวา ขนาดคน “โลว

เทค” อยางดฉนยงทำาเวบแบบนได ดงนน คนอนๆ

กทำาไดเชนกน โดยเฉพาะตอนน ระบบทเราใชเปน

ของเวรดเพรส (Wordpress.com) ซงใชงายมากๆ

เนอหาบางสวนในเวบกจะเปนฝมอของพวกเดก

นกเรยน เดกๆ จะพยายามทำาขาวมาหลายๆ ชน

แตเรากจะเลอกงานทดทสดมาเผยแพร

การทพวกเดกนกเรยนเขามามสวนรวม

ในการทำาขาว ชวยสงเสรมกระบวนการเรยนรชมชน

ของพวกเขาดวย ถาไมไดเขามาทำาขาว พวกเขา

อาจจะไมทราบวาอะไรเปนประเดนสำาคญในเวลา

นนๆ เราพยายามจะโพสตขาวลงเวบอยางนอย


วนละขาว ตลอด 5 วนตอสปดาห ยงไมรวมรป

สไลด วดโอ และไฟลเสยงอกดวย เพราะบางครง

สอพวกนกดงดดความสนใจใหคนเขาเวบได

นอกจากนนยงมอกอยางทเวบเราตาง

จากเวบสอพลเมองอนๆ ในอเมรกา นนคอเราจะ

ทำาการแกไขเรยบเรยงขาวกอนอพโหลดขนเวบ

ทกครง เพราะเราอยากจะแกไขผลงานของนกเรยน

ใหมคณภาพดขน และเราตองการรกษาระดบ

มาตรฐานใหคงทเหมอนกบตอนทเราทำาเวบออกมา

ใหมๆ ทผอานใหความเชอถอ นนจะชวยทำาใหสอ

กระแสหลกหนมาสนใจและเชอถองานของเราดวย

เผอพวกเขาจะไดมาทำาขาวเกยวกบเรา ซงกจะทำาให

เราเปนทรจกในวงกวางมากขน

สวนทสำาคญอกสวนหนงทเวบขาวสวน

ใหญจะม นนกคอสวนของการแสดงความคดเหน

เวบเราอนญาตใหผอานแสดงความเหนไดทกเรอง

เมอผอานสงความเหนเขามา มนกจะปรากฏขนบน

เวบโดยไมมการแกไขใดๆ เวนเสยแตวาจะมเนอหา

พาดพงวารายหรอกาวราวตอผอน

ในชคาโกมเวบสอพลเมองหลายเวบดวย

กน หนงในนนคอเวบ ชทาวน เดลนวส (ChiTown

DailyNews.org) ซงกอตงกอนเราประมาณ 1 ป

คนดำาเนนการหลกกเปนนกขาวกระแสหลกมากอน


เหมอนดฉน เวบนกจะเหมอนกบเวบของเรา จะ

ตางกนกตรงเรองตนทนทใชในการทำาเวบ ทผานมา

2 ปครง เวบของเราใชไปประมาณ 15,000 ดอลลาร

แตเวบของเขาใชประมาณ 5 แสนดอลลารตอป

ซงสวนใหญหมดไปกบการจางนกขาวมออาชพ

มาทำาขาว แตถงเวบเราจะใชเงนไมมาก แตดฉน

ไมไดบอกวาจะไมรบเงนบรจาค เราเองกไดรบเงน

สนบสนนสวนหนงจากวทยาลยเชนกน

อกเวบหนงชอวา เดอะ บชวด รพอรเตอร

(BeachwoodReporter.com) กคลายกบเวบอนๆ

ทผดำาเนนการหลกเคยเปนนกขาวมออาชพมากอน

เวบนเปนเวบทไดรบความนยมมาก คนดงๆ ใน

ชคาโกตองเขามาอาน แลวมใครเคยไดยนชอ

ฮฟฟงตน โพสต (HuffingtonPost.com) ไหมคะ

อนนเปนเวบทนกขาวสวนใหญจะไดรบคาตอบแทน

กนหมด เวบนจะทำาหนาทเหมอนเปนทรวบรวม

ขาวสาร จะเอาขาวทคดวาคนสนใจมากๆ มาขน

บนเวบ นอกจากนนจะมวดโอประกอบดวย อกเวบ

ในเครอเดยวกนชอชคาโกอสต (Chicagoist.com)

เวบนจะมโฆษณาดวย จะเหนไดวามหลากหลาย

แตกตางกนไป

ตอมามาดเรองจำานวนผอานบาง อนทจรง

ดฉนไมคดวาเวบทมคนอานนอยจะไมประสบความ


สำาเรจ เพราะสมมตถาเวบของคณมคนอานแค 50

คน แตทกคนไดขอมลทดทไมสามารถไปหาจาก

ทอนได สำาหรบดฉนกถอวาสำาเรจแลว แตในความ

เปนจรง ถายงมคนเขามาดมากเทาไรกไดประโยชน

มากเทานน ครงหนงเราเคยทำาขาวเกยวกบการ

ตรวจสอบ และมนกดจนไดขนไปเผยแพรอยบนเวบ

ชอดงของชคาโกดวย ซงกถอเปนความรวมมอซงกน

และกน ทำาใหคนไดเขาถงขอมลมากขน กเหมอนกบ

เปนการสงเสรมประชาธปไตยอยางหนง

ในชวงเวลา 2 ปครงทเราสรางเวบมา เรา

ทำาขาวออกไปมากกวา 500 ชน มขาวเจาะ 3 ชน

ซง 2 ใน 3 ไดรบรางวลจากสมาคมนกขาวทดงทสด

สมาคมหนงของอเมรกา ซงชวยใหผอานเชอถอ

ในขาวของเรามากขน ขาวทไดรางวลนนเปนเรอง

เกยวกบสำานกงานของรฐชคาโก และเวบบชวด

รพอรเตอร กนำาไปเผยแพรบนเวบไซตของเขาดวย

เรองแบบนจะไมมวนเกดขนกบสอกระแสหลกโดย

เดดขาด คณจะไมมวนยอมเอาขาวของคณไปให

สำานกขาวคแขง แตเกดขนไดกบสอพลเมอง เพราะ

เราตองการใหคนไดอานขาวของเราใหมากทสด

จะไดนำาขอมลไปใชในการตดสนใจ ในขณะทขาว

ของเราไปขนบนเวบอนๆ เรากไดใสลงกเพอให

เชอมตอมายงเวบของเรา เผอจะมคนสนใจเขามา


อานจากในเวบของเรา และกจะไดเหนและอาน

ขาวอนๆ ดวย

ปญหาหนงทมกกวนใจนกขาวพลเมอง

อยเสมอ นนคอเราไมคอยไดรบความรวมมอจาก

ภาครฐในการใหขอมลเทาทควร ครงหนงดฉนเคย

ขอสมภาษณสำานกงานขนสงชคาโก เพอทจะถาม

วาทำาไมคนพการถงไมสามารถใชสถานรถไฟทม

อปกรณสำาหรบคนพการได แตเรองกเงยบหาย

หลงจากรอหลายสปดาห เรากไดรบอเมลจาก

พวกเขา เขยนมาประมาณวา “ขออภย เราไมสามารถ

ทำาตามคำาขอรองของทานได” เราเลยตดสนใจเขยน

เรองนใหผอานของเราทราบ และไดไปสมภาษณ

คนทไดรบผลกระทบจากปญหาน แถมยงเขยน

ดวยวาเจาหนาทไมใหความรวมมอกบเราอยางไร

บาง

หลงจากขาวเผยแพรออกไป รถทดฉนใช

อยทกวนกเสย กอนหนานกมคนเคยเตอนแลว เรา

เลยสบขอมลและแจงใหสำานกงานขอมลสาธารณะ

ทราบ พวกเขากสงคนมาซอมรถใหเรวมากเลยคะ

ดนะทดฉนยงไมไดบอกใหนกเขยนของ ชคาโก

ทรบน (ChicagoTribune.com) เขยนเรองนลงไป

ในบลอกสวนตวของเขา เหนไหมคะวาบางครงเราก

ตองระมดระวงและขอความรวมมอจากสออนๆ ดวย


2 ปครงทผานมา เราไดเรยนรอะไรมากมาย

เชน การทำางานนนใชเวลาเปนอยางมาก เราจงตอง

พยายามทำาขาวใหเรวทสด เพอทจะใหผอานกลบ

เขามาอานอก แตเรากประสบปญหาเมอนกขาว

สวนใหญของเราเปนนกเรยน นกศกษา พอเวลา

ปดเทอมกกลบบานกนหมด เรากขาดแคลนขาว

ดงนน พอปดเทอม เราจงตองจางนกขาวพเศษ

เมอเหนสอกระแสหลกทำาเวบไซต ดฉน

กนกอยากจะใหสอพลเมองทำาบาง มนกไมยาก

นะคะ ยงเดยวนมคมอดๆ ทสอนใหทำาเวบแบบ

งายๆ อยางคมอของมลนธไนต (KnightFoundation.

org) ซงเปนองคกรไมแสวงหากำาไรในวอชงตน ด.ซ.

เมอไมกปกอน มลนธไดจดทำาคมอชอ “นกขาว 2.0”

(Journalism 2.0) แจกฟรทางเวบไซต28 โดยคมอน

จะบอกวธแกไขไฟลวดโอ ไฟลเสยง การอพโหลด

รปภาพทเขาใจงาย ขนาดลกอาย 9 ขวบของดฉน

ยงเขาใจเลย นอกจากนนยงบอกสงทควรรเกยวกบ

การทำาสอพลเมองบนอนเทอรเนต เชน เคลดลบ

ในการสมภาษณ การถายวดโอ และการวเคราะห

ขอมลจำานวนมากของผอานเวบ และยงพดถงความ

เสยงทางกฎหมายของคนมเวบหรอบลอกดวย

28 ดาวนโหลดไดท http://www.kcnn.org/resources/journal-

ism_20


นอกจากนน หากตองการขอมล คณก

สามารถเขาไปทเวบไซตนวสยนเวอรซต (NewsU.

org) ทเกบงานวชาการจากมหาวทยาลยทงในและ

ตางประเทศ ยงมบลอกอมเดยทดบตส (E-media

Tidbits – เกรดเลกเกรดนอยสอออนไลน)29 ซงเปน

บลอกทเขยนเกยวกบเหตการณปจจบนทดมากอก

บลอกหนง และอนๆ อกเยอะมาก

เอเดรยน โฮโลวาต (Adrian Holovaty)

เปนคนกอตงเวบชคาโกไครม (Chicagocrime.

org) แตตอนนเวบนไมมแลว เขาเปลยนเปนเวบชอ

เอเวอรบลอก (EveryBlock.com) แทน มนเปนเวบ

ทผสมผสานระหวางขอมลจากคอมพวเตอรและ

เอกสารสาธารณะ และทำาใหผอานอานไดงายขน

29 http://www.poynter.org/column.asp?id=31


โดยมซอฟตแวรทแสดงสถตเกยวกบอาชญากรรม

ในบรเวณตางๆ วามมากแคไหน อกอยาง มน

เปนซอฟตแวรเปด นนหมายความวาคณสามารถ

เขาไปดาวนโหลดอะไรตางๆ ในเวบไดฟร และเวบ

นยงเขาไปมสวนรวมกบการทำางานของเจาหนาท

ในหลายๆ เมอง เชน เมอตองการขอมล เจาหนาท

กจะเขามาหาจากเวบน และสามารถเปรยบเทยบ

สถตไดทนท

เอเดรยนสรางวธการเกบและคนหาขอมล

ทแตกตางจากเวบทวไป และสงทดฉนชอบมาก

เปนพเศษคอ ภายในเวบจะแสดงใหเหนเลยวาตอน

นรฐบาลกำาลงทำาโครงการอะไรอยบาง และเหนวา

เรองทเราสนใจเกดขนทไหน นอกจากนน เวบน

ยงสามารถเชอมตอกบโทรศพทมอถออยางไอโฟน

ทำาใหคณสามารถคนหาขอมลผานทางโทรศพท

มอถอไดเลย

นวสมกเซอร (NewsMixer.net) เปนอก

เวบหนงทมปมใหคณโพสตขาวลงไปบนเฟซบค

ไดทนท จะเหนไดวาแนวโนมทคนจะสอสารกน

บนสงคมออนไลนมมากขนเรอยๆ อยางในมหา-

วทยาลยนอรธเวสเทรน (Northwestern University)

กทำาโครงการกระจายขาวผานทางทวตเตอร ซง

เปนซอฟตแวรเปดและใชไดงายมาก บางทคณจะ


เหนคำาวา “การใชพลงมวลชน” (Crowdsourcing)

นหมายความวาเปนขาวทมนกขาวพลเมองเขามา

ชวยกนเขยนเปนจำานวนมาก

มใครในทน เคยไดยนเกยวกบสครบด

(Scribd.com) บางหรอเปลา เปนอกเวบทมประโยชน

มากในการฝากและคนหาเอกสาร เชน ถาคณ

ตองการเอกสารอะไร อาจจะเปนเอกสารทางราชการ

คณกคนหาและดาวนโหลดมนไดฟร นอกจากนน

ยงม URL ของเอกสารนนให เผอคณตองการเอาไป

ใสในขาวของคณ เพอใหผอานสามารถลงกมาอาน

เอกสารจรงได

เวบทมนวตกรรมมากอกเวบหนงคอโปร-

พบลกา (ProPublica.org) ของนวยอรก โดยมอดต

นกขาวจาก วอลล สตรต เจอรนล (Wall Street Jour-

nal) เปนผดำาเนนการ งานสวนใหญจะหนกไปในดาน

การตรวจสอบโครงการตางๆ ในเมอง นอกจากนน

ยงทำางานรวมกบสอกระแสหลกอยาง ชคาโก ทรบน

สงทเปนเอกลกษณมากทสดกคอ เขาจะสนบสนน

ให “ขโมยขาวของเราไปส” ซงธรรมดาในอเมรกา

เปนเรองทผดและไมควรทำา ถาจะคดลอกขาว คณ

ตองเปนสมาชกของสอทรวมมอกนหรอมขอตกลง

วาจะแบงปนขาวซงกนและกน แตตอนนสำาหรบสอ

มนไมใชแลว แนวคดกคอใหเอาขาวของเราไป

1 0 0 คมอสอพลเมอง

ไดฟรๆ เลย แตพอทำาแบบนกมขอโตแยงเกดขน

มากมาย บางกวาคนทไมหาเงนจากการทำาขาวนน

ไมใชนกขาวทแทจรง แตเรากจะเหนความรวมมอ

กนระหวางเวบในการแลกลงกกนเพมมากขนเรอยๆ

อยางรายงานการตรวจสอบทเราทำาเมอปทแลว

กมลงกไปยงขาวอนๆ ในเวบอนๆ ดวย สำาหรบสอ

พลเมองนะคะ เราควรจะใสลงกลงไปในขาวของเรา

ดวย เพราะถาเปนขาวในหนงสอพมพ ในโทรทศน

หรอในวทย จะไมสามารถทำาได

ผอานในเวบจะเพมมากขน ถาหากเราใส

ภาพหรอเสยงลงไปในขาวนนดวย ดงนน วธนกจะ

เหนบอยขนเรอยๆ ทงในสอพลเมองและสอกระแส

หลก ดฉนคดวาตอนนสอพลเมองตองมาคดแลววา

จะทำาอยางไรใหคนเขามามสวนรวมใหไดมากทสด

ตอนนในอเมรกา คนจะชอบอพโหลดรปลงไปใน

ฟลกเกอร (Flickr.com) และพคาซา (Picasa.Google.

