การศกษาสญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศในกลมอาเซยน

โดย นางสาวธญาดา ยอดแกว

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศลปมหาบณฑต สาขาวชาการออกแบบนเทศศลป ภาควชาการออกแบบนเทศศลป

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ปการศกษา 2547

ISBN 974 – 464 – 178 - 9 ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

THE STUDY OF CULTURAL SYMBOL IN ASEAN COUNTRIES

By Thiyada Yordkaew

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree MASTER OF FINE ARTS

Department of Visual Communication Design Graduate School

SILPAKORN UNIVERSITY 2004

ISBN 974 – 464 – 178 - 9

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร อนมตใหวทยานพนธเรอง “การศกษาสญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศในกลมอาเซยน” เสนอโดย นางสาวธญาดา ยอดแกว เปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศลปมหาบณฑต สาขาวชาการออกแบบนเทศศลป

.................................................................. (รองศาสตราจารย ดร.จราวรรณ คงคลาย) คณบดบณฑตวทยาลย วนท...........เดอน................................พ.ศ............... ผควบคมวทยานพนธ 1. อาจารยกญชลกา กมปนานนท

2. อาจารยอนชา โสภาคยวจตร คณะกรรมการตรวจสอบวทยานพนธ .....................................................ประธานกรรมการ (อาจารยวฒนพนธ ครฑะเสน) ........../................./............ ........................................................กรรมการ (รองศาสตราจารย พรรณเพญ ฉายปรชา) ........../................./............ ...................................................กรรมการ ...........................................กรรมการ (อาจารยกญชลกา กมปนานนท) (อาจารยอนชา โสภาคยวจตร) ........../................./............ ........../................./............

ง

K 43362005 : สาขาวชาการออกแบบนเทศศลป คาสาคญ : การศกษา / สญลกษณทางวฒนธรรม ธญาดา ยอดแกว : การศกษาสญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศในกลมอาเซยน ( THE STUDY OF CULTURAL SYMBOL IN ASEAN COUNTRIES ) อาจารยผควบคมวทยานพนธ : อ. กญชลกา กมปนานนท อ. อนชา โสภาคยวจตร 337 หนา. ISBN 974 – 464 – 178 - 9 การวจยนมวตถประสงคเพอศกษาสญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศในกลมอาเซยนและหาแนวทางการออกแบบภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทสามารถสอถงภาพลกษณของแตละประเทศ ไดอยางชดเจน มความถกตองและเหมาะสม สามารถนาไปประยกตใชในงานดานตางๆ ได ในการวจยน ผวจยไดศกษาสญลกษณทางวฒนธรรม จานวน 10 ประเทศ ซงประกอบดวยประเทศไทย ลาว กมพชา พมา เวยดนาม สงคโปร มาเลเซย อนโดนเซย บรไนและฟลปปนส ผวจยไดดาเนนการรวบรวมขอมลภาคเอกสารทเกยวของ ทาการวเคราะหสญลกษณทางวฒนธรรมโดยการนาเสนอผลการวเคราะหตอผเชยวชาญดานวฒนธรรมและผเชยวชาญดานการออกแบบเพอขอขอเสนอแนะ สรปหาแนวทางการออกแบบสญลกษณทางวฒนธรรมฯ อยางเปนระบบและสามารถสอความหมายไดอยางชดเจนถกตอง ผลการวจยสามารถสรปไดดงน 1. ดานการศกษาสญลกษณทางวฒนธรรม ผวจยไดจดแบงประเภทของวฒนธรรมออกเปนหมวดหม เพอการวเคราะหสญลกษณทางวฒนธรรมในประเทศตางๆ ใหเกดเปนรปธรรมและสอความหมายไดชดเจนถกตอง โดยผวจยไดจดแบงประเภทของวฒนธรรมออกเปน 5 ดาน ดงน สาขามนษยศาสตร/ สาขาศลปกรรม/ สาขาชางฝมอ/ สาขากฬาและนนทนาการ / สาขาคหกรรมศลป 2. แนวทางการออกแบบภาพสญลกษณทางวฒนธรรม จากการทดลองออกแบบเพ อหาแนวทางในการออกแบบภาพสญลกษณทางวฒนธรรมฯ ผวจยไดใชเกณฑในการออกแบบภาพสญลกษณของ Kuwayama, 1973 และหลกการประเมนสญลกษณเครองหมายภาพของ Follis และ Hammer 1979 ซงไดแนวทางการออกแบบภาพสญลกษณทางวฒนธรรม ดงน หลกในการออกแบบภาพสญลกษณทางวฒนธรรม ควรศกษาและถายทอดลกษณะเฉพาะของแตละวฒนธรรมทเดนชดทสด เพอสรางภาพลกษณของชาตทมแบบฉบบเฉพาะตว/ หลกการใชสสาหรบการออกแบบ ควรคานงถงลกษณะของสทนยมนามาใชหรอนาเสนอ จนเกดเปนเอกลกษณของสในวฒนธรรมนนๆ การเลอกส ในการออกแบบตองคานงถงหลกความเปนจรง การใชสทเปนเอกลกษณทางวฒนธรรมยอมกอใหเกดการสอความหมายทด และเปนการสงเสรมงานออกแบบใหใหดย งขน / หลกการจดวางองคประกอบ ในการจดวางองคประกอบของภาพมความสาคญอยางยง การออกแบบควรนาเสนอในสวนท สาคญเพยงเร องเดยวหรอเนนจดสนใจเพยงจดเดยวเทาน น เพ อการตความหมายภาพทชดเจนถกตองสามารถสอความหมายไดอยางตรงประเดนทสด

ภาควชาการออกแบบนเทศศลป บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ปการศกษา 2547 ลายมอชอนกศกษา...................................................... ลายมอชออาจารยผควบคมวทยานพนธ 1............................................ 2...................................

จ

K 43362005 : MAJOR : VISUAL COMMUNICATION DESIGN KEY WORD : THE STUDY / CULTURAL SYMBOLS THIYADA YORDKAEW : THE STUDY OF CULTURAL SYMBOLS IN ASEAN COUNTRIES THESIS DVISORS : KANCHALIKA KAMPANANONDA ANUCHAS SOPAKVICHIT 337. pp.. ISBN 974 – 464 – 178 – 9 This research has special purpose to study Asian’s cultures and search for design symbol to show any cultures for each country clearly and most appropriate in a practical way for using in any purpose. Researcher has study symbol for 10 countries: Thailand, Laos, Cambodia, Myanma, Vietnam, Singapore, Malaysia, Indonesia, Brunei and Philippines, that combine documents, data, and also experts of program designer to form a proposal and conclusion to design a symbol of culture properly. Conclusion 1. In study culture’s symbol, researcher grouped Asian’s cultures in forms which can be a media properly and clearly. Researcher divided Asian’s cultures in to 5 groups: Anthology, Fine art, Sports, Handicraft, Home craft. 2. Ideas to design culture’s symbol. After the work shop to fine the idea for design a culture’s symbol, researcher followed Kuwayama, 1973 standard and Follies and Hammer, 1979 standard, the ground for design were base on identity of each culture to create national symbol. Color, color were concerned for design each symbol. We used color to present, and to define a good thing for each culture in their actual way to support our program. Composition, composition is most important and should present one composition one object for interpret or define right on the point. Department of Visual Communication Design Graduate School, Silpakorn University Academic Year 2004 Student’s signature………….......................................... Thesis Advisors’ signature 1................................................. 2................................................

ฉ

กตตกรรมประกาศ วทยานพนธฉบบนสาเรจลลวงไปไดดวยด โดยผวจยไดรบความอนเคราะหชวยเหลออยางดยงจากบคคลตางๆ หลายทาน ผวจยขอขอบพระคณในความกรณาของทกทานเปนอยางสง โดยเฉพาะอยางยง อาจารยกญชลกา กมปนานนท อาจารยอนชา โสภาคยวจตร อาจารยทปรกษาวทยานพนธ อาจารยวฒนพนธ ครฑะเสน อาจารยธนาทร เจยรกล อาจารยภาควชาการออกแบบนเทศศลป คณะมณฑนศลป มหาวทยาลยศลปากร และขอกราบขอบพระคณ ผชวยศาสตราจารย ดร.ชลพร วรณหะ ผชวยศาสตราจารยปยะแสง จนทรวงศไพศาล คณสมบต พลายนอย ทกรณาใหขอเสนอแนะในเรองของวฒนธรรมในอาเซยน และขอขอบคณ อาจารยทองเจอ เขยดทอง คณธรพล งามสนจารส อาจารยสจรา ถนอมพร ทกรณาใหขอเสนอแนะในการออกแบบ ขอขอบพระคณมหาวทยาลยเกษมบณฑต ทไดใหความอนเคราะหสนบสนนทนการศกษา ขอขอบคณ คณวราภรณ สยเสรมสน คนพมพเอกสารมอหนงทคอยชวยพมพเอกสารมาโดยตลอด ขอบคณ คณพงษสชฒน องสกลสมบรณ ทกรณาชวยแปลเอกสารในงานวจยน และขอขอบคณเพอนๆ ทชวยผลกดนใหผานพนปญหาและอปสรรคตางๆ จนวทยานพนธฉบบนสาเรจลง ทายน ผวจยขอระลกถงบคคลภายในครอบครว คณแมชลดา ยอดแกว คณพออรรถพร ยอดแกว พชาย และนองชาย ซงใหการสนบสนนชวยเหลอทนในการศกษาและเปนกาลงอยางดเยยม ในการทาวทยานพนธน และขอขอบคณบคคลอนอกหลายทานทมไดกลาวถงในทน ขอขอบพระคณเปนอยางสง นางสาวธญาดา ยอดแกว

ช

สารบญ หนา บทคดยอภาษาไทย ......................................................................................................... ง บทคดยอภาษาองกฤษ..................................................................................................... จ กตตกรรมประกาศ ........................................................................................................... ฉ สารบญตาราง ................................................................................................................. ฌ บทท 1 บทนา ..................................................................................................................... 1 ความเปนมาและความสาคญของปญหา .......................................................... 1 ความมงหมายและวตถประสงคของการศกษา .................................................. 3 สมมตฐานของการศกษา................................................................................. 3 ขอบเขตของการศกษา .................................................................................... 3 ขนตอนการศกษา ........................................................................................... 4 ความจากดของการศกษา ............................................................................... 4 นยามศพทเฉพาะ ........................................................................................... 5 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ ................................................................................. 6 ทฤษฎโครงสรางทางวฒนธรรม........................................................................ 7 ทฤษฎรปแบบทางวฒนธรรม ........................................................................... 9 ลกษณะทวไปและความหมายของวฒนธรรม......................................................... 11 ความหมายของวฒนธรรม .............................................................................. 16 วฒนธรรมของเอเชยตะวนออกเฉยงใต ............................................................. 22 วฒนธรรมไทย................................................................................................ 34 วฒนธรรมลาว ............................................................................................... 41 วฒนธรรมกมพชา .......................................................................................... 55 วฒนธรรมพมา............................................................................................... 72 วฒนธรรมเวยดนาม ....................................................................................... 103 วฒนธรรมสงคโปร .......................................................................................... 125 วฒนธรรมมาเลเซย......................................................................................... 139 วฒนธรรมอนโดนเซย...................................................................................... 156

ซ

บทท หนา 2 วฒนธรรมบรไน.............................................................................................. 177 วฒนธรรมฟลปปนส ....................................................................................... 185 การออกแบบเครองหมายและสญลกษณ .......................................................... 198 ความสาคญของสญลกษณ ............................................................................. 200 งานวจยทเกยวของ ......................................................................................... 206 3 ระเบยบวธการวจย ................................................................................................... 208 การศกษาภาคเอกสาร .................................................................................... 208 การวเคราะหขอมลภาคเอกสาร ............................................................. 208 การวเคราะหขอมลภาคสนาม ............................................................... 209 การศกษาภาคออกแบบ .................................................................................. 209 4 ผลการวเคราะหขอมลและการออกแบบ ................................................................... 215 ตอนท 1 การวเคราะหขอมลเพอหาสญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศตาง ๆ ในอาเซยน ..................................................................................................... 213 ตอนท 2 การวเคราะหเพอหาผลสรปสญลกษณทางวฒนธรรมฯ จากผเชยวชาญ ดานวฒนธรรม ............................................................................................... 235 ตอนท 3 ศกษาหลกการออกแบบสญลกษณและทาการทดลองออกแบบสญลกษณ ทางวฒนธรรมฯ โดยผานกระบวนการประเมนผลงานการออกแบบจากผเชยวชาญ ดานงานออกแบบ ........................................................................................... 263 5 สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ............................................................................. 276 สรปผลการวจย .............................................................................................. 276 ขอเสนอแนะ .................................................................................................. 280 บรรณานกรม .................................................................................................................. 282 ภาคผนวก....................................................................................................................... 284 ภาคผนวก ก หนงสอราชการทใชในงานวจย ..................................................... 285 ภาคผนวก ข แบบประเมนผลการวเคราะหสญลกษณทางวฒนธรรม................... 291 ภาคผนวก ค แบบประเมนผลการออกแบบ. ...................................................... 323 ประวตผวจย ................................................................................................................... 337

ฌ

สารบญตาราง ตารางท หนา 1 สรปสญลกษณทางวฒนธรรมไทย.................................................................... 215 2 สรปสญลกษณทางวฒนธรรมลาว.................................................................... 217 3 สรปสญลกษณทางวฒนธรรมกมพชา .............................................................. 219 4 สรปสญลกษณทางวฒนธรรมพมา................................................................... 220 5 สรปสญลกษณทางวฒนธรรมเวยดนาม ........................................................... 223 6 สรปสญลกษณทางวฒนธรรมสงคโปร .............................................................. 225 7 สรปสญลกษณทางวฒนธรรมมาเลเซย............................................................. 227 8 สรปสญลกษณทางวฒนธรรมอนโดนเซย.......................................................... 229 9 สรปสญลกษณทางวฒนธรรมบรไน.................................................................. 231 10 สรปสญลกษณทางวฒนธรรมฟลปปนส ........................................................... 233 11 สรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของไทย ........................ 236 12 สรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของลาว ........................ 240 13 สรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของกมพชา ................... 243 14 สรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของพมา ....................... 245 15 สรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของเวยดนาม................. 248 16 สรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของสงคโปร................... 251 17 สรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของมาเลเซย.................. 253 18 สรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของอนโดนเซย............... 256 19 สรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของบรไน ...................... 259 20 สรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของฟลปปนส ................ 260 21 สรปขอเสนอแนะภาพสญลกษณทางวฒนธรรมไทย............................................. 264 22 สรปขอเสนอแนะภาพสญลกษณทางวฒนธรรมลาว............................................. 266 23 สรปขอเสนอแนะภาพสญลกษณทางวฒนธรรมกมพชา........................................ 267 24 สรปขอเสนอแนะภาพสญลกษณทางวฒนธรรมพมา............................................ 268 25 สรปขอเสนอแนะภาพสญลกษณทางวฒนธรรมเวยดนาม ..................................... 270 26 สรปขอเสนอแนะภาพสญลกษณทางวฒนธรรมสงคโปร ....................................... 271 27 สรปขอเสนอแนะภาพสญลกษณทางวฒนธรรมมาเลเซย ...................................... 272

ญ

ตารางท หนา 28 สรปขอเสนอแนะภาพสญลกษณทางวฒนธรรมอนโดนเซย ................................... 273 29 สรปขอเสนอแนะภาพสญลกษณทางวฒนธรรมบรไน........................................... 274 30 สรปขอเสนอแนะภาพสญลกษณทางวฒนธรรมฟลปปนส .................................... 275

บทท1

บทนา ความเปนมาและความสาคญของปญหา มนษยเราตงแตยคกอนประวตศาสตรรจกการสรางสรรครปรางรปทรงขน เพอใชในการตดตอสอสารสอความหมายซงกนและกน ดงเชน สญลกษณทพบเหนกนอยเสมอตามผนงถา บนกอนหน มกเปนรปทรงท ลอกเลยนแบบ ธรรมชาตแสดงเรองราวตาง ๆ ในชวตประจาวน เชน ภาพดวงอาทตย นก ปลา สตวปา คน ตนไม เปนตน ซงสงเหลาน เปนสญลกษณภาพทสะทอนให เหนถงวถชวตการดารงอย ภาษา วฒนธรรม ขนบธรรมเนยมประเพณ เปนการแสดงออกถงความ รสกนกคดทเปนรปธรรมใหชดเจนยงขน นบวาเปนการสรางสรรคสญลกษณเพอใชในการสอสารของคนในยคนน ประเทศในแถบเอเชยตะวนออกเฉยงใตหรออาเซยนประกอบดวยประเทศ ไทย ลาว กมพชา พมา เวยดนาม สงคโปร มาเลเซยอนโดนเซย บรไนและฟลปปนส เปนแหลงศนยรวมแหงอารยธรรมและวฒนธรรมทเกาแกตงแตสมยโบราณ มการสบทอดประเพณวฒนธรรมทนาสนใจไวมากมาย มลกษณะเฉพาะตวทบงบอกความเปนเอกลกษณของแตละชาตไวอยางชดเจน ถงแมแตละประเทศจะมความหลากหลายทางเชอชาตและเผาพนธ แตยงสามารถสอสารกนไดเขาใจดวยรปแบบและวธการตาง ๆดงเชน การสรางสรรคสญลกษณเพอการสอความหมาย โดยเฉพาะอยางยงการสอสารทางวฒนธรรมของแตละชาต มความสาคญตอการดารงอยของชนชาตเปนเสมอนกระจกเงาสอง สะทอนความเปนมาแสดงออกถงความเจรญรงเรองแบบฉบบทดงามประจาชาต กอใหเกดความนยมยกยองตอประเทศนน ๆ การศกษาสญลกษณทางวฒนธรรมเปนการศกษาสญลกษณทแสดงออกถงเอกลกษณทางวฒนธรรม โดยจะทาการศกษาลกษณะของวฒนธรรมและประเภทของวฒนธรรม ซงสามารถลกษณะของวฒนธรรมแบงเปน 2 ลกษณะ คอ 1. วฒนธรรมทเปนวตถ (Material Culture) หรอวฒนธรรมในรปของกายภาพทปรากฏออกมาภายนอก เปนวฒนธรรมทสามารถสมผสไดมรปราง หรอเปนสงของตาง ๆทมนษยประดษฐขนมาใชในการดารงชวต เชน บานเรอนอาคารทอยอาศย อาหาร เครองนงหม เครองมอ เครองใช และยารกษา

1

2

โรค เปนตน เปนเครองแสดงถงสญลกษณทเปนแบบฉบบอนดงามประจาชาตเปนวฒนธรรมซงปรากฏในรปของสงของตาง ๆทมนษยสรางขนมาสนองความประสงคนนเอง 2. วฒนธรรมทไมใชวตถ (Non-Material Culture) หรอวฒนธรรมดานนามธรรม อยรปของปรากฏการทมอยภายในจตใจของมนษยทไมสามารถสมผสได เปนปรากฏการทมอยภายในจตใจของแตละคน ไดแก ภาษาถอยคาทใชพด ความคด คานยม ประเพณ คตความเชอ ศลธรรมจรรยา การนบถอศาสนา และประเภทของวฒนธรรม แบงออกเปน 5 ดานดวยกนคอ 1. ศลปกรรม ไดแก ภาษาและวรรณคด การละครนาฏศลป วจตรศลป การดนตร สถาปตยกรรม ประตมากรรม ศลปกรรม 2. มนษยศาสตร ไดแก ศาสนา จรยธรรม ปรชญา ธรรมเนยมประเพณมานษยวทยา อดม-การณ ทศนคตของคนในชาต กฎเกณฑ ระเบยบวนยฯ 3. การชางฝมอ ไดแก การทอ การแกะสลก การเยบปกถกรอย การทาเครองเขน การทาเครองเงน เครองทอง การทาเครองปนดนเผา การจกสาน ชางเหลกชางไม 4. การกฬาและนนทนาการ ไดแก การกฬาพนเมอง การละเลนตางๆ 5. คหกรรมศาสตร ไดแก อาหารการกน เสอผา การแตงกาย การตกแตงบานเรอน การเลยงและอบรมลก มารยาทตอนรบ การอยกนเปนครอบครว ฯลฯ ( ทบวงมหาวทยาลยและคณะศลปกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย 2545 : 29) ในการศกษาสญลกษณทางวฒนธรรมฯ ผวจยจะการศกษาวเคราะหจดแบงหมวดหมของวฒนธรรมตามประเภทของวฒนธรรมเพอสอความหมายอยางถกตองและความชดเจนบงถงเอกลกษณของแตละชาตในอาเซยน ทงนยงเปนการสรางภาพลกษณทางวฒนธรรมในกลมอาเซยนไดอยางเปนระบบ โดยการนาเสนอนาเสนอสญลกษณทางวฒนธรรมทสามารถสอถงประเทศตางๆ ในอาเซยนน ไดอยางเปนรปธรรมดวยกระบวนการออกแบบสญลกษณ การศกษาสญลกษณทางวฒนธรรมน นบวาเปนเรองละเอยดออนพอสมควร เนองจากตองใชเวลาในการวเคราะหแบบเจาะลกลงไปทกประเทศ เพอใหไดภาพลกษณของวฒนธรรมทชดเจนและการศกษาสญลกษณทางวฒนธรรมเปนการศกษาเฉพาะดานนบวาเปนองคความรใหมทไดทาการศกษาและนาเสนอใหเหนภาพลกษณ ตลอดจนยงเปนการเผยแพรวฒนธรรมทเปนรปธรรมทชดเจนใหประเทศในภมภาคอนๆ ไดทราบถงคณคาของวฒนธรรมทดงามแสดงออกถงความเจรญรงเรองของชาต และเปนสงทบงบอกความเปนเอกลกษณของแตละชาตในภมภาคอาเซยนนไวอยางชดเจน โดยผวจยทาการศกษาและทดลองออกแบบภาพสญลกษณทางวฒนธรรม ของ

3

ประเทศในกลมอาเซยนน เพอหาแนวทางการออกแบบภาพสญลกษณทไดมาตรฐาน และสอความหมายไดชดเจนถกตอง สามารถนามาประยกตใชในงานออกแบบตางๆ ซงเปนการเผยแพรผลงานการออกแบบสญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศในกลมอาเซยน ดวยกระบวนการออกแบบไดอยางกลมกลน ความมงหมายและวตถประสงคของการศกษา 1. เพอศกษาวเคราะหลกษณะวฒนธรรมและจดแบงกลมวฒนธรรมของประเทศในกลมอาเซยนไดอยางเหมาะสม 2. เพอหาแนวทางการออกแบบภาพสญลกษณทางวฒนธรรมอยางมระบบและสามารถแสดงถงเอกลกษณของแตละประเทศไดอยางชดเจน สมมตฐานของการศกษา สญลกษณทางวฒนธรรมเปนสงบงบอกความเปนเอกลกษณแหงอารยธรรมของมนษย เปนเสมอนตวแทนทางความคดและประเพณนยม ดงนนการศกษาสญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศในกลมอาเซยน จงเปนการวเคราะหเพอนาไปสความรความเขาใจในสญลกษณทางวฒนธรรมทสามารถสอความหมายและบงถงเอกลกษณแหงชนชาต ดวยกระบวนการออกแบบไดอยางกลมกลน ขอบเขตของการศกษา 1. การวจยในครงนมงศกษาภาพรวบของวฒนธรรมแตละประเทศในเอเชยตะวนออกเฉยงใต (ASEAN) ซงประกอบดวยประเทศ ไทย ลาว กมพชา พมา เวยดนาม สงคโปร มาเลเซย อนโดนเซย บรไนและฟลปปนส โดยจะศกษาวเคราะหลกษณะของวฒนธรรมและจดแบงกลมวฒนธรรม เพอนาไปสความรความเขาใจในสญลกษณทางวฒนธรรมทสามารถสอความหมายและบงถงเอกลกษณของชาต 2. ในการวจยน เปนการหาแนวทางการออกแบบและทาการออกแบบภาพสญลกษณทางวฒนธรรมในเอเชยตะวนออกเฉยงใต (ASEAN) โดยการจดแบงกลมวฒนธรรมออกเปน 5 ดาน ดวยกน คอ ศลปกรรม, มนษยศาสตร, การชางฝมอ, การกฬาและนนทนาการ และคหกรรมศาสตร

4

3. การวจยน มงทจะนาเสนอภาพสญลกษณทางวฒนธรรมฯ ทสามารถบงบอกถงภาพลกษณและเอกลกษณของประเทศทชดเจนทสด โดยใชเทคนคทางคอมพวเตอรมาใชในการสรางสรรคงานออกแบบ 4. ในการวจยน ผวจยจะนาเสนอสญลกษณทางวฒนธรรมฯ โดยการทดลองออกแบบภาพสญลกษณทางวฒนธรรมเพอหาแนวทางการออกแบบทเปนระบบสามารถสอความหมายไดชดเจนถกตอง และสามารถนาผลงานการออกแบบมาประยกตใชในงานดานตางๆ ตอไป ขนตอนการศกษา 1. ศกษารวบรวมขอมลเกยวกบวฒนธรรมแตละประเทศในเอเชยตะวนออกเฉยงใต (ASEAN) ตลอดจนขอมลทเกยวของกบงานวจย จากเอกสารและสออเลกทอนก (Internet) 2. วเคราะหขอมลและจดแบงกลมวฒนธรรมตามประเภทของวฒนธรรม โดยจะเปนการสงเคราะหทนามาซงสญลกษณทางวฒนธรรมฯ 3. นาขอมลทไดจากการสงเคราะหเสนอผทรงคณวฒทมความเชยวชาญทางดานวฒนธรรมฯ เพอขอขอเสนอแนะและแกไขปรบปรง 4. ศกษาหาแนวทางการอกแบบและทาการออกแบบภาพสญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศตางๆ โดยการแบงประเภทวฒนธรรมทไดจากการปรบปรงตามขอเสนอแนะของผเชยวชาญฯ 5. นาผลงานการออกแบบภาพสญลกษณทางวฒนธรรม เสนอผเชยวชาญดานการออกแบบภาพสญลกษณ เพอขอขอเสนอแนะและแกไขปรบปรง 6. สรปแนวทางการออกแบบภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทผานกระบวนการวเคราะหและนาเสนอแนวทางการออกแบบอยางมระบบโดยสามารถสอความหมายไดถกตอง 7. สรปผลการศกษา อภปรายผลการวจยและขอเสนอแนะ ความจากดของการศกษา 1. ดานขอมลเกยวกบวฒนธรรมในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตทไดทาการศกษา สวนใหญจะเปนขอมลโดยรวมของวฒนธรรม ตลอดจนวฒนธรรมแตละประเทศในภมภาคน มความหลากหลาย ตองทาการศกษาแบบเจาะลกลงไปทกประเทศเพอใหไดขอมลทถกตอง ถอวาเปนองคความรเฉพาะดานและเปนองคความรใหมทตองทาการศกษาเอง ดวยการคนควาขอมลจากเอกสารทเกยวของในหลายๆ ดาน ไดแกขอมลพนฐานทางมนษยศาสตร สงคมศาสตร

5

ประวตศาสตรในดานตางๆ เพอนามาวเคราะหใหไดขอมลทางวฒนธรรมในประเทศตางๆ ดงนนขอมลทไดศกษามาจงตองวเคราะหและประยกตใชอยางมเหตผล 2. ดานผทรงคณวฒทมความเชยวชาญทางดานวฒนธรรมเอเชยตะวนออกเฉยงใตมจานวนนอยมาก เนองจากเรองของวฒนธรรมเอเชยตะวนออกเฉยงใตเปนองคความรทตองทาการศกษากนอยางละเอยดและโดยสวนใหญจะมความรและความเชยวชาญในบางประเทศเทานน จงเปนตวแปรทสาคญในการประเมนผลการวเคราะหเรองวฒนธรรมเอเชยตะวนออกเฉยงใตเพอใหไดสญลกษณทางวฒนธรรมฯ ทถกตองและชดเจนมากทสด นยามศพทเฉพาะ 1. สญลกษณ (Symbols) คอ สอความหมายทแสดงนยหรอเงอนความคด เพอเปนการบอกใหทราบถงสงใดสงหนงซงจะไมมผลในทางปฏบตแตมผลทางดานการรบร ความคด หรอทศนคต (ทองเจอ เขยดทอง 2542 : 42) 2. วฒนธรรม (Culture) หมายถง สงททาใหจตใจ กาย วาจา ของคนเจรญงอกงามมจตใดสงขน ดขน หรอวถทางแหงการดาเนนชวตแหงชมชน ชมชนใดชมชนหนง กลมใดกลมหนง หรอประเทศใดประเทศหนง ใหมระเบยบแบบแผนทดงามจนกลายเปนขนบธรรมเนยมประเพณ มงใหเหนถงวฒนธรรมอนดงาม ตลอดทงประวตศาสตร วรรณคด ศลปะ กรยามารยาท ศลธรรมจรรยา ซงเปนบอเกดของความเจรญงอกงามของคนสวนรวมและประเทศชาต ( พวงผกา คโรวาท 2539 : 37 )

บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ ในการศกษาวจยเกยวกบสญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศในแถบเอเชยตะวน ออกเฉยงใตหรออาเซยน (ASEAN) ไดศกษาคนควาในเรองของวฒนธรรมประเทศตางๆ ประกอบดวย ประเทศไทย มาเลเซย สงคโปร พมา ฟลปปนส อนโดนเซย ลาว กมพชา เวยดนามและบรไน ซงจะทาการศกษาและวเคราะหลกษณะสญลกษณทางวฒนธรรมของแตละประเทศทสามารถสอถงประเทศนนๆ ไดอยางชดเจนและเปนระบบ ซงขอมลเหลานจะเปนขอมลพนฐานทใชเปนแนวทางการออกแบบสญลกษณของประเทศตางๆ และนามาซงการออกแบบทไดมาตรฐานสามารถสอถงประเทศนนๆ ไดมากทสด ในการศกษาสญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศในกลมอาเซยนครงน ไดทาการรวบรวมขอมลทเกยวของและทาการศกษาวเคราะหจากขอมลตาง ๆ ดงน 1. ทฤษฎรปแบบทางวฒนธรรม 2. ทฤษฎโครงสรางทางวฒนธรรม 3. ลกษณะทวไปของวฒนธรรม 3.1 ลกษณะทวไปของวฒนธรรม 3.2 วฒนธรรมในฐานะเปนศาสตรหนง 3.3 วฒนธรรมตามนยแหงสงคมศาสตร

4. ความหมายของวฒนธรรม 4.1 วฒนธรรมสาคญอยางไร 4.2 วฒนธรรมและอารยธรรม 4.3 มนษยกบวฒนธรรม 5. วฒนธรรมของเอเชยตะวนออกเฉยงใต 5.1 ลกษณะของวฒนธรรมในเอเชยตะวนออกเฉยงใต 5.2 เอเชยตะวนออกเฉยงใตในทศวรรษท 20 5.3 ลกษณะทวไปของเอเชยตะวนออกเฉยงใต 5.4 ภาษาในเอเชยตะวนออกเฉยงใต 5.5 ประชากรในเอเชยตะวนออกเฉยงใต

6

7

5.6 สงคมเอเชยตะวนออกเฉยงใต 6. วฒนธรรมของประเทศไทย 7. วฒนธรรมของประเทศมาเลเซย 8. วฒนธรรมของประเทศสงคโปร 9. วฒนธรรมของประเทศพมา 10. วฒนธรรมของประเทศฟลปปนส 11. วฒนธรรมของประเทศอนโดนเซย 12. วฒนธรรมของประเทศลาว 13. วฒนธรรมของประเทศกมพชา 14. วฒนธรรมของประเทศเวยดนาม 15. วฒนธรรมของประเทศบรไน 16. ความสาคญของสญลกษณ 17. การออกแบบเครองหมายและสญลกษณ 17.1 การนาหลกทฤษฎมาประยกตในการออกแบบสอสญลกษณ 17.2 แนวคดในการออกแบบ 17.3 วธการออกแบบสญลกษณ 17.4 ขนตอนการออกแบบ 18. งานวจยทเกยวของ ทฤษฎโครงสรางทางวฒธรรม (Structuralism) นกมานษยวทยาทางสญลกษณนยมเชอตรงกนวา ระบบความคดมนษยซงประกอบดวยระบบสมอง ประสาท จตใจและตอมตางๆ นเปนระบบทธรรมชาตใหมาทางานไดเองโดยอตโนมต ไมมใครบงการและเปนไปอยางมเหตมผลในรปของตรรกศาสตร (Logic) เราจะเหนความคดของมนษยเปนรปธรรมไดกโดยทางระบบศลปะ ความขลงและความศกดสทธ ระบบศาสนา ภาษาและระบบสญลกษณทกๆ ระบบ Le’vi Strauss (1963) กลาววาระบบความคดของมนษยเปนระบบเหตผล ซงเปนระบบธรรมชาตโดยมนษยไมไดตงใจหรอจงใจเพราะฉะนนระบบเหตผลโดยธรรมชาตในความคดของมนษยน เมอออกมาเปนระบบรปธรรมดงกลาวแลว จงปรากฏในลกษณะของโครงสรางทเปนเหตเปนผลเสมอ จะเหนไดงายจากระบบภาษาของมนษยซงประกอบดวยระบบการเปลงเสยง

8

และการมกฎเกณฑผกโยงเสยงตางๆ ใหมความหมายเปนตน แนวคดทางโครงสรางในใจมนษยเปนทมาของการศกษาทางดานมานษยวทยาสญลกษณ (Symbolism) ซงเปนเรองของการตความพฤตกรรมของมนษย หรออกนยหนงเปนการอธบายความคดของมนษยซงแสดงออกในทางภาษา และการกระทาของมนษย นกมานษยวทยาสญลกษณ เชน Edward Sapir (1921) Edmund Leach (1963) Victor Tumer (1967) Clifford Geertz (1973) และ L’evi-Strauss (1966) มทศนะตรงกนวา ความคดของมนษยเปนขบวนการทางานโดยธรรมชาต และเปนอสระจากการทางานของรางกาย ตวอยางเชน ความฝนเปนระบบทางานของระบบความคดและจตใจ เกดเมอตอนรางกายหลบใหล และบงการความฝนไมได ขบวนการทางระบบความคดมเหตและผลในตวเอง โดยปราศจากการบงการของรางกาย ตวอยางเชน ระบบกฎไวยากรณในภาษาทกๆ ภาษาของมนษยจะมพนฐานเหมอนกนหมด กลาวคอหนวยทมอานาจ และสามารถกระทาการใดๆ ตอผอนไดจะมตาแหนงเปนประธานของประโยคและอยหนาประโยค หนวยออนแอกวาและถกกระทาการตองเปนกรรม และถกวางไวสวนหลงของประโยคเปนตน ระบบความคด (Cognitive system) จะเปนตวบงการการกระทาของคน ซงจะถกแสดงออกได 2 ทางคอ ทางภาษา (Verbal Action ) และทางการกระทา (Body Action) จะรวาใครคดอยางไรกดจากคาพด (รวมทงการเขยน และการกระทาของเขา) ผทตองการสอความคดของตนใหผอนรบรและเขาใจ จะจงใจใสความหมาย (Encode) เขาไปในคาพดหรอการกระทาของตนและมงสอตอคนทตนจงใจใหรบร ผทเขาใจความคดเหนของผอนได ตองสามารตความ (หรอถอดความหมาย) คาพดหรอการกระทาของผนนได (Encode) ผสอความคด และผรบความคดจะเขาใจซงกนและกนไดตองเปนผรกฎวฒนธรรมเดยวกน หรออยในสงแวดลอมเดยวกนเชน การกวกมอ ถาทาในวฒนธรรมไทยจะตความไดวา การเรยกใหผอนเขามาหาเรา แตถากระทาในวฒนธรรมอเมรกน อาจจะหมายความถงการทกทายกนเปนตน ดงนนการจะเขาใจกนไดกตองรกฎเกณฑทางวฒนธรรมของสงคมเดยวกน ระบบการตความพฤตกรรมดงกลาวแลวเรยกวา ระบบสญลกษณ (Symbolism) ซงหมายถงการตความหมายหลายชน ตวแทนความหมาย และตวทถกแทนความหมายอาจไมมอะไรเกยวของกนมากนก เปนการแทนความหมายโดยอสระหรอ “อาเภอใจ” (Arbitrary) โดยการตกลงกนเองเปนกฎเกณฑในระหวางผคนในสงคมเดยวกน คนนอกสงคมไมมวนจะเขาใจความหมายนน ๆ

9

ตวอยางเชน “แมโขง” แปลวา “เหลา” ในสงคมไทย และคนไทยกรจกความหมายนกนโดยทวไปทงๆ ทแมโขงถาแปลตรงๆ กคอชอของแมนา ผทไมใชคนไทยจะเขาใจเพยงวา “แมโขง” เปนชอของแมนาเทานน ระบบสญลกษณมาจากขบวนการทางานของระบบความคด (Cognitive System) ในใจของมนษยซงเปนระบบเชงนามธรรมทลกซง พฤตกรรมทกๆ ดานของมนษยเปนระบบสญลกษณ เพราะพฤตกรรมของมนษยมาจากระบบความคดนนเอง ระบบสญลกษณทชดเจนทสดนน Geertz (1973) ไดสาธตใหเหนจากระบบศลปะการฟอนราของชาวบาหลในอนโดนเซย และ L’evi-Strauss 1963 แสดงใหเหนในระบบศาสนาพนฐาน เชน ระบบโตเตม (Totemism) ระบบนทานปราปรา (Myth) และในระบบบชายนต (Sacrifice) Sapir 1921 สาธตทางระบบภาษา Leach 1954 สาธตทางระบบการปกครองของชนดงเดม (ฉานและกะฉนในพมา) อยางไรกตามมานษยวทยาทกคนเหนพองตองกนวาโครงสรางในใจของมนษยแสดงออกทางระบบสญลกษณ และระบบสญลกษณทแสดงออกถงโครงสรางในใจของมนษยไดดทสด ไดแกระบบภาษาและศาสนา ซงทง 2 ระบบรวมกนอยในระบบ Myth มากทสด Myth คอนยายปราปราทใชภาษาเขยนเปนหลกมลกษณะของความขลงและศกดสทธอยในเนอหา Myth เปนชองทางแสดงออกของคาพดหรอการกระทาในสงทสงคมหามกระทา จงตองแสดงออกทางออมหรอแอบแฝงทางภาษาหนงสอและสงคมตองอนญาต เพราะถอวาเปนเรองของศาสนามมหนง (Levi-Strauss 1963) Myth มกมเนอหาเกยวกบชวตอนพสดารของเทพเจาธรรมชาตและมนษยทสมพนธกนอยางแนบแนน แนวคดทางดานโครงสรางนยมของ L’evi-Strauss นตอมาไดรบความนยมอยางกวางขวาง แตกมจดออนอยบาง ตรงทเปนแนวคดในเชงนามธรรมเกนไป ไมสามารถนามาทดสอบในทางวทยาศาสตรไดอยางชดเจน ( นยพรรณ (ผลวฒนะ) วรรณศร 2540 : 112 – 116 ) ทฤษฎรปแบบทางวฒนธรรม (Configurationism) ทฤษฎรปแบบวฒนธรรมเปนแนวคดทเกยวกบการมองพฤตกรรมสวนรวมของคนในสงคมหนงๆ วามแนวโนมไปในทางใด มคานยมอยางไร มบคลกภาพและลกษณะนสยโดยรวมกนอยางไร และอะไรเปนตวกาหนดรปแบบของพฤตกรรมของคนในสงคมนนๆ รปแบบทางวฒนธรรมเปนตวแบงแยกสงคมหนงออกจากสงคมอนๆ อยางชดเจน

10

ผทเสนอวธการศกษารปแบบทางวฒนธรรมของสงคมไดแก Alfred Kroeber 1963 Clyde Kluckhohn 1963 และ Ruth Benedier 1932 ทฤษฎรปแบบทางวฒนธรรมนเปนแนวคดตอเนองกบแนวคดทางวฒนธรรมและบคลกภาพ ซง Benedict ไดเสนอแนวคดวา บคลกภาพโดยภาพรวมของคนในสงคมกคอวฒนธรรมประจาชาตและวฒนธรรมประจาชาตกคอรปแบบรวมของบคลกภาพสวนบคคล หรอวฒนธรรมพนฐาน (Basic personality) ของสงคมนนเอง (Benedict 1934) รปแบบทางวฒนธรรมเกดมาจากลกษณะ (Traits) พนฐานของวฒนธรรมของสงคม ลกษณะสวนใหญของสงคมรวมๆ กนเปนกลมกอนจะมองเหนไดเปนแบบแผนทางวฒนธรรมหนงๆ ซงถกแสดงออกโดยสมาชกสวนใหญของสงคมนน ทงทางรปธรรมและนามธรรม การศกษาถงรปแบบทางวฒนธรรมอาจศกษาไดจากลกษณะยอยหรอ Traits ของวฒนธรรมของสงคม ปราชญบางคนเชน Davic Bidney 1944 ใชปรชญาเปนตวกาหนดรปแบบทางวฒนธรรม Kroeber 1963 ใชลกษณะของศลปะของสงคมเปนตวกาหนดรปแบบของวฒนธรรม Kluckhohn 1963 ใชระบบความคด “คตรงขาม” (Binary Oppositions) กาหนดรแบบทางวฒนธรรมเชน ลกษณะของคนชว-ด ซาย-ขวา รอน-เยน ดา-ขาว ฯลฯ เปนตน สวน Opler 1945 เสนอใหใชคานยมของสงคมเปนตวกาหนดรปแบบทางวฒนธรรม ผสนใจศกษารปแบบทางวฒนธรรมทนาสนใจอกผหนงคอ Franz Boas โบแอส สนใจศกษาวฒนธรรมโดยวธการทางประวตศาสตร ตอมาไดศกษา ภาศลปะและวฒนธรรมของสงคม Eskimo จงไดหนมาใชวธประเมนรปแบบวฒนธรรมของสงคมดงกลาว โบแอสพบวาพฤตกรรมทงทางภาษาและการกระทาของบคคลแตละคน เมอรวมๆ กนเขากจะเปนรปแบบวฒนธรรมของสงคมทงหมด ในวฒนธรรมหนงๆ บคคลจะกระทาทกอยางในแนวทางเดยวกน นคอวธการดารงชวตของคนในสงคมหรอวฒนธรรมสวนใหญของคนในสงคมนนเอง คนทอยในวฒนธรรมเดยวกนจะมรปแบบวฒนธรรมสวนใหญเหมอนๆ กน แตจะมสวนปลกยอยในพฤตกรรมแตกตางกนในรายละเอยด จดออนของทฤษฎรปแบบทางวฒนธรรมกคอ การทใครจะมองรปแบบของวฒนธรรมใดวาเปนอยางไรขนอยกบพนฐานทางคานยมและประสบการณของผนนเมอคนทกคนมคานยมและประสบการณแตกตางกนกมองรปแบบวฒนธรรมเดยวกนแตกตางกนไปได อกประการหนง คนเรามความสนใจไมเหมอนกน บางคนสนใจศลปะ บางคนสนใจคานยม บางคนสนใจวตถ บางคนสนใจคณธรรม ทกคนทมองรปแบบวฒนธรรมของสงคมของผอนดวยความสนใจของตนเองเปนพนฐานกจะทาใหมองหรอศกษารปแบบทางวฒนธรรมนนๆ ผดพลาดได กลาวโดยสรปกคอ

11

การศกษาวฒนธรรมโดยใชการมองเปนรปแบบนกวางเกนไปจะทาใหเกดการมองทผดจากความเปนจรงได (นยพรรณ (ผลวฒนะ) วรรณศร 2540 : 117-119) ลกษณะทวไปและความหมายของวฒนธรรม 1. ลกษณะทวไปของวฒนธรรม เปนททราบกนวามนษยเปนสตวประเภทหนงทเรยกวา “สตวสงคม” มการดาเนนชวตและสภาพความเปนอยแตกตางจากสตวทกประเภท ดงนนมนษยจงไดสรางรปแบบแหงวถชวตของตนขนมา โดยมรปแบบทมลกษณะความเปนไปตางๆ ทเหมาะสมกบสภาพความเปนอยของตนเองโดยเฉพาะ เชน การรจกสรางทอยอาศย การรจกทาเครองมอประกอบอาชพ การรจกแสวงหาอาหารและถนอมอาหาร ตลอดจนการรจกสรางสอในการตดตอทาความเขาใจกนและกนเปนตน การแสดงออกตามลกษณะเหลาน ถอวาเปนการแสดงออกอนเปนทรจกกนทวไปในสงคมนนๆ การแสดงออกของมนษยอนทาใหเขาใจความหมายกนนนในทางสงคมศาสตร เรยกวา พฤตกรรม ซงอาจเปนพฤตกรรมทปกปด เชน การคด การนบถอศาสนา การวางโครงการในใจเปนตน และพฤตกรรมทเปดเผย เชน การรบประทานอาหาร การแตงกาย การขบรถ เปนตน พฤตกรรมของมนษยนน เปนการกระทาในทานองหนงในสถานการณหนง เมอประสบและสนใจ จงเปนพฤตกรรมทเกดจากการเรยนร คอพฤตกรรมทเกดจาการสะสมและการรบรการแสดงออกทางพฤตกรรมนนๆ ดงนน พฤตกรรมทเกดขนจากการเรยนรทางสงคมศาสตร เรยกวา “วฒนธรรม” อนเปนชอรวมสาหรบแบบอยางทางพฤตกรรมทงหลายทไดมาทางสงคม และถายทอดกนไปทางสงคมโดยอาศยสญลกษณวฒนธรรม เชน ภาษา การทาเครองมออตสาหกรรม ศลปะ วทยาศาสตร กฎหมาย การปกครอง ศลธรรม และศาสนา รวมไปถงอปกรณทเปนวตถหรอสงประดษฐซงแสดงรปแบบทางวฒนธรรมและทาใหลกษณะวฒนธรรมทางปญญาสามารถยงผลเปนประโยชนใชสอยได เชน อาคาร เครองมอ เครองจกร เครองมอสอสาร ศลปวตถ เปนตน อนเปนผลปรากฏทวไปวาวฒนธรรม ซงทางสงคมศาสตรถอวาเปนพฤตกรรมนนกคอ วถชวตทงหมดของสงคมนนเอง เมอเปนเชนนมนษยจงมการแสดงออกทางพฤตกรรมในรปของวฒนธรรม 2 ทางดวยกนคอ 1.1 การแสดงออกทางวฒนธรรมในรปของกายภาพทปรากฏออกมาภายนอก อนสามารถมองเหนไดในรปของขนบธรรมเนยม จารตประเพณ ซงเรามกจะอางกนวา วฒนธรรมทปรากฏในรปน มกไดรบอทธพลจากศาสนาบาง จากการสรางสรรคตามจตนาการบาง

12

จากอทธพลของสงแวดลอมบาง เปนตน ซงความจรงแลว ไมใชทางศาสนา จตนาการ หรออทธพลของสงแวดลอมเทานน แตขนอยกบปจจยตางๆ ทหลากหลายออกไป โดยเฉพาะอยางยงธรรมชาตแวดลอม นอกจากนยงมผลของวฒนธรรม อนไดแก ผลตผลจากวฒนธรรม ซงปรากฏในรปของสงของตางๆ ทมนษย ไปสรางขนมา สนองความประสงคของมนษยเอง ดงกรณการสรางอาคารทอยอาศย การประดษฐสงของตางๆ การรจกการทาเครองมอประกอบอาชพ ตลอดจนการออกกฎหมายมาใชบงคบสงคม เปนตน ปรากฏการทมลกษณะเชนน ทางสงคมวทยา เรยกวา พฤตกรรมเปดเผย 1.2 วฒนธรรมในรปของปรากฏการทมอยภายในจตใจของมนษยเอง อนเปนปรากฏการทมอยภายในจตใจของมนษยแตละคนทใครไมสามารถจะรจะเขาใจ ดงกรณการนบถอศาสนา การวางโครงการในใจ การมมโนภาพเกยวกบสงคม เปนตน ปรากฏการทางพฤตกรรมตามลกษณะน มลกษณะความเปนนามธรรมไมปรากฏใหเหนไดดวยตา มกเรยกวา พฤตกรรมปกปด วฒนธรรมเปนปรากฏการทางสงคมประเภทหนงซงมลกษณะทวไปทพอจะสรปเปนแนวศกษาตอและทาความเขาใจในเบองตน 3 ประการกอน ดงน วฒนธรรมเปนปรากฏการทางสงคมประเภทหนง ซงถอวาเปนสญลกษณทมอยประจาสงคมอยางหนงของมนษย เปนเอกลกษณทางสงคมแตละสงคม อนเปนเครองแสดงใหเหนประจกในรปของการแสดงออกใหปรากฏโดยอาการอยางใดอยางหนงททางสงคมศาสตรเรยกวา “พฤตกรรม” การแสดงออกดงกลาวน เปนมรดกหรอผลสบทอดกนตอมาเรอยๆ แบบลกโซ โดยมสงคมเปนตวรองรบ หรอเปนพนฐานของวฒนธรรมนนๆ ในการมองวฒนธรรมเรามกจะมองกนทปรากฏการทเกดขนกบมนษยในรปของความสวยงามรปทรง การแสดงออก เปนตน จากลกษณะบางประการดงกลาวขางตน จะเหนไดวาวฒนธรรมเปนเรองทสาคญประการหนงของสงคม เพราะเปนเรองทตองทาความเขาใจกบคนอนโดยการแสดงออกทางพฤตกรรมอนเปนสญลกษณของสงคมทเปนเครองบงบอกใหรเชอชาต เผาพนธ และสงคมของคน รปแบบการแสดงออก ตลอดจนสญลกษณทแสดงออกในรปของภาษา อนเปนสอทาใหคนเขาใจกน เปนตน ไมวาจะเปนสงคมทมวฒนธรรมเดยวกนกตามตางกนกตาม นบวาเปนเรองททกคนในสงคมตองทาความเขาใจและเกยวของดวย มนษยอยในสงคมเดยวกนกด ตางสงคมกด การ

13

ตดตอกนดวยอปกรณตางๆ ทสามารถสอสารทาความเขาใจกน พฤตกรรมการตดตอสอสารทาความเขาใจกนกด ผลของพฤตกรรมในรปแบบตางๆ กด ทางสงคมศาสตรเรยกวา “วฒนธรรม” มนษยยกยองตนเองวาเปนสตวทประเสรฐกวาสตวทกประเภท เพราะถอวามนษยนนมสานกนาทสามารถใหมสภาพชวตหรอวถแหงการดารงชพผดแตกตางจากสตวประเภทอนๆ มกตกา ระเบยบกฎเกณฑในการดาเนนชวต มสภาพความเปนอยทเปนแบบแผนอนเปนทยอมรบกนในสงคมนนๆ การสรางสรรคสงตางๆ ขนมาสนองความประสงคของตนกด การมแบบแผนแหงการดาเนนชวตกด การมความรสกนกคดทเปนสานกนากด เปนตน สงตางๆเหลานจดเปนแบบแผนการดาเนนชวตของมนษยในสงคมของทกตนทอยรวมกนจะตองประพฤตปฏบตใหเปนไปในทางเดยวกน การประพฤตปฏบตดงกลาวนน เปนพฤตกรรมในสงคมททกคนในสงคมนนๆ จะตองประพฤตรวมกน มความเปนเอกภาพเปนนาหนงใจเดยวกน เหลานเรยกวาวฒนธรรมเปนการปลกฝงพฤตกรรมอนเปนทยอมรบของคนในสงคม เพอใหสมาชกสงคมประพฤตปฏบตในการดารงชวตของคนในแตละสงคมจะมลกษณะทคลายคลงกนบาง ผดแผกแตกตางกนไปบาง ทงนขนอยกบสภาพแวดลอมและการยอมรบกนในแตละสงคม อยางไรกด วฒนธรรมนนจดเปนแบบอยางแหงการดาเนนชวตทถอวามความจาเปนอยางยงของทกสงคมทมสมาชกสงคมทกคนตองยอมรบและประพฤตปฏบตตามดงกลาวแลว 2. วฒนธรรมในฐานะเปนศาสตรหนง ตามทเขาใจกนทวๆไปเกยวกบเรองวฒนธรรมนน หากจะวาไปแลวดไมมความลกซงอะไรมากนก เราทราบกนแลววา คา “วฒนะ” หรอ “วฒนา” หรอ “วฒนา” แปลวา “เจรญงอกงาม” วฒนธรรมนเปนเครองแสดงใหเหนความเจรญงอกงามเตบโต วฒนธรรมของชาตกคอสงทเปนเครองชใหเหนความเจรญงอกงามใหญหลวงของชาต อนเปนเครองบงบอกใหรวา คนในชาตนนๆ มความเปนอยและการแสดงออกอยางไรอนเปนทยอมรบกนโดยทวไป ดงนนเรองของวฒนธรรมกเปนเรองของกรแสดงออกถงความเจรญงอกงามเตบโตอนมอยในสงคมนนเอง แตอยางไรกด การทเราตองมารเรองวฒนธรรมนนจดเปนวธการหนงในการศกษาววฒนาการของสงคมมนษยเอง อนจะทาใหรเขาใจความเปนไปของคนยคกอนๆ ซงใชเปนแนวการศกษาคนควาดานตางๆ ของมนษยในปจจบนอกดวย จากทกลาวมาแลวแตตน จะเหนไดวาวฒนธรรมนน เรามกจะมองจากผลทแสดงออกของมนเอง นนคอสงทปรากฏออกมาภายนอกใหราเหนทางคณภาพ อนเปนเหตทาใหสามารถรไดวาเปนเชอชาต เผาพนธใด ซงอาจทราบไดจากการแสดงออกใหปรากฏนนเอง เมอเปนเชนนจะขอสรปลกษณะของวฒนธรรมตางๆ ดงน

14

2.1 วฒนธรรมเปนสญลกษณทางสงคมอยางหนงของมนษย และเปนเอกลกษณทางสงคมของสงคมแตละสงคม เปนเครองแสดงใหเหนประจกษในรปของการแสดงออกใหปรากฏโดยอาการอยางใดอยางหนงททางสงคมศาสตรเรยกวา “พฤตกรรม” 2.2 ในการทาความเขาใจเรองวฒนธรรม เปนเรองททกคนตองสนใจ เพราะถอวาวฒนธรรมนนเปนพฤตกรรมทเกดจากการเรยนร ซงการเรยนรนนอาจไดมาโดยวธการตางๆ คอ 2.2.1 การไดรบโดยทางออม ซงมกปรากฏในรปการสงเกต การลอกเลยนแบบ การจาลกษณะทาทางของผอนเปนตน โดยเฉพาะอยางยงการไดจากคนทอยใกลชดแลวขยายตวออกไปยงคนทหางไกลกนออกไป แมจะเปนวธการทไดรบจากสงตางๆ กด ตางลวนถอวาเปนการไดทางออมทงสน 2.2.2 การไดรบโดยตรง เปนการนาตวเองเขาไปเกยวของ ผกพนกบเรองนนๆ โดยการเขาไปศกษาในรปของการเขาศกษาในโรงเรยนหรอสถาบนการศกษาตางๆ การเขาไปรบใช การเขารวมสานกฝกอบรมเปนตน พฤตกรรมตางๆ เหลานตางลวนเปนวธการทไดรบโดยตรงทงสน 2.2.3 วฒนธรรมนนเปนมรดกหรอผลสบทอดกนตอๆ มาเรอยๆ แบบลกโซ โดยมสงคมเปนตวรองรบหรอเปนพนฐานของวฒนธรรมนนๆ ในการมองวฒนธรรมเรามกจะมองกนทความสวยงาม รปทรง การแสดงออก เปนตน จากวฒนธรรมดงกลาวนเอง ผศกษาอาจเกดความยงยากใจ เนองจากวฒนธรรมเปนของเกาแกทมมาคกบมนษย แตวชาวฒนธรรมเปนของใหมและเปนวชาทกวางขวาง เพราะนาเอาวชาหลายสาขามารวมกนเปนวชาเดยว จงไดมการปรบปรงและแกไขกนอยเรอย วฒนธรรมเปนหมวดหนงในวชาสงคมศาสตรในสาขามานษยวทยาวฒนธรรม (Cultural Anthropology) แตพลวนอยกบสาขาวชาสงคมวทยา (Sociology) แลวยงเหลอมเขาไปในหมวดวชามนษยศาสตร (Humanities) ซงวาดวยคาของศลปะและวรรณคดโดยปรยาย นอกจากนนวชาวฒนธรรมในดานสงคมวทยายงเกยวของกบคตความเชอทางศาสนา คานยม การดาเนนชวตประจาวน เปนตนอกดวย แตอยางไรกด วฒนธรรมกยงเปนพฤตกรรมของมนษยทสามารถถายทอด และตกทอดสบตอเปนมรดกสาหรบคนรนตอๆ มา โดยหลกการทวไปในวชาวฒนธรรม ยงตองมการปรบปรงและแกไขอยบอยๆ เพราะจะทดสอบไมไดดวยการชงตวงเหมอนอยางวชาวทยาศาสตร ซงเปนหมวดวชาธรรมชาตศาสตร (Natural Science) ไดกแตสงเกตจากปรากฏการณของหมชนทเปนเจาของวฒนธรรมซง

15

แสดงออกใหเหนโดยตงเปนปญหาขน เชน ทาไมมนษยสงคมหนงจงประพฤตตนและแสดงอาการทาทางผดแปลกไปจากอกสงคมหนง แลวนาเอาขอสงเกตเหลานมารวบรวมและแบงประเภทแยกออกเปนหมวดหมดวยการเปรยบเทยบกบสงคมอนๆ วาแตกตางหรอคลายคลงกนอยางไร และแปลความหมายในขอทแตกตางหรอคลายคลงกน วาเปนเพราะอะไร ถดจากนนไปกวางหลกเปนอยางทวๆ ไปขนไว วาถามอาการปรากฏเชนนนกจะเปนผลเชนนนๆ แลวตงเปนขอสมมตฐานทตงขนและวางเปนหลกทางทฤษฎ เกดเปนความรทในภาษาองกฤษเรยกวา Pure knowledge คอความรบรสทธ เปนความรเพอความรไมมความมงหมายเปนอยางอนนอกจากเปนความรเทานน เมอนาความรทางทฤษฎนไปใชกเปนทางปฏบตเกดเปนวชาประยกต (Applied knowledge) คอปรบใชวชานนใหเปนประโยชนขนเมอรวมกนทงหมดนเขาหลกทานองการศกษาในพทธศาสนา คอ ปรยต (การเลาเรยน) ปฏบต (การกระทา) และปฏเวธ (การเขาใจตลอด) จากทกลาวมาแตตนจะเหนวา วฒนธรรมนน เปนการแสดงออกทมลกษณะเปนศาสตรประเภทหนง คอเปนศาสตรธรรมชาต (Natural Science) และมการปรบปรงแกไขอยเสมอ การสงเกตเรยนรวฒนธรรมกด การลอกเลยบแบบจากผอนแลวนามาประยกตใหเขากบอปนสยของคนในสงคมกด ถอวาเปนวชาการประเภทหนง ซงเรยกกนวาวชาวฒนธรรมมการสงเกตรวบรวมและแบงออกเปนประเภทตางๆ ตามหมวดหมนาเอาเปรยบเทยบ เพอใหเหนความเหมอนกนหรอความแตกตางกน ผลจาการศกษาและเปรยบเทยบกนน นามาตงเปนขอสมมตฐานวางเปนทฤษฎเกดเปนความรทบรสทธ ไมมความมงหมายเปนอยางอน เมอนาความรตามทฤษฎนไปใชในทางปฏบตกเกดเปนวชา ประยกต คอการสามารถปรบใชวชาวฒนธรรมใหเกดประโยชนดงกลาวแลว 3. วฒนธรรมตามนยแหงสงคมศาสตร เมอกลาวตามนยแหงสงคมศาสตร ถอวาวฒนธรรมเปนกระสวนทมการเปลยนแปลงโดยตอเนองกนของพฤตกรรมทเกดจากการเรยนร และผลตผลของพฤตกรรมทเกดจากการเรยนร (ซงรวมถงทศนคต คานยม ความร และวตถตางๆ) ซงทกคนมสวนรวมและถายทอดไดระหวางบรรดาสมาชกของสงคม นอกจากนการนยามวฒนธรรมตามนยแหงสงคมศาสตร ทเราถอวาเปนพฤตกรรมนน หากพจารณาโดยแยบคายแลวจะขนอยกบองคประกอบตางๆ ดงน 3.1 วฒนธรรมทเกดขนจากการเรยนร (Learned behaviro) ถอวาเปนผลตผลทเกดขนจากการทไดประสบสงใดสงหนงแลวเกดการเรยนร ซงมขนโดย 3.1.1 การรสกตวหรอรสานก (Conscious) เปนการรตววาขณะนกาลงกระทาอะไรอยหรอพดงายๆ กเปนการรสกตวโดยมสตเปนตวกากบหรอควบคมอย

16

3.1.2 การไมรสกตว หรอไรสานก (Unconscious) เปนการกระทาตามโดยไมรตวในรปของการลอกเลยนแบบ (imitation) เชน การเอาอยางบดามารดาการเลยบแบบเพอนฝง เปนตน หากพจารณาวฒนธรรมในแงของการแสดงออกเราอาจพบวฒนธรรมอกรปแบบหนง ซงแสดงออกในลกษณะ 3.1.3 พฤตกรรมชด (Overt behavior) เปนพฤตกรรมทเราสามารถมองเหนไดในรปของอรอยาบถตางๆ คอ การยน เดน นง นอน 3.1.4 พฤตกรรมแอบแฝงหรอรไดยาก (Covert behavior) เปนพฤตกรรมทราไมสามารถเหนดวยตาได เชนการวางโครงการตางๆ ความรก ความชง การนบถอศาสนา เปนตน เพราะฉะนนวฒนธรรมทเราเขาใจกนวาเปนพฤตกรรมทเกดขนจากการเรยนรนนจงเปนวฒนธรรมอกรปแบบหนง 3.2 วฒนธรรมเปนรปแบบหรอเปนกระสวนแหงพฤตกรรมทเกดขนจากการเรยนร (Patterns of learned behavior) เปนกระสวนของพฤตกรรมทแสดงใหเหน 3 . 2 . 1 ความสมพนธ ของส งต า งๆ ท ม ต อกน อน เปนความสมพนธระหวางกน ตามฐานะและโอกาส 3.2.2 พฤตกรรมของบคคลตงแตสองคนขนไป เมอมการตดตอกนกจะมการแสดงใหเหนความสมพนธทแตละคนตางมตอกน 3.2.3 วถแหงการดารงชวต อนเปนแบบแหงการอยรอดในสงคม (บญลอ วนทายนต 2539 : 34 - 51) ความหมายของวฒนธรรม “วฒนธรรม” มความหมายกวางมาก เปนการยากทจะใหคาจากดความทครอบคลม สมบรณ และกระชบรดกม นกวชาการและผทรงคณวฒทางวฒนธรรม ไดใหความหมายของ “วฒนธรรม” ไวพอสรป นามาทาความเขาใจได ดงน “วฒนธรรม” เปนคาทมาจากภาษาบาล และภาษาสนสกฤต แปลวา “ธรรมเปนเหตใหเจรญ ธรรมคอความเจรญ” มใชเปนหลกฐานทางราชการครงแรกในประเทศไทย เมอพทธศกราช 2483

17

การบญญตคาวา “วฒนธรรม” ขนใชน มงหมายใชเปนคาเทยบกบคาวา “Culture” ในภาษาองกฤษ สวนในภาษาองกฤษนน มาจากภาษาฝรงเศส และภาษาฝรงเศสกไดดดแปลงมาจากภาษาลาตนอกตอหนง ความหมายตามพระราชบญญตวฒนธรรมแหงชาต พทธศกราช 2485 ไดใหความหมายเกยวกบวฒนธรรม ดงตอไปน วฒนธรรมหมายความถง “ลกษณะทแสดงความเจรญงอกงาม ความเปนระเบยบเรยบรอย ความกลมเกลยวกาวหนาของชาตและศลธรรมอนดของประชาชน” ( นยพรรณ (ผลวฒนะ) วรรณศร 2540 : 114) วฒนธรรมหมายถง ทกสงทกอยางทมนษยทอยรวมกนในรปขององคกรทางสงคมสรางสรรคขน เพอใหดารงชวตอยรวมกน หรออกนยหนง วฒนธรรมกคอ วถชวตของมนษยในสงคมหนงๆ นนเอง โดยเหตทวฒนธรรมเปนเรองของกลมชนหรอสงคม วฒนธรรมจงมการอยสบเนองและวฒนธรรมกไมไดอยในลกษณะทหยดนง อยางทเราเหนวาเคยเปนมาอยางไรกเปนเชนนน หากเปนการเปลยนแปลงและคลคลายอยตลอดเวลา เพอใหเกดความเหมาะสมกบชวตของบคคล และการดารงอยของสงคม การเปลยนแปลงของมนษยเปนสงทหลกเลยงไมได เพราะโดยธรรมชาตมนษยเปนสตวโลกทสรางวฒนธรรมจากการเรยนร ไมไดเกดจากสญชาตญาณทถายทอดกนทางกรรมพนธ ดงเชนสตวสงคมอนๆ มนษยเมอไดเรยนรและมประสบการณเพมขนกอาจคดเปลยนแปลงวฒนธรรมของตนไดรวดเรวขน เพอความเหมาะสมกบการดารงชวตในสงคมโดยทวไป ลกษณะทางวฒนธรรมประกอบดวย ระบบความเชอ การเมอง การปกครอง เศรษฐกจ และสงคม สถาบนเหลานมความหมายตอกนและกนในอนทจะทาใหสงคมมนษยอยตอไป วฒนธรรม ตามความหมายขององคการยเนสโก หมายถง “วถชวต” ซงหมายรวมถง แนวทางการดารงชวต ระเบยบประเพณ ขนบธรรมเนยม ขอหาม ขอควรปฏบต คานยม และพฤตกรรมโดยสวนรวมทสงคมยอมรบและถอปฏบตสบตอกนมา โดยอาจมการเปลยนแปลงปรบปรงไปตามสภาพ แวดลอมและกาลเวลา “วฒนธรรม” ทใชอยตรงกบภาษาองกฤษ Culture ซงแปลจากรากศพทวา การปลกฝงหรอการเพาะปลก หรอการอบรมวฒนธรรมเปนสงทสรางขนโดยมนษย มนษยเปนผกอกาเนด ทะนบารง ถายทอดและเปนผเปลยนแปลงวฒนธรรม และวฒนธรรมของมนษยทเกดขนทงทยงปฏบตอยกด หรอทจางเสอมไปบางแลวกด นนเปนผลของความคนเคยชานชานาญ (Experience) ของมนษยทไดปฏบตในสงคม เพราะการเกยวของตดตอกบธรรมชาต และเพอนมนษยดวยกน วฒนธรรมอาจเกดขนโดยไมรตว จากผลของการทดลองปฏบตและความผดพลาดตางๆ ซงกลายมาเปนความชานาญ และมนษยยอมปฏบตกจการตางๆ โดยการทดลองตามลาดบมาเมออยางใด

18

อยางหนงบงเกดผลด กคดเลอกเอาไวเปนแบบอยาง ฉะนน ตลอดเวลาทปฏบตสบเนองกนมากตรวจคนดดแปลงจนด ถงไดวางระเบยบเปนแบบอยางแหงวธการความคด และลกษณะแหงวตถซงเมอรยกรวมๆ กน กคอ “วฒนธรรม” ของหมนน คณะนน พระยาอนมานราชธน ไดอธบายวา วฒนธรรม คอสงทมนษยเปลยนแปลงและปรบปรง ผลตสรางขนเพอความเจรญงอกงามในวถแหงชวตของสวนรวม ถายทอดกนได เอาอยางกนได ทงผลตผลของสวนรวมทมนษยไดเรยนรมาจากคนรนกอนสบตอเปนประเพณกนมา ตลอดจนความคดเหน ความประพฤต และกรยาอาการ หรอการกระทาใดๆ ของมนษยในสวนรวมเปนพมพเดยวกน และสาแดงออกมาใหปรากฏเปนภาษา ศลปะ ความเชอ ระเบยบประเพณ เปนตน เปนมรดกแหงสงคม ซงสงคมรบและรกษาไวใหเจรญงอกงาม จากหนงสอสารานกรมสงคมศาสตร กลาววา วฒนธรรมคอมรดกแหงสงคม ซงสงคมรบและรกษาไวใหเจรญงอกงาม คาวา “มรดกทางสงคม” น พระเจาวรวงศเธอกรมหมนนราธปพงศประพนธ ไดประธานคาอธบายวาหมายถง ของทเปนสสารและของทไมเปนสสาร เชน กวนพนธ ศลปะ และอนๆ และธรรมเนยมประเพณอนเปนสงทแตะตองไมได ทงนเปนปจจยสาคญในการกอรางสรางความประพฤต ปฏบตของประชาชาต วฒนธรรมของประชาชาตตางๆ ถาจะเปรยบกนดแลวจะเหนไดวา มลกษณะตางกน วฒนธรรมของแตละประชาชาต ยอมมลกษณะเฉพาะของตน จงจะถอไดวาเปนวฒนธรรมของประชาชาตนนๆ วฒนธรรม คอมรดกทางสงคมของมนษย วฒนธรรมแตละสมยกมลกษณะเฉพาะตามสมยนนๆ วฒนธรรมโบราณบางอยางอาจเปนของปาเถอนในสมยนกได เชน เพยงระยะเวลา 100 ทผานมานเอง การขาเฝาพระเจาแผนดนของขาราชการในประเทศไทยกใชเพยงนงผาอยางเดยวไมสวมเสอ วฒนธรรมสมยโบราณ ซงมความเจรญในระดบสง แตในปจจบนอาจถอวาไมเหมาะสม ไมสมควรกได คาวาวฒนธรรม ตามความหมายนจงเปนเสมอนขนบนไดแหงความเจรญ ความเจรญในยคสมยหลงมมากเทาใด ความเจรญในยคแรกกกลายเปนลาสมยมากเทานน แตถาความเจรญในยดหลงไมสามารถกาวไปใหสงกวายคแรกได โดยคงตวอยในระดบเดมหรอตาลงมา เราเรยกวาวฒนธรรมทรงหรอเสอม แลวแตกรณ “วฒนธรรม” ในความหมายวา คอ “มรดกของสงคม” นน นกวชาการทางวฒนธรรมไดอธบายพอสรปไดวา “สงทเปนมรดกนน จะตองเปนทเรยนรอบรมสงสอนกนได และสามารถสบทอดตอกนชวลกหลาน จากบรรพบรษหนงสอกบรรพบรษหนงเรอยมา ไมใชมรดกทเกบงาไว เหมอนกบคนมเงน แตเกบเงนนนไวไมกอใหเกดผลประโยชนแตอยางใด ทานองปโสมเฝาทรพย

19

เชนนไมเรยกวาเปนมรดกทางสงคม เราคงไดยนไดฟงวาคนโบราณนนหวงวชาเปนหนกหนา ศลปนเมอกอนคดประดษฐอะไรขนมาซกอยางหนง บางทกไมมประจกษพยานวาเปนฝมอของผใด ใชเครองมอหรออปกรณใดบาง ดเปนเรองเงอนงาไปเสยหมด จรงเทจอยางไรไมทราบ เคยไดยนวามศลปนทานหนงไดสรางประตอโบสถไวเปนทสวยงาม จบใจยงหนก แตปรากฏวาเมอศลปนทานนสรางเสรจแลวไดทงเครองไม เครองมอทใชสรางวจตรศลปชนนนลงนาหมด เพอไมใหใครรกรรมวธ นบวาเปนเรองทนาเสยดายเปนอยางยง เมอเปนมรดกทางสงคมแลว กยอมเปนเรองเฉพาะ มรดกของคนกลมหนงหรอของชาตหนง จะเหมอนกบของคนกลมหนงหรอของชาตหนงยอมไมได เพราะพนฐานหรอโครงสรางของสงคมในอนทจะสะสมมรดกขนมา ผดแผกแตกตางกน ตามความหมายทางสงคมวทยาและมนษยวทยา วฒนธรรม คอ

1. รปแบบหรอวถการดารงชวต 2. ความเจรญในทางพทธปญญา 3. พฤตกรรมทางสงคมของมนษย 4. ความประพฤตหรอปฏบตทสงคมยอมรบ 5. เอกลกษณของชนชาต

1. วฒนธรรมสาคญอยางไร วฒนธรรมมความสาคญยงตอการดารงอยของชาต เปนกระจกเงาสองความเปนมาของชาตนนๆ ชาตทเจรญโดยสมบรณ ยอมเจรญดวยวฒนธรรมทงในทางวตถและจตใจ 1.1 วฒนธรรมทเกยวกบวตถ ไดแก เครองนงหม อาคารทอยอาศย เครองมอเครองใชตางๆ และวฒนธรรมทางจตใจไดแก ความคด ความเชอถอ ศลธรรมจรรยา ขนบธรรมเนยมประเพณ ละพธการตางๆ วฒนธรรมทเกยวกบวตถ มความสาคญตอชาตในการแสดงออกซงรปแบบทเกยวกบสงกอสราง เปนเครองทแสดงถงสญลกษณของชาตนนๆ โดยเฉพาะความประณตงดงามของศลปกรรม สถาปตยกรรมแตละสมย เปนวฒนธรรมทแสดงออกถงความเจรญรงเรองของชาต สงเหลานยอมเปนเครองดงดด ราใจแกผพบเหน ใหรสกเกดความนยมยกยอง เปนสงสาคญในการเชดชเกยรตแกชาต 1.2 วฒนธรรมทางจตใจ ไดแก การมศลธรรม จรรยา ระเบยบประเพณ และพธการตางๆ ซงมความสาคญแกชาตเปนอยางยง เพราะเปนการแสดงออกถงแบบฉบบอนดงามประจาชาต เปนสงสาคญทจะชวยบรรเทาความวนวายในสงคมใหลดนอยลง เพราะการประพฤต

20

ปฏบตของผจรรโลงวฒนธรรมในชาตนน เปนไปในทางทดงาม มจรรยามารยาท เออเฟอเผอแผซงกนและกน จดเปนผสงสงดวยวฒนธรรมทางจตใจ มขนบธรรมเนยมทเปนแบบแผนทนานยมยกยอง ตลอดจนพธการทเปนระเบยบเรยบรอย ชาตทจะอยเปนชาตไดและเจรญรงเรอง จะตองมวฒนธรรมพวกนเปนเครองจรรโลงจตใจอกดวย วฒนธรรมทงสองประเภทน ยอมสมพนธซงกนและกน จะขาดอยางหนงอยางใดกไมสมบรณ ถาวฒนธรรมของชาตใดหนกไปในประเภทใดประเภทหนง กเกดความไมสมดลกน เจรญไปในทางวตถมากเกนไปแตทางจตใจไมเจรญตาม ในทสดกเกดความหายนะ เจรญทางจตใจเกนไปแตทางวตถไมเจรญตามกไมได ดงนนวฒนธรรมทงสองประเภทนจะตองมความสมพนธตามสวนทควรกน อนอยในดลพนจของสงคม จะเหนไดวาวฒนธรรมของชาตเปนสงสาคญทเราควรชวยกนบารงรกษาสงเสรมใหมความเจรญงอกงาม ชาตใดไมรจกกระตอรอรนในการบารงรกษา อาจถกชาตอนรกรานในทางวฒนธรรม เพราะฉะนนเพอไมใหถกรกราน กจะตองรจกปรบปรงวฒนธรรมของตนใหเจรญใหเปนไปตามสภาพการณทเหมาะสม ดดแปลงใหดขน สงใดทดอยแลวกพยายามดารงรกษาไว ถาไมเชนนนอาจถกวฒนธรรมของชาตอนทมอานาจแรงกวาเขามาแทนทได โดยปกตวฒนธรรมทางวตถยอมคลคลายกาวหนา และเปลยนแปลงไปเสมอ ขนอยกบความกาวหนาทางเทคโนโลย และการพฒนาทางความคด และ ศลปะ สวนวฒนธรรมทางจตใจนน สวนใหญจะมระบบความเชอทางศาสนา ศลธรรมควบคมอย แตอาจจะแปรเปลยนไปในทางเสอมได หากมนษยในสงคมนน สวนใหญหางเหนจากศาสนา 2. วฒนธรรมและอารยธรรม มบางครงทบางคนตความหมายของอารยธรรมเชนเดยวกบความหมายของวฒนธรรมจนสบสนกนไปหมด ดวยเหนวาเปนความเจรญเหมอนๆ กน จะมกแตนกวชาการบางสาขาเทานนทแยกใชกนออกไป อยางเชนทนกมานษยวทยา กมกใชในกรณทเปนความเจรญยงของวฒนธรรม กลาวคอ วฒนธรรมเปนสงทเกดขนมากอน แลวขยายตวขนเปนอารยธรรมในเมองใหญๆ พดงายๆ อารยธรรมเกดจากการรวมตวของวฒนธรรมนนเอง ความเจรญทางวฒนธรรมนน แตกตางกบความเจรญในทางอารยธรรมตรงทวาความเจรญทางวฒนธรรมนน มลกษณะประจาชาตแอบแฝงอย อนถอวาเปนเอกลกษณของชาตทไมเหมอนใคร อยางเชนภาพจตรกรรมฝาผนงของไทยเรา ไมวาจะเอาไปตงไวในสวนใดของโลก ผสนใจศลปะดกจะเหนไดทนทวา เปนภาพจตรกรรมของไทย หรอลกษณะการไหวของคนในเอเชยนน การไหวของคนไทยแตกตางออกไปตรงทการคอมศรษะลงมาจรดมอทประนมอย อนเปนการววฒนาการ

