6

บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การศกษาเรองความสมพนธระหวางความเชอดานสขภาพกบการออก าลงกายของประชาชนในเขตเทศบาลเมองบานบง จงหวดชลบร ผศกษาไดคนควาเอกสาร แนวคด ทฤษฎและงานวจยทเกยวของในการวจยครงน ประกอบดวย 1. การออกก าลงกายเพอสขภาพ 2. ความเชอดานสขภาพ 3. ปจจยทเกยวของกบการออกก าลงกาย 4. งานวจยทเกยวของ

การออกก าลงกายเพอสขภาพ 1. ความหมายการออกก าลงกาย หมายถง การกระท าใด ๆ ทมการเคลอนไหวสวนตาง ๆ ของรางกายเพอสขภาพ เพอความสนกสนานและเพอสงคมโดยกฎ กตกาการแขงขนตาง ๆ (การกฬาแหงประเทศไทย, 2545) การออกก าลงกาย หมายถง การทรางกายไดใชงานหรอก าลงทมอยเพอใหสวนใดสวนหนงของรางกายเกดการเคลอนไหว เชน การบรหาร การวง การเลนกฬา ฯลฯ การเคลอนไหวนนจะตองมสวนท าใหเกดการพฒนาทางดานรางกาย และระบบตาง ๆ ของรางกาย เชนท าใหหวใจและระบบไหลเวยนโลหตท างานอยางมประสทธภาพ เปนตน การปฏบตนนจะตองถกตองตามหลกของการออกก าลงกายดวย (นฤมล ลลายวฒน, 2553) การออกก าลงกาย หมายถง การออกก าลงกายเปนการใชแรงกลามเนอและรางกายเคลอนไหวเพอใหรางกายแขงแรงมสขภาพดโดยจะใชกจกรรมใดเปนสอกได เชน การบรหาร เดนเรว วงเหยาะ หรอการฝกนกกฬาทมไดมงทการแขงขน (จรวยพร ธรณนทร, 2534) การออกก าลงกาย หมายถง การประกอบกจกรรมใด ทท าใหรางกายหรอสวนตาง ๆ ของรางกายเกดการเคลอนไหวมผลใหระบบตาง ๆ ของรางกายเกดความสมบรณแขงแรงและท างานไดอยางมประสทธภาพ การออกก าลงกายเปนความจ าเปนพนฐานส าหรบมนษย มนษยจะด ารงชวตอยไดอยางสมบรณจะตองมการเคลอนไหวเปนประจ าและพอเพยง ดงค ากลาวทวา “นงจะดบ เคลอนไหวจะเกด” (มนส ยอดค า, 2548) สภาพสงคมปจจบนท าใหมนษยไมมโอกาสทจะไดเคลอนไหวรางกายอยางพอเพยงท าใหเกดโรคภยไขเจบตาง ๆ ทเกดจากสาเหตของการเคลอนไหว

7

รางกายไมพอเพยงหรอมกจกรรมทางกายไมเพยงพอเกดขนกบมนษยมากมาย เชน โรคหวใจขาดเลอด โรคความดนโลหต โรคเบาหวาน โรคอวน และโรคอน ๆ อกมากมาย โรคเหลานเปนสาเหตการตายล าดบตน ๆ ของคนในวนน นบวนจะทวความรนแรงขนเรอย ๆ ถาคนยงไมเปลยนวถชวตหรอปรบปรงพฤตกรรมการออกก าลงกาย ซงการออกก าลงกายมคณคาและประโยชนมากมาย

สรปไดวา การออกก าลงกาย หมายถง การทอวยวะของรางกายไดมการเคลอนไหวโดยเฉพาะระบบตาง ๆ ของรางกาย ท าใหระบบการไหลเวยนของเลอดไดมการสบฉดเพมมากขนและระบบกลามเนอทกสวนของรางกายไดมการยดหดและคลายกลามเนอทส าคญท าใหสขภาพรางกายแขงแรงปราศจากการเจบปวยดวยโรคทสามารถปองกนได พรอมทจะท างานไดอยางมประสทธภาพโดยกจกรรมทเลอกใชนนจะตองเหมาะสมกบวย เพศ และความแขงแรง

2. หลกของการออกก าลงกาย ถาจะใหไดประโยชนกบรางกายอยางแทจรงแลวควรปฏบตใหถกตองตามหลกการออกก าลง (กรมพลศกษา, 2539) ดงน

2.1 ควรเรมออกก าลงกายชา ๆ สม าเสมอพยายามเพมความหนกของการออกก าลงกายทละนอยไมหกโหมในชวงแรก

2.2 เลอกกจกรรมทเหมาะสมกบอาย และสมรรถภาพของแตละคน และควรออกก าลงกายในระดบทหวใจเตนไมเกน 25 ครงตอนาท ซงเปนขดความปลอดภยส าหรบผมวยอยในชวงอาย 19-40 ป

2.3 ควรออกก าลงกายอยางนอย 3-5 วนตอสปดาห มระยะเวลาในการฝก 15-60 นาท โดยเนนกจกรรมการฝกแบบแอโรบค

2.4 อบอนรางกาย 5-10 นาท โดยการยดเหยยดขอตอ เอน และกลามเนอสวนตาง ๆ ทใชในการเคลอนไหวจากชาไปเรวขนตามล าดบ หลงจากเสรจสนกจกรรมออกก าลงกายควรคอย ๆ ผอนคลายกลามเนอหลงออกก าลงกายจนกระทงอยในภาวะปกต

2.5 ควรมสขนสยในการออกก าลงกาย เชน แตงกายใหเหมาะสมกบกจกรรมการออกก าลงกาย เสอ กางเกง รองเทา รวมทงอปกรณในการออกก าลงกายควรสะอาดเรยบรอย

2.6 ควรใหทกสวนของรางกายไดออกก าลงกายอยางทวถง ไมควรมงออกก าลงกายเฉพาะสวนใดสวนหนงเทานน

2.7 ควรค านงถงสภาวะของรางกายถาหากรางกายออนแออนเนองมาจากสาเหตใดกตามเชน เจบปวย อดนอน ฯลฯ การออกก าลงกายทเคยกระท าอยนน อาจกลายเปนวาหนกเกนไป ซงอาจมอาการบางอยางทแสดง เชน ใจสน หนามด หายใจขด คลนไสจะเปนลม หากมอาการ เชนนเกดขนใหหยดทนทพกจนกวาจะหายเหนอยหรออาการดงกลาวหายไป

8

สรปไดวา การออกก าลงกายทถกตองควรปฏบตตามหลกการออกก าลงกาย เพราะหลกการออกก าลงกายจะชวยบงบอกวา กอนออกก าลงกายนนควรท าอยางไรบางและลกษณะไหนทไมสมควรออกก าลงกาย เชน บคคลทเจบปวยดวยโรคหวใจ โรคเบาหวาน โรคกระดก ฯลฯ เปนตน การเจบปวยดวยโรคดงกลาวกจะมหลกการออกก าลงกายทแตกตางกนออกไป ดงนนหลกการออกก าลงกาย จงมความส าคญอยางมากส าหรบบคคลทจะออกก าลงกาย ควรทจะมการศกษาถงหลกการการออกก าลงกายทถกตองและเหมาะสมกบตนเอง

3. ประเภทของการออกก าลงกาย 3.1 การออกก าลงกายตามลกษณะวธฝก (พชต ภตจนทร, 2535) ดงน 3.1.1 การออกก าลงกายแบบไอโซเมตรก (Isometric exercise) เปนการออกก าลง