com) เพอทจะเอาไปโพสตในเวบขาวพลเมองของ

ตวเอง และแนนอนวาคนใชเฟซบค (Facebook.

com) มายสเปซ (MySpace.com) และอนๆ มากขน

เพอตองการเขาถงคนอนมากขนดวย ถาเปนพวก

วดโอกจะอพโหลดลงบนยทบ (Youtube.com) หรอ

วมโอ (Vimeo.com)

เครองมออกอยางคอเสรชเอนจน มอนหนง

เครอขายพลเมองเนต 1 0 1

ทเพงทำาออกมาเมอ 2 สปดาหกอน ชอบง (Bing.

com) เคยใชกนไหมคะ เปนของไมโครซอฟทททำา

ออกมาสกบกเกล ซงเปนเครองมอทนาสนใจทเดยว

สดทาย อยาลมวาสงทสำาคญทสดกคอการ

คดและหวสมองของคณ เครองมอทำาใหสงตางๆ งาย

ขนกจรง แตไมมอะไรทจะมาแทนทความคดดๆ ได

ชวงถ�ม-ตอบ

ผฟง: การทำาขาวการตรวจสอบในฐานะนกขาว

มออาชพกบนกขาวพลเมองตางกนอยางไร

ซซ�นน: จรงๆ กใกลเคยงกน แตถาเปนสอพลเมอง

จะไมมทนายมาอานให ซงกคอนขางทาทายวาจะถก

ฟองหรอเปลา

ผฟง: กอนอนตองขอบคณมากทมาบรรยายใหฟง

ฉนมาจากเกาหลใต ทนนกมเวบสอพลเมองเหมอน

กน ชอวาโอมายนวส (OhMyNews.com) เวบนจะม

ปมบรจาคใหผอานบรจาคเงนใหกบขาวทตวเองชอบ

และคณกจะเหนไดเลยวาขาวไหนทไดรบเงนบรจาค

มากทสด ซงกจะสรางแรงจงใจใหนกเขยนดวย

ในเวบนนกขาวไมจำาเปนตองลงชอจรง แตอาจจะ


ใชหมายเลขประจำาตวแทนได ฉนเลยสงสยวาอยาง

Chicago.org เขาอนญาตใหทำาแบบนนหรอเปลา

อกอยาง ฉนเหนวาเวบสอกระแสหลก

สวนใหญกมสวนใหผอานแสดงความคดเหน แต

เวลาเราสงความเหนไป กลบไมคอยมคนตอบกลบ

มาเทาไร ฉนเลยสงสยวาทำาไมสอพลเมองจงสามารถ

ตอบสนองความเหนของผอานไดมากกวา

ซซ�นน: ดฉนคดวาการจายเงนแบบนนนาสนใจ

มาก แตโดยสวนตวกกงวลวาจะมแตขาวบนเทง

หรอขาวสะเทอนอารมณเทานนทไดรบบรจาคมาก

ทสด ขาวอนๆ อาจไมไดรบความสนใจและคอยๆ

ลดนอยลงไป ดงนน ถาไมใหเงนแบบนกอาจจะชวย

แกปญหาได สวนเรองชอ ถาใครไมยอมลงชอจรง

เรากไมสามารถจะลงขาวใหเขาได เราคดวาควรจะ

ใชชอจรง เพอแสดงความรบผดชอบตอขาว ไมอยาง

นนกจะมแตขาวทเขยนเวอรๆ อยางเดยว

สำาหรบคำาถามทสอง ดฉนกเหนเหมอนกน

วาสอกระแสหลกไมคอยตอบเทาไร บางทอาจจะ

ยากและมบคลากรนอย ดฉนคดวาเวบสอพลเมอง

อยางเราจงควรสงเสรมใหมการแสดงความคดเหน

และตอบกลบมากๆ แตดฉนไมคดวานกขาวควร

แสดงความคดเหนตอบโตกบผอาน ไมอยางนนมน


กจะเปนการโตเถยงวนเวยนกนไปไมจบ

ผฟง: ตอนนแนวโนมการขโมยขาวกำาลงไดรบความ

นยมมากขนหรอไม

ซซ�นน : สงทโปรพบลกาทำา เปนสงทเอพ (AP –

The Associated Press) ไมมวนจะทำา เขาอนญาต

และสงเสรมใหคนขโมยเนอหาขาวไปได แตเอพ

ยงคงเปนสอทสามารถทำาเงนไดจากคาสมครสมาชก

ดงนน เอพจงไมสนใจทจะแบงปนขอมลกบสอ

พลเมองอนๆ เพราะเขาอยากจะใหคนอานซอขาว

นนเอง แตปจจบนสอหลายๆ ทกไมตองการตอ

สมาชกภาพกบเอพอกตอไป อยาง ชคาโก ทรบน

กยกเลกไปแลว เพราะรสกวาขาวแบบเดยวกบท

เอพทำาออกมาใหพวกเราซอ สามารถหาไดฟรๆ จาก

กเกล บง หรอทอนๆ

ดฉนรสกวาสอแบบเกาๆ กำาลงจะตาย ถา

หากตองการอยรอดกตองหาวธการหาเงนแบบใหม

และทำางานรวมกบสอพลเมอง แตตอนนเขาคงยง

ไมสนใจ เพราะยงไมไดผลประโยชนอะไร แตอก

หนอยเมอเขาอยในธรกจนตอไปไมได เขาคงจะเรม

หนมามองวานาจะหาทางทำางานรวมกบสอพลเมอง

ตงแตยงไมเจอปญหา


ดฉนคดวาปญหาทงหมดกคอ เขาจะ

ทำางาน และสอกระแสหลกจะหาเงนมาสนบสนน

การทำางานของเขาอยางไร เมอสอประสบปญหา

และไลคนงานออก ทำาใหเวลาทเขาตองการทำาขาว

ตองการหาขอมล มนทำาไดยากขน เพราะขาวแตละ

ชนนนใชทงเวลาและพลงงานเปนอยางมาก ดงนน

จงควรมการเปลยนแปลงวธการหาเงนโดยดวน

ไมรวามใครพอจะมแผนการสำาหรบเรองนบางหรอ

เปลา

ผฟง: จากคำาถามน ถามองในมมกลบวาสอกระแส

หลกเองกกำาลงเผชญกบปญหาดานการเงนอย เมอ

คนไมอยากจายเงนและหนไปหาสอพลเมอง ทนสอ

กระแสหลกควรจะปรบตวอยางไรเพอใหสอดคลอง

กบความเปลยนแปลง

ซซ�นน: กอนอนเราตองหาทางทำาใหทกคนรวา

อนไหนควรจาย อนไหนไมควรจาย ตอนนคนเรม

เคยชนวาไมตองจายเงนแลว แตเราตองยอมรบ

วาการทำาขาวบางครงกใชเงนมาก อยางไรกตาม

ในอเมรกาเรมมกฎหมายทดมากๆ อนหนง ท

อนญาตใหสอกระแสหลกททำากำาไรเปลยนเปน

องคกรทไมแสวงกำาไรได หรอจะตงเปนมลนธ


สวนตวเพอออกเงนทนสวนตวในการทำาขาว ซงดฉน

คดวามนคอนขางจะชวยสอกระแสหลกได

ผฟง: ผมคดวาสอพลเมองทำาขาวทเกยวของกบ

ตวเอง เขาจงสอมนออกมาในแงมมของคนในได

ด แตถาเราบอกใหสอพลเมองตองออกมาทำาขาว

หาเงน เพอทจะอยไดดวยตวเอง มนจะทำาใหความ

นาสนใจในแงมมแบบคนในหายไปหรอเปลา

ซซ�นน: เปนคำาถามทดนะคะ ดฉนคดวาไมนา

นกขาวพลเมองนาจะชอบหาเงนจากงานประจำาท

ทำามากกวาอยแลว แตประเดนทตองเนนคอ การ

ทำาขาวแตละขาวนนใชเงนจำานวนมาก แตผอาน

สวนใหญไมไดตอบแทนอะไรเขาเลย ทนถาสอ

พลเมองทำาขาวไดด จนคนเรมอยากอานขาวจาก

สอพลเมองมากกวาสอกระแสหลก เพราะพวกเขา

คดวาเขาไมสามารถหาขาวแบบนไดจากสอกระแส

หลก เมอนนสอพลเมองกจะสามารถทำากำาไรได

เชนเดยวกบสอกระแสหลก

ผฟง: ไมคดวาสอพลเมองจะมาแทนทสอกระแส

หลก แตมนนาจะมการเรยนรและปรบตวรวมกน

สอพลเมองก เปนสอแบบใหมทมรปแบบการ


นำาเสนอแบบใหมๆ เพราะฉะนน มนไมควรจะม

กรอบของสอกระแสหลกมากำากบใหเสยจดยนไป

แตขณะเดยวกน สอพลเมองในปจจบนกยง

ไมสามารถครอบคลมการนำาเสนอขาวทสามารถ

ตอบสนองตอประชาชนทกคนไดอยแลว ดงนน สอ

2 ประเภทจงตองทำางานรวมกน ประสานและทาทาย

กนมากกวา

ผฟง: จะทำาอยางไรใหแหลงขาวสามารถสอสารมาส

ผอานไดโดยตรงในฐานะสอพลเมอง และผมสงสยวา

สออยางทวไทย เวลาเสนอประเดนอะไรกมกจะเปน

ประเดนทคดสรรมาแลว เมอเปนแบบน จะพดได

หรอเปลาวาสอถกควบคมในระดบหนง

ซซ�นน: ตอนนในอเมรกาเรมมพนทใหกบสอ

พลเมองในหนงสอพมพ ซงโดยสวนตว ดฉน

คดวามนคลายๆ กบทคณพดถง แตในฐานะสอ

พลเมอง ดฉนจะระมดระวงคอนขางมากในการ

เขามาเกยวของในลกษณะน เพราะในทสด เสรภาพ

ในการทำาขาวเปนสงทสำาคญทสด ถาเราจดการ

ตรงนได การรวมมอกนกดไมแยเทาไร

แปลจากบทความ “Technical ways to get around censorship”

โดย นารต วลลเนฟ (Nart Villeneuve – NartV.org) ตพมพลงใน

คมอบลอกเกอรและผประทวงออนไลน (Handbook for Bloggers

and Cyber-Dissidents) โดย องคกรผสอขาวไรพรมแดน (Report-

ers Without Borders – RSF.org) (ดาวนโหลดไดท http://www.

rsf.org/IMG/pdf/handbook_bloggers_cyberdissidents-GB.pdf)

1

:

วธทางเทคนค

ในการหลบเลยงการเซนเซอร

ภ�คผนวก


ก�รกรองเนอห�อนเทอรเนต

เทคโนโลยการกรอง (filtering) ทำาใหการ

เขาถงเนอหาในอนเทอรเนตสามารถถกกำากบ

ควบคมได แมวาเปาหมายเรมแรกของเทคโนโลย

นคอเพอใหระดบบคคลทวไปใช เชน ใหผปกครอง

สามารถปดกนไมใหบตรหลานเขาถงเนอหาทไม

เหมาะสม แตปจจบนเทคโนโลยดงกลาวไดถกนำา

ไปใชในระดบสถาบนและระดบประเทศอยางแพร

หลาย การควบคมการเขาถงเนอหาในอนเทอรเนต

กำาลงกลายเปนเปาหมายหลกของสถาบนตางๆ เชน

สถานศกษา หองสมด และบรษทเอกชน เทคโนโลย

นกำาลงถกใชในระดบประเทศมากขนเรอยๆ เมอ

หนวยงานรฐปดกนไมใหประชาชนทงประเทศเขาถง


เนอหา ซงสวนใหญทำาโดยปราศจากความรบผด

ใดๆ ทงสน

เทคโนโลยการกรองเนอหาตงอยบนพน

ฐานของการปดกนโดยใชรายชอเปนหลก (list-

based blocking) โดยมกใชคกนกบเทคนคการปด

กนทใชวธจบคคำาสำาคญ (keyword matching) เพอ

ปดกนเนอหาแบบเปลยนแปลงไดเองโดยอตโนมต

โดยเจาหนาทจะรวบรวมและจดหมวดหมรายชอ

โดเมน (domain name) และ URL (Uniform Re-

source Locator คอ “ทอย” ของเวบไซต – ผแปล)