21

จากนาฏศลปไทย สงเหลานเปนลกษณะประจาชาต หรอลกษณะเฉพาะทางเชอชาตทเปนความเจรญทางวฒนธรรม มใชเปนความเจรญทางอารยธรรม การแตงกายสากลนยม การนงโตะรบประทานอาหารดวยชอนซอม ตลอดจนการจดระบบการศกษา และการปกครองแบบตะวนตก เปนความเจรญแบบอารยธรรม แตภาพจตรกรรมของไทย การกราบไหว การสอนใหรคณบดามารดา ครอาจารย มกรยามารยาทออนนอม ระบบครอบครว เปนความเจรญทางวฒนธรรม ซงเปนแบบฉบบของไทยโดยเฉพาะไมเปลยนแปลง 3. มนษยกบวฒนธรรม เมอมนษยพฒนาวถการดารงชวตใหสงกวาสตวมากขนๆ ในยคตอมา มนษยจงไมมความจาเปนอนใดทจะทาการตอสหรอแขงขนความเปนอยของตนเองกบสตวอนๆ อกตอไป แตจาเปนทจะตองตอสแขงขนกนกบพวกมนษยดวยกน สวนอาวธทใชในการแขงขนกคอ “มนสมอง” นนเอง วธการแขงขนตอสมนษยดวยกนครงแรกเรมทเดยวนน ไดแกการชกชวนใหเกดหมคณะขนในระหวางพวกกนเองกอน แลวมเครองหมายสาหรบหมคณะนนๆ เปนสญลกษณ ตวอยางเชน การแตงกายโดยมเครองหมายและคาพดภาษาของหมนนๆ เปนทสงเกตเครองหมายอนเปนสญลกษณนเอง ววฒนาการมาเปนระเบยบแบบแผน ขนบธรรมเนยมและประเพณมาตามลาดบ โดยเฉพาะสงคมหนงๆ กมระเบยบประเพณเปนอยางหนง ตอมา ภายหลงจากมนษยไดเจรญขนทางธรรมชาต และมววฒนาการในแตละยคและสงคมทเจรญขนเกดเปนลกษณะความเจรญในดานตางๆ ตลอดจนแนวปฏบต ประเพณ พฤตกรรมรวมกนอนเปนลกษณะเฉพาะกลมชนขน จนกลายเปนวฒนธรรมประจาหมชน สงคมและประเทศชาต ดงทไดกลาวมาแลว จะเหนวา วฒนธรรมเกดขนเพราะมนษยเปนผสรางและทมนษยเราสามารถสรางวฒนธรรมไดเปนอยางดนน กเพราะมนษยมลกษณะทางกายและทางจตเปนพเศษเหนอสตวทงปวง ฉะนนในประเทศตะวนตกการกลาวประณามบคคลใดวา “เปนผไมมวฒนธรรม” ยอมถอวาเปนคาประณามทรายแรงทสด เพราะเขาแปลความลกซงไปถงวา โดยปรกตมนษยตองมวฒนธรรมหากปราศจากวฒนธรรมเสยแลวกหมายความวา ผนนตากวามนษยชาตดงน ตามหลกวชาการของวฒนธรรมถอวาคนเกดมามชวตอยในรปแบบทตองประพฤตปฏบตทเราเรยกวาวฒนธรรมพรอมอยแลว คนจะตองเรยนหลกเกณฑและระเบยบของสงคม หรอไมกถกบงคบใหอยในกฎเกณฑ และระเบยบของสงคม หรอไมกถกบงคบใหอยในกฎเกณฑนนๆ นบตงแตลมตาดโลก จวบจนวาระสดทายของชวต

22

วฒนธรรมมลกษณะไมหยดนง ไมคงท มการเปลยนแปลง ปรบปรง เลกราง สรางสรรคขนใหม โดยผสมผสาน เลยนแบบ และถายทอดรบชวง มการเผยแพรแลกเปลยนจากแหลงกาเนด ซงพอสรปไดหลายอยางดงน คอ 1. การเดนทางทองเทยว คาขาย 2. การอพยพ ยายถน 3. การเกดจากผลของสงคราม ถกเขาครอบครอง ถกกลน 4. เลยนแบบ 5. การผสมผสาน 6. การยอมรบนบถอศาสนา วฒนธรรมมการเจรญสงสด ทรงตวอยดาเนนสบตอมาและเขาสการเสอม เมอพนยคพนสมย แตวฒนธรรมบางอยางกยงไมเสอมสญไป ยงสบตอมาเปนมรดกทางสงคมและมรดกทางวฒนธรรมบางอยางทสญเสยไปแลวกอาจถกฟนฟขนมาใหมได โดยขนอยกบคานยมและสภาพแวดลอมทางสงคม วฒนธรรมอาจพบจดจบลงได หรอกลายเปนวฒนธรรมตาย เชน การทามมมของชาวอยปตโบราณ หรออาณาจกรโรมน อาณาจกรขอม เปนตน เพราะวฒนธรรมเปนสงซงมนษยสรางขนมาเพอวางกฎเกณฑ ขอบงคบ หรอระเบยบในการดารงชวต วฒนธรรมจะมอยไดกแตมนษยยงดารงกนอยในสงคมเทานน ถามนษยในกลมสงคมนนเสอมโทรมลงดวยการทรบเอาของใหมเขามาขดแยงกบสภาพการดารงชวต หรอการไมยอมเปลยนแปลงวฒนธรรมเสยเลย กอาจทาใหวฒนธรรมเสอมโทรมถงสญไปเลย (นงเยาว ชาญณรงค 2539 : 7-16) วฒนธรรมของเอเชยตะวนออกเฉยงใต เอเชยตะวนออกเฉยงใต เปนภมภาคทแวดลอมไปดวยวฒนธรรมตางๆ แตกตางไปในแตละประเทศ มลกษณะเปนพหสงคม (plural society) ประกอบดวยชนหลายเชอชาตหลายเผาพนธเปนแบบ ชาตพนธผวเหลอง เอเชยตะวนออกเฉยงใต มพนททงหมด 4,500,000 ตารางกโลเมตร มประชากรประมาณ 1 ใน 12 ของประชากรโลก หรอประมาณ 400 ลานคน เปนประเทศทเคยมความเจรญรงเรอง มการปกครองแบบพระราชาธบดและมประวตศาสตรอนยาวนาน (เบอรสน 1983) ประเทศในเอเชยตะวนออกเฉยงใต แบงออกเปน 3 กลมใหญ ไดแก 1. กลมประชาคมอาเชยน ประกอบดวย สงคโปร มาเลเซย บรไน อนโดนเซย ฟลปปนส ไทย

23

2. กลมไมฝกใฝฝายใด ไดแก พมา 3. กลมสงคมนยมอนโดจน ไดแก ลาว กมพชา เวยดนาม ทกประเทศในเอเชยตะวน ออกเฉยงใต ยกเวนประเทศไทย เคยตกเปนอาณานคมขององกฤษ ฝรงเศส สเปน เนเธอรแลนด และสหรฐอเมรกาประเทศทมประชากรมากทสด และมขนาดใหญทสด คอ อนโดนเซย ประเทศทมประชากรนอยทสด คอ บรไน ประมาณ 200,000 คน เปนประเทศเดยวในเอเชยตะวนออกเฉยงใต ทเปนรฐสวสดการ รฐใหบรการแกประชาชนทกอยาง ประเทศทมขนาดเลกทสด มความเจรญทางดานอตสาหกรรมสงทสด คอประเทศ สงคโปร 1. ลกษณะของวฒนธรรมของเอเชยตะวนออกเฉยงใต วฒนธรรมของเอเชยตะวนออกเฉยงใตมทงดงเดมและของใหม ธรรมดาและวจตรพสดาร แปลกและคลายคลงกนในความรสกของคนทวไป อทธพลของวฒนธรรมตะวนตก มสวนชวยเปลยนแปลงความเจรญกาวหนาทางดานเทคโนโลยตางๆ และสถาบนทางสงคมบางสถาบน ความเชอทางดานไสยศาสตรและโหราศาสตร ยงมอทธพลอยมาก ตอภมภาคเหลาน มการผสมผสานระหวางวฒนธรรมใหมและวฒนธรรมเกา ทาใหพฤตกรรมของคน ปรชญาชวต และสถาบนสงคมตางๆ แตกตางไปจากสมยกอน ไมมวฒนธรรมสงคมใดๆ ในเอเชยตะวนออกเฉยงใต ทยงคงลกษณะเดมเหมอนเมอครงอดต และไมมวฒนธรรมใด ทเปนวฒนธรรมสงคมแบบตะวนตกไปแลวโดยสนเชง มการปรบใชใหเหมาะสมกบวฒนธรรมเดมของตนมการประกอบพธกรรมพทธศาสนา ทางครสต อสลาม ควบคกนไปกบการรกษาโรคตอสมยใหมในการรกษาโดยใชยากบแผนโบราณและเวทมนตรคาถา ขาวซงเปนพชพนธดงเดม และสตอเบอร ซงเปนพชผลทชาวยโรปแนะนา ยงปลกในทดนเดยวกน ศลปการแสดง มทงของพนเมองเดม และภาพยนตร โทรทศน วดโอ ของชาวตะวนตก ในชนบททมการใชประโยชนจากควาย เชนเดยวกบจกรยาน มอเตอรไซค และรถยนต ขนบธรรมเนยมประเพณและความเชอถอแบบกอนๆ ยงมอทธพลอยมาก โดยเฉพาะอยางยงในชนบท 1.1 สมยเดม บานของคนรารวยและศนยกลางการคา จะอยในบรเวณเมอง แตเมอมการคาขยายตว ประชากรมเพมมากขน เพอความสะดวกผมฐานะมกจะยายบานไปนอกเมอง ศนยการคาจะมทงใน และนอกเมอง ตามชนบทในเมองจะมสงบรการความสะดวกตางๆ สาหรบชมชน เชน ธนาคาร ปมนามน บรษทประกนภย บรษทสงซอสนคา บรษทรถยนต บรษทนาเทยว โรงแรม เหมอนกบทางตะวนตก สงเหลานจะมควบคกนไปกบโบราณวตถ สถานทสาคญตางในเมอง เปนตนวา วด โบสถ สเหรา ยานพาหนะตางๆ มใชแตงตางกนไปตามทองท เชน เทกซ สามลอเครอง รถเมล รถยนตยหอตางๆ

24

บานทสรางในเมองสวนใหญจะนาแบบโครงสรางของตะวนตกมาใช สถานททาการรฐบาล สรางตามแบบตะวนตก โดยมศลปะพนเมองผสม บางบานกปลกแบบตะวนตกและตะวนออกผสมกน แตเดมบานในภมภาคเหลาน ปลกบานแบบหนาจว หลงคามงจากและสงกะส 1.2 ชนชนสงในเอเชยตะวนออกเฉยงใต แบงตามฐานะทางเศรษฐกจ บานตดเครองทาความเยน มรถยนตใช มเครองใชไฟฟา มเครองทนแรงตางๆ เชน เครองซกผา เครองอบผา เครองดดฝน และคนใช รบประทานอาหาร อานหนงสอ พดภาษาฝรงบางเวลา เลนกฬาแบบชาวตะวนตก เชน ตกปลา กอลฟ โบวลง ชนชนสงในเอเชยตะวนออกเฉยงใตไดแก เจานายชนสง ขาราชการชนผใหญ แพทย วศวกร อาจารยมหาวทยาลย นกธรกจทรารวยและไดรบการศกษาตามแบบตะวนตก 1.3 อทธพลของวฒนธรรมตะวนตก ทชาวเอเชยตะวนออกเฉยงใตไดรบจะแตกตางกนไป ประเทศไทยไดรบอทธพลจากยโรปและอเมรกา ประเทศมาเลเซย สงคโปร บรไน และพมา ไดรบอทธพลจากประเทศองกฤษ ประเทศ ลาว เขมร เวยดนาม ไดรบอทธพลจากประเทศฝรงเศส และในระยะหลงสงครามโลกครงท 2 ไดรบอทธพลจากวฒนธรรมอเมรกา วฒนธรรมทางวตถ ปรชญา ภาษา กรยาทาทางแบบตะวนตก มปะปนทวไปในสงคมเอเชยตะวนออกเฉยงใต ชนชนสงในเอเชยตะวนออกเฉยงใต เวลาทางาน ประกอบธรกจตางๆ จะดาเนนชวตแบบชาวยโรป แตในงานพธตางๆ เวลาอยกบบานจะใชชวตแบบเดม ทงการแตงตว การรบประทานอาหาร การพดจา ขนบประเพณความเชอถอ มการผสมผสานกนจาการถายทอดของชาตตางๆ ชาวมาเลไดรบแบบแผนการรกษาพยาบาลจากชาวอาหรบ บางประเทศกไดรบอทธพลจากศาสนาพราหมณ พทธศาสนา ในการรกษาพยาบาลมทงการรกษาแบบสมยใหมควบคกนไปกบแผนโบราณ 1.4 ประชากรในเมอง มชวตอยทามกลางวฒนธรรมทางวตถของชาวตะวนตก สวนใหญแลวยงไมมความรทางดานเทคโนโลยตางๆ บางพวกมอาชพเปนคนขบรถ หรอขบรถยนตสวนตว แตไมสามารถซอมรถยนตเองได ชางแกเครองยนต เครองไฟฟา เครองอเลกโทนคตางๆ มนอยขนบธรรมเนยมประเพณ กรยามารยาท การประกอบพธตางๆ จะมความสาคญตอวถชวต เชนเดยวกบ เทคโนโลยตางๆ คนในเมองหลวงและคนในชนบท มการเดนทางไปมาตดตอกน 1.5 ประชากรวยหนมสาว ในเอเชยตะวนออกเฉยงใต นยมเขามาหางานทาในเมอง เดกๆ เหลาน เมอมาอยในเมองกไดรบวฒนธรรมตางๆ จากเมองกลบไปบานเดมของตน ซงจะมพฤตกรรม อปนสยใจคอ ทาทการแสดงออก ความเชอถอ ความคดเหนตางๆ แตกตางไปจากเดม

25

1.6 ชาวชนบทในเอเชยตะวนออกเฉยงใต อทธพลของวฒนธรรมตะวนตกยงเขาไปถงไมมาก ยงมขนบธรรมเนยมประเพณความเชอถอ แบบแผนพฤตกรรมตางๆ ไมแตกตางไปจากเดมมากนก ยงมความยดมนในอานาจของสงศกดสทธ รวมทงความเชอทางดานโหราศาสตร ไสยศาสตร ในชนบท วฒนธรรมทางวตถของชาวยโรปเขาไปถงในทกบาน บานแบบพนเมองเดมหลงคามงจากหรอสงกะส รปบานหนาจวยกพนสง เมอฐานะการครองชพเอออานวย ทกบานจะมการใชเครองอานวยความสะดวกตางๆ เชน โทรทศน ตเยน วดโอ ฯลฯ แมในหมชาวเขา และในชนบทหางไกลความเจรญมากๆ วฒนธรรมทางวตถอนนกแพรเขาไปถงชาวเขา 2. เอเชยตะวนออกเฉยงใตในทศวรรษท 20 ภมภาคแทบนอดมสมบรณไปดวยทรพยากรธรรมชาตและวตถดบสาหรบการอตสาหกรรม แรงงานราคาถก เปนสนามตอสทางการเมอง ของมหาอานาจตางๆ เชน ประเทศจน รสเซย สหรฐอเมรกา เรมมการพฒนาประเทศตงแตหลงสงครามโลกครงท 2 ภาวการณพฒนาประเทศ ขนอยกบความพรอมทางดานการเมองและสถานภาพทางเศรษฐกจ ประเทศอนโดนเชย มการพฒนาประเทศชาทสด คอหลงสมยประธานาธบด ซกาโนร ทงๆ ทมทรพยากรธรรมชาตมากกวาประเทศอนๆ จดออนของภมภาคแทบน (ยกเวนประเทศสงคโปรและบรไน) คอจดออนทางดานการเมอง เศรษฐกจและสงคม ตลอดจนการพฒนาประเทศ ทาใหภมภาคแทบน ยงมการพฒนาเศรษฐกจไปไมไกลเทาทควร 3. ลกษณะทวไปของภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต 3.1 สภาพภมอากาศ ประเทศสวนใหญอยเหนอเสนศนยสตร มเขตอากาศแบบรอนชน โดยในปหนงจะแบงออกเปน 3 ฤด ไดแก ฤดรอน ฤดฝน ฤดหนาว 3.2 เศรษฐกจ เปนแบบเกษตรกรรม ประชากรสวนใหญมการประกอบอาชพทางเกษตรกรรม เรมมการพฒนาทางดานอตสาหกรรม 3.3 ประชากรมอตราการเกดสง การศกษายงอยในระดบตา ทาใหผทฉลาดกวามความ สามารถทางวชาการดกวา สามารถแสวงหาผลประโยชนไดมากกวา 3.4 สภาพชวตความเปนอย ประชากรในภมภาคแทบน ยงตองการการพฒนาทางดานเศรษฐกจ สงคมและการเมอง 3.5 ความแตกตางกนทางคานยมทงทางดานการเมอง นโยบายตางประเทศ อดมการณทางการเมองผลประโยชนของชาต เมอมการกระทบกระทงกน และไมมการรอมชอมพบกนคนละครงทาง อาจทาใหเกดการขดแยงกนได

26

3.6 สภาพชวตความเปนอยของประชากรในเมองและชนบท จะแตกตางกนมาก โดยเฉพาะอยางยง ชาวเมองหลวงและชาวชนบท ประชากรในเอเชยตะวนออกเฉยงใต มประมาณ 4 ลานคน (Asia yearbook:1985) 4 ใน 5 เปนชาวชนบททยงคงยดมนกบขนบธรรมเนยมประเพณดงเดม ประชากรประมาณ 1 ใน 5 หรอประมาณ 80 ลานคน อยในเมองใหญหรอเมองหลวง ไดรบอทธพลจากวฒนธรรมตะวนตก บางครงกอใหเกดปญหาหรอขอขดแยงกนเองทางดานจตใจและวตถ 3.7 การแบงชนชนทางสงคม จาแนกทางฐานะทางเศรษฐกจและชาตตระกล ไดแกชนชนสง ชนชนกลางและชนชนตามชองวางระหวางคนรารวยและคนยากจนหางกนมาก 3.8 ลกษณะทางสงคมภมภาคนมลกษณะเปนพหสงคม(Plural society) เปนทอยของชนหลายเชอชาต หลายเผาพนธ ในพมาและอนโดนเซย มความแตกตางกนทางดานชาตพนธของประชากรมาก จนไมสามารถหาเอกภาพได 3.9 ลทธชาตนยม(Nationalism) ประชากรในภมภาคน ตองการความสมครสมานสามคคของชนในชาต บางประเทศไดรบเทคโนโลยและแนวความคดจากตะวนตก แตมความรกชาตและชาตนยมทตอตานตะวนตก ทงนเพราะ หลายประเทศเคยตกอยใตอานาจชาวตะวนตกมาแลว 3.10 ทศนคตเกยวกบความเจรญแบบสมยใหม ประชากรสวนใหญยงมความกากง ทงทางดานความตองการ ความเจรญแบบสมยใหม ขณะเดยวกนกเกรงอานาจของประเทศมหาอานาจ ทงทมอดมการณทางการเมองแบบประชาธปไตยและคอมมวนส กลาวคอ ตองการความเจรญกาวหนาทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย ขณะเดยวกนกตองการอสรภาพและเอกราช 3.11 อทธพลของประเทศจน อนเดย และตะวนออกกลาง ทางประวตศาสตร ทาใหประชากรมากกวาครง นบถอศาสนาอสลาม ซงไดแกประชากรในประเทศอนโดนเซย มาเลเซย และบรไน ประชากร 1 ใน 3 นบถอพทธศาสนา ไดแกประชากรในประเทศไทย ลาว พมา กมพชา และเวยดนาม 1 ใน 6 นบถอศาสนาครสต นอกนนนบถอศาสนาฮนด สวนหนงยงนบถอผและเวทมนตรคาถา ระบบครอบครวและเครอญาต 3.12 การพฒนาเศรษฐกจ สงคม การเมอง ยงไมกาวหนาเทาทควรเปนไปอยางชาๆ เนองจากขาดแรงจงใจและงบประมาณ เอเชยตะวนออกเฉยงใตหรอ ASEAN เปนดนแดนแหงความหลากหลายทางดานวฒนธรรมและเชอชาต มประวตศาสตรอนยาวนาน มทงหมด 10 ประเทศ แบงออกไดเปน 3 กลม

27

ใหญ ไดแก กลมประชาคม อาเซยนซงประกอบดวยประเทศ สงคโปร มาเลเซย บรไน อนโดนเซย ฟลปปนส ไทย กลมประเทศไมฝกใฝฝายใด ไดแกประเทศพมาและกลมประเทศสงคมนยมอนโดจนไดแก ประเทศลาว กมพชา เวยดนาม สวนใหญยงเปนประเทศเกษตรกรรม จดอยในลกษณะประเทศกาลงพฒนา ตองมการเตรยมตวระยะยาวทจะเปนประเทศอตสาหกรรมและเนองจากตองใชเทคโนโลยและความชวยเหลอจากตางประเทศระดบสง ทาใหมหนสนตางประเทศในระดบใกลเคยงกน ยกเวนประเทศบรไน สงคโปรและมาเลเซยทมความมนคงทางเศรษฐกจกวาประเทศอน (ณจฉลดา พชตบญชาการ 2529 : 9 - 17) 4. ภาษาในเอเชยตะวนออกเฉยงใต ภาษาในเอเชยตะวนออกเฉยงใต เกดขนเนองจาก ความตองการของมนษยในการใชสญลกษณอธบายความหมาย มโนภาพ ตลอดจนการรวบรวมทกษะตาง ๆ ภาษาทกภาษามความสมบรณในตวของมนเองสามารถใชตดตอสอสารได ทงการใชสญลกษณและเสยง ภาษาทาใหผทอยในวฒนธรรมเดยวกนหรอตางวฒนธรรมสามารถเรยนรและตดตอกนได ฉะนนภาษาจงเปนสงททกคนควรเรยนร ภาษาทใชในเอเชยตะวนออกเฉยงใต มประมาณ 100 กวาภาษา บางภาษากคลายคลงกน บางภาษากแตกตางกน แบงออกไดเปน 6 - 8 ตระกลใหญ ๆ การศกษาถงภาษาตาง ๆ ทาใหเราสามารถทราบถงความเกยวของสมพนธกนตงแตในประวตศาสตร ภาษาทกภาษาไมคงท มการเปลยนแปลงไปตามกาลเวลาการขาดการตดตอกนนานๆ ทาใหภาษาแตกตางกนออกไป ภาษาทคลายคลงกนกมรากฐานทางประวตศาสตรรวมกน ในเอเชยตะวนออกเฉยงใต มภาษาถนตางๆ มากมายหลหายรอยภาษา แสดงใหเหนถงความเปนมาของขนบธรรมเนยมประเพณตางๆ เปนการยากสาหรบผทตองการศกษาภาษาจะเขาใจไดหมด ภาษาทาใหเราเขาใจถงประวตความเปนมาของชนชาตตางๆ ตลอดจนความสมพนธของชนชาตทใชภาษานน กาลเวลาผานไปทาใหภาษาตาง ๆ คอย ๆ เปลยนแปลงไป แมวาสงคมสองแหงจะเรมตนพดภาษาเดยวกน นานเขาเสยงพดจะเพยนกนไป และจะกลายเปนภาษาถนทแตกตางกน เวลาผานไปนานเทานานนกภาษายงคงวเคราะหไดวา ภาษาเหลานมตนตระกลเดยวกน ภาษาตางๆ ในเอเชยตะวนออกเฉยงใต อาจกลาวไดวา นบแตกาเนดมนษยคงมตนตระกลเดยวกน มการยมศพทกนมาใช มความเหมอนในบางกรณ แสดงถงความสมพนธของชนชาตตางๆ ในดนแดนแถบน คาศพทตางๆ การออกเสยงไวยากรณ มอทธพลตอเนองซงกนและกน เนองจากกาลเวลา อาจทาใหภาษาตางๆ เหลานแตกตางกนจนผดเพยนกนไปเลย

28

ภาษา แสดงใหเหนถงเอกลกษณของชนเชอชาตตางๆ ชาวไอรชและชาวอสราเอลแสดงความเปนเอกลกษณของชาตตนดวยการใชภาษา ภาษาทองถนแสดงถง การววฒนาการมานานของชนในทองถน โดยมเหตทประชากร ในดนแดนทวไปในเอเชยตะวนออกเฉยงใต ตางมความสามารถไมยงหยอนกวากน ฉะนนภาษาตางๆ บนผนแผนดนใหญจงไมครอบคลมกนมาก จนกระทงการแผอทธพลของชาวตะวนตกดวยลทธอาณานคม มการใชภาษาองกฤษ ภาษาฝรงเศสกนแพรหลาย ภาษาในเอเชยตะวนออกเฉยงใต (ยกเวนภาษาเขา ชาวเกาะ หางไกลความเจรญ) แสดงถงฐานะ ลาดบชนของคนในสงคม ความสมพนธของผพดกบผฟง การใชสรรพนาม กบ เจานาย ผบรหารประเทศ ขาราชการชนผใหญ พอแม พนอง เพอนฝง ขอทาน คนใช คาสรรพนามและถอยคาตางๆ จะเปนไปคนละแบบ ซงจะไมคอยพบ ความแตกตางแบบนจากภาษาของชาวเขา ภาษาในเอเชยตะวนออกเฉยงใต จาแนกตามไวยากรณ มระดบ เสยงสง ตา ตางกน คาเดยวกน ถามเสยงสง ตา ตางกน จะมความหมายและวธใชไปกนคนละแบบ รวมทงภาษาของชาวเขาดวย ภาษาของชาวเขาในเอเชยตะวนออเฉยงใต มอยมากมายหลายรอยภาษามความแตกตางกนมากเนองจาก การตงถนทอย บางคนเขาใจวาภาษาทใชพดกนอยในหมชาวเขา มคาศพทจากด ซงบางครงเปนการยาก ทจะวเคราะหไดวาคาพดนนหมายถงอะไร ซงเปนความเขาใจทไมถกตองนก เนองจากภาษาทกภาษา ถาเราศกษาใหลกซงแลว จามความยดหยนในตวของมนเอง ภาษาในเอเชยตะวนออกเฉยงใต ปจจบนมภาษทงหมดในโลก 5,000 ภาษา ภาษาในเอเชยตะวนออกเฉยงใต ม 100 กวา ภาษา และมภาษาถนหลายรอยภาษา ภาษาในเอเชยตะวนออกเฉยงใต แบงออกเปน 8 กลม ไดแก กลมแมว – เยา กลมธเบต – พมา กลมไทย กลมเวยดนาม – มวง กลมมอญ – เขมร กลมมาเลย – โพลเนเซย กลมคาได กลมอนดามน (ณจฉลดา พชตบญชาการ 2529 : 22 - 27) 5. ประชากรในเอเชยตะวนออกเฉยงใต ความแตกตางทางดานเชอชาต ถาจะวดจานวนพนทแลวไมมภมภาคใดในโลก มความแตกตางทางดานเชอชาตเทาเอเชยตะวนออกเฉยงใต วฒนธรรมและสงคมในภมภาคแถบน ไดรบอทธพลจาก จน อนเดย ตะวนออกกลาง และชาวตะวนตก นอกจากนยงมความแตกตางกนในดานภาษา ศาสนา โครงสรางสงคมและแบบแผนการดาเนนชวต ทมาของชนชาตตางๆ ในเอเชยตะวนออกเฉยงใต ดร.เออจน ดบวส นกชาตพนธวทยาทมชอเสยงมความเชอวาซากของมนษยควรพบในดนทขดได ความเชอของเขาใกลความจรงมาก

29

ในป พ.ศ. 2503 ดร.ดบวส ขดขนพบรปแบบของมนษยเรมแรกในเอเชยตะวนออกเฉยงใต ในแถบตอนกลางของชวา ใกลหมบาน ไทมล (Timil) เหนอฝงแมนา โซโล เปนรปแบบทอยในขนววฒนาการระหวางมนษยกบมนษยวานร ซงรจกกนโดยทวไปวา มนษยชวา (Java man) หรอเรยกกนในภาษาทางมานษยวทยาวา มนษย พทแคนโทรพส (Pithecanthropus) จากหลกฐานทางโบราณคดแสดงวา มนษยในเอเชยตะวนออกเฉยงใต คงเรมเกดมาตงแตยคนาแขงมนษย พทแคนโทรพส หรออกอยางเรยกวา มนษยปกกง มถนฐานเรรอนอยแถบเกาะชวา มลกษณะคลายมนษยปจจบน เรมมความคดอาน รจกทาเครองงอมอเครองงอใช รจกใชมอแขนในการหยบจบตางๆ อาศยในเพงหรอบนแพแบบงายๆ ทองเทยวสญจร ไปตามปาแถบแมนาตางๆ ในเอเชยตะวนออกเฉยงใต 5.1 มนษยดงเดมในเอเชยตะวนออกเฉยงใต สนนษฐานวามทศทางการเคลอนยาย จากทศเหนอลงไปทศใต แยกไดเปน 4 พวก คอ 5.1.1 มนษยออสตราลอยด เปนประชากรพวกแรกทเขามาตงถนฐานในเอเชยตะวนออกเฉยงใต ไดแก พวกชาวพนเมองเดมของออสเตรเลย ผทอพยพมาตามแหลมมาลายเปนชาวเขาเรยกวา ซนอย และ ซาไก รปรางเตย ผวคลา จมกแบน ผมหยกศกแตไมถงขนาดหยกยอง ทางตะวนตกของเกาะสมาตรา แถบหมเกาะเลกๆ ทางภาคใตของ เกาะซลบส จะมชนพนเมองทมลกษณะคลายๆ กน แตเรยกวามนษย วดอยด มนษยออสตราลอย ยงมกระจดกระจายอยในแถบ ศรลงกาและตอนใตของอนเดย 5.1.2 มนษย นกโตรส เปนประชากร พวกท 2 ทเขามาตงถนฐานในเอเชยตะวนออกเฉยงใต ตวเตยประมาณ 4 ฟต ผมหยกยอง ไมคอยมเครองมอ เครองใช ยงคงมอยในแหลมมาลาย ไดแกพวกเซมง 5.1.3 มนษยเมลานเซยนเปนมนษยพวกท3 ท อพยพเขามาในเอเชยตะวนออกเฉยงใต จะมลกษณะ สงปานกลาง ศรษะแคบ ผวสนาตาลดา ผมหยกศก จมกใหญ ขนไมดก ไมมเหลออยในเอเชยตะวนออกเฉยงใต ในปจจบน (ยงคงมอยแถบหมเกาะแปซฟก ทางตะวนตกของเกาะ นวกน และออสเตรเลย) มนกโบราณคดขดพบหวกะโหลกของมนษยกลมน ในแถบจนตอนเหนอ และแหลมอนโดจน วฒนธรรมอยในระหวางยคหนเกาและหนใหมใชเครองมอหน มอาวธแบบงาย ๆ มเรอเปนพาหนะ เปนแบบเรอแคนนทใชพาย 5.1.4 มนษย อนโดนเซย หรอ มนษย ออสโตรนเซย อพยพเขาสเอเชยตะวนออกเฉยงใตราว 2,500 ป ถง 1,500 ป กอนครสตศกราช นบเปนประชากรกลม

30

สดทายทเคลอนยายเขามา เปนบรรพบรษของชาวมาเลเซย และชนชาตในหมเกาะตาง ๆ มเชอสายมองโกลอยด ศนยกลางการกระจาย อยทางตะวนตกเฉยงใตของจน สนนษฐานวามเชอสายเดยวกนกบชาวจนแตและอนโดจน มลกษณะทางกายภาพทเรยกวา อนโดนเซย หรอ ออสโตรนเซย มนษย อนโดนเซย แบงออกเปน 2 กลม พวกรนเกา หรอโปรโต – มาเลย มรปรางเตย เชอสายมองโกลอยด จมกโต อพยพไปอยในฟลปปนสและอนเดยตะวนออกแตเดมเปนชาวพนเมอง ในภมภาคแถบน ไดแก ชาวบาตกในเกาะสมาตรา ชาวจากนในคาบสมทร มลายและชาว พยตในประเทศ บรไน และในเกาะบอรเนยว พวกรนใหม หรอดอยทโร - มาเลย อพยพตดตามพวกรนเกาเขามาอยใน เอเชยตะวนออกเฉยงใตแถบมลาย ชายฝงของเกาะสมาตรา รวมทงชาว เกาะชวา ชาวบาหล ซง เปนบรรพบรษของชาวอนโดนเซยในปจจบน มอาชพเกษตรกรรม เลยงวว ควาย ทอผาและทาเครองปนดนเผา ใชเรอขดเปนยานพาหนะ มนาตาล กลวย มนเทศ เปนสนคาออก โดยจะมชาวประมงนาสนคาไปแลกเปลยน จนถงอาฟรกาตะวนออกและเกาะมาดากสกา ยคนเปนยคแรกของการอพยพเคลอนยาย อยในราว เรมตนยคหนใหม รจกใชเครองมอหน ชนดตางๆ เปนตนวาขวานฟา ทาจากหนทแขงมาก ฝนหรอขดใหเปนรป สเหลยมขนมเปยกปน บางทใชหนแกะสลกเปนขวานเลก มการสรางบานเปนทอยอาศยและใชเรอเปนยานพาหนะโดยใชหนกอนใหญทมคณภาพดและมคาสนนษฐานจากเครองมอเครองใชทขดพบไดวาชนพวกนมอารยะธรรมสงพอควร มการทาหมอดน อาชพหลกคอลาสตว มจานวนประชากรอยในระดบกลาง ปลกขาวจาว ขาวฟาง จบปลา ทาไรเลอนลอย โดยจะมการทดนาและบกเบกทดนใหมทกป รจกนาพชมากนเปนอาหาร มการทาเบยรโดยการมกขาว รจกทอเสอผา จากเยอไม เชอวามวญญาณและสงศกดสทธ อยใน ธรรมชาต ธญญาหารตาง ๆ รวมทงขาวไดมาจากพระแมเจาหรอแมพระหรอเทพแหงขาวในสมยนน การเกบเกยวมกฎเกณฑและวธการทสลบซบซอน เปนตนวาถาเขาไปในทงนาขาวแลวหามสงเสยงดง การเกษตรเปนปจจยสาคญ กอใหเกดประเพณตางๆ ในสงคมมกจะนยมลาหวมนษย เพอสงเวยเจาแม เพอทจะไดเกดความอดมสมบรณในทองทแหงนน บานในระยะแรก ปลกดวยไมไผ หรอไมเนอแขง ปลกอยบนเสาสงจากพนดน ชมชนแบบหมบาน คนในสมยกอนกลว ฟาแลบ ฟารอง ฟาผา แผนดนไหว ไฟปา เชอวาเปนการกระทาของสงนอกเหนอธรรมชาต มเทพเจาอยในดน มการมาอยรวมกนเพอประกอบพธกรรมตางๆ มพระเปนหวหนา จะเปนเพศหญงหรอชายกได และพระจะเปนผรกษาประเพณความความเชอถอตางๆ ทางสงคม เพอผลตผลทางการเกษตรและการอยดกนดของทกครอบครว ผทกระทาผดจะถก

31

ลงโทษ การลงโทษผฝาฝนบทกาหนดทางสงคมจะไดรบการถายทอดทางวาจา จากคนรนหนงไปยงอกรนหนงมการสรางอนสาวรยรปคลายปรามด สรางดวยหนขนาดใหญ เพอใชบชาบรรพบรษและบชายน พธฝงศพหนสงๆ เหลาน ในปจจบนอาจพบไดทเกาะ ไมอส (Mias Island) อยทางตะวนตกของเกาะสมาตรา บางสวนของเกาะชวา บาหล ใชเพอวตถประสงคในการประกอบพธกรรมตางๆ ในเอเชยตะวนออกเฉยงใต มการนบถอผสาง เทวดา เชอกนวา จะมสงหนงทมองไมเหนตว สงอยในทกสงทกอยาง จะมชวตหรอไมมชวตกตาม สงนเปนสงทมอานาจเหนอทกสง สามารถบลดาลสงดหรอรายใหกบชวตคนกได เรยกสงนวา ผ ถาผทบลดาลโชคลาภ ใหความคมครองเรยกผนวาเทวดาหรอเทพเจา เวลามความทกข ปรารถนาทจะปลดเปลองความทกข กพากนไปบนบาลศาลกลาว ขอใหเทวดาหรอผบานผเรอน เจาปาอารกขา อานวยพรใหตนสาเรจผลสมประสงค ในสงทปรารถนา เรยกวา ลทธการเชอผสางเทวดา (Animism) แบงออกเปน 4 ประเภท ไดแก 1. ผเทวดา (nature Worship) ไดแก เจาปา เจาเขา เทพารกษ เจาทเจาทาง 2. ผบรรพบรษ (ancestor worship) ไดแก ผปยาตายาย ผบานผเรอน 3. ผวรบรษ (hero worship) ไดแก สมเดจพระศรสรโยไท 4. ผราย (demon worship) ไดแก ผหา 5.2 ชาตพนธ ของประชากรในเอเชยตะวนออกเฉยงใต ประชากรสวนใหญในเอเชยตะวนออกเฉยงใต ปจจบน สบเชอสาย มาจาก มอญ พมา มาเลย และไทย 5.2.1 ชนชาตมอญ – เขมร มอญมลกษณะทางกายภาพ อยในพวกอนโดนเซย เปนชนชาตแรกทไดรบวฒนธรรมอนเดย เรมแรกอยแถบพมาทางพนทดนตอนและทางลมแมนาเจาพระยาเมอมอญเสอมอานาจลงชนชาตทมลกษณะใกลชดมอญคอเขมร ซงอยทางลมแมนาโขงกเรมมอานาจขนในศตวรรษท 14 ไดครอบครองดนแดนเกอบทงหมดของเอเชยตะวนออกเฉยงใต เขมรมทกษะเปนเยยมในการปกครองและศลปวรรณคด 5.2.2 ชนชาตเวยดนาม อยทางตอนใตของจน เมอประมาณ 2000 ป มาแลว ใกลชดกบจนทางกายภาพและวฒนธรรม เปนพวก อนโดนเซย เหมอนกน มเอกลกษณในการรวบรวมชาตตนเอง ในป 111 รจกกนในนามอนนม (Annam) อยในจกรวรรดจน ไดรบอสรภาพในป พ.ศ. 1472 ทาสงครามชนะกบไลขานถง 2 ครง ไดรบวฒนธรรมจนในดานตวหนงสอ อกขระ และศลปะ 5.2.3 ชนชาตพย – พมา พวกพยเปนพวกธเบต – พมา อยทางลมแมนาอระวดและสโตง อพยพเขาไปในพมานาวฒนธรรมอนเดยไปเผยแพรเปนเพอนบานทอย

32

ทางเหนอของมอญตงเมองทเมองแปรประมาณ พ.ศ. 1043 นบถอพทธศาสนา ในป พ.ศ. 1378 อารยธรรมของพวก พย กสนสดลง พวกพมาอพยพเขามาตงถนฐาน พมาไดเรยนรศลปะการขมา และการปลกขาว จากชนชาตไทย 5.2.4 ชนชาตไทย เดมทเดยวอยทางตะวนออกของลมแมนาแดง ตดตอกบแมนาแยงซเกยงทางเหนอ ดนแดนแถบนคออาณาจกรนานเจา เมอจนแผอาณาเขตลงมาไทยถกบงคบใหถอยลนลงสแมนาโขง แมนาเจาพระยา และแมนาอระวด เมอนานเจาเสอมอานาจลงไทย มโอกาสขบไลเขมรใหเขาไปอยในกมพชา ในป พ.ศ. 1839 ในระยะนน ชนชาตไทย มอานาจสงสด ในเอเชยตะวนออกเฉยงใต 5.2.5 ชนชาตมาเลย มลกษณะทางกายภาพอยในพวก อนโดนเซย อพยพมาจากนอกชายฝงของเอเชยตะวนออกเฉยงใตเรอยมา บางพวกขามแผนดนใหญไปยงหมเกาะตางๆ ไดรบอทธพลทางศาสนาอสลามจากพวก อาหรบหรออารเบย ไดแกพวกประชากร ในประเทศ มาเลเซย อนโดนเซย บรไน ประชากรในเอเชยตะวนออกเฉยงใตจดอยใน “ชาตพนธผวเหลอง” ไดรบวฒนธรรมและเชอสายจากจน อนเดย อารเบยตอนใต และยโรป (ณจฉลดา พชตบญชาการ 2529 : 31 - 46) 6. สงคมเอเชยตะวนออกเฉยงใต สงคมเอเชยตะวนออกเฉยงใต ไดรบอทธพลจากวฒนธรรมจน อนเดยและตะวนออกกลาง 6.1 วฒนธรรมอนเดย ทสาคญไดแก การแพรหลายของระบบชนชน ทาใหเกดความไมเทาเทยมกนในสงคม เรยกวา การแบงตามวรรณะ แยกออกไดเปน วรรณะพราหมณ มหนาทตดตอกบพระเจา ถอเปนวรรณะสงทสด วรรณะกษตรย วรรณะแพทยและวรรณะศทร หากมการแตงงานขามวรรณะ บตรออกมาจะเปนบคคลนอกวรรณะทเรยกวาจณฑาล เปนบคคลนอกวรรณะ ถอวาตาทสด เวลาเดนสวนกนตองหลกใหไกลๆ จณฑาล มฉะนนจะเกดความอปมงคล บคคลในวรรณะตาตองเชอฟงวรรณะสง ซงเปนผวางกฎเกณฑตางๆ ในสงคม การจะเลอนจากวรรณะตาไปวรรณะสงไดจะตองสะสมผลบญไวมากๆ ในชาตนซงกไดรบการสนบสนนเปนอยางดจากบคคลในวรรณะตาง ๆ มผลเสยทาใหสงคมไมพฒนาเทาทควร เปนสงคมทอยนง มแตการเอารดเอาเปรยบกน การดถกกนและความยากจนมอยทวทกหนทกแหง ในอนเดยจะมผเชยวชาญทางดานจตมาก สามารถสะกดจตใหลมความทกขยากทรมานตางๆ ได นอกจากนโลกทศนของชาวอนเดยยงเปนโลกทศนทนาสนใจในไสยศาสตร การเชอถอโชค

33

ลางของขลง สงนอกเหนอธรรมชาต ทมองไมเหนตวและการยดมนในประเพณเดมผลดคอทาใหเกดความสงบสขทางจตใจ มองโลกในแงด 6.2 วฒนธรรมจน จนไดรบอทธพลคาสอนของขงจอ ทมโลกทศนในแบบทนยมการทาตามประเพณแบบคนรนๆ กอนการเคารพเชอฟงผอาวโส ความสมครสมานสามคคหรอความกลมกลนระหวางบคคล ทาใหคนจนทาอะไรชอบใชตวแทน คนกลาง นายหนา และใหผลประโยชนพเศษ ไมชอบทาอะไรทวางกฎเกณฑตายตว ชอบชวยเหลอญาตพนอง ญาตพนองตองมากอน ทาใหเกดการเหนแกตว และการคอรปชนในวงสงคม การยดมน ในขนบธรรมเนยมประเพณดวยการศกษา ทาใหสงคมไมเจรญกาวหนาเทาทควร ไมมการรเรมการอตสาหกรรม ถอวาการเปนขาราชการเปนอาชพทดทสด เปนเจาคนนายคน 6.3 วฒนธรรมตะวนออกกลาง ไดแกผทนบถอศาสนาอสลาม เชนใน อนโดนเซย มาเลเซย ฟลปปนส วฒนธรรมนถอวา ศาสนาควรมบทบาทตอชวตประจาวนของคน ทกคนควรปฏบตตามคาสอนและประเพณตาง ๆ ของศาสนาอยางเครงครด ไมนยมการรบความคดใหมๆ ขอสงเกต ทกประเทศในเอเชยตะวนออกเฉยงใตจะมคนจนเขาไปอาศยทาการคาขาย คนจนสวนใหญจะเปนผกมเศรษฐกจ คนจนบางสวนกเปลยนแปลงสญชาต กลายเปนประชากรของชนชาตนนๆ คนจนเมอยงยากจนจะขยนขนแขงทาการงาน แตเมอรารวยจะไมตองการทางาน ดถกงานตาๆ ตองการพกผอนใหชวตสบายๆ มวตถบารงความสขครบถวน ใชจายอยางฟมเฟอย มญาตมตรใหความอบอน ชาวเอเชยตะวนออกเฉยงใตจดอยในชาตพนธ ผวเหลอง กาเนดมาตงแตยคนาแขง มทศทางการเคลอนยายจากเหนอลงมาใต แบงเปน 4 พวกคอ มนษย ออสตราลอยด มนษยนกโตรส มนษยเมลานเซยน มนษยอนโดนเซย หรอออสโตรนเซย ชาวเอเชยตะวนออกเฉยงใตในปจจบน ไดรบวฒนธรรมและเชอสายจากจน อนเดย อารเบยตอนใต และยโรป และสบเชอสายมาจาก มอญ เขมร พมา มาเลย ไทย ทกประเทศในเอเชยตะวนออกเฉยงใตจะมคนจนเขาไปทาการคาขายและมอทธพลทางเศรษฐกจ (ณจฉลดา พชตบญชาการ 2529 : 31- 46) วฒนธรรมไทย ประเทศไทยตงอยในคาบสมทรอนโดจน ในดนแดนภาคพนเอเชยตะวนออกเฉยงใต โดยมอาณาเขต ทศเหนอตดตอกบประเทศสหภาพพมา และประเทศสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว ทศตะวนออกตดตอกบประเทศสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาวและ

34

ประเทศราชอาณาจกรกมพชา ทศตะวนตกตดตอกบประเทศสหภาพพมาและทะเลอนดามน ทศใตตดตอกบประเทศมาเลเซยและอาวไทยตาแหนงทตงของประเทศไทยในปจจบนมอทธพลตอสภาพ ทางเศรษฐกจ สงคมวฒนธรรม และการเมอง โดยแยกพจารณาดงน 1. ทตงสมพนธ การทประเทศไทยตงอยในคาบสมทรในดนแดนภาคพนเอเชยตะวนออกเฉยงใตน มผลสาคญตอสภาพทางเศรษฐกจและการเมองของประเทศ เพราะอยในเสนทางคมนาคมตดตอกบนานาประเทศไดโดยสะดวกทงทางบกและทางทะเล ตงแตสมยโบราณจนถงปจจบน ประเทศไทยไดมการตดตอในลกษณะตาง ๆ กบนานประเทศในภาคพนและกลมหมเกาะเอเชยตะวนออกเฉยงใตตลอดจนทวปอน การตดตอสมพนธมทงดานคาขาย วฒนธรรม การเจรญสมพนธไมตร และสงคราม นอกจากนนประเทศไทยยงอยระหวางประเทศจนและประเทศอนเดยซงเปนประเทศสาคญในทวปเอเชย ทงในดานประวตศาสตร วฒนธรรม แลการเมอง หรอเมอพจารณาในดานขนาดและจานวนประชากรกยงเปนประเทศทใหญ การทประเทศไทยตงอยบนเสนทางการคาตดตอทงทางบกและทางทะเลระหวางประเทศจนและประเทศอนเดย ทาใหไดรบอทธพลในทางวฒนธรรมและการเมองมาเปนเวลาชานาน อกประการหนง การทประเทศไทยตงอยในดนแดนภาคพนเอเชยตะวนออกเฉยงใต เชนน ทาใหมอาณาเขตตดตอกบนานนาและดนแดนของประเทศเพอนบานโดยรอบหลายประเทศ ทาใหเกดความสมพนธใกลชดกบหลายประเทศในภมภาคและลกษณะความสมพนธขนอยกบความสอดคลองหรอความแตกตางในนโยบายและสภาวะของประเทศตางๆ ตามยคสมย และจะมผลตอสภาพเศรษฐกจและการเมองของประเทศทงผลดและผลเสย ยงเมอพจารณาถงความแตกตางของลทธการเมองและเศรษฐกจของโลกปจจบน ตาแหนงทตงของประเทศจงมความสาคญในทางยทธศาสตรการเมองอยางมาก 2. ทตงทางภมศาสตร ประเทศไทยตงอยในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต อยระหวาง ละตจด 5 องศา 37 ลปดาเหนอ กบ 20 องศา 27 ลปดาเหนอ และระหวางลองตจด 97 องศา 22 ลปดาตะวนออก กบ 105 องศา 37 ลปดาตะวนออก ระหวางเสนศนยสตรกบเสนทรอปคอพแคนเซอร อนเปนบรเวณทไดรบพลงความรอนจากดวงอาทตยตามฤดกาลมากกวาภมภาคอนของโลก จงจดวาตงอยในเขตรอน มอณหภมเฉลยสงตลอกป ซงอากาศประเภทนมอทธพลตอดนฟาอากาศและพชผลของประเทสอยางมาก นอกจากนน การทประเทศไทยมรปรางเปนคาบสมทรอยระหวางพนดนอนกวางใหญในทวปเอเชย และพนนาอนมหมาของมหาสมทรแปซฟกกบมหาสมทรอนเดย ทาใหไดรบอทธพลจากลมมรสมอนเปนลมประจาฤดทเกดจากความแตกตางของอณหภมและความกดดนของอากาศทอยเหนอ

35

พนดนและพนนาในระหวางฤดรอนและฤดหนาว ทาใหฝนตกชกแผกระจายไปทวประเทศในระยะทมลมสรสมพดจากนานนาเขาสแผนดน สวนในฤดหนาวเปนระยะทแหงแลงโดยทวไป เพราะเปนระยะทลมสรสมพดจากแผนดนสนานนา (วรวธ สวรรณฤทธ 2546 : 33 - 34) 1. เอกลกษณของวฒนธรรมไทย เอกลกษณหรอลกษณะประจาชาต ในทางวชาการมความหมาย 2 ประการ คอ ประการแรก หมายถง ลกษณะทเปนอดมคตซงสงคมตองการใหคนในสงคมนน ยดมนเปนหลกในการดาเนนชวต เปนลกษณะทสงคมเหนวาเปนสงดงามและใหการเทดทนยกยอง อกประการหนง หมายถง ลกษณะนสยทคนทวไปในสงคมนนแสดงออกในสถานการณตางๆ เชน ในการทางาน การพกผอนหยอนใจ การตดตอสมพนธกบผอน และในการดาเนนชวตทวไปในสงคมเปนลกษณะนสยทพบในคนสวนใหญของประเทศ และสวนมากมกจะแสดงออกโดยไมรตวเพราะเปนเรองของความเคยชนทปฏบตกนมาอยางนน เอกลกษณของวฒนธรรมไทยทเดนๆ มดงน 1.1 ความรกอสรภาพหรอความเปนไท คนไทยมลกษณะนสยไมตองการอยใตอานาจบงคบของผอน ไมชอบการควบคมบงคบเขมงวด ไมชอบการกดขหรอใหผอนเขามายงเกยวสงการในรายละเอยดในการทางานและการดาเนนชวตสวนตว คนไทยเปนคนทหยงและรกศกดศรของตนเอง การบงคบนาใจกนหรอฝนความรสกของกนและกนถอวาเปนสงไมสมควรทา จะถอความตองการและความคดเหนของแตละคนเปนใหญในทานอง “ทาอะไรไดดงใจคอไทแท” คนไทยไมตองการเอาตวเองเขาไปผกพนกบเรองของคนอนและไมตองการเขาไปมพนธกรณซงจะจากดเสรภาพของตนเองซงลกษณะนสยเชนนทาใหสงคมไทยดารงความเปนชาตเอกราชมาไดทกวนน และชวยปองกนมใหเกดการปกครองแบบกดขขนในประเทศ การรกความเปนไททาใหคนนยมประกอบอาชพอสระหรอเปนขาราชการ ซงถงแมจะทางานอยใตบงคบบญชาของคนอนแตอานาจนกไมใชอานาจสวนตว ในสวนเสยความรกอสรภาพทาใหไมคอยมความรสกผกพนกบหนาท การถอตวเองเปนใหญในบางครงอาจจะทาใหการประสานงานและการทางานกลมมปญหาถงวฒนธรรมของคนทกเพศทกวย ทกกลม ซงแตกตางกนเพราะคนทกกลม แตกสามารถผสมกลมกลนกนและอยรอดภายใตสงคมไทยและวฒนธรรมไทย วฒนธรรมมอทธพลตอชวตความเปนอยของสมาชกในสงคมและความเจรญของประเทศชาต พระบาทสมเดจพระเจาอยหวรชกาลปจจบนไดมพระราชดารสทแสดงใหเหนถงความสาคญของวฒนธรรมไทยไววา “การรกษาวฒนธรรม คอ การรกษาชาต” ซงพระราชดารสนมความสาคญและทรงคณคาอยางยง สมควรทคนไทยทกคนจะไดตระหนกและถอเปนจดยนอนสาคญเพอใชเปนหลกในการวางแผน ปรบปรงเปลยนแปลงและพฒนาชาตไทย

36

การศกษาวฒนธรรมทาใหเขาใจชวตความเปนอย คานยมของสงคม ทศนคตและความคดเหนหรอความเชอถอของบคคลในสงคมไดอยางถกตอง การพฒนาประเทศทงดานเศรษฐกจสงคมและการเมองจะไมสามารถบรรลผลสาเรจได หากไมใชวฒนธรรมเปนเครองมอในการพฒนา ปจจบนเรมเปนทยอมรบแลววาการพฒนาประเทศจะตองคานงถงวฒนธรรมซงเปนการดาเนนงานดานวฒนธรรมเปนนโยบายสาคญในการพฒนาประเทศ ความสาคญของวฒนธรรมอาจสรปไดดงน 1. วฒนธรรมเปนเครองสรางระเบยบแกสงคมมนษย วฒนธรรมเปนเครองกาหนดพฤตกรรมของสมาชกในสงคมใหมระเบยบแบบแผนทชดเจนรวมถงผลของการแสดงพฤตกรรมตลอดจนถงการสรางแบบแผนของความคด ความเชอและคานยมของสมาชกใหอยในรปแบบเดยวกน 2. วฒนธรรมทาใหเกดความเปนอนดบหนงอนเดยวกน สงคมทมวฒนธรรมเดยวกนยอมจะมความรสกผกพนเปนพวกเดยวกน เกดความเปนปกแผน จงรกภกดและอทศตนใหกบสงคมทาใหสงคมอยรอด 3. วฒนธรรมเปนตวกาหนดรปแบบของสถาบน เชน รปแบบของครอบครวจะเหนไดวาลกษณะของครอบครวแตละสงคมตางกนไป ทงนเนองจากวฒนธรรมในสงคมเปนตวกาหนดรปแบบ เชน วฒนธรรมหนงกาหนดเปนแบบสามภรรยาเดยวกน ในอกสงคมหนงกาหนดวาชายอาจมภรยาไดหลายคน หรอหญงอาจมสามไดหลายคน ความสมพนธทางเพศกอนแตงงานเปนสงทดหรอขดตอศลธรรม 4. วฒนธรรมเปนเครองมอทชวยแกปญหา และสนองความตองการของมนษย มนษยไมสามารถดารงชวตภายใตสงแวดลอมไดอยางสมบรณ ดงนนมนษยตองแสวงหาความรจากประสบการณทตนไดรบการประดษฐคดคนวธการใชทรพยากรนนใหเกดประโยชนตอชวตและถายทอดจากสมาชกรนหนงไปสสมาชกรนตอไปไดโดยวฒนธรรมของสงคม 5. วฒนธรรมชวยใหประเทศชาต เจรญกาวหนา หากสงคมใดมวฒนธรรมทดงามเหมาะสม เชน ความมระเบยบวนย ขยน อดทน การเหนประโยชนสวนรวมมากกวาสวนตว เปนตน สงคมนนยอมจะเจรญกาวหนาไดอยางรวดเรว 6. วฒนธรรมเปนเครองแสดงเอกลกษณของชาต คาวา เอกลกษณ หมายถงลกษณะพเศษหรอลกษณะเดนของบคคลหรอของสงคม ทแสดงวาสงคมหนงแตกตางไปจากอกสงคมหนง เชน วฒนธรรมการพบปะกนในสงคมไทย จะมการยกมอไหวกนแตในสงคมญปนใชการคานบกน เปนตน

37

สรป วฒนธรรมหมายถงสงทงปวงทมนษยสรางขนในวถชวสวนรวมตลอดจนความสามารถและลกษณะนสยทมนษยไดมาจากการเปนสมาชกของสงคม วฒนธรรมเปนสงทถายทอดกนได เลยนแบบกนได เอาอยางกนได วฒนธรรมและสงคมจะเกดขนและมววฒนาการไปดวยกน สงคมมนษยจะขาดวฒนธรรมไมไดและวฒนธรรมกจะดารงหรอดาเนนอยตามลาพงโดยปราศจากสงคมไมไดเชนเดยวกน วฒนธรรมมลกษณะทสาคญ คอ เกดจากการเรยนรและการถายทอดของสมาชกในสงคมเพอใหวฒนธรรมนนคงอย วฒนธรรมเกดขนจากการทมนษยในสงคมรวมกนสรางขน วฒนธรรมจงชวยสรางความเปนอนหนงอนเดยวกนแกสมาชกในสงคม วฒนธรรมเปนสงทกาหนดชวตความเปนอยของสมาชกในสงคม วฒนธรรมไทยกคอวถไทยทคนไทยไดสงสม เลอกสรร ปรบปรง แกไข จนถอวาเปนสงทดงาม เหมาะสมกบสภาพแวดลอมและไดใชเปนเครองมอหรอเปนแนวทางในการปองกนและแกไขปญหาในสงคม วฒนธรรมเปนเครองมอในการพฒนาประเทศทาใหมนษยสามารถนาทรพยากรธรรมชาต มาใชใหเกดประโยชน ชวยสรางระเบยบแกสงคมมนษย ทาใหมนษยสามารถอยรวมกนในสงคมไดอยางมความสข (วรวธ สวรรณฤทธ 2546 : 53 - 57) คนไทยมวฒนธรรมทเปนของตนเองมาตงแตสมยกรงสโขทย ซงแสดงออกถงความเปนชนชาตทมความรก สามคค และสงบสข อยางไรกตาม วฒนธรรมไทยกเหมอนวฒนธรรมของชนชาตอนทเปนวฒนธรรมแบบผสมผสาน คอมวฒนธรรมดงเดมเปนของตนเอง และรบเอาวฒนธรรมอนจากภายนอกทไดตดตอสมพนธกนมาผสมผสานใชใหเกดประโยชนตอสวนรวม วฒนธรรมตางชาตทมอทธพลตอวฒนธรรมทสาคญ ไดแก วฒนธรรมอนเดย จน และตะวนตก โดยเรมแรกในสมยกรงสโขทย คนไทยไดรบเอาวฒนธรรมอนเดยมาใช คอ พทธศาสนาแบบลงกา และลทธเทวราชาในศาสนาพราหมณ ซงรบทอดมาจากเขมรอกตอหนง ตอมาในสมยกรงศรอยธยาไทยไดรบเอาวฒนธรรมอนเดยมาใชอยางมาก จนกลายเปนพนฐานของวฒนธรรมไทยทใชสบมา วฒนธรรมอนเดยทคนไทยนเปนดานหลกใหญๆ เชน การปกครอง กฎหมาย ภาษา ประเพณ และศาสนา สวนวฒนธรรมจนนนไดเขามามอทธพลตอประเทศไทยตงแตสมยกรงศรสโขทยเชนกน โดยคนไทยรบไวมากพอสมควร และผสมผสานใชในทางทเปนประโยชนในวถชวตประจาวน เชน อาหาร การรบประทานอาหารโดยใชตะเกยบ และภาชนะ ถวย ชาม จาน รวมทงการประกอบอาชพทางการคา สาหรบวฒนธรรมตะวนตกไดเขามามอทธพลตอประเทศไทยตงแตสมยกรงศรอยธยาเปนตนมา สวนใหญเปนไปในเรองของความเจรญกาวหนาทางดานศลปวทยาการสมยใหม เพอพฒนาบานเมอง เชน การศกษา การแพทย และการสอสารคมนาคม (วรวธ สวรรณฤทธ 2546 : 64)

38

2. ลกษณะประจาชาตไทย 2.1 เออเฟอ เผอแผ เหนอกเหนใจผอน สภาพออนโยน คนไทยจะนยมการชวยเหลอซงกนและกน ดวยนาใสใจจรง (ในปจจบน โดยเฉพาะสงคมชนบททวฒนธรรมตะวนตก ยงเขาไปไมถง) ไมชอบเอาเปรยบใคร ไมซาเตมผแพ โกรธงายหายเรว เปนมตรกบทกคน ตอนรบแขกแปลกหนาดวยความอบอนคน ตางชาต ตางศาสนาทเขามาอยในเมองไทย จะไดรบสทธเทาคนไทย ประเทศไทยไดชอวา มการผสมกลมกลนทางดานวฒนธรรม กบคนจน ไดดทสด 2.2 เคารพผมอาวโส เชอฟงอานาจ สงเกตสรรพนามทใชกนอยในสงคม ทาใหเราทราบถงการเคารพนบนอบ เชอฟงผทมอานาจ ฯพณฯทาน ทาน ใตเทา กระผม เคารพนบถอผใหญหรอผมอานาจเหมอน รมโพธ รมไทร มการยกยองเปนพเศษ สมครเขาเปนลกนอง รบใชดวยความเตมใจ ผใหญกมหนาทใหความเปนธรรมแกลกนองหรอตอผนอย ชวยเหลอลกนองอยางเตมท ถาผใหญไมทาตามหนาท ผนอยกไมจาเปนตองใหความเคารพ 2.3 รกความโออา แตเดมคนไทยมกจะหยงและเชอมนในเกยรตของตนเอง มคตประจาใจวา “หยงในเกยรตแตไมเหยยดผอน” ถอวาคนเรามสทธเทากน ภายนอกอาจจะดเปนชนชนตา แตกไมชอบใหใครมาดถก ชอบการเคารพยกยอง จงมกแสดงความโออา ออกมาเพอใหผอนยอมรบ เชนชอบยศ ชอบตาแหนง ชอบจดงานเลยงใหญ ๆ ชอบเฟองดวยความฟฟา นยมการรบประทานอาหาร ตามภตตาคารแพง ๆ ชอบเทยวไนตคลบราคาแพงนยมใชของตางประเทศ ชอบจดงานเลยงใหญโต แมบางครงอาจจะเกนฐานะไป 2.4 รกสนโดษ พอใจในสงทตนมอย มกนอย คนไทยสวนใหญเชอเรองทาบญ กรรมแตง ไมทะเยอทะยาน พอใจในสภาพความเปนอยของตวเอง ไมกระตอรอรนเทาทควร ถอวาคนเราทกคนอาจหาความสขใหตนเอง โดยอยทใจ ถาใจเปนสข ทกอยางกเปนสข ไมชอบขอความชวยเหลอใคร จากการมกนอยนทาใหคนไทย สามรถเอาตวรอดมาได ทกยค ทกสมย คนไทยเราถอวา ไมควรตนเตนกบเหตการณทเกดขน ใจเยนไวกอน เฉยไวกอนเปนด ถอคตไมเปนไร 2.5 ยาความเปนตวของตวเอง ไดรบอทธพลมาจาก พทธศาสนา ถอวา ตนของตนเปนทพงแหงตน ใครจะดจะเดนอยทบญจากชาตกอน แขงเรอแขงพาย แขงได แขงบญวาสนาไมได ไมชอบใหใครมายง

39

เรองสวนตว ไมขอบการรวมกลม ตางคนตางอย ถอวาตนเองสามารถหาความสขในชวตใหตนเองได ไมชอบการบงคบจตใจ 2.6 รกอสรภาพ ชอบความเปนตวของตวเอง ไมชอบอยใตอานาจของใคร ถอความตองการและความคดของตนเองเปนใหญ ทาใหคนไทยดารงความเปนเอกราชมาได จนถงทกวนน นยมประกอบอาชพของตน เชน ชาวนา คาขายเลกๆ นอยๆ ขาราชการ เพราะไมมใครมอานาจเหนอสวนตว ไมคอยชอบทางานตามหางรานบรษท นอกจากจะใหคาตอบแทนสง จากลกษณะขอนทาใหคนไทยบางครง การประสานงานไมคอยมประสทธภาพดเทาทควรไมคอยมความผกพนตอหนาท 2.7 นยมหาความสขจากชวต คนไทยถอวาควรหาความสขจากชวต ใหมากทสด ควรทาตวตามธรรมชาต ปลอยใหสบายไปเรอยๆ ราเรงแจมใส คณสมบตอนนตดใจชาวตางประเทศ คนไทยไมคอยทกขรอนในสงใด การทคนไทยนยมหาความสขจากชวต ทาใหคนไทยรจก ประสานประโยชน รจกยดหยนในเรองตางๆ เปนตนวาวฒนธรรมทรบมาจาก จน อนเดย มาปรบใหเขากบสภาพชวตของคนไทย จากการนยมหาความสข สนกสนานจากชวต ทาใหคนไทยไมมความจรงจงกบชวต ชอบใชชวตงายๆ มสขภาพจตมนคง เปนการยากพอสมควร ในการทจะเปลยนคานยม ใหคนไทยรจกหนาท ระเบยบปฏบต การประหยดและการควบคมใจตนเอง 3. ลกษณะประจาชาตไทย ตามทศนะของ สมเดจพระยาดารงราชานภาพ มอย 3 ประการ ไดแก การรกความเปนไท มขนต ความอดกลน รจกประสานประโยชน 3.1 คนไทยรกความเปนไท คนไทยพยายามชวยปองกนรกษาเอกราช อธปไตย ของคนไทยมาทกยคทกสมย และเปนชาตเดยวในเอเชยตะวนออกเฉยงใต ทไมเคยตกอยในอาณานคมเมอมศตรภายนอก จะรวมมอกนอยางแขงขน แมในยามปกตจะมการขดกนบาง 3.2 คนไทยมขนต มความอดกลน บางครงจะถกยวยอารมณ กทาใจเยนเขาไว ตวอยางเชน ในยคลาอาณานคมขององกฤษ ฝรงเศส ถาคนไทยไมมขนตธรรม กคงใชอาวธเขาตอส และกคงไมอาจรกษาความเปนเอกราชไวได 3.3 คนไทยรจกประสานประโยชน รวาเมอใดควรดอนออนผอนตาม เมอใดควรเขมแขง

40

ลกษณะประจาชาตของคนไทยในทองถน แบงออกเปนภมภาคตาง ๆ 4 ภาค คอ ภาคกลาง ลกษณะเดนของคนภาคกลาง คอรกอสรภาพและความเปนตวของตวเอง จากอดต คนภาคกลางตองพบสงครามตลอดเวลา ทาใหรกอสรภาพ ภาคนมการพฒนาทางเศรษฐกจสง เพราะอยใกลกรงเทพฯ ซงเปนศนยกลางของทกอยาง ทงททาการของรฐ อตสาหกรรม สงบารงความสขตาง ๆ ชวตในเมองหลวงตองดนรนตอสแขงขนกน ทาใหคนตองพงตนเอง ถอความคดของตนเปนใหญ เชอคนยาก ชอบทางานดวยตนเอง ไมชอบรวมกลม เนองจากมสงแวดลอมทางธรรมชาต อดมสมบรณ ชาวภาคกลางจงไมตองพงพาอาศยกนมาก ลกษณะการตงบานเรอนเปนแบบเอกเทศ มรวรอบขอบชด จากสภาพชวตทไมชอบการอยใตอานาจผอน ไมอยากทาตนเองใหตดตอสมพนธกบใคร จงทาใหมการชงดชงเดน และมนกเลงมากในภาคกลาง ภาคใต ลกษณะเดนของคนในภาคนจะรกความโออา มทรพยากรธรรมชาตอดมสมบรณทงดาน สวนยาง เหมองแร การคาขาย เศรษฐกจของคนในภาคน จะตนตวเรว และฟบเรว บางคนประสบความสาเรจทางดานการคากจะรวยเรว มชองวางระหวางคนจนและคนรวยมาก มการประกวดความโออากน ในดานตาง ๆ เครองแตงกาย เครองประดบ รถยนต บาน บรษท ฯลฯ เพอแสดงความมงคงของตน ภาคเหนอ สภาพพนทสวนใหญ เปนพนทลาดจากทสงมาทตา ทาใหชาวบานตองสรางทานบ และแบงปนนากนใช การตงบานเรอนมกตงเปนหมบาน เพอชวยเหลอพงพาอาศยซงกนและกน มธรรมชาตสวยงาม และอดมสมบรณ ทาใหมการแขงขนกนนอยชาวเหนอสวนใหญจะมองโลกในแงด มจตใจโอบออมอาร เปนกนเองกบคนทวไป ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ลกษณะเดนของคนในภาคนคอ การรกสนโดษ พอใจในสงทตนมอย มกนอย ใชชวตของตนอยางมความสข แมวาจะประสบกบปญหาทรพยากรธรรมชาตอนแรนแคน ฝนไมคอยตกตามฤดกาล หนาหนาวหนาวจด ทาใหประชากรสวนใหญยากจน แตเนองจากเปนสภาพของมนษย ททกชสตตองส เพอเอาตวรอด ทาใหชาวภาคตะวนออกเฉยงเหนอ พอใจในชวตการทางานของตน อดทน ทางานหนก เวลาสนกรนเรงกสนกกนอยางเตมท เพอทาใหชวตมความหมายและนาสนใจ การตงบานเรอนมการตงเปนหมบาน เนองจากตองพงพาอาศยกน นาจะมเฉพาะในบางแหงเทานน (ณจฉลดา พชตบญชาการ 2529 :137 - 142)

41

วฒนธรรมลาว 1. ลกษณะภมประเทศ ลาวเปนดนแดนแหงขนเขาสลบซบซอน มแมนาโขงไหลผาน ทงยงเปนถนทอยอาศยของสตวหายากและสตวทใกลจะสญพนธหลายชนด สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาวซงสถาปนาขนในป 1975 เปนประเทศในเขตรอนแถบเอเชยอาคเนย ตงอยระหวางเสนละตจดท 14 ถง 23 องศาเหนอ ครอบคลมพนทกวา 235,000 ตารางกโลเมตร ทศเหนอกบทศตะวนตกเฉยงเหนออยตดกบจนและพมา ทศตะวนตกตดไทย ทศใตตดกมพชา และทศตะวนออกตดกบเวยดนามคานยามวา “อาณาจกรทามกลางวงลอมของแผนดน” อาจทาใหคนมองความโดดเดยวในเชงภมศาสตรของลาวในแงมมผดๆ อยบอยๆ ลาวเปนเพยงประเทศเดยวในเขตเอเชยอาคเนยทไมมเขตแดนดานใดอยตดกบทะเลเลย แตดนแดนแหงนกอดมไปดวยขนเขาและสายนา พนทกวา 90 เปอรเซนตของลาว และ 70 เปอรเซนตของพนทประกอบขนจากขนเขาและทราบสง เทอกเขาสลบซบซอนของลาวทาใหหลายพนทมปญหาดานการสญจร ทงยงไมเหมาะแกการเพาะปลกเพอเพมผลผลตหรอเพอการคา ชาวลาวจงอาศยอยกนหนาแนนเปนพเศษในเขตลมแมนาโขง โดยเฉพาะบรเวณทราบลมนาทวมถง เมองใหญทสดมสองเมองคอ เวยงจนทน (ประชากร 135,000 คน) กบสวรรณเขต (ประชากร 125,000 คน) ซงเปนศนยกลางดานการบรหารและเปนเขตทประชากรอาศยอยมากทสดในประเทศ แมนาโขงมความยาวทงสน 4,350 กโลเมตร โดยมตนนาอยในเขตทราบสงทเบต ผานประเทศจนเปนระยะทางถงกงหนงของความยาวทงหมด กอนไหลผานพรมแดนลาว-พมา ตอมายงพรมแดนไทย ลดเลาะเขาไปในประเทศลาว แลววกกลบใตมาออกทพรมแดนลาว-ไทยกอนไหลผานกลางกมพชาและเวยดนามไปออกยงทะเลจนใต แมนาโขงมความสาคญตอชาวลาวและประเทศลาวอยางประมาณคามได นอกจากจะพดพาดนตะกอนอนอดมสมบรณมาแลว ยงเปนเสมอนเสนเลอดหลกทหลอเลยงธรกจการคาและการทองเทยว ตลอดจนเปนแหลงอาหารสาคญของชาวลาวดวย เนองจากถนนหนทางในเมองลาวมสภาพไมดและครอบคลมไมทวถง แมนาจงเปนเสนทางขนสงสนคาและผคนทสาคญและทรงประสทธภาพทสด หนงในเขอนสาคญคออางนางมทสรางครอมแมนางมในป 1975 รวมพนท 250 ตารางกโลเมตร สถานไฟฟาพลงนาของทนผลตไฟฟาสงใหนครเวยงจนทนเปนหลก สวนทเหลอจะสงขายใหกบไทย การเพาะปลกและฤดกาลตางๆ สภาพอากาศจะเปลยนไปตามวฏจกรของลมมรสม สงผลใหเกดฤดกาลขนสามฤด ลมมรสมจะพดมาในชวงพฤษภาคม-กรกฎาคม และสนสดลงในเดอน

42

พฤศจกายน ทาใหมฝนตกเกอบตลอดทงป ชวงเดอนพฤศจกายนถงมนาคมเปนฤดแลง อากาศคอนขางเยน จากมนาคมถงพฤษภาคม อณหภมจะพงสงขนและมฝนตกบางเลกนอย ชาวลาวสวนใหญอาศยและทางานอยในชนบท แตเดมพนทหบเขารมแมนาในเขตทลมนนเปนหลกแหลงของชาวลาวแททคดเปน 50 เปอรเซนตของประชากรทงประเทศ อาชพหลกของพวกเขาคอการทานาลม สวนเขตทอยสงขนไปนนเปนถนฐานของชนกลมนอยเผาอนซงมอาชพทานาดอน หกลางถางพงเพอปลกพช หาของปาและลาสตวเปนหลก ประชากรสวนใหญมอาชพทางการเกษตร แตพนททเหมาะสมจะทาการเพาะปลกกลบมไมถง 10 เปอรเซนต พชหลกในเขตทลมคอ ขาว ยาสบ ขาวสาล ขาวโพด ถว ผลไม ลกนท และผก สวนในเขตเทอกเขาคอ ยาสบ ชา กาแฟ ขาวโพด และฝน ระบบนเวศวทยา ไมเปนสนคาททารายไดหลกเขาสประเทศแมการทาไมจะกอใหเกดปญหาสงแวดลอมตามมากตาม ปจจบนมตนไมเหลอจากการทาไมอยเพยงไมกตน แมอตสาหกรรมปาไมจะเปนปญหาทนาวตกยง แตลาวกจดเปนประเทศทระบบนเวศวทยาถกทาลายลงนอยทสดในเอเชยอาคเนย พนทหลายแหงยงคงเปนปาในเขตมรสม ซงตางจากปาฝนตรงทมพนธไมทผลดใบในชวงฤดแลวขนอยมากมาย พนธไมทสงทสดคอ ตนยางซงสงถง 30 เมตร ถดลงมาคอไมเนอแขงทขายไดราคา เชน ไมสกกบไมพะยง ปาดบและทงหญาของลาวมสตวพนธพนเมองอาศยอยหลายชนด บางชนดกสญพนธไปจากประเทศเพอนบานแลว แตอกหลายชนดยงพบเหนไดทวไปในเอเชยอาคเนย สตวเลยงลกดวยนมทใกลสญพนธไดแก หมแพนดาพนธเลก ชะน และเกง แรดนอเดยวพบอยในเขตทราบสง สวนกปร (โคไพร) พบมาในเขตภาคใต ลาวมสตวเลยงลกดวยนมและนกทใกลสญพนธหลายชนด บางชนดมจานวนลดลงเรอย ๆ อาท หมดาเอเชย หมหมา หมาใน เสอดาว เสอโครง กวางปา ววปา และปลาโลมานาจดของแมนาอระวด ซงบางครงพบอยในแมนาโขงชวงศรพนดอนทางภาคใตของลาว เมอหลายปกอน นกวทยาศาสตรไดคนพบสตวเลยงลกดวยนมพนธ “ใหม” ในเขตเทอกเขาอนหนา คอตวสปนเดลฮอรน หรอทลาวเรยก ยาง (พวงนล คาปงส 2544 : 43-46) 2. ภมอากาศ ลาวม 3 ฤด ไดแกฤดฝน มลมมรสมในราวเดอนพฤษภาคม ยาวไปจนถงปลายเดอนพฤศจกายน อากาศรอนเหนอะหนะ อบอาวมฝนตกชก อณหภมเฉลย 25 – 30 องศาเซลเซยส ปรมาณนาฝนเฉลย 1,500 – 2,000 มลลเมตร ฤดหนาว เมอหมดมรสมอากาศจะแหงแลง เยนสบาย เรมตงแตเดอนพฤศจกายนไปถงกลางเดอนกมภาพนธ อณหภมลดลงเหลอ 15 องศาเซลเซยส เปนชวงเวลาทเหมาะสาหรบการทองเทยว