กายโดยไมมการเคลอนไหวสวนใด ๆ ของรางกาย ไดแก การเกรงกลามเนอมดใดมดหนงหรอกลมใดกลมหนงสกครแลวคลายแลวเกรงใหมท าสลบกนหรออกแรงดงดนวตถทไมเคลอนไหว เชน การดนพนเปนตนนอกจากนการเกรงกลามเนอก าลง 2 ใน 3 ของก าลงสงสดเปนเวลา 6 นาท โดยท าเพยงวนละครงจะชวยใหกลามเนอแขงแรงได

3.1.2 การออกก าลงกายแบบไอโซโทนก (Isotnic exercise) เปนการออกก าลงกายตอสกบแรงตานทานโดยกลามเนอมการหดตวดวย ซงหมายถง มการเคลอนไหวขอตอหรอแขนขาดวย ไดแกการยกสงของขนแลววางลง การออกก าลงกายแบบนเปนการบรหารกลามเนอมดตาง ๆ โดยตรงท าใหกลามเนอโตขนแขงแรงขน

3.1.3 การออกก าลงกายแบบไอโซคเนตก (Isokinetic exercise) เปนการออกก าลงกายโดยใหรางกายตอสกบแรงตานทานดวยความเรวคงท ไดแก ลกล ผเดนหรอวงสวนทางกบสายพานทเคลอนเขามาดวยความเรวสม าเสมอ มกลไกปรบระดบความเรวได มการตดตงอปกรณการวดการเตนของหวใจดวย

3.1.4 การออกก าลงกายแบบไมใชออกซเจน (Anaerobic exercise) เปนการใชพลงงานจากสารพลงงาน หรอ ATP ทสะสมอยในเซลลกลามเนอ ไดแกการท างานเบา ๆ การวงเปนการระยะสน 50 เมตร 100 เมตร หรอการยกน าหนก เปนตน

3.1.5 การออกก าลงกายแบบใชออกซเจน (Aerobic exercisr) มกเรยกทบศพทวา การออกก าลงกายแบบแอโรบคเปนการออกก าลงกายทท าใหรางกายเพมพนความสามารถในการรบออกซเจนท าใหบรหารหวใจและปอดเปนเวลานานพอทกอใหเกดการเปลยนแปลงทเปนประโยชนขนภายในรางกายดวยความเรวปานกลางในระยะเวลาอยางนอย 10 นาท รางกายจะหายใจเอาออกซเจนไปใชในการสรางพลงงานเพมขนกวาระดบปกตมากท าใหระบบหายใจและระบบไหลเวยนเลอดท างานมากชวระยะเวลาหนงกอใหเกดความทนทานของระบบไหลเวยนโลหต

9

3.2 ประเภทของการออกก าลงกายตามอปกรณ (มงคล แฝงสาเคน, 2549) ไดแบงออกเปน 2 ประเภท คอ

3.2.1 การออกก าลงกายมอเปลา เปนการออกก าลงกายโดยใชการเคลอนไหวของรางกายอยางมระเบยบ ระบบ อาจใชจงหวะนน หรอหายใจประกอบกจกรรมการบรหารรางกายดวยมอเปลา เชน กายบรหาร โยคะ มวยจน

3.2.2 การออกก าลงกายใชอปกรณ เปนการออกก าลงกายทตองใชอปกรณชวยในการออกก าลงกาย เพอท าใหกจกรรมออกก าลงกายสนกสนาน เราความสนใจ ชวยใหมรปแบบการออกก าลงกายเพมขน เชน ดนตร อปกรณกฬา ลกบอล ไม เชอก เปนตน

4. ชพจรกบการออกก าลงกาย (Pulse) คอ คลนทเกดจากการขยายตวและหดตวของหลอดเลอดแดง (Artery) สลบกน ซงตรงกบการเตนของหวใจ (Heart beat) กลาวคอ เมอหวใจบบ 1 ครง เลอดจ านวนหนงจะถกสบฉดเขาไปในหลอดเลอดแดง ดนใหหลอดเลอดแดงขยายออก เมอแรงดนในหลอดเลอดลดลง หลอดเลอดจะหยนตวกลบ (การกฬาแหงประเทศไทย, 2545) การรวธจบชพจรดวยตนเอง จะท าใหทราบสภาพรางกายของตนเองไดหลายอยาง เชนทราบอตราชพจรวาเรวหรอชากวาทควรจะเปน หรอมการเตนๆ หยดๆ ไมสม าเสมอ อาจเปนเพราะมความผดปกตของระบบการไหลเวยนเลอดอยแลวโดยไมรตว เมอทราบกจะไดรบไปรบการตรวจรกษาจากแพทยเสยแตเนนๆเปนตน คนปกตมอตราชพจรแตกตางกนไปตามอาย เพศ เวลากจกรรมทางกายขนาดของรางกาย และสภาพทางจตใจ กลาวคอ

4.1 อาย เดกมอตราชพจรเตนเรวกวาผใหญ 4.2 เพศ เพศหญงมอตราชพจรเตนเรวกวาชาย 4.2 เวลา เวลาเชาอตราชพจรจะเตนชากวาเวลาบาย 4.4 กจกรรมทางกาย ขณะออกก าลงกายอตราชพจรจะมากกวาเวลาพก 4.5 ขนาดของรางกาย คนทรปรางเลกมอตราชพจรจะมากกวาเวลาพก 4.6 สภาวะทางจตใจ ขณะตนเตนอตราชพจรจะเตนเรวกวาขณะสงบ/หรอปกตในสภาพปกตถาตดเรองการใชก าลงกายและสภาวะทางจตใจออกไปแลว อตราชพจรปกตของผใหญชายจะอยทคาเฉลยประมาณ 60-80 ครงตอนาท และอตราชพจรปกตของผใหญหญงมคาเฉลยประมาณ 70-90 ครงตอนาท อตราชพจรสงสดในแตละบคคลขนอยกบอาย โดยเฉลยแลวอตราชพจรสงสดในคนอายต ากวา 20 ป จะถง 200 ครงตอนาท หรอกวานนแลวคอย ๆ ลดลงเปนล าดบ 5. ประโยชนของการออกก าลงกายตอสขภาพ

5.1 ประโยชนทไดจากการออกก าลงกาย (มนส ยอดค า, 2548) ดงน

10

5.1.1 ประโยชนดานรางกาย การออกก าลงกายจะท าใหอวยวะและระบบตาง ๆ ของรางกายมการเปลยนแปลงและพฒนาไปในทางทดขน เมอมการออกก าลงกายกลามเนอจะมการหดตว มความแขงแรง มก าลง และมความทนทานของกลามเนอเกดขน หากมการออกก าลงกายสม าเสมอกลามเนอจะมการเจรญเตบโตขน เสนใยของกลามเนอมขนาดโตขนท าใหมประสทธภาพในการท างานของกลามเนอเพมขน นอกจากนขณะทมการออกก าลงกายกระดกจะถกดง ถกบบจากแรงกลามเนอ กระตนใหกระดกเจรญขน ทงความกวาง ความใหญ และความหนา และขอตอมการเปลยนแปลงใหเหมาะสมกบการท างาน