ทตองการกนไมใหคนด และใสรายชอนนเขาไปใน

โปรแกรมกรอง (filtering software) ซงสามารถตงคา

ใหปดกนเฉพาะเวบไซตเฉพาะหมวดได เมอผใช

พยายามเขาเวบ โปรแกรมกรองกจะเชครายชอ

ในฐานขอมล และปดกนไมใหเขาเวบทอยในรายชอ

นน ถาตงใหโปรแกรมปดกนคำาสำาคญดวยโปรแกรม

กจะเชคเวบทกหนา (ตงแตโดเมน URL และ/หรอ

เนอหาในหนานน) และปดกนเวบนน ถาหนานนม

คำาสำาคญทอยในรายชออยางนอยหนงคำา

ระบบการกรองแบบนมจดออนสองประการ

คอ การปดกนมากเกนไป (over-blocking) และการ

ปดกนนอยเกนไป (under-blocking) ระบบนมก

ปดกนการเขาถงเนอหาทถกจดหมวดหมผด และ


ไมกนเนอหาทงหมดทตองการกน แตประเดนหลก

คอความลบในการสรางรายชอเวบไซตทถกปดกน

โดยเทคโนโลยแบบน แมวารายชอบางอยางจะเปน

ขอมลสาธารณะ (สวนมากเปนเวบอนาจาร) แต

รายชอทมการซอขายและรายชอทรฐบาลใชลวน

ถกเกบเปนความลบ รายชอทมการซอขาย (com-

mercial list) เปนทรพยสนทางปญญาของบรษท

ผผลต และไมถกเปดเผยตอสาธารณะ แมวาผผลต

โปรแกรมกรองบางรายจะอนญาตใหคนใช URL

checker ออนไลน เชค URL ทถกกนได รายชอเวบ

ทปดกนทงหมดเปนความลบ และไมมทางทใครจะ

นำามาศกษาวเคราะหอยางอสระได

ประเทศตางๆ มกจะเพมเวบไซตทองถน

เขาไปในรายชอทมากบโปรแกรมกรอง เวบไซตทถก

ปดกนสวนใหญเปนเวบของพรรคหรอหนงสอพมพ

ฝายคาน องคกรสทธมนษยชน องคกรสอระหวาง

ประเทศ และเนอหาทวพากษวจารณรฐบาล ประเทศ

สวนใหญเนนปดกนเวบทใชภาษาทองถน แทนทจะ

เปนเวบภาษาองกฤษ และเรมปดกนเวบไซตทมการ

พดคยกนได เชน เวบลอก หรอยอวาบลอก (blog)

และเวบบอรด (กระดานสนทนา) ตางๆ


เทคโนโลยเพอหลบเลยงก�รปดกน (circumven-

tion)

ปจจบนมเทคโนโลยหลากหลายรปแบบ

ทถกออกแบบมาเพอตอบโตการกรองเนอหา

และการเฝาสงเกตผใชอนเทอรเนตโดยรฐบาล

เทคโนโลยเหลานชวยใหผใชสามารถหลบเลยงการ

ปดกนตางๆ ได และทำาใหพลเมองและเครอขาย

ประชาสงคมสามารถปกปองตวเองหรอหลบเลยง

มาตรการเซนเซอรและกำากบดแลอนเทอรเนตของ

รฐ เครองมอเหลานเรยกรวมๆ วา “เทคโนโลย

หลบเลยง” ซงโดยทวไปทำางานดวยการเปลยน

เสนทางคำาขอ (request) ของผใชทมาจากประเทศ

ทมการปดกน ไปยงคอมพวเตอรตวกลางทไมถก

ปดกน ใชคอมพวเตอรเครองนเปนตวโหลดเนอหา

ทผใชขอด และแสดงผลเนอหานนใหด บางครง

เทคโนโลยแบบนอาจถกออกแบบมาใชสำาหรบ

ปญหาการกรองเฉพาะกรณใดกรณหนง หรอปรบ

เปลยนใหเขากบสถานการณเฉพาะของแตละ

ประเทศ บางครงผใชสามารถปรบใชเทคโนโลยทม

อยเดมในการหลบเลยงการปดกน แมวานนอาจไมใช

เปาหมายดงเดมของเทคโนโลยตวนน

เทคโนโลยหลบเลยงบางชนดถกพฒนาขน

โดยบรษทเอกชน บางชนดถกพฒนาขนโดยกลม


แฮกเกอร (hacker – โปรแกรมเมอรผเชยวชาญ) และ

นกกจกรรมทรวมตวกนเปนกรณพเศษ เทคโนโลย

เหลานมตงแตเปนแคชดคำาสงไมกบรรทดหรอ

เปนซอฟตแวร จนกระทงเปนโปรโตคอล (Protocol

หมายถงมาตรฐานหรอระเบยบวธในการรบสงขอมล

เชน หนาเวบตางๆ สวนมากถกรบสงผานโปรโตคอล

ชอ HTTP (HyperText Transfer Protocol) –

ผแปล) เครอขายแบงปนไฟลระหวางกน (แบบเครอง

ตอเครอง หรอ Peer-to-Peer – P2P) เนองจาก

เทคโนโลยแบบนมมากมาย ผใชจงตองมความรพอ

ทจะชงนำาหนกระหวางขอดและขอดอยของเทคนค

และเทคโนโลยแตละประเภท จะไดสามารถเลอก

เทคโนโลยทเหมาะสมกบความตองการของแตละคน

ผใชเทคโนโลยหลบเลยงมสองแบบ คอ

ผใหบรการเทคโนโลย (provider) และผใชบรการ

(user) กลาวคอ ผใหบรการเทคโนโลยหลบเลยง

ลงโปรแกรมในคอมพวเตอรทตงอยในบรเวณซง

ไมถกกรองหรอปดกน และใหบรการนแกผใชทเขา

อนเทอรเนตจากบรเวณทถกเซนเซอร ดงนน ความ

สำาเรจของการหลบเลยงการปดกนจงขนอยกบ

การตอบสนองความตองการเฉพาะของผใชทงสอง

ประเภทน

จดประสงคของบทความชนนคอการให


ความรกบผใชทตดสนใจแลววาจะใชเทคโนโลย

หลบเลยง วาพวกเขามทางเลอกอะไรบาง และจะม

วธเลอกเทคโนโลยอยางไรใหตรงกบความตองการ

ดวยการคนหาความตองการและศกยภาพของผใช

กลมตางๆ ทงผใหคนอนใชเทคโนโลยและตวผใชเอง

ในขณะทรกษาสมดลระหวางระดบความปลอดภย

ทเหมาะสมกบระดบความยากงายสำาหรบผใช การ

หลบเลยงการปดกนทไดผล ปลอดภย และมนคง

นน ทำาไดดวยการจบคเทคโนโลยทเหมาะสมกบ

ผใชทเหมาะสม

ก�รตดสนคว�มจำ�เปนและสมรรถภ�พ

เทคโนโลยหลบเลยงมกถกออกแบบมาเพอ

ตอบสนองความตองการของกลมผใชหลายประเภท

ทมความรความเชยวชาญไมเทากน เทคโนโลยท

ใชงานไดดในกรณหนง อาจไมใชทางเลอกทดทสด

ในอกกรณหนง สำาหรบการตดสนใจเลอกเทคโนโลย

หลบเลยง ผตองการใชมนควรถามคำาถามตอไปน

กบตวเองกอน

– ผใชทคาดวาจะใชเทคโนโลยนมจำานวน

เทาไร และเนตทใชไดมความเรว (bandwidth)

เทาไร? (สำาหรบผใหบรการและผใชบรการ)

– จดหลกๆ ทผใชจะเขาอนเทอรเนต (pri-


mary point of access) อยทไหน และพวกเขาจะใช

เทคโนโลยนทำาอะไรบาง?

– ระดบความเชยวชาญทางเทคนคอยตรง

ไหน? (สำาหรบผใหบรการและผใชบรการ)

– ผใชมจดเชอมตอจากนอกประเทศหรอไม

ขนาดไหน?

– อะไรคอบทลงโทษ ถาผใชถกจบไดวาใช

เทคโนโลยหลบเลยง?

– ผใชเขาใจความเสยงดานความปลอดภย

ในการใชเทคโนโลยหลบเลยงหรอไม?

จำ�นวนผใชและคว�มเรวเนต

ผ ใหบรการเทคโนโลยหลบเลยงตอง

ประเมนจำานวนผใชเทยบกบความเรวเนตทมอย

ผใชบรการเองกตองคำานงถงความเรวเนตของ

ตวเองดวย เพราะเทคโนโลยหลบเลยงจะทำาให

เลนเนตไดชาลง

คนทสนใจตดตงพรอกซสาธารณะ (public

proxy) ตองคำานงถงความเปนไปไดทเครองของเขา

จะถกใชจากคนทไมไดอยในบรเวณทถกเซนเซอร

ยกตวอยางเชน คนอาจใชเครองหลบเลยง (cir-

cumventor หมายถงคอมพวเตอรทลงเทคโนโลย

หลบเลยง) ดาวนโหลดภาพยนตรเปนเรองๆ ซงจะ


กนความเรวเนตไปอยางมหาศาล ดงนน คณอาจ

ตองการจำากดการใชเครองหลบเลยง และกำาหนด

ระดบความเรวเนตสงสดทจะอนญาตใหคนใช

เทคโนโลยหลบเลยงหลายแบบใหคณตงคาเหลาน

ไดบางอยางหรอทงหมด

จดหลกทผใชจะเข�ถงและใชเทคโนโลย

การเลอกเทคโนโลยหลบเลยงทเหมาะสม

ขนอยกบวาผใชเขาอนเทอรเนตจากทไหน และ

พวกเขาตองใชบรการหรอโปรแกรมอะไรบางในการ

เขาถงระบบหลบเลยง เชน ผใชทเขาอนเทอรเนต

จากคอมพวเตอรสาธารณะหรออนเทอรเนตคาเฟ

อาจไมสามารถลงโปรแกรมใดๆ ได ใชไดแต

เทคโนโลยทอยบนเวบเทานน ผใชคนอนๆ อาจ

อยากใชเทคโนโลยนอกเหนอจากเวบ (ซงปกตใช

เพยงโปรโตคอล HTTP) เชน อเมล (SMTP) และการ

รบสงไฟล (FTP) ดงนนจงอาจตองการลงโปรแกรม

ในคอมพวเตอรสวนบคคล และตงคาตางๆ เอง

แนนอน วธนแปลวาผใชตองมทกษะทางเทคนค

ระดบหนง

ระดบคว�มเชยวช�ญท�งเทคนค

ยงเทคโนโลยหลบเลยงตองใชระดบความ


เชยวชาญสงเทาไร (หมายความวาจำานวนผใชนอย

เทาไร) ตวเลอกตางๆ ในการใชกมมากขนเทานน

ขนตอนทกดกนผใชทไมมความรทางเทคนคเลย

ไดแก ขนตอนการตดตงและเซตคาตงตน ตลอดจน

การเปลยนแปลงคาตางๆ หรอขนตอนอนๆ ทตอง

ทำาเวลาใชเทคโนโลยหลบเลยง ประเดนนใชได

กบทงผใหบรการและผใชบรการ การใชเทคโนโลย

หลบเลยงในทางทไมถกตองอาจทำาใหผใชตองเผชญ

กบความเสยงทปองกนได

ผตดตอทไวใจได

ผ ใชเทคโนโลยหลบเลยงสามารถเพม

ทางเลอกในการใชเทคโนโลยนไดมากขนหลายเทา

ถาพวกเขารจกและไวใจคนทอยนอกประเทศ ถา

ผใชไมมคนรจกทไวใจได ทางเลอกของพวกเขาจะ

ถกจำากดอยเพยงระบบสาธารณะ และถาผใชหา

ระบบเหลานนเจอ ฝายทตองการกรองและปดกน

อนเทอรเนตกคงจะหาเจอเหมอนกน ถาผใชรจก

ชาวตางชาตทไวใจได ผใชจะสามารถปรกษาผให

บรการเทคโนโลยหลบเลยง เพอหาทางออกทตรง

กบความตองการ และสามารถเกบเปนความลบ

เพอปองกนไมใหใครคนเจอ การมคนรจกทไวใจ

ไดในประเทศทไมถกปดกนนน เอออำานวยตอการ


หลบเลยงทประสบความสำาเรจเปนเวลานานและม

ความมนคงสง

บทลงโทษของก�รใชเทคโนโลยหลบเลยง

เปนเรองสำาคญมากทผใชควรรบทลงโทษ

ทจะไดรบหากถกคนพบวาใชเทคโนโลยหลบเลยง

ทางเลอกของผใชขนอยกบระดบความรนแรงของ

บทลงโทษ หากกฎเกณฑทเกยวของไมเขมงวดมาก

และโทษทคาดวาจะไดรบคอนขางตำา ผใชสามารถ

เลอกใชเทคโนโลยหลบเลยงไดหลากหลาย ทวา

หากมการควบคมทเขมงวด ผใชจะตองระวงอยาง

มาก และเลอกใชเทคโนโลยทปลอดภย เทคโนโลย

หลบเล ยงบางชนดอาจชวยใหผ ใชแต ง เร อง

กลบเกลอนได

คว�มเสยงด�นคว�มปลอดภย

เทคโนโลยหลบเลยงสวนใหญโออวด

สรรพคณของตวเองเพอจงใจใหคนใช โดยไมบอก

ความเสยงดานความปลอดภยใหครบถวน ผใช

สามารถลดความเสยงดงกลาวลงใหเหลอนอยทสด

ดวยการใชเทคโนโลยทเหมาะสมกบสถานการณ

และใชมนอยางถกตอง


เครองหลบเลยงชนดผ�นเวบ (web-based cir-

cumventors)