43

ฤดรอน มอากาศรอนและแหงแลว เรมจากปลายเดอนกมภาพนธไปจนถงเดอนพฤษภาคม อณหภมจะสงถง 38 องศาเซลเซยส ในชวงเดอนเมษายน (ไพรตน สงกจบลย 2545 : 38) 3. ประชากร ประชากร ประมาณ 5.5 ลานคน (เมองหลวงเวยงจนทน 5 แสนคน) มความหนาแนน 20 คนตอ 1 ตารางกโลเมตร จดวาเปนหนงในประเทศทมความหนาแนนของประชากรตอพนทตาทสดในเอ-เชย ประชากรครงหนงอาศยใน 4 เมองใหญคอ เวยงจนทน สะหวนนะเขต จาปาสก และหลวงพระ-บาง รฐบาลลาวแบงประชากรออกเปน 3 กลม ตามระดบความสงของพนททพวกเขาอยอาศยคอ ลาว-สง ลาวเทง ลาวลม เราสามารถชมภาพของสตรชาวลาวทงสามกลมไดบนธนบตรของลาว แทจรงลาวมชนกลมนอยอยมากประมาณ 68 กลม มความแตกตางกนทงในดานภาษา ศาสนา วฒนธรรม และอาหารการกน ลาวลม (ลาวแท ๆ) จะอาศยอยในบรเวณลมแมนาโขงมอาชพหลกคอ การปลกขาวนาลม นบถอศาสนาพทธลทธเถรวาท ลาวเทง (ขม) อาศยอยตามบรเวณเทอกเขาทมความสงระดบกลาง ๆ มความเชอศรทธาในลทธถอบชาผ มมาตรฐานการครองชพตาทสดในบรรดาลาวทงสามกลม ลาวสง (มง) อาศยอยบนภเขาสงเหนอระดบนาทะเลตงแต 1,000 เมตรขนไป มอาชพปลกขาว ทาไร ปลกฝน สวนชาวลาวเชอสายจน อาศยอยในเขตใจกลางเมองยานธรกจการคา ชาวเวยดนามมอาชพพอคาและเจาของธรกจเลก ๆ (ไพรตน สงกจบลย 2545 : 40-41) ความหลากหลายทางเผาพนธ ลาวมประชากรหลายเผาพนธอนสบเนองมาจากประวตศาสตรททกขยากลาเคญ แตความเกลยดชงในอดตกลบตองเปดทางใหกบการผกสมพนธและรวมมอกนในทายทสด ลาวมประชากรไมถง 5 ลานคน จดเปนหนงในประเทศทมความหนาแนนของประชากรตาทสดในทวปเอเชยคอเพยง 20 คนตอพนทหนงตารางกโลเมตรเทานน ประกอบอาชพทาไรไถนาเปนหลก ประชากรเชอสายลาวแท ๆ มอยราว 50 เปอรเซนตของประชากรทงประเทศ ทเหลอเปนชนกลมนอยมากมายหลายเผา ชาวลาวแท ๆ นนจะอาศยอยในเขตทราบลมรมฝงแมนาและทานาลมกนมาตงแตสมยโบราณ ในขณะทชนกลมนอยเผาอน ๆ จะอาศยอยในแถบเทอกเขา ยงชพอยดวยการเผาปาทาไรเลอนลอย ปลกขาวนาดอน และหาของปา-ลาสตว ประเทศลาวมความหลากหลายทางชาตพนธมาก ชาวลาวแททมอยราวครงหนงของประชากรทงหมดนนเรยกกนวาพวกลาวลม ซงสบเชอสายเดยวกนกบราษฎรทพดภาษาลาวในภาคอสานทางฝงไทย แตตางจากชาวไทยแท ๆ อยบางเลกนอย คนกลมนอาศยอยในแถบทราบลมแมนาโขงในแขวงหลวงพระบาง เวยงจนทน ทาแขก สวรรณเขตและปากเซ จดเปนกลมคนทมอทธพลครอบงา

44

ทางดานสงคมและการปกครองของลาวมาตงแตโบราณ อกกงหนงนนประกอบขนจากชนกลมนอยเชอสายลาวไทเสย 20 เปอรเซนต ไดแก ไทดา ไทแดง และไทขาว ซงสบเชอสายเดยวกนกบพวกลาวลม แตชอบอาศยอยตามปาเขาและปลกขาวนาดอน ซงตางจากวฒนธรรมการปลกขาวนาลมในเขตทราบลมแมนาโขงอยางสนเชง ถดขนมาจะเปนพวกลาวเทงหรอ “ลาวบน” ซงมเชอสายมอญ-เขมรอยบาง อาศยอยบนเขา โดยทวไปเปนพวกถอผมากกวาพทธศาสนกชน เดมพวกลาวลมเรยกพวกลาวเทงวาขาหรอทาส จดเปนพวกทยากจนทสดในสงคมลาว ประชากรกลมสดทายของลาวอาศยอยบนยอดเขาจงเรยกกนวาพวก “ลาวสง” หมบานของชาวเขาพวกนจะเปนผามง เมยน อาขา ลซอ และมเซอ เกณฑททางการลาวเปนผกาหนดขนเพอใหสามารถรวมพวกลาวลมกบลาว-ไทเขาดวยกน ทาใหงายตอการจดทาขอมลสถตประชากร ในทางการแลวถอวาพวกลาวลมกบลาว-ไทประกอบกนขนเปน 60 เปอรเซนตของประชากรทงหมด อก 34 เปอรเซนตเปนพวกลาวเทง และทเหลอเปนพวกลาวสง แตเมอหนมามองชาวเวยดนามและชาวจนทอาศยอยในประเทศลาวเปนจานวนไมนอยแลว ดานหลงธนบตรใบละ 1,000 กบของสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาวในปจจบนจะจดพมพเปนรปประชากรทงสามเหลา คอ ลาวสง ลาวลมและลาวเทง โดยไลจากซายไปขวาตามลาดบ ประเทศลาวมชาวเวยดนามและชาวจนอพยพเขามาตงหลกแหลงชมชนอยกนไมนอย โดยสวนใหญจะอาศยอยในเขตตวเมอง และประกอบอาชพคาขายเปนหลก ชาวเวยดนาม ความสมพนธระหวางชาวลาวกบชาวเวยดนามไมไดราบรนเสมอไป ในแงวฒนธรรม ชนสองชาตนอาศยอยคนละฟากของเสนแบงเขตแดนระหวางอารยธรรมอนเดยและอารยธรรมจนของภาคพนเอเชยอาคเนย ในแงภมศาสตรกมเทอกเขาอนหนากนกลางพรมแดนเปนระยะทางยาวถง 1,950 กโลเมตร มสภาษตลาวสรปทรรศนะทชนสองชาตมตอกนวา “ลาวกบแกว (เวยดนาม) คอ (เหมอน) แมวกบมหา” สะทอนใหเหนถงความไมลงรอยในการอยรวมกนของชนทงสองชาต ชาวจน หากดจากแผนทประเทศลาว จะเหนวาเขตแดนทยงเปนปญหากนอย ไมวาจะเปนเมองอทางตอนบนของแขวงพงสาล หรอเมองสงหในแขวงหลวงนาทา ลวนมอาณาเขตยนลกเขาไปในมณฑลหยนหนานของจนทงสน การผนวกดนแดนครงนทาใหลาวกลายเปนประเทศใหญเปนอนดบสามของภมภาค เปนเวลาเกอบรอยปทเดยวทจนพยายามกระทาทกวถทางเพอรกษาอานาจเหนอดนแดนภาคตะวนตกเฉยงเหนอของลาวเอาไว ปจจบนในขณะทอทธพลของไทยแผเขาครอบงาเขตภาคกลางและภาคใตของลาว แทนทเวยดนามมากขนเรอยๆ ภาคเหนอของลาวกตกอยใตอทธพลของจนทงทางเศรษฐกจและการเมองเชนกน (พวงนล คาปงส 2544 : 43 - 57)

45

3. ศาสนา ศาสนาพทธเปนศาสนาประจาชาตของลาวมผนบถอ 85% ของประชากรทงหมด เรมเขามาสลาวตงแตสมยเจาฟางม ผกอตงอาณาจกรลานชาง ชาวลาวลมจะนบถอพทธศาสนานกายเถร-วาท (หนยาน) เชนเดยวกบไทย พมา ศรลงกา แตทวาลทธถอผกยงมผเลอมใสศรทธาอยมาก ระบบความเชอดงเดมทมอทธพลอยทวประเทศ ชาวลาวเชอวาผมอยจรง ชาวลาวจงมพธอยางหนงเรยกวา “พธบาล” (บายศรสขวญ) จดขนเพอเรยกขวญทง 32 ใหมาประจาอยกบตว คอยพทกษรกษาคนเราใหมสขภาพแขงแรงและมจตใจสมบรณหรอจะจดขนเมอตองเดนทางไกลและมงานมงคล เชน งานแตง-งานโดยผททาพธจะเปนผอาวโสของหมบาน นงอยบนพนบานลอมวงอยรอบ ๆ กระทงบายศรรวมกบแขกผมเกยรตและผมารวมงาน กระทงบายศรทาจากใบตอง ประดบใหสวยงามดวยดอกไม หอยสายสญจนเสนสนๆ ไวมากมาย พรอมอาหาร ขนม เครองดม ผลไมตางๆ ไวเซนผ ผอาวโสของหมบานจะรายคาสขวญใหกบแขกผมเกยรต แลวกจะนาสายสญจนมาผกขอมอใหกบแขกผมเกยรต พรอมกบอวยชยใหพรตางๆ สวนศาสนาครสตหรออสลามนนหาไดยากมาก ชาวลาวไมไดใหความสนใจและศรทธา สาหรบพทธศาสนานกายมหายานเปนทนบถอกนในหมชาวเวยดนามและชาวจนทอาศยอยในลาว ซงจะนบถอกนหลากหลายทงพทธ ขงจอ เตา และลทธบชาวญญาณบรรพบรษ (ไพรตน สงกจบลย 2545 : 43 - 45) ศาสนาในลาว ลาวมพนฐานความเชอทางจตวญญาณทหยงรากมนคงยง โดยผคนจะนบถอพทธศาสนาเปนสวนใหญ แตมอกไมนอยทเลอมใสศรทธาศาสนาอน ศาสนาสาคญในลาวและกมพชาคอ ศาสนาพทธ ซงมประชากรนบถออยมากถง 65 เปอรเซนตในลาว แตศาสนาอสลาม ครสต และลทธไหวเจาถอผกเฟองฟ พทธศาสนาในลาวเปนแบบเถรวาทเหมอนกบไทย พมา และศรลงกา ตางจากในเวยดนาม จน เกาหล และญปน ทนบถอพทธศาสนาแบบมหายาน พทธศาสนาในลาว เชอกนวา ศาสนาพทธแพรเขามาสหลวงพระบางในปลายศตวรรษท 13 และตนศตวรรษท 14 เจาฟางมปฐมกษตรยแหงอาณาจกรลานชางทรงประกาศสถาปนาพทธศาสนาขนเปนศาสนาประจาชาต พทธศาสนานกายเถรวาทจะเนนใหปฏบตธรรมเพอการหลดพนดวยตนเองมากกวาทจะเชอเรองพระโพธสตว เปาหมายของนกายเถรวาทคอ การบรรลอรหนตผล การบรรลพระนพานคอการดบสนซงกเลส ซงหมายถงการหลดพนจากวงวนแหงการเวยนวายตายเกด ลทธถอผ แมพทธศาสนานกายเถรวาทกบรฐบาลคอมมวนสตของลาวจะไมพอใจนก แตลทธถอผกยงมผเลอมใสศรทธาอยมากมาย และยงคงเปนระบบความเชอแบบดงเดมทมอทธพลครอบงาอยทวประเทศ เพราะทจรงนน ชาวลาวสวนใหญเชออยแลววาผมอยจรง โดยในแตละทองทจะมการนาเอาผไปผกเขากบตนไม ภเขา นาตก และองคประกอบหรอปรากฏการณทางธรรมชาตอนๆ เสมอ การตดตอสมพนธกบผตองกระทาอยางนบนอบรอบคอบ และบางครงยงตองปลอบใหสงบลงดวย

46

เชน ขวญทง 32 ทคอยพทกษรกษาคนเราใหมสขภาพทแขงแรงและจตใจทสมบรณ ชาวลาวจงมพธอยางหนงเรยกวาพธ บาล (พธบายศรสขวญ) ทจดขนเพอเรยกขวญทง 32 ใหมาประจาอยกบตว ลทธถอผเปนความเชอดงเดมของชนกลมนอยในเขตทสงอยางพวกไทดา ในขณะทศรทธาในเรองเหนอธรรมชาตและหมอผจะมบทบาททสาคญยงในพธกรรมความเชอของพวกมง อาขา และเมยน ศาสนาครสต ฝรงเศสเปนผนาศาสนาครสตเขามาสอาณานคมอนโดจน แตไมเคยไดรบความเลอมใสศรทธามากกวาพทธศาสนา ปจจบนโบสถโรมนคาทอลกยงตงตระหงานอยในนครเวยงจนทน แตผนบถอศรทธากลบมเหลออยไมมาก ศาสนาของชาวเวยดนามและชาวจน ชาวเวยดนามเปนชนกลมนอยทมจานวนมากทสดในลาว สวนใหญนบถอพทธศาสนานกายมหายาน แตในหมชาวเวยดนามเองกมการนบถอศาสนากนหลากหลาย ทงพทธ ขงจอ ครสต และศรทธาทเปนของเวยดนามแท ๆ อยางลทธกาวไดและฮวเหา ศนยกลางของลทธกาวไดนนตงอยในมณฑลไตนงหไมไกลจากพรมแดนกมพชานก ชาวจนสวนใหญในประเทศลาวอาศยอยในเขตตวเมอง ศรทธาความเชอของชาวจนเปนการผสมผสานลทธขงจอ ลทธเตา พทธศาสนามหายาน และธรรมเนยมการเซนไหวบชาวญญาณบรรพชนเขาดวยกน อสลาม ชาวลาวแท ๆ ทนบถอศาสนาอสลามนนแทบจะหาไมไดเลย ชมชนมสลมเลก ๆ ทตงอยในลาวนนมแตลกหลานของชาวเอเชยใตทอพยพมาจากแควนปญจาบและทมฬพวกจามทหลบหนการฆาลางเผาพนธมาจากพวกเขมรแดงในกมพชา และพวกจนฮอทอพยพมาจากมณฑลหยนหนานของจน พทธศาสนามหายานและเถรวาท ทนททมาถงลาว อทธพลของพทธศาสนานกายเถรวาทจะเผยโฉมออกมาใหเหน ไมวาจะเปนพระสงฆผครองผากาสาวพสตร แมชในชดขาว วดวาอาราม ชอฟา บาตร เจดย และรปพญานาค ดแลวไมผดไปจากในประเทศไทย พมา และศรลงกาเลย แตพทธศาสนานกายมหายานกมไดหนหายไปไหน เพราะยงมปรากฏใหเหนตามวดจนในนครเวยงจนทนและดานหลงรานรวงในกรงพนมเปญและเมองพระตะบองอยเชนเดม ทซงพทธศาสนานกายมหายานของเขตเอเชยกลางใตหลอมรวมเขากบลทธขงจอ ลทธเตา และลทธบชาวญญาณบรรพบรษอนเปนศรทธาดงเดมของชาวจนและชนพนเมองในเขตภาคพนทวปของเอเชยอาคเนยชาวจนกบชาวเวยดนามเดนทางมาคาขายและตงรกรากอยในลาว ตงแตในสมยโบราณแลว แตการอพยพครงใหญนนเพงจะมขนหลงจากทฝรงเศสเขาครอบครองอาณานคมอนโดจนในปลายศตวรรษท 19 แมพทธศาสนาจะแตกออกเปนสองนกาย แตกยงถอหลกคาสอนเดยวกน ความแตกตางของทงสองนกายนอยทการตความและประเดนทแตละฝายใหความสาคญมากกวา(พวงนล คาปงส 2544 : 61 - 65)

47

4. วฒนธรรมและสงคม ประเทศลาว ภมประเทศ 2 ใน 3 เปนภเขาทบ ชาวลาวโดยทวไป จะมลกษณะคลายคนไทย แมแตเวลาประสบเคราะหกรรม ยงพดวา “บเปนหยง” หรอไมเปนไร สภาพนารก หนาตายมแยมแจมใส เปดเผย ไมชอบการทะเลาะววาท รกและชวยเหลอญาตพนอง เพอนบาน เมอโกรธแลวจะมการใหอภย ยนดตอนรบแขกแปลกหนา มชวตไมหรหรา ฟมเฟอย ชวยเหลองานทาบญซงกนและกน รกอสรเสร ความยตธรรม พอใจในสภาพความเปนอยของตน เมอครงยงไมมการเปลยนแปลงการปกครอง ชาวลาวนยมใชแคนเปาคลอไปกบเสยงรองของเพลงขบ นยมรองเพลงแกเกยวในงานตางๆ บางทมการรายประกอบเพลง หญงชาวลาวมกนยมไวผมมวยเบยงขาง ประดบสรอยคอทองคา ชาวลาวไมคอยนยมรบประทานเนอวว อาหารทนยมกนไดแก ไก ปลา ผก ผลไมตางๆ ลาวแตเดมมวฒนธรรมจารตประเพณทปฏบตสบตอกนมาเรยกวา “ฮตสบสองครองสบส” จากกาลเวลาคานยมของปจจบน อาจมสวนปลกยอยทแตกตางไป (ณจฉลดา พชตบญชาการ 2529 :192) ศลปวฒนธรรมลาวถกลทธคอมมวนสตกดกรอนบนทอนไปไมนอย แตศลปะแบบโบราณกยงพอหลงเหลออยบาง ทงยงกลบมาเปนสวนหนงของชวตประจาวน ศลปะและวฒนธรรมดงเดมของลาวมความเกยวของสมพนธกบศลปวฒนธรรมไทย (โดยเฉพาะในภาคอสานทพดภาษาลาวกนเปนหลก) 15 ปภายใตรมเงาคอมมวนสตและการตดขาดจากโลกภายนอกไปอยหลง “มานไมไผ” กกระตนใหเกดความแตกตางอนนาพศวงขนในลาว แงมมทนาสนใจของศลปวฒนธรรมรวมสมยของลาวจงอยทความผกพนอยกบยคสมยทลทธคอมมวนสตเรองอานาจโดยตรง ซงลกษณะดงกลาวนจะพบปะปนอยในงานศลปะดงเดมทกแขนง ทงนาฏศลป วรรณคด และดนตร (พวงนล คาปงส 2544 : 71) การเขามาแทรกแซงของตางชาตสงผลใหนครเวยงจนทนในปจจบนมความหลากหลายทางดานสถาปตยกรรม อาหารการกน และวฒนธรรมอยมาก โดยมอทธพลของลาว ไทย จน เวยดนาม ฝรงเศส อเมรกา และแมกระทงโซเวยตปะปนใหเหนกนอยทวไป เวยงจนทนมประชากรเพยง 10 เปอรเซนตของทงประเทศ แตกลบมงคงรงเรองไมนอย การพฒนาความเจรญในชวงหลายปหลงนสงผลใหโฉมหนาของเวยงจนทนในปจจบนแตกตางไปจากเวยงจนทนในสมยหลงสงครามอนโดจนครงทสองมาก (พวงนล คาปงส 2544 : 95) 5. วฒนธรรมอนเปนเอกลกษณของลาว ไดแก 5.1 วฒนธรรมทางการแตงกายผหญงนงผาซน เกลาผม หมสไบเฉยง สวมเสอแขนกระบอก ชาวลาวยงเครงครดในเรองวฒนธรรมอนดงามของการแตงกาย โดยเฉพาะเมอจะเขา

48

ไปในเขตวดหรอสถานทราชการ ควรงดเสอผาทเปลอยบา สายเดยว เกาะอก เสอกลาม กระโปรงสน กางเกงขาสนสาหรบวง ควรเตรยมเสอผาทเปนผาฝายเนอบาง เพราะในเวลากลางวนอากาศรอน แตควรเตรยมเสอกนหนาวแบบบางเอาไวเวลากลางคนทคอนขางเยนโดยเฉพาะในเดอนธนวาคมและมกราคม รองเทาแตะหรอรองเทาทสวมเดนทาง ควรเลอกทสวมเขาและถอดออกไดงาย เพราะทกคนจะตองถอดรองเทากอนเขาวดและเขาบานทกครง (ไพรตน สงกจบลย 2545 : 47 - 49) 5.1.1 แพรพรรณและอญมณ การทอผาเปนงานหตถกรรมโบราณทไดรบการยกยองอยางสงในประเทศลาว โดยเฉพาะในหมชาวลาวลม จะทอผาไหมกบผาฝายกนทใตถนบาน ลวดลายสวนใหญเปนลายเรขาคณต สตว และดอกไม ผาททอกนมากทสดคอผานงหรอผาถง ซงเปนองคประกอบสวนหนงในชดประจาชาตของสตรลาว พวกลาวเทงกบลาวสงกทอผาไดดวยเชนกน การผลตเครองทอง เครองประดบ-อญมณ และเครองเงนของลาวนนกลาวไดวามฝมอการทาดมาก งานฝมอทมคณภาพดเยยมทสดนนตองยกใหกบเครองเงนทสาเรจลงดวยฝมอของชางลาว โดยเฉพาะเขมขดเงนทมลวดลายละเอยดประณตทสตรลาวนยมใชรวมกบชดประจาชาต งานเครองเงนของลาวมลกษณะคลายคลงกบของเชยงใหมมาก (พวงนล คาปงส 2544 : 74) 5.1.2 ผาทอของลาว ทอดวยมอฝมอละเอยด มความงดงามและเปนอาชพทเฟองฟมากในปจจบน ในอดตการทอผาเปนงานของผหญงเทานน โดยทาอยใตถนบานเปนงานอดเรก แตปจจบนนทากนเปนอตสาหกรรมขนาดยอมอยางเปนลาเปนสนอกทงองคการสหประชาชาตและองคกรเพอการชวยเหลอพฒนาอกหลายองคกรไดเขามาใหการสนบสนนอยางจรงจง ชางทอผาลาวจะใชใยไหมและใยฝายเปนวสด สยอมใชสธรรมชาตมอย 5 สหลก คอ ดา สม แดง เหลอง และนาเงน ลวดลายมมากและหลากหลาย ทงรปดอกไม รปสตว เชน พญานาค มงกร กวาง สงโต ชาง ปลา และนก และรปทรงเรขาคณต เชน สามเหลยม สเหลยม รปกรวย และวงกลม เปนตน ทอออกมาเปนผาถง ผานงของสตร ยาม ผาคลมไหล ผาพนคอ ผาแพรสะพายของทงชายและหญง ผาสไบ และผาหม เทคนคและรปแบบในการทอ รวมทงประเภทของเครองทอผา จะแตกตางกนไปในแตละภมภาค และแตละกลม เชอชาตพนธ ตวอยางเชน ภาคใตของลาวใชเทคนคการยอมสแบบมดยอม และใชเครองทอผาแบบทเรยกวา หก สวนภาคเหนอใชกกระตก และทอเปนลายดอกตามแนวขวาเปนหลก(ไพรตน สงกจบลย 2545 : 217 - 219) 5.2 ภาษา มภาษาลาว เปนภาษาประจาชาต เปนภาษาไทยบรสทธ 5.3 การกนอย อาหารทขนหนาขนตาคอ ลาบชอบรบประทานขาวเหนยวใสกระตบหรอกลองขาว (ณจฉลดา พชตบญชากา 2529 : 192)

49

อาหารหลกของลาวคอ “ขาวเหนยว” บานของชาวลาวทกหลงจะมไหปลาแดกทตงอยระเบยงหลงบานเสมอ ขาวเหนยวจะใสมาในภาชนะทสานดวยไมไผ เรยกวา “ตบหรอกระตบ” หลงกนเสรจแลว ถาหากลมเอาฝาครอบตบขาวไวตามเดมจะถอวาเปนลางไมดตอไปจะไมมกน สรปไดวาอาหารลาวมความคลายคลงกบอาหารไทยโดยเฉพาะอาหารของชาวอสานทวไปในประเทศไทย (ไพรตน สงกจบลย 2545 : 221) ขาวทคนลาวกนเปนขาวเหนยว ขาวเหนยวยงคงเปนอาหารหลกของคนลาว และเปนเอกลกษณทโดดเดนทสดของอาหารลาว สวนปลาแดก (ปลารา) นน เปนปลาทหมกจนมกลนฉนตลบอบอวลโดยมากจะพบไหปลาแดกนตงอยทระเบยงหลงบานของชาวบานแทบทกครวเรอนทเดยว อาหารทกมอของคนลาวจะมขาวเหนยวยนพน โดยจะกนกบนาพรก ผกลวก สมตา ตมแกง แกงเผด หรอปลาปง ปลาเผา เปนตน ปกตขาวเหนยวมกจะใสมาในภาชนะทสานขนจากไมไผ เรยกวาตบขาว และหลงกนขาวเสรจ ถาลมเอาฝาครอบตบขาวไวตามเดม จะถอเปนลางไมดเอามากๆ อาหารลาวคอนขางคลายคลงกบอาหารไทย และเหมอนกบอาหารสวนใหญทชาวอสานเชอสายลาวในประเทศไทยกนกน อาหารจานเดด อาหารยอดนยมของลาวคอ ตาสมหรอทไทยเรยกวาสมตา นอกจากน ลาวยงมอาหารอรอยๆ อกหลนอยาง อาท ตมขาไก แกงจดมะระยดไสหมสบและขาวราดแกงซงเปนแบบเดยวกบของฝงไทยทกอยางแมกระทงชอเรยก อาหารชนบทของลาวนน ถาจะใหชอบคงตองใชเวลาฝกกนใหชนอาหารจาพวกเนอดบนนพบไดบอยๆ สวนใหญจะกนกบผกและสมนไพรทหาไดทวไปในปา แลวลางคอตามดวยเหลาสาโท แกรนต อแวนส นกเขยนชาวออสเตรเลยตงขอสงเกตวา การนยมกนเนอดบเปนเครองสะทอนใหเหนถงลกษณะเดนของสงคมและวฒนธรรมลาวไดไมนอย (พวงนล คาปงส 2544 : 79 - 80) กาแฟลาว จดเปนหนงในกาแฟดทสดในโลก ปลกอยบรเวณเขตทราบสงอนอดมสมบรณในภาคใตของประเทศ (ไพรตน สงกจบลย 2545 : 224) 5.4 ดนตร ใชแคนเปนเครองดนตร มหมอรา ราหม ราค และราเรอง ทเรยกกนวาราหมอแคน เปนเครองดนตรสาคญของประเทศลาวเปนเครองเปาททาจากไมไผเรยกวา “แคน” วงดนตรมอย 2 ประเภทคอ วงเซบใหญประกอบดวยกลองขนาดใหญกบแตรสงขใชบรรเลงในงานศาสนพธตางๆ และวงเซบนอย ประกอบดวยแคน ขลย ซอ ระนาด และฆองวง ซงมลกฆองถง 16 ลกดวยกน เพลงพนบาน จะมแคนเปนเครองดนตรหลก แตปจจบนชาวลาวจะนยมฟงรายการวทย ชมรายการโทรทศนของไทยเปนสวนใหญ

50

นาฏศลป ราวงเปนการฟอนราทนยมกนมากในหมชาวลาว นาฏศลปชนสงจะใชนางราเปนผหญงลวน โดยจะใชมอและแขนรายราเปนทวงทาตางๆ เพอสอความหมายเลาเรองในมหากาพยรามเกยรตหรอวรรณคดเรองอนๆ ในขณะทการราวงเปนการละเลนบนเทงพนๆ ททกคนทกเพศ ทกวย สามารถออกมารารวมกนไดอยางสนกสนาน ทงในงานเลยงรนเรงและงานเทศกาลตางๆ การละเลนพนบาน หมอลาเปนทนยมกนอยางแพรหลาย มอยดวยกน 4 ประเภทคอ หมอลาเดยว มนกแสดงเพยงคนเดยวใชแสดงเพอสงเสรมและเผยแพรหลกคาสอนของศาสนา หมอลาค จะมฝายชายออกมารองเพลงเกยวพาราสฝายหญงแลวมการองโตตอบกนไปมาอยางสนกสนาน หมอลาเรอง จะออกมาในรปแบบการแสดงทเนนความสนกสนาน หมอลาโจทก จะมนกแสดงสองคน เพศเดยวกน อาจจะเปนชายคหรอหญงคกได ออกมารองเปนกลอนถกเถยงกน เลาเรองหรอวพากษวจารณเกยวกบเรองบางเรอง หรอเหตการณบางเหตการณทกาลงสนใจกนอย (ไพรตน สงกจบลย 2545 : 54 - 56) 5.5 ตวอกษร เรยกวาหนงสอลาว ใชเรยกเมอไดรบเอกราช 5.6 ฮตสบสอง คอประเพณของไทยลาว ในการทาบญ ตามเดอน ทง 12 ถาใครปฏบตตาม จะไดรบแตความสข เทศกาลตางๆ หลวงพระบางเคยเปนทประทบของพระเจาแผนดนมานานยงกวาเวยงจนทนและจาปาศกดสงผลใหอดตราชธานอนเกาแกแหงนมเทศกาลงานประเพณทนาสนใจมากมาย งานประเพณเดอนสบสอง ถอเปนงานประเพณทเกาแกทสด งานนจดขนเพอบวงสรวงวงวอนแมพระธรณและแมพระคงคาใหบนดาลใหฤดเพาะปลกทจะเวยนมาถง ในสมยโบราณจะมงานฉลองกนอยางยงใหญ มขบวนเสดจพยหยาตราทางชลมารค ลองออกไปยงจดทแมนาโขงและแมนาคานไหลมาบรรจบกนเพอใหพระเจาแผนดนทาพธลอยกระทงพระประทป และสวดออนวอนใหพญานาคในลานาชวยปกปกรกษาอาณาจกรและทวยราษฎรใหอยรมเยนเปนสข ความรงเรองของพทธศาสนาในอาณาจกรลานชาง สงผลใหศรทธาในลทธบชาพญานาคตกตาลงเรอยๆ (แมจะไมถงกบดบสญไปเลยกตาม) งานประเพณเดอนสบสองจงเปลยนมามศนยกลางอยทวดพระธาตหลวง และชนทกชนวรรณะกเขามามสวนรวมในงานประเพณนเทาๆ กน ไมวาจะเปนกษตรย พระราชวงศ พระภกษสงฆ และชาวบานทออกมาสวมหนากาก เตนระบาราฟอนในขบวนแหปเยอยาเยอทเปนเทวดาหลวงผคอยปกปองคมครองอาณาจกร งานประเพณบญเดอนหา จะจดขนในชวงวนเพญของเดอนเมษายน หวใจของงานอยทพระบาง พระพทธรปอนเปนสญลกษณอาณาจกรลาวและเปนทมาของชอเมอง โดยในสมยโบราณนนจะจดงานกนนานถงสามสปดาห เพราะมทงงานพธ พธกรรม การละเลน และขบวนแหตาง ๆ มากมาย ดงเคย

51

มผบรรยายไววา “เสยงฆองกลองรามะนาดงกงกองกงวานในขณะทขบวนแหของชาวเมองเคลอนไปตามทองถนนซงประดบประดาดวยกระดาษหลากสพรอมสญลกษณจกรราศปลวไสว” งานประเพณบญเดอนหาเปนงานสาคญทมการเฉลมฉลองกนทวประเทศ แตงานทหลวงพระบางจะจดกนยงใหญเปนพเศษ โดยจะจดงานแขงเรอขนทกลางแมนาโขงและเลนสาดนากนอยางสนกสนาน (พวงนล คาปงส 2544 : 101 - 104) 5.7 ทอยอาศย ตวบานยกพนสง หลงคาแหลม หวนอนอยทางทศใต เรยกวา เบองตนนอน 5.8 การทามาหากน ทานาทาสวน ทาไร เลยงสตว ปลกผก คาขาย 5.9 การเลอกคครอง หญงชายมเสรภาพในการเลอกคครอง กอนตกลงแตงงานมการศกษาดใจกอน เรยกวา แอวสาว 5.10 ดานจตใจ ชาวลาวรกอสรเสร เคยรบพงกนเองเพราะตองการอสรภาพ กลาหาญ ซอสตย อดทน รกความสงบ เอาใจคนเกง ไมชอบเบยดเบยน ขมเหงใคร บางคนมจตใจสงมาก ซอสตย จนบางครงซอและโง ในสายตาคนอน เดมโครงสรางทางสงคมคลายๆ กบของไทย แตโครงสรางทางการปกครองตางกนเพราะลาวไดรบอทธพลจากฝรงเศส ลาวเคยมเมองหลวงสองเมองหลวงพระบางเปนเมองราชวงศและเวยงจนทรเปนเมองแหงรฐบรหารรฐกจ แตละเมอง มอานาจสงสดในการปกครอง แตกตางกนโดยลาดบชนทวประเทศ ภาษาลาว คอ ภาษาไทยเดม ตวหนงสอ ถอยคาสานวนคลายศลาจารก ชาวลาวพยายาม ดดแปลงตวหนงสอใหคลายไทย อกษรลาวทใชจารกตามวดวาอารามจะแตกตางกบอกษรทใชเขยน แตคลายๆ กบอกษรทใชกนทางภาคเหนอของไทย องคประกอบทางดานเชอชาต ชนกลมนอยในลาว เปนตนวา พวน ญวน ลอ เชน ผไทย มกจะพดภาษาลาว สาเนยงแบบถนเดม เชนเดยวกบชนภาคตางๆ ในไทย แตกสามารถเขาใจกนได ในสมยอาณานคม ใชภาษาฝรงเศสเปนภาษากลาง เรยนควบคไปกบภาษาลาว ดงนนชาวลาว สวนมากจงพดภาษาฝรงเศสได เมอมการเปลยนแปลงการปกครองเปนสงคมนยม คอมมวนสต ชาวลาวบางสวนอพยพไปอยในประเทศฝรงเศส สหรฐอเมรกา มการปรบตวใหเขากบวฒนธรรมของประเทศนนโดยไมลาบากนก ทงนเนองจากอปนสยเดมดงไดกลาวมาแลว (ณจฉลดา พชตบญชาการ 2529 :193 - 194)

52

6. ประวตศาสตรศลปะลาว ศลปะลาวมความเปนเอกลกษณ และสามารถคงลกษณะเชนนนอยจนกระทงปจจบน ทานศาสตราจารยหมอมเจาสภทรดศ ดศกล ทรงเปรยบศลปะลาวประดจดงศลปะบารอก (Baroque) ในทวปยโรป แมศลปะลาวเพงจะเรมเกดขนราว 600 ปมานเองในอาณาจกรลานชาง หากแตมความโดดเดน โดยเฉพาะดานเครองประดบตกแตง โดยไดรบอทธพลจากประเทศใกลเคยง เชน พมา เขมร ไทย เวยดนาม และจน ความแตกตางของอทธพลเหลานกอใหเกดศลปะลาวทมลกษณะดงเดมของตนเอง สมยกอนประวตศาสตร จากหลกฐานทพบไดแก เครองปนดนเผา เครองมอหนในสมยยคหนใหม หนใหญในแขวงหวพน ในยคสมฤทธ โองหนขนาดใหญททงไหหน แขวงเชยงขวาง ในยคเหลก เปนตน ประมาณพทธศตวรรษท 13 พทธศาสนาไดเผยแผมาแถบเมองเวยงจนทน จากหลกฐานทพบพระพทธรปศลปะทวารวดบางองค นอกจากนศาสนาพราหมณหรอฮนดไดเขามาทางทศใตกอนสมยการสรางเมองพระนคร (Angkor) ในกมพชา ศลปะเขมรไดแพรขนไปจนถงเวยงจนทนและหลวงพระบางเปนเหตใหศาสนาพทธและศาสนาพราหมณไดเผยแพรเขามายงดนแดนของลาวดวย 6.1 ดานสถาปตยกรรม ลาวมเจดยหรอพระธาตหลายแบบ ไดแก รปครงวงกลมหรอโอควา (ขนควา) เชน เจดยทวดวชนหลวงพระบาง รปทรงระฆงควา เชน เจดยวดธาตพน เชยงของ รปรางเปนยอดสอบแตเชงกวางแบบพระธาตพนม นยมกนมากทสดในลาว เชน เจดยหลวง วดธาตหลวง เวยงจนทน 6.2 เครองตกแตง มกจะตกแตงเครองใชในวด เชน ธรรมมาสน เชงเทยน ฯลฯ ใหสวยงามวจตรพสดาร และแกะสลกดวยไมอยางประณตงดงาม แสดงถงความเชยวชาญอยางยงและมแบบฉบบของตวเอง ลวดลายทตกแตงอาคาร สวนใหญจะใชปนปนและใชไมสาหรบหนาบน คนทวย ประต และหนาตาง แตปจจบนกนยมใชคอนกรตกนมากขน ลวดลายเครองตกแตงมากมายเหลานแสดงถงความมงคง นยมใชลวดลายของพชพนธตางๆ ดอกไม รปคนในเทพนยาย จากไตรภมทางพทธศาสนา และมหากาพยตางๆ ในศาสนาพราหมณ หรอบคคลสาคญทางประวตศาสตรทดดแปลงมาจากความนกคดและจนตนาการของชางผสรางสรรคงานนนๆ วหาร เปนอาคารสาคญของวด สรางขนหลายแบบแตกตางกนทงทางดานแผนผงและทรวดทรง แสดงถงประเพณของทองถนและการรบอทธพลจากทตางๆ กน บางครงกผสมผสานกนอยในอาคารหลงเดยวกน โดยแบงออกเปน 3 แบบ ตามทรวดทรงของแตละทองถนคอ 1. แบบหลวงพระบาง มการตกแตงดานหนาและหลงคาออนโคงมาก เหมอนอานมา ซอนกน 3 ชน ผนงดานขางจะเตยกวาทางดานหนา

53

2. แบบเชยงของ หลงคาซอนกนหลายชน แตละชนตรงกบความยาวของแผนผง ผนงดานขางเตยกวาดานหนา 3. แบบเวยงจนทน ตวอาคารสง หลงคาเปนชนเดยวหรอหลายชนกได บางครงซอนกนถง 4 ชน ผนงดานขางจะมความสงเทากบทางดานหนา สรปแลวแบบหลวงพระบางและแบบเชยงของจะคลายคลงกบสถาปตยกรรมแบบลานนาทางภาคเหนอของไทย แตแบบเวยงจนทนคลายคลงกบสถาปตยกรรมแบบอยธยาและรตนโกสนทรมากกวา(ไพรตน สงกจบลย 2545 :169 - 174) 6.3 ประตมากรรม ในชวงแรกของอาณาจกรลานชางไดรบอทธพลจากศลปะไทยสมยสโขทย ในขณะเดยวกนแถบเมองหลวงพระบางไดรบอทธพลจากศลปะไทยแบบลานนา หรอแบบเชยงแสนรนแรก พระพทธรปทสาคญทสดของลาวคอ พระบางเปนประตมากรรมแบบศลปะเขมร และกยงพบนอยกวาศลปะแบบสโขทย หลงจากนนจงเกดมศลปะแบบผสมขน ทาใหเกดสกลชางของลาวอยางแทจรง และมการสบตอลกษณะสนทรยภาพแบบสโขทยและพฒนาไปทางดานความแขงกระดางเลกนอย พระพทธรปของลาวในชวงพทธศตวรรษท 22 และ 23 จงแสดงถงการขาดชวตจตใจและขาดความงามบนพระพกตรไปแตทวามสกลชางพวกหนงในหลวงพระบางไดผลตงานประตมากรรมทแสดงถงพทธประวตปรากฏอยในวดตาง ๆ หลายแหง เปนงานทมความสวยงาม ละเอยดออน ประณตและมชวตชวา(ไพรตน สงกจบลย 2545 : 247 - 251) 7. สถาปตยกรรมทสาคญของประเทศลาว 7.1 ธาตหลวง พระธาตหลวงแหงนครเวยงจนทนจดเปนสงกอสรางทางศาสนาทสาคญทสดของประเทศลาว และมความหมายตอจตใจของประชาชนลาวอยางใหญหลวงในแงทเปนสญลกษณแทนความเปนเอกราชและอานาจอธปไตยของลาวมาตงแตแรกสรางขนในกลางศตวรรษท 16 และความจรงแลวพระธาตหลวง นบเปนพระเจดยทโดดเดนทสดของอาณาจกรลานชาง ปจจบน พระธาตหลวงมรปลกษณทแลดคลายปอมปราการ เพราะมการสรางพระระเบยงสงใหญขนโอบลอมองคพระธาตไว พรอมกบทาชองหนาตางเลก ๆ เอาไวโดยตลอด ประตทางเขานนเปนประตไมบานใหญ ลงรกสแดงไวทงหมด ทาใหบรรยากาศในยคโบราณไดรบการขบเนนใหโดดเดนยงขน นอกจากนรอบๆ พระธาตองคใหญยงมเจดยบรวารรายลอมอยอกหลายองค โดยมลกษณะเปนเจดยยอดแหลมทรงสอบทงสนและเมอเดนเขาไปดใกลๆ กจะเหนสญลกษณทแสดงถงความศกดสทธของพทธสถานแหงนปรากฏอยมากมาย ไมวาจะเปนรปสลกพญานาคซงเปนเครองหมายอยางหนงของพทธศาสนานกายเถรวาท พระพทธรปปดทอง หรอลายกลบบวทประดบอยบนฐานปทม (พวงนล คาปงส 2544 : 75)

54

7.2 ประตชย ตงตระหงานอยตรงกงกลางประตชยนสรางแลวเสรจในป 1969 เปนอนสรณใหระลกถงลาวลาวทลมตายในสงครามกอนหนาการปฏวตของพรรคคอมมวนสต ประตชยนมชอเรยกอกอยางหนงวา “รนเวยแนวตง” เพราะใชปนซเมนตทอเมรกาซอเพอสรางสนามบนใหมใหกบนครเวยงจนทนโดยเฉพาะมาสราง แมการสรางประตชยจะเปนอทธพลทไดรบมาจากฝรงเศสแตลกษณะทางสถาปตยกรรมกยงมเอกลกษณแบบลาวปรากฏอยอยางเดนชด ไมวาจะเปนพระพทธรปแบบลาว ภาพปนปนใตซมประตโคงกเปนเรองราวจากมหากาพยรามายณะ และยงมบนไดวนใหปนขนไปชมววบนยอดดวย (พวงนล คาปงส 2544 : 101) 7.3 มรดกโลกหลวงพระบาง ชยภมทคอนขางโดดเดยว และการทฝรงเศสยายศนยกลางการบรหารปกครองไปอยทเวยงจนทน ยงผลใหราชธานเกาแกอยางหลวงพระบางคงบรรยากาศแบบโบราณเอาไวไดจนกระทงทกวนน องคการสหประชาชาตใหความสนใจกบสงคณะผแทนเขามาทาการสารวจ รายงานทไดรบทาใหยเนสโกประกาศยกยองใหหลวงพระบางเปน “เมองทไดรบการอนรกษเอาไวอยางดทสดในเอเชยอาคเนย” และไดรบการขนทะเบยนใหเปนมรดกโลกในเดอนธนวาคม ค.ศ. 1995 เปาหมายหลกของยเนสโกกคอ การคงบรรยากาศแบบทเปนอยในปจจบนของหลวงพระบาง ตลอดจนอนรกษสถาปตยกรรมทงของลาวและฝรงเศส รวมถงประเพณและวฒนธรรมตาง ๆ ไว (พวงนล คาปงส 2544 : 119 - 121) หลวงพระบางม วดวาอารามและวฒนธรรมของหลวงพระบางซงเคยเปนนครหลวงและทประทบของกษตรยลาวมาถงศตวรรษท 16 ไดรบการอนรกษไวเปนอยางด จนไดรบการขนทะเบยนใหเปนหนงในมรดกโลก หลวงพระบางเปนราชธานเกาแก ตงอยทามกลางธรรมชาตอนงดงาม ณ จดทแมนาโขงและแมนาคานไหลมาบรรจบกนพอด นบเปนหนงในเมองทมเสนหมนตขลงทสดของเอเชยดวยหมวดวาอารามอนเกาแก และยอดภสทตงตระหงานเปนฉากหลงดวย ความสงกวา 100 เมตร งามจนไดรบการขนทะเบยนใหเปนมรดกโลกดวยองคการยเนสโกในเดอนธนวาคม ค.ศ. 1995 เขตตวเมอง พพธภณฑพระราชวงหลวง ตงอยบนถนนโพธสารราชระหวางเขาภสและแมนาโขงพอด ภายในจดแสดงประวตศาสตรอนเกาแกของเมองหลวงพระบาง พระราชวงแหงนสรางขนในป 1904 เพอเปนทประทบของเจามหาชวตศรสวางวงศ ลกษณะเปนศลปะแบบลาวผสมฝรงเศส มแผนผงเปนรปกากบาท และสรางฐานซอนกนหลายชน หองโถงดานหนาเปนทประดษฐานพระบางซงเปนพระพทธรปศกดสทธของลาว (พวงนล คาปงส 2544 : 113) 7.4 วดเชยงทอง ถอเปนวดทมชอเสยงทสดของหลวงพระบาง หลงคาพระอโบสถสะทอนรปแบบสถาปตยกรรมทางศาสนาแบบหลวงพระบางแท คอมหลงคาแอนโคง และลาดลงตามากจนแลดคอนขางเตย ภายในพระอโบสถมเสาขนาดมหมาแปดตนปดทองลองชาดอยางงดงาม

55

ทาหนาทคอยรองรบนาหนกหลงคา ผนงดานหลงตกแตงดวยลายธรรมจกรไลสงขนไปจนจรดเพดาน ในขณะทดานนอกใชกระจกสประดบเปนภาพตนไมแหงชวตบนพนทลงรกเอาไวจนเปนสแดง(พวงนล คาปงส 2544 : 116) 7.5 ทงไหหน เปนแหลงทองเทยวสาคญของเชยงขวาง ซงพบภาชนะรปทรงคลายไหหนขนาดใหญกระจายกนอยในละแวกเมองโพนสวรรคราวสบกวาแหง และยงมในทอน ๆ อกหลายแหงทชาวบานกลบมาเลาวาไปพบเขาระหวางออกไปหาของปา-ลาสตว แตปรศนาทยากจะไขกคอ หนโบราณเหลานจรง ๆ แลวคออะไร ใครเปนผสราง สรางขนเมอใดและทาไม มาดเดอแลน โกลาน นกโบราณคดชาวฝรงเศสไดเขามาทาการศกษาไหหนเหลานในทศวรรษ 1930 โดยอาศยชางเปนพาหนะและใชเวลาเดนทางสารวจภมภาคนนานสามปเตม กอนตพมพผลงานเรอง Megalithes du Haut-Laos ออกเผยแพรในกรงปารสเมอป 1935 โดยเนอหากลาวถงประวตความเปนมาของไหหนและหนตงทพบในแขวงหวพน โกลานเชอวาอนสาวรยหนทงสองประเภทนกอกาเนดขนจากอารยธรรมทรงเรองขนชวง 300 ปกอนครสตกาลถง ค.ศ. 300 และนาจะเปนอนสรณสถานอนเกยวเนองกบพธศพ ไหหนสวนใหญในเชยงขวางมเสนผาศนยกลางและความสงโดยเฉลย 1.5 เมตร แตบางลกกมขนาดใหญกวานมาก โดยใบทใหญทสดนนหนกถง 15 ตนทเดยว ไหหนสวนใหญจะสกดขนจากหนทรายซงเปนวสดทหาไดในทองถน ขอเทจจรงทวา เครองมอทใชสกดไหหนทาดวยโลหะ ในขณะทหนตงใชเพยงเครองมอจาพวกหนขด ทาใหเราสามารถระบยคสมยของแหลงอารยธรรมดงกลาวได นอกจากนการคนพบเถากระดกมนษยในไหบางลกและสสานขนาดใหญทตาบลบานอางบนเขตทราบสงเชยงขวางยงชวยยนยนทฤษฎการใชไหหนในการทาพธศพของโกลานไดเปนอยางด (พวงนล คาปงส 2544 : 128 - 129) 8. ศลปะแนวสงคมนยมของลาวในปจจบน หลงการสถาปนาประเทศสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาวขนในเดอนธนวาคม ค.ศ. 1975 ศลปะแนวนกไดแพรหลายไปทวประเทศ และกลายเปนรปแบบทางศลปะเพยงหนงเดยวทไดรบการยอมรบจากทางการ แตเนองจากลาวเปนประเทศกสกรรมและเปนเมองพทธแบบงายๆ สบายๆ ศลปะแนวนจงดแปลกแยกและไมสอดคลองกนแมแตนอย เมออทธพลคอมมวนสตในยโรปตะวนออกกบสหภาพโซเวยตลมสลาย ศลปะแนวสจนยมสงคมกถกละทงไป ผคนหนมาเฉลมฉลองเสรภาพทางวฒนธรรมทไดกลบคนมาอกครง (พวงนล คาปงส 2544 : 73 - 74)

56

วฒนธรรมกมพชา ประเทศกมพชามพนท181,035 ตารางกโลเมตร (เลกกวาประเทศไทยเกอบ 3 เทา) มอาณาเขตตดกบประเทศไทย ลาว และเวยดนาม มทะเลสาบนาจดเกดจากแมนาโขงใหญทสดในเอเชยมชอเสยงมากชอวา “ทะเลสาบโตนเล” (Tonle Sap) แมนาโขงไหลผานเขมร 315 กโลเมตรกอนจะเขาสเวยดนามไหลลงสทะเลจนใต ทะเลสาบโตนเลตอยหางจากกรงพนมเปญประมาณ 100 กโลเมตร ฤดนาหลากนาทวมถง 7,500 ตารางกโลเมตร ลกถง 10 เมตร กวางสด 30 กโลเมตร ยาว 130 กโลเมตร ครอบคลมพนท 5 จงหวด เปนแหลงทมปลาชกชมทสดในโลกแหงหนงทเดยว มปลาชนดตางๆ กวา 300 ชนด (ไพรตน สงกจบลย 2545 : 35) กมพชามภมประเทศสวนใหญเปนทราบลม ครอบคลมพนทใจกลางคาบสมทรอนโดจนกวา 180,000 ตารางกโลเมตร พรมแดนทางทศตะวนออกเฉยงเหนอตดกบลาว ทศตะวนออกและตะวนออกเฉยงใตตดเวยดนาม ทศเหนอและทศตะวนตกตดกบไทย มชายฝงทะเลโอบลอมอยทางดานตะวนตกเฉยงใตของอาวไทยดวยความยาว 443 กโลเมตร แบงเขตการปกครองออกเปน 20 จงหวด และสามเทศบาลนคร มกรงพนมเปญซงตงอยทางตะวนออกเฉยงใตเปนเมองหลวง (ประชากร 1-1 ½ ลานคน) แหลงนาสาคญของกมพชามอยสองแหลง คอ แมนาโขงกบทะเลสาบหลวง (ตวนเลชาป) แมนาโขงไหลจากลาวเขาสกมพชาใกลๆ กบเมองสตงเตรงในภาคเหนอ ลดเลยวผานประเทศเปนระยะทาง 500 กโลเมตร กอนผานเขาสเวยดนามไปไหลออกยงทะเลจนใต ลานาบางชวงวดความกวางไดถง 5 กโลเมตร แมนาจะแยกออกเปนสองสายทกรงพนมเปญ สายตะวนออกยงคงเรยกวาแมนาโขง (ตอนลาง) สวนสายตะวนตกเปลยนชอเปนแมนาบาชก (พวงนล คาปงส 2544 : 205) ดนแดนกมพชานน เปนดนแดนทเหมาะสมแกการเกษตรกรรม มททาการเพาะปลกไดถง 75% มเนอทเหมาะสมทจะปลกขาวนาลม มปลาชกชมในทะเลสาบยาวถง 7,000 ไมล มการสรางเขอนกนนาหลาก เมอนาลดจะเหลอแตปยททาใหพชผลเจรญงอกงาม ในฤดแลงจะหาปลาไดมากมาย มากกวา 600,000 เมตรกตน เขมรมชอเสยงในเรองปลากรอบและปชนยสถานสาคญคอนครวด (ณจฉลดา พชตบญชาการ 2529: 208) กมพชาเคยอดมสมบรณดวยทรพยากรธรรมชาต อาณาบรเวณลมแมนาโขงทะเลสาบและลาธารเคยเปนอขาวอนาทมปลาชกชม ในรอบ 50 ปทผานมา มลภาวะทางนาเสอมโทรม ทรพยากรในนารอยหรอ ครงหนงในศตวรรษท 9 – 14 อาณาจกรพระนคร (Angkor) ของกมพชาเคยเจรญรงเรองจนหาคแขงในเอเชยอาคเนยไมได แตเมอถงปลายศตวรรษท 20 ปราสาทนครวด-นครธม และปราสาทบายนกลายเปนโบราณสถานเพอใหอนชนรนปจจบนเชยชมในฐานะเปนสงมหศจรรยของโลกเทานน พลงอานาจของชาตทเปนมหาอานาจของโลกหมดไปแลว ภเขายงคงอย

57

แตปาไมถกทาลายรอยหรอ เหลอไมถง 57% ของพนททงหมดของกมพชาปจจบน (ธระวทย, สณย ผาสก 2543 : 234 - 235) 1. ภมอากาศ เปนแบบรอนชนแถบมรสม ฤดฝน เดอนพฤษภาคมถงตลาคม ฤดแลง เดอนพฤศจกายนถงเมษายน อณหภมรอนทสดในเดอนเมษายน 35 องศาเซลเซยส เยนทสด 20 องศาเซลเซยส ในเดอนมกราคม ฝนตกชกทสดในเดอนตลาคม 256 มลลเมตร (ไพรตน สงกจบลย 2545 : 36) ภมอากาศของกมพชาตกอยภายใตอทธพลของลมมรสมประจาป ชวงเดอนพฤษภาคมถงตลาคม ลมมรสมตะวนตกเฉยงใตจะพดพาฝนใหมาตกหนกเกอบทกวน สวนลมมรสมตะวนตกเฉยงเหนอซงพดมาในชวงพฤศจกายนถงมนาคมนน จะพาอากาศเยนสบายและลมฝนมาใหพอประปราย ชวงเปลยนฤด ทองฟาจะมเมฆแปรปรวน อากาศรอนจด และมพายฤดรอนเกดขนได เดอนทเยนทสดคอชวงเดอนพฤศจกายนถงมกราคมแตอณหภมกแทบจะไมเคยลดตาลงกวา 20 องศาเซลเซยส โดยทวไปแลว กมพชามอากาศรอนกวาไทยและลาวราว 2-3 องศา เดอนทแลงทสดคอเดอนมกราคมและภมภาพนธ ซงไมมฝนตกเลย ในขณะทเดอนกนยายนและตลาคมฝนจะตกชกมาก ปรมาณนาฝนทไดรบกแตกตางกนไปในแตละพนทและแตละป ปรมาณนาฝนในเขตขนเขาทางตะวนตกเฉยงใตซงมพนทดานหนงหนออกสทะเล เฉลยแลวมากกวา 5000 มลลเมตรตอป ในขณะทเขตทราบภาคกลางวดไดเพยง 1400 มลลเมตรตอป ปใดทลมมรสมตะวนตกเฉยงใตพดมาไมถง เขตทะเลสาบหลวงและพนททานาใกลเคยงมกประสบปญหาทพภกขภยรายแรงเสมอ ปญหาภยแลงกพบอยบอยๆ และถงแมวาหลกฐานทางประวตศาสตรทมจะชชดวา อาณาบรเวณแถบนมปญหาดงกลาวเกดขนเปนปกตวสย หลายคนกมกกลาวโทษวาการทาไมอยางไรจตสานกและความรบผดชอบในเขตแมนาโขงตอนบนเปนสาเหตสาคญททาใหปญหาภยแลงทวความรนแรงยงขน (พวงนล คาปงส 2544 : 206) ระบบนเวศ กมพชามสภาพแวดลอมทางธรรมชาตทหลากหลาย ทราบลมภาคกลางเปนเขตกสกรรมทอดมไปดวยทองทงนา ไรขาวโพด ไรยาสบ และสวนยางพารา มปาไมขนอยเพยงเบาบาง พนทสวนทเหลอจากการกสกรรมมกมปาออและพงหญาขนปกคลม พนทรอบนอกเขตดงกลาวเปนเขตเชอมตอระหวางทราบและขนเขา พชพนธทพบสวนใหญเปนหญาและไมพมในเขตทงหญาสะวนนา เทอกเขาทมอยมากมายทาใหกมพชาพลอยมปาไมหลากหลายประเภทตามไปดวย ชวง 30 ปทผานมา อตสาหกรรมการทาไมในกมพชาไดดาเนนไปอยางตอเนองนบจากป 1970 เปนตนมา พนทปาจงลดลงถงหนงในสาม รฐบาลทกยคตางมงหาประโยชนจากปาไมกนอยางเอาเปนเอาตาย การสงซอไมทเพมขนจากตางชาตทาใหรฐตองควบคมการทาไมและสงออกไมให

58

เขมงวดยงขน กมพชาไมเคยลงเลทจะหาเงนจากปาไม การขายสมปทานปาไมใหตางชาต (โดยเฉพาะมาเลเซยกบอนโดนเซย) ทาเงนเขามาเยยวยาเศรษฐกจของชาตไดอยางเปนกอบเปนกา แตอนาคตในภายภาคหนากลบถกมองขามไป แมรฐบาลจะเคยยกเลกการใหสมปทานไปหลายครง สงทตดตามมาคอการเปดใหสมปทานใหม ปญหาการสญเสยพนทปา การบกรกพนทปา และสงครามตลอดหลายปทผานมา ลวนเปนภยคกคามสตวพนธพนเมองของกมพชาอยางใหญหลวง ไมวาจะเปนสตวใหญอยางเสอโครง เสอดาว แรด ชาง หม กวาง ววปา ควายปา หรอสตวเลยงลกดวยนมขนาดเลกอยางลง กระรอก หนนา และหน นอกจากน กมพชายงมนกอกหลายชนด ทงทอาศยอยในเขตหนองบงและทงหญา อาท นกกระเรยน นกกระสา นกกระทง นกกานา เปนและหาน การอนรกษพนธสตวปาในกมพชายงไมไดรบความสนใจเทาทควร ชาวบานนน แทบจะไมมความรในเรองความสาคญของการรกษาสมดลของระบบนเวศเลย แตศกยภาพทางเศรษฐกจของแมนาโขงกไมไดถกมองขามในกมพชามการเสนอโครงการทาประโยชนจากแมนาโขงมากมายไมตางจากในประเทศอน โดยมงเนนดานการกอสรางเขอนไฟฟาพลงนาเปนหลก (พวงนล คาปงส 2544 : 206-207) 2. ประชากร กมพชามประชากรประมาณ 11 ลานคน เปนชาย 46% เปนหญง 54% อตราการตายของเดกทารกสงมากคอ 1 ใน 5 จะตายกอนอาย 5 ป เพราะการแพทยยงไมทนสมย และอตราประมาณ 50% ของประชากรทงหมด อายตากวา 17 ป อนเปนผลพวงมาจากสงครามลางเผาพนธของเขมร 96% ของประชากรเปนเชอสายเขมร เชอสายเวยดนามรวม 1 ลานคน เชอสายจน 4 แสนคน เชอสายจามนบถออสลาม และชาวเขาเผาตางๆ อกราว 70,000 คน (ไพรตน สงกจบลย 2545 : 36 - 37) ประชากรสวนใหญอาศยอยตามหมบานเลกๆ ในเขตลมแมนาโขง-ทะเลสาบหลวง และมอาชพทานาลม ในฤดนาหลาก กระแสนาในแมนาโขงและทะเลสาบหลวงจะพดพาเอาดนอนอดมสมบรณมาตกตะกอนอยทวเขตทราบภาคกลาง การสลบทศทางการไหลของกระแสนาประจาปยงผลใหทะเลสาบหลวงอดมไปดวยปลานานาพนธ จงเปนแหลงรายไดและแหลงโปรตนทสาคญใหกบชาวกมพชามาทกยคสมย (พวงนล คาปงส 2544 : 206) ประชากรสวนใหญของกมพชาเปนชาวเขมร แตชนกลมนอยกมอยหลายเผา ทงยงมธรรมเนยมโบราณในการใชสตรเปนองครกษพทกษผเปนประมขอยบาง กมพชามประชากรประมาณ 11 ลานคน เปนราษฎรเชอสายเขมรเสยกวา 90 เปอรเซนต 2.1 ชาวเขมร สวนใหญยงชพอยดวยการทากสกรรม กนขาวกบปลาเปนอาหารหลก และอาศยอยบนบานไมใตถนสงตามหมบานตางๆ ทาไรทานาเปนอาชพหลก แตใน

59

ขณะเดยวกนกมงานหตถกรรมตางๆ อาท การทอผา การทาเครองปนดนเผา และงานโลหะใหทาดวยเชนกน ชาวเขมรยงคงเปนประชากรกลมททรงอทธพลตอการเมองและวฒนธรรมของกมพชาทสด ชาวเขมรสวนใหญนบถอศาสนาพทธนกายเถรวาท แตยงมบางสวนทหนไปนบถอศาสนาครสต นอกจากชาวเขมรสวนใหญทอาศยอยในกมพชาแลวในภาคใตของเวยดนามโดยเฉพาะบรเวณเดนดอนสามเหลยมปากแมนาโขง จะมประชากรทพดภาษาเขมรอยราวครงลานคน เรยกกนวาพวกแขมรกรอมหรอเขมรลาง (พวงนล คาปงส 2544 : 213) 2.2 ชาวเวยดนาม ชาวเวยดนามอพยพเปนชนกลมนอยทมจานวนมากทสดในกมพชา เนองจากความเปนมตรทเคยมอยเพยงเลกนอย ระหวางชาวเขมรกบชาวเวยดนามไดสญสลายเปนอากาศธาตไปแลว จงเปนไปไดททางกมพชาจะประเมนจานวนประชากรเวยดนามทมอยในประเทศตากวาความเปนจรง ชาวเวยดนามสวนใหญอาศยอยในเมองใหญทาอาชพเปดรานอาหารหรอทาธรกจเลกๆ บางสวนทอาศยอยแถบแมนาโขงและแมนาซาป จะทาอาชพประมงเปนหลก สตรเวยดนามทหาเลยงชพดวยการขายบรการทางเพศกมอยไมนอย (พวงนล คาปงส 2544 : 213) 2.3 ชาวจามในกมพชา ชนกลมนอยกลมทสองในสงคมกมพชา คอชาวมสลมเชอสายจามและจดเปนหนงในชนกลมนอยกลมทเกาแกทสดในอนโดจน แมจะตกเปนเปาหมายในการฆาลางเผาพนธจากกลมเขมรแดงในทศวรรษ 1970 แตปจจบน กยงมชาวจามเหลอรอดมากกวา 400,000 – 500,000 คน ชาวจามมฝมอดานการทาเครองเงน หาเลยงชพดวยการหาปลาและฆาสตวไปขายใหกบเพอนบานทเปนชาวพทธ ชาวจามเปนทายาทของอาณาจกรจามปาซงเกาแกนบยอนไปกวา 2,000 ป หลกฐานทเกาแกทสดทมการเอยถงอาณาจกรจามปาคอ บนทกจดหมายเหตของจนเมอ ค.ศ. 192 ทเลาถงชาวจามวา “มผวดาคลา ตาลก จมกบานพอง ผมหยกหยอง” ซงลกษณะดงกลาวนยงคงตกทอดมาสลกหลานจนถงทกวนนอย ในบนทกยงกลาวอกวา ชาวจามแตงกายคลายชาวมลาย คอ “ใชผาฝายหรอผาไหมเพยงหนงผนพนรอบกาย เกลาผมเปนมวยสงอยเหนอศรษะ นยมเจาะหเพอใสตมหอนเลกๆ ชาวจามรกความสะอาดมาก มกอาบนาวนละหลายๆ ครง นยมประพรมนาหอม โดยใชการบรกบนามนชะมดเซยงเปนเครองประทนผว” ชาวจามสบเชอสายมาจากพวกออสโตรนเซยนเชนเดยวกบชนพนเมองบนหมเกาะมลาย อนโดนเซย และฟลปปนส บรรพบรษของชาวจามคงอพยพมาจากหมเกาะอนโดนเซยเขามาตงรกรากอยในภาคใตของเวยดนามตงแตสมยโบราณ ชาวจามชานาญดานการหาปลา จงมฐานะ

60

ความเปนอยคอนขางด สามารถปรบตวใหเขากบวถชวตในกมพชาไดอยางสบาย ๆ และรอบรเรองยาสมนไพรจนเลองชอ (พวงนล คาปงส 2544 : 213 - 215) 2.4 ชนกลมนอยอนๆ แตเดมชาวจนสวนใหญในกมพชาอพยพมาจากมณฑลไหหนาน กวางตง และฝเจยนทางภาคใตของประเทศจน โดยมอยราว 100,000 ถง 400,000 คน และเมอไมกปทผานมา ชาวจนกลมใหมไดเรมอพยพเขามาในกมพชาอกระลอกหนง สวนใหญเปนนกธรกจจากไตหวนและมาเลเซย ชาวจนเกอบทงหมดเลอกอาศยอยในเมอง การทพวกเขาไมไดนบถอศาสนาอสลามเหมอนพวกจามไมเปนทเกลยดกลวของชาวบานเหมอนพวกเวยดนาม ทงยงเตมใจทจะแตงงานกบชาวเขมรโดยไมลงเลรรอ ทาใหพวกเขาไดรบการยอมรบเขาเปนสวนหนงของสงคมเขมรยงกวาชนกลมนอยชาตอนๆ (พวงนล คาปงส 2544 : 216) องครกษหญง การใชองครกษหญงนมทมาจากธรรมเนยมโบราณของภมภาคน ดงทแอนโทน รด ผเชยวชาญดานเอเชยตะวนออกเฉยงใตระบเอาไววา กษตรยแหงเมองพระนครมสนมนางใน 5,000 นาง ขอเทจจรงทางประวตศาสตรขอนวา “ไมปรากฏวาเคยมองครกษหญงคนใด ทรยศ ความไววางใจของเจานายดวยการหนมาฆาเจานายเสยเองเหมอนอยางทองครกษทเปนชายเคยทามา” (พวงนล คาปงส 2544 : 218) โครงสรางของประชากร ชาตพนธและอาชพของพลเมองสงคมกมพชาไมมลกษณะจาเพาะทมเงอนไขสงเสรมความจดแยงทรนแรง แตมเงอนไขระหวางประเทศและภาวะสงครามเยนทมผลกระทบทางจตวทยาทาใหชาวกมพชาหวาดระแวงภยคกคามจากตางชาตเปนพเศษ กมพชาประกอบดวยชมชนขนาดเลก ความเชอและคานยมของชาวกมพชาในกลางศตวรรษท 20 เปนสวนผสมของวฒนธรรมเขมรนครวดทยงใหญ ลทธทนนยมทจกรวรรดนยมฝรงเศสนาไปเพราะเชอไว ลทธชาตนยม และอดมการณประชาธปไตยตะวนตก หลงจากไดรบเอกราชไมนานกมพชาเปนสงคมทแตกแยกกนมากในดานความเชอในลทธอดมการณในการปกครอง โดยเฉพาะอยางยงลทธคอมมวนสตและประชาธปไตย ในชวงป 1970 – 1990 กมพชากลายเปนสนามสงหารโหดทมผนาเขมรและตางชาตรวมมอกนทาใหคนชาวเขมรตายไมตากวา 2 ลานคน และสรางเงอนไขใหคอมมวนสตเอเชยทาลายกนในคาบสมทรอนโดจน จนในทสด ตองอาศยสหประชาชาตเขาไปฟนฟสนตภาพและบรณภาพแหงดนแดน เหตการณทเกดขนมผลกระทบตอระบบการศกษา ซงขาดความตอเนอง ศลปวฒนธรรมตางๆ กถกกระทบดวย แตศลปกรรมศลปการแสดงและดนตรซงสะสมมาจากภมปญญาของชาวบานสวนหนงยงคงอยไดอยางนาพศวง เมอเรมสหสวรรษใหม วฒนธรรมพนเมองคงตองผสมกลมกลนกบคานยมบรโภคนยม (ธระวทย และ สณย ผาสก 2543 : 236) สงคมกมพชามใชเฉพาะเรองสงครามและการทาลายกนเทานน แตยงมกจกรรมสรางสรรค

61

ในดานอน ๆ เหมอนกบประเทศอนดวย ในการพฒนาทก ๆ ดาน จะประสบความสาเรจมากนอยเพยงใดนน นอกจากจะมเงอนไขทางธรรมชาต มรดกทางประวตศาสตร ยงมเงอนไขทางสงคม เปนปจจยทสาคญดวย(ธระวทย และ สณย ผาสก 2543 : 45 - 46) 3. ศาสนาและความเชอในกมพชา เขมรยอมรบนบถอศาสนาฮนดจากอนเดยตงแต 2,000 ปมาแลว โดยเทพสงสดคอ พระอศวร (Shiva) และพระนารายณ (Vishnu) ตอมาราว 800 ปมาแลว ศาสนาพทธเขามาสเขมร ทงนกายหนยาน และนกายมหายาน มโรงเรยนเผยแพรศาสนานกายหนยาน “Lesser Vehicle” (ยานเลก) เรยก “Southern” ซงเจรญและนบถอแพรหลายกนในอนเดย ลงกา พมา ไทย และลาว และยงมโรงเรยนสอนศาสนานกายมหายาน “Great Vehicle” (ยานใหญ) เรยก “Northern” เจรญและนบถอกนในเนปาล ทเบต จน เกาหล มองโกเลย เวยดนามและญปน ปจจบนศาสนาพทธเปนศาสนาประจาชาตเขมร (ไพรตน สงกจบลย 2545 : 37) คนเขมรโบราณมความเชอในอานาจเรนลบทมอยกบธรรมชาต (animism) โดยทวไปเกรงกลวและบชาดน นา ลม ไฟ หนประหลาด ตนไมใหญ ภเขา ฯลฯ เมอชาวบานมปฏสมพนธกบคนตางถนกอาจไดรบอทธพลจากความเชออนๆ เพมขนโดยไมจาตองละทงความเชอถอดงเดม ในทสด ในเวลาและสถานทตางกนคนกมพชาไดรบเอาความเชอในศาสนาและลทธตางแดนมากมายทสาคญคอ ศาสนาพทธ ศาสนาอสลาม ลทธขงจอ และลทธเตา 3.1 ศาสนาพทธเปนสวนสาคญในวถชวตของชาวเขมรโดยทวไป คลายกบในไทย คนเกด แตงงาน ตาย มกจะมพธกรรมตามศาสนาพทธ แมบางสวนของพธกรรมอาจจะมของลทธพราหมณคละกนไปบาง วดและกจกรรมสงฆเปนสวนประกอบทสาคญของสงคม ชาวบานพากนไปทาบญทวด ศาสนจกรในกมพชามไดแยกออกจากการเมองชดเจนเหมอนดงในประเทศไทย ในยามทมความขดแยงกนในทางการเมอง พระสงฆในศาสนาพทธบางครงกรวมตวกนเรยกรองใหคพพาทหาทางปรองดองกน สอดคลองกบคาสอนของพระพทธเจาทใหเดนสายกลาง ไมเหมอนกบของไทย รฐธรรมนญของกมพชามไดตดสทธพระสงฆไปใชสทธเลอกตงและสมครรบเลอกตง(ธระวทย และ สณย ผาสก 2543 : 63 - 64) พวกขอมจะนบถอพญานาคมาก และมกจะทารปสลกเฝาอยสองขางทางเขาปราสาทเสมอ ทงน เนองมาจากความเชอของขอมโบราณวา เดกทเกดมาเปนกษตรยของขอมพระองคแรกเกดจากพญานาค และพญานาคไดดดนาจนแหงสนทสรางเปนบานเมองใหหลานตาปกครอง ดงนน ขอมจงนบถอมากในฐานะเปนผปกปกรกษาอาณาจกรขอม และศาสนสถานตางๆ จงนยม

62

ทาเปนรปพญานาคอยสองขางทางเขาพญานาคยคแรก ๆ มรปรางแบบง มหลายหว ยงไมมรศม ไมมฐานรองรบ พญานาคจงเลอยยอยบนดน ดงเชนทปราสาทพระโคแหงน (ไพรตน สงกจบลย 2545 : 92) 4. วถการดาเนนชวต ประชากรสวนใหญนบถอพทธศาสนา ลทธเถรวาทและเคารพ ภตผปศาจ เชอวาสามารถปดเปาโรคภยไขเจบได ประชากรสวนใหญเปนชาวเขมร สงผวคลากวาคนไทย ผมดา หยกหยกศก สบเชอสายมาจากชาวจนลา มอาชพ ทานา ทาสวน คาขาย ชาวประมง และชางฝมอ มบานเรยงรายอยรอบๆ ถนนและทางนาไหลหรอรวมกนเปนกลมแถบทงนา บานคนจนมงดวยจาก ครวมกจะอยหลงบาน ปลกผกและผลไมรอบๆ บาน ทกหมบานมวด หองโถงใหญ และสถานทอาบนา มการทานาตาลโตนดกนมากมาย ชาวเขมรเลยงววและความไวไถนา หมและไกเลยงไวขาย แมวและหมาเปนสตวเลยงชาวเขมรไมชอบรบประทานเนอไมชอบลาสตว นยมใชปลาเปนอาหาร ทาปลาเคมและปลาราทชาวเขมรเรยกวา ปลาหก ผชายชาวเขมรบางคน เปนชางฝมอและเวลาวางกจะทางานฝมอ เปนตนวาเครองดนตร บางคนกเขาไปหางานทาในเมอง มการทอผาไหมและผาฝายสาหรบสตรใชเปนเครองแตงตว เมอหมดฤดทานาจะทานาตาลจากตนมะพราวทเรยกวา นาตาลโตนด ชาวเขมรหามแตงงานในวงศญาตใกลชด ผหญงและผชายมสทธในมรดกเทาเทยมกน การแตงงานผใหญจะเปนผจด (ณจฉลดา พชตบญชาการ 2529 : 208 - 209) การแบงชนชนในเขมร 1. ชนชนสง ไดแก เชอพระวงศ ขนนาง ขาราชการชนสง นายทหาร ขาราชการ ผบรหาร ชนชนปกครอง 2. ชนชนกลาง ไดแก ผประกอบธรกจ – ขนาดเลก เสมยน คร พระภกษ 3. ชนชนตา ไดแก ชาวบาน ผใชแรงงานทวไป ชาวจน ชาวเวยดนาม เปนผกมเศรษฐกจในเขมร ชาวจนมสถานภาพทางสงคมสงกวาชาวเวยดนาม (ณจฉลดา พชตบญชาการ 2529 : 209) ประเพณการทาศพ จะกระทาในวนรงขน หลงจากการตาย การเผาศพ มการฉลองกนอยางสนกสนานมมหรสพสมโพธน พธศพของคนยากจนและคนรารวยตางกนทความสนยาวของพธ ถาเปนพธของคนมฐานะ จะทาพธยาวและมมหรสพสมโพธนหลายอยาง (ณจฉลดา พชตบญชาการ 2529 : 209)