5.1.2 ประโยชนดานจตใจและอารมณผลการออกก าลงกายตอจตใจและอารมณ คอ ลดอาการวตกกงวล อาการนอนไมหลบเหนอยลา ซมเศราและความเครยด การออกก าลงกายท าใหบคลกภาพทมนคง สามารถปรบตวเขากบสงแวดลอม เมอเกดความเครยดจะปรบตวไดเรวและดกวาผทไมออกก าลงกาย การออกก าลงกายชวยบรรเทาใหอาการซมเศราดขน ความเครยดลดลงซงเปนผลมาจากการหลงสารโดปามน (Dopamine) และ ซโรโทนน (Serotonin) ภายในรางกายซงชวยลดอาการซมเศรา และภายหลงการออกก าลงกายจะมการหลงฮอรโมนเอนโดฟน (Endorphine) ซงมฤทธคลายมอรฟนเพมมากขน ท าใหรางกายรสกผอนคลาย อารมณแจมใส มสขภาพจตทด และสามารถเผชญความเครยดไดดขน

5.1.3 ประโยชนดานสตปญญาการออกก าลงกายท าใหความสามารถในการแกปญหาอยางสรางสรรค มความสามารถในการเรยนร ตลอดจนความสามารถในการปรบตวเขากบเหตการณใหมๆ เนองจากกจกรรม และสถานการณการออกก าลงกายมตามหลากหลาย ท าใหผออกก าลงกายไดเรยนรและพฒนาความสามารถดานตางๆ ของตวเอง

5.1.4 ประโยชนดานสงคมการออกก าลงกายจะชวยใหมวฒภาวะทางสงคมเพราะการออกก าลงกายเปนกจกรรมทางสงคม ลกษณะกจกรรมออกก าลงกายจะเปดโอกาสใหผทมสขภาพดมปฏสมพนธตอกน ซงจะเปนการสงเสรมพฒนาทกษะทางสงคมใหกบผทออกก าลงกาย 5.2 ประโยชนทไดจากการออกก าลงกาย (สมชาย ลทองอน, 2543) ประโยชนม ดงน

5.2.1 ชวยใหสขภาพดขน 5.2.2 ชวยเสรมสรางสมรรถภาพใหรางกาย 5.2.3 ท าใหบคลกภาพทาทางและการทรงตวทด 5.2.4 เพมความภมใจในตนเอง 5.2.5 ชวยควบคมน าหนก 5.2.6 ท าใหกลามเนอและกระดกแขงแรง 5.2.7 ท าใหรสกมพลง

11

5.2.8 ท าใหผอนคลาย ลดความเครยด และลดความซมเศรา 5.2.9 ท าใหจตใจสบาย อารมณแจมใส 5.2.10 ท าใหผสงอาย เคลอนไหวไดดโดยไมพลดหกลมงาย 5.2.11 ลดความเสยงจากการเปนโรคเบาหวาน โรคความดนโลหตสง และ

โรคมะเรงล าไสใหญ 5.2.12 ชวยลดความดนโลหต ในผเปนโรคความดนโลหตสง 5.2.13 ลดความเสยงจากการตายดวยโรคหวใจ 5.2.14 ลดความเสยงจากการตายกอนวยอนควร (ไมตายกอนอาย 65 ป) 5.3 ประโยชนของการออกก าลงกาย (เบญจวรรณ พงษทอง, 2538) ดงน 5.3.1 ปองกนภาวะอวน เนองจากการออกก าลงกายจะลดพฤตกรรมการนงอยเฉยๆ

หรอระหวางนงดโทรทศน ประชาชนจะกนขนมอนเปนสาเหตใหเกดภาวะอวนได และสามารถลดภาวะอวนได แตตองใชวธการอนรวมดวยกบการออกกก าลงกายจงจะท าใหไดผลด

5.3.2 ปองกนโรคเรอรงทอาจเกดขนไดในอนาคต คอ โรคเบาหวานใน ความดนโลหตสง และโรคหลอดเลอดหวใจ

5.3.3 ลดภาวะเสยงตอพฤตกรรมการสบบหรหรอดมเหลา เนองจากประชาชนมกจกรรมอนท า 5.3.4 ผลดทางดานจตใจท าใหมความสนกสนาน ชวยลดภาวะซมเศรา ความวตกกงวล ความโกรธ และมมนษยสมพนธทดกบเพอน ในรายทมการท ากจกรรมหรอออกก าลงกายรวมกน 6. ออกก าลงกายดวยระยะเวลาทเหมาะสม การก าหนดระยะเวลาควรใหสมพนธกบความหนกของกจกรรม อาย และสภาพของรางกาย ซงจะท าใหรางกายมสมรรถภาพแขงแรง (พรรชน วระพงศ, 2554) ดงน 6.1 ความถและบอยของการออกก าลงกาย ซงตองปฏบตอยางนอยสปดาหละ 3 วน อาจท าทกวนกได แตควรมวนหยดพกสก 2 วนตอสปดาห หากเวนการฝกนานเกน 3 วน ผลทไดจากการออกก าลงกายครงสดทายจะสญเสยไป เพราะสมรรถภาพทางกายจะเรมลดลงทนทเมอหยดออกก าลงกาย 6.2 ความหนกเบาของการฝก ควรออกก าลงมากนอยแคไหน โดยใชอตราเตนของ ชพจร เปนตวก าหนด 6.3 ชวงระยะเวลาทตองฝก ควรใชเวลาครงละ 30 นาท จงจะนานเพยงพอทจะเสรมสรางสมรรถภาพของรางกาย และไมควรเกน 1 ชวโมง ซงถอวามากเกนความจ าเปน

12

7. บทบาทการออกก าลงกายทมตอสขภาพ (วชต คนงสขเกษม, 2535) ดงน 7.1 การปองกนโรค (Disease/illness prevention) การเคลอนไหวออกก าลงกายอยาง

สม าเสมอ และความสมบรณแขงแรงของรางกาย (Physical fitness) ชวยลดความเสยงและปจจยเสยงตอการเกดโรค (Chronic disease) ทส าคญ เชน โรคหวใจและหลอดเลอด ความดนโลหตสง เบาหวานในผใหญ ความอวน ปวดหลง อนเปนผลมาจากการขาดหรอเคลอนไหวออกก าลงกายจงเปรยบเสมอนเปนวคซนปองกนโรคเรอรง คลายกบวคซน ปองกนโรคตดตอ นนเอง

7.2 การรกษาโรค (Disease/illness treatment) ถงแมวาจะด าเนนการปองกนโรคอยางดและบคคลจ านวนหนงกยงเจบปวย การเคลอนไหวออกก าลงกายอยางสม าเสมอและความสมบรณแขงแรง ไดแสดงใหเหนวาเปนวธการหนงทมประสทธภาพในการบ าบดรกษาโรคและฟนฟสภาพ โดยเฉพาะโรค หรอภาวะทเกดการขาด หรอเคลอนไหวออกก าลงกายนอย

7.3 การสงเสรมสขภาพ (Health promotion) การสงเสรมสขภาพ เปนกระบวนการในการเพมสมรรถนะ และศกยภาพของบคคลในการบรรลสขภาพทด การเคลอนไหวการออกก าลงกาย และความสมบรณแขงแรง เปนวธหนงในการสงเสรมสขภาพท าใหมคณภาพชวตทด มสขภาพทแขงแรง ท าใหคนเราดดขน รสกดขน และมความเพลดเพลนในชวต