เครองหลบเลยงชนดผานเวบ คอเวบไซต

พเศษซงมแบบฟอรมใหผใชกรอก URL ของเวบ

เขาไป แลวดงเนอหาของเวบนนออกมาใหด ผใช

ไมตองเชอมตอกบเวบทอยากดโดยตรง เครอง

หลบเลยงใชพรอกซ ทำาใหผใชสามารถใชเวบท

อยากดไดอยางไมตดขด เครองหลบเลยงชนดผาน

เวบยงแปลงลงกตางๆ ทอยในเวบปลายทางใหช

ไปทเครองหลบเลยงชนดผานเวบ ผใชจะไดทอง

เวบตามปกตได เวลาทใชเครองหลบเลยงชนดผาน

เวบ ผใชไมตองตดตงโปรแกรมหรอเปลยนแปลง

คาเบราวเซอรใดๆ สงเดยวทผใชตองทำาคอไปท

URL ของเครองหลบเลยงชนดผานเวบ พมพ URL

ของเวบทอยากด แลวกกดปมแสดงผล (เครอง

หลบเลยงชนดผานเวบอาจมหนาตาไมเหมอนกน

แตทกเวบตางทำางานพนฐานแบบเดยวกน) ดวยวธ

น ผใชไมตองมทกษะใดๆ และสามารถใชไดกบทก

จดทเขาเวบได

ขอด

ใชงาย และผใชไมตองตดตงโปรแกรม

ใดๆ ผทไมมคนรจกทไวใจไดอยในประเทศทไมม


การกรองกสามารถใชเครองหลบเลยงชนดผานเวบ

สาธารณะนได ผใชระบบเครองหลบเลยงชนดผาน

เวบสวนบคคลสามารถเปลยนคาตางๆ ใหตรงกบ

ความตองการ และลดความเสยงททางการจะคนเจอ

ขอเสย

เครองหลบเลยงชนดผานเวบมกเขาได

เฉพาะเวบไซตธรรมดา (HTTP) และอาจเขาเวบไซต

ท ใชโปรโตคอลความปลอดภยท เรยกวา SSL

ไมได บรการผานเวบ เชน อเมลบนเวบ ทผใช

ตองลอกอนกอน อาจใชการไมไดทงหมด เครอง

หลบเลยงชนดผานเวบสาธารณะมกเปนทรจก

กนอยางแพรหลาย ทำาใหทางการอาจปดกนเวบ

เหลานนไปแลว บรการเหลานสวนใหญถกปดกน

โดยโปรแกรมกรองพาณชยไปเรยบรอยแลว ระบบ

เครองหลบเลยงชนดผานเวบสวนบคคลตองใชคน

รจกทอาศยอยในประเทศทไมถกปดกน และถาจะ

ใหด คนรจกกบผใชควรสามารถตดตอกนไดดวยวธ

ททางการเฝาสงเกตไมไดงายนก

บรก�รหลบเลยงส�ธ�รณะบนเวบ

อนเทอร เนตมซอฟตแวรและบรการ

หลบเลยงสำาหรบคนทวไปมากมาย สวนใหญให


บรการฟร ในขณะทสวนนอยมรปแบบการทำางาน

เพมเตม เชน การเขารหส (encrypted access) สำาหรบ

ผใชทยนดเสยคาบรการรายเดอน บางซอฟตแวรและ

บางบรการเปนของบรษท และบางแหงมอาสาสมคร

ดแล เปนบรการสาธารณะ ยกตวอยางเชนเวบไซต

ตอไปน

– http://www.anonymizer.com

– http://www.unipeak.com

– http://www.anonymouse.ws

– http://www.proxyweb.net

– http://www.guardster.com

– http://www.webwarper.net

– http://www.proxify.com

– http://www.the-cloak.com

เนองจากทอยบนเวบของบรการเหลาน

เปนทรจกกนอยางแพรหลาย โปรแกรมกรอง

อนเทอรเนตสวนใหญนาจะใสเวบเหลานลงไปใน

รายชอเวบทปดกนแลว ถาทอยบนเวบของบรการ

เหลานถกปดกน ผใชกไมสามารถใชบรการได

นอกจากน บรการหลบเลยงสาธารณะบนเวบยง

ไมลงรหส (encrypt) ขอมลทสงไปมาระหวางเครอง

หลบเลยงและผใช แปลวาขอมลใดๆ กตามทผใช


สง สามารถถกดกเกบไดโดยเจาหนาทของบรการ

หลบเลยงดงกลาว

บรการหลบเลยงบนเวบเหมาะสมทสด

สำาหรบผใชทอยในสภาพแวดลอมความเสยงตำา

ไมรจกคนทไวใจไดทอยในประเทศทไมถกปดกน

ตองการหลบเลยงการปดกนเปนการชวคราวหรอ

กะทนหน และไมมความจำาเปนตองสงขอมลอะไรท

ลอแหลมหรอตองเกบเปนความลบ

โปรแกรมหลบเลยงผ�นเวบ

การตดตงโปรแกรมหลบเลยงผานเวบอาจ

ตองใชทกษะทางเทคนคหรอทรพยากรระดบหนง

(เชน เวบเซรฟเวอรและเนตความเรวสง) ทอยของ

โปรแกรมหลบเลยงสวนบคคลเปนทรกนเฉพาะ

ในหมผใชทผใหบรการตองการ ในขณะทโปรแกรม

หลบเลยงและบรการปกปดตวตนสาธารณะเปนท

รกนแพรหลายในหมผใชและผทตองการปดกน

เนอหา (และอยในรายชอบลอกของโปรแกรมกรอง

พาณชยดวย) โอกาสทโปรแกรมหลบเลยงสวนบคคล

จะถกจบไดและปดกนนนมนอยกวาบรการหลบเลยง

สาธารณะ

ผใชสามารถเซตโปรแกรมหลบเลยงสวน

บคคลเองได และทงปรบเปลยนตวเลอกบางอยาง


ใหตรงกบความตองการของตน การปรบเปลยน

ตวเลอกนนโดยทวไปหมายถงการเปลยนเลขพอรต

(port) ทเวบเซรฟเวอรใช และเลอกวาจะใชวธลงรหส

(encryption) หรอไม

โปรโตคอล Secure Sockets Layer (SSL)

เปนวธรบสงขอมลผานอนเทอรเนตแบบปลอดภย

สวนใหญใชโดยเวบไซตทตองการสงขอมลลบ เชน

หมายเลขบตรเครดต เวบไซตทใช SSL ตองเขาโดย

“HTTPS” แทนทจะเปน “HTTP” ปกต

ตวเลอกอกตวเวลาใช SSL คอการสราง

หนาเวบปลอมขนมาหนงหนา ซงอยในรต (root คอ

ระดบทลกทสด) ของเวบเซรฟเวอร และการซอน

เครองหลบเลยงไวภายใตทอย (path) และชอไฟล

แบบสม แมวาเครองหรอคนทเปนบคคลทสามอาจ

รวาผใชกำาลงตดตอเซรฟเวอรตวไหน แตพวกเขา

จะไมสามารถรทอยทขอใชได เพราะทอยนนถกลง

รหสไว เชน ถาผใชตดตอ “https://example.com/

secretcircumventor/” บคคลทสามจะรวาผใชกำาลง

เชอมกบ example.com แตไมรวาเชอมกบเครอง

หลบเลยงบนนน ถาผใหบรการหลบเลยงสรางหนา

เวบปลอมขนมาบน example.com ถงแมวาจะมคน

เฝาสงเกตเวบน เครองหลบเลยงกจะไมถกคนพบ

ตวอยางของโปรแกรมหลบเลยงผานเวบไดแก


CGIProxy (http://www.jmarshall.com/

tools/cgiproxy/) CGI สครปตททำาหนาทเปน HTTP

หรอ FTP พรอกซ

Peacefire’s Circumventor (http://www.

peacefire.org/circumventor/) โปรแกรมชวยตดตง

อตโนมต ชวยผใชทไมเชยวชาญทางเทคนคตดตง

และปรบแตง CGIProxys

pHproxy (http://www.phproxy.org/)

โปรแกรมหลบเลยงผานเวบฉบบทดลองทมตวเลอก

ใหปรบเปลยนไดมากมาย

Psiphon (http:/ /psiphon.ca/) เวบ

เซรฟเวอรทใช SSL ได ผกตดมากบโปรแกรม

หลบเลยงผานเวบ

โปรแกรมหลบเลยงสวนบคคลทลงรหส

ได (ใช SSL) เหมาะทสดสำาหรบผใชทตองการ

หลบเลยงการปดกนบนเวบอยางสมำาเสมอ และ

มคนรจกทไวใจไดในบรเวณทไมถกปดกน ซงม

ทกษะทางเทคนคเพยงพอ และมความเรวเนตพอ

ทจะตดตงและดแลเครองหลบเลยง นเปนทางเลอก

ทยดหยนทสดสำาหรบเวบธรรมดาๆ และมโอกาส

ทจะถกจบไดและถกปดกนนอยทสด


ก�รหลบเลยงผ�นเวบ: ประเดนเกยวกบคว�ม

ปลอดภยทควรพจ�รณ�

ระบบหลบเลยงไมจำาเปนตองรกษาสถานะ

นรนามของผใชเสมอไป แมวาตวตนของผใชจะ

ถกซอนจากผใหบรการเวบหลบเลยงทพวกเขา

ใช ถาการรบสงขอมลระหวางผใชและโปรแกรม

หลบเลยงผานเวบเปนขอมลแบบปกต (HTTP)

เหมอนกบบรการฟรสวนใหญ เนอหานนกอาจ

ถกดกและวเคราะหโดยบคคลทสามทเปนตวกลาง

เชน ไอเอสพ (ISP คอผใหบรการอนเทอรเนต) ของ

ฝายใดฝายหนง ดงนน แมวาผใชอาจหลบเลยงการ

ปดกนไดสำาเรจ แตหนวยงานของรฐยงสามารถ

สบสวนจากขอเทจจรงทวาผใชเขาไปใชโปรแกรม

หลบเลยงผานเวบ นอกจากน รฐยงสามารถลวงร

วาโปรแกรมหลบเลยงผานเวบแลกเปลยนขอมล

อะไรกบผใชบาง

โปรแกรมหลบเลยงผานเวบทใชการรบสง

ขอมลแบบไมลงรหส (text mode) บางครงใชวธ

ซอนหรอปดบง URL ทแทจรง เพอตอบโตวธการ

กรองจากคำาสำาคญ (keyword) ใน URL ยกตวอยาง

เชน ดวยการใชเทคนคงายๆ อยาง ROT-13 คอการ

แทนทพยญชนะแตละตวดวยพยญชนะทอยกอน

มน 13 ลำาดบ เชน URL http://ice.citizenlab.org


กลายเปน uggc://vpr.pvgvmrayno.bet นเปนวธ

ลงรหส URL เพอทวาคำาสำาคญทเทคโนโลยกรอง

คนหาจะไดไมปรากฏใน URL อยางไรกตาม ขอมล

ทผใชรบสงกบเซรฟเวอรกยงอาจถก “ลวง” ได

แมในกรณทผใชหลบเลยงการปดกนสำาเรจ

นอกจากน ผใชยงมความเสยงเกยวกบการ

ใชคกก (Cookie คอไฟลทเวบเบราวเซอรใชบนทก

ขอมลบางอยางเกยวกบผใชไว เพอความสะดวก

ในการเขาเวบเดมครงตอๆ ไป เชน ทำาใหไมตอง

ใสรหสผานทกครง – ผแปล) และสครปต (Script

คอชดคำาสงเลกๆ ในหนาเวบทใชแสดงการโตตอบ

บางอยาง เชน การปดเปดของเมนหรอการเลอน

ของรปภาพ บางครงสครปตอาจถกใชในการเรยก

หรอสงขอมลกบหนาเวบอน – ผแปล) แตเวบไซต

หลายแหง (เชน เวบอเมล) ตองใชคกกและสครปต

จงจะใชงานได ผใชควรระมดระวงกอนทจะใช

ตวเลอกน

ความเสยงอกประการทเกยวของกน โดย

เฉพาะสำาหรบบรการทใหผใชใสชอและรหสผาน คอ

การใชโปรแกรมหลบเลยงผานการตดตอทไมลงรหส

(plain text) และหลงจากนนกใชโปรแกรมหลบเลยง

นนขอขอมลจากเซรฟเวอรทลงรหส (encrypted)

ในกรณน โปรแกรมหลบเลยงจะดงขอมลจาก


เซรฟเวอรทลงรหสผานการสงขอมลทลงรหส แต

หลงจากนนจะสงมอบขอมลนนไปยงผใชแบบไมลง

รหส ทำาใหขอมลนนเสยงตอการถกดกจบได

ประเดนเกยวกบความปลอดภยเหลาน

บางประเดนสามารถแกไดดวยการใชพรอกซบน

เวบผานการตดตอทลงรหส พรอกซบนเวบบางตว

ถกเซตใหใชโปรโตคอลลงรหส (SSL หรอ HTTPS)

ซงลงรหสขอมลทรบสงระหวางผใชและโปรแกรม

หลบเลยง ในกรณน บคคลทสามทเปนตวกลางจะ

เหนเฉพาะความจรงทวาผใชไดตดตอกบโปรแกรม

หลบเลยงผานเวบ แตไมสามารถลวงรเนอหาของ

ขอมลระหวางสองฝาย เราแนะนำาใหผใชพยายาม

ใชแตโปรแกรมหลบเลยงผานเวบทลงรหสได ถา

ความเสยงดานความปลอดภยทตองเผชญอยใน

ระดบสง

อยางไรกด แมวาการเชอมตอระหวางผใช

กบโปรแกรมหลบเลยงผานเวบจะปลอดภย (คอ

ลงรหส) แตขอมลใดๆ กตามทถกสงผานโปรแกรม

หลบเลยงบนเวบอาจถกดกโดยเจาของโปรแกรม

หลบเลยงนน ความเสยงอกประเดนหนงคอ บนทก

ทผใหบรการหลบเลยงเกบรกษา หนวยงานของ

รฐอาจเขาถงลอกไฟล (log file) ของผใหบรการได

ขนอยกบสถานทตดตงโปรแกรมหลบเลยงหรอ


สถานทตดตงเซรฟเวอรทใหบรการน

ถงแมวาผใชจะใชโปรแกรมหลบเลยงผาน

เวบทลงรหสแลว แตกยงมความเสยงบางประการ

ทพวกเขาควรร ความเสยงประการหนงคอ การ

ลงรหสอาจทำาใหกจกรรมหลบเลยงของผใชคนนน

เปนทผดสงเกตขนมา และการลงรหสเองกอาจ

ผดกฎหมายในบางประเทศ นอกจากนน เปนไป

ไดทหนวยงานททำาหนาทกรองเวบจะจบไดวาผใช

โปรแกรมหลบเลยงผานเวบไปเขาเวบไซตอะไรบาง

แมขอมลนนจะถกเขารหสแลว ดวยการใชเทคนคท

เรยกวา การหารอยนวมอ HTTPS (HTTPS finger-

printing) และการโจมตแบบดกขอมลระหวางทาง

(Man-In-The-Middle attack – MITM)