63

5. วฒนธรรมกมพชา แมพวกเขมรแดงจะทาลายงานศลปะลาคาไปเปนจานวนมาก แตอารยธรรมเขมรกยงหลงเหลอสบทอดตอมาไดครบถวนทกแขนง การใหนยามคาวา “ศลปวฒนธรรมกมพชา” ไมใชเรองททาไดงายๆ เพราะเราไมอาจชชดลงไปวา “วฒนธรรมกมพชา” มจดเรมตนและสนสดอยทใด จรงอยวฒนธรรมเขมร มอญ และจามอาจเปนวฒนธรรมทเจรญสงสดและเกาแกทสดของภมภาคน แตกมการรบเอาวฒนธรรม ศาสนา และศลปะจากอนเดยเขามาปะปนอยตงแตตน อกษรเขมรเปนตนแบบใหกบอกษรไทย ภาษาและขนบธรรมเนยมในราชสานกไทยทรบแบบอยางมาจากเขมรกมไมนอย จรงอย การรบอารยธรรมอนเดยอาจมมาตงแตสมยอาณาจกรเขมร แตเมอใดทกมพชาออนแอลง พรอมๆ กบทสยามมอานาจกลาแขงขน ทศทางการสงตออารยธรรมใหแกกนจะพลกกลบสลบขวทนท ตวอยางทเดนชดทสดในเรองนคอมหากาพยรามายณะของฮนด ซงมอทธพลตอวฒนธรรมเขมรและลาว (ดนตรนาฏศลป วรรณคด จตรกรรม) มากเสยจนตองนามาศกษากนใหถงเบองลก เนองจากมเนอหาเหมอนกนทงฉบบภาษาลาวและภาษาเขมร (เรยมแกร) จงนามาศกษาเปนเรองเดยวกนได แตสวนใหญจะเอนเอยงมาทางดานเขมรมากกวา สาหรบอนเดยและเอเชยอาคเนยแลว มหากาพยเรองนยนยาวเกาแกเทยบเทากบกาลเวลา และไดรบความนยมอยางยากจะหาทเปรยบ ภาษาทใชเปนภาษาสนสกฤตทงเรอง ชอรามายณะ แปลวา “การเดนทางของพระราม” แมเนอหาจะสนกวามหาภารตะทเปนมหากาพยอนยงใหญอกเรองหนงของอนเดย แตรามายณะกยงถอเปนมหากาพยเรองยาวอยางยงอยด (พวงนล คาปงส 2544 : 223) 5.1 ศลปะและการบนเทง ชาวเขมรไดพสจนใหชาวโลกเหนไดอยางหนงวา พวกเขามอะไรด มภาษา ศลปะ และวฒนธรรมการบนเทงทเปนเอกลกษณของตนเอง กมพชาปจจบนประกอบดวยชนเชอชาต ประมาณ 20 ชาตพนธ มภาษาพดหลากหลาย แตอาจจะจาแนกไดเปนสามสายพนธคอ ภาษาในเครอเอเชยใตของชนเชอสายเขมร ภาษาจน-ทเบต ซงมถนกาเนดจากจน ไทยและพมา และภาษาในเครอหมเกาะทะเลจนใตของชนเชอชาตจมปาและมาเลย ชาวเขมรมเลอดเปนศลปนมาแตโบราณกาล สามารถสรางผลตผลทางสถาปตยกรรม ศลปกรรม และการแกะสลกสงสมมาใหชนรนหลงชนชม ศลปกรรมและการแกะสลก มสาระสวนใหญนยมองเรองในศาสนาพทธผสมกบเทพนยายตางๆ และชวตของคนวง ซงเตมไปดวยขาราชบรพาร ศลปวตถทคนเขมรประดษฐขน มใชจากดอยจาเพาะในวดหรอวง หรอสงกอสรางของชนชนสงเทานน แตรวมถงบานเรอนชาวบานทใชไมปลกขนดวย ปจจบนเรายงสามารถเหนเรอนไม

64

หลากหลายทมศลปกรรมเปนลกษณะจาเพาะของชาวเขมร ตงตระหงานเคยงคอยกบธรรมชาตตามรมถนนสายตางๆ ในตางจงหวด สวนในเมอง (เชน ในกรงพนมเปญ) นนอาคารตางๆ มสถาปตยกรรมทมรปทรงประยกตเขากบสงกอสรางแบบตะวนตก ซงไดรบอทธพลจากจกรวรรดนยมฝรงเศส ภมปญญาทองถนของชาวเขมรในดานนดเหมอนเหลอใหเหนรอยหรอลงทกท ในดานวฒนธรรมการบนเทง กมพชามชอเสยงในดานการดนตร และศลปการแสดง ดนตรและเพลงเขมรมชอเสยงในดานความไพเราะ ชาวเขมรสวนใหญรกดนตรเปนชวตจตใจ ในยานพาหนะ ในงานรนเรงและมหรสพตางๆ จะขาดดนตรไมได รายการโทรทศนเขมรมเวลาใหกบเพลงและดนตรมากเปนพเศษ เครองเลนดนตรของเขมร ชนดดด-ส-ต-เปา มความหลากหลายคลายของไทยมาก ตงแตไดรบเอกราชเปนตนมา ภาวะสงครามทตามมาอยางยดเยอ คงเบยดบงภมปญญาของชาวเขมรในดานนไปไมนอย แตโดยเลอดเนอเชอไขของชาวเขมรทรกดนตร ชาวเขมรมศกยภาพมากในการรอฟนศลปะดนตรใหมมาตรฐานสงขน ศลปการแสดงเปนพรสวรรคอกดานหนงของชาวเขมร ศลปะการฟอนราของชาวเขมรทมชอเสยงมสองแบบ คอการฟอนราแบบคลาสคและฟอนราชาวบาน การฟอนราแบบคลาสกนน ผแสดงรอง-ราตามดนตร แยกคนรองกบคนราออกจากกน เพลงทใชขบรองมความหมาย ซงผฟอนราจะแสดงความหมายเปนอรยาบถโดยใชสวนตางๆ ของเรอนรางแสดง ประกอบดวยเสยงของดนตรทสอความหมาย ซงไมแตกตางจากของไทยพมา และลาวมากเทาไรนก ในดานวฒนธรรม ชาวกมพชามความออนไหวในดานอารมณ มศกยภาพสงในการเรยนรภาษา ศลปะและวฒนธรรมตางแดน และรจกผสมผสานใหกลมกลนกบของเขมรดงเดม ชาวเขมรรบเอาศาสนาพทธมาเปนสวนสาคญในการดาเนนชวตครอบครว ประมาณ 90% นบถอศาสนาพทธ การปฏวตคอมมวนสตมผลกระทบตอศาสนาเชนเดยวกบดานอน เมอบรรยากาศสนตภาพกลบคนมาได ศาสนาพทธและศาสนาอนในกมพชากไดรบการฟนฟใหเขาสระดบปรกต (ธระวทย และ สณย ผาสข 2543 : 67 - 71) 5.1.1 นาฏศลป ความงามสงาของนาฏศลปหลวงกมพชาเปนสงทตองมาดใหประจกษชดแกตา ซอมเมอรเซต มอหม นกเขยนผเคยชมนาฏศลปทเมองพระนครในทศวรรษ 1920 ไดบนทกเอาไววา “การรายราอยทามกลางความมดสลวเลอนรางในปราสาท ยงทาใหภาพทเหนงามเหมอนมใชอยในแดนดน ชางคมคากบทตองเดนทางมาหลายพนไมลเสยนกระไร” สาหรบโอกสต โรแตงแลว นางราทมาแสดงนาฏศลปในกรงปารสเมอป 1906 ยงสรางความประทบใจใหกบเขายงกวา “สตรกมพชาเหลานใหทกสงทกอยางทมอยแตในยคโบราณแกเรา

65

นอกจากชาวกรกโบราณกบพวกเธอแลว คงหาชมทวงทานองของมนษยทบรรลถงความสมบรณแบบเชนนจากทไหนไมไดอกแลว” 8.5.1.2 นาฏศลปหลวงของกมพชา (Lamthon) นน คลายคลงกบนาฏศลปไทยในราชสานกมาก ความจรง นาฏศลปของทงสองชาตตางสงตออทธพลใหกนและกนมาโดยตลอดจนกอเกดเปนศลปะทมรปแบบรวมกนขน การฝกฝนตองใชเวลานานหลายป เครองแตงกายและเครองประดบศรษะ ลวนทาขนอยางประณต จงเปนการแสดงทไมควรพลาดชมอยางยง นอกจากนยงมการแสดงขวลซงคลายคลงกบการแสดงโขนของไทยมาก นาฏศลปเขมรมอยหลายชดทนาเรองราวในพระชาตตางๆ ของพระพทธเจา (ชาดก) มาเลาผานทางทารา นาฏศลปหลวงอนประณตงดงามของกมพชา ถอเปนศลปะอนเกาแกทมอายนบยอนไปถงยคเทวราชาในสมยพระนคร นาฏศลปหลวงในกมพชามอายเกาแกกวา 1,000 ป จารกหลายหลกระบวา กษตรยแหงเมองพระนครทรงชบเลยงนางราไวในราชสานกหลายรอยคน ศลปะระบาราฟอนของกมพชามตนกาเนดมาจากอารยธรรมอนเดย โดยเฉพาะมหากาพยรามายณะ แตพรอมกนนนกมการแลกเปลยนวฒนธรรมระหวางราชสานกเขมรทกรงพนมเปญกบราชสานกไทยทกรงเทพฯ ดวย นาฏศลปกมพชาประสบภยพบตครงใหญในยครฐบาลเขมรแดง ปจจบนนาฏศลปโบราณนเรมไดรบการฟนฟขนใหม โรงเรยนวจตรศลปในกรงพนมเปญมครราว 50 คน กาลงฝกสอนใหกบนกเรยน 300 ถง 400 คน และไดวางแผนจะตงโรงเรยนขนอกแหงหนงทเสยมราฐใกล ๆ กบเมองพระนคร (พวงนล คาปงส 2544 : 226 - 230) 5.1.3 ดนตร การดนตรของกมพชาเฟองฟอยทงในราชสานกและตามหมบาน มทงดนตรทใชเพองานพธและเพอความบนเทงเรงใจ เชน การเลนเพลงกอรในงานแตงงาน เพลงอาเรยะในการทรงเจาเขาผ การเลนเพลงอาไยตอบโตกน และการเลาเรองผานเพลงเจรยงจบไปย ยแกและบาชก กจดเปนการแสดงเพอความบนเทงอกประเภทหนง สวนในราชสานก การละเลนระบาราฟอน โขน หนงตะลง และงานพธทางศาสนาจะใชวงพณพาทย (ปนเปยต) และวงมโหร (โมเฮาร) เลนประกอบวดตาง ๆ มกมวงพณพาทยและวงโกรงซกอรของตนเองเอาไวเลนในงานศพ วงดนตรแบบดงเดมของกมพชามอยสองประเภทคอ วงปปฮตของผชายและวงมโหรของผหญง ซงประกอบดวยเครองดนตร 11 ชนด เหมอน ๆ กน อาท ขลย ฆองวง ระนาด และพณสามสาย บางครงกมการขบรองรวมดวยในรปของลานากลอนสด หรอเพลงในราชสานก ในงานเทศกาลบางงานจะมการตงวงเพลงปนเปยตบรรเลงเพลงในราชสานกใหฟงกนดวย ในขณะทวงเพลงแขมร จะนยมเลนกนในงานแตงงานสวนเพลงสมยใหมนนจะรบมาจากไทยกบจนเปนหลก (พวงนล คาปงส 2544: 226 - 227)

66

8.5.2 วฒนธรรมการแตงกาย ผากรอมา(ผาขาวมา) เปนสงจาเปนสาหรบชาวเขมรยงกวาเครองนงหมในชวตประจาวนชนอนๆ และยงมขอโตเถยงวา อาจเปนสญลกษณทสะทอนถงการทกมพชาไดตดตอสมพนธกบอนเดย ซงเปนดนแดนแหงผาโผกศรษะมาตงแตครงโบราณผากรอมามทงเปนผาฝายผาไหม สวนใหญทอเปนลายตาหมากรกสแดงสลบขาวหรอนาเงนสลบขาว ประโยชนใชสอยกมหลายอยางจนนบไมถวน แตละจงหวดของกมพชาจะผลตผากรอมาออกมาในรปแบบของตนเองโดยเฉพาะ เชนผากรอมาของกาปงจามเปนผากรอมาไหมหลากส ทงสมวงแดง สแดงเลอดหม สนาเงนเขมและสเขยวมรกต ผากรอมาบางแหงอาจมลกษณะคลายหมากรกของชาวสกอต แตของอกหลายๆ แหงกอาจจะเนนลวดลายทเปนรวยาวมากกวา คณภาพกแตกตางกนไป ไลจากผาฝายหยาบๆ ทอเปนตาหมากรกอยางทพวกชาวบานจนๆ ใชกน ไปจนถงผากรอมาไหมททอดวยฝมอปราณต สอดรมดวยดนทองดหรหรา สของผากรอมาราคาถกททอจากใยฝายมกดทบๆ ทมๆ กวา สวนใหญจะอยในโทนสสมอมแดง สนาตาลแดงอมเหลอง และสนาตาลหมน ซงสวนใหญจะใชสยอมจากธรรมชาต สวนผากรอมาไหมทแพงกวานน มกมสสนสดใสกวาอกทงในปจจบนยงมการนาสเคมเขามาใชในกระบวนการยอม จงทาใหไดเฉดสทหลากหลายอยางยง ชาวกมพชาอวดอางวาประโยชนของผากรอมานนมมากกวา 60 อยาง เพราะสามารถใชกนแดด กนฝน กนลม หมกนหนาว กางกนฝน หรอใชพนแผลบรเวณศรษะ คอ บา และสะโพกกได ไมวาจะเปนทไหนในกมพชา ตองเหนชาวกมพชาใชผากรอมาอยเสมอ บางกใชหม ใชคาดเอวบางกใชพาดบา หรอใชโพกศรษะแลวสวมงอบไปพรอมๆ กนดวย นอกจากนยงนยมนงเปนโสรง ผากนเปอน หรอจะถกเขมรขนแทนกางเกงขาสนกไดเชนกน ผากรอมายงเหมาะจะใชหอของหวไปไหนมาไหนไดสารพด อยางเชนแมลกออนใชผาหอทารกอมกระเตงไปดวย เดกๆ ชอบใชหอหวลกแมวและลกหมาหอบหวตามกนไป ผากรอมายงใชเปนถงสาหรบออกชอปปงไดเปนอยางด หรอจะใชเปนปลอกหมอน ผาคลมเตยง และผาคลมเกาอกได ชาวกมพชามกอวดอางวาธรรมเนยมการนงผากรอมานมมาตงแตสมยเมองพระนคร ชาวจนชอ โจวตากวาน ผมาเยอนเมองพระนครพรอมกบคณะฑลในศตวรรษท 13 ไดบนทกไววา “ชายหญงทกคน ตงแตกษตรยลงมาถงไพรฟาขาแผนดน ลวนมนมวยผมปลอยสองบาเปลาเปลอย มผาแถบคาดชวงอกลงมาถงเอวและเมอออกจากบานกจะใชผาผนใหญอกผนหมทบ” สาหรบชาวกมพชาหลายๆ หรอทงประเทศกคงจะไดการนงผากรอมาถอเปนการยนยนตอกยาเอกลกษณของชาตและเอกลกษณทางวฒนธรรมของชาวกมพชา (พวงนล คาปงส 2544 : 219)

67

6. อาหารกมพชา กมพชาเปนดนแดนทอดมสมบรณไปดวยขาว พชผก ผลไม และปลานานาพนธ นบแตโบราณนานมาจงไมนาจะมใครอดอยากอยทน เรองคนอดตายนนเพงจะมาเกดขนจรงๆ เมอปลายศตวรรษท 20 ในยค “ปศนย” (ป 1975 ถง 1978) ซงรฐบาลเขมรแดงขนปกครองประเทศกมพชาประชาธปไตย ในครงนนมราษฎรกวาลานคนทอดตายไป เพราะนโยบายของรฐบาลและการาไรซงความสามารถในการบรหารปกครองเปนเหต ตอนนนแทบจะไมมใครเลยทมอาหารพอกน (ยกเวนผนากลมเขมรแดง) อาหารประจาชาต อาหารกมพชาหมายถงเฉพาะอาหารเขมรแตเพยงอยางเดยว และสวนใหญกรบเอาอทธพลจากไทยและชาวจนในประเทศเขามามาก กลาวกนวาอาหารกมพชานนคลายคลงกบอาหารไทย จะขาดกแตเพยงรสชาตเผดรอนเทานน อาหารหลกของชาวกมพชาคอขาว แตอทธพลในยคอาณานคมของฝรงเศสทาใหชาวกมพชาหนมากนขนมปงบาแกตแทนขางมากกวาชาตใดในเอเชยอาคเนยเนองจากกมพชามแหลงนาอยมากมาย ทงแมนาโขง แมนาซาป แมนาบาซก และทะเลสาบหลวง จงไมใชเรองแปลกทปลานาจดและกงจะเปนอาหารทผคนนยมกนกนมาก อาหารดงเดม กมพชามตาราอาหารชนสงเชนเดยวกบลาว โดยจดทาและตพมพจาหนายในสหรฐฯ จงนบเปนนมตหมายอนดสาหรบอนาคตของธรกจรานอาหารในประเทศกมพชาปจจบน หนงสอ The Elephant Walk Cookbook เปนตาราอาหารกมพชาเลมแรกทตพมพเปนภาษาองกฤษ นบเปนการเผยแพรวฒนธรรมและศลปะการครวไปพรอมๆ กน สตรอาหารทงหมดเปนการนาอทธพลของเอเชยมาผสมผสานเขากบตะวนตก ทงจน เวยดนาม ไทย อนเดย สเปน และฝรงเศส เปนความกลมกลนของสสน หนาตา และรสชาตซงมพรอมทงเคม เปรยว หวาน เผด ขม เครองปรงสาคญมขาว ปลา (โดยเฉพาะปลานาจดจากทะเลสาบ) ปลารา กะท ตะไคร และเครองปรงอนๆ ทเรมหาไดงายขนนอกเขตเอเชยตะวนออกเฉยงใต “อาหารกมพชาเปนการถกทอเอาอทธพลทางวฒนธรรมอนหลากหลายเขาดวยกน สตรอาหารบางอยางเชน ปลาดกกะทพรกแดง เปนสตรทคดคนขนในโรงครวของชนชนสง สวนกะหลายดไสใสตะไครเปนอาหารพนๆ “(พวงนล คาปงส 2544 : 233 - 235) 7. สถาปตยกรรมกมพชา สถาปตยกรรมของกมพชานบไดวาเปนปรศนาทนาทงนาพศวงเปนอยางยง กมพชาเปนทตงของแหลงอารยธรรมทยงใหญและเกาแกทสดในเอเชยอาคเนย จงมศาสนสถานในศาสนาฮนดและพทธทงามเดนเปนเอกปรากฏใหเหนอยทวไป โดยมอายอยในชวงศตวรรษท 6 ถง 15 แต

68

สถาปตยกรรมทางศาสนาในยคปจจบนนนดแลวนาผดหวง สาเหตอาจเปนเพราะของดๆ งามๆ นนถกพวกเขมรแดงทาลายไปจนหมดในชวงป 1975 ถง 1979 จะเหลอรอดมาไดกแตพระราชวงหลวงกบพระเจดยเงนในกรงพนมเปญ วดอนๆ ทเหลอ พระพทธรปลวนถกตดเศยร ทบทาลายหรอนาไปทงนาทงสน โชคยงดทเมองพระนครและแหลงอารยธรรมโบราณอนๆ ของเขมรยงไดรบการอนรกษเอาไว หรออยางมากกเพยงทงรางปลอยใหตนไมใบหญาขนปกคลมเทานน (พวงนล คาปงส 2544 : 227 - 228) รปแบบศาสนสถาน สถาปตยกรรมทางศาสนาของพวกเขมรโบราณ ทงฮนดและพทธ ลวนประกอบดวยสวนฐานซงกอดวยศลาแลง รองรบปรางคปราสาททสลกเสลาขนจากหนทราย หรอไมกกอดวยอฐแลวหมดวยลายปนปน ลวดลายทจาหลกลงบนทบหลงมกเปนเรองราวในศาสนาฮนด อาท ภาพการกวนเกษยรสมทรกบภาพนารายณบรรรทมสนธ (วษณอนนตศายน-ปทมนาภะ) ภาพเหตการณในมหากาพยรามายณะ และภาพชาดกทางพทธศาสนาทเรมแทรกเขามาหลงป 1200 สวนภาพหลกทมใหเหนอยเสมอนน เปนรปนางอปสรสวมชฎา ประดบกายดวยสรอยถนมพมพาภรณอยางสวยงาม รปสลกทพบอยเสมอๆ นอกจากเทวรปพระศวะ พระวษณ และพระพรหมแลว ยงมรปโคนนทพาหนะของพระอศวร รปพญาครฑพาหนะของพระนารายณ รปนางบารพต (พระอมา) ชายาพระศวะ รปสกนทะ เทพเจาแหงสงคราม และรปพระพฆเนศ เทพแหงสรรพวชาทงปวง สวนรปพระหรหระนนเปนภาครวมของพระศวะและพระวษณ ชมนมมสลมชาวจามทพบอยตามเมองตางๆ หลายแหงยอมมมสยดกบหอสงปรากฏเคยงคอยเสมอ สวนใหญสรางเลยนแบบสถาปตยกรรมแบบอสลามอยางเรยบงายดไมโดดเดน แตทางตอนเหนอของกรงพนมเปญมมสยดทนาสนใจตงอยหลายแหงโดยทาสนาเงนหมนตามแบบจามแทนสเขยวแบบอสลาม เพอเปนอนสรณใหราลกถงเหตการณการฆาลางเผาพนธในยครฐบาลเขมรแดง (พวงนล คาปงส 2544 : 228) สถาปตยกรรมทสาคญของกมพชา คนสวนใหญมองกมพชาวาเปนประเทศเลกๆ ไมตางจากลาว ซงกอาจจะจรงเพราะกมพชามเนอทอยเพยง 181,036 ตารางกโลเมตร กมพชามแหลงทองเทยวทางประวตศาสตรตอตารางกโลเมตรชกชมยงกวาทใดในโลก ดวยวาชาวเขมรนนเปนชางกอสรางฝมอเยยม กมพชาจงมวหารและเทวาลยอนเกาแกอลงการกวาพนแหง แหลงทองเทยวทสาคญคอ ปราสาทนครวด ปจจบนมปราสาทอนสงางามอกหลายหลงทเปดใหเขาไปชมได อาท ปราสาทตาพรหมกบพนมจสอรใกลๆ กบกรงพนมเปญ และปราสาทเขาพระวหารซงตงอยบนยอดเขาสง (ปจจบนตองใชทางขนฝงไทยเขาไปชม) ในแงภมประเทศกโดดเดนไปดวยทะเลสาบหลวงซงตงอยทางภาคตะวนตกเฉยงเหนอของประเทศ ทองนา

69

จะขยายตวออกในฤดฝน และหดตวเขาในฤดแลงจงนบเปนอางเกบนาธรรมชาตสาหรบกกเกบนาในแมนาโขงไดเปนอยางด 7.1 พระราชวงหลวง สรางขนตามรปแบบศลปะเขมรโดยความชวยเหลอของฝรงเศสในป 1866 และใชเปนทประทบของเจานโรดมสหนนบจากทเสดจกลบคนสกรงพนมเปญในป 1992 เปนตนมา สถานทสวนใหญภายในเขตพระราชวงเปดใหเขาชมได ยกเวนเขตหวงหามบางเขต เชน เขตพระราชฐานทประทบ 7.2 พระเจดยเงน เขตพระราชวงหลวงตอนบนมประตทางออกตงอยทมมตะวนออกเฉยงใต พระเจดยเงนเหตทเรยกดงนกเพราะพนของอาคารดงกลาวปลาดดวยแผนเงนกวา 5,000 แผน แตละแผนหนกมากกวา 1 กโลกรม รวมนาหนกทงสน 5 ตน แตคนสวนใหญรจกกนในนาม “วดพระแกว” ภายในประดษฐานพระพทธรปคบานคเมองของกมพชา จงหามถายรปอยางเดดขาด (พวงนล คาปงส 2544: 243 - 250) 8.7.3 พพธภณฑสถานแหงชาต ตวตกเปนพลบพลาสแดง สรางขนในป 1918 ภายในจดแสดงงานศลปะเขมรทสวยงามมากมาย บางชนจดเปนงานศลปทงามทสดเทาทเคยมปรากฏมาทเดยว นอกจากน ทนยงมคางคาวอาศยอยราว 2 ลานตว (พวงนล คาปงส 2544 : 250) เมองพระนครเปนเมองหลวงเกาของอาณาจกรเขมรแหงน เปนศนยกลางทางดานวฒนธรรมและศรทธาความเชอของกมพชา แมจะเปนเมองใหญ แตกสะทอนภาพวถชวตในอดตอนไกลโพนไดเปนอยางดเมองพระนครเปนหนงในสงมหศจรรยของโลก 8.7.4 นครวด-นครธมเปนศาสนสถาน สรางโดยชนชนปกครองในสมยนน มอาคารใหญโตวจตรพสดารทสดและมบรเวณกวางขวางทสดในโลก โบราณสถานแหงนสอใหเหนถงความเชอของชนชนปกครองของชาวเขมรในสมยนน อทธพลของลทธฮนด พราหมณ ศาสนาพทธ และความเชอในอานาจเรนลบเหนอธรรมชาต ลวนมสวนผสมอยในสงกอสรางมหศจรรยแหงน การบชาในสงศกดสทธเชนพระศวะ พระวษณและเทพเจาอนๆ ตามความเชอของชาวอนเดย รวมทงการเทดทน เทพนยาย เรองรามเกยรตมหาภารตะ แสดงใหเหนถงอทธพลในดานความคดของอนเดย ทงหมดนนสะทอนใหเหนความเจรญรงเรองของศลปะ วชาการในดานภาษาศาสตร สถาปตยกรรมศาสตร วศวกรรมศาสตร และชางแกะสลกในระดบแนวหนาของโลกในสมยนน ความยงใหญของอารยธรรมนครวดเปนหลกฐานทชาวเขมรทกคนภาคภมใจมาจนถงทกวนน นอกจากการมรปนครวดเปนสวนหนงของตราในธงประจาชาต (ธระวทย และ สณย ผาสก 2543 : 65) 7.5 นครธม (เมองพระนครหลวง) มแผนผงเปนรปสเหลยมจตรสขนาดใหญภายในวงลอมของกาแพงสง 8 เมตร และคนาทกวางกวา 100 เมตร กาแพงแตละดานยาว

70

ราว 3 กโลเมตร ผสรางและออกแบบเมองนครธมคอพระเจาชยวรมนท 7 (ป 1181 – 1220) กษตรยองคนอาจสรางโบราณสถานไวมากยงกวากษตรยองคอนๆ ในอาณาจกรเขมรกเปนได ประตเมองมหาประต แตละประตมสะพานทอดขามคนาเขามาเหมอนๆ กน ถาเขามาทางประตทศใตจะสวยกวาประตทศอนๆ เพราะสะพานทางดานนมรปสลกหนสวยๆ ประดบอยทงหมด 108 รป ดานซายเปนเทพเจา ดานขวาเปนอสร ดานละ 54 รป ไกลออกไปทสดปลายสะพานคอประตทศใตททาเปนซมจตรมข มภาพสลกรปหนาคนขนาดมหมาหนออกไปทงสทศ (พวงนล คาปงส 2544 : 267) 7.6 ปราสาทบายน ปราสาทบายนทพระเจาชยวรมนท 7 ทรงสรางขนในปลายศตวรรษท 12 นบเปนปราสาทหนทมชอเสยงทสดในเขตเมองพระนครรองจากปราสาทนครวด ตวปราสาทสมมตใหเปนทพยสถานของเทพเจาบนยอดเขาพระสเมร จงตงอยบนฐานซอนสามชน ชนแรกมซมโคประ รวมแปดแหง มระเบยบคดเชอมตอถงกนหมด ผนงระเบยงแกะสลกเปนภาพวถชวตแบบชาวบานและภาพการรบทพจบศก ภาพหนาคนขนาดมหมาทดลลบดวยรอยแยมเยอนนมนวล ปราสาทองคกลางตงอยบนฐานชนน ยอดปรางคสรางเปนทรงกลม เชอกนวารปสลกหนาคนเหลานนคอพระพกตรพระโพธสตวอวโลกเตศวร (พวงนล คาปงส 2544 : 267 - 268) 7.7 นครวด ปราสาทนครวด ซงเปนแหลงทองเทยวทสาคญทสดในเมองพระนคร ความยงใหญอลงการของเทวสถานแหงนหาเทวาลยอนใดมาเทยบเคยงรศมไมไดเลย เชอกนวาปราสาทนคงเรมสรางขนในรชสมยพระเจาสรยวรมนท 2 (ป 1112 – 52) และเสรจลงหลงจากทพระองคสนพระชนมไปไดไมนาน ปราสาทนครวดเปนเทวสถานในศาสนาฮนดทสรางอทศถวายแดพระศวะเทพ แตเชอวานาจะเปนสสานของพระเจาสรยวรมนท 2 ดวย แผนผงทศทางของปราสาทนครวดแตกตางจากเทวสถานสวนใหญในเมองพระนคร เพราะโคประใหญหนหนาไปสทศตะวนตกแทนทจะเปนทศตะวนออก ภาพจาหลกหนกตองดไลจากซายไปขวาตามหลกศาสนาฮนด (พวงนล คาปงส 2544 : 269 - 270) 7.8 ปราสาทเขาพระวหาร ปดลงเพราะสงครามนานกวา 20 ป แตปจจบน สามารถขนไปชมไดโดยใชทางขนในฝงประเทศไทย ปราสาทแหงนนบเปนหนงในแหลงโบราณคดเขมรทนาประทบใจยง เขาพระวหารตงอยบนชะเงอมผาสงของเทอกเขาพนมดงรก ตระหงานงาอยเหนอแผนดนกมพชา จงโดดเดนทงในแงสถาปตยกรรมเขมรและชยภมทตง ไทยกบกมพชาตางอางสทธเหนอปราสาทแหงนจนเกดเปนกรณพพาทใหญโตมาแลว สดทาย ศาลโลกตดสนใหปราสาทเขาพระวหารตกเปนสมบตของกมพชาเมอป 1963 ปราสาทเขาพระวหารเปนโบราณสถานทนาประทบใจทสดของเขมร รองจากเมองพระนคร และยงดยงใหญอลงการทงๆ ทอยใน

71

สภาพปรกหกพง ตองการการบรณปฏสงขรณอยางจรงจง สงทนาพศวงคอ ชางในสมยนนขนยายศลากอนมหมาเชนนนขนมาบนยอดผาทสงถง 600 เมตร ไดอยางไร ปราสาทแหงนใชเวลาสรางยาวนานถง 200 ป นบจากรชกาลพระเจาราเชนทรวรมนท 2 ในกลางศตวรรษท 10 มาแลวเสรจลงในตนศตวรรษท 12 ในรชสมยของพระเจาสรยวรมนท 2 ผโปรดฯใหสรางปราสาทนครวดขนดวย เชอกนวาชาวเขมรนบถอบชาชยภมทตงของปราสาทเขาพระวหารวาเปนสถานทศกดสทธมานานกอนหนาทจะมการสรางเทวาลยหลงนขนอยางนอย 500 ป ปราสาทเขาพระวหารเปนเทวสถานในศาสนาฮนด สรางขนเพอถวายแดพระศวะเจา ลกษณะเปนศลปะแบบปาปวน คาบเกยวกบสมยเมองพระนครตอนตน มโคประใหญ (ซมประตทางเขา) สแหง สองแหงแรกนนทรดพงลงมามากแลว แตกยงมรปสลกนางอปสรและเทพเจางาม ๆ เหลอใหชมอย โคประแหงทสามไดรบการอนรกษไวคอนขางด ทบหลงจาหลกเปนรปอมามเหศวร (รปพระศวะและพระอมาประทบนงอยบนหลงโคนนท) ปจจบน ปราสาทเขาพระวหารอยภายใตการควบคมของกองทพกมพชาซงจดเจาหนาททยงเปนเดกรน ๆ มาจบตาดนกทองเทยวชาวไทยและชาวตางชาตทปนขนมาเทยวกนไมขาดสาย (พวงนล คาปงส 2544 : 302 - 303) 8. ประตมากรรมสตวในศลปะเขมร 8.1 นาค คอ ง เปนศตรของครฑ ในศลปะเขมรนยมใชมากเพราะถอวา ปฐมกษตรยของขอมเกดจากนางนาคสมสกบพราหมณอนเดย ดวยเหตนน พญานาคผเปนอยกา (ตา) จงเปนผปกปกรกษาราชอาณาจกรขอม และศาสนสถานดวย นรสงห รปครงคนครงสงห ตวเปนคน หวเปนสงห ตามเรองนรสงหาตารในนารายณ 10 ปวง 8.2 นาคมจลนท พญานาคทอาศยอยในสระมจลนท เมอพระพทธเจาตรสรได 45 วน ไดทรงนงเสวยวมตสขทตนมจลนท (ตนจก) รมสระ เกดฝนตกใหญ พญานาคมจลนทจงขนมาจากสระนา แผพงพานคลมไมใหฝนตองพระวรกายของพระพทธเจา เปนทมาของพระพทธรปนาคปรกปางสมาธ ม 5 เศยร 8.3 นาควาสกร พญานาคทถกนามาใชพนรอบเขามนทระ ในระหวางการกวนเกษยรสมทร เปนนาคทมอทธฤทธรายแรงมาก ม 7 เศยร 8.4 อนนตนาคราช หรอเศษะนาค พญานาคทนอนขดเปนแทนใหพระนารายณบรรทมอยดานบน มเศยร 9 – 1,000 เศยรทเรยกวา วษณอนนตศายน-ปทมนาภะ

72

8.5 นางอปสร นางฟาทเกดระหวางการกวนนาอมฤต ในตอนทเรยกวา “กวนเกษยรสมทร” มจานวน 35 ลานค มหนาทคอยบาเรอเทวดา และยกษในสวรรค เขมรเรยก “นางอปสรา” 8.6 มกร สตวในเทพนยาย รปรางคลายจระเข มงวงเหมอนชาง พบมากในศลปะเขมรทมอทธพลศลปะอนเดย 8.7 หนากาล หรอเกยรตมข สตวในเทพนยาย เชอวาปองกนสงชวรายได มกพบตามศาสนสถานแบบเขมร โดยเฉพาะจะสลกเปนลวดลายบนทบหลง (ไพรตน สงกจบลย 2545 : 209 - 211) นครวดเปนสญลกษณหลกของเขมร ปรากฏอยในธงชาตของเขมรทกๆ ฝายมาทกยคทกสมย หากเปนคนชางสงเกตจะเหนวา ปราสาทนครวดแหงนเปนปราสาทแหงเดยวทหนหนาไปทางทศตะวนตก ปราสาทอน ๆ หนไปทางทศตะวนออก และทศเหนอ ภาพสลกทระเบยงโดยรอบกเรมเรยงลาดบทวนเขมนาฬกา คอวาจะตองเดนชมวนจากซายไปขวา อนเปนการเดนวนแบบอตราวรรต คอเวยนซาย ใชเดนเวยนเฉพาะรอบเมรเผาศพเทานน ซงถอเปนงานอปมงคล และเปนสญลกษณแหงความตายในความเชอของทกศาสนา (ไพรตน สงกจบลย 2545 : 268) วฒนธรรมพมา ชอเกาทวา “สหภาพพมา” (Union of Burma) บงนยวาประเทศนเปนสหภาพหรอทรวมของคนหลายเชอชาต แตความเปนสหภาพกไมกลมกลนกนนก “สวนทเปนพมาแท” (ตามทชาวองกฤษเรยก) เปนชอเรยกเขตทอยอาศยของชนสวนใหญ คอ ชาวบะมาร (Bamar) ลอมรอบโดยรฐของชนกลมนอยคอ ชาวชน (Chin) กะฉน (Kachin) ชาวไตในรฐฉาน (Shan) กะยน (Kayin) กะยา ([kayah] หรอกะเหรยงแดง) มอญ (Mon) และระไคน (Rakhine) ตลอดเวลาหลายศตวรรษทผานมามสงครามระหวางเชอชาตเกดขนอยบอย ๆ จวบจนทกวนนสถานการณไมตางไปจากเดม ประเทศพมาทาใหผมาเยอนหลงใหลไปกบวถชวตและอารยธรรมอนนาพศวงไดอยางไมมวนจบสน จากภาพคนแจวเรอทใชขาแจวแทนใบพายในทะเลสาบอนเล ไปจนถงบะกน (พกาม) ดนแดนแหงเจดยนบพน หรอภาพของนกฟอนราตวเทวดาแหงตองบยง (Taungbyon) อนเปนชนกลมเลกๆ ไปจนถง “ผหญงคอยาว” แหงเผาปะเดาน (ปาดอง-Padaung) พมากยงคงความเปนธรรมชาตอยมาก พระสงฆครองผาจวรสตางๆ ตงแตสเหลองไปจนถงสมวง พวกผหญงทาแปงตะนะคาสเหลอง สบบหรพมาสเขยวหรอขาวสะทอนถงสภาพวถชวตของผคนในศตวรรษทแลว ผมาเยอนจงจนตนาการถงเมองพมาในอดตไดไมยาก แมจนตนาการ

73

บางอยางจะไมถกตองตรงกบความเปนจรงเลยกตาม สงเหลานนเองททาใหพมากลายเปนประเทศทมเสนหชวนใหหลงใหล ความเปลยนแปลงทสาคญทสดกคอชอใหมของประเทศ ซงไดเปลยนจากชอ “Union of Burma” เปน “Union of Myanmar” เชนเดยวกบคาวา “รางกง” กใชเปน “ยางกง” ตามทใชเรยกกนมาตงแตป 1755 (พ.ศ. 2298) ชอประเทศสาหรบคนไทยจะเรยกพมา สวนคนพมาเรยกประเทศตนวาสหภาพเมยนมาร สวนภาษาทใชกจะใชภาษาพมา คาพนเมองทใชกมาจากภาษาพมา นอกจากนยงมคาภาษาบาลทใชในเรองทเกยวกบศาสนา มผมาเยอนพมาไมนอยทรจกพมาแตเพยงเรองของการเมองเทานน แทจรงแลวสงทนาจดจาคอประเทศและผคน ตลอดจนความมศกดศรและความเครงครดในพทธศาสนาอยางยงยวด พมาจงเปนประเทศทมเสนหแบบโบราณทยงไมแปดเปอนไปดวยคานยมตะวนตก นบพนปมาแลวทชอ “พมา” (Burma) และเอยาวด (Ayeyawady) ถกเรยกขานควบคกนมานาน จนแทบจะใชแทนกนไดในความหมายทรกนวา หมายถง สหภาพเมยนมาร (พมา) ในปจจบน แมนาเอยาวดเปนศนยกลางการปลกขาวซงเปนพชเศรษฐกจหลกของพมา จงเปรยบเสมอนเสนโลหตทคอยหลอเลยงชวตของดนแดนแหงน ผทเดนทางตามแมนาเอยาวดมาตลอดสายจะไดสมผสกบลมฟาอากาศทงหมดของพมา เรมตนจากภาคเหนอ แมนาสายนไหลผานเนนเขากะฉนอนขรขระ ซงเปนเชงเขาของเทอกเขาหมาลยทเมองบะหมอ (Bhamo) อนเปนจดไกลสดทเรอกลไฟจะสามารถเดนเรอไปถงได แมนาเอยาวดจะไหลเขาสเขตทราบฉานและไหลลงไปจนถงทราบอนกวางขวางและแหงแลงของพมาภาคกลาง อนเปนศนยกลางของอารยธรรมโบราณของพมา ไหลผานสนดอนทรายไปจนถงซากปรกหกพงของเมองบะกน (Bagan) และศรเกษตรา (Sri Ksetra) แลวเขาไปสผนดนภาคใตอนชมฉา บรเวณลมนาสามเหลยมเกาแฉกนเตมไปดวยทงนามความกวางถง 240 กโลเมตร และยาว 290 กโลเมตร อนทจรงนนแมนาเอยาวดกคอสายปานทคอยควบคม “ตววาว” ซงกคอประเทศพมานนเอง วธวาดภาพใหแลเหนประเทศนไดดกคอเปรยบกบตววาวซงมโครงเปนรปสเหลยมขนมเปยกปน อนมลกษณะแคบและยาวเปนหางวาว ทาใหพมาเปนประเทศทมผนแผนดนใหญทสดของเอเชยในแถบน โดยตงอยทางตะวนออกของอนเดยและภาคใตของจนทงๆ ท ในสมยอาณานคมมกจะถกจดเปนกลมเดยวกนกบอนเดยแตทางภมศาสตรแลวพมากลบอยในกลมเดยวกบประเทศเอเชยตะวนออกเฉยงใต (กตมา อมรทต 2543 : 19 - 27)

74

1. ประชากร ประชากรในประเทศพมามประมาณ 43.1 ลานคน (เมอป 1994 หรอ พ.ศ. 2537) รอยละ 75 อาศยอยในชนบทนอกจากเมองยางกง (Yangon) ซงมประชากรมากกวา 3 ลานคนแลว เมองทมประชากรหนาแนนเปนอนดบรองลงมา ไดแก มณฑะเลย (Mandalay-มประชากรราว 600,000 คน) ปะเดง (Pathein) ซงมประชากรในราว 350,000 คน และมอลมไยน (Mawlamyine) มประชากรราว 220,000 คน (กตมา อมรทต 2543 : 27) 1.1 ชาวพมา เดมเปนพวกเชอสายชาวทเบต ไดอพยพลงมาอยแถบรฐกะฉนหรอคะชนเมอราวศตวรรษท 9 กอนครสตศกราช แลวภายหลงไดอพยพลงมาทางลมนาอรวด ซงเปนแมนาใหญของพมาไหลผานพมาจากทศเหนอตลอดถงทศใต ชาวพมาสวนใหญนบถอศาสนาพทธนกายเถรวาท 1.2 ชาวอารากน กคอชนเชอชาตพมาทเราเรยกกนวา ยะไข ในสมยกอนพมาแบงออกเปนพมาเหนอ พมาใต แบงเปนภาคละสมณฑล ยะไข (Arakan) เปนมณฑลรวมอยในพมาได พวกชาวอารากนนไดผสมกบชาวอนเดย เพราะอยตดตอกบปากสถานและนบถอศาสนาอสลาม 1.3 ชาวกะเหรยง มอยกระจดกระจายทว ๆ ไปแถวตะนาวศร แถวลมนาอรวด และแถวรฐกะยาหรอกายา (Kayah) ซงอยทางใตทราบสงแควนฉาน ชาวกะเหรยงแบงออกเปนสามพวกดวยกนคอ พวกโป พวกสกอและพวกกะเหรยงแดง สวนใหญนบถอศาสนาครสต 1.4 ชาวฉาน หรอชาน (Shan) เปนพวกไทยทอพยพจากทางใตของจน เขามาอยในบรเวณภาคตะวนออกเฉยงเหนอ สวนมากนบถอศาสนาพทธนกายเถรวาท 1.5 ชาวมอญ เดมเปนชนชาตใหญอยในลมนาอรวด แลวภายหลงถกพมารกราน ตองอพยพกระจดกระจายไปทางตะวนออก มอยทจงหวดทาทอนหรอเมองตะโถง (Thaton) เมองเมาะลาเลง (Moulmein) ตลอดจนในเมองไทย 1.6 ชาวซน (Chin) เปนพวกชาวเขากลมใหญทางดานตะวนตก 1.7 ชาวคะซน หรอกะฉน (Kachin) เปนชนชาตหนงทอพยพมาจากจน มถนทอยตอนเหนอสดของพมา ในหนงสอเกา ๆ เรยกวา ขาจน และมบางทานสนนษฐานวา คอพวกกระแซตามทปรากฏอยในหนงสอพงศาวดารของไทย (ส. พรายนอย 2544 : 17 - 19) พมาไดรบเอกราชหลดพนจากการปกครองขององกฤษภายหลงสงครามโลกครงท 2 และไดจดการปกครองในระบอบประชาธปไตยแบบสาธารณรฐ ประเทศพมามพลเมองหลายพวกหลายเผาดงไดกลาวมาแลว ฉะนน ภาษาทใชกนอยในสหภาพพมาในเวลานจงมอยมากมายหลายภาษาตามหลกฐานบางแหงวามถง 100 ภาษา ไดตกลง

75

กนวาใหใชภาษาพมาเปนภาษาราชการ สวนภาษาองกฤษนนยงคงใชสอยอยในมหาวทยาลย เพราะมความจาเปนเกยวกบวชาการสมยใหม (ส. พรายนอย 2544 : 22 - 23) 2. ความหลากหลายทางชาตพนธของพมา พมามกลมเชอชาตตาง ๆ ทแยกกนอยไมนอยกวา 67 เชอชาต โดยไมรวมถงชาวอนเดย จน และยโรป ซงไดไปตงถนฐานอยในพมาดวย การสารวจซงทาในปลายสมยอาณานคมขององกฤษทาใหทราบวามภาษาทองถนทแตกตางกนอยถง 242 ภาษา ตามรอยของมนษยกอนประวตศาสตร นานมาแลวเชอกนวาบรรพบรษชาวพมาอพยพสทศตะวนออกจากเอเชยกลาง หรอสใตจากทเบต โดยอาศยอยตามถาและเพงในภเขา อนเปนบานของมนษยออสตราลอยดดงเดม (proto-Australoid) ซงมชวตอยไดดวยการลาสตว และการเกบผลไมกน มผพบเศษหนและรองรอยของวฒนธรรมดกดาบรรพของพวกเขาในภาคตะวนตกของรฐฉาน 2.1 ชาวบะมาร ในฐานะทเปนกลมเชอชาตของคนสวนใหญและเปนผมทดนมากทสด บรเวณทตงหลกแหลงของชาวบะมารอยในบางสวนของยางกง เอยาวด ปะเตง บะโก มะเกวย มณฑะเลย และสกายน เชนเดยวกบในรฐระไคน รฐมอญ และตะนนตาย ในบรเวณเหลานมชาวบะมารอาศยอย 70% รปแบบวฒนธรรม ชาวบะมารซงอาศยอยในกระทอมมงแฝกและทานาในแถบทลม ลกษณะเดนของการใชเครองสาอางของหญงชาวบะมารกคอ แปงผงสเหลองออนๆ ททาจากเปลอกไมตะนะคา (thanaka) ซงใชทาแกมและหนาผากเพอปองกนแสงแดดในถนรอน เครองแตงกายตามประเพณคอผาถงใชพนตว หรอโลงจ (longyi) ซงคลาย ๆ กบโสรงของชาวมาเลเซย 2.2 ชาวมอญ ประชากรสวนใหญทอาศยอยรอบ ๆ เมองมอลมไยน (Mawlamyine) และบะโก (Bago) เปนชาวมอญ กอนหนาชาวบะมารจะมาถงชาวมอญเปนพวกทมอานาจมากทสดในพมา ในปจจบนน ชาวมอญมจานวนเพยงกวา 1 ลานคน สวนใหญจะถกกลนเขาไปในกระแสหลกของวฒนธรรมพมา ชาวมอญในพมาเปนเพยงชนกลมนอยของพวกเชอสายมอญ-เขมร “วงศาคณาญาต” สวนใหญอาศยอยไกลออกไปทางภาคตะวนออกของคาบสมทรอนโดจน คอในประเทศไทย กมพชา และเวยดนาม 2.3 ผหญงชาวปะเดาน “คอยาว” ในบรรดาชนกลมเลกๆ ทพดภาษาตระกลมอญ-เขมรกคอเผาปะเดาน (Padaung) และเผาวะ (Wa) ผหญงชาวปะเดานคอยาวขนดวยการสวมใสวงแหวนทองแดงหรอทองเหลองหนก 9 กโลกรมไวรอบๆ ลาคอ เดกผหญงเลกๆ ไดรบหวงสวมรอบคอ

76

รอบแขนและรอบขอเทาตงแตอายหาหรอหกขวบ เมอหลายปเขากจะเพมวงแหวนใหมๆ เขาไปอก จนกระทงถงเวลาแตงงาน คอของพวกเธอจะยาวถง 25 เซนตเมตร (10 นว) ความจรงคอของพวกเธอไมไดยาวขนเลย แทจรงแลวกระดกไหปลาราและซโครงของพวกเธอถกกดใหตาลงไป สนนษฐานวาประเพณทผดประหลาดนมมาตงแตสมยทชาวปะเดานมกจะตกเปนทาสของเผาทใหญกวาทเขามาปลนสะดมเอา การทาใหพวกผหญงมรปรางผดปกตไปเชนนผทจะมาจบจะไดเปลยนใจ บางคนถงกบสนนษฐานวาหวงเหลานนชวยปกปองกนไมใหเสอกดได 2.4 ชาววะ เชอชาตมอญ-เขมรอกเผาหนงซงนาสนใจเปนพเศษคอ เผาวะ (Wa) ซงอาศยอยแถบชายแดนดานตะวนออกเฉยงเหนอของพมา มชาวเผาวะประมาณ 300,000 คน อาศยอยบรเวณทงสองฟากของเขตแดนตดกบจน ไมมใครรจกพวกเขา รแตวาพวกนลาหวคนเพอนาไปบชายญเทพเจา จนกระทงชวงทศวรรษ 1940 เดมชาววะเปนผปลกขาวนาดอนโดยใชวธถางแลวเผาแบบเกา เพอจะปลกตนขาวลงไปแทน แตตอมาพวกเขามจานวนมากขนจนปลกขาวไมเพยงพอเลยงชพ ดงนน จงหนมายดอาชพปลกฝนแทน ตงแตนนมาฝนจงกลายเปนพชเศรษฐกจทสาคญของชาววะ 2.5 ชาวกะยน กลมชาวกะยน (Kayin) เปนกลมชนทพดภาษาตระกลทเบต-พมา ซงประชากรสวนใหญในพมาใชพดจากน ในปจจบนนชาวกะยนอาศยอยในพมา 2.7 ลานคน มกลมชาวกะยนซงเปนทรจกกนทวไปนนมอย 3 กลมคอ กลมพ (Pwo) ซงชอบอยตามทลมหรอดนดอนสามเหลยมแถบปากนา กลมซอ (Sgaw) กลมนรวมถงชาวปะก (Paku) หรอพวกกะเหรยงขาว กลมทสามคอกลมบะว (Bwe) ไดแก ชาวกะยา (กะเหรยงแดง) กะเรนเนต (กะเหรยงดา) และชาวเขาหางไกลบางเผา สาหรบกะยนทเปนชาวไรชาวนาบนยอดเขาซงยงคงใชวธถางแลวเผา ตอสกบเรองฝนแลงและการขาดแคลนอาหารอยางตอเนอง เนอดนในไรนาของพวกเขาชกจะจดลงและขาดธาตอาหาร ในเวลานชาวกะยนหลายคนจงตองหางานใหมโดยไปเปนควาญชางอยกบคนตดไม หรอไปเปนคนงานเหมอง โดยเหตทในอาณาบรเวณนนมอตสาหกรรมอยเพยงไมกแหง จงมทางเลอกเพยงนอยนด คณะมชชนนารพบวาชาวกะยนมความกระตอรอรนทจะรบครสตศาสนา ในปจจบนนชาว กะยนเปนกลมชาวครสตทใหญทสดในพมา 2.6 ชาวกะเหรยงแดง ชาวกะยาหรอกะเหรยงแดงมรฐเลกทสดในพมา ทงในดานเนอทและจานวนประชากร

77

แตเดมนนชาวกะยาเปนชาวเขา เลยงชพโดยการทาไรนาดอน ปลกขาวเจา ขาวฟางและผก บางทการเรยกพวกเขาวา “กะเหรยงแดง” อาจเปนเพราะคนเหลานทงชายและหญงชอบแตงแตมเสอผาดวยสแดงกได แตเรองทนาแปลกใจทสดในเรองการแตงกายของพวกเขาคอพวกผหญงจะมดนองของตนเองดวยเชอกหรอหวายหลาย ๆ เสน มดใหใหญจนถงขนาดสองนว แลวเชอกหรอหวายเหลานจะถกประดบประดาดวยลกปดและเมลดพช ถงแมวาจะทาใหนงหรอเดนไดลาบาก แตกถอกนวาเปนแฟชนทสวยงามอยางยง ชาวกะฉนและชาวเขาเผาอน ๆ รฐกะฉนนนเปนทปะปนกนของชาวเขาเผาตาง ๆ ในพมาทวบรเวณภเขาอนกวางใหญ ซงอยทางเหนอของประเทศนนมทงชาวจงพอ (Jinghpaw) กลมชาวกะฉนสวนมากปลกขาวนาดอนเปนแบบหมนเวยนคอหลงจากปลกขาวบควท ศาสนาของชาวจงพอคอการนบถอภตผปศาจเชนเดยวกบชาวเขาเกอบทงหมดในพมา แนวความเชอแบบเหนอธรรมชาตของเขาเกยวของกบวงศวานของเทพเจาซงมอานาจเหนอชวตมนษย พมาเปนทอยของหลายชนเผาทแตงกายอยางมสสนทสดในเอเชยตะวนออกเฉยงใต 2.7 ชาวหนากะผมชอเสยงในทางราย ผคนอกกลมหนงทชอบสรางบานอยบนภเขาสงคอ เผา หนากะ มาตภมของพวกเขาไมไดอยในพมาเทานน เพราะพวกเขามรฐของตนเองในหนากะแลนด ทางทศตะวนออกของอนเดย สรางบานเรอนอยในบรเวณแมนาซนดวนนตอนบนของเมองสกายน รวมทงในรฐกะฉน และรฐชน (Chin) แถบใกลเคยงนนดวย ชาวเขาเผาชนของพมา ชาวชนเปนกลมชาตพนธของพมาซงมผรจกนอยทสดและไดรบอทธพลจากตะวนตกนอยทสด 2.8 ชาวชน ในพมาจานวนกวา 60% อาศยอยในรฐชน ทเหลอสวนใหญอาศยอยบนภเขาระไคนและสวนทแยกออกบรเวณภเขามะเกวย เนองจากแยกตวออกไปหางไกล พวกชาวชนเปนเกษตรกรทเชยวชาญเชนเดยวกบชาวเขาเผาอน 2.9 ชาวระไคน ถงแมจะเปนเชอสายทเบต-พมาเหมอนกน แตชาวระไคนกมผวคลากวาชาวบะมาร การคาขายในประวตศาสตรกบพอคาและกะลาสชาวอนเดย รวมทงพวกพราหมณผตงหลกแหลงเปนเวลา 2,000 ปไดทงรองรอยตกทอดไวในรปลกษณทางกายภาพของชาวเผาระไคน นอกจากน ยงมความแตกตางกนทสาคญหลายอยางระหวางวถชวตของชาวระไคนผอยตามฝงทะเลกบชาวบะมารทอยตามลมนาเอยาวด

78

ชาวระไคนสวนใหญเปนพทธศาสนกชนทเครงครด แตมผคนจานวนมากพอสมควรในเมองหลวงคอซตตเว และตามฝงทะเลทางเหนอเปนมสลมซงสบเชอสายมาจากชาวเบงกอล บรรพบรษของผคนสวนใหญมาตงหลกแหลงอยในรฐระไคนในยคทเปนอาณานคมขององกฤษ 2.10 ชาวจนชนบทและในเมอง ชาวจนทอพยพมาอยพมามอยสองกลม โดยทมประวตศาสตรและแบบแผนชวตแตกตางกนอยางมาก กลมแรกประกอบดวย ชาวจนซานตายก (Shan Tayok) และโกกาน (Kokang) ชาวจนกลมนมายงเขตแดนมณฑลยนนานในชวงทรฐฉานอยภายใตการปกครองขององกฤษ 2.11 ชาวอนเดยผขยนหมนเพยร ชาวอนเดยและวฒนธรรมของพวกเขามประวตอยในพมาถง 2,000 ป คอมมากอนชนสวนใหญของชาวบะมารเสยอก สวนใหญชาวอนเดยเปนผมการศกษา จงอยในตาแหนงผบรหารทงระดบกลางและระดบสง รวมทงธรกจตาง ๆ มผอพยพสวนใหญมาจากอนเดยตอนใต นาเอาความเชอและโครงสรางสงคมในทองถนมาดวย ซงรวมทงระบบชนวรรณะ เทพเจาของชาวฮนด และการออกเงนใหก ในปจจบนมชาวอนเดยทยงอยในพมาไมถงครงลานคน สวนมากเปนชาวฮนดทาธรกจคาขาย และประกอบวชาชพตางๆ (กตมา อมรทต 2543 : 65 - 76) ภาษาพมาอดมไปดวยชอตาง ๆ ซงลวนแลวแตด ๆ และนามาพมพไดเชนเดยวกบเรองอน ๆ เรามวธเรยกบคคลไดหลากหลายรปแบบ หรอการเรยกชอโดยอาศยการแปลจากถอยคาภาษาพมา ชาวพมานนไมมนามสกลและชอตนดงเชนโดยทวไป คานาหนาชอสาหรบผใหญ ถาเปนชายใช “อ” และหญงใช “ดอ” ผทออนกวา ถาเปนชายใช “โก” หรอ “หมอง” ถาเปนหญงใช “มะ” ไมมใครบอกไดวา ออน หรอแกเทาไรมนขนอยทวาใครเรยกใคร คาวา “โก” หรอ “หมอง” และ “มะ” นนมกใชเรยกกนในระหวางเพอนฝง และคาวา “อ” และ “ดอ” ปกตคนทออนกวา ใชเรยกคนทแกกวา คาวา “โก” “หมอง” และ “มะ” ใชในสถานการณลาลองไมเปนพธรตอง ในบางทองถนใช โก หมอง กบผชายทมชอพยางคเดยว เชน โก หมอง ทน เปนตน เมอไรคนจงถกเรยกวา “สะยา” ในเมอเจาหนาทชนผใหญถกเรยกวา “สะยา” นน แสดงวา ทานผนนเปนทเคารพรก เพราะครนนเปนบคคลหนงในหาประเภททไดรบการยกยองนบถอตลอดไป (หอม คลายานนท มปป : 142 - 143)

79

3. ศาสนา พมาเปนประเทศทมพทธศาสนกชนเครงครดในพระศาสนาทสดในโลก คากลาวนอาจมเคาความจรงอยบาง แตพทธศาสนาในแผนดนพมากมแบบฉบบทแตกตางจากทอนใดในโลกอยางเดนชดดวยเชนกน 3.1 ชาวพมานบถอพทธศาสนานกายเถรวาทหรอหนยาน ซงใกลเคยงกบหลกธรรมคาสอนของพระพทธองคทสด และเปนนกายทแพรหลายทสดในแถบเอเชยตะวนออกเฉยงใตดวย 3.2 คตการบชานต (ผหลวง) ทง 37 คน บรรดาชนพนเมองในพมากไดมคตในการบชาภตผปศาจเปนของตนเองอยกอนแลว แมกระทงทกวนน นตทง 37 ตนกยงดารงอยในความเชอทางศาสนาของชาวพมาอย โดยสวนใหญจะเปนภตผปศาจทชวรายและมกสรางความเดอดรอนใหกบผทไมใหความเคารพนบถอ ชาวพมาจงตองบวงสรวงบชานตเหลานดวยการถวายขาวตอกดอกไมและทรพยศฤงคารอยเปนเนองนจ นตหรอผหลวงทมอานาจและไดรบการนบถอบชาจากชาวพมาทวประเทศอยมากถง 37 ตน และความเชอนกมสบทอดกนมานานกวา 1,500 ปแลว การนบถอพทธศาสนาตามวถทางของชาวพมา แมพทธศาสนาเถรวาทจะมขอบญญตและแนวทางในการประพฤตปฏบตปรากฏเปนหลกใหอยางชดเจนอยแลว แตพทธศาสนกชนชาวพมากไมไดถอเอาการบรรลถงพระนพพานเปนเปาหมายสงสดของชวตในชาตภพน สาหรบพวกเขาแลวการ “ดบสนซงกเลสและความทกข” เปนสงซงกระทาไดยาก ตางกบการสงสมบญและละเวนการทาบาปเพอใหไปเกดใหมในชาตภพทดกวา การลวงละเมดขอบญญตของศลหา ตลอดจนการกระทาอนกระตนใหเกดกเลส โลภะ โทสะ และโมหะลวนถอเปนการกระทาบาปทงสน พทธมามกะทดพงรกษาศลและยดมนในหลกพรหมวหารสเพอสรางปญญาใหกอเกดการสงสมบญกศลนนมอยหลายวธ วธทดทสดวธหนงคอการอปถมภการสรางสถป-เจดยสาหรบบรรจพระบรมสารรกธาต เพราะเหตน ในพมาจงมเจดยอยมากมาย และเนองจากมความเชอกนวาพระบรมสารรกธาตของพระพทธเจาเปนสงศกดสทธ สามารถคมครองผกระทาการสกการบชาได บรรดาผสรางเจดยจงปรารถนาทจะไดมาบรรจไวในเจดยทตนสรางขนดวยกนทงสน (กตมา อมรทต 2543 : 81 - 88) 4. ประเพณความเชอถอ มผถามวาประเพณพมาไดรบอทธพลมาจากชาตไหนบาง ประเพณบางอยางพมารบความคดมาจากอนเดย จากมอญ ทรบมาจากอนเดยกมประเพณเกยวกบพระพทธศาสนาและ

80

ไสยศาสตร มการนบถอเทพเจาตางๆ สวนทไดรบมาจากมอญนนกมหลายเรอง ทเดนทสดกคอประเพณเกยวกบการทาศพ ฝรงคนหนงชอมสเตอรวด ไดเขยนเรองเมองไทยไวหลายเลม และเลมหนงเขาใหชอวา Land of Smile หมายความวาเมองคนยม หรอแผนดนแหงความยมแยม ทเขาตงชอเชนนกเพราะคนไทยเรามนสยราเรงยมแยมแจมใสอยเสมอ ทางพมากเคยอานพบวาเขามฉายาเรยกกนวา แผนดนแหงคนหวเราะ เขาวาไมวาจะไปทางไหนจะไดยนแตเสยงหวเราะกนเฮฮา ไมวาจะเปนในบาน ใตรมไม เมอคนพมารวมกลมคยกนแลวเปนตองหวเรากน นอกจากนเขาวาพมาในปจจบนตดนาชาเหมอนคนจนเวลานงพกกมกจะจบนาชาคยกนไปดวย ถอเปนลกษณะนสยอกอยางหนงของพมา อกเรองหนง คอเรองราวสกตามรางกาย เรองน ปรากฏวาพมาชอบสกเหมอนกน ในหนงสอฝรงเลมหนงไดกลาวไววา เดกผชายพมาจะยงไมเรยกวาเปนหนมจนกวาจะไดสกตามรางกายแลว รปทสกสวนมากเปนรปสตวตางๆ เชน เสอ แมว ลง ชาง นอกจากนกมยนตตางๆ ซงเชอกนวาจะทาใหคงกะพน ไทยเรามสานานพดกนอยสานวนหนงวา “ใหญโตราวกะพมารามญ” ทาไมจงเอาสงทใหญโตไปเปรยบเทยบกบพมา ขอนมคาอธบายวาพมาชอบทาอะไรใหญๆ จะสรางเจดยกทาใหญๆ จะทาระฆงกทาใบโตๆ ไมตองดอะไรอนไกล บหรพมาชนดชาวบานมวนสบกนเองนน แตละมวนยาวตงคบและมวนโตราวกะไตทเราใชจดไฟ ชาวพมาเปนนกสบบหรทหาตวจบยากทเดยว ไมวาผหญงผชายเดกเลกสบบหรกนทงนน ไปไหนกนทกตองพกบหรกนไปเปนหอบๆ ประเพณของพมานนมอะไรแปลกๆ แมแตการใชรมกมแบบแผนคนธรรมดาสามญจะใชรมสขาวไมไดเปนอนขาด เพราะถอกนวาทาเทยมกษตรย คอฉตรของพระเจาแผนดนใชสขาว เรยกกนวา เศวตฉตร การใชสรมมหามอยอกประการหนงคอประเทศมาเลเซย รมสาหรบพระราชาธบดเขาใชสเหลอง และทบรไนกถอวาสเหลองเปนสของสลตานเชนเดยวกน (ส. พรายนอย 2544 : 137 - 144) 4.1 โหราศาสตร พมาเชอถอเรองโหราศาสตรมาก เรองโหราศาสตรเปนเรองทนยมกนในพมามาแตโบราณเชนเดยวกนกบไทย ตาราโหราศาสตรของพมามลกษณะคลายกบของไทยมาก นอกจากจะเชอในเรองโหราศาสตรแลว พมายงเชอถออะไรแปลกๆ อกมากมาย เชน ในระหวางสงคราม หรอเมอเกดคดฟองรองกนขน เขาจะมการเสยงทายวาการสงครามหรอคดนนจะแพหรอชนะ วธการเสยงทายกคอ เอาขาวสกมาปนเปนรปสงห รปวว และรปชาง เอารปทงสามนวางใหกากน ถากากนรปไหนกทานายไปตามตารา เชน กากนรปสงหกทานายวาจะไดรบชยชนะ ถากนรปววกทานายวาจะมการปรองดองกน ถากนรปชางทานายวาจะแพ

81

ความเชอในเรองโชคลางของพมากมแปลก ๆ เปนเรองทนารเพอเปรยบเทยบกบของชาตอน ๆเชน เขากลาววา เมอมสนขคาบเอาของสกปรกขนมาบนบาน กเปนเครองทานายวา เจาบานจะรมรวยเปนเศรษฐ ถาแมไกมาไขบนนนกหมายความวา เจาบานจะยากจน (ส. พรายนอย 2544 : 150 - 153) 9.4.2 เครองของกษตรย สญลกษณของพมาสตวตางๆ ทพมานบถอตามประเพณไทย เมอพระมหากษตรยขนครองราชสมบตใหม กมกจะเปลยนผาหมเศวตฉตรพรอมกบพระราชพธบรมราชภเษก เรองนทางพมากถอแบบเดยวกบไทย คอเมอมพธราชาภเษกกจะตองเปลยนหนงหมกลอง (อนทเภร) ทกใบ เปลยนผาขาวหมเศวตฉตร และทาเครองตนเครองทรงใหมมมงกฎ เปนตน คตความเชอถออกอยางหนงของพมา ตามจดหมายเหตกลาววา ในราชมณเฑยรสถาน มราชบลลงกรวมแปดแหงดวยกนคอ สหาสนบลลงก อยในมหาปราสาทเปนราชบลลงกทใหญและสาคญทสด ราชบลลงกจาหลกรปราชสห มเศวตฉตร (ชนเดยว) ปกขางละสคน การทมรปราชสหมตานานอธบายวา “ทราชบลลงกนนมรปโลกเทวบตร มรปราชสหซายขวาทารองไวทราชบลลงกนน มใจความสประการนนวา ราชสหออกจากรตนคหาพบกนกบชางเหาะอยบนอากาศ เกดววาทกนดวยหวงกลบเมฆเปนอาหาร ราชสหนนขนเหยยบบนศรษะชางแลวดดเอาสมองตามงวงชาง โลกเทวบตรเหนชางกบราชสหอรกนอย จงเอาเทาหนบแลวรองขบเพลงเตนรา ดวยวาฟงเสยงนนเพราะ ราชสหกบชางจงเลกววาทกน เพราะเหตนมตดงนจงไดทารปโลกเทวบตร เอาเทาหนบเปนททาเตนรบกนกบราชสหขบนศรษะชางทาทดดงวงชาง จงไดทารองไวทราชบลลงก” นกเปนเรองแสดงถงอานาจของราชสหนนเอง หงสาสนบลลงก (Henthathana Palin) ไดชอเพราะจาหลกรปหงสไว หงสเปนสตวสาคญของมอญ ใชเปนทประทบเสดจออกเวลามพธสงฆและรบทตตางประเทศ คชสนบลลงก (Gagyathana Palin) เรยกตามรปชางทจาหลกประดบไว เปนทประทบเวลาเสดจออกมขมนตร สงขาสนบลลงก (Thinkathana Palin) เรยกตามรปสงขทจาหลกประดบไว เปนทประทบเวลาพระราชทานยศขนนางและเสดจออกขนนางดวย ภมราสนบลลงก (Bamayathana Palin) เรยกชอตามรปผงทจาหลกไว บลลงกนอยในมหามณเฑยรแกว เปนทประทบเวลางานพธฝายใน มคาสนบลลงก (Migathana Palin) เรยกชอตามรปกวางทจาหลกประดบไว เปนทสาหรบประทบอวยพร

82

มยราสนบลลงก (Mayanyathana Palin) เรยกตามรปนกยงทประดบ เปนทประทบทอดพระเนตรชางเผอก มอธบายในทแหงหนงวาททารปนกยงไว เพราะถอตามเรองชาดกทวาพระโพธสตวพระชาตเปนนกยง ปทมาสนบลลงก (Padommathana Palin) เรยกตามทจาหลกเปนรปดอกบว และเปนทพระอครมเหสเสดจออกรบแขกเมองผหญง การทนาเรองราวราชบลลงกมาเลารวมไวดวยน กเพราะเหนวาพมานยมเอารปสตวมาจาหลกประดบราชบลลงก ทาใหแลเหนชดขนอกวา พมามความเชอถอเกยวกบสตวตางๆ อยางไรบาง (ส. พรายนอย 2544 : 155 - 159) 4.3 ผสางเทวดา เรองเกยวของกบความเชอถอในเรองฝสางเทวดาของพมา คอเชอกนวาเทวดานางฟามกอยบนภเขา เทวดาของพมามมากมาย ม 37 องค ทเปนใหญอยในอนดบท 1 กคอ สกยามน หรอพระอนทร การบชาบวงสรวงผนต ตามปรกตเขาแขวนมะพราวออนเซนทเรอนทวๆ ไป ผลมะพราวออนนนมกเฉาะฝาเปดแบะออกแบบเดยวกบทเราใชแกบนเจานนเอง ผลมะพราวออนนเขาจะวางไวบนแผงหรอซฟากไมไผสเหลยม ซงมสาเหตผกสมมแขวนไวทชายคาเรอน บนผลมะพราวนนวางทอนผาแดงตางวาโพกเศยรของเจาพอ สแดงของพมาคงจะถอเปนสสาคญ การใชผาแดงในการเซนสรวงผนคลายๆ กบความเชอถอของมอญ ชาวพมานบถอผนตเปนผสาคญ เพราะเขาใจกนวาผนตสามารถชวยเหลอคมครองภยอนตรายตางๆ ได การทใชมะพราวเชนสรวงนน ในตานานบางแหงกวาหมายเอามะพราวแทนศรษะของงะตนเดหรอเจาพอมหาครนนเอง สวนการทานายความเปลยนแปลงจากผลมะพราวนน เหนจะเปนเรองทมาคดเชอถอกนภายหลงเปนการเปลยนแปลงของประเพณ การบชาผนตของพมานนเปนการนบถอบชาในสมยทชาวพมายงไมไดนบถอพทธศาสนาเปนลทธทมมาแตโบราณ ความเชอถอของชาวพมาไดฝงแนนในเรองผนตมาเสยนาน เรองทจะใหเลกกเปนการยาก จาตองปลอยไปตามเดม แตไดเพมเทวดาเขาไปอกองคหนง คอเดมทมเพยง 36 องค เจาพอมหาครเปนท 1 พระเจาอโนระธามรบสงใหเพมสกยามน หรอพระอนทรเขาไปอกองคหนงเปน 37 จดอนดบใหสกยามนเปนใหญ เจาพอมหาครมาเปนท 2 การทเพมสกยามนหรอพระอนทรเขาไปน กเพราะพระอนทรเปนเทพทพทกษรกษาพระพทธศาสนา อนเปนความเขาใจเชนเดยวกนกบจน

83

ธรรมเนยมการเซนผแบบนดคลายๆ กบทไทยเราเรยกวา เสยกะบาล คอทาแพหยวกกลวยใสเครองพลาปลายาหรออาหารตางๆ แลวเอาไปวางไวตามทางสามแพรง หรอแขวนไวตามกงไมขางทาง บาทมรปปนดวยดนเหนยวใสลงไปดวย นอกจากจะเซนสรวงบชาผสางเทวดาใหชวยคมครองรกษาไขเจบแลว กยงมการทาพธขอความคมครองและใหบนดาลความสขอยางอนๆ อกดวย (ส. พรายนอย 2544 : 96 - 105) การนบถอเทวดาของพมานน นบถอรวมๆ กนกบพระพทธศาสนาคอนบถอทงพทธและไสยศาสตรไปดวยกน กเหนจะแบบเดยวกบคนไทยเราทนบถอพระพทธศาสนาแลว ยงมใจเผอแผนบถอเทวดาตางๆ อกดวย เพราะถอวาถาดมคณแลวกนบถอ แตของพมาดจะเดนชดมากกวาของไทย เพราะเทวดาของเขากเอาเขาไปปนอยในวดดวย มเทวดาแทรกอยเปนเงาตามตว ตามพระเจดยของพมาเขาจะกาหนดทศทเทวดาประจาไวทเดยว เรยกวาเอาชอเทวดาเปนชอทศ อยางเชนเรยกวามมพระอาทตยกหมายความวาทางดานตะวนออกเฉยงเหนอของพระเจดย มมพระจนทนกหมายถงดานตะวนออก มมพระองคาร กหมายถงทศตะวนออกเฉยงใต มมพระพธ กหมายถงทศใต มมพระเสาร กหมายถงทศตะวนตกเฉยงใต มมพระพฤหสบด กหมายถงทศตะวนตก มมพระราห กหมายถงทศตะวนตกเฉยงเหนอ มมพระศกร กหมายถงทศเหนอ ทกาหนดมมหรอทศทางของเทวดาประจาวนไวเชนนกเกยวไปในทางโหราศาสตร ผทเกดในวนตางๆ จะไดไปนงบชาใหตรงกบทศทเปนวนเกดของตน คอตามประเพณพมาเมอเขาขนไปบชาพระเจดย (ส. พรายนอย 2544 : 111 - 112) 5. วธการดาเนนชวต 5.1 วถชวต ขนบธรรมเนยมประเพณผลอยางมากตอชวตประจาวนในพมายคอาณานคมไดสงผลกระทบตอพมาในเรองของความมเหตผลวทยาศาสตรและการยอมรบความจรง นอกจากนยงทาใหเกดการเปลยนแปลงดานการพาณชยและการตดตอระหวางประเทศ แตชวตประจาวนยงอยใตคานยมเกาๆ และวถชวตของชาวพมากเปลยนไปเพยงเลกนอยแมเวลาจะผานไปหลายชวอายคนแลวกตาม ชวตวยเดกหลงจากเกดไดเจดวน พอแมของเดกจะเชญเพอนฝงมาในพธตงชอ เดกจะไดชอตามการหลกทางโหราศาสตร ไมจาเปนตองคลายกบชอพอแม พออายไดหาขวบเดกกถกสงไปโรงเรยน ถงแมวาจะมการศกษาภาคบงคบ และรฐบาลจะมความพยายามอยางหนกทจะใหการศกษาแกทกคนนบแตพมาไดรบเอกราชเปนตนมา เมอเดกผชายอายได 9 ขวบกจะบวชเณร (เรยกวาฉนปว Shin-Pyu) นคอพธกรรมแรกทแสดงวาวยเดกของเขาสนสดลงแลว และเรมเขาสศาสนาภายใตรมเงาของกาสาวพตร

84

สวนเดกหญงอายเทากนนจะเขารวมในพธเจาะห ซงเรยกวานาทวน (Nahtwin) เปนเครองหมายถงการสนสดของชวตวยเดกทไมมภาระอะไรเชนกน เนองจากประชากรสองในสามยงคงทาอาชพดานการกสกรรมการเปลยนจากชวตในโรงเรยนไปสชวตผใหญเชนนเปนการงายสาหรบเดกๆ สวนมาก เพราะในวยเรยนพวกเขากชวยพอแมทานาอยแลว ชาวพมามกจะแตงงานตงแตอายยงนอย การแตงงานกไมจาเปนตองทาพธทางศาสนาหรอพธทางโลกแตอยางใด แตมการจดทะเบยนเพอผลประโยชนของการแบงสนสมรส สตรพมาถงแมวาจะดอยสถานภาพกวาผชาย แตสทธของพวกเธอจะเทาเทยมกบของบรษและไดรบการปกปองสทธโดยกฎหมายหยาทไมยงยากอะไร (กตมา อมรทต 2543 : 69) เนองจากการนบถอพทธศาสนา ทาใหมวถการดาเนนชวตคลายคลงกบคนไทย ชาวพมาเชอในเรองเวยนวายตายเกดและนพพาน ชาวพมาจะเชอเรอง “กน” คอบญกศลในชาตกอน ใครทเกดมาสบาย อดมดวย ลาภ ยศ เงนทองทรพยสมบต แสดงวา ผนน ทา “กน” มาด ชาวพมา ชอบทาบญ กศล เพอจะสะสม “กน” ไวมากๆ (ณจฉลดา พชตบญชาการ 2529 : 178) 5.2 การแตงกายตามประเพณ-โลงจ (longyi) และกาวนบาวน (gaung-baung) ชาวพมาเนนความเปนเอกลกษณของชาตดวยเสอผาทเขาสวม ทเหนไดชดทสดกคอ โลงจ ซงคลายคลงกบโสรสของชาวมาเลเซย ประกอบดวยชนผาทมลายสกอต ยาวตงแตเอวมาถงขอเทา สวมคกบเองจ (eingyi) คอเสอทสวมทบดวยเสอคลมคอกลมแขนยาวอกทหนง โลงจยงคงใชกนมากกวาเสอผาแบบตะวนตก เครองสวมศรษะของผชายตามประเพณคอ กาวนบาวน (gaung-baung) ทกวนนจะเหนไดในบางโอกาสเทานน กาวนบาวนถกพนไวรอบศรษะเหมอนผาโพกศรษะมวธพนและสสนตาง ๆ ปจจบนไดมหมวกสาเรจรปเขามาแทนท ผหญงพมาใหความสนใจเรองอญมณเปนอยางมาก เนองจากทบทม แซฟไฟร หยก และไขมกมอยเปนจานวนมากในพมา ดงนน ในงานฉลองตาง ๆ เปนเรองปกตหากหญงชาวชนบทใสเครองประดบกนอยางเตมท นอกจากนชาวพมายงคงถอวาการซออญมณเปนการลงทนทปลอดภยอกดวย ทบทมและหยก เมอชาวตะวนตกจานวนมากคดถงพมา กมกจะคดถงอญมณจาพวกเพชรพลอยทสองประกายแวววาวสเขยว แดง และมวง ชอเสยงทวานกเหมาะสมอย เพราะวาเหมองทางภาคเหนอทเมองโมกก และโมกาวนนนสามารถอวดไดวามทบทม หยก แซฟไฟรตางๆ และอญมณชนดอนๆ อยมากมาย