ความเชอดานสขภาพ 1. แบบแผนความเชอดานสขภาพ (Health belief model) แนวคดของทฤษฎนเรมแรกสรางขนจากทฤษฎเกยวกบ “อวกาศของชวต” (Life space) ซงไดคดขนครงแรกโดยนกจตวทยาซงม Kurt Lewin สมมตฐานวาบคคลจะหนเหตนเองไปสพนททบคคลใหคานยมเชงบวกและขณะเดยวกนจะหลกเลยงจากพนททมคานยมเชงลบ อธบายไดวา บคคลจะแสวงหาแนวทางเพอจะปฏบตตามค าแนะน า เพอการปองกนและฟนฟสภาพตราบเทาทการปฏบตเพอปองกนโรคนน เปนสงทมคาเชงบวกมากกวาความยากล าบากทจะเกดขน จากการปฏบตตามค าแนะน าดงกลาวบคคลจะตองมความรสกกลวตอโรคหรอรสกวาโรคคกคามตน และจะตองมความรสกวาตนเองมพลงทจะตอตานโรคได (ประภาเพญ สวรรณและสวง สวรรณ, 2536) ซงตอมา โรเซน สตอก ไดสรป องคประกอบพนฐานของแบบแผนความเชอดานสขภาพไวคอ การรบรของบคคลและแรงจงใจ การทบคคลจะมพฤตกรรมหลกเลยงจากการเปนโรคจะตองมความเชอวา ตนเองมโอกาสเสยงตอการเปนโรค โรคนนมความรนแรงและมผลกระทบตอการด าเนนชวต รวมทงการปฏบตนนจะเกดผลดในการลดโอกาสเสยงตอการเปนโรค หรอชวยลดความรนแรงของโรค โดยไมควรมอปสรรคดานจตวทยามาเกยวของ เชน คาใชจาย ความไมสะดวกสบาย ความเจบปวย และความอาย เปนตน (Rosenstock, 1974) ตอมาเบคเกอร (Becker, 1974) เปนผปรบปรงแบบแผนความเชอดานสขภาพ

13

เพอน ามาใชอธบายท านายพฤตกรรมการปองกน และพฤตกรรมอนๆโดยเพมปจจยอน ๆนอกเหนอจากการรบรของบคคลทมอทธพลตอการปฏบตในการปองกนโรคซงมรายละเอยด ดงน

1.1 การรบรโอกาสเสยงของการเปนโรค (Perceived susceptibility) การรบรตอโอกาสเสยงตอการเปนโรค หมายถง ความเชอของบคคลทมผลโดยตรงตอการปฏบตตามค าแนะน าดานสขภาพทงในภาวะปกตและภาวะเจบปวย แตละบคคลจะมความเชอในระดบทไมเทากน ดงนนบคคลเหลานจงหลกเลยงตอการเปนโรคดวยการปฏบตตามเพอปองกนและรกษาสขภาพทแตกตางกน จงเปนความเชอของบคคลตอความถกตองของการวนจฉยโรคของแพทย การคาดคะเนถงโอกาสของการเกดโรคซ า หรอการงายทจะปวยเปนโรคตาง ๆ มรายงานการวจยหลายเรองทใหการสนบสนนความเชอตอโอกาสเสยงของการเปนโรความความสมพนธในทางบวกกบพฤตกรรมการปฏบตตามค าแนะน าของเจาหนาท เชน เมอบคคลปวยเปนโรคใดโรคหนง ความรสกของบคคลทวาตนเองจะมโอกาสปวยเปนโรคนน ๆ อกจะมความสมพนธเชงบวกกบการปฏบตพฤตกรรมเพอปองกนโรคไมใหเกดกบตนเองอก

1.2 การรบรความรนแรงของโรค (Perceived severity) เปนการประเมนการรบรความรนแรงของโรค ปญหาสขภาพ หรอผลกระทบจากการเกดโรค ซงกอใหเกดความพการ หรอเสยชวต การประเมนความรนแรงนนอาศยระดบตาง ๆ ของการกระตนเราของบคคลเกยวกบการเจบปวยนน ซงอาจจะมองความรนแรงของการเจบปวยนนท าใหเกดความพการ หรอตายไดหรอไม หรออาจมผลกระทบตอหนาทการงาน เมอบคคลเกดการรบรความรนแรงของโรคหรอการเจบปวยแลวจะมผลท าใหบคคลปฏบตตามค าแนะน าเพอการปองกนโรค ซงจากผลการวจยจ านวนมากพบวาการรบรความรนแรงของโรคมความสมพนธในทางบวกกบพฤตกรรมการปองกนโรค เชน การปฏบตตนเพอปองกนอบตเหต

1.3 การรบรถงประโยชนของการรกษาและปองกนโรค (Perceived benefits) การรบรถงประโยชนของการรกษาและปองกนโรค หมายถง การทบคคลแสวงหาวธการปฏบตใหหายจากโรคหรอปองกนไมใหเกดโรค โดยการปฏบตนนตองมความเชอวาเปนการกระท าทดมประโยชนและเหมาะสมทจะท าใหหาย หรอไมเปนโรคนน ๆ ดงนนการตดสนใจทจะปฏบตตามค าแนะน ากขนอยกบการเปรยบเทยบถงขอดและขอเสยของพฤตกรรมนน โดยเลอกปฏบตในสงทกอใหเกดผลดมากกวาผลเสย

1.4 การรบรตออปสรรค (Perceived barriers) การรบรตออปสรรคของการปฏบต หมายถง การคาดการณลวงหนาของบคคลตอการปฏบตพฤตกรรมทเกยวของกบสขภาพอนามยของบคคลในทางลบ ซงอาจไดแก คาใชจาย หรอผลทเกดขนจากการปฏบตกจกรรมบางอยาง เชน การตรวจเลอด หรอการตรวจพเศษท าใหเกดความไมสขสบาย การมารบบรการ หรอพฤตกรรม

14

อนามยนนขดกบอาชพ หรอการด าเนนชวตประจ าวน ดงนนการรบรอปสรรคเปนปจจยส าคญตอพฤตกรรมการปองกนโรค และพฤตกรรมของผปวยนสามารถใชท านายพฤตกรรมการใหความรวมมอในการรกษาโรคได 1.5 เกดสงชกน าใหการปฏบต (Cues to action) สงชกน าใหเกดการปฏบตเปนเหตการณหรอสงทมากระตนบคคลใหเกดพฤตกรรมทตองการออกมา เพอใหแบบแผนความเชอมความสมบรณนนจะตองพจารณาถงสงชกน าใหเกดการปฏบตซงม 2 ดาน คอ สงชกน าภายในหรอสงกระตนภายใน (Internal cues)ไดแก การรบรสภาวะของรางกายตนเอง เชน อาการของโรค หรอการเจบปวย สวนสงชกน าภายนอกหรอสงกระตนภายนอก (External cues) ไดแก การใหขาวสารผานทางสอมวลชน หรอการเตอนจากบคคลทเปนทรก หรอบคคลทนบถอ เชน สาม ภรรยา บดา มารดา เปนตน 1.6 ปจจยรวม (Modifying factors) ปจจยรวมเปนปจจยทไมมผลโดยตรงตอพฤตกรรมสขภาพแตเปนปจจยพนฐานทจะสงผลไปถงการรบรและการปฏบต ไดแก 1.6.1 ปจจยดานประชากร เชน อาย ระดบการศกษา เปนตน