อยางไรกด เวบทมเนอหาเปลยนแปลง

ตลอดเวลา (dynamic content) หรอโปรแกรม

หลบเลยงทเตมเนอหาหลอกๆ สวนหนงเขาไป

ทงเนอหาทเปนขอความหรอรปภาพ สามารถลด

ประสทธผลของเทคนคนใหเหลอเพยงความเสยง

ทตำาจนไรความหมาย ถาผใชม “ลายนวมอ” หรอ

ลายเซนอเลกทรอนกส ของไฟลรบรอง SSL ทใช

มขนตอนทใหพวกเขายนยนดวยตวเองไดวาไฟล

รบรองนนเปนของแท ซงจะทำาใหหลกเลยงการโจมต

แบบ MITM ได1


พรอกซเซรฟเวอร

“พรอกซเซรฟเวอร” (proxy server) คอ

เซรฟเวอรทคนระหวางเทคโนโลยของผใชปลาย

ทาง เชน เวบเบราวเซอร กบเซรฟเวอรของผให

บรการ เชน เวบเซรฟเวอร พรอกซเซรฟเวอร

ทำาหนาทเปนฉนวนกนระหวางผใชกบเซรฟเวอร

และสนบสนนขอมลหลากหลายรปแบบ เชน เนอหา

บนเวบธรรมดา (HTTP) โปรโตคอลสงไฟล (FTP)

และเนอหาทลงรหส (SSL) ผใชพรอกซเซรฟเวอร

มหลากหลาย ต งแตบคคลธรรมดาไปจนถง

สถาบนและหนวยงานของรฐ เปาหมายของผใชม

หลากหลายเชนกน ตงแตการรกษาความปลอดภย

การปกปดตวตนทแทจรง การเกบขอมลจากเวบ

ไวใชสวนตว และการกรองขอมล

กอนทจะใชพรอกซเซรฟเวอร ผใชตอง

เซตคาไอพแอดเดรส (IP address คอ “ทอย” ของ

คอมพวเตอรในอนเทอรเนต) หรอชอโฮสตของ

พรอกซเซรฟเวอรทจะใช รวมทงพอรต (port) ท

1 สำาหรบขอมลเพมเตมเกยวกบวธการโจมตระบบหลบเลยง

โปรดด “รายการจดออนในระบบหลบเลยงการเซนเซอร

อนเทอรเนต” (List of possible weaknesses in systems to

circumvent Internet censorship) โดย Bennett Haselton และ

บทโตตอบจาก Paul Baranowski (PDF)


พรอกซเซรฟเวอรนนใช ในเบราวเซอรของตวเอง

แมวานจะเปนเรองคอนขางงาย แตผใชอาจไม

สามารถเปลยนคาในเบราวเซอรของคอมพวเตอร

สาธารณะ เชน หองสมด อนเทอรเนตคาเฟ และ

ททำางาน

ขอด

– มโปรแกรมมากมายทสามารถเปลยนทศ

ของขอมลผานเวบ (HTTP) ใหผานพรอกซเซรฟเวอร

กอน และผใชสามารถเปลยนคาของโปรแกรมเหลาน

ใหใชพอรตอนๆ ทไมใชพอรตมาตรฐานได

– ปจจบนมพรอกซเซรฟเวอรสาธารณะ

มากมายใหเลอกใช

ขอเสย

– พรอกซเซรฟเวอรสวนใหญไมไดถกตง

ใหลงรหสตงแตแรก ดงนน ขอมลทรบสงระหวาง

ผใชและพรอกซเซรฟเวอรจงไมปลอดภย

– ผใชตองไดรบอนญาต (เชน จากผดแล

ของเครองคอมพวเตอรทใชอย) ใหเปลยนคาของ

เบราวเซอร และถาไอเอสพกำาหนดวาการเชอมตอ

ทงหมดตองผานพรอกซเซรฟเวอรของไอเอสพกอน

ผใชอาจเปลยนไปใชพรอกซเซรฟเวอรอนไมได


– การสแกนและใชพรอกซเซรฟเวอร

สาธารณะอาจเปนกจกรรมทผดกฎหมาย และ

พรอกซเซรฟเวอรเหลานอาจไมสามารถใชงานได

ตลอดเวลา

โปรแกรมพรอกซเซรฟเวอร

ผ ใชสามารถขอใหคนรจกท ไว ใจไดท

อาศยอยในประเทศทไมถกปดกน และมทกษะทาง

เทคนค ชวยตดตงโปรแกรมพรอกซเซรฟเวอรให

โปรแกรมพรอกซเซรฟเวอรควรตดตงในบรเวณท

มความเรวเนตเหลอเฟอ และควรตงคาใหลงรหส

วธนเปนประโยชนมากในกรณทสำานกงานหรอ

องคกรเลกๆ ตองการใชวธหลบเลยงทมนคง

สมำาเสมอ หลงจากทผใชเปลยนคาในเบราวเซอร

ใหใชพรอกซเซรฟเวอร พวกเขากจะสามารถทอง

เวบได

แมวาวธนจะไมใชวธทลบทสด แตพรอก-

ซเซรฟเวอรสวนบคคลเปนวธทยดหยนกวาการ

ใชพรอกซบนเวบ พรอกซเซรฟเวอรดกวาพรอกซ

บนเวบตรงทมนสามารถพรอกซเวบไซตทตองการ

ใหผใชลอกอนหรอใชคกก เชน บรการอเมลบนเวบ

พรอกซเซรฟเวอรยงสามารถปรบใหตรงกบความ

ตองการของผ ใชและเขากบสภาพการปดกน


ในแตละทองถน โปรแกรมพรอกซเซรฟเวอรไดแก

– Squid คอโปรแกรมพรอกซเซรฟเวอรฟร

ทสามารถลงรหสไดดวยการใชเซรฟเวอร Stunnel

http://www.squid-cache.org

http://www.stunnel.org

Ice.citizenlab.org/projects/aardvark

– Privoxy คอพรอกซทสามารถตงคาการ

กรองขนสงได สำาหรบการปกปองความลบของผใช

http://www.privoxy.org/

– Secure Shell (SSH) มาพรอมพรอกซ

แบบ socks ($ ssh -D port secure.host.com)

http://www.openssh.com/

HTTPport/HTTPhost ชวยใหคณสามารถ

หลบเอชททพพรอกซ (HTTP proxy เชน พรอกซ

ทไอเอสพตง) ทปดกนคณเวลาเขาอนเทอรเนต

พรอกซเซรฟเวอรสวนบคคลทลงรหส

เหมาะสมทสดสำาหรบกลมผใชหรอผใชสำานกงาน

ทตองการใชทางเลอกทยงยนและมนคง และม

คนรจกอยนอกประเทศ ซงมทกษะทางเทคนค

และความเรวเนตเพยงพอทจะชวยตดตงและดแล

พรอกซเซรฟเวอรใหได


พรอกซเซรฟเวอรส�ธ�รณะ

พรอกซเปด (open proxy) คอเซรฟเวอร

ทถกเปดไวใหคอมพวเตอรเครองอนเชอมตอได

ไมวาจะดวยความตงใจของเจาของหรอไมกตาม

ไมมใครรแนชดวาพรอกซเซรฟเวอรเปดตวไหนทถก

ตงคาใหคนทวไปใชได หรอเปนเพยงเซรฟเวอรทถก

ตงคาผดๆ จนคนอนเขามาใชได

คำาเตอน: รฐอาจมองวาการใชพรอกซ

เซรฟเวอรเปดเปนการ “บกรกโดยไมไดรบอนญาต”

ขนอยกบการตความกฎหมายทองถน และผใช

พรอกซเซรฟเวอรเปดอาจถกปรบหรอลงโทษ ดงนน

เราจงไมแนะนำาใหใชพรอกซเซรฟเวอรเปด

ก�รคนห�พรอกซเปด

เวบไซตหลายแหงมรายชอของพรอกซเปด

แตนนกไมไดเปนเครองรบประกนวาบรการพรอกซ

ของเซรฟเวอรเหลานนยงคงอย ไมมอะไรรบประกน

ไดวาขอมลในรายชอเหลานน โดยเฉพาะขอมล

เกยวกบระดบความเปนนรนามและประเทศท

พรอกซเซรฟเวอรตดตงอย จะถกตองสมบรณ

อยาลมวาคณกำาลงใชบรการเหลานอยดวยความ

เสยงของคณเอง


เวบไซตทมรายชอพรอกซเปด ไดแก

www.samair.ru/proxy

www.antiproxy.com

tools.rosinstrument.com/proxy

www.multiproxy.org

www.publicproxyservers.com

โปรแกรม: ProxyTools/LocalProxy

http://proxytools.sourceforge.net

พรอกซเปด: พอรตไมธรรมด�

บางประเทศทมการกรองระดบชาต จะปด

กนไมใหคนใชพอรต (port) มาตรฐานทพรอกซใช

“พอรต” คอจดเชอมตอทโปรโตคอลเฉพาะดานใช

บรการอนเทอรเนตแตละแบบรบสงขอมลผานพอรต

คนละตว พอรตบางตวถกกำาหนดโดยองคกรกลาง

ระหวางประเทศ คอ Internet Assigned Numbers

Authority (IANA) ใหโปรโตคอลหรอบรการเฉพาะ

ดาน เชน พอรต 80 ถกกนไวใหเวบ (HTTP) ใช

เวลาคณใชเบราวเซอรเขาไปดเวบไซต จรงๆ แลว

คณกำาลงตดตอกบเวบเซรฟเวอรผานพอรต 80 อย

นอกจากน พรอกซเซรฟเวอรยงมพอรตทถกตงคา

ปรยาย (default) มาใหตงแตแรก


ดงนน เทคโนโลยการกรองจำานวนมากจะ

ไมยอมใหใชพอรตเหลาน ซงแปลวาการหลบเลยง

อาจตองใชพรอกซทถกตงคาใหใชพอรตอนทปกต

ไมไดใช เชน พรอกซทอยในรายชอบนเวบไซต

www.web.freerk.com/proxylist.htm

พรอกซเซรฟเวอร: ประเดนเกยวกบคว�ม

ปลอดภยทควรพจ�รณ�

การตงคาตางๆ ในพรอกซเซรฟเวอร

เปนเรองสำาคญมาก เพราะมนเกยวของกบความ

ปลอดภยหรอการรกษาสถานะนรนามของผ

ใช นอกจากปญหาทมนอาจไมลงรหส พรอกซ

เซรฟเวอรอาจสงขอมลเกยวกบผใชไปยงเซรฟเวอร

ทผใชขอดขอมล ซงจะทำาใหรฐหรอไอเอสพสามารถ

คนพบทอยไอพของคอมพวเตอร (ของผใช) ทขอ

ขอมลนนมาด นอกจากน การตดตอทงหมดระหวาง

คณและพรอกซเซรฟเวอรอาจอยในรปขอความ

ธรรมดา (plain text) ซงงายตอการดกจบของ

หนวยงานททำาหนาทกรองเนอหา นอกจากน ขอมล

อะไรกตามทผานพรอกซเซรฟเวอร อาจถกเจาของ

พรอกซเซรฟเวอรตวนนดกจบเองได

เราไมแนะนำาใหใครสแกนและใชพรอกซ

เซรฟเวอรสาธารณะ คนสวนใหญใชพรอกซเปด


เพราะมนมใหใช แตพรอกซแบบนนไมรบรองความ

ปลอดภยใดๆ แมวามนอาจชวยใหคณหลบเลยงการ

ปดกนไดสำาเรจกตาม

พรอกซเซรฟเวอรเหมอนกบพรอกซผาน

เวบตรงทมนมปญหาดานความปลอดภยเหมอนกน

สครปตและคกกทอนตรายอาจถกสงไปใหผใช และ

ถงแมจะลงรหส พรอกซเซรฟเวอรกยงอาจถกโจมต

ดวยวธ MITM หรอ HTTPS fingerprinting

นอกจากน พงตระหนกดวยวาเบราวเซอร

บางชนดจะไหลขอมลลบออกไปเมอใชพรอกซแบบ

socks ซงเปนประเภทเฉพาะของพรอกซเซรฟเวอร

ทสามารถทำาอยางอนไดนอกเหนอจากใหคณเขาเวบ

(เชน ใหสงไฟลแบบ FTP) เวลาคณพมพ URL ของ

เวบไซตทอยากด ชอโดเมนของมนจะถกแปลเปน

ไอพแอดเดรสของเวบไซตนนกอน เบราวเซอร

บางชนดทำาแบบนทเครองของคณ (locally) ดงนน

ขนตอนนจงไมผานพรอกซ ในกรณเหลาน คำาขอ

ดทอยไอพของเวบไซตทถกปดกนจะถกสงตอไป

ยง Domain Name System (DNS) เซรฟเวอร

ในประเทศทมการปดกน2

โดยทวไป เราไมแนะนำาใหใครใชพรอกซ

2 โปรดดขอมลเพมเตมทเวบไซต http://tor.eff.org/cvs/tor/doc/

CLIENTS


เซรฟเวอรแบบเปด พรอกซแบบนควรใชเฉพาะ

สำาหรบคนทอาศยอยในประเทศทมความเสยงตำา

ตองการสถานะนรนามเพยงชวคราว และไมตอง

รบสงขอมลใดๆ ทลอแหลมหรอตองเกบเปน

ความลบ

ก�รทนเนล (tunneling)