85

ตลอดหลายสบปทผานมา ในเดอนกมภาพนธของทกๆ ปจะมพวกพอคาอญมณจากทวโลกมารวมตวกนทกรงยางกงเพอรวมงานออกรานจดแสดงในงาน “ศนยการคาอญมณและไขมก” ซงจดขนทอนยาเลคโฮเตล อญมณพมาทมราคมแพงทสดคอ ทบทม ซงพมาเปนผขายเพยงแหงเดยวในโลก ทบทมสเลอดนกซงมอยในพมาเพยงแหงเดยวนนมราคาสงลบลวทเดยว สวนทบทมปลอมนนทาไดดวยกระบวนการหลอมสารแอมโมเนยบรสทธกบสารสมสจานวนนอยเขาดวยกนในเปลวไฟ โดยหยดออกไซดสเขาไปนดหนอยเพอใหมเขมขน พลอยสงเคราะหเหลานไดมการหลอกขายวาเปนของแทตามแหลงทองเทยวตางๆ เนองจากทรพยากรธรรมชาตอนมคาสวนมากของพมามกจะอยในถนทชนกลมนอยอาศยอย ปญหาการแบงปนทรยพยากรเหลานระหวางรฐบาลกลางกบรฐตางๆ ปจจบนกลายเปนปญหาทสาคญมากตออนาคตของประเทศพมา ในหลายสบปทผานมาทรพยากรธรรมชาตเหลานเคยเปนแหลงรายไดสาคญของชนเผาทแขงขอตอรฐบาล แมทบทมและหยกจะสะทอนความอดมสมบรณของแรธาตในพมาไดชดเจนทสด แตความจรงยงมแซฟไฟรชนดสตารแซฟไฟร บลแซฟไฟร (ไพลน) และแซฟไฟรขาว อกทงยงมอะความา รน มรกต บษราคม หนเขยวหนมานและไพฑรย รวมทงพลอยชนดอนๆ ททาใหผคนตางพากนไปซอทศนยการคาอญมณอกดวย (กตมา อมรทต 2543 : 32) “ขามสายธาร” สวยชราและความตาย ความตายมความหมายแกชาวพทธแตกตางไปจากชาวครสต เมอชาวพมาสนชวตลงเขาจะถกฝงหรอมฉะนนกจะถกเผา มการเอาเงนเหรยญใสไวในปากเพอเขาจะไดนาไปจายใหแก “คนแจวเรอ” ทสงเขา “ขามสายธาร” ไปถงชาตหนาได และเชอกนวาวญญาณจะยงคงวนเวยนอยในบานหลงจากนนเปนเวลาหนงสปดาห (กตมา อมรทต 2543 : 72) ผหญงพมา การแตงเนอแตงตวของผหญงพมา เดกผหญงของพมาสวนมากไดรบการอบรมใหอยแตในบานชวยแมทางานบานเลกๆ นอยๆ เทาทกาลงของเดกจะทา ธรรมเนยมพมานนแปลกไปกวาธรรมไทย คนไทยเรานยมหว เชน ตกนากใชถงหว แตผหญงพมาใชทนบนศรษะไมวาจะเปนของหนกของเบาใชทนทงนน แมแตขนดนกใชบงกทนศรษะ ยงใชกนอยจนทกวนน งานตกนาออกจะเปนของชอบของพวกผหญงสาวๆ เพราะจะไดมโอกาสไดพดคยกบพวกหนมๆ ทบอนา ธรรมเนยมทสาคญของพวกผหญงพมาในสมยโบราณกคอการเจาะห ผหญงทเปนราชตระกลในสมยโบราณจะตองเจาะหเพอใสตมหทงนน เพราะถอเปนเรองสาคญมาก ในสมยกอนการทาพธเจาะห อนญาตใหทาเฉพาะลกขาราชการและพวกผดมเงนเทานน

86

เรองการแตงเนอแตงตวของผหญงพมา ทใชคาวาแตงเนอแตงตวนนเปนคาพดทเหมาะกบสาวพมามาก เพราะเขาแตงทงเนอแตงทงตวจรงๆ สาวพมาเคยมคนออกปากวาสวยมามากแลว พวกหนมรนเกาเขาเลาลอกนวา “ผวพมา ตาแขก” เปนยอดของความสวย นกแสดงวาผวของสาวพมาสวยนนเอง คนทเคยไปอยเมองพมาและไดกลนเนอสาวพมามาแลวเขาเลาใหฟงวา กลนเนอนวลนางหอมชนใจจรงๆ สาวพมาใชอะไรกนอาจจะเดาวาคงเปนนาอบนาปรงหรอไมกแปงพมา ความจรงเครองประทนลบไลผวทวานเปนไมทงแทง เปนไมเนอหอมเหมอนอยางทเราเรยกวาไมจนทนนนเอง คาวา กระแจะจนทน เปนคาทใชเรยกควบกนมาแตโบราณ คนโบราณไมวาหนมหรอสาวชนกบกลนกระแจะจนทนอยางเดยวกไมรสกอะไร ความจรงนนกระแจะเปนคารวม ในพจนานกรมอธบายวา กระแจะเปนผงเครองหอมตางๆ ทประสมกนสาหรบทาหรอเจม โดยปรกตมเครองประสมคอ ไมจนทน เนอไม ชะมดเชยง หญาฝรน ฉะนน จงเรยกวากระแจะจนทนรวมกนไป เพราะมไมจนทนผสมอยดวยนนเอง กระแจะจนทนตามทกลาวมานนจะเหนวาเปนผง เมอจะใชกเอามาละลายนาทาตามหนาตามแขนตามตว ลกษณะของกระแจะจนทนตามทกลาวมานนกดจะคลายกบการใชไมจนทนของพมา แตกระแจะจนทนเปนของสาเรจรปแลว สวนของพมายงเปนดนๆ อย ไมจนทนอยางทวานมขายในตลาดเมองพมา เขาเอาผงไมจนทนนแหละลบไลใบหนาและตามรางกาย ไมจนทนเปนเครองประทนทเกามาก ซงยงคงเปนทนยมกนมาจนถงปจจบนน และชาวพมาเองกออกจะภาคภมใจมาก ไมมใครหนไปใชของฝรง อาจเนองจากปญหาทางเศรษฐกจ และเพราะใชกนมาจนชน ถาเปนอยางประการหลงกนาสรรเสรญ เพราะการไมยอมทงของทเปนของประจาชาตนนเปนการกระทาทถกตองทสด (ส. พรายนอย 2544 : 69 - 79) ทานาคา เครองสาอางตามธรรมชาต ครมทานาคาปายบนใบหนาสามแหงดวยกน ทหนาผากและทแกมทงสองขาง แลวจงละเลงจนทวใบหนา มนทาใหเยนซา ความสาคญของการทาครมทานาคาบนใบหนาทกเชา ถายากสวยเมอโตเปนสาว (หอม คลายานนท มปป : 66) 5.3 ความเชอในเมองพมาจะมเจดยมากมาย เนองจากชาวพมามความเชอวาการสรางเจดยถอวาไดผลบญและเกยรตยศมากมาย กอนเขาโบสถชาวพมาจะถอดรองเทาและเวลาสวดมนตจะสวดเสยงดงๆ พระสงฆในพมาจะออกบณฑบาตในเวลา 9 โมงเชา มการฉนทเพลและฉนทเยน ชาวพมานบถอพรอนทรและพระพรหม เชอในโหราศาสตรมากถอดาวฤกษเปนหลก ในการทานายโชคชะตาเชนไทย ในการเสยงทายวาจะโชคดมชยหรอจะชนะหรอแพ ชาวพมาจะนาขาวสกมาปนเปนรปสงหจะไดชยชนะถากนรปชางกจะแพ ถากนรปววจะมการรอมชอมกนหรอมการอะลมอลวยกน

87

พมามการเชอถอโชคลาง เชน ถามสนขตายหรอของเนาเหมนอยบนบาน เจาของพบจะโชคด รารวยเปนเศรษฐ 5.3.1 ชาวพมาถอวาถาใครมฝามอแดง จะประสบแตความสข ถาใครมนวกอยสนกวาเสนจะเปนคนคบไมได นยมประกอบกรรมชว มแตกเลสโลภ เตมไปดวยปญหาราคะ ถานวกอยยาวกวาเสนจะมลกสาวมาก 5.3.2 ชาวพมาเชอถอพญานาคเจาแหงง เนองจากในสมยกอนใครถกงกดจะตายในทนท มการสวดออนวอน ไมใหงทารายแตงนทานใหดศกดสทธ ชาวพมายกยองกระตายและนกยง กระตายคอเครองหมายของดวงจนทร กษตรยพมาสบเชอสายมาจากดวงจนทร นกยงหมายถงดวงอาทตย ชาตพมากาเนดจากดวงอาทตย ชาวพมาไมมนามสกล ดงนนจงไมจาเปนตองมลกชายไวสบสกล ชาวพมาจะมลกชายไวบวชพระ เพอสะสมกนไวมากๆ ถาไมมบตรชายจะขอเปนเจาภาพบวชใหคนอน การตงชอของพมา จะตองพยายามหาชอใหมแทนชอเกา เวลาเดกเกดจะมการคานวณวนเดอนป ถออกษรเปนมงคลทสด ชอของชาวพมา ทเราไดยนมกมคาวา “อ” และ “หมอง” เปนคานาหนา อทน อน คาวา “อ” จะใชเรยกเฉพาะผชาย คาวา “หมอง” ทคนไทยเราใชเรยกพมา ถาจะเทยบกบคาในภาษาไทยกคอ “นาย” นนเอง เชน “หมองลาย” นายลาย คลายกบเปนคานาหนาบอกเพศชาย ผหญงจะใหคานาหนาวา “มะ” เปนคาบอกกลาวหมายถง แมนนแมน ไมไดแยกวา นางสาวหรอนาง 5.3.3 ชาวพมาเชอในเรองผสางเทวดา เชอวามวญาณสงสถตอยในทกทหรอ คนไทยเรยกวา เจา หรอเทพเจาพมา “นต” สามารถบนดาลความโชคดหรอรายกได เชอวาการเตนระบาฟอนเปนสงทชนชอบของเจาหรอ “นต” และจะไดรบคาแนะนาหรอปลอบโยนจากเจาเหลานนเปนการตอบแทนใหสงทตองการ พมาเรยกคนทรงผชายวา “นตจอ” เรยกคนทรงผหญงวา “นตหวน” ผหญงเวลาเขาทรงจะโพกผาสแดง มการเตนราดวยทาทางแปลกๆ แสดงวาผมาเขาทรงแลว มนตทงหมดประมาณ 100 องค มเทพเจา 37 องค รวมทงเทวะของอนเดยทใหความคมครองผนทดนทากน นบถอผวรบรษของชาต ศาลพระภมสาหรบเจาของพมาจะมทงตงพนแบบของไทย หอยจากตนไมหรอชายคาบาน คลายกบของไทยเรา มการเซนสรวงบชาผสางเทวดา เพอขอใหประสบแตโชคด ปลอดภยจากโรคภยโรคเจบและสงรายๆ ทงปวงในพมาดวย มผสงอาย เปนหวหนาประกอบพธ ผไปรวมพธจะนา “ไก” และ “ไก-ทกาลงตง” ไปดวย มขาวสก เหลา อาหาร ขนนามนต เพอเซนสรวง

88

บชาและประพรหมนามนตตามศาลและตามตนไม กลาวคาถาบชาเทพเจา ผสางเทวดา เจากรรมนายเวรและขอพร เพออธฐานขอพรแลวพรของเทวดาหรอเทพเจาตางๆ จะไปสงอยในตวไก ใชดาบผาทองไกดไส ผทาพธจะทราบเหตการณภายหนาและหลงจากนนกแยกยายกนกลบบาน สถานภาพทางสงคมของผหญงในพมาจะคลายกบคนไทย ผชายจะไดรบการยอมรบมากกวา และถอวาผหญงควรเปนแมบานแมเรอน ชาวพมาไมมนามสกล แตกรวาใครเปนพนองกน ไมนยมแตงงานในวงศญาตใกลชด แตไมรงเกยจทจะสมรสกบญาตหางๆ หนมสาวจะเลอกคของตนเอง แตจะปรกษาพอแมดกอน ในการแตงงานจะนาดวงทงสองฝายมาตรวจดจะเขากนไดหรอไม หรอเรยกเฉพาะวา ดวงจะสมพงศกนหรอไม ถาดวงเขากนไมได จะไมใหชายหญงนนสมรสกน (ในพมาจะมแตกตางไปจากของไทยคอ ถาชายหญงทงสองฝายตองการจะสมรสกนจรงๆ กจะเปลยนวนเดอนปใหเหมาะสมแกกน) การคลมถงชน หรอบงคบใหแตงงานกน มอยทวไปในครอบครวผมงคงจะมอานาจ แมสอหรอทชาวพมาเรยกวา “อองสแว” จะเปนผทาหนาทชกนา ฝายชายจะมอบของหมนใหฝายหญงและจดพธเลยงกน พธแตงงานจะใหญโตตามความมงคงของครอบครวของคสมรส บตรสาว บตรชาย มสทธไดรบมรดกเทากนเมอพอแมตาย หากมการหยาขาดจากกนกจะไปบอกญาตผใหญของทงสองฝายหรอทาการองรองกน 5.3.4 ชาวพมาจะใหเกยรต นบถอผสงอาย ซงบางครงมกชอบทาอะไร ตามใจตนเอง 5.3.5 ชาวพมาชอบจบนาชาเหมอนคนจน เวลานงคยกนจะจบนาชาและสบบหร ทงผชายผหญงนยมสบบหร บหรของพมาทงมวนโตและมวนเลก ชาวพมาราเรงชอบหวเราะ สวนใหญยงเชอถอโชคลาง ไสยศาสตรและหมอด ในพมามการพรรณนาความดของคนเจบใกลตาย โดยคนในครอบครวและญาตมตรเปนผบรรยาย มการรดนาศพผตายและฝง สวดบอกวญญาณผตายใหอยตามสบาย วญญาณทชาวพมาถอวาเหมอนผเสอ ชอบลองลอยไปในทตางๆ มการสวดฉลอง 5.3.6 ชาวพมานบถอพทธศาสนานกายเถรวาท เปนพทธศาสนกชนทด นบถอและเซนสรวงบชาภตผปศาจ ในรอบปมพธเลนนาสงกรานต สรงนาพระในวนเพญเดอน 4 วนเพญเดอนเจด วนประสต ตรสร ปรนพานของพระพทธเจา วนเกยวขาว วนพระ ชาวพมาอยกนในหมบานทสบตอกนมาชวลกหลาน ทกหมบานมวด มทพกคนเดนทาง รานคาของเบดเตลด

89

การสรางบานจะสรางแบบยกพนขนดวยเสาเปนรปสเหลยมผนผา มหลงคาเปนจว พนปดวยกระดาน หลงคามงจาก มสวนพชผก ดอกไมและสวนสมรอบๆ ดาน ชาวพมานยมทานาลม ไมชอบรบประทานขาวเหนยวกบอาหารแตนยมใชขาวเหนยวเปนขนม ใกลๆ เมองจะเหนสวนโดยทวไป ชาวเมองมอาชพทาสวน ในฤดรอนแหงแลง ในภาคกลางของพมามการปลกฝาย ขาวโพด ขาวฟาง นน มะพราว ทเรยน ไมชอบเลยงสตว รบประทานปลาเปนอาหารหลก ใชควายในการทานา ชาวนาหาปลามาใชในการทากบขาวแตไมคอยพอเลยงกนในครอบครว ตองซอปลาจากตลาดมาเพม ชาวพมาไมชอบลาสตว เวลาวางจากงานอาชพผชายมกทางานชางฝมอ ผหญงไปคาขายในตลาด (ณจฉลดา พชตบญชาการ 2529 : 178 - 182) 6. ชวตความเปนอยและขนบธรรมเนยมประเพณ 6.1 ศลปะการเคยวหมาก สาหรบผทพถพถนในการจดเตรยมหมากนน จะจดเตรยมของเขาเองเพอใหไดรสนยม และเอาไวเคยวในเวลาทมอารมณสนทรย แตในปจจบนนทาเชนนนไดยากเพราะชวตมแตความเรงรบ ศลปะในการเคยวหมากนในทสดกจะสญหายไป 6.2 ใบพลและเชยนหมาก การตระเตรยมใบพลและเชยนหมากเปนการแสดงความเปนเจาบานและการตอนรบ ของชาวพมา การกนหมากยงเปนทนยมมาก พอๆ กบการสบยา โดยเฉพาะบานทอยในเมองเลกๆ ในหองนงเลนนน เชยนหมากถอวาเปนสวนหนงของเครองเรอนไปเลย เชน กรงยางกงนน จะเหนเชยนหมาก เปนของตกแตงบานไปแลว ในโอกาสทมการจดงานทบาน ในเชยนหมากจะใสใบพลสดไว พรอมดวยเครองทใชกนกบหมาก จดวางไวบนโตะ รวมกบยาสบและจานใสเมยง “หมาก ยา และเมยง” เปนคากลาวกนตดปากในภาษาพมา สาหรบการเปนเจาบาน และการตอนรบแขกผมาเยอน เมอเพอนฝงหรอแขกเขามาบนเรอนชานของชาวพมา จะไดรบการตอนรบดวยเชยนหมาก ยาสบใสถาดเลก ๆ และจานใสเมยง หมาก สญลกษณของความเสนหา หญงสาวมเวลาเตมทในการพจารณาตดสนใจ เมอชอบหนมคนใดเปนพเศษจะแสดงใหรโดยการใหหมากทจบดวยมอตนเอง พฤตกรรมเชนนเปนการบอกใบใหหนมคนอนรและหลบไปบานอน (หอม คลายานนท มปป : 108 - 112) 6.3 ซการและเชอรท ทกคนรจกซการพมาด วธทาจะนาเอายาสบมามวนใหแนน ปลายขางหนงแหลมเพอเอาไวสบแตมบหรอกอยางหนงเรยกวา “เซ-บอ-เละ” หรอซการทมรสออนตามชอเราเรยกวา เชอรท แตมนไมเหมอนกบทบรรยายไวในพจนานกรมทเดยว ทกลาววา “ซการทตดปลายทงสองขาง” ความจรงปลายขางหนงสาหรบจดไฟ และปลายอกขางหนงนาฝอยขาวโพดตากแหงมวนเปนกอนเลก ๆ ใสไวเปนไสกรอง เชอรทมหลายขนาด เลกทสด มขนาดใหญกวาซกาแรตเลกนอย ถาขนาดใหญยาวประมาณหกถงแปดนว วดโดยรอบราวครงนว ความฉนนนอาจแตกตางกน

90

ไปตามอตราสวนของยาสบทใสไวขางใน ตะกรายาสบนเปนของสาคญอยางหนงในครวเรอน คลายกบเซยนหมาก การทหญงสาวใหเซอรททเธอมวนเปนของขวญนน หมายถงความเสนหา มแนวโนมอยางมากกวาชายหนมผนนมโอกาสชนะใจเธอ (หอม คลายานนท มปป : 116 - 117) 6.4 ผาโพกผมและเครองสวมบนศรษะ เมอยอนไปยคอาณานคม ชาวพมาจานวนมากยงมภาพเหลานนอยทาใหเราระลกถงชวงเวลาทพมายงเปนรฐอสระซงมกษตรยปกครอง ในบรรดาสงทมคาควรแกการจดจาเหลานน มอยอยางหนงซงเปนภาพของสภาพบรษสามคน ดแปลกตาอยในชดแตงกายแบบชาวยโรป ศรษะโพกผาไหมหรอกองบองแบบพมา เปนภาพของเจาชายมยนกนและบตรชายเจาชายนนเปนพระโอรสของพระเจามนดง พระองคตองเสดจหนออกนอกประเทศ และไปประทบลภยอยกบชาวฝรงเศส หลงจากประสบความลมเหลวในการแยงชงราชบลลงก การทเจาชายพมายงคงรกษาผาโพกศรษะไว แมวาจะแตงกายดวยเสอผาแบบยโรป นบเปนเรองทนากลาวขวญถงอยางยง ผาโพกศรษะไหมทเรยกวา กองบองนน ในปจจบนยงมสวมกนแตในพธทเปนทางการ แตเปนทนาเสยดายวามนเปนเพยงการเอาแบบอยางสงทเคยปฏบตมาในอดตเทานน กองบองในปจจบนผลตเปนแบบอตสาหกรรม ซงไมควรจะเปนเชนนน เพราะวาการโพกผา เปนรปแบบเฉพาะของแตละคน กองบองของพมาไมไดมความหมายเพยงแคสวมเขาไปเหมอนสวมหมวกเทานน แตตองเปนฝมอการออกแบบเองเพอใหเหมาะกบรสนยมของผสวมใสโดยเฉพาะดวย ผชายชาวพมาสมยกอนเขาจะไมออกไปไหนโดยไมมกองบอง ซงถอวาเปนสวนหนงของบคลกของเขา ในการพบประสงสรรคตางๆ จะเหนชายชาวพมาทอายยสบปขนไป สวมกองบองหลากส มลวดลายและรปแบบตาง ๆ กน เกยวกบลกษณะของชาวพมานน มอะไรอยอยางหนงคอไมชอบรปแบบตายตว โดยเฉพาะเรองการแตงกาย เวลาทผชายแตงกายแบบยโรปมารวมกนเขามกจะถกเปรยบเทยบวา เปนฝงนกเพนกวนทสวมเสอเชตและมหาง ชายชาวพมาในปจจบนไมวาจะสวมกองบองหรอไมกตามกยงแสดงออกถงความเปนตวของตวเองโดยการเลอกโสรงนง กองบองพมานน ไมใชเพอประโยชนใชสอยเทานน แตยงเปนเครองประดบ เปนศกดศร และทสาคญมากทสด กเพอเปนการผดงไวซงความสงางามและความสามารถอนนาทงของบรษอกดวย (หอม คลายานนท มปป : 118 - 121) 7. สญลกษณของพมา สญลกษณหรอเครองหมายของประเทศตางๆ นน มกจะถอเอาของทนบถอกนในประเทศบาง ของทหายากไมมมในประเทศอนบาง ของทเกยวกบตานานของประเทศบาง อยางเครองหมายของชาตพมานนเหนมใชอยหลายอยาง บางทกใชรปนกยงราแพน แตดเหมอนวาจะอยในวงจากด

91

สตวสาคญของพมามอยสองอยางทถอกนวาสง คอกระตายกบนกยง กระตายนนเปนเครองหมายของดวงจนทร และตามความเชอของพมานนเขาวาพระจนทนเปนตนวงศของพระมหากษตรยทครองประเทศพมา สวนนกยงราแพนนนเปนเครองหมายของดวงอาทตย ตามความเขาใจและเชอถอของพมาเขากวาพระอาทตยเปนผใหกาเนดแกชาตพมา พระราชบลลงกของกษตรยพมาจะมรปกระตายและรปนกยงราแพนอยคกน และนเองทถอกนวารปนกยงราแพนเปนสญลกษณอยางหนงขอพมา อนทจรงรปกระตายและรปนกยงราแพนนาจะเปนสญลกษณของราชวงศพมามากกวาอยางอน แตตอมาในสมยทพมามตราแผนดน ผผกดวงตรากไมไดเอารปกระตายและรปนกยงมาใช แตเอารปสงหสามตวมาใชแทน ตราแผนดนของพมาออกจะแปลกทเอารปแผนทประเทศพมาบรรจไวดวย มวงกลมทาเปนกรอบลอมแผนทไว ทขอบวงกลมจารกคาภาษาบาลไววา “สมคคาน ตโป สโข” แปลวา ความเพยรของผพรอมเพรยงกนนามาซงความสข ทขอบวงกลมดานบน มรปสงหหนหนาตรงๆ อยตวหนง ทางดานซายและดานขวาของวงกลมมรปสงหหนหนาออกขางๆ อยตวหนง ทางดานซายและดานขวาของวงกลมมรปสงหหนหนาออกขางๆ ดานละตว ดานลางของตรามแถบจารกวา สหภาพพมา การทเขาใชรปสงหกมความหมายวา เปนผคมครองรกษาประเทศพมา พมาจะไดมความคดนบถอสตวมาตงแตเมอใด ยงไมสามารถจะทราบไดแนนอน เรองราวตางๆ ทเกยวกบสตวจงมกจะเปนทานองนทาน แตเขากอางยนยนเปนหลกฐานวาเปนเรองจรงเกดขนครงนนครงน อยางมเรองอางถงสาเหตทในเมองพมามรปสงหมากมายอยตามวดวาอาราม จนถอเอารปสงหเปนสญลกษณอยางหนงของพมา ตนเหตทจะมรปสงหตงตามเชงกระไดหรอตามปากทางปากประตกมเรองเลากนมาวา เรองการเอารปสงหตงไวตามประตหรอปากทางเขาวดน เปนเรองทมความเชอแตกตางกนไปบาง อยางเชนจนเขากนยมสรางรปสงหหรอสงโตไวตามประตโบสถวหาร เขาอางวาราชสหหรอสงหเปนเครองหมายของพระพทธเจา เมอไดเลาถงกระตายนกยงราแพน และสงห วาเกยวของกบตานานของพมามาแลว กจะกลาวถงสตวตางๆ ตอไปอก เพราะเรองเกยวกบสตวเปนเรองแปลกทประเทศตางๆ ทางภาคเอเชยนบถอกนมาแตโบราณแทบทกประเทศมกจะมเรองงหรอพญานาค หรอมงกร ในพงศาวดารสมยเกาจะมเรองเขาไปเกยวของดวยเสมอ ในพงศาวดารของพมากมเรองงเขาไปเกยวของหลายเรองหลายตอน ชาวพมาสมยกอนทจะนบถอพระพทธศาสนากนบถอบชาพญานาค เพงจะมาคลายความนบถอในระหวางพทธศกราช 1400 พระเจาอโนรธามงฉอไมทรงนยมเรองผสางและสตว เชน พญานาค จงมพระบรมราชโองการใหยกเลกเสย แตถงกระนนในทกวนนกยงมหลงเหลอคนทเชอถออยบาง แตอยางไรกตามรปพญานาคกยงเขามาปะปนอยตามวด แจะเปนเพราะวาเคยนบถอ

92

มากอนกเลยผสมรวมเขาไวดวย หรอจะเปนเพราะพวกชางเหนเปนสงทสวยงามกเลยสรางขนไว แตอยางไรกตามพญานาคกเคยมเรองเกยวของอยในตานานพทธศาสนาเหมอนกน ตานานการสรางบานเมองตางๆ กมกจะมพญานาคเขามาเกยวของ ทางพมาเขามเรองเลาวา พวกพญานาคไดมาชวยสรางพระราชวงเมองตะโกง เมอสรางเสรจแลว กษตรยของพวกนาคทงหลายไดมาอภเษกพระเจาแผนดนพมาดวย เรองพญานาคทเกยวของกบราชวงศพมามมากมาย เชน พญานาคยกธดาใหเปนมเหสฝายซายของพระเจาทตตะบอง ตอมาเกดผดใจกนพระเจาทตตะบองลงเรอพระทนงเสดจไปทางทะเล พญานาคมาหนนเรอพระทนงลม พระเจาทตตะบองจมนาสวรรคต ในเมองพมาชกชมไปดวยรปพญานาค เชนทชเวชคณเจดยเหนอกรงพกามมศลารปพญานาคไวทฐานเจดย พญานาคเปนสตวทยากจะลมเลอนไปจากความทรงจาของชาวพมาได พญานาคตามความเชอถอของพมาเขาใจวาจะไดรบอทธพลมาจากวรรณคดหรอชาดกของอนเดยเปนสวนมาก ความคดเรองพญานาคของไทยเราเองกเปนไปในทานองทกลาวมานนเชนเดยวกน เรองของพญานาคกบพระพทธศาสนาดจะแยกออกจากกนไดยาก พญานาคของพมานนกลาวกนวาไดรบอทธพลมาจากอนเดยบางจากมงกรของจนบาง เพราะอยในเขตกลางของวฒนธรรมทงสองฝาย ขางจนกนบถอมงกร ขางอนเดยกนบถอง นบถอพญานาค เมอถายเทศลปวฒนธรรมหรอขนบธรรมเนยมใหกน สงตางๆ เหลานกพลอยตดมาดวย แตพอสรปไดวาเกดขนเพราะความกลวงเปนสาคญ เมอเกดกลวขนมากตองมการออนวอนขอไมใหทาราย แลวกเลยเกดนบถอบชางกนขน พมาไดรบวฒนธรรมจากอนเดย ไดรเรองเกยวกบงและพญานาคมากขน ผสมกบความเชอถอเกาๆ จงทาใหลทธความเชอหรอการนบถอพญานาคเจรญกวางขวางมากขน หลกฐานทแสดงใหเหนอกอยางหนงกคอ ภาษาทใชเรยกงหรอพญานาค กใชคาวา นาคา เหมอนอยางทใชในอนเดย (ส. พรายนอย 2544 : 113 - 121) 7.1 สญลกษณของความโชคด ตามหมบานถอวาการเกบเหดเปนงานอดเรก มคาพงเพยของชาวพมาวา “หนาแดงสดใส ปานผทไดเหดมาสกหอบหนงทเดยว” เหดยงถอเปนสญลกษณของการไดรบของกานลมคาและเงนทอง ถาทานฝนเหนเหด หมายถงวาโชคดรออยขางหนา มเหดขนในสวนของทานกหมายความวาทานโชคด ชาวพมาไดชอวาเปนนกรบประทานเหดตวยง ภาชนะไมไผ กระบอกไมไผทกลวงสามารถนามาทาเปนภาชนะใสอาหารได ใบชาออนเมอเกบมาอดใสไวในกระบอกไมไผ กระบอกไมไผขนาดใหญใชบรรจหนอไมดองสงไปได นาขาวเหนยวใสในกระบอกไมไผกระบอกหนง ใสนาอกกระบอกหนง มดตดรวมกนขายในตลาด นบวากระบอกไมไผ

93

เปนภาชนะใสอาหารทสะอาดและถกสขลกษณะทสดชนดหนงเทาทประดษฐกนมา เมอเอาขาวเหนยวใสในกระบอกไมไผ ตอนทเอาออกมาจะมกลนหอมเปนพเศษ และเยอจากกระบอกไมไผจะลอกตดออกมาเปนรปทรงกระบอกดวย มรดกตกทอดของครอบครวแถบพมาตอนกลาง แตละบานจะมแครซงสามารถยกเคลอนทไดเรยกวา กท-ปย วางไวทสนามหลงบาน แครดงกลาวนขอบทาดวยไมจรง (ไมเนอแขง) และพนเปนไมไผ คนทมอากาศรอน สมาชกในครอบครวและเพอนบานจะใชเปนทพบปะนงสนทนากน แคไมไผ กท-ปย เหลาน เปนมรดกอยางหนง ทอยในความทรงจาของสมาชกในครอบครว พนไมไผนจะลนเปนมน ตามอายของการใชเนองจากมคนนงสมผสอยเปนประจา จนกระทงลนเปนมนตามกาลเวลาและเปนไปตามธรรมชาต ไมเคยมสงสรางสรรคใดนาสนใจเทาตนมะขาม ตนมะขาม มความสาคญตอชวตของชาวพมาพอสมควร ใบออนใชทาสลดและซปได ฝกออนนามาโขลกใหละเอยดปรงเปนอาหาร โดยใสกระเทยม พรก และหวหอม ฝกทแกนามาทาเครองดมเยนๆ เมดมะขามสามารถนามาเลนเกมตางๆ ทนาสนใจไดอกดวย 7.2 สงสาคญอยางหนงในชวตของชาวพมา ตนมะขามเปนสงทสาคญอยางหนงในชวตของชาวพมา บางทตรงงามกงตนแกๆ เหมาะทจะทาบานบนตนไม ชาวพมาสามารถนาฝกมะขามทกขนาดมาใชรบประทานได ฝกออนนามาโขลกใหละเอยด ใสกบพรก กระเทยม หวหอม และเนอปลาบด การปรงตองใสนามนมากหนอยเพอใหรสชาตด 9.7.3 เทพแหงทองทงทแหงแลง เธอคอตนตาลโตนดนนเอง ตามธรรมดาทานจะเหนเปนฉากหลงของการจดภมทศนโดยทวไปของพมา ดงตาลโตนดทขนอยในทองทงอนแหงแลงในภาคกลางของพมานน เปนเสมอนทพกในทะเลทราย ประหนงเปนแดนสวรรคของบรรดาผเดนทางทออนลาทงหลายไดพกเหนอย และแสวงหาความวเวกได ขางใตตนตาลจะมกระทอมขนาดเลกใชใบตาลมงหลงคาและทาฝาดานขางเพอใหเยนสบาย ไวสาหรบตอนรบผมาพกหลบแดดอนแรงกลา ภายในกระทอมมมานงพนทาดวยกานตาล 9.7.4 กลวย สญลกษณ พธกรรม และงานศลปะ ดงกลายจะเปนแหลงทสวยงามแหงหนงในสวน ตอนกลางวนจะเยนสบายและนาพกผอน ใบกลวยยาวใหญโบกสะบดตอนรบเรา คนเดอนหงายแสงสสาดสองระยบระยบบนในทกวดแกวงไปมาดวยสายลามออนๆ เปนภาพทโรแมนตกมาก ในคนเดอนมด มแสงสลวจากดวงดาว กมสงมหศจรรยซอนตวอยในดงกลวย เมอใบกลวยสะบดพลว สรางบรรยากาศอนนาสะพรงกลวไดมากทเดยว

94

หวกลวยเปนสงทมความงามและมความสนกตอนกนดวย ผลกลวยมสวนโคงนอยๆ ทาใหหวกลวยมรปครงวงกลมอยางสวยงาม สเหลองทองของผลกลวยมจกสดาตรงสวนยอด เปนการใหสตามธรรมชาตทถอวาเขากนไดดสดยอดทเดยว กลวยทเปนหวไมใชเปนเพยงมไวรบประทานเทานน แตมนเปนของชนหนงทมความสาคญมาก ในการเตรยมขาวของประกอบพธตางๆ ของครอบครว พธกรรมทจาเปนอยางหนงของครอบครวชาวพทธพมา ไดแก พธบชา เชน ไหวสงทเคารพบชาทงหา ไดแก พระพทธ พระธรรม พระสงฆ บดามารดา ครอาจารย การบชาเซนไหวดงกลาวน เรมตนตงแตเขาพรรษา ตอนออกพรรษาและขนปใหม พธดงกลาวนเรยกวา พธกะเดาะ ในการบชาเซนไหวจาเปนตองมกะเดาะปวยดวย กะเดาะปวย ไดแก การจดเตรยมผลไม และดอกไมใสในถาดหรอโถ ในภาชนะดงกลาวจะมกลวยสกสองหรอสามหววางเรยงกน ปลายผลกลวยชขน มมะพราวออนผลหนงมขวยาววางตรงกลาง กลวยและมะพราวออน ถอวาเปนผลไมหลกของกะเดาะปวย กระทงใบตองวางไวตรงกลาง มดอกไมและใบเฟรนใสไว สเหลองสดของผลกลวยเขากบสเขยวออนของผลมะพราวออน และยงเดนชดขนอก เมอตดกบพนถาด เครองเขน สแดงเขม พธกรรมตาง ๆ ของครอบครวนน ถาไมม กะเดาะปวย ถอวาไมสมบรณ อนไดแก พธแตงงาน หมน ทาบญบาน บวชเณรและเจาะใบห ตกบาตร ตลอดจนพธสวดศพ (หอม คลายานนท มปป : 164 - 184) 8. ศลปะและชางฝมอ 8.1 งานหตถกรรมพนบานทสวยงามชนดตางๆ จากตลาดโบซกอองซาน (Bogyoke Aung San) ในกรงยางกงไปจนถงตลาดเซโฉ (Zegyo) ทเพงปรบปรงใหมในเมองมณฑะเลย และตามตลาดทองถนทกแหงทอยถดไปหรออยในบรเวณนน ตามรานแผงลอยมเครองเขน เครองโลหะ เครองทองเหลอง และรปสลกหนออน ไมแกะสลก ผาปก และอน ๆ อกมาก ทกษะของชางฝมอพมานนไมไดดอยไปกวาใครในดานหตถกรรม เครองเขน ในอดตภาชนะเครองเขนชนดเนอละเอยดเปนพเศษนนผลตโดยการฉาบรกบนภาชนะทขนรปแลว ภาชนะนทาจากหางมากบไมไผถกรวมกน หรอหางมาถงเพยงอยางเดยว ซงมความยดหยนเปนอยางมากจนสามารถบบปากถวยชามเขาหากนไดโดยไมแตกและรกไมกะเทาะออก ในปจจบนนมการใชเทคนคอยางอนอกสองอยางคอ ผลตภณฑทคณภาพไมดนกจะทาโดยการลงรกบนภาชนะทกลงดวยไมแลวเขยนลวดลาย สวนชนดทมคณภาพดจะใชภาชนะขนรปทาดวยไมไผสานนาหนกเบาทาใหมความยดหยนและคงทน ไมวาจะทาจากวสดใด ภาชนะขนรปจะถกทาทบดวยรกและดนเหนยวเปนชนๆ แลวเอาไปตากใหแหงในทเยนๆ หลงจากนนสามสวนกทาดวยรก

95

กบขเถา ความละเอยดของขเถาจะกาหนดคณภาพของงาน เมอฉาบเสรจจงปลอยทงจนแหงแลวขดใหเรยบรอย ตอมากทารกไปอกหลายชนเพอกลบรอยทเกดขน ถงชนนภาชนะจะเปนสดาแตงานกยงไมเสรจ จะตองเพมลวดลายหรอการตกแตงลงไปอก 8.2 งานฝมอจากโลหะ ประจกษพยานทพบอยบอยๆ เหนจะเปนทองคาเปลว ซงพทธมามกะใชตดองคเจดยและพระพทธรปทวประเทศ งานอตสาหกรรมชนดนมแพรหลายโดยเฉพาะในเมองมณฑะเลย 8.3 เครองเงนของพมามมาตงแตศตวรรษท 13 โดยใชเครองเงนผลตถวย จาน แจกน และหบหมากทใชในวงรวมทงกรชและปลอก ปจจบนงานฝมอททาจากหมบานยวาเตาน (Ywataung) ใกลเมองสกายนมคณภาพใกลเคยงกบงานเครองเงนสมยกอน ขณะทเครองเงนชอเสยงไมโดงดงเชนอดต แตงานทประดษฐจากทองแดงและทองเหลองกลบไมเคยลดความสาคญลงเลย ยงคงเปนอตสาหกรรมในครวเรอนทสาคญของคนประมาณ 300 ครอบครวในเมองมณฑะเลย เมองบะโก (หงสาวด) กเปนศนยกลางอกแหงหนง ทนพระพทธรป ฆองสาหรบวงดนตร ระฆงสาหรบเจดยและวด และกระดงเลกๆ ผกคอวว เปนทตองการอยเสมอ 8.4 งานสลกไมเปนงานฝมอทเกาแกทสดอยางหนงของพมา ถงแมวาหลกฐานของชางฝมอโบราณจะถกทาลายกตาม แตยงมงานชนสาคญๆ ของศตวรรษท 19 หลงเหลออยในมณฑะเลยโดยเฉพาะทเปนงานตกแตงวดวาอาราม มกจะทาเปนรปเทวดา นายชางจะใชชอลกและถานไมเขยนรปคราวๆ ลงบนทอนไมเปนรปทเขาตองการสลกใชสวและเลอยตดโครงรปคราวๆ ออกกอน แลวจงใชมดและเครองมออยางอนเกบรายละเอยดของงาน สวนงานเยบปกถกรอยเปนงานทไดรบการยอมรบในฝมอและยกยองใหเปนงานศลปะ ตามธรรมเนยมมกใชดายทองเลอมเงนกระจกส (เพชรปลอม) เยบตดกบเสอผาททาดวยผาฝาย หรอผาขนสตวสาหรบพวกเจาหรอขนนางอน ๆปจจบนนผาโลงจไหมปกประดบดวยรปนกยง หรอลายดอกไม และงานปะผาสทตดเปนเหลยมแลวปะลงบนผากามะหยดาไดขายเปนภาพประดบผนง สวนผาคลมไหลและยามทบางเผาใชกเปนของทระลกทไดรบความนยมเชนกน (กตมา อมรทต 2543 : 90 - 91) 9. ศลปการแสดง งานฉลองหรองานเทศกาลชนดใดๆ กตามของชาวพมายอมหมายความถง ปแว (pwe) ซงเปนเวลาททกคนในครอบครวจะมารวมกนและไปดงานฉลองทประกอบดวยการรายราดนตร สขนาฏกรรม และละครมหากาพย

96

โรงละครของพมามคนดสงเสยงกรดกราด สะอกสะอน และหวเราะงอหาย ตวละครทปราศจากความกงวลและมชวตชวา วงดนตรทประกอบดวยฆองและกลองตเปนเสยงเพลงแปลกๆ ขณะทเวทกลายเปน “ดนแดนแหงเทพนยายซงเตมไปดวยเจาชายรปงามและเจาหญงผราเรง” คณสามารถจนตนาการถงบรรยากาศของโรงละครพมาไดจากคาบรรยายของแบรนดอน ประวตของนาฏศลปพมายอนไปถงป 1767 (พ.ศ. 2310) เมอพระเจาซนพวซน (Hsinbyushin) เสดจกลบมายงอนนวะ หลงจากทรงพชตกรงศรอยธยาเมองหลวงของไทยได ในบรรดาเชลยศกของพระองค มคณะนาฏศลปหลวงชาวไทยอยดวย คนเหลานไดทาการสอนนาฏศลป ทาใหพมาสามารถพฒนาทาราดงทแพรหลายบนเวทในปจจบน และไดมพฒนาการทางดานนมาจากนาฏศลปไทยอนละเมยดละไมรวมกนกบอทธพลของนาฏลลาพมาซงมเอกลกษณของตวเอง 9.1 การแสดงนาฏศลป นกแสดงจะรายราดวยลลาทเชองชาโดยใชขอมอ ขอศอก หวเขา ขอเทา นวมอ และนวเทาพรวไหว กลมกลนไปตามจงหวะ จนแลดเหมอนทาไดไมยาก สงทเราใหเกดอารมณกคอวงดนตรซงเรยกวา ซายง (saing) ซงคลายคลงกบกะเมลน (gamelan) ของชาว เครองดนตรสวนใหญเปนเครองต ชนสาคญคอ กลองวง ซงมกลอง 21 ใบ หรอทเรยกวา ปตวายง (วงดนตรเลก ๆจะมเพยงกลอง 9 ใบเทานน) รอบกลองวงนเปนสวนของฆอง (เจวายง) กลองเดยวอนใหญ (ปตมะ) ฉง (ลนกวน) และกรบไมไผ (หวาเลตคก) ขลยไมไผ (ปลแว) และระนาดไมไผ (ปตตะลา) บางครงวงดนตรจะใชเครองดนตรพมาทเรยกกนวา พณสบสามสาย อนงดงามประณตทสด มรปรางคลายเรอตกตาหมดวยหนงควาย มเสนสายตดอยกบ “หวเรอ” ไมโคง เปนเครองดนตรสาหรบรรเลงเดยว โดยมากจะเลนโดยสตรซงไมเหมอนกบเครองดนตรอนๆ เมอใชในการแสดงปแวพณนจะใชดดคกบการรองเพลงเดยว 9.2 ดนตรพมานนขาดเสยงสงตาและไมมการใหจงหวะคอรด แตเสยงดนตรทเกดขนจากลองและฆองจะถกนาไปประกอบกบดนตรอนใหจงหวะลงตว การแสดงนาฏศลปตามตานาน นาฏศลปเกอบทงหมดจะอาศยเรองราวมหากาพยของฮนด (โดยเฉพาะเรองรามเกยรต) หรอนทานชาดก (Jataka) อนไดแกการจตใน 550 ชาตของพระพทธเจา การแสดงทมรปแบบเปนพเศษกวาแบบอนๆ กคอ ยกเตปแว หรอละครหนกระบอก นกเชดหนคนหนงๆ จะตองคอยควบคมหนถง 28 ตว บางคนตองถอเชอกชกถง 60 เสน เพอชกใหมทาทางตางๆ (แตสวนใหญถอเพยง 20 เสน) ในขณะออกทาออกทางหนนนเขาจะพากยไปดวย โดยมผชวยบนเวทอกสองคน

97

9.3 ละครหนกระบอกในพมาถอกาเนดขนเมอพระเจาซนพวซนเสดจกลบมาจาการตกรงศรอยธยาพรอมดวยคณะละครไทย พระราชบตรซงกแมผเปนองครชทายาทจงทรงจดตงกรมนาฏศลปหลวงขนในราชสานกของพระองคและทรงมอบหมายใหอถอ ผเปนเจากรมฯ รบผดชอบดแลการพฒนาศลปะรปแบบใหมขนมา (กตมา อมรทต 2543 : 93 - 94) 9.4 ศลปการแสดง ศลปะของ ชะ-ปวย พมา ชะคอ เรองราว ปวยคอ การแสดง ชะ-ปวย จงหมายถงละครเพลง เมงตา คอ ผแสดงหนาฝายชาย เมงตะม หมายถงผแสดงนาฝายหญง คงไมมชนชาตใดทชอบสนกสนานสรวลเสเฮฮา และมการบนเทงทางดานการละคร เชน ชาวพมาอกแลว เพราะวาชาวพมานนตงแตวนาทแรกทเกดมา พอรอง วา-วา กมชายองรบแลว (เปนดนตรของวงดนตรทเลนเพอฉลองเหตการณตาง ๆ) ตลอดชวงชวตของเขา ทกอยางทเกดขนแกเขา ทกอยางทเขากระทาลวนมชายองประกอบทงสน จะเปนไปดงนจนกระทงเขาลาโลกนไป ศลปะของ ชะ-ปวย พมานน มความประณตยากทจะบรรยาย และเปนศลปะทคอนขางเขาใจยากพอสมควร ชะ-ปวย นน หยงรากลกลงไปในขนบธรรมเนยมประเพณของชาตและมการปรบปรงหลายอยาง (เนอเรองหรอเคาโครงเรอง) นามาจากชาดกในพทธศาสนา ศลปนของชะไดสรางจนตนาการ และถอดความออกมาตามความรสกนกคดและวถชวตของชาวพทธทเปนสามญชน เนองจากพมาไดนาเอาสงละอนพนละนอยของโอเปรา บลเลย และดนตร มาผสมผสานกนใน ชะ-ปวย เมอรวมกนเขาแลวจงเปนผลงานอนมหศจรรยของทมศลปน ชะ-ปวย เปนลกษณะการแสดงเฉพาะตวซงเปนแบบฉบบของพมา ชะ-ปวย นน ถอวาเปนของพมาโดยแท เปนการรกษาบคลกลกษณะของชาตไวอยางมากทเดยว ชะ-ปวย พมานนไมไดสญหายไปจากวฒนธรรม จดประสงคของ ชะ-ปวย กเพอสรางความบนเทง และนาเสนอสจธรรมเพอชวตบางประการแกเรา เรองราวตางๆ ทนามาแสดงเปนเรองเกยวกบพทธประวตบางตอน ซงคณธรรมของพระองคทานยอมเปนทยอมรบนบถอเปนสากล (หอม คลายานนท มปป : 255 - 260) ชาวพมาลวนรกดนตร การรายราและละคร ความจรงแลวกรกความบนเทงทกประเภท ละครเพลงพมานนแสดงตลอดทงคน สาหรบชาวพมาแลว ถางานใดไมมเสยงกลองและดนตร ถอวางานนนไมสมบรณ วงดนตรพมาใชแสดงในแทบทกโอกาส งานทาบญเลยงพระ พธบวช นาค และงานเลยงฉลองตาง ๆ ของครอบครวในงานศพตามหวเมองตาง ๆ ยงมวงดนตรบรรเลงดวย ในพมามการปลกฝงความรกดนตร และการฟอนราตงแตเลกทเดยว (หอม คลายานนท มปป : 277 - 278) 9.5 ละครหนกระบอก สวนมากทวทงโลก โดยเฉพาะในพมานน มความรสกวาการทจะพยามยามชกจงใหผชมเหนวาหนเปนอยางอนซงแตกตางไปจากหนมนอยเตมท จงเหนไดวาเวทหนกระบอกพมา มเพยงฉากหลงสขาวสงระดบเอวและนกเชดหนกโผลขนมาใหผชมเหนดวย

98

บางทดวยทาทางทแสดงถงความรกความเมตตา ทผเชดหนนาไปใสกบหนทเปนสตวตางๆ นน ชวยทาใหผชมลมไปวามเขารวมแสดงอยดวย อานาจลกลบไดดลบนดาลใหบรรดาเดกและผใหญถกมนตสะกดใหเหนสตวตางๆ นน มชวตและเลอดเนอไปได ผชมนนเขาเหนเฉพาะสงทเขาตองการจะดเทานน และเมอเขามจนตนาการเกดขนแลว เขายอมเหนไดมากขนไปอก นกเชดหนเขาจะทมเทกาย อารมณและทกสงทกอยางใหแกหน และเขาจะเปนดงกบผทถกละมายสงราง ดงทศลปนนกแสดงทงหลายเชอกน มนเปนศลปะของเขา (หอม คลายานนท มปป : 290) ไมมงานเทศกาลนมสการเจดยของพมางานใดเลยทขาดการแสดงหนกระบอก งานเทศกาลตางๆ มขนหลงฤดการเกบเกยวขาวในนา และบรรดาชาวนาทงหลายกอยากหาเวลาพกชวงสนๆ เวทหนกระบอก เปนเวทโลง กะเดาะ – ปวย นน ตามชอหมายถง การเซนไหวบชา เปนสงทมความสาคญอยางหนงของการฉลองตาง ๆ ของพมา ทงในครอบครวและในสงคมทวไป อกประการหนงเกยวกบการแสดงหนกระบอกของพมานน พลงของการแสดงขนอยกบความไพเราะของเนอเพลง และความยงใหญของเนอเรองทเปนบทเจรจา ซงถายทอดออกมาดวยเนอเพลง ทวงทานองของเพลง คากลอนและการบรรยายเปนรอยแกวทคลองจองกน และมดนตรบรรเลงประกอบ การเชดหนกระบอกแตละตวบนเวท ปกตตองใชสองคน คนหนงวาคากลอนหรอรองเพลงในขณะทอกคนหนงเชดโดยดงสายตางๆ ใหหนเคลอนไหวสมพนธกนไป การแสดงตลอดคน ผทไมใชชาวพมามกจะตงคาถามดวยความประหลาดใจอยบอยๆ เกยวกบเรองทวาการแสดงหนกระบอก แสดงกนตลอดคนเปนไปไดอยางไร ทาไมตองแสดงกนตลอดคนดวย ชาวพมากกลบแปลกใจวาทาไมจงตองถามแบบนน เทาทจาความไดกเหนมการแสดงตลอดคนแบบนมาเรอย มนตเสนหของหนกระบอก หลายคนมกมความแปลกใจตอการทประชาชนเฝานงดหนกระบอกทาทาทางแปลกๆ นาขบขนไดทงคน ในเมองเลกๆ และตามหมบานตางๆ เขายงถอปฏบตกนอยเปนของธรรมดา การทชาวพมาไปยง ปวย หรอโรงละครและพกผอนนน เขามงไปหาความบนเทงโดยแท (หอม คลายานนท มปป : 279 - 284) ละครหนกระบอกมกฎทเขมงวดวางไวเปนธรรมเนยมถอปฏบต ตกตาทเปนตวละครสาคญตองทาจากไม ยะ-มะ-นาย (ไมเนอออน) และแตละตวตองเหมอนคนทกประการ โดยมรายละเอยดมากทสด แมแตตวละครทเปนสตวกตองทาแบบเดยวกน

99

ไมมการเปลยนบทบาทของหนแตละตวเลย เมอกาหนดบทบาทของหนตวใดเปนอะไรแลวจะเปนเชนนนตลอดไป พระราชา วญญาณ ยกษ หรอ ซอ-จ เวลาถอหนแตละตวตองใหความเคารพดวย หนกระบอกนนทาขนมาแทนคนหรอวญาณ จงตองใกลชดกบคนเชดหนตวนนๆ เปนเวลาหลายชวโมงกอนการแสดงจะเรมขน ศลปนจะนงลงโดยเอาหนเชดไวบนตก แตงตวใหและบางครงกพดคยกบหนดวย บรรดาศลปนเชดหนกระบอกมสานวนอยวา “มวญาณละมายเขาสง” ซงเปนผอปถมภศลปนนกแสดง “เขาเชอวาเขาสามารถแสดงไดดทสดกตอเมอวญาณละมายเขาสงเขา” เรองนยงมความสาคญมากระหวางผเชดหนกระบอกกบตวหนเพราะวาผเชดหนตองมวญาณของหนเขามาสง ทงสองรางตองรวมกนเปนหนงวญญาณ ศลปนตองอทศบางสงบางอยาง ความลกลบของละครหนกระบอก มาจากรากเหงาของวฒนธรรมทเขมแขง ละครหนกระบอกพมามอานาจลกลบทสงอย มขอหามธรรมเนยมทถอปฏบตและอานาจลกลบ ทงนอาจเปนศลปะทถอกาเนดมาจากวฒนธรรมทเขมแขงเปนรากเหงากได (หอม คลายานนท มปป : 285 - 287) 9.6 โขน เปนการแสดงเรองรามเกยรตสาหรบในราชสานก แตสามญชนนนมการแสดงดนตร และการฟอนราพนเมองไมคอยมโอกาสไดชมละครนกบางทละครหนกระบอกนอาจจะเปนการนาเอาศลปะการละคร ซงเปนศลปะทงดงามกวาการแสดงพนบานมาใหสามญชนชมเปนครงแรกกได (หอม คลายานนท มปป : 287) 10. สถาปตยกรรมทสาคญของพมา เปนเวลายาวนานกวารอยปมาแลวเมอเมองหลวงของพมา สถปทองคาทสองแสงแวววาวของเจดยชเวดากองยงคงเดนตระหงานเหนอทวทศนของเมองยางกง เจดยนไมเพยงแตจะมความโดดเดนทางดานสถาปตยกรรมเทานน แตยงเปนสญลกษณของประเทศพมาอกดวยเหตทเจดยชเวดากองเปนจดเดนของเมองยางกงเนองจากตงอยบนเนนเขาเชยงกตตระ (Singuttara Hill) ทางเหนอของจดศนยกลางเมอง และอยหางจากแหลงทองเทยวอน (กตมา อมรทต 2543 : 107) 10.1 เจดยชเวดากอง เจดยชเวดากองเปนสถานทบรรจพระเกศธาตทงแปดเสนของพระพทธเจา และพระบรโภคเจดยของพระอดตพทธเจาทงสามองค องคสถปหมดวยทองคาทงหมด 8,688 แทง แตละแทงมคามาก ปลายยอดสถปประดบดวยเพชร ทบทม นล และบษราคม มรกตเมดเของจดไวตรงกลางเพอรบลาแสงแรกและลาแสงสดทายของดวงอาทตย ทงหมดนประดบอยดานบนเหนอฉตรขนาด 10 เมตร ซงสรางขนบนไมหมทองเจดเสน ประดบดวยกระดงทองคา และกระดงเงน รอบองคสถปรายลอมไปดวยสงปลกสรางกวา 100 หลง มทงสถปบรวาร วหารทศ วหารราย และศาลาอานายการ

100

ประชาชนชาวพมาตางกมนใจวาไมมการทาลายลางใดจะทาใหเจดยชเวดากองหกโคนลงมาได เมอใดกตามทเจดยแหงนชารดเสยหายกจะไดรบการบรณะใหงดงามรงโรจนกวาเดม (กตมา อมรทต 2543 : 125-126) พมามคตความเชอทางโหราศาสตรในสวนของดาวพระเคราะหและวนทงแปดคลายคลงกบไทย รอบพระเจดยประธานจงมการสรางเสาศลาเปนเรอนสถตของดาวพระเคราะหทงสน 8 จด และมพระพทธรปปนปนปดทองประดษฐานอยขางเสาแตละตน ประชาชนจะมาทาบญ บชาดวยการถวายดอกไม ประดบธงและสรงนาพระ (กตมา อมรทต 2543 : 129) 10.2 เจดยชเวมอดอ ความภาคภมใจของเมองบะโก หากเจดยชเวดากองเปนสญลกษณสะทอนความรงโรจนของเมองยางกงแลว เจดยทแสดงถงความรงเรองของเมองบะโกกไดแก เจดยชเวมอ ดอ (Shwemawdaw Pagoda-หรอ Great Golden God Pagoda) ซงแลเหนไดแตไกลถงราว 10 กโลเมตรจากนอกเมองทเดยว องคพระธาตนนตงอยนอกเมองทางทศตะวนออก มลกษณะหลายอยางคลายกบเจดยชเวดากอง อนทจรงนนเจดยองคนสงกวาเจดยชเวดากองดวยซา ปจจบนมความสงถง 114 เมตร เชนเดยวกบเจดยชเวดากอง จะพบกบฐานทกษณขนาดใหญ มบนไดอยสมมเจดยไมมวหารสสนสดใสอยางเจดยชเวดากอง แตมพพธภณฑเลก ๆ ประดษฐานพระพทธรปไมและพระพทธรปสารดทเหลอรอดมาจากภยแผนดนไหวในป 1930 (พ.ศ. 2473) ตามลานระเบยงมเสาพระเคราะหประจาอยทงแปดทศ รวมทงรปปนของนต (ผหลวง) ซงเปนผกลาในประวตศาสตรเมองบะโกเชนกน (กตมา อมรทต 2543 : 144-145) 10.3 เจดยไจฮอก ซากปรกหกพงของโปรตเกสและเจดยบนเนนเขา ซากสถาปตยกรรมของพวกโปรตเกสและเจดยไจฮอก (Kyaik Khauk Pagoda) ซงตงอยบนยอดเขาเตยๆ สามารถมองเหนสถปทองไดจากทราบลมปากแมนาทอยไกลออกไปหลายไมล เจดยไจฮอกนมรปแบบสถาปตยกรรม บรรยากาศและทตงคลายคลงกบเจดยชเวดากองและเจดยชเวมอดอ ขางหนาองคสถปมหลมศพของนกเขยนมชอสองทาน คอนะฉนเหนาน (Nashinnaung) และปะเดตะยะซา (Padethayaza) (กตมา อมรทต 2543: 151 - 152) 9.10.4 เมองมณฑะเลย มณฑะเลยเมองหลวงของพมาเหนอนนเปนเมองทเพงสรางใหมไดไมถง 150 ป แตชออนไพเราะนามาซงมโนภาพทเกาแกโบราณ ไมวาจะเปนแมนาเอยาวดทไหลเออยผานเมองไป เตอนใหราลกถงเมองหลวงเมองสดทายของพมาซงงดงามเตมไปดวยเจดยนบพนนบหมนกระจดกระจายอยตามทกซอกทกมมของภมประเทศในอาณาบรเวณนน เปนเมองทแฝงไวดวยเสนหของความเปนมตรและความมชวตชวาของชาวเมอง ตามความคดของชาวพมาแลว เมองทเปนตวแทนทแทจรงของอดตและปจจบนของพมา และมณฑะเลยนบไดวาเปนศนยกลางแหงวฒนธรรมพมาและความรดานพทธศาสนา ภาพของ

101

โศกนาฏกรรมในประวตศาสตรระคนปะปนไปกบความงามทางภมศาสตรของเนนเขามณฑะเลยและเจดยทงดงามนาทง เบองลางคอซากปรกหกพงของพระบรมมหาราชวงใน “เมองทอง” อนเปนศนยการคาของพมาเหนอ ซงทกคนจะมาทนนในเครองแตงกายประจาชาตสตางๆ ชางฝมอและชางประเภทตางๆ กจะพบไดทนเหมอนกน พวกเขาทางานฝมอแบบโบราณดวยกรรมวธอนนาอศจรรยดวยทอง เงน หนออน กบสว เสนไหม และเครองทอผา มณฑะเลยเปนศนยกลางของพทธศาสนาแบบพมา และความเปนชาตนยมของชาวบะมาร คอเปนศนยกลางสาคญทางวฒนธรรมของพมา เสนหอยางหนงของมณฑะเลยมาจากทาเลทตงซงตงอยรมฝงแมนาเอยาวด สงทนาหลงใหลยงกวานนกคอ ทวทศนอนงดงามนามหศจรรยอนเปนภาพของแมนาททอดยาวไปยงเนนเขาสกายน และมนกนทางฝงตะวนตกของแมนาเอยาวด ซงเตมไปดวยเจดยและวดวาอาราม ถนชางฝมอ ทางใตของมณฑะเลย โดยเฉพาะแถบเจดยมหามนจะไดพบงานของศลปนและชางฝมอในถนน พวกชางหนจะจาหลกพระพทธรปดวยหนปนและหนออน ชาวพมาใชทกษะความชานาญและกรรมวธทสบตอจากบรรพบรษสรางองคพระพทธรปในบางตางๆ รวมทงรอยพระพทธบาทและฐานปทมหรอแมกระทงรปของพระแมมารผบรสทธในบางครง ชางสลกไมซงสรางพระพทธรป รวมทงโตะหมบชาสาหรบตงในบานและทองคพระเจดย งานชางหลอกหลอรปจาลองของพระพทธรปโบราณรวมไปถงเครองดนตร ทองคาเปลว งานฝมอชนดนเปนงานเกาแกทสด และกระบวนการผลตกดาเนนไปตามทเคยเปนมา งานฝมอประเภทอน ๆ อนไดแก งานทอผาไหมและผาฝายแหงอมรประ เครองเงนแหงหมบานยวาตาวน (Ywataung) รวมทงงานสารดและทองเหลอง (กตมา อมรทต 2543 : 163 - 172) 10.5 บะกน ดนแดนแหงเจดยนบพน บะกนคอเมองศาสนาทไดรบการกลาวขวญถงอยางนาทงในบรรดาเมองทเกยวของกบศาสนาในโลก ไมมเมองใดทจะมวดวาอารามอยมากมายจนเปนทเชดหนาชตาของเมอง ซงมทงความหลากหลายของการออกแบบและตกแตงใหสวยงามนาพศวงของเมองทรกรางอยรมแมนาเอยาวด พนททงหมดเรยงรายไปดวยเจดยทกขนาดทกรปราง พนดนถกปกคลมอยางหนาแนนดวยซากปรกหกพงของศาสนสถาน จนเปนทกลาวขานวาคณไมสามรถขยบมอหรอเทาโดยไมสมผสสงศกดสทธสงใดสงหนงได ชเวโย (เซอรเจมส สกอตต) The Burman : His life and Notions 1882 (กตมา อมรทต 2543 : 199) 11. อาหารการกนชาวพมา ทางดานภมศาสตรและวฒนธรรมทสนโดษไดทาใหเกดศลปะการประกอบอาหารของพมาเองขน เนองจากชาวพมาไมใชนกเลยงปศสตว สวนประกอบในอาหารจงไมใชเนอววมาก นมกใชนอย

102

เชนกน แตเพราะอาศยอยแถบลมแมนาและแนวชายฝงทะเล ทาใหมปลาเปนอาหารหลกทสาคญทสดในบรรดาเนอสตว ทก ๆ มอ อาหารพมาจะประกอบไปดวยขาว สวนกบขาวมกจะปรงดวยผงกะหร แตจะใสนาปลา (ngan-payay) เพอปรงรสอาหาร จนเปนสวนหนงของอาหารประจาชาต 11.1 อาหารพนเมองอกอยางหนงคอ โมงฮงคา (mohinga) คอขนมจนพมา ทาจากขาวเจา สวนใหญจะรบประทานในตอนเชาและกลางวน ทรจกกนมากกวานนคอ ฮงโย (hingyo) แกงจดใสผกหรอหม อาหารสวนใหญจะมปลา กง หรอไกเปนสวนประกอบสาคญพรอมดวยขาว ทนยมเปนพเศษคอ ขาวซอยพมาหรอกกสเว (kaukswe) ในพมามผลไมรสอรอยอยมาก กลวย สม มะนาว มะมวง มะละกอและสมโอ นอกจากน ยงมหมากใหเคยวอกดวย ในเมองยางกง ถงแมวาการขายหมากจะถกหามไปเมอเรวๆ น แตกยงมรองรอยนาหมากสแดงๆ อยตามถนนและกาแพงบาน เปนสญญาณวาหมากยงคงเปนทนยมอย หมากในอดตเปนสงแสดงฐานะของราชวงศ เซยนหมากภาชนะและถาดใสเครองหมากพลกเปนเครองประดบยศของพวกเจา พระมหากษตรยจะมคนถอเซยนหมากตามหลงไปเสมอไมวาจะไปไหน แมแตทกวนน เซยนหมากเงน หรอเครองเขนยงเปนเครองแสดงความมนคงของครอบครว ไมวาครอบครวจะยากจนเพยงไรกตาม เวลามแขกเหรอมาหาเปนตองยกเซยนหมากมาตอนรบเสมอ สตรพมามกใชหมากในเครองทาใหรมฝปากแดง แตฟนและถนนทเปนสแดงไปเพราะนาหมากนนกลบเปนภาพทไมนาดในปจจบน (กตมา อมรทต 2543 : 73) ปกตชาวพมารบประทานขาววนละสองมอ ทงนไมนบอาหารเชาทเขารบประทานขาวกบถวตมราดนามนงา ทไมนบมอเชาเพราะวา เขาไมไดรบประทานกบแกงเผด ศลปะการรบประทานขางของชาวพมานน เปนศลปะในตวของมนทเดยว เพราะถอวาเปนกจกรรมทไมรบรอนและทาใจใหสบาย ชาวพมานาเอากบขาวทกอยางวางบนโตะ โตะอาหารพมาเปนรปกลมสงจากพนราวสบถงสบสองนว ผรบประทานอาหารนงบนเสอเลกๆ รอบโตะ พมามอาหารนานาชนดเชนเดยวกบประเทศอนๆ พชผกตางๆ ปลกงาย มดาษดน และมพชผกบางชนด ทหาไดเฉพาะบางทองถนเทานน (หอม คลายานนท มปป : 188 - 191) สงทบงบอกถงวฒนธรรม มอยสงหนงทไมอาจละทงไดคอ ลาเพะ ซงเปนใบชาออน ๆ ทนามาอดใสในกระบอกไมไผ ถอวาเปนสงทบงบอกถงวฒนธรรมของชาวพมา สานวนของพมาวา “ใหหมาก ยาและลาเพะ” หมายความถงการแสดงความเปนเจาของบานและยนดตอนรบ (หอม คลายานนท มปป : 196) ขาวเหนยว ไมไดรบประทานเปนอาหารมอหลกเลย เปนอาหารวางทขนชออยางหนง ขาวเหนยวนงสกจานหนง รบประทานกบกาแฟรอนเปนอาหารเชา ชาวพมาไมไดรบประทานขาว

103

เหนยวเปนอาหารมอหลก หากแตรบประทานเปนของวางอนโปรดปราน โดยเฉพาะมอเชา รบประทานขาวเหนยวนงจานหนงกบกาแฟรอน (หอม คลายานนท มปป: 205) สงทบอกลกษณะของเทศกาลไหวพระเจดยอกอยางหนง ไดแก โมะ – เล – โปย ขาวเกรยบแผนกลมขนาดใหญทาจากแปงขาวเหนยว บางเหมอนแผนกระดาษ เบาเหมอนอากาศ โมะ – เพะ – โทะ ขนมททาจากแปงขาวเหนยว รปคลายประมดขนาดเลก ใชใบตองหอแลวนง (เปนราไวโอล (ravioli) ชนดหนง) เปนของหวานทอรอยอยางหนง มไสเปนมะพราวขดและนาตาลกอน สงทนาสนใจควรทราบไวกคอ ขนมชนดเดยวกนน ใชในพธมงคงสมรสของชาวมาเลเซยดวย ซงจดแสดงโดยกลมวฒนธรรมนานาชาต (หอม คลายานนท มปป : 206) วฒนธรรมเวยดนาม ประเทศเวยดนามถกรกรานจากประเทศเพอนบาน แตกลบกลายเปนสวนสาคญในการหลอหลอมจตใจชาวเวยดนาม อนเนองมาจากความพยายามปกปองประเทศของตนจากจนมาเปนเวลาหลายศตวรรษ ทาใหชาวเวยดนามเปนนกปฏบตทมความอดทนและมสานกในเอกลกษณของชาตอยางเหนยวแนน ตามความเปนจรงนน ชาวเวยดนามมความรสกอยางลกซงในเอกลกษณของชาตและการสรางชาตอยางมากเปนพเศษ ชาวเวยดนามมกชอบทองคาขวญสมยใหมทกลาววา เวยดนามเปนชอประเทศ มใชสงคราม (Vietnam is a country not a war) แตหลงสงครามโลกครงท 2 เปนตนมาจนกระทงถงป 1975 คาวาเวยดนามเกอบจะมความหมายเดยวกบคาวาสงครามเลยทเดยว เรมแรกกบฝรงเศส ตอมากกบอเมรกา รองรอยของสงครามยงปรากฏอยในหลมระเบด รถจปเกาๆ และสนามเพลาะททงหมบานใชซอนตวจากการตอส ปจจบนหลมระเบดถกเปลยนเปนบอปลา และสนามเพลาะกกลายไปเปนแหลงทองเทยว ความทรงจาเกยวกบสงครามกาลงเลอนหายไป เกอบ 60% ของชาวเวยดนามทกวนนมอายตากวา 25 ป พวกเขาเกดในชวงปลายสงครามหรอหลงสงครามเวยดนาม และนบเปนคนรนแรกทไมรจกสงครามในแผนดนแมของตนเอง ชาวเวยดนามสวนใหญมการศกษาอยในระดบด (อตราการรหนงสอสงกวา 90%) และพวกเขายงตองการทจะเรยนรจากคนอนและยอมรบขอผดพลาดตาง ๆ หลงจากการตอสกบกองทพของตางชาตและอานาจของพวกจกรวรรดนยมมาเปนเวลานบศตวรรษ เวยดนามในขณะนกลบตองรบมอกบเงนทน เทคโนโลย รวมทงความคดจากตางประเทศทเขามาตามคาเชญชวน หลายทศวรรษมาแลวทเวยดนามตองเผชญกบความซบเซา

104

ทางเศรษฐกจอนเปนผลมาจากระบบสงคมนยม แตทกวนนเวยดนามเบนความสนใจออกสโลกภายนอก ไมวาจะเปนการแสวงหาคาแนะนาหรอเงนตราทจะใชในการสรางสงคมสมยใหม ประวตศาสตรทเตมไปดวยความขดแยงเปนเวลานาน ทาใหผคนทนมแนวโนมจะระมดระวงคนตางชาตอยมาก ตลอดจนใหคณคาตอการพงพาตนเอง รวมทงทาสงตาง ๆ ตามวถทางของตน ประสบการณจากการสรบทาใหคนเวยดนามมทฐมานะโดยกาเนด และตระหนกรวมกนในชาตวาดนแดนแหงนสามารถเอาชนะมหาอานาจทยงใหญและมเทคโนโลยทเหนอกวาได และยงเชอวาตลอดประวตศาสตรของเวยดนามเปนเรองราวของการตกเปนเหยอและชาวตางชาตนนเองทเปนผสรางปญหาทงหมดแกเวยดนาม (เดอนเพญ ทองนวม 2543 :19 - 20) เวยดนามวนน อนาคตอนสดใสดเหมอนจะรออยตรงหนาเวยดนามทกลายเปนสงคมนยมหลงป 1975 เนองจากผนาคอมมวนสตของเวยดนามไดวางแผนการอนยงใหญทจะฟนฟประเทศและสงครามทยดเยอมานานปกสนสดลงแลว ความสมพนธระหวางประเทศนน เพยงแคป 1977 เวยดนามกสรางความขดแยงกบประเทศเพอนบานอยางกมพชา และปะทะกบยกษใหญอยางจน-อกครง ป 1978 เวยดนามลงนามในสนธสญญามตรภาพ หรออนทจรงคอ สนธสญญาเพอความปลอดภยกบอดตสหภาพโซเวยต อกครงหนงทเวยดนามเขาไปพวพนในการเมองระบบกลมของมหาอานาจคอมมวนสต การรกรานกมพชาโดยกองทพเวยดนามในปลายป 1978 ตลอดชวงทศวรรษถดมา การทกองทหารเวยดนามยงคงปกหลกอยในกมพชากลายเปนประเดนหลกในแวดวงตางประเทศ การรวมมอกนของประเทศตางๆ อยางจน สหรฐอเมรกา และสมาชกสมาคมอาเซยน (ASEAN-สมาคมประชาชาตแหงเอเชยตะวนออกเฉยงใต) ดาเนนไปเพอแสวงหาการสนบสนนจากนานาประเทศในการโดดเดยวเวยดนาม สงครามในกมพชากลายเปนทางตนทตองเสยทรพยากรไปอยางมากมาย เมอเวยดนามยอมถอนกาลงออกจากกมพชา ดเหมอนวาการหามตดตอทางการคาทอเมรกากระทาตอฮานอยมานานถงสามทศวรรษคงจะถกยกเลกเสยท ในขณะเดยวกนบรษทของเอเชยและยโรปตางพากนหลงไหลเขาไปในเวยดนามเพอแสวงหาโอกาสในการลงทน ทงฮานอยและโฮจมนห ซตกลายเปนเมองทเจรญขนอยางรวดเรว เศรษฐกจของประเทศกาลงเปลยนแปลงไปในทางทดขนอยางมเสถยรภาพ และประชาชนทวประเทศตางกรสกราวกบวาชวตของตนกาลงไดรบการปรบปรงใหดขน อตราการเตบโตของประเทศเพมขนประมาณ 8% ตอป แตระดบรายไดยงตาอย แมวาคนทอยตามศนยกลางของเมองจะมงคงขน

105

ทกทกตาม และเนองจากราคาของสงจาเปนพนฐานอยาง อาหาร ทอยอาศย และการศกษายงคอนขางตา ผคนจงเรมทจะมความสขกบวถชวตทดกวาเดม เกอบ 80% ของประชากรอาศยอยนอกเขตเมอง และคนจานวนมากมชวตอยโดยไมมทงนาประปาและไฟฟา คนสวนใหญไมมโทรศพท ในขณะทโฮจมนห ซตและฮานอยดจะอกทกไปดวยเสยงรถจกรยานยนตและรถยนตททนสมย คนจากชนบทกาลงหลงไหลเขาสเมองเพอหางานทา (เดอนเพญ ทองนวม 2543 : 51 - 54 ) 1. สภาพภมศาสตร เวยดนามมรปรางคลายอกษร “S” ขนาดใหญทยาวเหยยดโดยกนบรเวณไปตามความยาของคาบสมทรอนโดจน พนทประมาณ 3 ใน 4 ของเวยดนามประกอบดวยภเขาและปาไม บรเวณแผนดนทงหมดของเวยดนามมพนทราว 327,500 ตารางกโลเมตร (126,500 ตารางไมล) นอกจากนนอาณาเขตของประเทศยงรวมไปถงพนทในทะเลอนกวางใหญไพศาล ไมวาจะเปนไหลทวปขนาดใหญหรอหมเกาะนบพนทวางตวตงแตอาวตงเกยไปจนถงอาวไทย ประเทศนเปนดนแดนทเตมไปดวยความงดงามทางภมศาสตรและทศนยภาพทหลากหลาย หบเขาสาคญทสดคอ หบเขาของแมนาแดง ซง ฟาน ส ปน (Fan Si Pan) อนเปนยอดเขาทสงทสดนนมความสงถง 3,160 เมตร (10,370 ฟต) เหนอเทอกเขาฮวาง เลยน เซน (Hoang Lien Son) (เดอนเพญ ทองนวม 2543 : 61) สภาพอากาศ ทตงของเวยดนามในเขตมรสมตะวนออกเฉยงใตของเอเชย ระหวางเสนทรอปคออฟแคนเซอรกนเสนศนยสตร กอใหเกดสภาพอากาศชมชนซงแปรเปลยนไปตามภมภาคตาง ๆ จะเปลยนแปลงเลกนอยจากฤดหนงไปอกฤดหนง แตกมแนวโนมทจะเกดการเปลยนแปลงอยางฉบพลนเชนกน สภาพอากาศของเวยดนามเหนอไดรบอทธพลจากระแสลมของเอเชยตอนกลาง สงผลใหมอากาศคลายกบในจนโดยทว ๆ ไปแลวมฤดทเดน ๆ อย 2 ฤด ตงแตเดอนพฤศจกายนถงเดอนเมษายน เปนฤดหนาวทอากาศคอนขางเยนและชมขน ประกอบกบมกระแสอากาศจนขวโลกทพดผานไซบเรยและจนเขามายงเวยดนาม จนทาใหอณหภมลดลงมาตาประมาณ 0°C (32°F) สวนฤดรอนซงอยในชวงเดอนพฤษภาคมถงตลาคมนนมอณหภมสง มฝนตกหนก และมกมพายไตฝนเกดขนเสมอ (เดอนเพญ ทองนวม 2543 : 64 ) 2. ประชาชน มประชากรอาศยอยประมาณ 57 ลานคน (2529) ประชากรวยหนมสาวไมนยมการคมกาเนด มอตราการเพม 2.5% ตอป ตาแหนงงานมนอยกวาจานวนคน (ณจฉลดา พชตบญชาการ