1.6.2 ปจจยทางดานสงคมจตวทยา เชน บคลกภาพ สถานภาพทางสงคมกลมเพอนกลมอางองมความเกยวของกบบรรทดฐานทางสงคมคานยมทางวฒนธรรมซงเปนพนฐานท าใหเกดการปฏบตเพอปองกนโรคทแตกตางกน

1.6.3 ปจจยโครงสรางพนฐาน เชน ความรเรองโรค ประสบการณเกยวกบโรค 1.7 แรงจงใจดานสขภาพ (Health motivation) แรงจงใจดานสขภาพ หมายถงสภาพอารมณทเกดขนจากการถกกระตนดวยเรองเกยวกบสขภาพอนามย ไดแกระดบความสนใจ ความใสใจทศนคตและคานยมทางดานสขภาพ เปนตน

แนวคดของแบบแผนความเชอดานสขภาพ โดยสรปไดอธบายพฤตกรรมของบคคลในการทจะปฏบตเพอการปองกนโรค และการรกษาโรค วาบคคลจะตองมการรบรตอโอกาสเสยงของการเปนโรค โดยการเลอกวธปฏบตทคดวาจะเปนทางออกทดทสด ดวยการเปรยบเทยบประโยชนทจะไดรบจากการปฏบตกบผลเสย คาใชจาย หรออปสรรคทจะเกดขน นอกจากนแรงจงใจดานสขภาพและปจจยรวมอนๆ เชน ตวแปรดานประชากร โครงสราง ปฏสมพนธ และสงชกน าสการปฏบต นบเปนปจจยทมผลตอการปฏบตสขภาพของบคคลนน ๆ ดวย

15

ภาพท 2 แบบแผนความเชอดานสขภาพ

ทมา: Becker & Maiman (1975)

2. การประยกตใชแบบแผนความเชอดานสขภาพ 2.1 โรเซน สตอก (Rosenstock, 1974) เปนผรเรมน าแบบแผนความเชอดานสขภาพมาอธบายพฤตกรรมการปองกนโรคของบคคล (Health Behavior) โดยไดรบอทธพลมาจากทฤษฎของ เครท เลวน ทเชอวาการรบรของบคคลเปนตวบงชของพฤตกรรม บคคลจะกระท าหรอเขาใกลชดกบสงทพอใจหรอคดวาจะเกดผลดแกตน และจะหนหางจากสงทไมพงประสงค แบบแผนความเชอดานสขภาพ ของโรเซน สตอก กลาวไววา การทบคคลใดจะมพฤตกรรมหลกเลยงจากการเปนโรค บคคลนนจะตองมความเชอวา 2.1.1 เขามโอกาสเสยงตอการเปนโรค 2.1.2 โรคนนมความรนแรงตอชวต

สงคมประชากร : อาย เพศ เชอชาต ศาสนา ฯลฯ

สงคมจตวทยา : บคลกภาพ กลม เพอน บคคลอางอง การถกบงคบ ฯลฯ

การรบรถงประโยชนและอปสรรคในการปองกนโรค

ความเปนไปไดตอการปฏบตตามค าแนะน า

การรบรตอสภาวะ คกคามของโรค

การรบรโอกาสเสยงและความรนแรงของโรค

สงชกน าใหมการปฏบตและแรงจงใจ การรณรงคใหค าแนะน าดานสขภาพทางสอ ค าแนะน าจากบคคลอน การไดรบเอกสารใบปลวแนะน าจากเจาหนาท การนดตรวจของแพทย การเจบปวยของสมาชกในครอบครวหรอเพอน การอานบทความในหนงสอพมพหรอวารสาร

16

2.1.3 การปฏบตในการหลกเลยงจากการเปนโรคจะเกดผลดตอการลดโอกาสเสยงการเปนโรค หรอลดความรนแรงของโรค นอกจากนบคคลนน จะตองไมมอปสรรคทางดานจตวทยา ทมผลตอการปฏบต เชนคาใชจาย ความสะดวกในการเดนทาง ความเจบปวด ความอาย 2.2 เบคเกอร (Becker, 1974) ไดพฒนาแบบแผนความเชอดานสขภาพ เพอใชอธบายและท านายพฤตกรรมของผปวย (Sick role behavior) โดยเพมปจจยแรงจงใจดานสขภาพ และปจจยรวมดานตาง ๆ จากเดมท โรเซน สตอกไดศกษาไว ดงภาพท 3 ภาพท 3 แบบแผนความเชอดานสขภาพ ใชท านายพฤตกรรมของผปวย ทมา: Becker (1974)

แบบแผนความเชอดานสขภาพ ใชท านายพฤตกรรมของผปวย

ความพรอมทจะปฏบต

1. แรงจงใจ - ความสนใจเกยวกบสขภาพทวไป - ความตงใจทจะยอมรบการรกษาและปฏบตตามค าแนะน า - กจกรรมเพอสงเสรมสขภาพ 2. คณคาของการลดภาวะการเจบปวยผปวยจะคาดคะเนถง - โอกาสเสยงตอโรคหรอการเปนซ า ความเชอตอการวนจฉยของแพทย - การงายตอการเจบปวยโดยทวไป - อนตรายทจะเกดตอรางกาย - ผลกระทบตอบทบาททางสงคม - อาการของโรคในปจจบนหรอทเคยเปนมากอน 3. โอกาสทจะลดภาวะการเจบปวย เมอผปวยปฏบตตามค าแนะน าผปวยจะคาดคะเนถง - ความปลอดภยของการรกษา - ประสทธภาพของการรกษาความเชอถอตอแพทยและวธการรกษา

ปจจยรวม 1. ดานประชากร : ผปวย ดานโครงสราง : คาใชจาย ระยะเวลาในการรกษา ความยงยาก อาการขางเคยงความเปนไปไดทจะปฏบตตามการรกษาและแบบแผนพฤตกรรมใหม 2. ดานทศนคต : ความพงพอใจตอการมาโรงพยาบาล แพทยผรกษา เจาหนาทอนๆ ขนตอนของคลนก ความสะดวก 3. ดานปฏสมพนธ : ลกษณะ ชนดและความสม าเสมอของความสมพนธระหวางเจาหนาทกบผปวย ความเขาใจซงกนและกน 4. ดานการสนบสนน : ประสบการณตอการปฏบต ความเจบปวด หรอการรกษา แหลงค าแนะน าขาวสาร