การทนเนล หรอเรยกอกอยางวาการ

สงตอพอรต (port forwarding) เปนวธทชวยใหผใช

สามารถหอหมขอมลทไมลงรหสดวยโปรโตคอลท

ลงรหส ผใชในประเทศทถกเซนเซอรตองดาวนโหลด

โปรแกรมทจะสราง “อโมงค” (ทนเนล) เชอมระหวาง

คอมพวเตอรตวเองกบคอมพวเตอรทอยในประเทศ

ทไมถกกรอง ผใชสามารถใชบรการอนเทอรเนต

ตางๆ จากคอมพวเตอรตวเองไดตามปกต แตคำาขอ

ใชบรการเหลานจะวงผานทนเนลทลงรหส (en-

crypted tunnel) ไปยงคอมพวเตอรทไมถกเซนเซอร

ซงจะสงตอคำาขอของผใชและรบสงขอมลใหแทน

อกทอดหนง ผใชทมคนรจกในประเทศทไมถกกรอง

สามารถเซตบรการทนเนลสวนบคคล ในขณะท

ผใชทไมมคนรจกแบบนนสามารถซอบรการทนเนล

เชงพาณชย ปกตดวยการจายคาสมาชกรายเดอน

ผใชทใชบรการทนเนลฟรควรตระหนกวา


บรการเหลานมกมากบโฆษณา ซงคำาขอดโฆษณา

ตางๆ จะถกสงแบบขอความธรรมดา (plain text

HTTP requests) ซงอาจถกดกจบไดโดยบคคล

ตวกลาง (เชน ไอเอสพ) ซงหลงจากนนกจะรไดวา

ผใชกำาลงใชบรการทนเนลอย นอกจากน บรการ

ทนเนลสวนใหญใช socks พรอกซ ซงอาจไหลคำาขอ

ดชอโดเมนออกไป ตวอยางเวบทใหบรการทนเนล

http://www.http-tunnel.com

http://www.hopster.com

http://www.htthost.com

ขอด

– โปรแกรมทนเนลใชเครอขายการรบสง

ขอมลแบบลงรหส

– โปรแกรมทนเนลสวนใหญสามารถ

พรอกซโปรโตคอลหลายแบบโดยปลอดภยได

ไมจำากดเพยงเวบเทานน

– มบรการทนเนลเชงพาณชยมากมายท

ผใชทไมมคนรจกในประเทศทไมถกกรองสามารถ

ซอได

ขอเสย

– บรการทนเนลเชงพาณชยเปนทรจกด


และอาจถกปดกนไปแลว

– โปรแกรมทนเนลไมสามารถใชโดยผใช

ทเขาอนเทอรเนตจากคอมพวเตอรสาธารณะ ซงไม

อนญาตใหผใชลงโปรแกรมใดๆ เอง เชน อนเทอรเนต

คาเฟหรอหองสมด

– การใชโปรแกรมทนเนลอาจตองใชทกษะ

ทางเทคนคทสงกวาวธหลบเลยงอนๆ

การใชโปรแกรมทนเนลเหมาะสมทสด

สำาหรบผใชทมทกษะทางเทคนค ซงตองการบรการ

หลบเลยงทปลอดภย (แตไมนรนาม) สำาหรบ

โปรโตคอลทมากกวาเวบ และไมไดเขาอนเทอรเนต

จากเครองสาธารณะ บรการทนเนลเชงพาณชย

เปนทางออกทดเยยมสำาหรบผใชทไมมคนรจก

ในประเทศทไมถกปดกน

ระบบก�รสอส�รแบบนรน�ม

เทคโนโลยหลบเลยงและระบบการสอสาร

แบบนรนามมความคลายคลงกน และมกเกยวพนกน

แตทำางานดวยเกณฑทแตกตางกน ระบบการสอสาร

แบบนรนามเนนการรกษาสถานะนรนามของผใช

ดวยการปกปดตวตนของผใชจากผใหบรการเนอหา

นอกจากน ระบบทกาวหนานยงใชเทคนค


หลากหลายในการเปลยนเสนทางของขอมล เพอให

มนใจไดวาตวตนของผใชจะถกปกปดจากตวระบบ

เอง ระบบหลบเลยงไมจำาเปนตองเนนสถานะนรนาม

เปนเปาหมายหลก เปาหมายอาจเปนการลงรหสการ

สอสารเพอหลบขอจำากดตางๆ ทปองกนไมใหผใช

สงและรบขอมลผานอนเทอรเนต การหลบเลยงขอ

จำากดดานเนอหาตองใชเทคโนโลยการลงรหสและ

พฤตกรรมลบๆ ลอๆ แตไมจำาเปนตองใชสถานะ

นรนาม

ระบบการสอสารแบบนรนามมกถกใชเพอ

หลบเลยงการปดกน ขอดของการใชระบบแบบน

คอ มเครอขายมากมายทผใชสามารถใชไดทนท

เพอหลบเลยงการปดกน ซงใหประโยชนทางออม

คอสถานะนรนามของผใชดวย

การใชระบบการสอสารแบบนรนามเพอ

หลบเลยงนนทำาไดเฉพาะกบคอมพวเตอรทผใช

สามารถตดตงโปรแกรมได คนทใชอนเทอรเนต

ในทสาธารณะ หองสมด หรออนเทอรเนตคาเฟ จง

ไมนาจะใชระบบแบบนในการหลบเลยงการปดกนได

ระบบนอาจทำาใหคนเลนเนตไดชาลงดวย

ผ ใ ช ท ต อ งก า รหลบ เล ย ง ก า รก รอ ง

อนเทอรเนตระดบชาตหรอไอเอสพ อาจพบวา

หนวยงานของรฐทกรองเนอหานนไดปดกนการใช


ระบบการสอสารแบบนรนามดวย ถาระบบนนใช

พอรตคงท (static port) ผใชสามารถตงคาโปรแกรม

กรองเพอกนไมใหผใชเขาถงระบบนนได ยงระบบ

การสอสารแบบนรนามเปนทรจกมากเทาไร ความ

เสยงทมนจะถกปดกนกสงขนเทานน

นอกจากน หนวยงานของรฐอาจปดกน

ไมใหคนเขาถงโฮสตทใชคอมพวเตอรขางเคยง

(peer) หรอโหนด (node) สาธารณะ ในประเทศ

ทรฐคอยตรวจตราการสอสารระหวางผใชกบระบบ

เหลาน การใชระบบอาจทำาใหผใชตกเปนเปาการ

ตรวจสอบได3

ขอด

– ระบบการสอสารแบบนรนามมอบทง

ความปลอดภยและสถานะนรนามใหกบผใช

– ร ะบบแบบน ม กสามารถพร อกซ

3 สำาหรบขอมลเพมเตมเกยวกบการโจมตระบบการหลกเลยง

ทอาจเกดขนได โปรดดบทความของ Bennett Haselton, “List of

possible weakness in systems to circumvent Internet cen-

sorship,” ท http://peacefire.org/circumventor/list-of-possible-

weaknesses.html และบทโตตอบโดย Paul Baranowski ท www.

peekbooty.org/pbhtml/downloads/ResponseToLopwistcic.pdf


โปรโตคอลหลายแบบนอกจากเวบ

– ระบบแบบนมกมชมชนผใชและผพฒนา

ระบบทสามารถใหความชวยเหลอทางเทคนคได

ขอเสย

– ระบบการสอสารแบบนรนามไมไดถก

ออกแบบมาเพอหลบเลยงโดยเฉพาะ ระบบแบบน

สวนใหญเปนทรจกด และอาจถกกรองไดงายมาก

– ผใชทเขาอนเทอรเนตจากคอมพวเตอร

สาธารณะซงไมอนญาตใหตดตงโปรแกรม เชน

อนเทอรเนตคาเฟหรอหองสมด จะไมสามารถใช

ระบบแบบนได

– ตอร (Tor – http://th.wikipedia.org/

wiki/Tor) คอเครอขายทนเนลเสมอนจรง (virtual

tunnel) ทชวยใหคนปรบปรงสถานะนรนามและ

ความปลอดภยในการใชอนเทอรเนตได ตอรยงชวย

ใหผเขยนโปรแกรมสามารถสรางเครองมอสอสาร

ใหมๆ ทเกบตวตนของผใชเปนความลบ ตอรเปน

รากฐานของโปรแกรมมากมายทชวยใหองคกรตางๆ

แลกเปลยนขอมลบนเครอขายสาธารณะได โดย

ไมตองเปดเผยตวตนทแทจรง

http:tor.eff.org


– JAP (http://anon.inf.tu-dresden.de/

index_en.html) ชวยใหผใชทองเวบอยางนรนามได

แทนทจะเชอมตอโดยตรงกบเวบเซรฟเวอร คำาขอ

ของผใช JAP จะตองผานคอมพวเตอรตวกลางทลง

รหสซงเรยกวา mix หลายทอดกอน

http://anon.inf.tu-dresden.de/index_

en.html

– Freenet (http://freenetproject.org/)

คอโปรแกรมฟรทใหคณรบสงขอมลบนอนเทอรเนต

ไดโดยไมตองกลวการเซนเซอร มนเปนระบบแบบ

กระจาย (decentralized) และทงผใหขอมลและผรบ

ขอมลลวนมสถานะนรนาม

http://freenet.sourceforge.net

การใชระบบดงกลาวอาจตองใชทกษะดาน

เทคนคระดบสง ระบบการสอสารแบบนรนามเหมาะ

ทสดสำาหรบผใชทมความรดานเทคนคซงไมไดเขา

อนเทอรเนตจากสถานทสาธารณะ ทตองการทง

บรการหลบเลยงการปดกนและบรการสถานะนรนาม

สำาหรบโปรโตคอลตางๆ นอกเหนอจากเวบ


บทสรป

การตดสนใจวาจะใชเทคโนโลยหลบเลยง

แบบใดเปนเรองทผใชควรไตรตรองอยางจรงจง

และละเอยดรอบคอบ วเคราะหความตองการของ

ตวเอง ทรพยากรทม และระดบความกงวลเรอง

ความปลอดภย เทคโนโลยในการหลบเลยงนนม

มากมายหลากหลายรปแบบ แตความสำาเรจในการ

ใชขนอยกบปจจยหลายประการ รวมทงทกษะดาน

เทคนคของผใช ระดบความเสยงดานความปลอดภย

และขอบเขตคนรจกนอกประเทศทถกเซนเซอร

รฐบาลเองกอาจใชมาตรการตอบโตเพอปดกนไมให

คนใชเทคโนโลยหลบเลยงตางๆ

กญแจแหงความสำาเรจของการหลบเลยง

การปดกนคอ ความไวใจไดและประสทธภาพ

ของระบบ ระบบหลบเลยงตองมเปาหมายผใช

ในสถานการณตางๆ หรอสามารถปรบเปลยนให

ตรงกบความตองการได ระบบเหลานตองปลอดภย

เปลยนคาตางๆ ได และไมโฉงฉาง ผใหบรการ

หลบเลยงและผใชควรสรางความไวเนอเชอใจ

ระหวางกน ดวยความเขาใจสภาพแวดลอมดาน

กฎหมายและการเมองของประเทศทผใชอาศยอย

และอธบายขดจำากดของเทคโนโลยหลบเลยงแตละ

ชนดอยางตรงไปตรงมา


หม�ยเหต: วลลเนฟเปนผอำานวยการซตเซน

แลบ (Citizen Lab) ทศนยวเทศศกษามงก (Munk

Centre for International Studies) มหาวทยาลย

โตรอนโต ประเทศแคนาดา เขาทำางานใหกบโครงการ

โอเพนเนตอนชเอทฟ (OpenNet Initiative – ONI)

ในฐานะผพฒนาซอฟตแวรและนกวชาการ ในการ

บนทกพฤตกรรมการกรองและการเฝาสงเกตผใช

เนตของรฐบาลทวโลก ตลอดจนพฒนาเทคโนโลย

หลบเลยงไปดวยในเวลาเดยวกน

นอกจากการเซนเซอรอนเทอรเนต หวขอ

ทเขาสนใจวจยคอ พฤตกรรมการแฮก (hacktivism)

การกอการรายในอนเทอรเนต (cyberterrorism) และ

ความปลอดภยของอนเทอรเนต

เขาจบการศกษาจากโครงการสนตภาพและ

ความขดแยงศกษา (Peace and Conflict Studies)

ของมหาวทยาลยโตรอนโต

2

:

หมนหย�ม ผ�นสอ!!

โดย ‘เชกวารา’

เวบไซตไบโอลอวคอม (BioLawCom.de)


ควรตองบอกกอนว� บลอกตอนนผมงดมนขน

มาปดฝนแลวเลาใหมอกแลวนะครบ (เพมประเดน

ปรบตวอยางนดหนอย) สาเหตกเพราะชวงนวงการ

บลอกในหลายประเทศกำาลงปนปวน เพราะโดนฟอง

กนยกใหญ (ตามขาวฟองหมนประมาทบลอกเกอรท

คาซคสถานกบมาเลเซย) เลยคดเอาเองตามประสา

วาอาจมบลอกเกอรชาวไทยอยากศกษากฎหมาย

เรองนเอาไวบาง เพอเตรยมรบสถานการณหรอภย

ทอาจมาถงตวเขาสกวน และโปรดอยากลวไปเลย

กฎหมายเรองนไมไดเขาใจยากหรอนาเบออยางท

คดหรอกครบ :)

และไอการ “หมนประมาท” นไมวาจะทำา

กนทไหนๆ จะหมนกนหนาบาน แปะไวในหองนำา


ประกาศหนาหองพกคร ออกขาวโทรทศน วทย

หนงสอพมพ เวบไซต เวบบอรด หรอแมแตในบลอก

มนกมเงอนไขหรอหลกเกณฑทจะถอเปนความผด

ตามกฎหมายเหมอนๆ กนทงนน เลยไมคอยยงยาก

นกทจะอธบายกนใหเขาใจได

…สำาหรบตวอยางตางๆ ทผมจะยกเพอ

ประกอบบลอกน ...หาก “ผะเอน” ไปสอดคลองหรอ

พองกบชอใคร โดยเฉพาะคนททานชนชอบ กอยา

คดมาก ผมยกใหดมสมสนไปงนเอง …ไมตองฟอง

เรยกคาเสยหายเปนพนๆ ลานโทษฐานท “หมน

ประมาท” ละ แตกอนจะไปถงตวกฎหมาย ขอเลา

ถงความผดฐานนกบสถานการณบานเมองทผานมา

กนนดหนอยกอนนะครบ

ฟองหมน = เครองมอปดป�ก (?)