106

2529 : 218 ) แมวา 90% ของประชากรจะระบเชอชาตของตนวา กงห (Kinh) อนเปนคาทยอมรบกนวาเปนเผาพนธพนเมองกตาม ชาวเวยดนามมววฒนาการมาจากการผสมผสานของเผาพนธตางๆ มากมายมาเปนเวลานบพนป การปนเปกนนนเปนผลตามธรรมชาตของการรกรานจากภายนอกเวยดนามทเกดขนซาแลวซาเลา โดยเฉพาะอยางยงจากจน และการอพยพยายถนภายในเวยดนามทเกดขนอยางตอเนอง สวนใหญแลวเปนการอพยพจากเหนอลงใต เวยดนามทกวนนแมจะมพวกกงหมากกวาพวกอน แตกยงมชนกลมนอยทมความแตกตางกนอยมากมาย รวมทงพวกจาม (Cham) และเขมรทางภาคใต อนเปน 2 กลมทเคยมอาณาจกรของตนเอง และตองพายแพแกชาวเวยดนามจากทางเหนอทเขามารกรานเมอนานมาแลว ชาวเวยดนาม การศกษาเพลงพนบานจากเขตภเขาของเวยดนามเหนอ และจากเขตชายฝงตอนเหนอของเวยดนามกลาง เปนเครองยนยนวาชาวเวยดนามมถนกาเนดอยบรเวณดนดอนสามเหลยมปากแมนาแดงทางภาคเหนอ ผคนททาอาชพกสกรรม หาปลา และลาสตวเหลานอาจเปนพวกทบชาเสาไมรปสตว การแตงกายทแปลกกเปนสงทเหนกนในหมเกาะบางแหง ภาพเกยวกบการเดนเรอ การเตนรา และการทาสงครามทปรากฏอยบนกลองสารดสมยโบราณของพวกเขา เผยใหเหนถงความคลายคลงกนอยางชดเจนกบประเพณลกลบของพวกยค (Dayaks) บนเกาะบอรเนยว และพวกบาทค (Batak) บนเกาะสมาตรา ตลอดแนวเขตมรสมของเอเชย ซงรวมถงตอนเหนอของเวยดนามดวยนน มการแลกเปลยนวฒนธรรมกนมาตงแตสมยโบราณ ดงจะเหนไดจากเครองมอเครองใช คาศพท ประเพณและพธกรรมทจาเปนบางอยาง เชน การทาฟนใหเปนสดา เทศกาลเกยวกบนา กลองสารด วาว การสกรางกาย หมากและตนนามนเขยว ลกษณะทอยอาศย การชนไก และการปลกหมอน มการพบรองรองของ ชาตพนธในเวยดนามคอ เมลานเซยน อนโดนเซยน เนกรโตส ออสตราลอยดและมองโกลอยด สงเหลานบอกเลาถงประเพณอนยาวนาน พธกรรม และวถชวตของคนกลมน รวมถงการทากลองสารดและการเดนเรอขนไปตามแมนาแดงทกป การลองเรอนเตอนใหระลกถงสงครามระหวางเทพแหงเทอกเขากบเทพแหงแมนาในการตดตามหาเจาหญงเวยดนามองคเดยวกน อนเปนเครองหมายแสดงถงการสนสดรชสมยหนง การลมสลายของทมนสดทาย และการเรมตนของอทธพลจน เปนไปไดอยางมากวาชาวพนเมองพวกแรกของเวยดนามมกาเนดมาจากลมชนหลายกลม ในบรรดากลมเหลาน กลมทสาคญทสดคอ ชาวทง (Hung) หรอหลาก (Lac) ซงมความเชยวชาญในการเพาะปลกขาวในทลมและประดษฐกลองสารด

107

2.1 ชนกลมนอย เวยด หรอ กงห เปนชนกลมใหญของประเทศ มจานวนราว 90% ของประชากรทงหมด ชนกลมนอยกวา 50 กลม อาศยอยในเขตเทอกเขาทกนบรเวณเกอบ 2 ใน 3 ของเวยดนาม ชาวจนซงมอยประมาณ 1 ลานคนนบเปนชนกลมนอยทมความสาคญอกพวกหนงของเวยดนาม 2.2 ชาวจนสวนมากยงคงยดมนอยกบเครองแตงกายและประเพณของประเทศตนกาเนดของพวกตน คนเหลานตงถนฐานอยในเจอ เลน (Cho Lon) ซงปจจบนนเจรญขนในฐานะเปนศนยกลางทางการคาของชมชนชาวจนในเวยดนามใตและอยหางจากศนยกลางของโฮจมนห ซตไปเพยงแค 10 กโลเมตร ชาวจนนมกรวมตวกนในชมชนตาง ๆ มการรวมมอกนเปนอยางดในการประกอบการคา 2.3 ชนกลมนอยทอาศยอยตามเขตเทอกเขาในแถบเวยดนามกลางและใตนนเปนกลมทมความสาคญอกกลมหนง ไดแก พวกชาวเขา ทประกอบไปดวยเผาเมอง (Muong) รา เด (Ra De) ยาราย (Jarai) บนนาร (Banhar) และเซดง (Sedang) มจานวนทงหมดราว 700,000 คน และเรมปรบตวเขากบวถชวตปจจบน 2.4 จามและเขมรมจานวนราว 400,000 คน ชาวจามอาศยอยในแถบฟาน รง และฟาน เทยด ในขณะทชาวเขมรอยบรเวณดนดอนสามเหลยมปากแมนาโขง จามมวฒนธรรมทมอายอยเพยงระยะสนๆ แตเราสามารถพบรองรองของชาวจามไดทซากวดโพธนคร (Poh Nagar) ศาลเจาตางๆ วดในศาสนาพทธทดง เดอง (Dong Duong) และในระบบชลประทานขนาดใหญ วหารและหอคอยของเวยดนามใต สงทหลงเหลออยในดานสถาปตยกรรมและประตมากรรมของพวกเขานนสวนใหญเกยวของกบความเชอทางศาสนาทถกนาไปเชอมโยงกบตานานปรมปรา และระบบพหเทวนยมในงานปน รปปนทแพรหลายของชาวจามคอ รปปนของผหญงคนหนงทนบถอกนวาเปนมารดาของประเทศซงใหกาเนดผปกครององคตาง ๆ ของราชวงศ แผนหนตงขนาดใหญหรอ Menhir อนเปนสญลกษณของเทพแหงแผนดน บงบอกถงความเชอทางศาสนา ในสมยตอมาศาสนาฮนดและวฒนธรรมอนเดยไดเขามามอทธพลตอพวกเขา ดงจะเหนไดจากรปปนศวลงก ศาสนาพทธแบบมหายานกเปนอกความเชอหนงทเขามามอทธพลในแถบน ปจจบนชาวจามยงคงอนรกษเครองแตงกาย ภาษาและตวอกษรไวกบศาสนาฮนดทไดรบการดดแปลงใหม (เดอนเพญ ทองนวม 2543 : 69 - 71) 3. ศาสนา เมอหลายพนปมาแลว ชนเผาเวยดนามอพยพออกจากจนลงมาทางทศใต (Nam) สดนดอนสามเหลยมปากแมนาซง โหง (Song Hong-แมนาแดง) พวกเขาตงถนฐานอยบนแผนดนท

108

งดงาม รายลอมดวยทวเขาสง สายนาลก ปาไมหนาทบ และทราบแคบๆ ดวยแรงบนดาลใจจากความมหศจรรยของธรรมชาต ไมนานนกชาวเวยดจงไดตระหนกวาการจะปกปกรกษา ดด (Dat-แผนดน) และเนอก (Nuoc-สายนา) ไวใหไดนนตองแลกดวยเลอด หยาดเหงอ นาตา และความไมประมาท เพอความอยรอดชาวเวยดนามจาเปนตองตระหนกถงอานาจทอยรายรอบตน ตองเขาใจถงธรรมชาต ตลอดจนเจตจานงของสงนน ทาการตอสถามความจาเปน และอยรวมดวยหากเปนไปได เพอทจะเขาถงอทธพลและบอเกดแหงอานาจ ชาวเวยดนามไดมองไปทสงทอยบนสวรรค บนโลกและทามกลางผคนดวยกน เพอทจะไขความลกลบของสวรรคเพอจะเขาใจถงการทางานและการเคลอนไหวของโลก และเพอสรางความสมพนธกบมนษย ชาวเวยดนามจงมกแสวงหารปแบบสงสดของความร นนคอสาเหตทสงตาง ๆ เกดขนดารงอย กาวหนา ดบสญ และเกดใหมอกครง สงทพวกเขาแสวงหาคอศาสนา ในหมชาวเวยดนามสงนคอ โตน ยาว (Ton Giao) ความรทจรรโลงใจทสดและสงสด หรอ ดาว ยาว (Dao Giao) ความรเกยวกบหนทาง หรอพดงาย ๆ กคอ มรรควธ (Dao the Way) คาเหลานกเชนเดยวกบคาอกมากมายในวฒนธรรมเวยดนาม ซงในความเปนจรงแลวยมมาจากจน พวกเขานาเอาศาสนา ปรชญา ทกษะในการจดการ และโดยเฉพาะอยางยง จอ ฮน (Chu Han) หรอภาษาเขยนของตนมาดวย ประสบการณทผสมผเสกนโดยชาวบานผตองตอสกบความผนแปรของธรรมชาตมานานนบศตวรรษ ชวยสรางใหเกดแบบแผนการทางานและความคด การอาศยอยรวมกนในชมชนททากสกรรมทาใหชาวนาเหลานคอยๆ พฒนากฎทางศลธรรมของสวนรวมซงเกยวของกบการมสวนรวมและความรบผดชอบขนมา เสถยรภาพทางสงคมเพยงอยางเดยวไมอาจใหคาตอบแกชาวบานตอความกงวลในภยคกคามจากสงทมองไมเหนไดเสมอไป สงแรกในลาดบความเชอทางศาสนาของพวกเขาคอสวรรคเบองบน ซงชาวเวยดนาม (ผมแนวโนมทจะทาใหทกสงมลกษณะเหมอนมนษยเพอใหงายแกการของเกยวดวย) เรยกวา อง เตรย (Ong Tri) อนเปนสวรรคทสงสง มรปเปนผชาย พธกรรมประกอบดวยการถวายอาหาร ขอรอง พราภาวนา และบนบาน ตามหลกแลว อง เตรย จะเปนผควบคมชะตากรรมของมนษย และรบผดชอบตออานาจทมองไมเหนทงหมด รวมทงปรศนาอนลกลบของจกรวาลดวย เชนกนกบความเชอดงเดมทวาเทพแหงแผนดนนาและภเขาจะกาหนดและเปลยนแปลงโครงสรางทางภมประเทศทตดสนทศทางการตงบานเรอน เมอง สสาน และวด และกาหนดโชคดและรายของครอบครว ชมชน และประเทศ

109

นอกเหนอจากวดและศาลาประชาคมทจะพบไดในหมบานแบบดงเดมแลวยงมสถานทบชาเลกๆ ทบชาเทพเจาและวญญาณทงดและราย สถานทเหลานรวมไปถง เดน (Den) ซงสรางขนเพอระลกถงจกรพรรดทไดรบยกยองใหเปนเทพเจาผใหความชวยเหลอหมบานเปนอยางยง หรอวรบรษของชาต เหมยว (Mieu) ซงมกตงอยบนเนนดนใชเปนทเซนไหววญญาณและเทพเจาทงทใหคณและใหโทษและบาน (ban) อนเปนสถานทบชาสงศกดสทธทไมไดรบการบชาในทอนๆ ลทธขงจอ ในฐานะความคดแบบอดมคตนยม ลทธขงจอมอายยนยาวมากกวาระบบความเชออนใดทงในโลกตะวนออกและตะวนตก และสามารถขามพรมแดนของประเทศตางๆ มากมายเขาไปในทกสวนของโลก 3.1 ขงจอ นนไดชอวาเปนผชนาทางจรยธรรมและศลธรรมมากกวาทจะเปนผนาทางจตวญญาณ ลทธขงจอเขามาสเวยดนามโดยผานชาวจนเมอกวา 2,000 ปมาแลว และกลายเปนลทธทางการทใชในการสอบเขารบราชการทไดจดขนเปนครงแรกในป 1076 และครงสดทายในป 1919 เปนเวลากวา 2,000 ปทลทธขงจอเปนเสาหลกทางจตวญญาณและศลธรรมของชาวเวยดนาม เมอถงคราวทเวยดนามไดรบอสรภาพจากจน 3.2 ศาสนาพทธ ไดรบการเผยแพรขามทะเลมาจากอนเดยและขามแผนดนมาจากจน ศาสนานชวยตอบคาถามเกยวกบความรจากเรองระเบยบสงคมไปสสภาพของมนษยโดยทวไป โดยพยายามวเคราะหปญหาของชวตและวธทจะแกปญหาอยางมเหตผล กวาหนงพนปมาแลว ผเชยวชาญในศาสนาพทธชาวเวยดนามคนหนงถกสงตวไปยงราชสานกญปนเพอสอนบทเพลงทางศาสนา ซงปรากฏวาลทธสาคญ 2 ลทธคอ อา ฮาม (A-Ham, Agama) และเทยน (Thien-ธยาน ในภาษาสนสกฤต, เซนในภาษาญปน) ตางแขงขนกนอยางสนตดในหมผเลอมใสศรทธาชาวเวยดนาม ลทธเทยนคอยๆ มความเดนมากกวา แมวาการปฏบตจะคอนขางเขมงวดเนองจากตองอาศยการฝกวนยตวเอง และตองชานาญใน “กลวธ” ของการหายใจ การทาสมาธ และการปฏบตกรรมฐานกตาม 3.3 ลทธเทยนเปนหนงในหลายลทธของศาสนาพทธนกายมหายานทนบถอกนแพรหลายในจน ญปน เกาหล และเวยดนาม นกายนเปนทนบถอกนมากในสภาพสงคมและวฒนธรรมทหลากหลายในประเทศทแตกตางกน อกสาขาหนงของศาสนาพทธคอ นกายหนยานหรอเถรวาท (พบในศรลงกา พมา ไทย ลาว กมพชา และบางสวนของเวยดนามใต) เปนนกายทเครงครดมากกวา แมวาจะอยรวมกนกบนกายมหายานกตาม

110

3.4 ลทธเตา เตา เตก เกง (Tao Te Ching) ในหมบานทมศาสนาพทธ ลทธขงจอ วญญาณนยม และความเชออนๆ อยรวมกน นกบวชของลทธเตากยงไดรบการตอนรบเชนกน ในหมบานเหลานจะมการสรางสถานทสาหรบบชาทเรยกกนวา เดยน (dien) หรอดงห (tinh) ลทธนในระดบปรชญาถกแสดงออกมาในความคดและกวนพนธของนกปราชญของศาสนาพทธและขงจอ แตนกบวชและสถานทบชาของลทธเตากยงสามารถพบไดตามหมบานตางๆ ในหมประชาชนทวไปในระดบชาวบานนน เตากลายเปนเรองของความเชอในอานาจเหนอธรรมชาต เวทมนตคาถา และการรกษาโรคภยไขเจบดวยอาคม 3.5 การบชาบรรพบรษ ภายในบานของชาวเวยดนามจานวนมาก และภายในวดทกแหงเราสามารถพบแทนบชาบรรพบรษได แมวาความเชอแบบเกาๆ และความเชอเรองภตผปศาจสวนมาจะเสอมลงไป แตการบชาบรรพบรษยงคงมความสาคญทางสงคมและศลธรรมอยางสงในสงคมเวยดนาม ในวนครบรอบการตายและวนเทศกาลตามประเพณตางๆ ญาตของผตายจะมาชมนมกน โดยลกชายคนโตของผตายจะเปนผนาในการเซนไหวดวยอาหารและธป 3.6 ศาสนาครสต การเผยแพรศาสนากอใหเกดความขดแยงอยางไมอาจหลกเลยงได แมกระนนคาทอลกกยงมสวนชวยใหเกดการเปลยนแปลงอยางใหญหลวง 2 ดานตอวฒนธรรมของเวยดนาม อยางแรกคอการประดษฐภาษาเขยนแบบโรมนและอยางทสองคอการนาเอาวธการทางวทยาศาสตรสมยใหมของตามแบบตะวนตกเขามา ชาวเวยดนามจานวนมากจากทกชนชนของสงคมเปลยนมานบถอคาทอลก กอใหเกดความวตกกงวลขนในหมขนนางและชนชนปกครอง ผมองวาศาสนาใหมนจะเปนสงคกคามระเบยบสงคมแตดงเดมและพธกรรมตางๆ โดยเฉพาะอยางยงตอความเชอเรองสวรรค (namgiao) และการบชาบรรพบรษ 3.7 ศาสนาอสลาม ชมชนอสลามเลกๆ ของเวยดนามมสมาชกสวนใหญเปนเขมรและจาม แมชาวจามจะถอวาตนเองเปนมสลม แตการปฏบตกจทางศาสนาของพวกเขากลบไมไดเปนอสลามอยางเตมท คนเหลานไมไดเดนทางไปแสวงบญทเมกกะ และแมจะไมรบประทานเนอหมและไมดมแอลกอฮอล แตกจะสวดมนตเฉพาะวนศกร ถอศลอดในเดอนรอมฏอน เพยง 3 วน และพธกรรมยงมการบชาแบบฮนดและยงถอลทธวญญาณนยม 3.8 ศาสนาฮนด มชาวฮนดในเวยดนามเพยงไมกเปอรเซนตของประชากรทงหมด อาณาจกรจามปาไดรบอทธพลอยางมากจากศาสนาฮนดทยงคงนบถอกนในชมชนของชาวจามมาจนทกวนน

111

ศาสนาฮนดทนบถอกนทกวนนเปนการดดแปลงจากรปแบบดงเดมทเขามาจากอนเดยสเวยดนามตงแตครงโบราณกาล (เดอนเพญ ทองนวม 2543:79-86) การเฉลมฉลองในเทศกาลเตด (Tet) เตด เปนเทศกาลทมความสาคญทสดของเวยดนาม เพราะชาวเวยดนามจะมารวมพลงกนเพอเตรยมการจดงานในวาระโอกาสน “เตด” เปนคาทเพยนมาจาก Tiet หมายถง เทศกาล คาวา เตด เหวยน ดาน (Tet Nguyen Dan) ซงเปนคาเตมนน แปลวา เทศกาลแหงรงอรณแรกของป หมายถง การเรมตนของปตามจนทรคต เสยงแรกทไดยนในวนปใหมจะมความสาคญมากทสด (ไมนบเสยงประทดจากเทป) เสยงไกขนเปนสญญาณของงานหนกและการเกบเกยวทไมไดผล เสยงรองของควายแสดงวาปนนเปนปของความเหนอยยากและการอาบเหงอตางนา และเสยงสนขเหาเปนสญญาณของปแหงความไววางใจและซอสตยทรายกวาเสยงอนใดคอเสยงรองของนกเคาแมว อนเปนการเตอนถงโรคระบาดและความหายนะทกาลงมาเยอน ซงนบเปนเคราะหรายของทงชมชน แขกคนแรกทมาเยอนบานตองเปนคนทมคณความด ซงเรองนสามารถเตรยมการไดกอนเทศกาลเตด อยางรอบคอบ สงสาคญทสดอกอยางหนงในการเฉลมฉลองเทศกาลนคอ เกา โตย (Cau Doi) ซงเปนขอความคลองจองทเขยนดวยอกษรจนโบราณสดาบนกระดาษแดงในอกษรโนม (Nom) ของเวยดนาม หรออกษรเวยดนามแบบโรมน โดยจดใหดเหมอนอกษรจน ตวอกษรนจะแขวนไวกลางบาน (เดอนเพญ ทองนวม 2543 : 90 - 92 ) 3.9 พธกรรมบชาบรรพบรษ ม 3 ระดบ คอ ระดบชาต หมายถง ผวรบรษ นอกจากนพทธศาสนาลทธมหายานในเวยดนาม มพระโพธสตวหลายองค จดเรมตนของพระโพธสตวคอคน เกด ดบขนธ มพระโพธสตวองคใหมมาแทน พระโพธสตวจะเขาถงจตใจคนและสามารถใหคาแนะนาทเปนประโยชน ได เชอในนรก สวรรค ใครจะไปนรกสวรรค ขนอยกบการกระทาในโลกน สวรรค นรกเปนทพกชวคราวของการไปสนพพาน ระดบหมบาน ในเวยดนามมพระนอย ผทออกบวชจะบวชตลอดชวต พระเปนผประกอบพธกรรมตางๆ แตไมออกบณฑบาต จากความเชอในลทธขงจอและประเพณเกาแก แหงระบบการศกษา ทาใหพระเวยดนามหมนศกษาธรรมะ เพอทจะไดรบการเคารพนบถอจากประชาชน และทาใหมาตรฐานการเรยนของพระอยในชนสง ชาวเวยดนามนบถอ ผหมบาน ผอบตเหต ผคนตายททาใหเจบไขไดปวย มการเชนไหวและปดเปาในการทาการคา งานชางฝมอ มผหรอเทพประจา ชาวนาตองมการเซนสรวงบชาเทพตลอดป เพอความเปนศรมงคลและผลตผลในไรนา การเซนไหวเปนการชใหเหนวาไดรบอทธพลมาจากจน

112

ระดบครอบครวมการทาพธในวงศญาตใกลชดเทานน (ณจฉลดา พชตบญชาการ 2529 : 223 - 224) 4. วฒนธรรมสงคม เดมประเทศเวยดนามไดรบวฒนธรรมจากประเทศจน ฝรงเศส และสหรฐอเมรกา หลงสงครามโลกครงท 2 ไดรบอทธพล ของรสเซยและประเทศทางยโรปตะวนออก ชาวเวยดนาม มอปนสยชอบแผขยายอาณาเขตและอทธพลของตน ไดมการปฏบตการตอเนองมาเปนเวลากวา 2,000 ปมาแลว มความรสกรกชาตและภาคภมใจในชาตของตน เชอวาตนเองมวฒนธรรมอนยาวนานและสงกวาวฒนธรรมอน ภมใจในเอกลกษณของชาตตน เปนตนวาประเพณการแตงกาย ขนบธรรมเนยมประเพณ วฒนธรรมทางสงคมของตน แมแตในสมยทเปนอาณานคมของฝรงเศส (ณจฉลดา พชตบญชาการ 2529 : 219) 4.1 วถการดาเนนชวต ภมหลงชาวเวยดนามอพยพมาจากธเบต กอนครสตกาล จนถงศตวรรษท 2 สมยครสตกาล เรยกกนวาชาวอนนม (Annamites) เวยดนามเคยถกจนรกราน และถกรวมเขาไวในจกรวรรดจนเปนเวลาประมาณ 1,000 ปเศษ ตอมาในป พ.ศ. 1482 จกรวรรดจนในสมยราชวงศถง เสอมอานาจลง ทาใหเวยดนามเปนอสระ เรมแผอาณาเขตลงมาทางใต รบชนะอาณาเขตจมปา เขาครอบครองดนแดนสามเหลยมปากแมนาโขง ทเรยกวาแควน โคชน-ไชนา (Cochin Chana) แมวาชาวเวยดนามจะไดรบอสรภาพ แตอทธพลของจนกยงมอย โดยเฉพาะเรองวถการดาเนนชวต ระบบการปกครองปรชญา เวยดนามมความสบสนในเรอง วฒนธรรม การเมอง ตลอดจนศาสนา ศาสนาพทธนกายมหายาน เขาไปแทนทลทธขงจอ ซงเปนหลกใหญทางสงคมและการเมองในสมยประธานาธบด โงดนเดยน ไดทาการอนเคราะหศาสนาคาทอลค ทาใหผนบถอพทธศาสนากอการประทวง โดยการเผาตวเอง นอกจากนนยงมลทธความเชออน ๆ ทเกยวของกบการเมอง เชน ยว-ฮว (Yoa-Hoa) เคา-ได (Cao-Dai) ปนซเยน (Binh Xugen) ลทธความเชอเหลาน ถกทาลายลงในป พ.ศ. 2498 มชาวจน อยประมาณ 1 ใน 4 ของประชากรเวยดนามทงหมด อยในเขตเมองโปลองในไซงอน ในป พ.ศ. 2499 เวยดนามมการออกกฎบงคบการผสมกลมกลนทางวฒนธรรมระหวางคนจนและเวยดนาม ใหสทธการเปนพลเมองแกชาวจนทเกดในเวยดนาม มการเนรเทศผทไมยนยอมและมการสงวนอาชพสาหรบพลเมองเวยดนาม (ณจฉลดา พชตบญชาการ 2529 : 220 - 221)

113

4.2 วถการดาเนนชวตของชาวเวยดนามในชนบท จะรวมกนอยเปนหมบาน มความสมครสมาน สามคคและผกพนธกนฉนทพนอง ชาวเวยดนามทตองจากหมบานของตน จะไมรสกมความสขคดอยตลอดเวลาวาเมอไรจะไดกลบบาน ชาวเวยดนาม ไมชอบอยบนทสงเพราะปลกขาวไดนอย และลาบากทจะรวบรวมผคนมาอยในหมบานเดยวกน ทกหมบานจะมศนยพธการทเรยกวา ดนห (dinh) ภายในดนห มศาลเจาอยมาก เพอเปนสงสถตของภผปศาจ ทกหมบานจะมเทพารกษคมครอง ชาวบานเปนผเลอกเทพารกษจากประวตศาสตรหรอตานาน ชาวบานจะมาทาพธเชน ไหว นอกจากน ในดนห ยงมศาลสาหรบเจาแม 5 องค คอเจาแมแหงแรธาต ดน นา ลม ไฟ นอกจากน ยงมศาลเจาของคนตาย ถาลกหลานไมสรางให ผนนกจะเพนพลานทาใหลกหลานอบโชค ทกหมบานจะเลอกเทพเจาประจาดนห ของตนแตกตางกนไป ในดนหไมมพระอยอาศย ชาวชนบทในเวยดนาม จะรวมมอกนรกษา ถนน คลอง ชวยกนซอมแซมเพราะถอวาใชรวมกน เดมชาวเวยดนามรวมกนทานา ในทนารวม เรยกวา Communal land เกบสะสมไวใชยามคลาดแคลน มการแจกจายเปนครงคราวระหวางชาวบานและคนยากจน ชาวนาในเวยดนามสวนใหญมกรรมสทธในทนาของตน เมอมประชากรมากขนทดนจะถกแบงเปนสวนยอยมากขน มการใหเชา ขายและจานอง ชาวเวยดนามสวนใหญเปนชาวนา หมบานในเวยดนาม จามความชานาญแตกตางกนไป ตามแตละหมบาน เชน งานโลหะ การทอผาไหม ผลตกระดาษ มการแลกเปลยนผลผลตกบอาหารและผลผลตทางดานฝมอกบหมบานอน ความสาคญทนาสงเกตอนหนงคอ ผคนจะสอนคนในหมบานเดยวกนถงกรรมวธและความลบของสนคาทผลต แตจะไมเตมใจสอนคนตางหมบาน ตามชายฝงทะเลจะมหมบานชาวประมงบางบานมเรอจบปลาเอง เกยรตภมของชาวประมงจะสเจาของทดนไมได และการทแตละหมบานมความสามารถพเศษจงจาเปนจะตองมการซอขายแลกเปลยนสนคาระหวางกน ในเวยดนามมการปลกขาวปละ 2 ครง ตามแถบลมแมนาแดงและมการปลกพชสารองดวย ซงไดแก ถว มน เผอก มนสาปะหลง ยาสบและขา (ณจฉลดา พชตบญชาการ 2529 : 221 - 222) 4.3 วถการดาเนนชวตของประชากรในเมองหลวง ซงมลกษณะเปนเมองสาคญเมองเดยว (Primate City) ถนนทกสายมงส โฮจมนต ซต หรอ เอกนครโฮจมน ไดรบอทธพล ของฝรงเศส และสหรฐอเมรกา มตกรามบานชองใหญโต และมสลมควบคกนไป มสนามบน สถานททาการของรฐบาล ศนยการคา คอฟฟชอป ไนตคลบ บาร

114

ในปจจบนแมจะเปนสาธารณรฐสงคมนยมเวยดนามไปแลว สงเหลานกยงคงมแทรกอยไมไดหมดไปเลยทเดยว (ณจฉลดา พชตบญชาการ 2529 : 222) วถการดาเนนชวต ของชาวเวยดนามโดยทวไปจะมระบบ “ชราคาราวะ” จะมการเคารพผมอาวโส โดยไมตองรจกหรอเปนญาตกน ในทานองเดยวกนผสงอายจะคอยแนะนาสงสอนเดก ๆ ชาวเวยดนามจะรกเดกชายมากกวาเดกหญง เพราะผชายเปนผสบวงศตระกล ผหญงจะคอยรบใชและอานวยความสข เมอถงยามชรากมอานาจสงสอนวากลาวบตรหลาน รองมาจากหวหนาครอบครว ลกหลานจะตองเชอฟงแมมากกวาภรรยา ในกรณทสามตายภรรยาตองปรนนบตรบใชครอบครวสามตอไป สาเหตทชาวเวยดนามเคารพผอาวโสเนองจากจารตประเพณ เคารพบชาดวงวญญาณบรรพบรษ ถาผตายไมไดรบการสวดสงวญญาณกอนตาย เชอกนวาดวงวญญาณนนจะกลายเปนภตผปศาจ ทารายคนในครอบครว ในบานของชาวเวยดนามทกหมบาน จะมแทนบชาบรรพบรษ มสภาษตเขยนไวเปนภาษาจน ซงเปนภาษาเดมของเวยดนามเปนตนวา “คนตายปกครองคนเปน” ซงหมายความวา ลกหลานจะตองเชอฟงคาแนะนาสงสอนของบรรพบรษ ซงมแตความปรารถนาด อยากใหคนประสบความสขและความสมหวง ทกปจะมการไหวดวงวญญาณของบรรพบรษ ทาบญทาความสะอาดฮวงซย ลกหลานคนใดหลกเลยงจะถกลงโทษอยางแรง ถอวาไมรจกบญคณญาตผใหญ การเซนสรวงบชาทาแบบทเราเคยเหนกนในเมองไทย คอ มหม เหด เปด ไก เหลา คอยเตมเหลาใสจอกจดธปบชา เชญบรรพบรษมากนเลยงกบการกราบไหวเคารพ ของความเปนศรมงคลแกลกหลาน เมอลกหลานเหนคนปวยใกลตายมกจะเอาโลงมาไวใกลๆ เพอความสบายใจวาตายแลว จะไดมทอย ความสวยงามของโลงจะแตงตางกนออกไปตามฐานะ คนปวยบางคนพอเหนโลงทประดบประดาไวสวยงามสาหรบตน แทนทจะตายกลบหายเปนปกต กอนตายมพธดกวญญาณ เพอไมใหวญญาณลองลอยไปไหน โดยเอาเสนดายเลกๆ วางไวทหนาอก ทกครอบครวจะมกลองและปายเกบวญญาณ เวลายายไปไหนเรามกจะเหนกลองเกบวญญาณเสมอ ขบวนแหศพของชาวเวยดนามจามรถวญญาณนาหนา เมอถงทฝงจะปกปาย และเอาดายพนรอบปายชอและหลงจากนนจะนาไปฝงทอน ปายวญญาณจะถกนาไปบรรจยงกลองเครองเขน ทาดวยสแดงสดและนากลองนนไปเกบบชาแทนบชาในบาน เดมในเมองใหญๆ มกนยมใชรถแหศพแตในชนบทยงนยมแบบเดม บนหบศพมกวางแกวใสนาไว เพอใหคนหามระมดระวง ชาวเวยดนามนยมใชสขาวแทนสดาในการไวทกข ผมฐานะจะมผรบจางรองไห เพอพราพรรณนาความดของผตาย แตในชนบทญาตพนองจะแสดงเอง การไวทกขตองปฏบตตามอยางเครงครด ถาใครไมปฏบตตามจะไดรบการลงโทษอยางแรง เชน หามมให

115

บตรของผตายแตงงานกอน 3 ป เสอผาของผตายจะสวมชดทดทสดตามฐานะ นอกจากนยงมการเผากระดาษเงนกระดาษทอง รถยนต ตกจาลอง เพอใหผตายไวใช เปนการแสดงความกตญ ลกชายคนโตจะไดรบมรดกและจะเปนผประกอบพธเซนสรวงดวงวญญาณบรรพบรษตนตระกลสบแทน ถาครอบครวนนไมมมรดกญาตพนองจะรวบรวมเงนให และเปนผรบผดชอบครอบครว ในกรณทในครอบครวไมมลกชายสบสกล หวหนาครอบครวมสทธมภรรยาใหมได โดยใหภรรยานอยอยใตภรรยาคนแรก แตยงมกมเรองวนวายเกดขนเสมอ หญงชาวเวยดนามไดชอวาสวยทสดในเอเชยตะวนออกเฉยงใต นยมสวมกางเกงแพรขายาวแบบกางเกงจน ในชนบทนยมสดามากกวาสขาวเพราะตองทางาน สขาวนยมแตงในงานรนเรงหรอในโอกาสพเศษ มเสอชนในยาวสขาว สวมเสอชนนอกทบ ถาสาวๆ มกชอบลวดลายแตลกษณะของแบบเสอจะเปนแบบเดยวกน มเสอยาวมาถงกลางนอง ใตเขาแขนยาวรดตว จากตรงกลางคอผาขางมาถงใตรกแร แลวผาตรงกลางถงเหนอขอเทาตดกระดมแคเอวปลอยลงมาแหวกขางทาใหเหนกางเกงดานขาง มหมากเยบสานเปนรปฝาช เรยกวา กบ มผารดคางเพอกนปลว ชาวเวยดนามภาคกลางและภาคเหนอจะชอบสดา เวยดนามใตชอบสออน ปจจบน วฒนธรรมแบบตะวนตกแพรเขามาทาใหผสวมใสถอความสะดวกเปนเกณฑ แตสตรชาวเวยดนามกสามารถรกษาเครองแตงกายอนเปนสญลกษณประจาชาตไวนานกวาชาตอนๆ ผชายชาวชรามกชอบไวเครายาวๆ เวลาใชความคดจะเอามอลบเลน การแตงกายสวนใหญจะนงกางเกงแบบจน เสอแขนยาว การแตงงานของชาวเวยดนามมกเปนการชกนาจากผใหญๆ จะจดการหมนใหเมอผชายอายได 16 ป หญง 14-16 ป ถาฝายใดผดสญญาตองคนของหมนหรอมอบใหฝายหญงในกรณทฝายชายผดสญญา ในปจจบนอทธพลของวฒนธรรมตะวนตก ทาใหหนมสาวนยมเลอกคกนเองแลวของความเหนชอบ บางทกมพอสอแมสอ เมอทงสองฝายสมครใจตอกนพอสอแมสอกจะเอากระดาษสแดงเขยนชอ สกล วนเดอนปเกดลงไป เพอผกดวงตามหลกโหราศาสตร ตอมาจะนาเถาแกไปคารวะญาตพนองของฝายหญง โดยนา ผลไม หมากพล ผา ของมคาตางๆ ไปดวย วนหมนชายจะแตงกายชดทวางามทสด ถอรมนะขบวน โดยมเครองทอง ผาไหม หมากพล ธปเทยน หมยาง สรา คลอไปกบเสยงดนตร เมอถงบานจะนาเอาของไปไวตรงแทนบชา จดธปรนสราในจอก ตอหนาบดาฝายหญง การเคารพบชาบรรพบรษคลายกบเปนการประกาศวาทงสองไดหมนกนแลว เวลาแตงงานจะมของขวญวางอยหนาแทนบชา เจาบาวจะเอาหมากยนใหบดาเจาสาว บดามารดาเจาสาวจะแจงใหใครๆ ทราบวา มอะไรทเจาบาวจดมาให และจดธปสกการะดวง

116

วญญาณของบรรพบรษ ฝายเจาสาวจะมผาคมหนาบางๆ เปดหนาใหเจาสาวเหนและทาการคารวะเจาบาว 4 ครง เจาบาวรบไหว 1 ครง รบสราแลกเปลยนกบดมตอหนาแขก สตรชาวเวยดนามตองเชอฟงสาม ไดสทธในการทานตกรรมทกอยางเตมท ถาฝายชายจะขายบาน ซอบาน ฯลฯ ตองใหภรรยาเหนชอบกอน กฎหมายจะหามไมใหสามภรรยาทกอรางสรางตวมาดวยกนแลวมฐานะรารวยหยาขาดกน หรอถาภรรยาเปนหญงทไรญาตขาดมตรจะหามหยาขาดจากกน (ณจฉลดา พชตบญชาการ 2529 : 225 - 227) 10.4.4 สถาบนครอบครว อทธพลของจนทมตอวถการดาเนนชวตของชาวเวยดนาม จะปรากฏออกมาในรปของสถาบนครอบครว ชาวเวยดนามมนามสกลหรอแซ ประมาณ 100 แซจากบรรพบรษชาวเวยดนามไมหามการแตงงานระหวางคนแซเดยวกน ระบบครอบครว เวยดนามเปนระบบครอบครวใหญ เปนแบบครอบครวขยาย (Extended Family) ม ป ยา ตา ยาย ลก หลาน เหลน โหลน อยในบานเดยวกน ผหญงชาวเวยดนามมสทธครอบครองทดน มสทธเทาเทยมสาม ซงแตกตางจากสงคมจน แบงงานกนทาในไรนา พดจาหยอกลอกนได ชาวเวยดนามนยมการมบตรชายเพอประกอบศาสนากจ ในเวลาทถงแตกรรม คนชรานยมพงบตรหลาน ถาใครไมมบตรถอวาชวตไมสมบรณ ถามแตลกสาวอาจรบลกเขยเขาบาน แตตองเปนลกเขยทยากจนจงจะยอมเขามาอยในบาน ครอบครวนนกจะอปการะเหมอนลกชาย แตมสงเดยวทลกเขยทาไมไดคอ การทาพธกรรมใหเคารพบชาบรรพบรษ เขาจะตองกลบไปทาพธกรรมในกลมญาตของเขาเอง (ณจฉลดา พชตบญชาการ 2529 : 223) 5. ศลปการแสดง กอนทอทธพลตะวนตกจะรกเขามาในเอเชยนน ดนตรมบทบาทหลกอยในการเฉลมฉลองทางศาสนามาเปนเวลานานแตจะไมใชเพอความบนเทงสาธารณะ ดนตรของเวยดนามไดรบอทธพลมาจากจนมาตงแตครงโบราณ นอกจากจนแลวยงไดรบอทธพลมาจากอาณาจกรฮนดแหงจามปาทางภาคใต ดนตรเพอศาสนาและการเฉลมฉลอง ในจงหวดชายฝงของเวยดนามกลาง เพลงทรจกกนในชอ ฮด บา ตราว (Hat Ba Trao) เพลงเพอบชาวญญาณแหงมหาสมทร เปนประเพณทไดรบความนยมมาก เพลงๆ หนงทชอ ฮด โจว วน (hat Chau Van) เปนการใชเวทมนตรเสกเปาเพอสะกดจตคนโดยใชทวงทานองของดนตร จงหวะ และโคลงสนๆ ดนตรในศาสนาพทธแบงออกเปน 2 ประเภท คอ เตน (Tan) หรอบทสวดทใชหลายตวโนตในการรองพยางคเดยวและ ตง (Tung) หรอบทสวดพระสตร เตนนนจะตามดวยวงเครองสาย

117

และเครองตใชลดจงหวะดนตร ในขณะทตงเปนบทสวดของพระเกยวกบความรและการตรสร และใหจงหวะดวยกลองไม อนทจรงแลวแตละภมภาคของเวยดนามตางมดนตรในแบบฉบบของตวเอง เชนเดยวกบทประเทศมชนกลมนอยถงกวา 50 กลม แตโดยทวไปแลวดนตรของเวยดนามแบงออกเปนกลมพนฐาน 2 กลม คอ เดยว กก (dieu kach) หรอสาเนยงเหนอ ซงไดรบอทธพลมาจากจน และเดยว นาม (dieu nam) หรอสาเนยงใต ซงมทานองชากวา ดนตรพนเมองจะยดรปแบบตามสาเนยงตาง ๆ บรรยายถงชวตในชนบทของชาวบาน การละคร ในเวยดนามนนการละครมหลากรปแบบ รปแบบของการแสดงเกาแกทสดทไดรบการบนทกไวคอ โตร เฮ (Tro He) ซงเปนละครตลกทคดขนโดยเลยว ท ตาม (Lieu Thu Tam) ในสมยราชวงศเตยน เล (Tien Le ค.ศ. 980 – 1009) ในชวงราชวงศตรน (ค.ศ. 1225 – 1400) ละครใหมอก 2 ชนด ไดถอกาเนดขน นนคอ ฮด เยา มด (hat Giau mat) หรอละครหนากากและ ฮด เกย เตรน (Hat Coi Tran) หรอละครททาหนานอยกวา สาหรบละครในปจจบนนเปนการผสมผสานระหวางละครราชสานก การแสดงพนเมอง และอทธพลของตางชาต ตามปกตการแสดงมกจดขนบรเวณหนาบานทเปนศนยกลางของหมบานหรอเจดยของชาวพทธ 5.1 การแสดงฮด เตอง (Hat Tuong) ตางจาก ฮด แจว (Hat Cheo) ซงเปนเอกลกษณของชาวเวยดนาม ฮด เตอง เขามาจากจนในศตวรรษท 13 ภายใตราชวงศตรนหลงการปราชยของผรกรานในราชวงศมองโกล ในบรรดาเชลยสงครามทถกจบไดนนม หล เหวยน กด (Ly Nguyen Cat) ผเชยวชาญการละครของจนรวมอยดวย บคคลผนตอมาไดกลายเปนพลเมองเวยดนามและสอนศลปะการละครจนใหแกราชสานกเวยดนาม อทธพลของจนทาใหการแตงหนาดวยสดา แดง และชมพมการแตงกายตามแบบแผน หนากาก ทาทาง และคาพด ดนตรทใชเครองเปาและเคาะ เนนทวรกรรมและศลธรรม ฮด เตอง (Hat Tuong) จะเรมดวยเพลงทเปนการแนะนาเรองราวของละคร ผเลนแตละคนจะบรรยายถงบคลกและบทบาทของตน การแสดงทาทางไดรบอทธพลจากแนวคดและคณคาทางศลธรรมของขงจอ เชน ความจงรกภกดตอกษตรย และความกตญตอบดามารดา ฮด เตอง ไดรบการดดแปลงใหเขากบลกษณะนสยของชาวเวยดนาม มการใชผหญงแทนผชายในการแสดงบทบาทผหญง และวงดนตรกจะใหญขน ปจจบนนวงดนตรของฮด เตอง จะมฉง ฆอง กลอง รามะนา ขลย และกลมเครองสายอนประกอบดวย ดาน เหวยด

118

(dan nguyet) ซงเปนพณรปรางคลายพระจนทร ดาน หย (dan nhi) เปนไวโอลนทมเสยงสง เลนโดยการดงสาย 2 สายทขงอยเหนอหนงกลอง ทาพ หลก (thap luc) เครองดนตรทรปรางคลายขม ม 16 สายใชดด และดาน บาว (dan bau) ซงมสายเดยวขงเหนอกลองเสยงยาวเคลอบนามนชกเงา ทงใชดดและสเพอใหเสยงสนระรวตาง ๆ อยางไพเราะไดจงหวะ ฮด เตอง เรมขนในฐานะละครสาหรบชนชนสง แตในทสดแลวกยงเปนละครทแสดงถงสถานภาพทางสงคมแกละศลธรรมอยด (เดอนเพญ ทองนวม 2543 : 99 - 103) 5.2 หนกระบอกนา การแสดงหนกระบอกนา เปนการเชอมโยงระหวางความรกในเทพนยายของชาวเวยดนามกบความภาคภมใจในความเปนชาตอยางรนแรง ทถกปลกฝงขนในชาต ผแสดงหนกระบอกนาจะยนอยหลงฉากในนาทสงถงเอวเพอควบคมการเคลอนไหวของหนกระบอกดวยไมไผลายาว เมอหลายรอยปทผานมา ทกๆ หมบานจะมคณะหนกระบอกทจะแสดงในสระนาหนาดงห (Dinh) หรอศาลาประชาคมของหมบาน เทคนคของพวกเขาจะถกเกบรกษาไวเปนความลบ แตความกลววาศลปะแขนงนจะตายไปโดยสนเชง ไดมการชกนาใหผเชยวชาญบางคนถายทอดวชาใหคนรนใหมไดฝกหดบางแลว ทกวนนมคณะหนกระบอกเหลออยเพยงไมกคณะในเวยดนาม โดยม 2 คณะอยในฮานอย ในหลายจงหวดในภาคเหนอมคณะละครอยคณะหนงทออกตระเวนแสดงไปตามหมบานตางๆ ตามปกตแลวการแสดงจะประกอบดวย 12 องก แตละองกจะเลาถงเรองราวทเปนเทพนยายเกยวกบเวยดนามและประวตของประเทศน นกดนตรพนเมองจะเลนดนตรประกอบ เชน เรองราวของเตาซงอาศยอยในทะเลสาบ ฮวาน เกยม (Hoan Kiem) ของฮานอย ปรากฏตวขนมาถวายดาบตอพระเจา หล ไท โต (Ly Thai Tho) เพอใชในการตอสกบจน เรองอนๆ มกเปนเรองเกยวกบชวตในหมบาน เชนการเพาะปลกและการเกบเกยวพชผล การตกปลา และการแขงเรอคณะละครจะไมเปลยนแปลงแกไขใดๆ ตอเนอเรองดงเดมเหลาน บางคนไดแนะนาใหพวกเขาเปลยนไปใชหนกระบอกทเปนเครองยนต เนองจากเหตผลประการแรกคอ หนเหลานหนกมาก บางตวหนกถง 20 กโลกรม และตองอาศยคนถง 4 คนในการเคลอนไหวหน อกประการหนงคอ ตามปกตแลวหนกระบอกสามารถเคลอนไหวไดเพยงทาเดยวในเวลาหนง อนาคตของหนกระบอกนานนขนอยกบกระแสของความไมแนนอน ทามกลางความบนเทงทหลงไหลเขามาในหมคนรนใหม (เดอนเพญ ทองนวม 2543 : 100) 5.3 วรรณกรรม นกประพนธและกวมกไดรบเกยรตอยางสงในสงคมเวยดนาม ดวยความคนเคยกบการตอสและความยากลาบากมาเปนเวลานานนบศตวรรษ ชาวเวยดนามจงไดคนพบขมทรพยทางวรรณกรรมของตน ซงเผยใหเหนถงจตวญญาณของชาว

119

เวยดนามทงในฐานะของประเทศและปจเจกชนเพอเปนเครองปลอบประโลม ใหความหวง และสรางแรงบนดาลใจ ไมวาจะเปนนยาย บทเพลง ตานาน นทานพนเมองและเทพนยายเปนสวนสาคญทสดในงานประพนธโบราณของเวยดนาม ตอมาในยคทสงคมกาลงพฒนา บรรดานกปราชญ พระสงฆในพทธศาสนา กษตรย และขาราชสานก ซงสวนมากเปนนกประพนธและกวทมความสามารถตางจดบนทกเรองราวและความคดของตนไว โดยใชตวอกษรทไดรบมาจาจน วรรณกรรมเหลานไดรบอทธพลจากลทธขงจอและศาสนาพทธอยางมาก(เดอนเพญ ทองนวม 2543 :104) 6. งานฝมอและศลปะ “ศลปะ” ตรงกบคาวา ม ทวด (My Thuat) ในภาษาเวยดนาม ซงแปลตามศพทวา “ความชานาญในสนทรยศาสตร” ศลปนของเวยดนามใชศลปะพนเมองในการสอสารความคดของตน โดยผานดนตร บทกว การฟอนรา ละคร จตรกรรม ประตมากรรม และแมแตงานสถาปตยกรรม ศลปะพนบานของเวยดนาม จะเหนไดจากความรงเรองทางศลปะ 2 แขนง ไดแก งานพมพไมและเครองเขน 6.1 งานพมพไม รปแบบของศลปะชนดนทเรยกกนสนๆ วา จตรกรรมหมบานโฮ งานในชวงแรกจากดอยเฉพาะงานพมพไมแบบชาวดาเทานน ตอมาไดมการเพมสสนขน จนแทบกลาวไดวาศลปะแขนงนเปนประเพณของหมบานนเสยแลว ชางฝมอของหมบานจะทากระดาษและสธรรมชาตดวยตวเอง และเตรยมไมในสไตลคลาสสก ไมวาจะเปนภาพสญลกษณของความโชคด บคคลในประวตศาสตร การสรบในอดต ภตผปศาจ นทานอปมาอปไมยทไดรบความนยมและเรองราวทางสงคม 6.2 เครองเขน งานฝมอททาดวยไมเคลอบนามนสามารถหาชมไดตามสสานตางๆ ปจจบนนสนคาประเภทเครองเขน อนไดแก ภาพเขยน ฉากไม กลอง แจกน ถาด และกระดานหมากรก กาลงเปนสนคาสงออกทสาคญ คณภาพของสนคาเหลานเปนผลมาจากความพถพถนในการเตรยมนามนครง และการออกแบบทสบทอดกนเปนประเพณมานบพนๆ ป ศลปนททาเครองเขนจะเลอกสรรและตระเตรยมไมกระดานสาหรบภาพเขยนอยางประณต ไมเหลานตองเรยบ แหงและไมมรองรอยขดขดหรอรอยอนใดแมแตเลกนอย กอนทจะถกเคลอบดวยนามนครงหลายชน จากนนจะตามดวยผาฝายหรอผาไหมบางๆ แลวจงลงนามนครงอกชนหนง ตอจากนนจะทงไมนไวในทชนเปนเวลา 2-3 วนจนกวาจะแหงแลวจงเคลอบดวยนามนครงอกชน รวมทงปนผสมนามนลนสด ขเลอยหรอดนขาว ซงจะทาใหไมกระดานเรยบเปนเนอเดยวกน

120

ผวหนาทแหงแลวจะถกขดดวยนามนพมมชเปยกกอนทจะทานามนครงอก 2-4 ครง แลวทงไวใหแหงหลายๆ วน จากนนจงขดอกหลายชวโมง หลงขนตอนทงหมดนจงจะถอไดวาพรอมทจะเขยนภาพลงไมกระดาน ถาชางฝมอใชเปลอกไขหรอเปลอกหอย เขาจะแกะรปในชนบนของนามนครงทหมดวยผา แลวเกลยหลมดวยนามนครงดา ซงจะทาหนาทเชนเดยวกบกาว แลวเคาะเปลอกเหลานลงไปในตาแหนงตางๆ ดวยคอนเลกๆ จากนนจงทานามนอก แลวแตมดวยสทตองการ เมอรปภาพคอนขางแหงแลว จะไดรบการขดอยางหมดจดเพอเผยใหเหนลวดลายของเปลอกหอยหรอเปลอกไขทมรองเลกๆ มากมาย ชางจะใชฝามอขดภาพนจนกวาลายเสนจะปรากฏชดเจนและขดใหขนเงาดวยนามนครง (เดอนเพญ ทองนวม 2543 :108 - 109) 7. สถาปตยกรรม ชาวเวยดนามมกใหความสาคญตอการออกแบบและตกแตงอาคารและสถานทฝงศพเสมอ ไมเพยงแตสงกอสรางตางๆ จะมพนฐานอยบนความงดงามทางศลปะเทานน แตการตดสนใจในการกอสรางยงจะตองปฏบตตามคาแนะนาของหมอดอกดวย ผเชยวชาญเหลานยงคงเปนทเชอถอกนมาจนถงปจจบน พวกเขาจะพจารณาเกยวกบดวงดาว ลกษณะพนทและฮวงจยของจนโบราณ แนวคดสาคญกคอการทาใหตวอาคารมความกลมกลนกบธรรมชาต ทาใหเปนสถาปตยกรรมของเอเชยทมความเปนพนเมองมากทสด อกทงยงมเอกลกษณและแฝงไวดวยความลกลบอกดวย สถาปตยกรรมทนาประทบใจมากทสดของเวยดนามสามารถหาดไดตามพระราชวง สสานของจกรพรรด วด เจดย และศาลาประชาคมของหมบาน สถาปตยกรรมเหลานสรางดวยไม หน และอฐ มกประดบประดาอยางงดงามดวยรปปนและไมแกะสลก สถาปตยกรรมเวยดนามกไดหลอมรวมเอาศลปะแบบเวยดนาม อทธพลของจน และแรงบนดาลใจจากพทธศาสนาเขาไวดวยกน ในงานแกะสลกและงานปกมกจะมมงกรปรากฏอยเสมอ ลกษณะของตวมงกรจะคดเคยวไปรอบแนวเสนโคงทกลมกลน รปรางของมงกรมความบางลงอยางเหนไดชดเพอเปดเผยถงพลงภายใน ในยคตอมา การแสดงออกทางศลปะดานการกอสรางเรมมความจรงจงและเชอมนในตวเองมากขน มการเนนถงความมนคงและความเรยบงาย ใหความสนใจในเรองความคงทและความสมดลมากขน

121

ชวงศตวรรษท 16 – 18 ศลปะจะสะทอนความคดสรางสรรค และความกลารเรมมากขน มความพยายามอยางจรงจงทจะใชหลกการดฮวงจยมาสรางความกลมกลนระหวางการกอสรางกบธรรมชาต แนวคดเหลานรวมทงการออกแบบและการตกแตงถกนาไปผสมผสานกบอทธพลของตางชาต เมอไมนานมาน งานแกะสลกสวนใหญของเวยดนามมกเกยวของกบศาสนาดงทจะพบไดในงานแกะสลกหนและไมทตกแตงดวยลวดลายสญลกษณทางศาสนา ตวอยางทดทสดของงานแกะสลกแบบพนเมองสามารถหาดไดตามวดวาอารามและเจดยตางๆ ซงมกประดบประดาแทนบชาแกะสลกดวยรปปนคนและสตวทประดษฐขนจากไม อนสะทอนถงความเชอทางศาสนาและความเปนมาทางประวตศาสตร ดงห (Dinh) หรอศาลาประชาคมในหมบานแตละแหงไมเพยงแตเปนทพบปะของชาวบานเทานน แตยงเปนทแสดงฝมอทางศลปะของชางฝมอในทองถนอกดวย ชอและเสาไมแกะสลกของศาลาประชาคมในหมบาน เจดย และวดวาอารามเปนประจกษพยานซงแสดงใหเหนถงทกษะของชางฝมอนรนามทยนยงผานกาลเวลาไดเปนอยางด (เดอนเพญ ทองนวม 2543 : 110 - 112) 8. อาหาร สญลกษณในการตอนรบของชาวเวยดนามผมความเปนมตร ตอแขกผไปเยอน ไมวาจะเปนบานใด จะเหนไดจากอาหารอยางดทถกตระเตรยมไวบนโตะ นบตงแตเกน เธอ (Can Tho) บรเวณดนดอนสามเหลยมปากแมนาโขงจนถงฮานอยในภาคเหนอ จะไดรบการเลยงอาหารอยางมไมตรจต แมแตในหมบานทยากจนทสด พวกเขาจะเกบเลกผสมนอยสงทมเพอนามาตอนรบแขก ชนดของอาหารเองกมความแตกตางกนอยางมากตามภมภาคตางๆ ขาว (เวยดนามเรยกวาCom) เปนอาหารหลกและเปนพนฐานของเกษตรกรรมของประเทศเวยดนามกลายเปนประเทศผสงออกขาวรายใหญเปนอนดบ 3 ของโลก อทธพลและการยดครองของจนทดาเนนไปเปนเวลาหลายรอยป สงผลใหเหนไดชดเจนในการใชตะเกยบและการแยกรบประทานระหวางขาวและกบขาว เวยดนามใชผกสวนครวจากพชสมนไพรหลายชนด เชน ตะไคร ใบแมงลก ผกช สะระแหน และผกชฝรงอกทงยงปรงดวยกระเทยม มะนาว และขง เครองปรงเหลานทาใหอาหารมรสชาตละเมยด และแตกตางจากเพอนบานในเอเชยประเทศอน (เดอนเพญ ทองนวม 2543 : 115) เฝอ (Pho) อาหารทเปรยบเหมอนชรก หากจะมอาหารจานใดทเหมาะจะใชนยามความเปนเวยดนามแลวละกอาหารจานนนนาจะเปนกวยเตยวทเรยกวา เฝอ ซงบางครงมกถกเปรยบเปนชรกของอาหารเวยดนาม

122

ชาวเวยดนามมกรบประทานขาวและกบขาวทบาน 3 มอตอวน แตเมอออกไปนอกบาน พวกเขามกรบประทานเฝอ คนเวยดนามชอบใชอาหารเปนตวเปรยบเทยบความสมพนธของพวกตน เมอคณเบอขาว (สามหรอภรรยาของตวเอง) คณกมกหนไปหาเฝอ (ชรก) คาอปมานแสดงใหเหนถงความหมายโดยนยทคอนขางเฉยบคมในการบงบอกถงอาหารงายๆ ชนดน “เฝอ” สวนใหญแลวจะรบประทานเปนอาหารเชาหรอไมกเปนอาหารวางยามดก แตคนจานวนไมนอยกรบประทานเปนมอกลางวนหรอมอเยน ในรานขายเฝอ นกธรกจทรารวยจะนงเคยงบาเคยงไหลกบตารวจในเครองแบบ คนถบสามลอ กรรมกร พนกงาน บรษทและนกศกษา “ขณะทรบประทานเฝอ ทกคนเทาเทยมไมแตกตางกนเลย” (เดอนเพญ ทองนวม 2543 :117 - 118) 9. สถานทสาคญในเวยดนาม ความสวยงามของผคนและวฒนธรรมกเปนสงดงดดใจผมาเยอน สงทเหลอจากสงครามนแหละทกลายเปนสวนหนงของสงดงดดทางการทองเทยวของประเทศในขณะน ไมวาจะเปนอโมงคใตเสนขนานท 17 ทซงครงหนงเคยมชออนนาเศราวา DMZ หรอเขตปลอดทหาร หรอกองเศษเหลกสนมเขรอะทพพธภณฑสงคราม แตสงครามไดกลายเปนอดตไปแลว และนอกเหนอจากความทรงจาถงสงคราม พระอาทตยเมองรอนทสดใสสองแสงกระจางราวกบเปนแดนสวรรค ชายฝงทะเลมหาดทรายสขาวสะอาดและนาสฟาใสแจว ขนเขาทเตมไปดวยปาไมมสตวชนดแปลกๆ ในขณะทความรอนแทบไมเคยบรรเทาลงเลยในดนดอนสามเหลยมปากแมนาโขงทางภาคใต แตฤดหนาวของดนดอนสามเหลยมปากแมนาแดงในภาคเหนอกลบหนาวเยนชวนหดหไดอยางนาประหลาดใจ เวยดนามเหนอมฮานอยเปนเมองหลก เมองนเปนเมองโบราณทตงมาเปนเวลาเกอบพนปแลว บานททรดโทรมและดานหนาของตกในสมยอาณานคมฝรงเศสทาใหเมองนมบรรยากาศทจะหาไมไดอกแลวในทอนในเอเชย นอกจากฮานอยแลว จงหวดตางๆ บรเวณดนดอนสามเหลยมปากแมนาแดงอนกวางขวางยงสะทอนใหเหนถงวฒนธรรมการเพาะปลกแบบดงเดมซงเปนพนฐานของ 9.1 ฮานอย จะไดพบกบวฒนธรรมทงตะวนตกและตะวนออก โดยมรดกจากประวตศาสตรตางยคสมยจะสะทอนออกมาในสถาปตยกรรมทเกยวกบวดวาอารามและเจดย ในสงยงเหลออยจากอดตสมยเปนอาณานคมของฝรงเศส และในเสยงกระหมของเครองจกรทกาลงกอสรางตกสงสมยใหมของเมองทกาลงผดขนเปนดอกเหด หากเดนทางออกจากฮานอยและเขตชานเมองทมคนอยหนาแนน จะเขาสเขตชนบททงดงามราวกบภาพวาด มทงนาขาวทเปนรปตาหมากรก ขาวนบเปนสนคาออกและอาหารหลกของ

123

ประเทศ จะพบกบบานของชมชน เจดย และวดวาอารามทซกซอนไวจากสายตาทามกลางหมไมเขยวขจและกอไผรายรอบหมบาน นอกจากนยงมเมองทาไฮ ฟอง ทแสนวนวาย ตงอยบนชายฝงทะเลตะวนออกบรเวณตดกบอาวตงเกย เมองนเปนเมองใหญอนดบสามของประเทศ มชอเสยงในการเปนแหลงคาสโนเพยงแหงเดยวของเวยดนาม ใกลๆ กนนนเรอสาเภาจะลอยลาสงาอยทามกลางทศนยภาพอนนาตนตาของอาวฮา ลอง ทบรรดาถานอยใหญและโขดหนมกถกปกคลมไวดวยสายหมอกทดลกลบและชวนใหหลงใหล ตลอดภาคเหนอ วดวาอารามและเจดยตางๆ จะมชวตชวาขนมาในยามเทศกาล – ทงทางศาสนา และทเกยวกบชาต - อกทงยงมการสกการะวญญาณ เทพเจา และวรบรษสงครามทมมานบศตวรรษ เสนทางภเขาและชางฝมอตามหมบานทแกะสลกไม ทาเครองปนดนเผา ปกผา และทาเครองเขน ในภาคเหนอนเองทความทนสมยแบบเวยดนามปจจบนจาตองหลกทางใหกบความรกในวรรณกรรมศลปะ และดนตรแบบดงเดมทยงคงเปนเกราะปองกนการรกรานจากความบนเทงสมยใหมอยางโทรทศน คาราโอเกะ และโทรศพทมอถอ (เดอนเพญ ทองนวม 2543 :147) นาเสยดายทผลของสงคราม สภาพอากาศ ความขดสนทางการเงน และการขาดแคลนวสดกอสรางทมคณภาพ กระทบตออาคารประวตศาสตรของฮานอย นอกเหนอจากตกสมยอาณานคมทถกใชสอยโดยรฐบาลหรอหนวยงานตางชาตแลว อาคารสวนใหญตางตกอยในสภาพทรดโทรม เมอไมนานมานผบรหารของเมองเพงตระหนกวาสถาปตยกรรมสมยอาณานคมทาใหฮานอยมเอกลกษณทแตกตางจากเมองหลวงแหงอนๆ ในเอเชย (เดอนเพญ ทองนวม 2543:150) 9.2 เว นครของกษตรยราชวงศเหวยน ในอดตนนตงอยหางจากชายฝง 12 กโลเมตร (7 ไมล) บนแนวแผนดนแคบ ๆ ของจงหวด เถอ เทยน เหว (Thua Thien Hue) ซงมพรมแดนตดลาวทางดานตะวนตก เปนนครแหงประวตศาสตร วฒนธรรมและวทยาการทสาคญทสด เวจงเปนแหลงดงดดสาคญของเวยดนามเสนหของเมองเกาทไรกาลเวลาแหงนไมไดมคาเฉพาะในดานประวตศาสตรและสถาปตยกรรมเทานน แตยงมคณคาทางดานความงามตามธรรมชาตของทตงบนชายฝงแมนาหอมอกดวย เว นครทตองเรงอนรกษ แมประเทศเวยดนามจะมประวตศาสตรอนมงคงและยาวนาน แตกลบมสถานทเดนๆ ทางสถาปตยกรรมอยคอนขางนอย ทใดกตามทรอดพนจากสงครามนานนบศตวรรษ จากไตฝน และจากสภาพอากาศทรนแรง กลบตองมาเผชญกบการละเลยของมนษย

124

ในปจจบนเวยดนามเรมแสดงความสนใจในการรกษาสถานทสาคญทางประวตศาสตรมากขน เหตทเปนเชนนสวนหนงเปนผลมาจากสภาพเศรษฐกจดวย เพราะเศรษฐกจของเวยดนามกาลงฟนตว ดงนนประเทศนจงเรมคดถงอะไรทนอกเหนอไปจากการตอบสนองความตองการพนฐานของประชาชน สาเหตอกประการหนงของการเคลอนไหวในครงนเกยวของกบการทรฐบาลพยายามเนนความสาคญของความเปนชาตนยม ทงในทางการเมอง วฒนธรรม และความบนเทง การบรณะซากปรกหกพงนบเปนวธการหนงทจะสรางความภาคภมใจในชาตขนมา แตทสาคญยงกวานนกคอ การบรณะจะกอใหเกดผลตอบแทนทางเศรษฐกจตามมา แตจนกระทงบดนอญมณแหงสถาปตยกรรมของเวยดนามกยงขาดความแวววาวทางประวตศาสตร นกอนรกษมงานมากมายทตองทา เสาหนและรปปนจานวนมากอยในสภาพบบสลาย โบราณสถานทสรางจากไมถกทาลายเสยหายอยางหนกจากปลวกและนาความเสยหายจากสงครามเวยดนามเปนสงทรนแรงมากตามกาแพงหนยงมองเหนรอยกระสนปนอยเตมไปหมด ตามปอมปราการตางๆ รปปนและโบราณวตถหลายชนถกทาลาย แมจนบดนกยงคงมสงทเตอนถงสงครามจนดคลายกบวาการตอสเพงสนสดลง เว ไมไดเปนเพยงทเดยวทดงดดความสนใจของนกอนรกษทอน ยงรวมถงโฮย อน (Hoi An) หมบานชายทะเลทมสถาปตยกรรมแบบจนและญปนทเดนๆ อยหลายแหง หอคอยของพวกจามตามชายฝงภาคกลางตอนใตใกลเมองยา ตรง เจดยทกระจดกระจายอยทวประเทศ อนสาวรยของหม เซน (My Son) ในจงหวดกวาง นาม ดา นง (ซงเสยหายจากสงคราม) นกประวตศาสตรยงปรารถนาจะอนรกษภมปญญาทองถนทกาลงจะดบสญไป เนองจากผรทแกชราตางพากนเสยชวตลงหรอมฉะนนกไมยอมถายทอดความรใหคนรนหลง ดงนนจงมความพยายามทจะทาการวจยและอนรกษดนตรพนบาน งานประเพณตามทองถน งานฝมอ และแมแตอาหารตารบชาววงของราชสานก ประเพณเหลานสวนมากมความเกยวของกบราชวงศเกาของเวยดนามและเปนประเพณของราชสานกทฝายคอมมวนสตเคยตอสกนมา แตการรอฟนความสนใจในประเพณของราชสานกขนมาดเหมอนจะไมทาใหรฐบาลขนของแตอยางใด (เดอนเพญ ทองนวม 2543 : 207 - 215) 9.3 อโมงคก จ (Cu Chi) ชาวตางชาตบางคนเรยกอโมงคเหลานวาโลกของกง อโมงคนชวยใหพวกคอมมวนสตไดชยชนะสงคราม ในขณะทเวยดนามบอกวาตนเองตองการลมเรองสงคราม แตในเวลาเดยวกนพวกเขากบขะมกเขมนตกแตงสมรภมรบในสงครามใหอยในสภาพด ราว 75 กโลเมตร (45 ไมล) ทางตะวนตกเฉยงเหนอของโฮจมนห ซต อโมงคก จเปน

125

ประจกษพยานอยางเดนชดถงความทรหดอดทนและความเฉลยวฉลาดทชวยใหเวยดนามชนะในการทาสงครามกบประเทศมหาอานาจอยางสหรฐอเมรกา สวนแรกของอโมงคถกขดขนชวงทศวรรษ 1940 โดยทหารคอมมวนสตทกาลงตอสกบผครองอาณานคมชาวฝรงเศส ระบบอโมงคนถกขดเพมขนชวงตนทศวรรษ 1960 จากนนจงคอยๆ แตกกงกานสาขาจนมความยาวถง 200 กโลเมตร (125 ไมล) ตวอโมงคสรางเปน 3 ระดบ มทหารและบางครงกชาวบานอาศยอยดวย มหองทาครวซงระบายอากาศผานชองและรเลกๆ เพอพรางทมาของควน มกบดกเชนพนทจะใหผบกรกตกลงไปในลมทมไมไผแหลมปกรออย นอกจากนยงมเสนทางหลบหน รวมทงอโมงคทออกไปยงแมนาซงกองโจรสามารถวายไปสทปลอดภยได คายใตดนแหงนทาใหคอมมวนสตมแหลงซมซอนตวทอยหางจากไซงอนเพยง 20 ไมล เทานน อโมงคบางสวนซอนอยใตสานกงานใหญของหนวยท 25 ของกองทพบกสหรฐดวยซา ปจจบนมเพยงบางสวนของอโมงคเทานนทเปดใหนกทองเทยวเขาชมอโมงคเหลานถกขยายใหใหญขน 8 นวทงความสงและความกวาง เพอใหความสะดวกแกนกทองเทยวชาวตะวนตกทมโครงรางสงใหญกวา มไฟเลกๆ เปนแนวไปตามพนเพอชวยใหนกทองเทยวมองเหนทาง แตไกดจะดบไฟเสยเพอใหเขาใจถงความรสกวาการอยในความมดเหมอนเชนททหารเคยอยนนเปนเชนไร นาแปลกทเสยงปนยงคงกกกองอยในบรรยากาศทกจ นกทองเทยวสามารถลองยงปน AK-47 หรอ M-16 โดยมเปากระดาษรปเสอและจระเข ทรานขายของทระลกสมยสงครามมของกระจกกระจกแบบแปลกๆ เชน รถถงของเลนททาจากปลอกกระสนปน ดอกแทกของจไอ (บางทเปนของปลอม) และหมวกเหลก ดานนอกอโมงค รฐบาลกาลงสรางเจดยขนาดมหมาเพอเปนเกยรตแกเหยอของสงคราม (เดอนเพญ ทองนวม 2543 : 324) วฒนธรรมสงคโปร สงคโปร หรอมชอเรยกอยางเปนทางการวา “สาธารณรฐสงคโปร” สาหรบคาวา “สงคโปร” มาจากคาวา “สงกาปรา” แปลวาเมองสงโต เมอเรากลาวถงประเทศสงคโปรนน มบางสงบางอยางนาดงดดมากกวาโรงแรมหรหรา ศนยกลางการจบจายสนคาอนนาตนตาตนใจและอาคารสานกงานไฮ-เทค มากมายนก นนเพราะจารตประเพณและวถแหงสมยไดปรากฏอยรวมกนในทกหนทกแหง ซงบางครงกเหนไดชดวาขดแยงกนเสยจนอดไมไดทจะตองยอมรบสงคโปรในฉายาของ “นครแหงความพศวง” สงทเบยดเสยดกนอย ณ เบองลางของตกสงระฟาสดหรอนเปนสถานทเจรจาและตกลงชอขายสนคากนกคอหลงคาบานมงดวยกระเบองแดงอยางไมเปนระเบยบ

126

ภายในบานเหลานเองทเหลาบรรพบรษจะไดรบการกราบไหวบชาอย ณ มมใดมมหนงของบานและในขณะทมการใชคอมพวเตอรอยางแพรหลายในการประกอบธรกจการคา แตคนขายเครองยาจน คนทรงเจา และบรรดาเจาของรานขายของชา ทมใบหนาอนเตมไปดวยรวรอยแหงชวต คอผรกษาชวตและขนบธรรมเนยมทมมาแตดงเดมใหคงอยตอไป เกาะสงคโปรบนแผนทโลกนนเปนเพยงจดๆ หนง ปลายคาบสมทรมลาย มเนอท 625 ตารางกโลเมตร (250 ตารางไมล) แหงนไดเตบโตขนเปนหนงในบรรดามงกรเศรษฐกจแหงเอเซย ความสาเรจทเกดขนนนไดกาวไปไกลเกนกวา เซอร สแตมฟอรด ราฟเฟลส (Sir Stamtord Raffles) ผบกเบกไดคาดการณไวมาก เมอเขาซอเกาะนจากเจาผครองมาเลยในป ค.ศ. 1819 และจดตงสถานการคาขน ราฟเฟลสไดวางผงเมองและสถาปนกเมองทาเสร ซงคาดวาจะเปนเมองทาทสาคญและขยายตวขนอยางรวดเรวในเวลาตอมา เนองจากยทธศาสตรทงความนยมยางพาราสงผลใหเกดความมงคงรารวยยงกวาเดมในชวงครงหลงของศตวรรษท 19 และชวงตนของศตวรรษท 20 จากหมบานมาเลยทอยในสภาพกงหลบใหล สงคโปรเตบโตขนอยางมากมายชกนาใหผอพยพเขามาเปนจานวนมากจากจน อนเดยและประเทศเพอนบานใกลเคยง เชน มาเลเชยและอนโดนเชย ภาพของสงคโปรทเขาวาดไวนนมไดตางจากภาพทราฟเฟลสจนตนาการไวเมอประมาณ 170 ป กอนเลยแมแตนอย ภาพดงกลาวไดแกภาพของสงคมทเปนระเบยบเรยบรอย มงคงมความประนประนอมทางเชอชาตและศาสนา รวมทงทกคนมโอกาสเทาเทยมกน นอกจากนปจจยพนฐานทางเศรษฐกจอนดเยยมยงทาใหสงคโปรเปนประเทศเนอหอมในหมนกลงทนชาวตางชาตซงทายทสด ไดสงผลถงการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจอยางนาทงดงทเหนๆ กนอย ในขณะทโลกกาลงคบคลานเขาสศตวรรษท 21 สงคโปรภายใตการปกครองของผนาประเทศรนท 2 กาลงสรางภาพลกษณของตนใหเปนเกาะแหง “ภมปญญา” มการใชเทคโนโลยระดบสงอยางแพรหลายและสามารถตดตอสอสารกบทวโลกไดอยางฉบไว พรอมกบความมงคงทเกดขน ผคนเรมตระหนกถงความสาคญของประวตศาสตร คาวา “อนรกษ” กลายเปนกญแจสาคญเนองจากมความตองการทจะรกษาความสมดลของมรดกทางวฒนธรรมไว ตกรามบานชองและอาคารใหมๆ ยงคงผดขนเรอยๆ แตการสรางสงใหมมไดหมายความถงการทาลายสงเกาอกตอไปแลว ความพยายามลาสดในการอนรกษสงมชวตทกาลงจะสญพนธและกฎหมายตอตานมลสภาวะอนเขมงวด ไดทาใหสงคโปรเปนประเทศผนาทตระหนกและหวงใยในสภาพสงแวดลอมของโลก ทสาคญไดเนรมตสงคโปรใหกลายเปนเมองแหงสวนสวรรคดวยวฒนธรรมและคานยมเอเชยและตะวนตกไดมาผสมผสานกนทนครหลวงแหงนมบงเหยนควบคม