พฤตกรรมของผปวย

พฤตกรรมทควรแสดง การรบประทานยา ควบคมอาหาร ออกก าลงกาย มาตรวจตามนด ปรบปรงนสยสวนตว

17

2.3 องคประกอบส าคญในแบบแผนความเชอดานสขภาพ ทใชอธบายและท านายพฤตกรรมผปวย จากผลการวจยพบวา มความสมพนธกบการปฏบตตวของผปวย อยางสม าเสมอ 5 ประการ ดงน 2.3.1 การรบรตอโอกาสเสยงของการเกดโรค (Perceived susceptibility) การรบรตอโอกาสเสยงของการเกดโรค หมายถง ความเชอของผปวยตอการวนจฉยโรคของแพทยทถกตอง การคาดคะเนโอกาสเกดโรคเดมซ า ความรสกของผปวยตอการเจบปวยดวยโรคตาง ๆ ทมโอกาสเกดไดงาย เปนตน ตวอยางการรบรตอโอกาสเสยงของการเกดโรค เชน ผปวยมาพบแพทย ดวยอาการเจบคอ แตแพทยกลบวนจฉยวา เปนโรคหน าหนวกเรอรง ผปวยอาจไมเชอวาจะเปนเชนนน เพราะแพทยอาจจบมาใหม อายนอยท าใหขาดความเชอถอ เมอผปวยมความเชอวาตนไมไดเปนโรคหน าหนวกเรอรง เพยงแตเจบคอเทานน กจะสงผลตอการปฏบตทแตกตางกนถาผปวยรบรวาการเจบคอนน มสาเหตมาจากหน าหนวกเรอรง ผปวยกจะปฏบตตามค าแนะน าของแพทย เพอปองกนการเจบคอ ผลการวจยไดสนบสนนความเชอวา ถาความเชอต า โอกาสเสยงของการเปนโรคจะมความสมพนธทางบวก ตอพฤตกรรมการปฏบตตามค าแนะน าของแพทย 2.3.2 การรบรถงความรนแรงของโรค (Perceived severity) การรบรถงความรนแรงของโรค หมายถง ความเชอทผปวยประเมนความรนแรงของโรคทมตอรางกาย เชนความพการ การเสยชวต ความยากล าบากในการรกษา ระยะเวลาในการรกษา โรคแทรกซอนทเกดขน หรอผลกระทบทมตอบทบาทของตนในสงคม ผปวยกจะปฏบตตามค าแนะน าของแพทย พยาบาล ถาผปวยรบรโอกาสการเกดโรคซ า แตถาผปวยไมเชอวาการเจบปวยนนจะกอใหเกดอนตรายตอรางกาย หรอมผลกระทบ ตอบทบาทของตนในสงคม ผปวยกจะไมปฏบตตามค าแนะน าของเจาหนาทนอกจากน ถาผปวยมความเชอตอโรค และมความวตกกงวลในความรนแรงของโรคอยางมาก ผปวยอาจไมสามารถท าตามค าแนะน าหรอปฏบตไมถกตองตามค าแนะน าได 2.3.3 การรบรผลประโยชน และคาใชจาย (Benefit and cost) การรบรถงผลประโยชนและคาใชจาย หมายถง เมอผปวยรบรวาตนนนไดมโอกาสปวยกลบซ าดวยโรคเดม และรบรความรนแรงของโรคนน จะเปนอนตรายตอรางกายหรอมผลกระทบตอรางกาย ผปวยจะแสวงหาวธการรกษาโรคใหหาย ผปวยจะยอมรบ และปฏบตตามค าแนะน าใด ๆ นน จะตองเกดจากความเชอวา วธการนน ๆ เปนทางออกทเกดผลด มประโยชนและเหมาะสมทสด ทจะชวยใหหายจากโรค ถาการปฏบตนน เกดปญหาหรออปสรรค เชน การไมสะดวกในการรบบรการรกษา คาใชจาย หรอเกดความอาย เปนตน การตดสนใจของผปวยทจะปฏบตตามค าแนะน าหรอไมนน ผปวยจะเปรยบเทยบขอดขอเสย ความคมคาและประโยชนทไดรบ โดยผปวยจะเลอกสงทเปนผลดมากกวาผลเสย

18

2.3.4 แรงจงใจ (Motivation) แรงจงใจหมายถง ความรสกอารมณตาง ๆ ของผปวย ทมสาเหตมาจากการกระตนของสงเรา ทจะสนบสนนหรอขดขวางการปฏบตตามค าแนะน า สงเรานอาจมาจากภายในตวบคคล เชน ความสนใจในสขภาพทวไป หรอเปนสงเราจากภายนอก เชน ขาวสาร เอกสารตาง ๆ ค าแนะน าของสมาชกในครอบครว เพอนบาน เปนตน การประเมนทวไปดานแรงจงใจของผปวย สามารถวดไดจากความตงใจปฏบตตามค าแนะน าของเจาหนาท 2.3.5 ปจจยรวม (Modifying factors) ปจจยรวมหมายถง ปจจยตาง ๆ ทจะชวยสงเสรมใหผปวยปฏบตตามค าแนะน าของเจาหนาท ไดแก ปจจยดานประชากร เศรษฐกจ และสงคม เปนตน ผลการวจยพบวา ปจจยรวมทมผลตอการท านายพฤตกรรมได คอ สมพนธภาพระหวางผปวยและเจาหนาท ถาผปวยไดมสมพนธภาพทดกบเจาหนาทตามทคาดหวงแลว ผปวยจะรสกพงพอใจตอระบบบรการ และน าไปสการปฏบตตามค าแนะน าไดถกตอง ดงนนเจาหนาทควรมความเปนกนเอง และยอมรบ เขาใจในผปวย ใหขอมลขาวสารแกผปวยจะชวยใหสมพนธภาพทดและผปวยจะเปลยนพฤตกรรมไดตามทตองการ บทสรป แบบแผนความเชอดานสขภาพนนจะมองคประกอบทส าคญ คอ ความเชอ การรบร แรงจงใจ และปจจยรวมอนๆ ทมอทธพลตอการปฏบตของผปวยตามค าแนะน าของแพทย และเจาหนาท ถาผปวยมความเชอทถกตอง รบรตอโอกาสเสยงและความรนแรงของโรค เกดแรงจงใจทจะปฏบต และมปจจยรวมมาสนบสนน ผปวยกจะสามารถปฏบตตามค าแนะน าได จะเกดพฤตกรรมสขภาพใหมทพงประสงค ดงนน แพทย พยาบาล และเจาหนาท หรอผใหสขศกษา ควรไดศกษาแบบแผนความเชอดานสขภาพเพอการวางแผนการรกษา และจดโปรแกรมสขศกษาทเหมาะสม สงส าคญคอการสรางสมพนธภาพทดตอผปวย จะชวยใหผปวยเปลยนพฤตกรรมสขภาพทตองการได

ปจจยทเกยวของกบการออกก าลงกาย ลกษณะการออกก าลงกายทมหลายลกษณะจ าเปนตองเลอกกจกรรมใหเหมาะสมในแตละคน โดยค านงถงองคประกอบของการออกก าลงกาย เพอใหการออกก าลงกายเกดประโยชนสงสดและไมเกดโทษ ปจจยทควรค านงถงกอนออกก าลงกาย (วศาล คนธารตนกล, 2546) มดงน 1. อาย ผทจะออกก าลงกายทกคนควรจะรขอบเขตของวยหรออายตนเองโดยการเลอก ออกก าลงกายแตละชนด หรอแตละแบบใหเหมาะสมกบชวงวย หรออาย เพอไมใหเกดอนตราย เชน ถาเรมมอายมากขน ควรจะระมดระวงในเรองการออกก าลงกายใหมากขน เพราะเลอกกจกรรมไดเฉพาะอยางเทานน แตถาอยในชวงวยรนกสามารถเลอกการออกก าลงกายไดทกกจกรรม เพราะ เปนชวงทรางกายมการเจรญเตบโตพฒนามากทสด