แตกอน ความผดฐานนอาจไมเปนทใสใจ

ของใครมากนก จนดเหมอนเปนความผดไกลตว

ไมเหมอนความผดฮารดคอรประเภทฆา ลกทรพย

ปลน ขมขน ฯลฯ ทงนเพราะนานๆ ทเราจะไดยนวา

มการฟองรองฐานหมนประมาทกนเสยทหนง แต

เดยวนการฟองรองฐานหมนประมาทกำาลงมาแรง

ขนชารตอนดบตนๆ ของโรงศาล เพราะนอกจาก

ดารานกรองซงมกเปนเหยอขาประจำาของความ


ผดฐานนแลว บรรดา “สอมวลชน” กกำาลงกลาย

เปนเหยออนโอชะของนกการเมองทมความอดทน

ตอการถกดาหรอวพากษวจารณการทำางานตำาลง

เรอยๆ จนชวงหลงมขาวอยบอยๆ วาบรรดาคน

ทำาสอถงกบตองประชมกนดวน เพอหาทางแกไข

ปญหานกขาวหรอสำานกพมพโดนฟองรอง

ตอนนกเลยกลายเปนวา แทนทความ

ผดฐานนจะเปนหลกเกณฑ เปนแบบแผน เพอ

ไมใหผคนในสงคมกระทำาความผด หรอสรางความ

เดอดรอนใหกบผอน เหมอนกบกฎหมายเรองอน

ปจจบนกกลบกลายเปนเครองมอของผมอำานาจ

ของนกการเมอง ของผนำาประเทศ (บางคน) เพอใช

ปดปากและจำากดการทำาหนาทของสอ รวมทงปดห

ปดตาประชาชนไปดวย

พฤตกรรมการฟองรองเรยกคาเสยหายจาก

สอเปนจำานวนเงนหลายๆ หลก (รวมทงการฟองรอง

เพอลงโทษทางอาญา) ดวยขอหาหมนประมาท

ถอเปนเครองมอ “ทางออม” ในการจำากดสทธ

เสรภาพในการรบรขาวสารอยางหนง (ถาทางตรง

กคอสงปดสำานกพมพ ปลดบรรณาธการ เรยกไป

ข เอย ขอความรวมมอ....ฮา) ทงนเพราะการตอง

ตกเปนจำาเลยในศาล นอกจากจะทำาใหสอทถกฟอง

ตองเสยเวลา เสยเงน เสยทอง (จางทนาย) จน


เขดขยาดแลว ยอมยงผลใหสอทเหลออกหลาย

สำานก (โดยเฉพาะอยางยงสอกระแสหลกทการ

เสนอขาวเปนไปแบบโจงแจงและตรวจสอบงาย)

รบจดการเซนเซอรตวเองไวกอน เพราะไมอยาก

โดนฟอง เมอเปนเชนน การวพากษวจารณอยาง

ตรงไปตรงมายอมไมเกด เรยกวายงปนนดเดยว

ไดนกหลายตว

เมอสอกระแสหลกทำาหนาทของตวเอง

ไมได หรอทำาไดแตไมอยากทำา สอกระแสรองอยาง

อนเทอรเนตกเลยกลายเปนทางเลอกใหมของ

ประชาชนคนชอบบรโภคขาวสารทหลากหลาย

และวจารณกนแบบตรงไปตรงมามากขน และท

โดดเดนเปนอยางยงในชวงสองสามปมานเหนจะหน

ไมพน “บลอก” กระมงครบ โดยในบรรดาบลอกเกอร

เหลาน กมทงทเปนมอใหม (สนใจการเมอง แตไมเคย

เขยนมากอน) มอเกา (เปนนกเขยน นกขาว) และ

มอเกา (เปนนกวเคราะหวจารณตวยง)

ดงนนจงไมควรตองแปลกใจเลย หาก

ความผดฐานนจะเรมลกลามเขาสวงการบลอก สอท

กำาลงทรงประสทธภาพมากขนเรอยๆ


กฎหม�ยกบก�รหมนฯ

การกระทำาในฐานหมนประมาทตาม

กฎหมายไทยนน ถอเปนความผดทอาจตองชดใช

คาเสยหายตามกฎหมายแพง และอาจตองรบโทษ

ตามกฎหมายอาญา

ตามประมวลกฎหมายอาญา การหมน

ประมาทโดยทวๆ ไป บญญตไวในมาตรา 326 “ผใด

ใสความผอนตอบคคลทสาม ในประการทนาจะทำาให

ผอนนนเสยชอเสยง ถกดหมน หรอถกเกลยดชง

ผนนกระทำาความผดฐานหมนประมาท ตองระวาง

โทษจำาคกไมเกนหนงป หรอปรบไมเกนสองหมน

บาท หรอทงจำาทงปรบ”

สวนการหมนประมาทดวยการโฆษณา ซง

มโทษหนกขน บญญตไวทมาตรา 328 “ถาความ

ผดฐานหมนประมาทกระทำาดวยการโฆษณาดวย

เอกสาร ภาพวาด ภาพระบายส ภาพยนตร ภาพ

หรอตวอกษร ททำาใหปรากฏไมวาดวยวธใดๆ แผน

เสยง หรอสงบนทกเสยงบนทกภาพ หรอบนทก

อกษร กระทำาโดยการกระจายเสยง หรอกระจายภาพ

หรอกระทำาการปาวประกาศดวยวธอน ผกระทำาตอง

ระวางโทษจำาคกไมเกนสองป หรอปรบไมเกนสอง

แสนบาท”

สำาหรบในทางแพงทผเสยหายสามารถ


รองขอตอศาลใหสงใหจำาเลยชดใชคาเสยหายไดนน

อยในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 423

“ผใดกลาว หรอไขขาวแพรหลาย ซงขอความอน

ฝาฝนตอความจรง เปนทเสยหายแกชอเสยง หรอ

เกยรตคณของบคคลอนกด หรอเปนทเสยหายแก

ทางทำามาหาได หรอทางเจรญของเขาโดยประการ

อนกด ทานวาผนนจะตองใชคาสนไหมทดแทนให

แกเขาเพอความเสยหายอยางใดๆ อนเกดแตการ

นน แมทงเมอตนมไดรวาขอความนนไมจรงแตหาก

ควรจะรได

“ผใดสงขาวสาสนอนตนมไดรวาเปนความ

ไมจรง หากวาตนเอง หรอผรบขาวสาสนนนมทาง

ไดเสยโดยชอบในการนนดวยแลว ทานวาเพยงท

สงขาวสาสนเชนนนหาทำาใหผนนตองรบผดใชคา

สนไหมทดแทนไม”

อม...บางทานอานตวบทแลวยงแอบเกาหว

แกรกๆ ขออนญาตอธบายสำาหรบกรณทวๆ ไป (โดย

ขออนญาตเนนเรองทางอาญา) ประกอบตอ

“การหมนประมาท” ในทางกฎหมายนน

หมายถงการแสดงความหมายใดๆ ออกมาใหบคคล

ใดบคคลหนงนาจะเสยชอเสยง หรอถกบคคลอน

ดหมนเกลยดชง โดยจะเปนการหมนประมาทได

ตองมเงอนไข (วงการกฎหมายใชคำาวา “องค-


ประกอบ”) สำาคญ ดงน

1. ตองม “การใสความ” กน ซงหมายถง

การแสดงขอเทจจรงประการใดประการหนง ซง

อาจเกดขนแลวหรอกำาลงจะเกดขน ของผถกหมน

ประมาท โดยการแสดงนนนาจะทำาใหผนนเสยหาย

เชน กลาววานายทกษณาฉอโกงนายไทย หรอนาย

ปฏสนธเปนคนวางระเบดบานนายกรง เปนตน

โดยการใสความทวา จะกระทำาดวยวธใด

กได เชน พดดวยวาจา เขยนเปนตวอกษร วาดภาพ

ปนรป ทำากรยาทาทาง ภาพถาย ภาพระบายส

หรอทำาเครองหมาย อาท เอาโคมเขยวไปแขวนไว

หนาบานของผอนเพอแสดงวาเปนบานของโสเภณ

เหลานลวนแตสามารถใชเพอแสดงความหมาย

ใหเปนไปในเชงหมนประมาทไดทงสน

อยางไรกตาม ถอยคำาหรอวธการตางๆ

ดงกลาว จะถอเปนการหมนประมาทตามกฎหมาย

หรอไม ศาลจะเปนผพจารณาตามหลกมาตรฐาน

ของคนทวๆ ไป (วงการกฎหมายใชคำาวาหลก

“วญญชน”) ไมไดคดเอาตามอารมณของคนถก

หมนฯ เทานน

เชน มคนกลาววา นายทกษณาเปนคนหนา

สเหลยม หรอนายสพรงเปนคนหนาเหยม ปรากฏวา

...บงเอญนายทกษณาไมชอบอะไรทเปนเหลยมๆ


ในขณะทนายสพรงกชอบ เอย ไมชอบอะไรทมน

เหยมๆ ดงนน พอมใครมาพดอยางนกบตน ตน

จะโกรธมาก และถอวาเปนการหมนหยาม ดถก

วงศตระกล เลยจดการฟองศาลเรยกคาเสยหาย

20 ลาน!!

กรณน . . . เมอศาลพจารณาตามหลก

วญญชนแลว คนทวไปยอมกลาววา คำาวา “หนา

เหลยม” หรอ “หนาเหยม” ไมเหนจะเสยหายตรงไหน

อกทงเปนคำาธรรมดาๆ ไมใชถอยคำารายแรงชนดท

จะทำาใหคนทไดฟงรสกเกลยดชงนายทกษณาหรอ

นายสพรงแคเพยงเพราะวามหนาตาเปนเหลยมหรอ

ดเหยม ...ดงนน ยอมไมใชการหมนประมาท เปนตน

2. ตองเปนการใสความดวยสงทสามารถ

พสจนใหเหนจรงได ไมใชเปนแคความคดเหนของ

ผใสความลอยๆ หรอเปนสงทเปนไปไมไดในความ

เปนจรง และตองมการยนยนขอเทจจรงนน เชน

กลาวหาวาเปนคนฉอโกง ลกทรพย ฆาคนอน วาง

ระเบดเมอง เพราะ... เหลานยอมมความเปนไปได

และอาจเกดการตามพสจนได แตถากลาววานาย

ทกษณาเปน “ผปอบ” ดดเลอดคนอน หรอนาย

สพรงเปนคนเลว ...อแบบน ทางกฎหมายเขาไมถอ

เปนการ “ใสความ” เพราะการเปนผปอบ เปนหมา

เปนแมว เปนคนเลว ถอยคำาลกษณะนลวนแลวแต


เปนเพยง “ความคดเหนหรอความรสกของคนพด”

เทานน ไมใช “ขอเทจจรง” หรอมสงทยนยนหรอ

พสจนไดตามทพด

3. การใสความนนตองมบคคลทสามรบร

อยดวย (ภาษากฎหมายเขาใชคำาวา “ใสความตอ

บคคลทสาม”) บคคลทสามในทนหมายถงบคคล

อนใดนอกเหนอจากตวผถกหมนประมาทเอง โดย

กรณนไมจำาเพาะวาผหมนประมาทตองพดกบบคคล

ทสามเทานน ...แมผหมนประมาทจะตงใจพดอยกบ

ผถกหมนประมาทคนเดยว แตถาชดเจนวาในบรเวณ

ทพดกนอยตอนนนมบคคลทสามอยดวย หรอเขา

เหลานนควรจะไดยนเรองราวทพดดวย แบบนก

เขาขายมบคคลทสามรบรเหมอนกน แตถาเปนกรณ

แอบไปชหนาดากนสองตอสองเทานน ไมมคนอน

อยเลยจรงๆ อยางนยงไมถอเปนการ “หมนประมาท”

สรปกคอ ตองใสความกนโดยม “บคคล

ทสาม” รบรเรองทใสความนนดวย

4. ตองสามารถระบรไดแนนอนวาผถก

หมนประมาทเปนใคร ถาจๆ กกลาวขนมาลอยๆ

วานายทกษณาเปนคนขฉอ หรอนายปฏสนธอย

เบองหลงการวางระเบด ...คนชอทกษณาหรอ

ปฏสนธมอยทวบานทวเมอง (ชอหลงน...ไมแน)

คณคนพดหมายถงใคร ทกษณาไหน ปฏสนธไหน??


กรณนหากเกดมคนรอนตวขนมาจรงๆ

กยงทำาอะไรคนพดไมได เพราะมนระบไมได เวน

แตผพดจะระบเลย หรอใชคำาทคอนขางชดเจน เชน

นายทกษณา ชนโบสถ หรอนายทกษณา คนทเปน

ผนำาไท นายปฏสนธทมตำาแหนงหวหนาคณะ คคค.