127

สงคมทเขมงวด เชนการปรบเงนสาหรบผทไมกดชกโครกชะลางสงสกปรกหลงใชหองนาสาธารณะ นอกจากนยงมระบบขนสงมวลชนทสะดวกรวดเรวและสะอาดสะอานจนถงกบทาใหรถไฟใตดนของนครลอนดอนไดอายเลยทเดยว ประชากรราว 3 ลานคนของสงคโปรนนเปรยบประดจเบาหลอมทางวฒนธรรม โดยประกอบดวยชาวจนรอยละ 78 ชาวมาเลยรอยละ 14 ชาวอนเดยรอยละ 7 และกลมชาตพนธอนมารวมกนอกรอยละ 1 คนรนใหมลวนแลวแตถอกาเนดในประเทศสงคโปร และมความภาคภมใจทจะเรยกตนเองวา “คนสงคโปร” ความรสกชาตนยมนไดรบการเพาะบมขนโดยรฐบาลและไดรบการเนนยาดวยการเฉลมฉลองวนชาตอนยงใหญ แลวดวยความเคารพตอผตงถนฐานเดม ภาษามาเลยจงเปนภาษาประจาชาต แตทวาภาษาทใชควบคกนไปดวย (Lingua Franca) ไดแกภาษาองกฤษ สาหรบภาษาจนนนเปนภาษาแมนดารนหรอจนกลางทไดรบการสนบสนนใหเปนภาษากลางใชในการสอสารพดจา สวนภาษาราชการคอภาษาจนและภาษาทมฬ (วภาวรรณ พงศทรางกร 2539 : 23 - 24) ธงชาตของสงคโปร แบงเปน 2 สวนเทาๆ กนตามแนวนอน สวนบนเปนสแดง สวนลางเปนสขาว ขางๆ มกลมดาวสขาว 5 ดวง เรยงเปนวงกลม สแดง เปนสญลกษณของความสมพนธฉนทพนองและความเสมอภาคของมนษย สขาว เปนสญลกษณของความด และความบรสทธทงอกงามไมมทสนสด พระจนทเสยว เปนสญลกษณของประเทศใหมทกาลงเจรญกาวหนา กลมดาวทง 5 เปนสญลกษณของประชาธปไตยสนตภาพ ความเจรญกาวหนา ความยตธรรม และความเสมอภาค ตราแผนดน โลสแดงประดบพระจนทรเสยวและกลมดาว 5 ดวง ขางซายเปนสงโตแทนสงคโปร ขางขวาเปนเสอโครงแทนความสมพนธทางประวตศาสตรของเกาะมาเลเซย ขางใตมคาขวญ “Majulah Singapura” ซงมความหมายวา “สงคโปรจงเจรญ” 1. สญลกษณประจาชาต สงคโปรมสญลกษณประจาชาตคอ สงโต ซงเปนทมาของชอประเทศ สญลกษณนเปนตวแทนของความกลาหาญ ความแขงแกรงและความดเลศ สงโตจะเปนสแดงทงหมดซงตดกบพนสขาว 2 สนเปนสของธรรมชาต แผงคอเปนสงโตม 5 แฉก มความหมายเชนเดยวกบกลมดาวทง 5 ลกษณะทาทางทมงมนของสงโต แสดงถงจตใจทเปนหนงเดยวของประเทศทพรอมจะเผชญกบอปสรรคทงหลายและชนะอปสรรคเหลานน 1.1 ดอกไมประจาชาต ดอกไมประจาชาตของประเทศสงคโปร คอดอกกลอยไม พนธแวนดา มส จวคม (Vanda Miss Joaquim) คนพบครงแรกในสวนของ Miss Agnes

128

Joaquim ในป ค.ศ. 1893 และไดจดทะเบยนรบรองในปเดยวกน แวนดา มส จวคมนนมมากมายหลายพนธ โดยเฉพาะพนธ Agnes ไดรบเลอกใหเปนดอกไมประจาชาตสงคโปรในป ค.ศ. 1981 (นศารตน สตวรรณ 2544 : 17 -1 8) 2. ภมประเทศและภมอากาศ ภมประเทศ ประเทศสงคโปรตงอยระหวางเสนรง 1.09 ถง 1.29 องศาเหนอ และเสนแวง 103.38 ถง104.06 องศาตะวนออกประกอบดวยเกาะใหญซงมพนท 616 ตารางกโลเมตร (246 ตารางไมล) และเกาะเลกเกาะนอยอก 58 เกาะ คดแลวมพนทรวมทงหมด 626.4 ตารางกโลเมตร (250 ตารางไมล) ประเทศสงคโปรตงอยปลายสดดานใตของแหลมมลายพนทตางๆ เชอมตอถงกนดวยถนนและทางรถไฟททอดขามทะเลภมประเทศ สงคโปรตงอยเหนอเสนศนย มพนททงหมดประมาณ 641.1 ตารางกโลเมตร ประกอบดวยเกาะตางๆ มากมาย โดยมเกาะใหญคอ เกาะสงคโปร มพนท 586.5 ตารางกโลเมตร นอกจากเกาะสงคโปรแลว ยงมเกาะเลกๆ อกประมาณ 60 เกาะ ภมอากาศ สภาพอากาศโดยทวไป มฝนตกชกเกอบตลอดทงป เนองจากอทธพลทางทะเลและทตงของประเทศทใกลเสนศนยสตรอณหภมเฉลย 26.7 องศาเซลเซยส ความชนสมพทธเฉลย 84.4 เปอรเซนต เดอนทฝนตกมากทสดคอเดอนพฤศจกายนและธนวาคม โดยฝนจะตกแบบกะทนหน แมในวนทแดดออก สวนเดอนทฝนตกนอยทสดและอากาศรอนทสดคอเดอนกรกฎาคมและสงหาคม (นศารตน สตวรรณ 2544 : 14 - 15) 3. ประชากร ในปจจบนสงคโปรมประชากร 3.1 ลานคน (The Government of singapore, Culture [Online], accessed 23 September 2002. Available from http://www.pic.gov/asean-infoculture/singapore.html) เปนประเทศทมประชาการหลายเชอชาตหลากศาสนาอาศยอย มประชากรประมาณสามลานคน แยกเปนชาวจนรอยละ78 ชาวมาเลยรอยละ 14 ชาวอนเดยรอยละ 7 ทเหลออกรอยละ 1 เปนชนชาตอนๆ แมจะมยานอนเดย เมองชาวจนเขตมาเลย ซงยงรกษาประเพณและวฒนธรรมดงเดมไวแตกลาวโดยทวๆ ไปแลวสงคโปรใหมเปนเมองของชาวจนทไดรบอทธพลตะวนตกอยางปฏเสธไมไดทกครงทอาคารเกาถกทลายเพอสรางตกระฟาหรออาคารทอยอาศยหลงใหม กหมายถงขนบธรรมเนยมเกาๆ ถกทาลายไปดวย รฐบาลสงคโปรเรมตระหนกในปญหาน และไดเรมพยายามแกไขโดยรณรงคตอตานคานยมตะวนตกดวย คณคาแบบถอยทถอยอาศยกน ลทธขงจอเชน ชาตนาหนาประชาคม สงคม

129

มากอนสวนตว ผสานผลประโยชนแทนการเผชญหนาตงแงเปนปฏปกษกน และความสามคคกลมเกลยวในหมคนตางชาตตางศาสนา ไดรบการปลกฝงในปจจบน 3.1 ชาวจน มาตงรกรากในสงคโปรตงแตศตวรรษท 4 ซงตรงกบสมยสโขทยของเรา แตเพงจะอพยพกนมาเปนจานวนมากในศตวรรษท 19 และ 20 หรอยครตนโกสนทรนเอง โดยมาทางานเปนกรรมกร ชาวจนทมาสงคโปรสวนใหญมาจากทางตอนใตของจน เชนชาวฮกเกยนจากมณฑลฟเกยน ชาวแตจวจากซวเถาจนแคะจากกวางตง และจนกวางตง แยกยายกนตงถนฐานในยานตางๆ ของสงคโปร ซงยงคงทงรองรอยไวจนถงปจจบนตามยานเกาๆ ของเมอง ในปจจบนชาวจนสวนใหญเกดในสงคโปรแมรฐบาลจะพยายามสงเสรมการใชภาษาจนกลาง แตภาษาองกฤษกยงเปนภาษาหลก ใชในการศกษาธรกจและชวตประจาวน โดยทว ๆ ไปแลวชาวจนทนนบถอลทธเตา ลทธขงจอและศาสนาพทธรวมๆ กนไปเปนสามกษตรย ดงจะเหนไดจากในวดจนในสงคโปรมกจะรวมความเชอทงสามนไวดวยกน ชาวจนในสงคโปรเชอเรองฮวงซยเชนเดยวกน วาแมลกวนยกตองปรกษาซนแสเปนประจาการสรางตกอาคารทอยอาศยของรฐบาลกตองดทศทางกอนวางแผนโชคลางและหมอดคงเปนของคกบชาวจนไมวาทใดและตรษจนในสงคโปรกถอปฏทนทางจนทรคตเชนเดยวกบชาวจนทวไป 3.2 ชาวมาเลย เปนชนชาตพนเมองในดนแดนรอบๆ สงคโปร ชาวมาเลยสวนใหญนบถอศาสนาอสลาม การถอศลอดในเดอนระมะฏอนเปนงานใหญสาหรบชาวมาเลย และงานออกบวชกเปนงานใหญประจาปเชนกน พอคาชาวอาหรบและอนเดย เปนผนาศาสนาอสลามมาเผยแพรในศตวรรษท 15 ซงตรงกบอยธยายคตนของไทยเรา แมชาวมาเลยจะเปนมสลมเตมตว แตรองรอยความเชอเดมในศาสนาฮนดยงคงหลงเหลออย เชนใน “วายง'” (หนงตลง) กยงเปนเรองรามเกยรตและมหาภารตะ ตามความเชอของฮนด ในสงคมมาเลยหลกการทสาคญคอ ความสงบและกลมกลนกลมเกลยวกนทกคนจะพยายามรกษาความสงบสขและหลกเลยงการเผชญหนาทาทายกน ตางคนตางชวยเหลอเกอกลกน ชาวมาเลยมสานกในเรองชมชนและการตอนรบขบสผมาเยอนสง ภาษามาเลยยงเปนภาษาหลกสาหรบชาวมาเลยในสงคโปร วฒนธรรมของมาเลยในสงคโปรไมปรากฏใหเหนเดนชดนก ชาวมาเลยสวนใหญขนไปอยกนตามตกสงๆ ถา

130

จะสมผสกบขนบธรรมเนยมดงเดมของมาเลยคงจะตองไปตามเกาะทางตอนเหนอของสงคโปรจงจะพอพบหมบานมาเลยหลงเหลออยบาง 3.3 ชาวอนเดย เขามาในสงคโปรตอนกลางศตวรรษท 19 หรอราวๆ สมยพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว (ร.4) ซงเปนตอนทองกฤษเกณฑมาเปนคนงานในสวนยางในมาลายา ผานทางสงคโปร ประมาณรอยละ 60 ของคนอนเดยในสงคโปรเปนชาวทมฬ และอกรอยละ 20 เปนชาวมายาลาลสจากรฐเคราลาทางตอนใตของอนเดย นอกนนกระจายกนไปจากสวนตาง ๆ ของอนเดย เชน เบงกอล ปนจาป แคชเมยร แมสวนใหญจะนบถอฮนด แตกมผนบถออสลามเปนจานวนไมนอยทงยงมชาวอนเดยนบถอ ซคก พารซส (บชาไฟ) รสต และพทธรวมอยดวย ชาวอนเดยยงคงเกาะกลมอยรวมกนและวฒนธรรมอนเดยยงคงปรากฏเหนเดนชดอย เทศกาลฉลองใหญของชาวอนเดยคอ ไทพซม (Thaipusam) และทปวาล (Deepavali) (ธญญา ผลอนนต 2537 : 52 - 54) 4. ภาษา ภาษาทางการของสงคโปรมสภาษาคอจนกลาง มาเลย ทมฬและองกฤษ ภาษามาเลยเปนภาษาประจาชาต ภาษาองกฤษเปนภาษาหลกในการบรหารและธรกจและเปนภาษากลางสาหรบคนตางเชอชาตในการสอสารกน ภาษาองกฤษเปนภาษาแรกทสอนในโรงเรยนมาตงแต พ.ศ. 2530 (สวนภาษาแมกจะไดรบการสอนตอมา) ดงนนเกอบจะกลาวไดวาทกคนในสงคโปรใชภาษาองกฤษได จะยกเวนกแตผเฒาผแกทไมไดเขาโรงเรยน มหมชาวจนภาษาจน ฮกเกยน แตจวและกวางตงยงคงใชกนอย แมรฐบาลจะพยายามใหหนมาใชจนกลางกตาม (ธญญา ผลอนนต 2537 : 54) 5. ศาสนาและความเชอ สงคโปรใหประชากรเลอกนบถอศาสนาไดอยางเสร ไมเลอกศาสนาใดเปนศาสนาประจาชาต โดยมศาสนา อสลาม พทธ ฮนด ครสต เตา ซกข ยว เทศกาลประจาป เทศกาลตางๆ ในสงคโปรจะจดขนตามวฒนธรรมและประเพณทสบทอดกนตามแตละเชอชาต 5.1 เทศกาลของชาวมสลม โดยมากจะเปนวนทสาคญทางศาสนา ไดแก วนประสตของทาน นบมฮมหมด วนหร รายา ฮาจ (Hari Raya Hall) และวนหร รายา ปอาซา (Hari Raya Puasa) ตลอดชวงเดอนรอมดอน ชาวมสลมจะตองถอศลอด ตงแตหลงพระอาทตยขนจนถงพระอาทตยตก และเมอถงวนสดทายของเดอนรอมดอน จงมการจดงานเฉลมฉลองใน

131

แกรนดแฟชน โดยชาวมสลมถอวาชวงเวลานเปนชวงเวลาสาคญทจะกระชบความสมพนธในครอบครวใหแนนแฟนมากขน ภายในงานเฉลมฉลองนนกม “Pasar Malam” หรอตลาดตอนกลางคน โดยจดทเกลง เซอไร (Geylang Serai) ซงของทขายนนมทงอาหารมาเลย สนคาในครวเรอน เสอผา และสงของทใหในงานรนเรง 5.2 เทศกาลของชาวจน ประเพณปฏบตในแตละเทศกาลของชาวจน โดยมากในชวงเชาจะมการกราบไหวเทพเจาและบรรพบรษ เพอใหเกดความเปนสรมงคลแกตนเองและครอบครว เทศกาลทสาคญของชาวจน ไดแก วนตรษจน วนซบ โกะ เมะ (Chap Goh Meh) หรอคนวนท 15 วนปลอยวญญาณและงานทาบญใหแกวญญาณเรรอน งานทาบญใหแกวญญาณเรรอนน ตามความเชอของลทธเตาเชอวาประตนรกจะเปดในเดอน 7 ตามปจนทรคต ซงวญญาณทงหลายจะพเนจรเรรอนในโลกมนษย ดงนน เพอไมใหพวกวญญาณเหลานมารบกวนและทาอนตราย จงมการเผากระดาษเงนกระดาษทองและเซนไหวใหอาหารอยางเอกเกรก นอกจากน ยงมการแสดงงวดวย 5.3 เทศกาลของชาวฮนด เทศกาลไทปซม (Thaipusam) เปนเทศกาลทแสดงใหเหนถงความเขมแขงของจตใจทอยเหนอวตถ ผทศรทธาและอทศตนเพอศาสนา จะนาเหลกแหลม ไมหรอโลหะมาแทงหรอเสยบตามรางกาย 5.4 เทศกาลดปาวาล (Deepavali) เปนเทศกาลเฉลมฉลองทความดอยเหนอความชวภายในงานจะมการประดบประดาแสงไฟจานวนมากมาย โดยเฉพาะบรเวณถนน Serangoon ในลตเตลอนเดย มการประดบประดาแสงไฟ และพวงมาลย อยางงดงามตลอดทาง เทศกาลของชาวครสต สวนมากจะเปนวนทสาคญทางศาสนาไดแก วนครสตมาส วนอสเตอร และ Good Friday โดยเฉพาะในวนครสตมาสจะมการจดงานเฉลมฉลองอยางยงใหญ 5.5 เทศกาลของชาวพทธ เทศกาลทสาคญไดแก วนวสาขบชา ชาวพทธในสงคโปรจะไปรวมกนทาพธกรรมทางศาสนาทวด เชนเดยวกบชาวพทธทวไป นอกจากเทศกาลทจดขนตามประเพณในแตละศาสนาแลว สงคโปรยงมเทศกาลแหงความบนเทง ศลปะ วฒนธรรม กฬา รวมถงงานแสดงตางๆ (นศารตน สตวรรณ 2544 :19 - 21) 6. วธการดาเนนชวต 6.1 คนจนในสงคโปร คนจนรนเกา ทเปนบรรพบรษของนกธรกจ ชาวจนในปจจบน อพยพมาจากทางตะวนออกเฉยงใตของจน ตกทอดมาถงลกหลานในปจจบน ชอบคาขายขยนขนแขงในการทามาหาเลยงชพ มอทธพล ทางดานการคา เปนนายธนาคาร นกธรกจ เจาของโรงงานอตสาหกรรม เจาของโรงงาน ตลอดจนคาขายทวไป และทางานในสานกงาน พดภาษา

132

ฮกเกยน ไหหลา กวางตง และ ฯลฯ เปนสวนใหญ ซงภาษาถนเหลานวางรปแบบสงคมในสงคโปร แบงกลมการรวมตวกนในกลมสงคม การแตงงาน การไปวด และการเคารพบชาสงศกดสทธในวดของตน คนจนทอพยพเขามาสวนใหญเปนคนธรรมดาสามญ เชน ชาวนา คนขายของชา ชางฝมอ ชาวประมง ทเขาในสงคโปรเพอทาการคาขายในอาชพตางๆ เรมตงแตการคาขายเลกๆ นอยๆ จนการพฒนามาเปนเจาของกจการขนาดใหญๆ ตามกาลเวลาทผานไป เมออพยพเขามาคนจนเหลานกยงคงยดมนในวฒนธรรมเดมของตน เชนการนบถอผสางเทวดา การเฉลมฉลองตางๆ การรบประทานอาหาร เทพเจา การแบงชนชนตางๆ เมอเขามาแลวกมารวมพวกตามทองถนและภาษาเดมของตน เมอมาไดรบอทธพลของยโรป อเมรกา ญปน ทาใหวฒนธรรมของคนจนในสงคโปรแตกตางจากคนจนบนผนแผนดนใหญไปทกท คนจนในสงคโปรกเหมอนกบคนจนในถนอนจะอยกนแบบครอบครวขยายและครอบครวเดยวแลวแตโอกาสในการทามาหาเลยงชพ นบถอผอาวโส ชอบลกผชายมากกวาลกผหญง สวนใหญมความมงคงทางเศรษฐกจ หวหนาครอบครวจะเปนผรบผดชอบในหนสนและการกระทาทกอยาง ของสมาชก การทาบญกศลมกทากนในนามของหวหนาครอบครว และถามงานมงคล เชน การแตงงาน งานวนเกด วนแซยด (ครบรอบ 60 ป) มกนยมสงลกชายไปเปนตวแทน ชาวจนท รารวยในสงคโปร มกจะปลกบานเปนแบบยโรป ผทมฐานะยากจนจะอาศยอยในแฟลต รานคาและหองเชา ชวตในตอนเชาของผหญงผอาวโสจะตนกอนแตเชา จดธปทหงสกการบชา เชดบานชองและเตรยมอาหาร คนรนหนมสาวอาจจะดมกาแฟ ขนมปง ไขดาว เปนอาหารเชาแบบตะวนตก หรอ ขาวตม ตามทญาตผใหญในบานเตรยมไวให บางคนอาจเตรยมอาหารงายๆ ไวรบประทานททางานเวลากลางวน หรอบางคนอาจนยมอาหารประเภทฟาสฟดในครอบครวเศรษฐกจชนชนกลางและชนชนตา ผหญงมกทางานนอกบานดวย ผหญงบางคนจะอยทางานบาน บางคนกทาสวนปลกผก เลยงไก เลยงเปด เลยงหม ปลา ปลาทอง ปลาคราฟ จระเข กง ประชากรทกคนทประกอบอาชพเพาะปลก เลยงสตว ไมวาจะเปนงานอาชพหรองานอดเรก จะตองขอจดทะเบยนตอทางการกอน (ในขณะนมการขอจดทะเบยนทาไร ปลกพชและทาฟารมเลยงสตว ประมาณ 20,000 แหง) เนองจากมเนอทเพาะปลกประมาณ 25% ของพนททงหมด สงคโปรจงตองสงซอ สนคาเกษตรกรรม เชน พช ผก ผลไม ขาว กง ฯลฯ จากประเทศอน ตอนเยนๆ จะเปนเวลาทสมาชกในบานจะชมนมกน มการพดคยสงสรรคถงสงทไดพบเหน ความคบอกคบใจ ความชนชม ความประทบใจทไดรบ มการพกผอนตามอารมณแลวแตวาใครตองการทาสงใด

133

ชาวจนเชอกนวา ผหญงและผชายมความสนใจคนละอยาง ดงนนจงมการผอนคลายความตงเครยดไปคนละแบบ ผหญงจะพดคยกนตามภาษาผหญงและผชายอยในกลมผชาย เวลามรายการทวทนา สนใจจะมารวมกลมกนใหม งานฉลองตางๆ สวนใหญจะเกยวเนองกบศาสนา เพอสกการะดวงวญญาณของบรรพบรษ เพอความสาเรจในชวต คนจนถอความกตญเปนสงสาคญทสดในชวต หญงผอาวโสในบานจะเปน ผเตรยมเครองสกการบชา ใหกบผบานผเรอน ผบรรพบรษ และผทตอง ๆ โทษอยในนรก วนตรษจนจะมการเฉลมฉลองทยงใหญ 6.2 ชาวมาเลย ในสงคโปร คนมาเลยในสงคโปร สวนใหญจะมอาชพเปนชาวประมง ชาวเรอ ชาวนา ทาการเกษตรกรรม เปนลกจาง เจาหนาท ทงในภาครฐบาลและเอกชน เปนตารวจ ขายของเบดเตลด พดภาษามาเลย 6.2.1 ธรรมเนยมทนารของชาวมาเลย การทกทาย ชาวมาเลยและมสลมทกกนเองวา “วาอะเลอกม ซาลาม” ระหวางทกทายดวยคาพดกจะสมผสมอขวากนเบาๆ (ไมใชจบมอแบบตะวนตก) แลวจงผายมอไปทางหวใจ ชาวมาเลยจะไมสมผสมอกบคนตางเพศไมวาจะนบถอศาสนาใดกตาม สาหรบผทไมไดนบถออสลามไมควรทกชาวมาเลยดวยคาดงกลาวเพราะคาทกนมนบทางศาสนาอยดวยควรทกวา ซาลามต ปาฆ (อรณสวสด) ซาลามต เตงงาฮะร (สายณหสวสด) หรอ ซาลามด มะสน (ราตรสวสด) รองเทา เชนเดยวกบบานคนไทยกอนขนบานตองถอดรองเทาวางไวดานซายหรอขวาของประต ทงนเพราะชาวมาเลยอาจจะใชพนทสวนใดสวนหนงของบานทาพธละหมาด กได มอขวา/มอซาย ชาวมาเลยถอวาการรบของดวยมอซายเปนเรองไมสภาพเชน เดยวกบคนไทยทเชอวามอซายใชทางานสกปรก ดงนนมอขวาจงใชรบของทผอนใหและใชเปบขาวเขาปากดวย ของขวญงานแตงงาน ปกตเงนสดถอเปนของขวญทใหกบเจาภาพทคนเคยกบผให แตตองมอบกนอยางกระมดกระเมยนเลกนอย เชนใสซองเลก ๆ ใหกบบดาหรอญาตผชายของเจาสาวทแสดงคนเปนเจาภาพ แตถาผใหเปนหญงกจะใหแมหรอญาตทเปนหญงของเจาสาวแทนคณอาจจะใหของขวญแกพอของเจาบาวไดเหมอนกนในหมญาตและเพอนสนทมกใหของขวญแทนเงนแกเจาภาพ ของชารวยงานแตงงาน สมยกอนเจาภาพงานแตงงานจะเตรยม “บหงาตอลอ” (ตามศพทแปลวาดอกไมไขตม) ไวใหแขกทมาอวยพรเปนของชารวย

134

บหงาตอลอคอ ไขตมวางบนขางเหนยวใสกลองกระดาษรปถวยแกว ไขตมเปนสญลกษณวาการแตงงานจะประสบผลไดลกหลายคน ปจจบนนบางครงเจาภาพกจดขนม หรอของหวานอนๆ เปนของชารวยแทนไขตม ขบวนกลอง ในงานแตงงานมกจะมหนมตงขบวนตกลองรองบทสวดสรรเสรญพระผเปนเจา นอกจากงานแตงงานแลวยงพบไดในเทศกาลอนๆ รวมทงการตอนรบแขกสาคญดวย เคนดร เปนการรวมรบประทานอาหารเพอเฉลมฉลองทางศาสนาหรองานสงคมอนๆ กอนหรอหลงเคนดรจะมการสวดงานนจะจดในโอกาสใดกได เพอเสรมสรางความสมพนธในหมญาตมตรและเพอนบาน แตมขอกาหนดวาตองไมสรยสรายจนเกนไป อาหาร อาหารทชาวมาเลยรบประทานไดคอผก ปลาและเนอ สาหรบเนอสตวตองผานกรรมวธการฆาแบบอสลามชาวมสลมหามรบประทานเนอหมและสวนตางๆ ของหม สตวเลอยคลาน เชน กบ ง จระเขและนกลาเหยอ เชน เหยยว นกอนทรย สรา ตามหลกแลวนอกจากจะหามชาวมสลมดมเครองดมททาใหมนเมาทกชนดแลว ยงหามอยในแวดวงของผดมสรายาเมาอกดวย แตในทางปฏบตกมการยกเวนบาง หากคณเปนเจาภาพและเชญชาวมาเลยอสลามมากควรจดแยกทจายอาหารเปนสองชด ชดสาหรบมสลมจะไมมเหลายาวางปนอย สนข ศาสนาอสลามหามผนบถอสมผสกบจมกและขนเปยกๆ ของสนขและหามสนขเลยตว ดงนนจงไมควรนาสนขไปบานชาวมาเลย และเมอเพอนมสลมมาบานกตองจดเกบสนขไวไมใหออกมาเพนพาน สเหรา คนตางศาสนาทสนใจอาจเขาชมสเหราได แตตองขออนญาตกอน และถอดรองเทากอนเขาเชนเดยวกบการเขาโบสถ สตรตองปดแขนขาใหมดชดและไมเขาไปในมสยดขณะทมการสวดหามเดนขวางหนาผทสวดอย หามจบคมภรกรอานและหามถายรปโดยไมไดรบอนญาต (ธญญา ผลอนนต 2537 : 54 - 55) 6.3 ชาวอนเดยในสงคโปร คนอนเดย อพยพเขามาทางานในสงคโปร ในสมยทองกฤษเขาครอบครองเนองจากองกฤษตองการแรงงาน ชาวอนเดยจะเขามาเปนคนรบใชในบาน กรรมกร ตารวจ พอคา ยามรกษาการ พอคาเร พอคาขายของชา ทางานในไร ชาวทมฬ เขามาทาสวนยาง เปนยาม เนองจากมรปรางสงใหญ พวกซก ทอพยพจากแควนปญจาป เขามาเปนคนขายของ ตารวจ ยาม

135

ชาวอนเดยทอพยพเขามาอยในสงคโปร สวนใหญจะอพยพมาจากทางใตของอนเดย ใชภาษาพดจากถนเดมของตน ไดแกภาษา ทมฬ เทเลก ฮนด เบงกาล ฯลฯ นบถอศาสนาฮนดและพราหมณ พธกรรมทางศาสนาของคนอนเดยสวนใหญ จะเกยวของกบการอยดกนดของตนเอง การกสกรรม โดยมอบความไววางใจใหกบพระเจา มความพอใจในสภาพความเปนอยของตนเอง มงแสวงหาความสขในโลกหนานอกจากศาสนาพราหมณ ฮนดแลว ยงนบถอ เจาแมกาล พระวษณ พระศวะ ซงถอวาเปนเทพสงสด 6.4 ชาวยโรป สวนใหญเปนเจาของสวนยาง ไรยาสบและ กจการอตสาหกรรมตางๆ (ณจฉลดา พชตบญชาการ 2529 : 67 - 71) 7. วฒนธรรมสงคโปร ประเทศสงคโปร ไดชอวาเปนประเทศแหงวฒนธรรมตะวนออกทสมบรณแบบเปนวฒนธรรมผสมระหวาง จน มาเลย อนเดย และยงไดรบวฒนธรรมของประเทศองกฤษ และอเมรกา ซงสงคโปรเคยตกอยภายใตการปกครองขององกฤษ 140 ป องกฤษใชนโยบาย “แบงแยกแลวปกครอง” ใหคนเขาเมองโดยเสร วฒนธรรมเดมยงคงมอยในกลมผสงอาย ทมวย40 ปขนไป สวนชาวหนมสาว มวถการดาเนนชวต และชวตประจาวนเปนแบบชาวตะวนตกมากขน (ณจฉลดา พชตบญชาการ 2529 : 62) 8. จดเดนของวฒนธรรมสงคโปร หลงจากสถาปนาเปนรฐอสระ ปกครองตนเองในวนท 9 สงหาคม พ.ศ. 2508โดยม นายส กวนย เปนนายกรฐมนตร ใชเวลาสรางชาต 20 ป สรางวฒนธรรมสงคโปร ใหเปนวฒนธรรมรวมของคน 3 ชาต คอ จน มาเลย และอนเดย เรยกวา วฒนธรรมสงคโปร (Singaporean culture) อปนสยโดยทวไปของชาวสงคโปร เปนคนขยนขนแขง รกความกาวหนา อดทน รกความสะอาด สวยงามเปนระเบยบ ปฏบตตามกฎเกณฑ กฎระเบยบ และกฎหมายบานเมองอยางเครงครด ผนามความจรงใจทจะแกไขปญหาของชาตบานเมอง มแผนงานและเปาหมายในการบรหาร งาน และปฏบตตามแผนงานและเปาหมายนน สงคโปรในปจจบนเปนศนยกลางการคา การคมนาคมทงทางเรอและทางอากาศ ททาเทยบเรอ ททนสมย มเรอสนคาทงใหญและเลกเขาออกรบสงสนคาอยตลอดเวลา มอสรางและซอมเรอ ทาอากาศยาน สงคโปร สามารถรบเครองบนขนาดใหญ (โบวอง 747) เขาและออกไดพรอมกนประมาณ 50 ลา เปน ศนยกลางการทองเทยวใหความสะดวกปลอดภย มบรรยากาศเหมาะสมทจะมาพกผอน เปนแหลงผลตและ จาหนายผลตภณฑเครองใชไฟฟา เครองคอมพวเตอร

136

ซงเปนทยอมรบโดยทวไป เปนศนยกลางธนาคาร ทใหญทสดแหงหนงในเอเชย มธนาคารทวโลกประมาณ 100 กวาสาขามาเปดททาการ ชวตความเปนอยในปจจบน คนหนมสาวดาเนนชวตตามแบบตะวนตกมากขน สตรทจบปรญญาตร สามารถทาการหาเลยงชพดวยตนเองได มกไมคอยนยมสมรส ผนาของประเทศกาลงรณรงคในเรองน ดวยการเสรมสรางขวญและกาลงใจหากมการสมรสของบคคลในระดบนเกดขน ทงนเพอทจะได บคคลทมคณภาพมาเปนกาลงสาคญในการพฒนาประเทศตอไป เดมสงคโปรเคยมปญหาสลมในชมชน แตผนาไดจดผงเมองใหมสรางแฟลตใหประชาชนเชาซอราคาถก ประชาชนทมฐานะนยมไปปลกบานแถบชานเมองในประเทศสงคโปรนนบานเมองสะอาด ม สวนสาธารณะและสวนพกผอนพอเพยงกบจานวนประชากร ทไมนยมใหแตละครอบครวมบตรเกน 2 คน รฐจะจดสวสดการในดานการศกษา การรกษาพยาบาลใหพรอมหากมบตรในจานวนทกาหนดการทง กระดาษ ในทสาธารณะจะตองเสยคาปรบสงและทาการปรบอยางจรงจง การศกษาในเกณฑบงคบเรมขนเมอ เดกอายได 6 ขวบ ตองเรยนจนจบหลกสตรมธยมศกษา ตอนปลายเปนเวลา 9 ป ในระยะเวลา 3 ปแรก ทางโรงเรยนจะเสรมทกษะเดกในเรองการเรยนภาษา ทงภาษา องกฤษ แมนดารน มาเลย ทมฬ โดยเดกจะตองศกษาใหคลอง 2 ภาษา ในระยะ 9 ปน ควบคกนไป กบการเสรมความรทางดานวทยาศาสตร เพอการเตรยมตวสาหรบประเทศอตสาหกรรมเดกๆ จะไดรบการอบรมใหมระเบยบวนย รกชาต นอกจากน มการสงเสรมทางดานดนตร ศลปะ วรรณคด ในประเทศสงคโปรนน บานเมอง สะอาด ประชาชนมระเบยบวนย ภาคภมใจตอการเปนคนสงคโปร รานคา บานชอง สะอาดตา เหมาะเปนเมองทองเทยว ซงปหนงๆ สงคโปรมรายไดจากการทองเทยวเปนจานวนมาก จากสาเหตขางตน และในสงคโปรจะไมอนญาตให รถยนตหรอรถรบจางทไมมผโดยสารเขาในทชมชน เพราะจะเปนเหตให การจราจรตดขด รถยนตสวนตวตองมผโดยสารเตมคนรถประมาณ 4 คน จงจะเขาออกเขตเมองในชวโมง เรงดวนไดในสงคโปรมหองสมด และสอการสอนททนสมย สงเสรมใหมการคนควาดวยตนเองเพมเตม (ณจฉลดา พชตบญชาการ 2529 : 64 - 65 ) 9. สถาปตยกรรมทสาคญ สงคโปรจะมชอเสยงมากในเรองตกสงระฟา แตสงคโปรกมพนทสเขยวมากกวาเมองใหญอนๆ ในเอเชยตะวนออกเฉยงใต การเตบโตของขบวนการรณรงคเพอการอนรกษสงแวดลอม ทาใหมนใจไดวาสวนสาธารณะและอทยานจะยงคงอยจนถงคนรนตอๆ ไป มาตรฐานการดารงชวตทสงขนมสวนชวยสนบสนนในเรองจตสานกเกยวกบสงแวดลอม ดงเชน ชาวสงคโปรเชอวา “ธรรมชาตเปนสวนหนงของมาตรฐานชวตทดขน”

137

หลงจากไดรบเอกราช สงคโปรลงมอดาเนนการพฒนาประเทศใหทนสมย มการจดตงสวนพฤกษศาสตร มการรณรงคเรองความสะอาดและความเปนระเบยบเรยบรอยใหสมกบความทนสมย มการจดการพนทเสอมโทรม และพนทขางถนนใหเรยบรอยโดยการกาจดวชพชใหหมดไป พรอมกบปลกหญา ตน Rain trees (Samanea saman) และตนปาลมจากตางประเทศทดแทนดสวยงามเปนระเบยบเรยบรอย พนทรอบรมทะเลสาบหลกๆ จงถกตกแตงดวยตนกก ตนออ และไมพม มมชนแฉะทางดานเหนอสดไดรบการจดแตงใหเรยบรอย โดยยดนโยบายความสะอาดและความเปนระเบยบ มการปลกตนไมเปนพมๆ ตามขางถนน พนทหนองบงลดจานวนลง ขณะเดยวกนทะเลสาบจาลองไดรบการกอสรางขนอยางมแบบแผน (วภาวรรณ พงศทรางกร 2539 :158 - 160) 10. อาหาร บางทอาจจะไมมทแหงใดในโลกทชวตคนเราจะเกยวของกบเรอง “อาหาร” มากเทาทสงคโปร คนสงคโปรชอบสนทนาเกยวกบเรองอาหารเหมอนกบคนองกฤษชอบสนทนาเกยวกบเรองอากาศ การผสมผสานกนระหวางชนตางเชอชาต เชน จน มาเลยและอนเดย รวมทงประชากรกลมอนๆ ทอพยพโยกยายถนฐานจากทตางๆ ทวโลกมายงสงคโปรนบไดวาเปนทมาของอาหารการกนทมใหเลอกมากมายหลายชนด ทงตามแผงขายอาหารรมทางและในภตตาคารราคาแพง อาหารจานเดดของสงคโปร ความแตกตางหลากหลายของผคนมอทธพลตอรปแบบของอาหารการกนในสงคโปร นอกจากการผนวกเครองเทศของคนอนเดยเขากบความชานชานาญของคนจน แกงรสกลมกลอมของคนมาเลย วธการปรงอาหารแบบคนอนโดนเซย และอาหารทะเลสดใหมแลวคณจะไดลมรสอาหารประจาทองถนซงแสนจะเปนสงโปรดปรานของคนทน นอนยา (Nonya) ผลตผลทเกดจากการผสมผสาน ทวากลบมลกษณะบางอยางเปนเอกลกษณเฉพาะตนกคออาหารนอนยา อนเปนผลพวงมาจากความรกของหนมชาวจนผอพยพและสาวชาวมาเลย จากมะละกา ปนงและสงคโปรซงแตงงานขามชาตกน และนาไปสการกอตวของวฒนธรรมแบบเพรานากน (Peranakan) พวกผหญงหรอทเรยกวา Bibis เลยงด Babas หรอพวกผชายดวยอาหารทเปนสวนผสมของรสชาตความเอรดอรอยทงแบบจนและแบบมาเลย มการใชสากและครกหนเพอบด Rempah ซงทาจากเครองเทศมากมายหลายชนด สวนผสมพวกนเองทาใหอาหารนอนยามรสชาตไมเหมอนอาหารชนดใดๆ อาหารทะเล เนองจากสภาพภมประเทศทลอมรอบดวยทองทะเลในเขตรอน สงคโปรเปนแหลงอดมสมบรณดวยปลาสด ๆ และอาหารทะเลจานวนมาก

138

กงสารพดทงเลกและใหญ ป ปลาจะละเมด lkan merah Tenggiri ปรากฏใหเหนในอาหารทองถนหลายชนด เครองเทศและวธการปรงอาหารแบบจนถกแปรสภาพเปนอาหารจานเดด เชน ปผดพรกไทย กงทอด และ Sotong (ปลาหมกขนาดเลก) ทอดกรอบและแกงหวปลามกจะไดรบการขนานนามวาเปนอาหารประจาชาตของสงคโปรอยบอยๆ นนมสวนผสมของเครองเทศอนเดย มาเลยและนอนยา (Nonya) อาหารประจาชาตอกอยางหนงของสงคโปรกคอ ปผดพรก คนสงคโปรชนชอบอาหารทะเลมาก คงจะเปนเพราะเหตนดวยกระมงจงทาใหผคนทโยกยายไปตงหลกแหลงแถบชายฝงพากนเปดภตตาคารอาหารทะเลดๆ ขนเปนแถว อาหารจน ชาวจนเปนชาตทมฝมอในการทาอาหารอยางยง ไมวาจะเปนปลาสดธรรมดาๆ หอยเปาฮอ หรอรงนก คนจนสามารถนามาดดแปลงเปนอาหารไดหมด ชาวจนจานวนไมนอยในสงคโปรยงคงพงพอใจจะรกษารปแบบดงเดมของการปรงอาหารไว สวนการกนอาหารจนนนถาจะใหอรอยทสด ตองกนโดยใชตะเกยบ การปรบเปลยนเพอความสอดคลองตอความตองการภายในทองถนและตอขอจากดดานภมอากาศ รวมทงการรบอทธพลจากตางชาต ทาใหเกดอาหารรสชาตแปลกๆ ใหมๆ แตกตางจากทเคยมมาบนแผนดนใหญ อาหารมาเลย Rendang หรอสตวเสรฟกบขาว “Nasi minyak” (ซงผสมเครองเทศ เชน ลกกระวานและอบเชย) กบแกงเผดผกและ Sambal อาหารมาเลยนนถาจะกนใหถกวธตองกนดวยมอ หรอไมกดวยชอนสอม และเนองจากความเชอทางศาสนาอสลามจะไมมการเอาหมมาปรงอาหารเดดขาด อาหารมาเลยจะปรงดวยรสชาตใบมะกรด ขง กระเทยม และมกไมคอยเผดรอนหรอทเรยกวา Pedas มากเทาใดนก อาหารจานเดดสดโปรดตลอดกาลของคนสงคโปรคอ สเตะทาจากเนอวว เนอแกะ หรอเนอไกเสยบไมไผเหลาเลกยางใหสก เสรฟกบหอม แตงกวา Cketupat (ขาวอด) และนาจมทาจากถว อาหารอนเดย การรกรานของพวกโมกล (Moghul) ซงสงผลกระทบตอวธการปรงอาหารของชาวจน กมอทธพลตออนเดยทางตอนเหนอเชนกน โดยสงผลออกมาในรปของอาหารโมกลมากมายหลายชนด ในอนเดยขาวสาลคออาหารหลก และเตา tandoor กถกใชสาหรบอบแปงทตเปนแผนบางเรยกวา Naan นอกจากนยงใชปรงอาหารประเภทปลาและไก ไมวาจะใชทงตวแบบ Tandoori หรอปรงเปนชนเลกๆ แบบ Tikka กตาม จะเสรฟมาพรอมกบซอสครมขนทไดรบการถายทอดกรรมวธการทาจากเปอรเซย ศาสนามบทบาทสาคญอยางยงในเรองอาหารการกนของคนอนเดย ชาวมสลมไมกนเนอหม ชาวฮนดไมกนเนอวว ในขณะทชาวพทธจะไมยอมฆาสงมชวตใดๆ และไมยอมกนแมแตไข

139

ผลทเกดขนกคอ อาหารมงสวรตของทนกลายเปนทางออกทดและไดรบความนยมอยางไมมทใดในโลกจะเทยบได อาหารอนเดยมกจะเสรฟมาบนใบตองหรอบน Thali เปนถาดขนาดใหญสาหรบใสอาหาราพรอมถวยขนาดเลกทเรยกวา Katori ภายในบรรจขาวและเครองเคยงอยางอน ๆ อาหารอนเดยหนงมอประกอบไปดวยรสชาตเปรยว หวาน เคม และเผดทผสมผสานกนอยางลงตว ถาจะกนใหถกตามประเพณแลวตองกนดวยมอจงจะด อาหารอนโดนเซย หมเกาะทรจกกนในนามหมเกาะเครองเทศ (The Spice Islands) เปนอกแหงหนงทเปนแหลงกาเนดของอาหารอรอยๆ มากมาย ปรงขนอยางนารบประทาน จากผลไมนานาชนด ถวและผก นอกจากนการปรงอาหารโดยใชถว เครองเทศและนากะทมาเปนสวนประกอบ ลวนมอทธพลอยางสงตอการปรงอาหารของคนสงคโปร Nasi Padang ซงมทมาจากแถว Padang เปนอาหารประจาทองถนปรงจากเนอและผก โดยรบประทานกบขาวสวย อาหารไทย สวนมากมกจะมรสชาตจางๆ ของมะนาวและสะระแหนปะปนอย ซงมกจะรบประทานพรอมกบนาพรกเผา อาหารทวาเปนอาหารเหมาะสาหรบคนรกความเผดรอนจรงๆ เชนเดยวกบตมยากงอนลอชอ อาหารญปน อาหารทถอวามรปลกษณงดงามทสดกคออาหารญปน ทงนเนองมาจากการประดบตกแตงและการจดวางเครองปรงตางๆ อยางวจตรบรรจงบนจานชามกระเบองเนอใส อาหารจงกลายเปนเรองของศลปะ ผลไมประจาทองถน ในสงคโปรนนบางครงแทนทเราจะบอกเวลาดวยลกษณะของภมอากาศ เราอาจจะระบเวลาดวยการบอกชอผลไมประจาฤดกาลแทน ผลไมประจาทองถนทมชอเสยงมากทสดกคอ เจาผลไมหนามแหลมและกลนรนแรง ทเรยกกนวา ทเรยน (Durian) เครองดม เบยรทผลตขนในสงคโปร เชน Tiger Anchor และยหอใหมคอ Raffles Light เปนเครองดมชนยอดคกบอาหาร ไวนและเครองดมชนดอน ๆ อกมากมาย ไมควรอาลาจากสงคโปรไปโดยยงมไดลมลองสงคโปร สลง คอคเทล (Singapore Sling Cocktail) หรอจะใชสตรนลองทาเองทบานกได (วภาวรรณ พงศทรางกร 2539 :138 -153) วฒนธรรมมาเลเซย เมอหมนกวาปมาแลวชาวพนเมองมาเลยอพยพมาจากทางตะวนตกเฉยงใตของจน เขามาตงถนฐานอยบนแหลมมลาย แตกอนนนแหลมมลายตกอยใตการปกครองของพวกฟนน ซงมศนยกลางอยใตดนแดนกมพชา พวกศรวชยซงมศนยกลางอยในสมาตรา และอาณาจกรมชปาหต (Majapahit) ซงมศนยกลางอยทหมาเกาะชวากอนทชาวจนจะอพยพเขามาอยในมะละกา

140

ตอนตนศตวรรษท 14 พรอม ๆ กบการเขามาของศาสนาอสลามทไดรบการยอมรบนบถอในหมคนพนเมองอยางรวดเรว และความเจรญรงเรองของมะละกานเองทชกนาใหชาวยโรปเกดความสนใจดนแดนสวนน และเรมตนเสนทางการคาเครองเทศกบมะละกา ในศตวรรษท 15 เสนทางเดนเรอไปคาเครองเทศกบประเทศตะวนออกตองผานอยปตซงไมยนยอมใหเรอของคนทไมไดนบถอศาสนาอสลามเขามาจอดแวะ สรางความยงยากลาบากใหกบเรอของพวกยโรปมาก ดงนนชาวยโรปจงแสวงหาเสนทางเดนเรอใหม ชาวโปรตเกสเปนชาวยโรปพวกแรกทเขามาถงและเขาครอบครองดนแดนบนแหลมมลายในป ค.ศ. 1511 ตอมาชาวดตชไดตดตามมายดครองพนทบางสวนบนแหลมมลายในตอนตนศตวรรษท 16 ตามมาดวยองกฤษทแผอทธพลมาถงซกโลกนดวยการมาตงเมองทาทปนง เมอป ค.ศ. 1786 และเขายดครองมะละกาในเวลาอก 10 ปตอมา องกฤษยดเอาดนแดนบนแหลมมลายเปนอาณานคมเมอมการพบแรดบก หลงจากนนมาเลเซยตะวนออกกตกเปนเมองขนขององกฤษ โดยนกเผชญโชคชอ ชารล บรค ผซงภายหลงไดรบการสถาปนาเปนราชาแหงซาราวก (Rajah of Sarawek) ไดทาการแยงชงการปกครองดนแดนมาจากสลตานแหงบรไน และนาดนแดนนกบบรษทนอรทบอรเนยว (North Borneo Company) ซงปกครองดแลรฐซาบาหอยในขณะนน มามอบใหเปนดนแดนทอยภายใตการปกครองขององกฤษ หลงสงครามโลกครงท 2 องกฤษกเขามามอานาจปกครองเหนอซาบาหกบซาราวกโดยเดดขาด เมอเกดความตองการแรงงานมาทาสวนยางกบอตสาหกรรมดบกทมลาย องกฤษไดนาชาวอนเดยจานวนมากเขามาอยบนแหลมมลายทาใหประชาชนทอาศยอยบนแหลมมลายเปนประชากรทมหลากหลายเชอชาต เมอญปนเขาครองแหลมมลาย ชาวพนเมองไดรวมตวกนตงกองทหารปา (Communists Guerrillas) ตอตานการรกรานของญปน แตเมอสงครามโลกครงท 2 ยตลง กองทหารปาตดอาวธของมาเลเซยไมไดสลายตวไป กลบรวมตวกนหนมาทาการปกครองขององกฤษเมอ ค.ศ. 1948 และไดรบชยชนะในทสด มลายไดรบเอกราชจากองกฤษในป ค.ศ. 1957 ประเทศมาเลเซยจงถอกาเนดขนจากการรวมตวกนของ ซาบาห ซาราวก และสงคโปรในป ค.ศ. 1963 โดยม ตวนก อบดล ราหมาน (Tunku Abdul Rahman) เปนนายกรฐมนตรคนแรกของประเทศมาเลเซย แตในเวลาอก 2 ปตอมา สงคโปรกถอนตวออกจากการเปนหนงในสหพนธรฐมาเลเซยไปตงประเทศใหม การตงตวเปนประเทศมาเลเซยไดรบการคดคานอยางมากจากประเทศอนโดนเซยและฟลปปนส เพราะทง 2 ประเทศนอางสทธในการปกครองดนแดนบางสวนทางตะวนออกของมาเลเซย

141

ตอมาสถานการณตงเครยดขน เมอมาเลเซยตองเผชญหนากบอนโดนเซย และอนโดนเซยยกกองกาลงบกรกขามเขามาในพรมแดนมาเลเซยแตถกตอตานอยางเขมแขงจากกองทพมาเลเซยและกองกาลงผสมของประเทศในเครอจกรภพจนอนโดนเซยตองถอนกาลงกลบไป ตอมาเกดสถานการณไมสงบขนในมาเลเซยมการจลาจรกลางเมองเพราะมการปะทะกนระหวางประชาชนตางเชอชาตของมาเลเซย คอชาวมาเลยและชาวจน โดยชาวจนถกฆาตายไปหลายรอยคนแตรฐบาลกสามารถจดการแกปญหาไดสาเรจ พลเมองตางเชอชาตของมาเลเซยจงสามารถอยรวมกนไดอยางปกตสข (ศภลกษณ สนธชย 2546 : 25 - 27) ประเทศมาเลเซย มชอเปนทางการวา สหพนธรฐมาเลเซย (Federation of Malaysia) ตงอยในเอเชยตะวนนออกเฉยงใต พนทสวนหนงอยบนแหลมมลาย (Peninsular Malaysia) และพนทประเทศอกสวนหนงอยบนเกาะบอรเนยว (The Island of Borneo) มาเลเซยมพรมแดนประเทศทางบกตดกบประเทศอนโดนเซย ทางทะเลตดกบทะเลจนใต (South China Sea) ทางตอนใตของเวยดนาม ทศเหนอมอาณาเขตตดกบประเทศไทย ทะเลจนใต และประเทศบรไน ทศตะวะนออกจรดทะเลซล (Sulu Sea) กบทะเลเซเลเบส (Celebase Sea) ทศใตตดกบประเทศอนโดนเซยและชองแคบยะโฮร(สงคโปร) ทศตะวนตกตดกบชองแคบมะละกาและทะเลอนดามน มาเลเซยเปนดนแดนแหงเทศกาล รปรางลกษณะคลายพระจนทรเสยว แบงออกเปน 2 สวนคอ มาเลเซยตะวนตกและมาเลเซยตะวนออก หางจากกนประมาณ 650 กโลเมตร โดยมทะเลจนใต แบงดนแดนออกจากกน (ศภลกษณ สนธชย 2546 :17) มาเลเซยตะวนตก ตงอยบนคาบสมทรมลาย ภมประเทศเปนเนนเขาและภเขา จากทางเหนอถงทางใต ทางตะวนตก และตะวนออก เปนทราบ ม 9 รฐ ซงมสลตานหรอพระราชาธบดเปนผปกครอง ไดแก รฐ กลนตน ตรงกาน ประลส เคดาห (4 รฐ น ประชากรสวนใหญเปนชาวมาเลย นบถอศาสนาอสลามมความเจรญนอยกวาสวนอน) รฐ เปรค ปาหง สลงงอ ยะโฮว เนกรเซมบลน มะละกา ปนง มความเจรญทางดาน เศรษฐกจ มคนจนทาการคาขายประกอบธรกจ มาเลเซยตะวนออก ตงอยทางตอนเหนอของเกาะบอรเนยว ภมประเทศเปนเทอกเขาและมทราบแคบ ๆ แถบชายฝง ม 2 รฐ ไดแก รฐ ซาบาหและซาราวก สลตานเปนผแตงตง ผวาราชการรฐ มการขดเจาะนามนและสงเปนสนคาสงออก แถบนมเศรษฐกจด กวาทางดานกลนตน (ณจฉลดา พชตบญชาการ 2529 : 81 - 82) มาเลเซยเปนประเทศทตงอยในภมประเทศทสวยงาม มฐานะเปนประเทศมาเลเซยเมอป ค.ศ. 1963 โดยเกดจากการรวมตวของมลายกบสงคโปร ซงเคยเปนดนแดนในอาณานคมขององกฤษมากอน ในอดตมาเลเซยตองตอสกบอนโดนเซย ทตองการเขามามอทธพลเหนอ

142

มาเลเซย และฟลปปนส ทเรยกรองเอารฐซาบาหไปเปนของตน ตอมาสงคโปรแยกตวไปเปนประเทศใหมเมอป ค.ศ. 1965 เศรษฐกจของประเทศทแขงแกรงมาหลายสบป ทาใหมาเลเซยเปนประเทศทมฐานะทรารวยประเทศหนงในเอเชยตะวนออกเฉยงใต การเมองทมนคงในประเทศมชาวมาเลยเปนผนาการปกครอง สวนเศรษฐกจการคาอยในมอของชาวจนกบชาวอนเดย เปนการแบงแยกทชดเจนมานานแลว กวลาลมเปอร เมองหลวงของมาเลเซย สรางขนเมอป ค.ศ. 1890 สถาปตยกรรมตางๆ ในกวลาลมเปอรเปนศลปะผสมของชาวมาเลย ชาวจน ชาวอนเดย และชาวยโรป ถงแมวามาเลเซยจะไมใชรฐอสลามอยางเปนทางการ แตจานวนประชากรสวนใหญของประเทศนนเปนชาวมสลม จงทาใหมาเลเซยมศาสนาอสลามเปนศาสนาประจาชาต กวลาลมเปอรเปนเมองมสลมททนสมย เตมไปดวยอาคารทออกแบบสมยใหม มศนยการคาขนาดใหญ นอกจากนนเมองหลวงของมาเลเซยยงมสงกอสรางทเชดหนาชตาอวดชาวโลกดวยคอ ตกแฝดทสงทสดในโลก ทชอวา เปโตรนาส ทาวเวอร (Petronas Towers) ซงเปนสญลกษณของมาเลเซยยคใหม ตกแฝดเปโตรนาสสง 451.9 เมตร สรางเสรจเมอป ค.ศ. 1998 ดวนเงนงบประมาณกอสราง 1.9 พนลานยเอสดอลลาร ตกแฝดนม 88 ชน (ตามความเชอของชาวจนทเชอวาเลข 8 เปนเลขนาโชค) สรางบนฐานรปดาว 8 แฉก ตามลกษณะสถาปตยกรรมศลปะของอสลาม เมองมะละกาทเคยรงเรองในอดตกอนทจะมมาเลเซยในวนน อยหางจากกวลาลมเปอรเพยงขบรถ 2 ชวโมง มะละกาเปนเมองของชาวจนทมาตงรกรากอยทนตงแตศตวรรษท 15 ความรงเรองของมะละกาในเวลานนเปนสงลอใจใหบรรดาประเทศนกลาอาณานอคมอยากเขามาครอบครอง มะละกาจงตกอยใตการปกครองของตางชาตทผลดเปลยนกนเขามาครอบครอง คอ โปรตเกส ดตช และองกฤษ สงทเหลออยในมะละกาวนนคอ รองรอยความเจรญในครงนนทยงมเสนหผกมดใจนกทองเทยวทกคนทไดมาเยอนมะละกา เมองตางๆ ทอยทางตะวนออกของมาเลเซยมภมประเทศทสวยงามดวนเนนเขาสงๆ ตาๆ เปนรสอรทตากอากาศทนกทองเทยวทงในและนอกประเทศไปเทยวอยางมากมาย มาเลเซยมสนามกอลฟทนสมยทสรางทามกลางธรรมชาตทไดชอวาสวยงามบรสทธแหงหนงในเอเชยอาคเนย นอกจากนทองทะเลของมาเลเซยยงมโลกใตนาทยงไมถกทาลาย และไดชอวาเปนทะเลทสวยงามแหงหนงของโลก ( ศภลกษณ สนธชย 2546 :18 – 20) 1. ภมประเทศและภมอากาศ 1.1 ภมประเทศ ประเทศมาเลเซยตงอยบนแหลมมลาย (Peninsular Malaysia) พนทประเทศสวนหนงอยบนแหลมมลาย พนทประเทศอกสวนหนงครอบคลมพนท 1

143

ใน 3 ทางตอนเหนอของเกาะบอรเนยว (The Island of Borneo) เรยกวา มาเลเซย บอรเนยว (Malaysia Borneo) ประเทศมาเลเซยประกอบดวย 13 รฐ กบ 1 เขตการปกครองพเศษ 2 รฐอยบนเกาะบอรเนยว คอ รฐซาบาหและรฐซาราวก เปนประเทศเดยวในเอเชยตะวนออกเฉยงใตทมพนทประเทศทงแผนดนใหญและหมเกาะ สวนทเปนแผนดนใหญคอแหลมมลาย มพนทรวมปนงและเกาะเลกเกาะนอยทรอบๆ สวนเกาะบอรเนยวอยหางออกไปทางทศตะวนออก ทตงของรฐซาราวกกบซาบาห แหลมมลายเปนทตงของรฐ 11 รฐ กบกรงกวลาลมเปอร พนทรวมกนประมาณ 465,000 ตารางกโลเมตร ทางทศตะวนตกเฉยงเหนอของประเทศเปนทตงของรฐเกดะหหรอไทรบร(Kedah) ปะลส (Perlis) ปนงหรอเกาะหมาก (Penang) และเประ (Perak) ทางทศตะวนออกเฉยงเหนอเปนทตงของรฐกลนตนกบตรงกาน(Kelantan and Terengganu) รฐสลงงอร (Selangor) เนเกรเซมบลน (Negeri Sembilan) และมะละกา (Melaka) อยตาลงไปทางตอนกลางของแหลมมลายดานทศตะวนตก รฐปะหง (Pahang) อยฝงทะเลตวนออก มพนทสวนใหญเปนปาทบซงเปนวนอทยานแหงชาตครอบคลมไปถงตอนกลางของประเทศ รฐยะโฮรหรอโจโฮร (Yahor หรอ Johor) มอาณาเขตครอบคลมแหลมดานทศใตทงหมดตงแตตะวนออกจรดตะวนตก มาเลเซยมเสนทางรถยนต 2 สาย เชอมตอกบประเทศสงคโปร สวนกรงกวลาลมเปอรนนในแผนทจะเหนวาตงอยตรงกลาของรฐสลงงอร แตกวลาลมเปอรมฐานะเปนเขตการปกครองพเศษไมขนอยกบรฐใด บนเกาะบอรเนยว รฐซาราวกกบรฐซาบาหมอาณาเขตตดตอกบกลมนตนของอนโดนเซย (Indonesia’s Kalimantan) สวนทอยบนเกาะบอรเนยวและอกดานหนงแถวชานฝงซาราวกคอประเทศบรไน (Brunei Darussalam) รฐสลตานทรารวยนามน พนทประมาณ 70 % ของประเทศมาเลเซยเปนปาสมบรณ ซงสนนษฐานวาเปนปาดกดาบรรพทเกาแกทสดในโลก ภมประเทศของมาเลเซยประกอบดวยปาชนดตางๆ กนไปตามความแตกตางทางภมประเทศ เชน ปาชานเลน (Mangrove) ตามพนทชายฝงทะเลและปาดงดบเขตรอน (Tropical Jungle) บนแหลมมลายมปาสงวนแหงชาต 3 แหง คอ Taman Negara และ Kenong Rimba Park ปาสงวนทงสองแหงนตงอยตอนในของประเทศ สวนอกแหงหนงชอ Rompin National Park ตงอยตอนใตสดของแหลมมลาย ปาในรฐซาราวกและรฐซาบาหเปนปาดงดบทยงเปนทอยอาศยของชาวปาทดาเนนชวตและเลยงชพดวยการลาสตว 1.2 ภมอากาศ ภมอากาศของมาเลเซยเปนแบบเขตรอน อณหภมเฉลยประมาณ 27 องศาเซลเซยส อากาศในมาเลเซยขนอยกบภมประเทศและอทธพลของมรสมดานฝงทะเลตะวนออก เมออยในชวงลมมรสมพดผานซงคอระหวางเดอนพฤศจกายนถงเดอนมนาคม

144

อากาศแปรปรวน ทะเลมคลนลมมาก ไมเหมาะสมกบการทองเทยวพกผอนและการเลนกฬาทางนาดานชายฝงทะเลตะวนตกฤดฝนเรมตงแตเดอนเมษายนถงพฤษภาคม และมฝนตกชกอกชวงหนงในระหวางเดอนตลาคมถงพฤศจกายน อณหภมเฉลยอยระหวาง 21-32 องศาเซลเซยส ตามภเขาอากาศจะเยนกวาพนราบตอนกลางวนอณหภมประมาณ 10 องศาเซลเซยส สวนตอนกลาวงคนประมาณ 10 องศาเซลเซยส ตามปกตแลว ภมอากาศในมาเลเซยอยในเกณฑด ไมรอนมากเหมอนในบางประเทศในภมภาคเดยวกน ตอนกลางวนอากาศอบอน กลางคนอากาศเยนสบาย ฤดฝนทางฝงตะวนออกของประเทศเรมตนเดอนพฤศจกายนถงกมภาพนธ เดอนสงหาคมเปนเดอนทฝนตกชกมากทสดทางฝงตะวนตกของประเทศในรฐซาบาหและซาราวก มฝนตกชกมากในหนารอน ภมอากาศทางฝงตะวนตกและฝงตะวนออกของมาเลเซยไมเหมอนกน ขนอยกบทศทางทลมสรสมพดผาน (ศภลกษณ สนธชย 2546 : 29 - 31) 2. ประชากร ประเทศมาเลเซยมประชากรหลายเชอชาตประมาณ 22.8 ลานคน (มนาคม ค.ศ. 2003) ประชาชนเปนชาวมาเลย 58% เปนชาว 24% อนเดย 8% นอกนนเปนชนกลมนอย (ศภลกษณ สนธชย 2546 : 17) มาเลเซยมชาวจนอาศยอยประมาณ 1 ใน 3 ของประชากรทงหมด ชาวจนในมาเลเซยนบถอศาสนาพทธและลทธเตา ภาษาพดของชาวจนทใชกนในมาเลเซยมอยหลายภาษา เชน ฮกเกยน ฮกกา และกวางตง ชาวจนในมาเลเซยเปนประชากรทมบทบาทมากในดานธรกจการคา ชาวอนเดยในมาเลเซยมอยประมาณ 10 % ของจานวนประชากรทงประเทศ พวกนพดภาษทมฬ ภาษามาเลย และภาษาฮนด ชาวอนเดยสวนใหญตงถนฐานอยในเมองใหญตามชายฝงทะเลตะวนตกของแหลมมลาย นอกจากนเปนชนกลมนอยทประกอบดวยชาวยโรปและชาวเอเชยอนๆ ทมาตงถนฐานอยในมาเลเซย ชนแตละกลมมภาษาพดสอสารกนเปนของตวเอง เชน พวกดายก ทอาศยอยในรฐซาราวกและซาบาห กมภาษาถนเปนภาษาพดกนในรฐนน สวนภาษาราชการเปนภาษามาเลย แตประชากรตางเชอชาตใชภาษาองกฤษเปนสอกลางในการตดตอกบคนทพดภาษาตางกน ภาษาองกฤษเปนภาษาทใชกนแพรหลายในมาเลเซย คนชนสงทไดชอวามการศกษาของมาเลเซยมกใชภาษาองกฤษเปนภาษาท 2 ในชวตประจาวน มชาวมาเลเซยอกพวกหนงเรยกวา บาบา นองยา (Baba Nyougya หรอ Nonya) เปนชาวมาเลยทสบเชอสายมาจากชาวจนทอพยพมาตงถนฐานอยในดนแดนแถบชองแคบมะละกา

145

(ปนง มะละกา และสงคโปร) ตอมาไดแตงงานกบชาวมาเลยและไดรบเอาวฒนธรรมมาเลยมาเปนวฒนธรรมแบบผสมกบของจน เกดเปนวฒนธรรมใหมขน และเรยกลกหลานชาวมาเลย-จนนวา บาบา-นองยา หรอเประนาคาน (Peranakan) หรอ Straits Chinese ชาวพนเมองดงเดมของมาเลเซยมอยประมาณ 5 % ของประชาชนทงประเทศ เปนพลเมองกลมใหญของรฐซาราวกกบซาบาหบนเกาะบอรเนยว ชาวมาเลยบนแหลมมลายเรยกชาวพนเมองทมหลายเผาเหลานวา โอรง อสล (Orang Asli) เผาทมชอเสยงทสดในรฐซาราวก คอ เผาดายก (Dayak) ซงมวฒนธรรมการอยอาศยภายใตหลงคาเดยวกน หรอ Longhousa ชาวพนเมองดายกแบงออกเปนเผาอบง (Iban) หรอ Sea Dayak กบเผาบดาหย (Bidayu) หรอ Land Dayak (ศภลกษณ สนธชย 2546 : 46 - 48) 3. ศาสนา ประชากรมาเลเซยซงมหลายเชอชาตหลายภาษาปะปนกนอยนน แตละชาตแตละภาษาสวนใหญกยงคงนบถอศาสนาและยดถอขนบธรรมเนยมของตน มาเลเซยจงนบไดวาเปนประเทศทมหลายศาสนาตามชาตกาเนด แมจะมการเปลยนแปลงไปบาง เพอจะใหเขาตามสถานการณกเปนเพยงสวนนอย ศาสนาและประเพณดงเดมของชาตตนกยงคงยดถอกนอย เพราะกฎหมายรฐธรรมนญของมาเลเซยยอมรบร และใหสทธแกพลเมองในการนบถอศาสนา การประกอบพธกรรมทางศาสนาและรวมทงการเผยแพรลทธศาสนาไดโดยเสรภาพ 3.1 ศาสนาอสลาม มาเลเซยมพลเมองเปนชาวมลายเสยสวนใหญ ชาวมลายเหลานนบถอศาสนาอสลาม ศาสนาอสลามจงถอไดวาเปนศาสนาประจาชาต แตประเพณของศาสนาอ นๆ กยงคงมอย มาก คนมาเลเซยท เปนอสลามเอง ขณะน การปฏบตพธกรรมบางอยางกยงคงใชพธของศาสนาอนเขาปะปนอย เชนพธแตงงานกมพธกรรมของศาสนาฮนดเขาไปปะปนอยดวย เปนตน 3.2 ศาสนาพทธ สาหรบศาสนาพทธนน แมจะไมมอทธพลเหนอพลเมองมาเลเซยกตาม แตโดยเหตท ปจจบนมคนไทยตกคางและไปตงถนฐานอยในมาเลเซยเปนหมน ๆ คน ประกอบกบสมยหนงดนแดนมาเลเซยเคยตกเปนเมองขนของประเทศไทย ซงนบถอศาสนาพทธกบมชาวจนซงมลทธธรรมเนยมประเพณทางศาสนาพทธอกเปนจานวนมาก จงปรากฏวาในมาเลเซยมวดวาอารามสาหรบพทธศาสนกชน และมสถานประกอบพธกรรมตามแบบจนอยหลายแหง นอกจากนนประเทศไทยไดใหความอปถมภแกศาสนาอสลามเปนอยางด รฐบาลมาเลเซยจงเหนบญคณในขอน จงไดใหความอปถมภในการสรางวดทางพทธศาสนาเปนการตอบ

146

3.3 ศาสนาครสตและศาสนาฮนด กเชนเดยวกบศาสนาพทธ แมจะไมมอทธพลเหนอพลเมองของมาเลเซย แตเนองจากทงสองศาสนาไดมอทธพลตอชาวมาเลเซยมาชานาน และรฐบาลมาเลเซยไมมนโยบายกดกนเรองศาสนา ฉะนนศาสนาดงกลาวจงยงคงมอยตอไป จะเหนไดวาปจจบนนชาวมาเลเซยนบถอศาสนาทสาคญ ไดแก ศาสนาอสลาม พทธ ฮนด และศาสนาครสต (พนธทพย พนธคา 2524 : 12) 4. ภาษา มาเลเซยกเหมอนประเทศอนๆ ทเปนอาณานคมมาเปนเวลานาน ประสบความยงยากในเรองภาษา กลาวคอ เมอไดรบเอกราชแลว ไมสามารถตกลงกนไดวาจะคงใชภาษาของผเขาครอง คอภาษาองกฤษ เปนภาษาราชการตอไป หรอจะใชภาษาใดภาษาหนงซงเปนภาษาพดในประเทศของตนในระหวางทองกฤษปกครองมาเลเซยอยน น ในวงราชการและกจการคาใหญๆ ทวไปกตองใชภาษาองกฤษเปนภาษาราชการ อกฝายหนงเหนควรใชภาษามลายเปนภาษาราชการ เปนปญหาถกเถยงกนมาก ในทสดกตกลงกนใหใชภาษาองกฤษเปนภาษาราชการตอไป และพยายามพฒนาภาษามลายขนใหทนกาล ปจจบนไดใชภาษามาเลเซยเปนภาษาราชการ สวนภาษาองกฤษใชเปนภาษาทสอง 5. ดอกไมประจาชาต ไดแก บหงารายา หรอเทยบไดกบ ดอกชบาของไทย (ณจฉลดา พชตบญชาการ 2529 : 82) 6. วถการดาเนนชวต 6.1 ชาวมาเลย มจานวนมากทสด อยทางมาเลเชยตะวนออกและอยในเมองประมาณ 20% หมบานของชาวมาเลยจะเปนรปสเหลยมมมฉาก บานในชนบทตามแบบเดมจะยกพนสงจากพนดนประมาณ 3 - 6 ฟต มระเบยงอยหนาบานและมหองใหญ มหองนอนอยหลายหองทางดานหลง ภายในบานจะมหองสาหรบสวดมนตอยหองหนง ถอเปนหองศกดสทธ มครวอยทางดานหลงตดกบพน บานในชนบทของชาวมาเลย จะอยเปนครอบครวเดยว มลก หลาน เหลน โหลน ป ยา ตา ยาย มสเหราอยทกหมบาน เวลาเขาสเหราจะไมสวมรองเทา หวหนาหมบานจะไดรบเลอกจากผมความสามารถ มความซอสตยและจรงใจตอหมบานเปนผนาการประกอบพธกรรมตางๆ เกบภาษ จดเตรยมงานศพของลกบาน มการเลอกผเชยวชาญทางศาสนาเปนผดแลสเหรา ดแลความเรยบรอยของพธตางๆ ผทไดไปแสวงบญมาแลวทเมกกะ มกจะไดรบการเคารพยกยองนบถอหนาตา เดมชาวชนบทในมาเลเซยจะมอาชพปลกขาวแตปลกไดไมเพยงพอกบความตองการตองสงซอจากอนโดนเซยและไทย ชาวนาปลกขาวปละครง เฉลยประมาณ 5 เอเคอร

147

ปจจบนมการปลกขาวปละ 2 ครง เพอเพมพนผลผลต ชาวมาเลยเชอวามเทพเจาอยในทองทงตองบวงสรวงบชาและสวดมนตออนวอน เพอขอความอดมสมบรณและเชอเชญใหเทพแหงความชวรายออกไปเสยจากทองนาของตน ผอาวโสจะเตรยมมมหนงของนาเปนทสกการบชา ทาการไถนา เมอขาวสกจะมการทาพธสวดอกเพอขอใหเทพแหงความชวรายอยามาแผวพาล เมอถงเวลาเกยวขาวจะมพนองจากทไกลๆ เขามาชวย เดมชาวมาเลยบางกลมเชาทนาจากเจาของท ปจจบนรฐเขาชวยเหลอเพอใหชาวนามสทธเปนเจาของทดน ชาวนาบางคนพอหมดหนานาจะไปกรดยางพารา เดกๆ ชอบกรดยางพารามากกวาทานา ผสงอายชอบทานามากกวาการกรดยางพารา การกรดยางพาราจะเรมใชในตอนเชาเพราะในตอนเทยง เมอยางถกความรอนจะไมไหล ชาวมาเลยบางคนนอกจากปลกขาวจะมอาชพทาเนอมะพราวตากแหง นามนมะกอก สบปะรด กาแฟ ไรขง ไรยาสบ ผลไมทสาคญมทเรยน ขนน เงาะ มะมวง มการบรรจ เงาะและมะมวงใสกระปองสงขาย ชาวมาเลยบางคนมอาชพเปนชาวประมง ชาวชนบทมาเลยนยมเขามาทางานในเมอง ผทไดงานทากหาททางตงหลกแหลง คนทหางานไมไดกกลบบานของตน ญาตพนองในเมองตระเตรยมบานทอยอาศยราคาถกให ชาวชนบทในรอบเมองโดยปกตจะมการศกษาในเกณฑบงคบ และไมสามารถเขาทางานในภาครฐได มกเขาทางานในโรงงานอตสาหกรรม คนในเมองทมการศกษาสงกวาเกณฑบงคบ จะมอาชพเปนเสมอน คร ผทมการศกษาสงกวานกมโอกาสทางานในอาชพกาวหนา ชาวมาเลย เชนเดยวกบชาวอสลามทวไปจะนบถอศาสนาอยางเครงครด มการทาพธทางฮนดผสมผสานกบชวตความเปนอย พธแตงงานของชาวมาเลยมการทาพธหลายอยาง เชน การสวด ขอพรจากเทพเจาของศาสนาฮนด เจาบาวและเจาสาวจะไดรบการยกยองมากในวนนนถอวาเปนวนของเขาทงสอง ในงานเลยงมการนาแกะ ไก วว ควาย เนอ มาเลยงกน พธตาง ๆ เกยวกบการเกด การโกนผมไฟ ตงครรภ แตงงาน จะมคตชวตทางฮนดเขามา เกยวของดวยกบพธของอสลามและความเชอถอของชาวพนเมอง พธสาคญพธหนงของชาวมาเลย คอ เคนดร ซงจะคลายกบพธสลามาตน ชาวมาเลยจะ ประกอบพธน เมอไดรบความเปลยนแปลงในชวตอยางกะทนหนทระลกวนครบรอบวนตาย การเปลยนสถานภาพทางสงคม เพอนฝง ญาตพนอง เพอนบานจะไดรบเชญมา ผหญงจะชวยตระเตรยมอาหารและงานแตไมไดเขารวมพธ 6.2 ชาวจน มชาวจนกระจายอยตามรฐตางๆ ในมาเลเซย ยงคงสภาพทางดานวฒนธรรมแหงความเปนจนไว ชาวมาเลยคดวาชาวจนเปนชาวตางชาตทเขามาทามาหากนในประเทศของตน ชาวจนสวนใหญจะทาการคาขายอยในเมอง คนจนทรารวยกเหมอนกบชาว

148

มาเลยจะปลกบานแบบ ตะวนตก แบบยโรป มคนรบใช คนสวน คนชนกลาง จะอยบานหลงยอมลงมาและบางคนกจะทา การคาขายแบบตกแถวโดยมชนลางคาขายและชนบนเปนทพกอาศย คนยากจนในเมองจะอยในตกแถวทเกาๆ หรอแฟลตทสรางใหสาหรบคนจนพก ชาวจนสวนใหญ จะพดภาษา ฮกเกยน ไหหลา กวางตง แตจว ชาวจนทพดภาษาฮกเกยน จะมอาชพคาขายตามรานคาในเมอง มะละกา ปนง ทาไรสบปะรด ในยะโฮว เปรก สลงงอ คนกวางตง ทาแรดบกเปนสวนใหญ คนแตจวจะคาขายในเมอง คนไหหลาจะอยในเมองเลกๆ คาขายของ ทายาง รบจางเลกๆ นอยๆ ทวไป สนคาออกทสาคญคอ แรตาง ๆ และสบปะรด กอยในมอคนจน สงไปขายยง องกฤษ ยโรปและอเมรกา นอกจากน ชาวจนยงทาสวนผก ปลกผกขาย บางกลมเปนชาวประมงมทงการจบปลาดวยวธธรรมดาและใชเรอลากอวน ชาวจนใหความสาคญกบแซ (นามสกล) คนแซเดยวกนถอวามเชอสายเดยวกน มการเซน บวงสรวงบรรพบรษรวมกน ชวยเหลอกนเพอความอดมสมบรณของคนสกลเดยวกน มการตงสมาคมเรยไรเงนเพอชวยชาวจนแซเดยวกนทมฐานะยากจนผนาชาวจนสวนใหญจะสงอายและรารวย คนจนในมาเลเซยอยกนอยางครอบครวเดยวและครอบครวขยาย คนในครอบครวชวยกนทางานและชวยกนออกคาใชจาย ผอาวโสไดรบการเคารพยกยอง ผหญงจนตองเชอฟงสามมสทธควบคมเศรษฐกจภายในบานบางคนเปนเจาของรานคาเลกๆ ลกตองเชอฟงพอ สะใภตองเชอฟงแมสาม ผหญงชาวมาเลยตองการลกคนหวปเปนผหญงเพอจะไดชวยดแลบาน แตผหญงจนตองการ ลกชายเพอไวสบสกลและจะไดมอานาจควบคมลกสะใภ คนจนรกและตองการลกชายเพอไวสบสกลถาไมมมกขอบตรบญธรรม ในสมยกอนคนจนจะขายลกสาวหรอยกใหคนอนไปเลยง ชาวมาเลยทไมมลกสาวและไมรงเกยจเดกผวขาวแบบจนจะไปขอมาเลยงเปนบตรบญธรรม ประเพณการแตงงานและการทาศพมอทธพลตอชวตของชาวจน พธแตงงานในตอนเชา เจาบาวจะไปรบเจาสาวมาทบานมการเลยงใหญโตตามฐานะของเจาภาพ การทาศพมการทาพธหรหรา พธสวด มโหฬาร ถาใครไมมเงนทาศพใหพอแมใหญโตถอเปนการขายหนามากมการตงสมาคมเพอเรยไรเงน ชวยงานศพโดยะเฉพาะโดยการแชรกนระหวางสมาชก เพอใหลกหลานของผตายไวใชจายในงานศพ มการบอกขาวถงการตายตอคนในทองถนมการรองไห พรรณนาคณความดของผตาย โดยพระสงฆจาก พทธศาสนา และลทธเตาทาการตรวจศพ มการประโคมดวยดนตร