19

2. เพศ การออกก าลงกายบางชนดเหมาะสมกบคนทกเพศ บางชนดเหมาะสมกบเพศชายหรอหญงมากกวา เพราะความแตกตางดานรางกายของเพศชายและหญง ไมเหมอนกน เชน กจกรรมทตองใชความแขงแรงผชายจะมความเหมาะสมมากกวา เพราะขนาดและปรมาณของกลามเนอมมากกวาผหญง การเลนกฬาผหญงสวนมากจะเลนกฬาเพอรกษารปรางทรวดทรงใหสวยงามอยเสมอ ดงนนการเลนกฬาเพอรกษารปรางทรวดทรงใหสวยงามอยเสมอ ดงนนการเลนกฬา จงเปนกฬาทบรหารรางกายไดทกสวน ไมเนนสวนใดสวนหนง ควรใชกลามเนอทกสวน เชน วายน า ยมนาสตก เตนแอโรบค แบดมนตน เปนตน สวนกฬาทควรหลกเลยงไดแก กฬาทมการปะทะกน เพราะอาจท าใหเกดการบาดเจบได 3. สภาพรางกาย กอนทจะออกก าลงกายจะตองค านงถงสภาพรางกายของตนเองกอน ถาไมเคยออกก าลงกายหรอไมคอยไดออกก าลงกาย ตองเรมออกก าลงกายไมใหหกโหมมากเกนไป เพราะจะท าใหเกดอนตรายตอรางกายหรอถาอยในสภาวะทมอาการเจบปวย การท างานของอวยวะยงไมกลบคนสสภาพปกตไมควรอกก าลงกายในชวงน 4. สภาพอากาศ การออกก าลงกายทจะใหเกดประโยชนสงสด นอกจากจะตองค านงถง เรองเกยวกบตวผออกก าลงกายแลว ควรตองค านงถงสภาพแวดลอมดวย เพราะสภาพแวดลอม เปนสวนส าคญในการทจะชวยใหการออกก าลงกายเกดประโยชนไดมากนอยเพยงใด โดยเฉพาะอากาศ การออกก าลงกายในขณะทอากาศรอนจดจะท าใหรางกายเหนอยเรวเสยเหงอมาก และ ไดปรมาณของการฝกซอมในเวลาทอากาศรอนจด ควรหลกเลยงการมาออกก าลงกายในสถานท ทมการปรบอากาศ เชน ศนยสขภาพตาง ๆ กจะท าใหสามารถออกก าลงกายไดปรมาณการฝกเพยงพอส าหรบสขภาพ 5. การแตงกาย การแตงกายทเหมาะสมชวยใหเกดความสะดวกในการเคลอนไหวรางกาย ท าใหเลนกฬาไดอยางคลองแคลว และการแตงกายทดนนจะสรางความมนใจในตนเองของผเลนกฬาดวย 6. สภาพของกระเพาะอาหาร หลงจากรบประทานอาหารแลว ในเวลาอมจดกระเพาะอาหารจะท าใหการขยายตวของปอดเปนไปไดไมเตมท ในขณะเดยวกนการไหลเวยนของเลอดจะตองแบงเลอดสวนหนงไปใชในการยอยอาหารและดดซมอาหาร เลอดไปเลยงกลามเนอจงนอยลงมผลตอการออกก าลงกาย หากเปนกฬาทตองมการปะทะกระเพาะอาหารทเตมจะแตกไดงายกวากระเพาะทวาง ดงนนจงควรงดการออกก าลงกายในขณะทอมจด 7. การดมน า จากการทดลองทงในหองปฏบตการและในสนามเกยวกบสมรรถภาพของรางกายทขาดน าและไมขาดน า ไดขอสรปทตรงกนคอ การขาดน าท าใหสมรรถภาพลดลง การใชน า

20

ชดเชยสวนทขาดท าใหสมรรถภาพไมลดลง น าส ารองในรางกายมปรมาณ 2 เปอรเซนตของน าหนกตว และกอนการแขงขนรางกายอยในสภาพทไมขาดน า หรอในขณะเลนไมเกดการกระหายน า ผเลนกไมจ าเปนตองดมน าในระหวางนนความกระหายน าแสดงวารางกายก าลงขาดน า ขาดอยเทาไหรกใชความกระหายเปนเกณฑ แตจะคอย ๆ เฉลยปรมาณการดมออกไป ไมควรดมครงเดยวหมด ในการทดลองของสถาบนกฬาเวชศาสตรแหงเบอรลน พบวาการใหชดเชยในปรมาณทเทากบสญเสยในการออกก าลงกายจะท าใหสมรรถภาพดทสด แตจะตองแบงการชดเชยออกไปเปน 25 เปอรเซนตใน 1 ชวโมงกอนการเลน และอก 75 เปอรเซนตเฉลยออกไปตามระยะเวลาของการเลนหรอออกก าลงกาย 8. ความเจบปวย อาการแพอากาศ เปนหวด ถาไมมอาการอนรวม เชน มไข เจบคอ สมรรถภาพลดลง โดยเฉพาะอยางยงการเปนไข ซงรางกายมอณหภมสงกวาปกต หวใจตองท างานมากขนเพอระบายความรอน เมอไปออกก าลงกายเขาการระบายความรอนและหวใจจงตองท างานหนกขน แมแตงานเบา ๆ กอาจจะกลายเปนงานหนกเกนไปได และถาหากเปนไขทเกดจากเชอโรค การไหลเวยนของเลอดทเพมขนจากการออกก าลงอาจท าใหเชอโรคแพรกระจายไปตามสวนตาง ๆของรางกาย กอใหเกดการอกเสบทวรางกายหรออวยวะทส าคญ ซงเปนอนตรายตอชวตในทสด

9. ดานจตใจ ตามหลกจตวทยาการออกก าลงกายมผลตอจตใจในการลดความเครยด ดงนน ระหวางการฝกซอมและออกก าลงกาย จงควรท าจตใจใหปลอดโปรง พรอมทเลนพยายามขจดปญหาเรองทรบกวนจตใจ หากไมสามารถขจดไดจรง ๆ กควรงดการฝกซอม เพราะจะเปนสาเหตของการเกดอบตภยไดงาย

10. เวลา ภาวะของสงคมปจจบน ปญหาเศรษฐกจท าใหทกคนรบ ผใหญตองท างาน เดกตองเรยนหนงสอกวดวชา ท าใหเวลาส าหรบรบประทานอาหารนอยลง และเวลาส าหรบออกก าลงกาย บางคนไมมการออกก าลงกาย ซงการออก าลงกายมความส าคญจ าเปนตอชวต เราใชเวลารบประทานอาหารวนละ 3 มอได เพอรกษารางกาย และเวลาออกก าลงกายเพอใหรางกายมชวตมสขภาพดแขงแรงนน ตองคงไวในชวตประจ าวนดวยเชนเดยวกบการรบประทานอาหาร จงเลอกเวลาทตนเองสามารถขจดไดสม าเสมอเปนกจวตรประจ าวน สรางใหเปนนสยเพอใหเกดนสยการเลนกฬา

11. พนธกรรม พนธกรรมนนเกยวของกบการถายทอดดานสมรรถภาพทางกาย เชนรปรางลกษณะ กลามเนอ หรอโรคบางอยาง กสามารถถายทอดทางพนธกรรม ซงสมรรถนะท ถายทอดบางอยางเปนอปสรรคในการออกก าลงกาย เชน โรคเกยวกบโรคหลอดเลอดหวใจตองอยในความดแลแนะน าของแพทย หรอลกษณะทถายทอดบางอยางเปนประโยชนท าใหเลนกฬาได

21

อยางมประสทธภาพ เชน คนผวด าจะมสมรรถภาพทางกายจากกลามเนอ รปราง ความอดทนดเยยมท าใหสามารถเลนกฬาไดหลายชนด และประสบผลส าเรจทางดานกฬา