หรอนายสพรงทเปนหวหนาทหารตำาแหนง.... แบบ

นมไดคนเดยว ชดเจน ไมเปนอน คนพดกอาจโดน

ฟองและมความผดได นอกจากนกยงรวมถงการใช

“ฉายา” ทใครๆ เขาใจไดวามคนนอยคนเดยวดวย

ถามเงอนไขครบทงสขอเมอไร กเปนอน

มความผดฐาน “หมนประมาท” โดยการกระทำา

เชนน แมเพยงแค “นาจะ” กอใหเกดความเสยหาย

ขนได กถอเปนความผดแลว ไมจำาเปนตองเกดผล

เสยหายขนจรงๆ แลวกไมสำาคญดวยวาบคคลทสาม

ทเราพดคยดวยนน เขาจะเชอเราหรอไม

เชน นายกระจอกกลาวตอนายมวลไทยวา

นายทกษณา ชนโบสถ ขมขนนางสาวนตรฐ สวน

นายปฏสนธ บญะรฐประหาร กเปนคนลอบทำาราย

นายกรง ...แบบนไมวาสงทนายกระจอกกลาวจะเปน

เรองจรงหรอเรองแตง และไมวานายมวลไทยผฟง

จะเชอหรอไมกตาม แตเมอคำากลาวนครบเงอนไข

ของการ “ใสความ” และ “นาจะ” ทำาใหนายทกษณา

หรอนายปฏสนธเสยชอเสยง ถกคนอนเกลยดชง


อาจไมมคนคบคาสมาคมดวย ยอมมความผดฐาน

หมนประมาท เปนตน

สำาหรบ “การหมนประมาทดวยการโฆษณา”

หรอ “การหมนหยามผานสอ” (ตามหวขอ) นน

กมเงอนไขเดยวกน เพยงแตเปนการหมนประมาท

โดยอาศยวธการปาวประกาศหรอใชสอรปแบบใด

รปแบบหนงเปนตวกลาง ซงดวยเหตทวธการ

ใชสอ ไมวาจะเปนจดรายการสญจร ตงโตะหนา

สภา โทรทศน วทย หนงสอพมพ อนเทอรเนต

เวบบอรด หรอแมแตการเขยนบลอก ยอมเปนผล

ทำาใหมจำานวนผรบร (บคคลทสาม) ถงการใสความ

นนมากกวาปกต (มากกวาหนงคน) และสงผลให

ความเสยหายขยายวงกวางมากขน กฎหมายอาญา

จงกำาหนดโทษใหหนกขนนนเอง (มาตรา 328)

เมอมหลกกตองมขอยกเวน

อยางไรกตาม ใชวาการนำาเรองจรงๆ เทจๆ

ของคนอนมาพดในทสาธารณะหรอพดใหคนอน

ไดรบรกนจะเปนความผดไปเสยทงหมด เพราะ

กฎหมายเขากม “ขอยกเวน” ไมใหการกระทำา

แบบนนถอเปนการ “หมนประมาท” ไดเหมอนกน

ตามกฎหมายอาญามหลกวางไววา ไมวา

ผใสความจะเอาเรอง “เทจ” หรอเรอง “จรง” มาพด


กตาม หากคนทพดถงนนเขานาจะเสยชอเสยงหรอ

ถกดหมนเกลยดชงแลวละก ถอเปนความผดอาญา

ทงสน ดงคำากลาวทวา “ยงเปนเรองจรง กยงผด”

ทงนเพราะกฎหมายอาญามองวา เรองทบคคลนนๆ

กระทำาไว ไมวาจะเรองใดกตาม ถาเปนเรองทเจาตว

เขาไมอยากเปดเผยใหบคคลอนไดรแลวละก ใคร

หนาไหนกยอมไมมสทธนำาเรองนนมาเปดเผย

เวนแตการนำามาเปดเผยนนเปนการกระทำา

ไปตามมาตรา 329 ประมวลกฎหมายอาญา ทวา

เปนการกระทำา

(1) เพอความชอบธรรม ปองกนตน หรอ

ปองกนสวนไดเสยเกยวกบตนตามคลองธรรม

(2) ในฐานะเปนเจาพนกงานปฏบตงาน

ตามหนาท

(3) ตชมดวยความชอบธรรม ซงบคคลหรอ

สงใด อนเปนวสยของประชาชนยอมกระทำา หรอ

(4) ในการแจงขาว ดวยความเปนธรรม

เรองการดำาเนนการอนเปดเผยในศาล หรอในการ

ประชม

กรณเหลานยอมไมเปนการหมนประมาท

ยกตวอยางเชน การรายงานใหประชาชน

ทวไปทราบถงการกระทำาความผดของบคคลใด

บคคลหนงตามปกต (คอเขยนขาวเชงรายงาน ไมได


ใสอะไรเพมเตม) การตดปายเตอน (ไมใชประจาน)

เพอใหผใชบรการระวงตวเอง การประกาศจบของ

เจาหนาทตำารวจ ...ฮะแฮม หรอแมแตการรายงาน

ตอประชาชนดวยความตรงไปตรงมาวา ผบรหาร

ประเทศของเรากำาลงมพฤตกรรมไมชอบมาพากล

นาสงสยวาจะโกงกนบานเมอง หรอทำาการคอรรปชน

ปดกนสทธเสรภาพ ใชอำานาจอนไมชอบธรรม ฯลฯ

ทงนกเพอใหประชาชนเจาของประเทศชวยกนจบตา

ดไวใหดๆ

....อแบบนกไมเปนการหมนประมาท ถา

การแสดงความคดเหนตางๆ เปนไปเพอปองกน

ตนเอง ปองกนสวนรวม ตามทำานองคลองธรรม หรอ

ตชมดวยความชอบธรรม และกรณนนอกจากจะไม

เปนการหมนประมาทแลว ตามกฎหมายรฐธรรมนญ

(วา โดนฉกไปละ แตไมเปนไร มปฏญญาสากล)

ยงกำาหนดรบรองใหเปนสทธของปวงชนชาวไทย

ทจะรบรขอมลขาวสารและแสดงความคดเหนอกดวย

อยาทำาเปนเลนไป

ก�รกล�วคว�มจรง: อ�ญ�และแพง

ป.ล. หวขอยอยน ผมแกไขเพมเตมใหม

(วนท 25/01/07 เวลา 15.00 น.) อกครง เพอใหชดเจน

ยงขน โดยตองขอขอบคณคำาถามทายบทความ


ของคณมมมดของสงคมนะครบ เพราะทำาใหผมเหน

ขอขาดตกบกพรองอยางสำาคญทเดยว

แมทางอาญาจะมหลกวา “ยงจรง ยงผด”

ดงกลาวมาแลว แตกมขอทควร “ยกเวนโทษ” ให

สำาหรบการกลาวความจรงอยดวยเหมอนกน เพยง

แตในทางกฎหมายอาญานน จะคมครองคนกลาว

ความจรงกตอเมอ “ความจรงนนไมใชเรองสวนตว

และการกลาวเชนนนจะมประโยชนตอสาธารณชน”

เทานน

มาตรา 330 ประมวลกฎหมายอาญา “ใน

กรณหมนประมาท ถาผถกหาวากระทำาความผด

พสจนไดวาขอทหาวาเปนหมนประมาทนนเปน

ความจรง ผนนไมตองรบโทษ แตหามไมใหพสจน

ถาขอทหาวาเปนหมนประมาทนนเปนการใสความ

ในเรองสวนตว และการพสจนจะไมเปนประโยชนแก

ประชาชน”

แตเปนเรองทควรตองสงเกตหนอย โดย

เฉพาะสอและบลอกเกอรทยงพสมยการวพากษ

วจารณการทำางานของผบรหารประเทศ เพราะหาก

ทานสงเกตตวบทกฎหมายขอหลกๆ ทงหมดทยก

มาใหดๆ จะเหนวาแมเงอนไขของการหมนประมาท

ทงตามกฎหมายอาญาและกฎหมายแพงจะเหมอน

กนดงกลาวไปแลวสประการ แตหลกเกณฑในเรอง


ใสความผอนดวยความจรงแลวเปนความผด เปน

หลกตาม “กฎหมายอาญา” เทานน อยาสบสน ทงน

เพราะสำาหรบการเรยกรองคาเสยหายตามกฎหมาย

แพงนน การไขขาวปาวประกาศทถอเปนการหมน

ประมาทตามกฎหมายแพง และผกลาวอาจตองชดใช

คาเสยหาย ตองเปนกรณทผกระทำาใสความผอนดวย

“ความเทจ” เทานน

มาตรา 423 ประมวลกฎหมายแพง ใชคำาวา

“....ซงขอความอนฝาฝน ตอความจรง...”

ดวยสาเหตทวตถประสงคในการลงโทษ

ทางอาญากบทางแพงนนแตกตางกน ทางอาญา

นนมงสรางความเปนระเบยบเรยบรอยแหงสงคม

โดยรวม กรณการหมนประมาทน สงทกฎหมาย

อาญาประสงคจะคมครองคอ “เกยรตยศของมนษย

คนหนง” (รวมทงความเปนสวนตวของเจาของเรอง)

กฎหมายไมตองการใหบคคลใดบคคลหนงตองตก

เปน “ทรงเกยจของสงคม หรอตองเสอมเสยเกยรต”

ดวยเรองราวความเปนมาสวนตว แมเรองนนจะเปน

เรองจรงกตาม เพราะยอมทำาใหสงคมขาดระเบยบ

วนวาย มแตเรองตฉนนนทา ดงนนจะเหนไดวา

ในกฎหมายอาญา ขอยกเวนความผดตามมาตรา

329 (การกระทำาไมเปนความผดเลย) กบขอยกเวน

โทษมาตรา 330 (การกระทำาเปนความผด แตยกเวน


โทษให) จงมใหเฉพาะกรณความจรงเพอประโยชน

ตอสาธารณชนโดยรวม หรอเพอปองกนตวเองและ

ผอนเทานน

ยกตวอยางใหเหนงายๆ (จะไดไมสบสนกบ

การเมอง) เชน นาย ก. มพฤตกรรมสำาสอน แอบหน

ไปมเมยนอยจนตองหยากบเมยหลวง นาย ข. รเขา

กจดการไปปาวประกาศ จนใครๆ ตางรงเกยจนาย ก.

แบบนนาย ข. สมควรตองมความผด และตองรบโทษ

ดวย ทงนเพราะเรองนเปนเรองสวนตว แมพสจน

ไดวาเปนเรองจรง มนกไมไดเกดประโยชนโภชผล

ใดๆ ตอสาธารณชนหรอประชาชนทวไป

สำาหรบเปาประสงคทางแพงนน กฎหมาย

แพงเปนเรองการจดการไกลเกลยขอพพาทระหวาง

เอกชนกบเอกชนดวยกน เปนเรองของการ “เยยวยา

ความเสยหาย” และแนนอน จำาเปนตองมการเยยวยา

กตอเมอมความเสยหายทเปนรปธรรมเกดขนจรง

ทางแพงมองวา ถาเรองหนงเรองใดเปนเรองจรง

อยแลว ความเสยหายอนใดทจะเกดขนกบเจาของ

เรองอกยอมไมมหรอไมชดเจน ความเสยหายทควร

ตองไดรบการเยยวยาจะเกดขนไดกตอเมอเรองราว

นนเปนเรองโปปดมดเทจ อนเปนลกษณะของการ

ใสรายปายส เพอทำาใหคนอนมองหรอเขาใจผถก

หมนประมาทคนนนผดไป


เชนนแลว หากนาย ก. ฟองนาย ข. เรอง

ทเอาการมเมยนอยของตวไปปาวประกาศ ทงทาง

แพงและทางอาญา แมนาย ข. อาจไมตองชดใชความ

เสยหายทางแพงใหกบนาย ก. เลย แตนาย ข. กคง

ตองรบโทษทางอาญาในฐานหมนประมาทอยด ...

พอนกภาพออกไหม?

อยางไรกตาม หากมองในภาพรวม “ความ

จรง” สำาหรบทงสองกฎหมาย ไมไดเปนเรองทขดแยง

กนนก การกลาวความจรงสำาหรบกฎหมายอาญานน

“แมเปนความผด” แตกอาจไดรบการ “ยกเวนโทษ”

ได ถาความจรงไดรบการพสจน และเปนเรองทเปน

ประโยชนตอสงคมโดยรวม ในขณะทการกลาวความ

จรงทางแพง (ทอาจดเหมอนจะผดหรอไมเหมาะสม)

คงยงไมถอเปนเรองทผกลาวตองชดใชคาเสยหาย

อะไรใหกบเจาของเรองจรงนน

สดท�ย “คว�มจรง” กเลยเปนสงไมต�ย...

ออ ...ขอเพมเตมอกนดหนง สำาหรบเรอง

คาเสยหายทเรยกรองกนในทางแพงนน (ตอนนนยม

เรยกกนเปนลานๆ) กใชวาเรยกเทาไรจะไดเทานน

เพราะคดแบบน ศาลเทานนทจะเปนผพจารณาให

ตามความเหมาะสม ไอชนดทหมนกนนดๆ หนอยๆ

หยกแกมหยอก แตเลนกนเปนรอยๆ พนๆ ลานน...


ออกจะโอเวอรแอกชนไปหนอย

สอ: คว�มรบผดชอบ

อนง แมการวพากษวจารณผอนนนจะ

เปนเรองททำาได แตนนกเปนเรองภายใตกรอบแหง

กฎหมาย ดงนน เวลาจะเขยนอะไรจงควรคดให

รอบคอบ และรบผดชอบกบสงทตวเองเขยนดวย

ดงนน ผมจงเหนดวยอยางยงกบ เจฟ ออ บลอกเกอร

มาเลเซย หนงในสองผตองหาทถกฟอง ซงกลาวไว

ในเนอขาววา

“นายเจฟ ออ ไดอางถงบทความทเคย

โพสตไวในระยะแรกทเรมตนการเขยนบลอกสวนตว

ในบทความนนระบวา บลอกเกอรทกคนจะตอง

รบผดชอบในสงทตนเองเขยนลงในอนเทอรเนต

ดงนนจงควรจะคดใหถถวนกอนทจะมการโพสต

ขอความใดลงไป พรอมยงระบอกดวยวา การถก

ฟองรองดำาเนนคดครงนถอเปนคณปการอกอยาง

หนงของแวดวงบลอกเกอรในมาเลเซย เพราะจะ

ทำาใหผใชอนเทอรเนตทงหลายตระหนกถงขอบเขต

ในการนำาเสนอขอมลของตน ถาสงใดไมเปนความ

จรง หรอเปนเพยงการโจมตบคคลและสถาบน

ลอยๆ ความคดเหนเหลานนจะไดรบการจดการ

โดยอตโนมต”


กอนจากกน แอบหวงใจวา ทเขยนๆ มา

คงพอทำาใหทานทสนใจสอหรอบลอกเกอรไทย

(โดยเฉพาะทชอบวจารณการเมอง) พอเขาใจความ

ผดฐานหมนประมาทกนมากขนนะครบ และเลก

หวาดกลวหรอกงวลวาสงทตนเองทำาอยนนจะนำา

ภย (คาเสยหายหรอคก) มาถงตว (แตภยมดนน

เปนอกเรอง) ตราบใดททานนำาเสนอขอเทจจรงซง

เกยวกบผลประโยชนของประชาชนเจาของประเทศ

แบบตรงไปตรงมา วเคราะหและวพากษวจารณโดย

สจรตและเปนธรรม ยอมไมมใครทำาอะไรทานได

และกฎหมายกยงคมครอง

คู่มือสื่อพลเมือง - Thai Netizen Network...3. ส อพลเม...

Documents

Transcript of คู่มือสื่อพลเมือง - Thai Netizen Network...3. ส อพลเม...