งานวจยทเกยวของ เพญประภา ถวลลาภ (2547) ศกษาความเชอดานสขภาพและพฤตกรรมการออกก าลงกายของนกศกษาสาขาวทยาศาสตรสขภาพ มหาวทยาลยเชยงใหม ผลการศกษาพบวา กลมตวอยางมความเชอดานสขภาพโดยรวมและรายดานอยในระดบสง ยกเวนการรบรอปสรรคของการปฏบตพฤตกรรมการออกก าลงกายอยในระดบต า กลมตวอยางไมออกก าลงกายรอยละ 14.3 และออกก าลงกายไมถกตองเหมาะสมรอยละ 83.0โดยมพฤตกรรมการออกก าลงกายทไมถกตอง ไดแก การไมอบอนรางกายกอนการออกก าลงกาย การไมผอนคลายรางกายภายหลงออกก าลงกาย และความถทใชออกก าลงกายนอยกวา 3 ครงตอสปดาห และมเพยงรอยละ 2.7 ทออกก าลงกายถกตองเหมาะสมความเชอดานสขภาพโดยรวมมความสมพนธกบพฤตกรรมการออกก าลงกาย และการรบรอปสรรคของการปฏบตพฤตกรรมการออกก าลงกายมความสมพนธทางลบกบพฤตกรรมการออกก าลงกายอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.01 การรบรโอกาสเสยงตอการเกดโรคทเกดจากการขาดการออกก าลงกาย การรบรความรนแรงของโรคทเกดจากการขาดการออกก าลงกาย และการรบรประโยชนของการปฏบตพฤตกรรมการออกก าลงกายไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการออกก าลงกาย อญนกา งามเจรญ (2548) ศกษาปจจยทมผลตอพฤตกรรมการออกก าลงกายของสมาชกชมรมสรางสขภาพจงหวดราชบร ผลการศกษาพบวา พฤตกรรมการออกก าลงกายโดยภาพรวมอยในระดบปานกลาง และปจจยทมผลตอพฤตกรรมการออกก าลงกายของสมาชกชมรมสรางสขภาพจงวดราชบร พบวาปจจยสวนบคคล ปจจยดานความร เจตคต และปจจยสนบสนนดานการออกก าลงกาย สามารถรวมกนท านายพฤตกรรมการออกก าลงกายของสมาชกชมรมสรางสขภาพจงหวดราชบรไดเพยงรอยละ 12.4 ปจจยทมผลตอพฤตกรรมการออกก าลงกายของสมาชกชมรมสรางสขภาพอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 ไดแก รายไดความรเกยวกบประโยชนการออกก าลงกาย เจตคตทเกยวกบการออกก าลงกาย ระดบการศกษา เพศ ชาตชาย เนนฐานนท (2550) ศกษาพฤตกรรมการออกก าลงกายของประชาชนในสวนสาธารณะเขตเทศบาลนครอดรธาน ผลการศกษาพบวา ประชาชนทมาออกก าลงกายในสวนสาธารณะเขตเทศบาลนครอดรธาน สวนมากเปนเพศหญงมากกวาเพศชายทมการออกก าลงกาย มอาย 40-49 ปรอยละ 38.7 มสถานภาพสมรสรอยละ 55.0 ระดบการศกษาต ากวาปรญญาตรรอยละ 43.2 รอยละ 36.0 มรายไดมากกวา 10,000 บาทขนไปรอยละ 55.4 และ สวนใหญม

22

พฤตกรรมในการออกก าลงกายอยระดบปานกลาง สวนขอมลสวนบคคลทมผลตอทมผลตอการออกก าลง คอ เพศ อาย และระดบการศกษาแตกตางกนมผลท าใหมพฤตกรรมการออกก าลงกายแตกตางกน อยางมนยส าคญทระดบ 0.05 ภชงค แพรขาว (2552) ศกษาพฤตกรรมการออกก าลงกายของนกศกษากรณศกษา:นกศกษามหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลพระจอมเกลาธนบร ผลการศกษาพบวา นกศกษามพฤตกรรมออกก าลงกายเปนประจ ารอยละ 57.0 มความถ 1-2 ครงตอสปดาหรอยละ 65.7 ในกฬาประเภทวงรอยละ 33.8 มากกวากฬาประเภทอน ๆ ซงสถานททนกศกษาชอบไปออกก าลงกายมากทสด คอ สวนสาธารณะรอยละ 28.9 มตวประกอบทมผลตอการออกก าลงกายในมหาวทยาลยนโยบายทสงเสรมการออกก าลงกายภายในมหาวทยาลย สงแวดลอมทสงเสรมการออกก าลงกายในมหาวทยาลย สอตาง ๆ มผลตอการออกก าลงกาย ประเภทของกฬามผลตอการออกก าลงกาย และคาใชจายมผลตอการออกก าลงกาย สมนก แกววไล (2552) ศกษาปจจยทมผลตอพฤตกรรมการออกก าลงกายของนกศกษาระดบปรญญาตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลพระนคร ผลการศกษาพบวา นกศกษามพฤตกรรมการออกก าลงกาย ความรเกยวกบการออกก าลงกาย การรบรอปสรรคของการออกก าลงกาย การรบรภาวะสขภาพ แรงสนบสนนทางสงคม และแรงสนบสนนทางสงแวดลอมอยในระดบปานกลาง สวนการรบรประโยชนของการออกก าลงกาย และการรบรความสามารถแหงตน อยในระดบสง นกศกษาระดบปรญญาตรมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลพระนครทมเพศ คณะทศกษาตางกนมพฤตกรรมการออกก าลงกายแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 ความรเกยวกบการออกก าลงกายไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการออกก าลงกาย การรบรประโยชนของการออกก าลงกาย การรบรภาวะสขภาพ การรบรความสามารถแหงตน แรงสนบสนนทางสงคมและแรงสนบสนนทางสงแวดลอมมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการออกก าลงกายของนกศกษาระดบปรญญาตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลพระนคร และสวนการรบรอปสรรคการออกก าลงกายมความสมพนธทางลบกบพฤตกรรมการออกก าลงกายของนกศกษา อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 ปจจยทสามารถรวมกนท านายพฤตกรรมการออกก าลงกาย ไดแก การรบรความสามารถแหงตน การรบรอปสรรคของการออกก าลงกาย เพศ คณะทศกษา การรบรภาวะสขภาพ และแรงสนบสนนทางสงคม รวมกนท านายไดรอยละ 23.4 ซงสามารถเขยนเปนสมการถดถอยพหคณ แบบขนตอนจากคะแนนดบ ดงน Y = 0.516 + 0.114X6 + 0.068X4 + 0.156X1.1 + 0.102X1.2+ 0.047X5 + 0.029X7

จากการทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของแสดงใหเหนวา ความเชอดานสขภาพ การรบรโอกาสเสยงตอการเกดโรคทเกดจากการขาดการออกก าลงกาย การรบรความรนแรงของ

23

โรคทเกดจากการขาดการออกก าลงกาย และการรบรประโยชนของการปฏบตพฤตกรรมการออกก าลงกายในระดบสง ยกเวนการรบรอปสรรคของการปฏบต และพฤตกรรมการออกก าลงกายทเหมาะสมอยในระดบต า ดงนนในการศกษาครงนนาจะเปนประโยชนตอผทจะน าไปพฒนาตอยอดทจะค านงถงความเชอดานสขภาพกบการออกก าลงกาย ตอไป