149

ตลอดวน มการจดประทด เพอทาให ผชวรายตกใจกลวจะไดหนไปไมมาทาอนตรายแกลกหลาน การไวทกขใชสขาว มการฉลองการทาศพ อยางนอยหนงวนหรอมากกวา แลวแตฐานะของเจาภาพ บางทมการตงศพในรานคา ปดรานกบเลย โลงศพจะขนอยกบฐานะ บางโลงแกะสลกอยางสวยงาม มคนหาม 16 คน เพอไปใสบนรถมขบวนแห ไปทฝง มการประโคมกลองและดนตร สงคมในหมชาวจน อทธพลของศาสนาโดยขงจอ มบทบาทควบคมสงคม เนนการเคารพผมอาวโส กตญตอผมคณ รกเพอนมนษย ใจบญ ชาวจนบางคนนบถอลทธเตาและพทธศาสนานกายมหายานเวลาเขาโบสถไมตองถอดรองเทา ในวดจนมพระอยนอยมากหรอไมมเลย ไมคอยมใครเปนพระ ถาตงใจเปนพระแลวจะเปนตลอดชวตโดยใชเงนผลประโยชนของวดเปนเครองเลยงชพ เชนการสวดศพและการ ทานายโชคชะตา วดจนไมใชวดทางพทธศาสนาทงหมดบางวดจะเปนวดแหงศนยรวมอาชพและภาษาถนของชาวจน การรกษาโรคและการใชยามทงทางเวทมนต การรกษาแผนโบราณควบคไปกบยาแผนปจจบน ชาวจนเชอใน หยน-หยาง สขกบทกข หนาวกบรอน กลางวนกบกลางคนเปนของคกนชวตจะมทงสขและทกขไมมใครทสขตลอดและทกขตลอด คนจนในมาเลเซยมการรกษาโรคดวยเวทมนตคาถามากกวาจนบนผนแผนดนใหญ ชาวจนบางทกใหหมอแผนโบราณของมาเลยรกษา ชาวมาเลยบางทกใหหมอจนแผนโบราณรกษา ชาวจนในมาเลเซยกอใหเกดปญหากบรฐบาลมาเลเซยคอ ความสนใจทางดานการเมอง ความสาเรจในดานธรกจการคา คนจนสวนใหญรารวย ขณะทคนมาเลยยงไมไปถงจดนน ความมนคงทาง การเมองขนอยกบความสมพนธอนดของทงสองฝาย 6.3 ชาวอนเดยในมาเลเซย ชาวอนเดยอพยพเขามาเมอตนศตวรรษท 20 เมอมการพฒนาการทาสวนยางทางชายฝงตะวนตกของมาเลเซย สวนใหญอพยพมาจากทางใตของอนเดย แควนทมฬ เทเลกฏ มายาล ทางานเปนกรรมกรสวนยาง สวนปาลม มะกอก มะพราว ผทอพยพมาจากตอนเหนอจะอยในเมองเปนชาวสงหามจานวนนอย บานทอยอาศยสวนใหญ เปนหองแถวแยกเปนสดสวนโดยใชฝากนหอง บางบานจะปลกแบบยกพนสง มการทาครวใตถนบานตามสวนมการปลกบานงายๆ เปนหลงๆ สาหรบครอบครวแตละครอบครว บางหมบานมลกษณะคลายหมบานอนเดย มวดฮนดนอกจากน ทขาดไมไดคอนาตาลเมา สวนใหญเปนรานทชาวทมฬเปนเจาของ มการทกทายพบปะสนทนาระหวางพอบานและแมบาน ชาวทมฬซงมจานวนมากทสด มกทาการกสกรรม คาขายผา เปนกรรมกร ขายของ

150

เบดเตลด พอคาของเร ผใหกยมเงนเจาของภตตาคาร เสมยน คนงานรถไฟ คร ทนายความ แพทย ชาวเทลกฎมมากเปนอนดบ 2 ทาการกสกรรม บางพวกกเขามาเปนตารวจ ชาวอนเดยในมาเลเซยยงคงรกษาวฒนธรรมเดมของตน ไมมการถอชนวรรณะ เนองจาก สวนใหญมาจากชนชนตา นบถอศาสนาฮนด คาทอลค มการแตงงานในกลม ชาวทมฬทนบถอศาสนาอสลามไดรบการยอมรบจากสงคมมาเลเซยเนองจากนบถอศาสนาเดยวกน มการแตงงานกบชาวมาเลเซย ชาวอนเดยเมอเขามานานๆ กรารวยขน มความสนใจทางดานการเมอง เชนเดยวกบชาวจน ทงคนชนสง ชนกลางและชนตา ชาวอนเดยสวนใหญจะนบถอศาสนาพราหมณ ฮนด ในการตดตอกบพระเจามพราหมณ เปนผประกอบพธ วดเปนทสาหรบสวดออนวอน ชาวอนเดยจะถอดรองเทากอนเขาโบสถ พระวษณ พระศวะ เจาแมกาล มการเปลยนความนบถอ ความนยมของสงคมนน พราหมณในมาเลเซย ไมคอยมความสาคญและมจานวนนอย ชาวมาเลเซยบางครง จะมาขอรบการรกษาจากหมอทางเวทมนตของชาวอนเดย การขบไลผ ความชวรายตางๆ สงเหลานยงคงมอทธพลในชนบทมาเลเซย หมอเวทมนตไดรบการศกษา ในศรลงกา อนเดย ปากสถาน มหลกสตร 3 ป ถาจะเรยนผาตดตองตออก 2 ป แตหมอเวทมนต ไมจาเปนตองผาตด สมนไพรเปนยารกษาโรคทไดรบความนยมมากทสด ชาวอนเดยในมาเลเซย ภาคภมใจในวฒนธรรมชาตของตน มประชากรไมมาก ไมมอทธพลทางเศรษฐกจ แตจะมอทธพลพอสมควร เมอจะเลอกอยกบชาวมาเลยหรอชาวจน นอกจากชนชาตจน อนเดย มาเลยแลว ในประเทศมาเลเซย ยงมชนพนเมองหลายสบเผา เชน พวก ไฮมน กาดาซน ซาไก เซนอยอยในรฐ เปรก และสลงงอ เปนสวนใหญ (ณจฉลดา พชตบญชาการ 2529 : 84 - 91) 7. วฒนธรรมของชาวมาเลเซย วฒนธรรมตางๆ ของมาเลเซยมรากฐานมาจากวฒนธรรมทมมาแตเดมนอกจากนนมวฒนธรรมตามชนบทตางๆ ทอพยพเขามาตงรกรากอยทมาเลเซย เชนวฒนธรรมของชาวฮนด ซงมาจากชาวอนเดย วฒนธรรมของอสลามมาจากอาหรบ ศาสนาอสลามเปนศาสนาทมผนบถอมากทสด ประเพณตางๆ ทเปนของอสลามไดถกนามาใชในงานพธ ตลอดจนมแทรกอยในศลปะและวรรณคดของชาตดวย สวนชาวจนนนกมวฒนธรรมเปนของตนเอง ซงเปนปรชญาทไดรบมาจากลทธขงจอ ลทธเตา และศาสนาพทธลทธมหายานผสมกนอย สาหรบวฒนธรรมของชาวตะวนตกซงไดครอบครองประเทศนอยเปนเวลานาน กมอทธพลเหนอประชากรของประเทศเชนกน จะเหนไดจาก

151

ความเปนอยของประชากรซงอาศยอยในเมอง ในสงคมปจจบน สวนชาวอนเดย ปากสถาน และลงกา นบถอศาสนาฮนด อสลาม และศาสนาพทธ นกายมหายาน (พนธทพย พนธคา 2524 : 11) มาเลเซยเปนเมองทมสงคมและวฒนธรรมแบบผสมผสานดวยหลายเชอชาต คอชาวมาเลย จน และอนเดย ทอยรวมสงคมเดยวกนมาเปนเวลานาน ชาวมาเลยเปนชนกลมใหญทสดนบถอศาสนาอสลาม ภาษาประจาชาตคอภาษามาเลย หรอ บาฮาซา มาเลเซย (Bahasa Malaysia) หรอ บาฮาซา มลาย (Bahasa Melayu) ซงแปลวา ภาษาของชาวมาเลย ประชาชนโดยสวนใหญเปนชาวมาเลย พดภาษาพนเมองมาเลยและเปนชนกลมทมบทบาทสาคญในการบรหารบานเมองในปจจบน (ณจฉลดา พชตบญชาการ 2529 : 92) ในมาเลเซย ยงมการรบวฒนธรรมตะวนตกเขามาดวย ในมาเลเซยจะมทงยาแผนปจจบน เชน แอสไพรน วคซน ยาแผนใหมตางๆ ควบคกนไปกบยาแผนโบราณสมนไพรตางๆ ชาวมาเลย ชอบด ภาพยนตรตะวนตก ควบคกนไปกบหนงมาเลยและหนกระบอกทชาววงเลน มความสนใจคาประพนธ กาพย กลอน และนวนยายสมยใหม มนษยอวกาศ ดาวเทยม เครองบน รถยนต จกรยาน มอเตอรไซค รถไฟ สงตางๆ เหลานเขามาเปนสวนหนงของชาวมาเลเซย เรอพาย ควาย ยงคงมอยและใชประโยชน ไดมากในหมชาวชนบท เวลาธรกจตดตอการคา งานพธ ชาวมาเลเซย รบวฒนธรรมการสวมเสอนอกจากองกฤษ ทงในททางานและสถานทราชการ ชาวมาเลยสวมโสรงเวลาไปสเหราและอยบาน วฒนธรรมเกายงคงมอย ควบคกนไปกบวฒนธรรมใหมเปนสงทชาวมาเลยตองการรกษาไว ในประเทศมาเลเซย ประชากรมความแตกตางกนทางดานวฒนธรรมขนบธรรมเนยมประเพณ ภาษา (เพอความเปนอนหนงอนเดยวกนคนทพดภาษาเดยวกนจะรสกผกพนกนทางการจงใหภาษา บาฮาซา มาเลเซยเปนภาษาประจาชาต) อาหาร การเฉลมฉลองตางๆ งานฝมอ ศลปะการละคร ดนตร สถาปตยกรรม ความแตกตางทางวฒนธรรมของประเทศมาเลเซย ซงในพธเฉลมฉลองทางศาสนา ผหญงอนเดยสวมสาหร ผหญงจน สวมกเพา ตามลกษณะทางวฒนธรรมของแตละชนชาต (ณจฉลดา พชตบญชาการ 2529 : 92 - 93) 8. การแตงกาย ชาวมลายซงเปนชนสวนใหญในประเทศมาเลเซย มขนบธรรมเนยมทคลายคลงกนกบชาวชวา หรออนโดนเซยมาก และเนองจากชาวมลายนบถอศาสนาอสลาม การแตงกายจง เอาสวนหนงของศาสนามาเปนวฒนธรรมดวย ผชายจะนงโสรงเปนตาๆ สวมเสอแขนยาว สวมหมวกหนบหรอโพกหว คนแกมกจะมผาหอยไหลอกผนหนง บคคลชนสงในงานพธจะนงกางเกงขายาวและนง

152

โสรงตาๆ ทบกางเกง ใสเสอไหมแขนยาว คาดเขมขด และเหนบกรชเปนอาวธ สวมหมวกหรอโพกผาประดบอยางสวยงาม ผหญงนงผาโสรงปาเตะสสด มลายดอกโตๆ สวยงามมาก ยาวกรอมเทา สวมเสอคอแหลมเขารปแขนยาว ปลอยชายเสอนอกผาโสรง มผาคลมบางๆ คลมศรษะหรอพาดคลมไหลไวทงสองขาง มเครองทองและเพชรประดบ ตามแตฐานะของบคคล สวนชาวจนผชาย แตงกายแบบคนจนทวไป แตในงานพธแตงกายสากลนยมผหญงจน โดยทวไปนงกางเกงปลายขาบานเลกนอย สวมเสอคอตง ชดงานพธมกเปนเสอยาวผาขางแบบทจนเรยกวา “กเพา” หรอ “ฉงซา” แตชาวจนรนหนมสาวทไดรบการศกษาในปจจบนมกนยมแตงกายแบบตะวนตกเปนสวนใหญสาหรบชาวอนเดยแตงกายตามแบบชาวอนเดย สวนชาวปากสถานและลงกา กแตงกายตามแบบเชอชาตเดมของตน และแตงกายสากลในงานพธ แตในงานพธทางศาสนาและประเพณเดมคงทาตามแบบทตนไดรบจากบรรพบรษ (พนธทพย พนธคา2524 : 10 - 12) 9. ศลปการแสดงของมาเลเซย ชาวมาเลเซยมพนฐานทางวฒนธรรมคลายกบชาวอนโดนเซยทงเปนชนจากชาตพนธเดยวกน คอแขกมาเลย รบอารยธรรมอนเดยและมสลมเหมอนกน แตในดานการสรางสรรคทางศลปการแสดงนบวาแตกตางกนมาก ศลปการแสดงในมาเลเซยเหนไดชดวาเปนลกษณะลอกเลยนแบบและหยบยมมาจากชาตอนเสยสวนมาก การแสดงทเดนๆ ม 3 ประเภทคอ วายง อปรากรจน และบงซาวน (Bangsawan) รปแบบสดทายนเปนการสรางสรรคของมาเลเซยเอง วายงหรอการแสดงเชดหนในมาเลซย ม 3 ชนดดวยกน คอ วายง จาวา (Wayang Djawa), วายง เมลาย (Wayang Melayu), วายง เวยม (Wayang Siam) 9.1 วายง จาวา (Wayang Djawa) และวายง เมลาย ไดรบการถายทอดจากวายงกลตของอนโดนเซย ชาวมาเลยนยมการแสดงแบบของอนโดนเซยมาก จงไมตองสงสยวา วายงกลตไดมาเผยแพรอยางกวางขวางบนแหลมมาลายน และเรองราวทนยมกนเปนเรองจากรามายณะ ผแสดงใชภาษามาเลย เทคนคการแสดงเลยนแบบวายง กลต ทงรปรางลกษณะของตวหนงกคลายคลงแมแบบ แตวายง มาลาย ขยบแขนไดสวนเดยว 9.2 วายง เซยม ใชเทคนคการตดและฉลตวหนแบบวายง กลต แตลกษณะหนาตาและเครองแตงตวเหนเดนชดวาลอกแบบมาจากตวละครโขนของไทย วายงเซยม เลนเรองรามเกยรต ตามเนอเรองของไทย แตพดเปนภาษามาเลย ศลปะการละครของไทยเขามาผสมผสานอยมาก เชน เครองดนตรใชฉงไทย และกลองยาว แทนทจะเปนวงกาเมลนอยางอนโดนเซย การไหวครและบชาเทพกอนแสดงกจะมทงบทสวดของมาเลเซยและไทย

153

9.3 อปรากรจน ดวยเหตทประชากรของมาเลเซยและสงคโปรมชาวจนอพยพมาอยเปนจานวนมาก ชมชนจนเหลานเปนกลมทพดภาษาแตจว ฮกเกยนและกวางตง การละครทนยมกนในหมชมชนจนไดแก งว หรออปรากรจน ซงมการแสดงภาษาทองถนตางๆ ในปจจบนการแสดงของจนไมไดรบความนยมจากเยาวชนจนซงเกดและเตบโตในสงแวดลอมสมยใหม ชาวมาเลยเองกไมรบการแสดงของจน ดงจะเหนวา ชาวมาเลยนนไมสนใจทจะแปลบทอปรากรจนเปนภาษามาเลยอยางททากบวายง กลตและโขนของไทย 9.4 บงซาวน เปนการแสดงทสรางขนใหม ในครสตววรรษท 20 นเอง เปนละครทไดรบความนยมมากกอนสงครามโลกครงท 2 เนอเรองแสดงนามาจากประวตศาสตรของมาเลเซยบาง นทานอาหรบ วรรณคดอสลามบาง และจากสอบนเทงดานอนๆ ในยคสมยใหม เชน เนอเรองจากภาพยนตรทไดรบความนยมสง เปนตน ในชวง ค.ศ. 1920-1930 ละครบงซาวนออกแสดงอยางแพรหลายทงในประเทศและนอกประเทศ ไดแก สมาตรา บอรเนยว เกาะชวา ในปจจบนละครชนดนยงคงแสดงอยซงมกนาเรองทใกลตว ปญหาสงคมและชวตในยคปจจบน เชน เรองอสรภาพในการเลอกค ความเสมอภาคในสงคม ปญหาของชะตากรรม ชองวางและความขดแยงของคนรนเกากบรนใหมเปนตน (มาลน ดลกวณช 2543 : 281-284) ทงดานศลปการแสดงและดนตร เปนทคนเคยของคนไทยมานานแลว เนองจากเปนประเทศเพอนบานทใกลชดกนและมการไหลเวยนของวฒนธรรมระหวางชาวไทยกบชาวมาเลยตลอดมา ศลปะทเดนของมาเลเซยคอ Wayang Djawa ลกษณะเหมอนการเชดหนของอนโดนเซยและการเลนหนงใหญของไทยนนเอง มอย 2 แบบคอ หนงใหญแบบไทย (Wayang Siam) และหนงใหญแบบมลาย (Wayang Melayu) 9.5 การละเลนพนบาน การละเลนยามวางทกลายเปนประเพณนยม คอการเลนวายกษและลกขางยงคงยดมนในขนบธรรมเนยมประเพณดงเดมจนบดน รฐทไดสมยานามวาเปน “แหลงวฒนธรรมมาเลย” คอเมองโกตาบาหร เมองหลวงของรฐกลนตน วถชวตของชาวกลนตนเตมไปดวยสสนมชวตชวา ความมนคงทางวฒนธรรม และขนบธรรมเนยมประเพณอนเปนมรดกตกทอดสบเนองกนมา การเลนวาวยกษ ลกขางยกษทสวนบนเปนรปกลมเหมอนจานทสามารถหมนไดรอบไมหยดเปนเวลานานหลายชวโมง และยงมเสยงกลอง “รบานา อบ” เปนกลองขนาดยกษ ทตกแตงเปนสฉดฉาดสาหรบความบนเทงยามคาคน มดนตรชาวมาเลยและการแสดงหนงตะลง หรอทเราเรยกกนตามภาษาพนเมองคอ “วายง กลต” การแสดงหนงตะลง ทตองใชความชานาญผสมกบแสงและการเลนเงา การแสดง “สรต“ ซงเปนศลปะการปองกนตวตามประเพณมาเลย (การสงเสรมการทองเทยวมาเลเซย 2544 :19)

154

9.6 ศลตหรอปญจะศลต (Silat or Bersilat) คอศลปะการตอสดวยมอเปลาของชาวมาเลย มตนกาเนดในแหลมมลายตงแตศตวรรษท 15 เปนการตอสทใชแสดงในงานพธทสาคญ เชน การแตงงาน ระหวางการตอสมการตกลองและกลองทองเหลองเปนดนตรประกอบ 10. ศลปหตถกรรม 10.1 ผาบาตก ศลปะการทาผาบาตกของมาเลเซยนน เปนหตถกรรมทมรากเดยวกบการทาผาบาตกของอนโดนเซย 10.2 ศลปะการทอผาสอดดนเงนดนทอง เปนศลปะการทอผาชนดพเศษของชาวมาเลเซย ผาชนดนใชสวมใสเฉพาะในงานพธการสาคญๆ เรยกวา Kain Songket มความมนวาวของโลหะทสอดสลบอยในเนอผา สวยงามมาก ราคาแพงตามเนอโลหะมคา เชน ทองหรอเงน ทมอยในเนอผา (ศภลกษณ สนธชย 2546 : 45-46) 11. อาหารจานเดนของมาเลเซย “สะเตะ” (Satay) ซงปรงจากเนอสตวหลายชนด เชนเนอววและเนอไก หมกเครองเทศเสยบไมยาง กนกบนาจมสะเตะทมรสชาตและการปรงเหมอนนาจมสะเตะของไทย แนมดวยพรกนาสมใสแตงกวากบหวหอมซอย อาหารมาเลยในมาเลเซยนนจรงๆ แลวคอนขางหากนยาก เพราะมกเจอแตรานอาหารจนและอาหารอนเดย อาหารมาเลยทรจกกนแพรหลายคอ ผดเตาหกบถวงอกปรงรสดวยซอสถวลสง (Peanut Sauce) ทรสชาตเหมอนนาจมสะเตะ เรยกภาษาพนเมองวา “ตาฮ โกเรง” (Tahu Goreng) อกจานหนงเปนขาวผดเรกวา นาซ โกเรง (Nasi Goreng) อาจานจานอรอยทมรสชาตคลายอาหารไทย คอพะแนงเนอแบบมาเลยเรยกวา เรนดง (Rendang) ปรงดวยเนอววผดเครองแกงกบกะท นอกนนกมปลาทอดราดนาแกงทปรงรสดวยนามะขาม เรยกวา อกน อสสม (Ikan Assam) กบกงคลกเครองแกงทอด เรยกวา ซมบล อดง (Sambal Udang) อกจานหนงคอ Laksa หรอกวยเตยวแกงของไทย แต “ลกสา” ของมาเลเซยปรงดวยเสนหม ใสนาปรงททาดวยกะทเครองแกงกะหรใสถวงอก ไขนกกระทาตม เนอไก กบเตาห เพราะมาเลเซยเปนประเทศทประกอบดวยประชากรหลายเชอชาต อาหารในมาเลเซยจงมความหลากหลายใหเลอกชมไดตามใจชอบ อาหารมาเลยมกปรงดวยกะท เครองเทศ ขงและถว มเครองจมคลายนาพรกกะป เรยกวา ซมบล(Sambal) ทาจากพรกปนใสหอมใสมะขาม เปนสวนหนงในสารบของชาวมาเลยทกมอ ชาวมาเลยใชกะปในการปรงอาหารแทบทกชนด ไมวาจะเปนผดหรอแกง และชอบกนปลาเคมแหง (Dried Anchovies) ดวย

155

ของหวานทมกกนกนเสรฟในภตตาคารแทบทกแหงในมาเลเซยคอ สาคเปยกใสนาตาลมะพราว เรยกวา กลา มะละกา (Gula Malacca) นอกจากนนมขนมกลวยทอดหนาคลายกบกลวยแขกของไทยและลอดชองนากะท อาหารจนในมาเลเซยมหลาหลายรสชาตทงอาหารจนฮกเกยน กวางตง ปกกง เสฉวนและจนไตหวน อาหารทนยมและแพรหลายในมาเลเซยคอ อาหารอนเดยทใสเครองเทศและมกลนรสตงแตนมนวลไปจนถงรอนแรง อาหารมงสวรตนนกเปนทนยมกนมาก อาหารอนโดนเซยทมกปรงจากอาหารทะเลแหงกบพชผกสมนไพรในทองถน อาหารญปนเปนทนยมไมนอยในมาเลเซย และการปรงอาหารแบบญปนโดยถอหลกการรกษารสชาตธรรมชาตของอาหารกเปนทนยมกนมากในปจจบน อาหารญปนหลายชนด เชน เทมประ อาหารยางบนโตะ และปลาดบกแพรหลายมากในมาเลเซย นอกจากนนยงมภตตาคารอาหารเกาหลและอาหารไทยใหเลอกหลายแหง แตอาหารฝรงสวนใหญมกเสรฟตามภตตาคารในโรงแรมใหญๆ มาเลเซยมผลไมอรอยๆ หลากหลายชนดเหมอนเมองไทย เชน มะเฟอง ขนน ทเรยน นอยหนา ฝรง มะละกอ มะมวง มงคด สมโอ และสมชนดตางๆ ถงแมมาเลเซยจะเปนประเทศทเครงครดในการปฏบตตามคาสอนของศาสนาอสลาม แตเครองดมทมแอลกอฮอลกหากนไมยาก เบยรทผลตในมาเลเซยกมหลายยหอทมชอเสยงและเปนทนยมดมกน คอ เบยรตราเสอ (Tiger Beer) เบยรตราสมอ (Anchor Beer) เครองดมผสมประเภทคอกเทล คอ Singapore Gin Sling (ศภลกษณ สนธชย 2546 : 49 - 51) ประเทศสหพนธมาเลเซยเปนประเทศทมความมนคงทางดานการเมอง เศรษฐกจ สงคม มพระราชาธบดเปนประมขภายใตรฐธรรมนญ นายกรฐมนตรมาจากการเลอกตง ทหารไมมบทบาททางการเมอง ไมเสยเปรยบดลการคา สงนามน ยางพารา ดบก เปนสนคาออก มศาสนาอสลามเปนศาสนาประจาชาตและภาษามาเลย เปนภาษาประจาชาต เปนดนแดนแหงความหลากหลายทางเชอชาตและวฒนธรรม ประกอบดวยชน 3 เชอชาตคอ มาเลย จน อนเดย ชาวมาเลยเปนเจาของประเทศ ชาวจนเขามาทาการคาขายและมอทธพลทางเศรษฐกจ และเชนกน ชาวอนเดยสวนใหญประสบความสาเรจทางดานเศรษฐกจและตองการสทธเทาเทยมกบชาวมาเลย ทางการไดทาการปองกนและแกไขปญหาความไมเขาใจกนอนเนองจากความหลากหลายทางดานวฒนธรรม การแบงแยกระหวางเจาของประเทศชนพนเมองเดมหรอทเรยกวา ภมบตร กบชาวจน อนเดยทไมใชภมบตร ทงชาวมาเลย ชาวจน และชาวอนเดย ยงคงรกษาวฒนธรรมและขนบประเพณของตนอย มพธเฉลมฉลองในวนสาคญตางๆ บางครงชาวตางประเทศจะเรยกมาเลเซยวาเปน “ดนแดนแหงเทศกาล”

156

วฒนธรรมอนโดนเซย อนโดนเซยเปนประเทศหมเกาะทใหญทสดในโลก ประกอบดวยเกาะตางๆ ประมาณ 17,508 เกาะ อนโดนเซยตงอยในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต มชอประเทศอยางเปนทางการวา สาธารณรฐอนโดนซย (Republic of Indonesia) เมองหลวงคอ กรงจาการตา (Jakarta) ตงอยบนเกาะชวา พนทประเทศแบงออกเปน 4 สวนคอ หมเกาซนดาใหญ (Great Sunda Island ประกอบดวยเกาะสมาตรา ชวา บอรเนยว และสลาเวล) หมเกาะซนดานอย (Lesser Sunda Island ประกอบดวยบาหล ไปทางตะวนออกจนถงตมอร) หมเกาะโมลกะ (Moluka เดมชอ Molucca) และอเรยนจายา (Irian Jaya) อนโดนเซยมจานวนประชากรประมาณ 234,893,453 คน (กรกฎาคา ค.ศ. 2003) เปนประเทศทมพลเมองมากเปนอนดบ 4 ของโลก รองจากจน อนเดย และสหรฐอเมรกา มชนกลมนอยกวา 500 เผามภาษาพนเมองมากกวา 538 ภาษา ประชากร 87% นบถอศาสนาอสลาม นบถอศาสนาครสต 10% และนบถอศาสนาอนๆ เชน ศาสนาพทธ ฮนด และอนๆ อก 3 % ภาษาราชการและภาษาประจาชาต คอ ภาษาบาฮาชา อนโดนเซย (Bahasa Indonesia) อนโดนเซยประกาศอสรภาพจากการเปนเมองอาณานคมของเนเธอรแลนด เมอวนท 17 สงหาคม ค.ศ. 1945 แตเนเธอรแลนมอบเอกราชใหอนโดนเซยในป ค.ศ. 1949 อนโดนเซยจงถอเอาวนท 17 สงหาคมของทกปเปนวนชาต อนโดนเซยเปนประเทศทมทรพยากรธรรมชาตท อดมสมบรณ มดนภเขาไฟทเหมาะสมกบการเพาะปลก โดยเฉพาะบนเกาะชวามการปลกพชสาคญไดแก ขาว ชา กาแฟ ออย มนสาปะหลง ขาวโพด ถวเหลอง เครองเทศ สวนพชสาคญทปลกบนเกาะสมาตราไดแก ยางพารา ยาสบ ชา กาแฟ ปาลม มะพราวพรกไทย ออย ฯลฯและหมเกาะโมลกะของอนโดนเซยเปนแหลงผลตเครองเทศทสาคญของโลก นอกจากนนอนโดนเซยยงมพนทปาไม 60% ของประเทศและมทรพยากรสตวนาเปนจานวนมาก มทรพยากรธรรมชาตอนๆ เชน นามน กาซธรรมชาต ดบก ถานหน นเกล เหลก ฟอสเฟต ทองแดง เปนตน อนโดนเซยมชนกลมนอยอยในประเทศนบรอยๆ เผา จงมความหลากหลายดานภาษา วถชวต การแตงงาน วฒนธรรม ขนบธรรมเนยมและประเพณ ซงรฐบาลอนโดนเซยพยายามสงเสรมใหคนในชาตมความรกและสามคคระหวางชนตางเชอชาต โดยมงใหประชาชนชาวอนโดนเซยอยรวมกน

157

อยางสนตบนพนฐานหลกการ “บนกนา ตงกล อกา” หรอ “Unity in Diversity” หรอ “ความเปนเอกภาพในความหลากหลาย” เมองสาคญของอนโดนเซยคอเมองหลวง กรงจาการตา เมองทใหญทสดในอนโดนเซย มประชากรอาศยอยประมาณ 10 ลานคน เมองสราบายา เปนเมองใหญอนดบสอง มประชากรประมาณ 2.5 ลานคน เมองบนดง เปนเมองใหญอนดบท3 อยหางจากกรงจาการตาไปทางทศตะวนตกเฉยงใต 200 กโลเมตร มประชากรราว 2.5 ลานคน เมองบนดงเปนเมองหลวงของชาวชวาตะวนตก อยในกรอบความรวมมอทาง เศรษฐกจ อนโดนเซย – มาเลเซย - ไทย นอกจากนนบนดงเปนศนยกลางการคาและทาเรอสนคาทสาคญของประเทศ ในดานการทองเทยว อนโดนเซยเปนประเทศหนงในเอเชยทมวฒนธรรมหลากหลาย เพราะประกอบดวยประชาชนหลายเชอชาตและเผาพนธ มความไดเปรยบทางภมศาสตรของประเทศทเปนหมเกาะ ทาใหอนโดนเซยมหาดทรายทสวยงาม มเสนหของภเขาไฟทมทงทดบสนทแลวและยงคกรนอย ดนแดนทยงเปนปาดงดบของอนโดนเซย หลายพนทยงเปนปาพรหมจรรยทยงรอคอยการเขาไปสารวจ เปนทอยอาศยของคนปาชาวพนเมองดงเดมหลายเผา กบสตวแปลกๆ พนธหายากหลายชนดอาศยอย ทมชอเสยงคอ แรดชวา และเสอดาวลายเมฆ เปนตน นอกจากนอนโดนเซยยงมศนยอนรกษอลงอตงและเปนถนทอยของโคโมโด (Komodo Dragon) ดานวฒนธรรม อนโดนเซยขนชอในเรองประเพณและวฒนธรรมดงเดมของชาวบาหล ดานการคา หมเกาะโมลกะของอนโดนเซยไดชอวา หมเกาะเครองเทศซงสงสนคาเครองเทศออกไปขายทวโลก และงานดานศลปหตถกรรมประเภทเครองจกสานและไมแกะสลกศลปะพนเมองของอนโดนเซยเปนสนคาทสรางชอเสยงใหกบประเทศมาก ถงแมวาในปจจบน สถานการณการเมองของอนโดนเซยจะไมคอยสงบและปลอดภยนก เพราะความไมกลมเกลยวของประชาชนในประเทศทมหลายเชอชาต และความขดแยงทางความเชอของประชาชนทนบถอศาสนาตางกน แต 1. ภมอากาศและภมประเทศ อนโดนเซยเปนหมเกาะ ภมอากาศจงเปนลกษณะผสมผสาน และเปลยนแปลงไปตามลกษณะภมประเทศโดยทวไป ทวประเทศมอากาศรอนชนแบบประเทศในเขตรอน อณหภมเฉลยระหวาง 21-33 องศาเซลเซยส อากาศตามพนทแบบภเขาสงจะเยนกวาอากาศในเมอง ฤดกาลของอนโดนเซยม 2 ฤด คอฤดรอนและฤดฝน มปรมาณนาฝนเฉลย 706 มลลเมตร (ศภลกษณ สนธชย 2547 : 13)

158

อนโดนเซยมเทอกเขา และภเขาไฟทกาลงคอย ประมาณ 450 ลก เกาะทมประชากรอยแนนหนาทสด คอ เกาะชวาและบาหล ประชากรกวาครงหนงอาศยอยใน 2 เกาะน สวนใหญ ประกอบอาชพเกษตรกรรมและประมง เฉลยประชากรตอครอบครวมพนททากนประมาณ 3 ไร ทาใหไมเพยงพอตอสภาพชวตความเปนอยตองเชาทนาจากเจาของทดน และเจาของทดนกนยมใชแรงงานคนมากกวาแรงงานเครองจกร เนองจากมจานวนประชากรมากกวาพนท รฐบาล พยายามใหการชวยเหลอโดยการขยายทพฒนาเพอเพมผลผลต แตประชากรชอบทเดมมากกวา นอกจากจะใหอพยพทงหมบานและคดวาถาอพยพไปอยทอนอาจจะตองเปลยนอาชพ ประชากรจงไมใหความสนใจเทาทควร ประเทศอนโดนเซย มทรพยากรธรรมชาต คอนามน สงเปนสนคาสงออกและชวยลดดลการคาไดบาง แตเนองจากเปนประเทศ ทเพงไดรบเอกราชเมอ 17 สงหาคม 2488 ตกอยใตการปกครองของ ฮอลนดา อยถง 350 ป มประชากรมาก ตองการการพฒนาประเทศทางดานเทคโนโลย และวทยาการใหมระดบสง เหมอนกบประเทศกาลงพฒนาทงหลาย ทาใหมหนสนตางประเทศในระดบสง (ณจฉลดา พชตบญชาการ 2529 :122) 13.2 ธงชาตอนโดนเซย ซงเดอววารนา หรอ ซงเมระหปต มสแดงและขาวขนานตามผนผา สแดง-สของเลอดเปนสญลกษณแหงความกลาหาญ สวนสขาวเปนสญลกษณแหงความบรสทธ ดงนน ธงชาตอนโดนเซยหมายถงความกลาหาญรวมกบความบรสทธ เปนแนวทางในการบรหารงานของชาต ในฐานะเปนเครองหมายประจาชาต ธงชาตนมความเกาแกมากกวาทประชาชนจะคาดถง ชาวอนโดนเซยไดใชธงชาตนมาเปนเวลาหลายศตวรรษ สาธารณรฐอนโดนเซยไดประกาศใชเปนธงชาตเมอวนท 17 สงหาคม 2488 นบตงแตนนเปนตนมา ธงชาตแดงขาวเปนสญลกษณแหงความเปนเอกราชของอนโดนเซย (สถานเอกอครราชฑลแผนกแถลงขาว มปป : 1) 3. ตราประจาชาต รปครฑ ตามเทพนยายอนโดนเซย เปนเครองหมายแหงอานาจทคอครฑมโลแขวนคลายรปหวใจ หมายถงการตอสปองกนดนแดนและชาวเมอง ปกขางหนงมขน 17 ขน ทหางม 8 ขน เพอเปนทระลกวนสาคญในประวตศาสตรของอนโดนเซย คอ วนท 17 แหงเดอนท 8 สงหาคม ค.ศ. 1945 อกษรทครฑเหยยบเปนภาษาอนโดนเซยโบราณ (ภาษาคาว) แปลวา “ความสามคคระหวางตางเหลา” แสดงเจตนาของชนในแควนทงหลายในอนโดนเซยวาไดรวมสามคคกน สเหลองทองคาอนเปนสตวครฑ แสดงถงความรงเรองแหงประชาชาตและเกยรตแหงรฐ สแดงขาว บนพนโลไดมาจากสธงชาตเดม เสนนอนบนโลหมายถงเสนอเควเตอรผานเกาะส

159

มาตรา คาลมนตน (บอรเนยว) ซลาเวส (ซลบส) และอเรยนตะวนตก เสนนเปนเครองหมายสาคญเตอนวา อนโดนเซยเปนรฐเดยวเทานน ภาพทง 5 บนโล หมายถง หลกสาคญ 5 ประการแหงรฐทเรยกวาปญจศลา ดาว หมายถง ยดมนในพระเจา หวกระบอปา หมายถง อานาจอธปไตยยอมมาจากปวงชน ตนไม หมายถง ชาตนยม กงฝายและรวงขาว หมายถง ความยตธรรมในสงคม โซ หมายถง มนษยธรรมและหลกสมภาพในระหวางมนษยดวยกน(สถานเอกอครราชฑลแผนกแถลงขาว มปป : 2) 4. ศาสนาและความเชอในอนโดนเซย ชาวอนโดนเซยโดยทวๆ ไป มความเชอถอในพระผเปนเจาองคหนง ผซงทรงไวซงความศกดสทธทงมวล แมวาจะไดแสดงออกโดยวธตางๆ กน ประชาชนนบถอศาสนาอสลาม ครสเตยน พทธและฮนดและขงจอ ซงชาวจนสวนมากนบถอ ในบางสวนของอนโดนเซยลกเขาไปในกาลมนตนและอเรยนตะวนตก พลเมองมความเชอถอในเรองวญญาณ ในวนศกรชาวมสลมไปสเหรา ในวนอาทตยชาวครสเตยนไปโบสถไมมการขดแยงกนทกสงไดดาเนนไปโดยสงบสขเกยวกบการเคารพสกการะในทางศาสนา มหลายเมองในอนโดนเซย โบสถและสเหราตงอยใกลกน ความใจกวางในเรองศาสนาเปนขนบประเพณของอนโดนเซยมาเปนเวลาชานานแลว รฐธรรมนญอนโดนเซยใหสทธแกทกคนทจะทาการเคารพ สกการะทางศาสนาของตน ทกคนมเสรภาพในทางศาสนา ความรสกทางจตใจและความคด เสรภาพในทางศาสนานนหมายความวา ทกคนมสทธทจะเผยแพรศาสนาของตน เมอการกระทานนไมเปนการละเมดตอกฎหมายและความเรยบรอย ในอนโดนเซยผแทนทางศาสนาคาทอลคและโปรเตสแตนตไดดาเนนงานอยางเขมแขงในทองทตางๆ นอกจากการดาเนนงานทางศาสนาแลว ผแทนทางศาสนาไดทางานในดานสงคมและการศกษา บาหลเปนเกาะทมพลเมองนบถอศาสนาฮนด ในสวนอนๆ ของอนโดนเซยจะพบโบสถและสเหรา ในบาหลเราจะพบแตวดเปนจานวนมาก ในชนบททกแหงจะมวดอยางนอย 3 วด ซงประชาชนจะพากนนาเครองสกการะไปบชาพระเจาเปนประจา หลายรอยปมาแลวชาวบาหลไดใชชวตอยางชาวฮนด ปจจบนกมสภาพคลายกนมากลทธฮนดยงมชวตชวาอยในบาหล

160

เสรภาพในการนบถอศาสนานนไดใหสทธแกทกคน ทจะรบการศกษาตามหลกศาสนาของเขา ใหสทธแกทกคนทจะแสดงความคดเหนประพฤตหรอปฏบตในงานดานตางๆ ในการดาเนนชวตทางการเมอง เศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรมตามหลกความเชอถอของเขา หมายความวามสทธทจะตงสมาคมโดยอาศยความเชอถอในทางศาสนา (สถานเอกอครราชฑลแผนกแถลงขาว มปป : 58 - 59) คนอนโดนเซย จะผกพนกนดวยกฎหมายประเพณ เอแดท (adat) ซงยดถอปฏบตสบมา โดยอาศยความเชอตามศาสนาอสลามและประเพณตะวนตก เอแดท นจะแตกตางหรอคลายคลงกนในหมบานแตละแหง เปนความผกพนระหวางประชาชนกบสงคมของตน ครอบครวพอแมลก สามภรรยา เนนการชวยเหลอซงกนและกน มการใชทดนรวมกนโดยมขอตกลงหรอขอแมบางอยาง มการพงพาอาศยกนในพธตางๆ เชน การเพาะปลก การเกบเกยว การสรางบานเรอน ฯลฯ การ ตกลงใจหรอตดสนใจอะไรบางอยาง จะเนนความเสมอภาคเปนหลก มการประนประนอมกน แบบแผนการดาเนนชวตอนน ชาว อนโดนเซยเรยกวา “โกตอง โรยอง” ชาวอนโดนเซยสวนใหญจะเปนคนโอบออมอาร รบแขกเกง มใจกวางในเรองการนบถอศาสนา ศาสนามอทธพลตอการดาเนนชวตของชาวอนโดนเซย มการปฏบตตามประเพณตาง ๆ ของศาสนา ถอวามพระเจาองคหนงทมอานาจสงสดตามลทธศาสนาของตน มการรวมมอซงกนและกนเพอความพอใจของทงสองฝาย เรามกจะพบเหนโบสถทางครสตศาสนา สเหรา และวดพทธศาสนา ตงอยใกลกน วนอาทตยชาวครสตไปโบสถ วนศกรชาวมสลมไปสเหรา วนพระชาวพทธไปวด มพทธสถานทใหญทสดในอนโดนเซย ชอโบโร บดร องคพทธสถานถอเปน สญลกษณของจกรวาลมการแกะสลกนน เรองราวเกยวกบ ปรชญาชวตในพระพทธศาสนา และพทธประวต และพระเจดยองคใหญ ซงเปนสญลกษณแหงความหลดพนของชนบนสด สรางอยบนเนนกลางทง มเจดย 3 ชน ชนบนสมมตเปนสวรรค ชนกลางเปนโลก ชนลางเปนนรก แตละชนมเจดยบรรจพระพทธรป ขนาดลดหลนลอมรอบเหมอนกบ พระพทธบาทของไทยทวา ใครไปตระฆงครบ 7 ครง จะไดไปสวรรค ชาวอนโดนเซยเชอวา “ถาใครไดแตะองคพระทบรรจในเจดยจะไดบญสง” คนจนในอนโดนเซย บางสวน นบถอขงจอ และพทธศาสนาควบคกนไป ในสงคมชนบทของอนโดนเซยประชาชนถอปฏบตอยางเครงครดในเรองขนบธรรมเนยมประเพณและพธการทางศาสนา และใหความเชอมนเลอมใส มากกวาปรชญาหรอทฤษฎตางๆ มจดประสงคเพอการสงเวยบชาเซนสรวงเทพเจา เพอไดรบการบนดาลแตในสงทเปนมงคลและคงไวซงขนบธรรมเนยมประเพณ เพอความเปนระเบยบเรยบรอยและความสมครสมานสามคค คนอนโดนเซยเชอวา คนเราถกหอมลอมดวยเทพเจาและผสางตาง ๆ ทงทมตวตนและไมมตวตน ซงมอานาจทจะบนดาลความสาเรจและความพนาศได การประพฤตปฏบต ตาม

161

แนวทางของศาสนาทาใหบคคลและสงคม มความเปนนาหนงใจเดยวกนและอยรวมกนอยางมความสข มทงการนบถอเทพเจาและสงศกดสทธ ในตนศตวรรษท 20 ชนชนกลางและชนชนสงไดรบอทธพลของวฒนธรรมตะวนตก แตเดมแถบนไดรบอทธพลของศาสนาอสลาม เทพเจาทชาวอนโดนเซยนบถอไดแก เทพเจาบนสวรรค เจาแหงโลก เจาในอากาศ ในนา และผวรบรษ เดกๆ ชาวอนโดนเซย จะเตบโตภายใตอานาจของเจาทจะบนดาลความสข ความมงม ความอดมสมบรณของชวต ปดเปาผราย ทจะนาความทกขยากทรมาน ความเจบปวยและความหายนะมาให มการปฏบตพธกรรมทางศาสนาทาใหเจาแหงความดและความชวรายมความสมครสมานสามคคและทาใหพนภยจากอานาจผราย พธกรรมตางๆ ขนบธรรมเนยมทยดถอปฏบตจะอนเชญเทพเจา เขามาพทกษความอดมสมบรณให เทพเจาตางๆ ซงทงเทวดาและเทพแหงความชวรายจะสงสถตอยทวๆ ไป ทงในภเขาไฟ ภเขา ลม แมนา เชอกนวาสามารถนาความชนชมยนด และปกปองคมครองภยได ถามการเซนสรวงอยางถกวธ เสยง ฆอง กลอง จะเปนเครองเชอเชญเทพเจาตางๆ เชอวาคมภรโบราณมอานาจลกลบในตว พฤกษชาต ตลอดจนพชผลตางๆ จะมเทพเจาสงสถตอย จงควรมการเคารพบชา เวลาชาวนาตดรวงขาวจะตดเบาๆ ดวยมดเลกๆ ทซอนอยในฝามอ แมแตในการตดลกมะพราว ผนบถอศรทธาจะบอกไดวาจะมเหตการณอะไรเกดขน โดยตดตอกบเทพเจาทสถตในมะพราวนน ชาวบาตกแหงเกาะสมาตรามความเชอวา จะมเหตการณอะไรเกดขนโดยการตดตอกบเจาทสงสถตในมะพราวนน ชาวบาตกแหงเกาะสมาตรามความเชอวา เขาสามารถเชญเทพเจามาสงสถต อยในรปแกะสลกหรอหนได และเขาจะนารปแกะสลกหรอหนได และเขาจะนารปแกะสลกหรอหนน ไวหนาบานเพอใหชาวบานแถบนนปลอดภยจากการทาลายของผราย สตวตางๆ ทไดรบการเลยงดหรอขจดหรอทาลาย เพราะอทธพลของเจาทสงสถตอยในตว ชาวชวาถอวานกพราบมเทพเจาสงสถตอย จงมกเลยงนกพราบไวในกรงไมไผ แขวนไวบนเสายาวหนาบาน เพอความสวสดมงคลจากเทพเจาองคนน ในอนโดนเซย บางแหงมการปดชอจรงกนเพราะมความเชอวาถาใหใครรจกชอจรงแลว จะทาใหมอานาจเหนอคนนน (ณจฉลดา พชตบญชาการ 2529 :126 - 130) 4.1 หลกปญจศลา กระแสแหงประวตศาสตรแสดงใหเหนแนชดอยวา ประเทศทกประเทศจะตองมความคดและอดมคต อนโดนเซยมปญจศลา หรอหลกหาประการนเปนหลกนาของรฐและประเทศ

162

ความคดและอดมคตซงมอยในหลก 5 ประการ นมอยมาเปนเวลานานหลายศตวรรษแลวในอนโดนเซยไมเปนทนาประหลาดอะไรเลยทความคดแหงกาลงอนมหาศาลและความแขงขนตาง ๆ จะไดเกดขนในอนโดนเซยมาในระยะเวลา 2,000 ปแหงความเจรญ ปญจศลาหรอหลก 5 ประการมดงน 1. เชอถอในพระผเปนเจา 2. ชาตนยม 3. สากลนยม (มสมพนธไมตรกบชนทกชาต) 4. อธปไตย 5. ความยตธรรมแหงสงคม อนโดนเซยไดวางความเชอถอในพระผเปนเจาไวหนาสดแหงหลกปรชญาแหงชวต ประชาชนของอนโดนเซยนบถอศาสนาตางๆ กน มอสลาม ครสเตยน พทธและมบางคนทไมมศาสนาและแมแตพวกทไมนบถอในพระเจาในสวนลกของความรสกของเขาเหลานนเขาจงยอมรบวาการเชอถอในพระผเปนเจา เปนคณลกษณะของชาตของเขาและดงนนเขาจงยอมรบในศลาขอแรกน ชาตนยม สาหรบอนโดนเซยเปนการเคลอนไหวในดานปลดปลอย เปนการเคลอนไหวทประทวงตอจกรวรรดนยมและอาณานคมนยมเปนการแสดงผลตอบตอการกดขของชาตนยมของโซวนสต (ผแสดงอาการรกชาตอยางรนแรง) สากลนยม จะเตบโตและงอกงามไปไมได ถาไมไดอยในพนดนอนสมบรณของชาตนยม อธปไตย ไมไดเปนสงผกขาดหรอสงทประดษฐขนโดยสงคมตะวนตก แตอธปไตยเปรยบเสมอนสภาวะธรรมชาตของมนษยถงแมวาจะถกตบแตงใหเขากบสภาวะของบางสงคมโดยเฉพาะ อธปไตยของอนโดนเซยตงอยบนโกตง โรยง (ความชวยเหลอซงกนและกน) และมชาวาระห อธปไตยซงมการนาโดยสขมดวยการตดตออยางใกลชดกบประชาชนดวยการปรกษาหารอ มชาวาระหหมายถงการตรกตรองเพอความเปนนาหนงอนเดยวกบความเจรญรงเรองของสงคม ความยตธรรมแหงสงคม เพราะอนโดนเซยถอวาทงสองสงนแยกกนไมได สงคมทเจรญรงเรองแลวเทานนทจะเปนสงคมแหงความยตธรรมได ถงแมวาความเจรญรงเรองแตสงเดยวอาจมอยไดในความไมยตธรรมของสงคม หลกทงหมดนเปนหลกอนโดนเซยยอมรบและนามาใชในการดาเนนงานในดานการเมองเศรษฐกจและสงคม นอกจากนนแลวยงเปนความเชอแนของอนโดนเซยวาปญจศลานสาคยยงกวาทจะเปนเพยงความสาคญของชาต เพราะปญจศลามความสาคญสาหรบสากลโลกและใชไดโดยนานาชาต (สถานเอกอครราชฑลแผนกแถลงขาว มปป : 35 - 36)

163

ประเพณเผาศพ ในสมาตรา พธศพจะมทงการเผา การฝงทงนา ฝงใตตนไม ซงจะแตกตางกนไป ตามอาย ตาแหนง เพศ บางพวกซกระยะหนง จะมการนากระดกมาชาระลาง สวดขอพร และเกบไว วญญาณของผตายจะมาพทกษคมครอง ญาต พนอง ผใกลชดและลองลอยอย ดงนนจงมการเซนสรวงดวงวญญาณ บชา เยยมหลมฝงศพ มการตกแตงอยางงดงาม เพอความสขสมบรณและความโชคดมชยของลกหลาน (ณจฉลดา พชตบญชาการ 2529 :130) 5. ศลปะและวฒนธรรม เมอไดทราบศลปะและวฒนธรรมของอนโดนเซยแลว ทานจะเขาใจดในเรองวญญาณแหงการปฏวตของชาต มบางคนกลาววา “ศลปะเปนการโฆษณา” แตในอนโดนเซย ปรากฏวา ศลปะเปนการบงคบจตใจ เปนการแสดงออกของวฒนธรรมทมาเปนละลอก แทนทจะเปนสอในการแสดงออกของความคดบางอยาง ในอนโดนเซยสงแรกทเรยกความสนใจทนทคอความสนใจอยางใหญหลวงและความรสกในอารมณทแพรหลายไปทวในดานศลปะและวฒนธรรม ซงเปนของควบคกนไปกบการปฏวตศลปะและวฒนธรรมเปนสวนหนงของการปฏวตและไดเปนเชนนนบตงแตเรมแรก สภาพความเปนอาณานคมสงเสรมวฒนธรรมและศลปะอนเกาแกสมาคมคณะชาตนยมแหงแรก บด อโตโม (ตงขนเมอ พ.ศ. 2453) มงทจะสรางชาตใหมความหมายอยางกวางขวางความจรงสมาคมและวฒนธรรมและเศรษฐกจ ตงขนกอนสมาคมการเมองทแทจรงในคณะชาตนยม แตเมอสมาคมการเมองอบตขนซงมเปาหมายทางวฒนธรรมจงไดจดตงสมาคมวฒนธรรม ซงมความมงหมายทางการเมองอยางกวางขวาง ทกวนน กรโดเบกโซ วโรโม เปนโรงเรยนฟอนราทมชอเสยงของประเทศตงขนใน พ.ศ. 2461 เพอเผยแพรความรในวฒนธรรมอนเกาแกใหสามญชน และสถาบนตามนซสวา ตงขน พ.ศ. 2465 เปนสถานศกษาสาหรบชาวอนโดนเซยซงสอนวธการ บคลก ลกษณะและสญลกษณแหงชาต นกประพนธอนโดนเซยไดบรรยายชวตสงคม แสดงถงความยงยากตาง ๆ และความตองการทางมารยาทของมนษย บทประพนธไดสรางอารมณเกยวกบนสย แทนทจะเปนการสรางสถานการณขน ความฟมเฟอยของภาษาอนโดนเซยในการบรรยายความรสกนนไดเปนประโยชนอยางมาก การแสดงความรสกของมนษยนนมคณคาในทางวฒนธรรมของอนโดนเซย คณสมบตของภาพเขยนสมยปจจบน มกจะเกดจากสงทไดรวมกน คอ เรองราวและเบองหลงแสดงถงความเชอถอในสมยโบราณวา ชวตเปนสวนรวมทกสงจะแยกจากกนไมได ชนเผาตางๆ นน มความสามคคกน (สถานเอกอครราชฑลแผนกแถลงขาว มปป : 38 - 39) 6. วฒนธรรมของชาต

164

ในอนโดนเซย นกปรชญาโบราณกลาวยาถงศลธรรมอนสงของมนษยและเรยกรองใหยดมนในมารยาทน ทกวนนไดรวมอยในหลก 5 ประการของปญจศล ซงเปนหลกการของประเทศ สภาษตทปรากฏอยบนเครองหมายประจาชาต คอ บนเนกาตงกาล อกะ แปลวาสามคคในตางเผา ไดมาจากบทกลอนในสมยศตวรรษท 13 แสดงถงทาทของชาตในสมยอาณาจกรมายาปาฮต อนโดนเซยประกอบดวยชนตางๆ กน มขนบประเพณตางกนและบางทมภาษาผดแปลกกนไป แตเปนชาตเดยวกน รวมกนในทางการเมอง เชน การยดหลกปญจศลมหลกการอย 2 อยางในวฒนธรรมของอนโดนเซย ความแตกตางหรอเผาตางๆ ทาใหมขนบประเพณตางกน มความสามคคในการรณรงคเพออสรภาพของชาตและมการสรางชมนมชนใหม ทตงทางภมศาสตรของอนโดนเซย สายาการเดนเรอทางทะเลของพอคาชาวเอเชยจากตะวนออกไปตะวนตก ไดมการตดตอในทางวฒนธรรมของชาตอน ชาวเอเชยและชาวยโรปและชาตอนจะเหนไดวา วฒนธรรมของอนโดนเซยเขาเทยบกบวฒนธรรมของชาตอนเพอปรงแตงใหดขน ลกษณะพเศษซงนโยบายทางวฒนธรรมในปจจบนพยายามรกษาไวเพอวฒนธรรมของชาต อาจมการพฒนาการตอไป จะเหนไดวา วฒนธรรมของชาตในอนาคตมความหมายอยางกวางขวางรวมทงความพยายามและดาเนนงานทงหมดของชาต ไมเฉพาะแตศลปะและทาทางจะประกอบดวยการรวมตวของรากฐานตางๆ ซงสอดคลองกบรสนยมของอนโดนเซย และตรงกบหลกปรชญาของชาตปญจศล ขณะนเมอวฒนธรรมในอนาคตของอนโดนเซยเรมปรากฏขนอยางชดแจงเปนการยากทจะบอกไดวาการรวมตวจะเปนอยางไร อกประการหนงยอมเปนไดทวฒนธรรมของชาตประกอบดวยวฒนธรรมของทองถนรวมกนโดยอดมการณและปรชญาของชาต หรอเราอาจจะกลาวไดวาความสามคคในเผาตางๆ รากฐานของความสามคคนอาจเขมแขงโดยการรวมวฒนธรรมของทองถนเพอใหเปนแบบเดยวเหมอนกนทกทองถนทงทงประเทศ ในระยะหลงวฒนธรรมตางชาตไดเขาแทรกแซงในหมสามญชน ถงแมอนโดนเซยความตองการทจะรวมกบนานาชาต แตกตองระมดระวงในการปองกนอนตรายทจะเกดขนจากการแทรกแซงของวฒนธรรมบางอยางของตางชาต จงเปนการจาเปนทจะตองจากดการแทรกแซงของวฒนธรรมเหลาน การกระทานไดถกวงการตางประเทศบางแหงตเตยนและแสดงความไมพอใจ โดยมไดพจารณาวา วฒนธรรมเหลานมใชจดสาคญในการสรางมตรภาพระหวางชาตอยางแทจรง ในปจจบนไดรบเรงใหมการสงเสรม และยงไวซงวฒนธรรมอนดงามซงเปนสญลกษณสาคญแหงประเทศอนโดนเซย พรอมดวยการระแวดระวงในการแทรกแซงของวฒนธรรมตางประเทศขนตาและไมดงาม (สถานเอกอครราชฑลแผนกแถลงขาว มปป : 39 - 40)

165

5.1 วรรณคด ถงแมจะไมเปนความจรงทวา ในทกวนนไมมใครเขยนเรองโดยใชภาษาของทองถน แตเมอกลาวถงวรรณคดยคปจจบนของอนโดนเซยกคอการกลาวถงวรรณคดในภาษาอนโดนเซย สวนวรรณคดยคเกายงคงพมพตามภาษาของทองถนเดม และใชภาษาทองถนสาหรบหนงสอ แมกกาซน หนงสอพมพและตาราเรยนบางเลมอนโดนเซยเปนภาษาของนกเรยนยคปจจบน ภาษาอนโดนเซยมใชภาษาทตกแตงขน เชน เอสเปอรนโต หรอ “ปาซาร มาเลย” ซงรจกกนในสมยอาณานคม ภาษาอนโดนเซยและมลาย ปจจบนมาจากรากภาษาเดยวกนซงรจกกนในสมยความรงเรองของมาลากาเปนบอเกดของวรรณคด ซงเปนหลกของภาษาอนโดนเซยปจจบน ในสมยน ความมงหมายอนเขมแขงของบรรดานกเขยนไดปรากฏอยใน “อดมการณ” ซงประกาศวา “เราเปนทายาทถกตองของวฒนธรรมของโลก และเราจะดาเนนวฒนธรรมของเรานตอไปตามทางของเรา วฒนธรรมของอนโดนเซยไดถกจากดลงไปจากเสยงทมาจากสวนตาง ๆ ของโลก และพดออกมาโดยเสยงของเราตามภาษาและตามแบบของเรา” นกเขยนปจจบนของอนโดนเซยไดอาศยวรรณคดของประเทศตะวนตกเพราะสนใจในเสรภาพของความคดวรรณคดใหมของอนโดนเซยในศตวรรษท 20 มไดลอกแบบมาจากใคร อกประการหนงในสมยลทธอาณานคม นกเขยนอนโดนเซยแตละคนไดถกจากดขอบเขต ทาทของเขาไดพฒนาการจากวฒนธรรมอนรงเรองซงเปนมรดกตกทอดมาตงแตศตวรรษกอน และไดแสดงถงความรเกยวกบการเคลอนไหวอยางรวดเรวในสมยการปฏวต สานกงานการพมพซงกระทรวงศกษาและวฒนธรรมเปนผดาเนนการไดชวยเหลอนกเขยนหลายคนสวนดานอนไดแกแมกกาซน วรรณคดและวฒนธรรม องคการระหวางประเทศ เชน สมาคมเพน ไดมสวนชวยในการจดพมพ ไดมการพมพบทความและมการปรกษาหารอกนในขนการศกษา งานของนกเขยนอนโดนเซยไดเรมเปนทรจกกนในตางประเทศ เรองสนและกาพยกลอนบางเรองไดแปลเปนภาษาองกฤษเปนสวนใหญ (สถานเอกอครราชฑลแผนกแถลงขาว มปป : 41 - 43) 5.2 ดนตร เปนความจรงทวงดนตรกามลนของชวาและบาหลเปนวงดนตรพนเมอง ทไดมการววฒนาการอยางสงของประเทศ แตบางทไมมศลปะใดทยกกวาดนตร ในการทจะแยกความแตกตางของเพลงคลาสสกกบเพลงซงอยในความนยมอน “ไพเราะ” ของประชาชน มการแตงเพลงมากกวาทจะฟง ผรกแตงเพลงมจานวนมากกวาผฟง เพราะประชาชนคนกบเพลงมาตงแตเดก เครองดนตรมกจะทาจากวตถทหาไดโดยงายและไดใชไมไผกนมาก ประชาชนเปนจานวนมากไดทาเครองดนตรใชเอง เครองดนตรทเปนทนยมมากทสดไดแก

166

ขลยชนดตางๆ ฆองและกลอง เครองดดสเปนสวนหนงของวงดนตรพนเมองแตดนตรมไดมการววฒนาการไปมากมาย องกะลง ซงบรรเลงโดยการใชสนนน เปนตวอยางทดของเครองดนตรททาไดในราคาถกและเปนทนยม เครองดนตรนทาดวยไมไผ 4 ปลองตดเหนอปลองมขนาดตาง ๆ เจาะรตดกบในกรอบ เวลาเลนใชจบขางสน ความสนยาวของไมไผทาใหเกดเสยงตาง ๆ ในการบรรเลงเพลงจะตองใชองกะลงขนาดตาง ๆ เครองดนตรนซงใชบรรเลงเพลงสมยปจจบนและเพลงพนเมอง เครองดนตรอกชนดหนงไดแกกามลานเปนชนดเดยวกบระนาด เรยกวา เกนแดรตวเสยงแขวนอยเหนอหลอดทบรรจนา เพอทาใหเกดเปนเสยงตาง ๆ ตามทตองการดนตรกามลานมใชมเสยงคแปดอยางทประเทศตะวนตกใชอย แตมระบบชองคลนเสยงไมเทากน เพลงบางเพลงคลายกบเพลงของอาหรบ อทธพลของเพลงและดนตรของตะวนตกไดมอยมาเปนเวลาหลายศตวรรษแลว และปรากฏวาไดมอยในบางสวนของประเทศ ซงมกจะไมคอยไดฟงเพลงพนเมองในแบบของตน ดนตรกาเมอลนเปนวงดนตรซงประกอบดวยเครองดนตรคลาสสกตางๆ ในจาพวก ฆอง กลอง ระนาด ขลยและซอสองสาย (ลกษณะเดยวกบซอสามสายของไทย) วงดนตรกาเมอลนเปรยบเสมอนวงดนตรไทยเดม ในสมยโบราณเปนวงดนตรประจาราชสานกของสลตานตางๆ ในชวา ราวศตวรรษท 14 ดนตรกาเมอลนมบทบาทมากในการเผยแพรศาสนาอสลามโดยใชเลนในงานพธทางศาสนาตางๆ ปจจบนเปนวงดนตรและวงมโหรสาหรบการฟอนรา การแสดงนาฏศลปตาง ๆ รวมทงการแสดงหนงตะลง ฯลฯ (สถานเอกอครราชฑลแผนกแถลงขาว มปป : 45 - 47) 6. ศลปการแสดงของอนโดนเซย ในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต หากมองเรองของนาฏศลปและศลปการแสดงแลว อนโดนเซยเปนประเทศหนงทมวฒนธรรมทางการแสดงอนเกาแกและมลกษณะโดดเดนเปนเอกลกษณของตน โดยมพนฐานของวฒนธรรมมสลมและฮนดปรากฏอยเดนชดในศลปการแสดงของอนโดนเซย ศลปการแสดงทเปนเอกลกษณเดนชดของอนโดนเซยและยงคงเปนศลปะประจาชาตทเกาแกทสดกคอ ศลปะการเชดหนงหรอเชดหนภาษาชวา เรยกวา “วายง” (Wayang) หรอเรยกเตมชอวา “วายง ปรวา” (Wayang Purwa) “วายง” แปลวา “เงา” สวน “ปรวา” แปลวา “ความเกาแก” รวมกนจงหมายถง ความเกาแกแหงศลปะการเชดตวหนททาจากหนงใหเกดเปนภาพเงาบนจอผา ในปจจบนคาวา วายงมความหมายทวไปวา “การแสดง”

167

การแสดงละครเชดหนเงาหรอวายง ปรวาฉบบดงเดมใชหนเชดททาดวยหนงสตว จงเรยกอกชอวา “วายง กลต” (Wayang Gulit) ซงหมายถง การเชดหนงเพราะกลตแปลวาหนงสตว วายง กลตนเปนศลปการแสดงทงดงามและวจตรกวาการแสดงชนดอนทงหมด การแสดงนรวมศลปะหลายดานไวดวยกน อาท ดานการประพนธบทละคร การดนตร นาฏกรรม ศลปกรรม ทงยงสะทอนความลกซงในเชงประวตศาสตร การศกษา ปรชญาศาสนาความลกลบและสญลกษณในการตความหมาย 6.1 วายง โกเลก (Wayang Golek) จดแสดงไดในเวลากลางวนโดยไมตองอาศยความมดกบตะเกยง ตวหนของวายง โกเลกจงมลกษณะเปนหนตกตา 3 มต ทาจากไมแกะสลก สวนศรษะของหนทาสสดใสสวยงาม ลาตวหนซงทาจากไมเชนเดยวกนมแคเอว จากเอวลงไปใชผาบาตกคลมลงใหยาวเสมอนสวมเครองแตงกายหรอกระโปรงกรอมเทา ภายในผานมทจบตวหน ดงนนเวลาเชดจะไมเหนมอผเชด ไหลและขอศอกตวหนขยบได โดยใชวธเชอมกบกานไมยาวๆ สาหรบกระตกใหเคลอนไหวได ผทคดสรางวายง โกเลก คนแรกเปนนกบญมสลม ปจจบนการแสดงวายง โกเลก ไดรบความนยมในภาคกลางและภาคตะวนตกของเกาะชวา นอกจากน การแสดงวายงชนดทตองเชดตวหนงและหนแบบตางๆ ดงกลาว ยงมศลปการแสดงทนาสนใจทเลยนแบบการเชดหนงหรอเชดหนกระบอกซงใชคนแสดงจรง ไดแก วายง โตเปง (Wayang Topeng) เรยกสนๆ วา “โตเปง” เปนระบาหนากาก ผชายแสดงลวน หนากากแกะสลกจากไมมลกษณะหนาปดนนดผดธรรมชาต การแสดงนเชอวามความเปนมาจากพธกรรมบวงสรวงบชาภตผปศาจในสมยโบราณ ลลาการเตนคลายตวหนจงใชชอ “วายง” เรองราวทนยมแสดงคอการผจญภยของเจาชายปนหย กษตรยและนกรบทมชอเสยงของชวาในศตวรรษท 12 เปนการแสดงทนยมในภาคตะวนออกของชวาและในบาหล เปนทโปรดปรานทงในราชวงและในระดบชาวบาน การแสดงชนดนมขอบงคบอยางหนง คอ ถาแสดงตอหนาพระพกตรกษตรย ผแสดงจะตองถอดหนากากออก ดงนน ผแสดงตองแสดงบทบาทและอารมณมากกวาปกต วายง โอรง (Wayang Orang) แปลวา “หนทเปนมนษย” เปนนาฏศลปอนโดนเซยทเปนแบบฉบบสมบรณโดยมาตรฐานของศลปะราชสานก ไดรบอทธพลจากนาฏลลาของชาวชวาตะวนออกเปนระบาทไมสวมหนากาก นามาเผยแพรในชวาตะวนตกและภาคกลาง แสดงเรองราวทนามาจากรามายณะและมหาภารตะ วายง โอรง จงกลายเปนวายง กลต ฉบบทใชคนแสดงแทนการเชดหนง ในระยะแรกเครองแตงกายเปนลกษณะเครองแตงกายทวไปในราชวง ตอมาในครสตศตวรรษท 19 มการเปลยนแปลงเครองแตงกายใหคลายกบทปรากฏบนหนวายง กลต การ

168

แสดงทพเศษนน ผแสดงเปนเจานายและเชอพระวงศในราชสานกทงสน อาจกลาวไดวาเปนศลปะทแทจรงของราชสานกชวา ตอมาในปลายครสตศตวรรษท 19 ไดรบความสนใจจากประชาชนเปนอยางมาก จนทกวนนมคณะละครประเภทน 20 กวาคณะ สวนในราชสานก หลงจากทเศรษฐกจตกตาลงในชวงสงครามโลกทาใหไมสามารถทานบารงเลยงดคณะละครในวงไดอกตอไป ในทสดการแสดงวายง โอรงกตองถงแกการสนสดลง เหลอแตคณะละครของศลปนนกธรกจเทานน การแสดงวายงในอนโดนเซยมากมายหลายชนด หากแตวายง กลตและวายง โกเลกเทานน ทไดรบความสนใจมากทสด โดยเฉพาะวายง กลตหรอวายง ปรวา เปนทรจกแพรหลายในระดบนานาชาต ถอเปนสญลกษณประจาชาตและศลปการแสดงอนเปนเอกลกษณของอนโดนเซยกวาได (มาลน ดลกวณช 2543 : 231 - 252) 6.2 การฟอนรา ตามประเพณอนเกาแกไดมชวตยงกวาศลปะอยางอนของประเทศ แบบการฟอนราอนสวยงามตางๆ ในพระราชวงไดกลายเปนสมบตของประชาชนโดยแทจรง การฟอนราแบบพนเมองของทองถนหนงไดกลายเปนทรจกกนดในทองถนอน การฟอนรายอมมความสาคญ เมอมงานทตองทาอยางมากมาย เกยวกบการววฒนาการศลปะน มการพฒนาเกยวกบการฟอนราแบบเกาแกทดทสดในพระราชวง และไดรบความนยมอยตลอดมา ในสายตาของชาวอนโดนเซย ปจจบนความกาวหนาของการฟอนราแบบประเพณนยมหลายแบบไดดาเนนไปอยางลาชา โรงเรยนการฟอนราหลายแหงไดพยายามปรบปรงการแสดง โดยรกษาคณภาพทสาคญของการฟอนราไว การฝกการฟอนราของชาตตางๆ นน ทาใหไดไมเฉพาะแตความรใหม แตไดความคดใหมดวย เมอไดรบความรอยางอนสาหรบนามาเปรยบเทยบแลวเทากบเปนทางใหเหนคณคาในวฒนธรรมของตน ในอนโดนเซย นกฟอนราเหลานบางคนไดสรางแบบการฟอนราขนใหมหลายแบบ มใชเพอประโยชนของการสอนเทานน แตเปนการรวมการฟอนราตางๆ ไดสรางการฟอนราบางแบบทงดงามซงดดแปลงมาจากหลกการอนสวยงามของตะวนตก แตยงคงรกษาบทบาททสาคญของอนโดนเซยไว (สถานเอกอครราชฑลแผนกแถลงขาว มปป : 49 - 50) นาฏศลปอนโดนเซย ศลปการแสดงทสาคญของอนโดนเซยยงมประเภททเปนนาฏศลปดงน 6.3 ยอกยาการตา (Yogyagarta) คอ นาฏศลปลลาของชวากลาง ศลปะนแตเดมสอนในวงของสลตาน สมยทสลตานมอานาจ ผทเรยนเปนราชนกลในราชวงและบตรธดาของขนนาง จะเรมตนจากการสอนใหรจกนาฏยศพทของชวาเสยกอน เชน การรจกใชหนาตา การเดน การกลอมคอ ทามอ ใชผา การนง การไหว การวางลกษณะของนวมอทาตาง ๆ เปนตน

169

หลงจากนนกจะสอนราโดยเรมจากชดทงายไปหายาก เชน ชดระบาโกเลก (Golex) รายราเดยวหรอเปนหมกได แสดงทาแตงตวของหญงสาว 6.4 ซราการตา (Surakarta) เปนลลาของชวากลางเชนเดยวกบยอกยาการตา การเรยนรนาฏศลปแบบซราการตามลกษณะเหมอนกบยอกยาการตา แตทวงทานองการรายราผดแปลกไปบางเลกนอย เชน การวางเทา การไหว การแตงตว ทวงทานองของดนตร เปนตน แมจะมความแตกตางกนบาง แตลลาทงสองรปแบบกสะทอนความเปนชวา ดจากทาทางการเคลอนไหวมอ แขน และการแสดงออกทางสหนา ในบรรดาตวละครฝายธรรมะจะหลบตาลงเสมอ ผแสดงจะรายราอยางออนชอย ประสานกลมกลนและสงางาม แสดงถงจตใจออนโยนบรสทธ การรายราของซราการตามหลายแบบตงแตงายไปหายากเชนกน ดงตวอยางเชน ระบากมจอง (Gambjong) เปนการราของตวนาง เปนการแสดงถงหญงสาวกาลงอวดความสวยงามแกคนทวไป ระบาเรตโน ตนอนตง (Retno tinonding) เปนการแสดงของนกรบหญง 2 คนออกมารายรารบกน 6.5 ซนดา (Sunda) เปนนาฏศลปของเกาะ ๆ หนงซงตงอยทางตะวนตกของประเทศอนโดนเซย มขนบธรรมเนยมประเพณคลายชวากลาง ประชาชนสวนใหญของเกาะนนบถอศาสนาอสลาม มภาษาทองถนเปนของตนเอง แตใชภาษาอนโดนเซยเปนภาษากลาง ลกษณะผวพรรณของชาวซนดาออกไปทางขาวและเหลอง เนองจากภมอากาศแถบนคอนขางเยน ลลานาฏศลปของชาวซนดามเอกลกษณตรงทหนกไปทางใชผาซงเรยกวา “ซมปน” (Sumpun) การเรยนการสอนนาฏศลปแบบซนดาเรมจากการรจกนาฏศพทตาง ๆ กอน และทขาดเสยมไดคอการเรยนรการใชผาซมปนแลวจงคอยเรมหดราจากงายไปหายาก ตวอยางชดระบาของนาฏศลปซนดา ไดแก ระบาเทว (Dewi) หรอเรยกเตม ๆ วา ซนดา เทว (Sunda dewi) เปนการราแบบอยางของชวาตะวนตก แสดงลลารายราอนออนชอยสวยงามของเทพธดาหรอเจาหญง 6.6 บาหล (Bali) คอ นาฏศลปของชาวบาหลซงอยบนเกาะเลก ๆ ทางตะวนออกของชวา ชาวบาหลสวนมากนบถอศาสนาฮนด มภาษาทองถนของตนเอง แตใชภาษาอนโดนเซยเปนภาษากลางเชนกน สงคมของบาหลไมเขมงวดและรนแรงแบบชวา เพราะกษตรยมความใกลชดและเขาถงประชาชนมากกวาทเกาะชวา ถงแมพระราชวงจะเปนศนยกลางการพฒนาทางวฒนธรรม แตวฒนธรรมทางดานตาง ๆ โดยเฉพาะนาฏศลปกปรากฏนอกกาแพงวงดวย เนองจากทงในราชสานกและสงคมชาวบานตางตองการนาฏศลปเปนสวนประกอบในพธกรรมทางศาสนา จงไดรบการพฒนาและกาวหนาควบคกนไป ในการดารงชวตของชาวบาหลจะพบวา การแสดงทเกยวกบศาสนามบทบาทสาคญ ศาสนาฮนดของชาวบาหลเปนสงทไดรบการดดแปลง

170

ผสมผสานระหวางความเชอของฮนดแบบอนเดยกบการนบถอสงศกดสทธของชวาพนเมองบาหล หลอหลอมขนมาเปนศาสนาฮนดแบบฉบบของบาหล และทงนาฏศลปซงรบใชศาสนากไดพฒนาใหแตกตางไปจากแบบฉบบของชวาทง 3 แบบ กลาวคอ มลกษณะเราใจ มชวตชวามากกวา วงมโหรกาเมลนของบาหลจะใหจงหวะดนตรทหนกแนน เสยงดงมากกวาของชวา ซงมกมทวงทานองชาออนโยน การแสดงนาฏศลปทกชดของบาหลมความเกยวของกบศาสนาแทบทงสน จะพบเหนวาเปนการแสดงในพธกรรมทางศาสนาเปนสวนใหญ 6.7 ระบาเปนเดต (Pendet) เปนการราทใชในงานพธทางศาสนาของบาหล ผรายราแสดงกลางลานวด ในมอถอของบชาเปนการสกการะบชาพระเจา และเปนการเชญชวนใหเทวดามาชมนมในพธทางศาสนานน ผราลวนเปนหญงถอถาดดอกไม และโปรยกลบดอกไมไปรอบ ๆ เปนการสกการะบชาตอเทวดาและตอนรบแขกผมเกยรตทอยในพธนน ๆ ศลปะการแสดงของชาวบาหลทสมควรกลาวถงอกสองชดคอ “อารดจา” (Ardja) และ “บารอง” (Barong) ซงมลกษณะแปลกไมเหมอนการแสดงใด ๆ บนเกาะชวา 6.8 อารดจา เปนการแสดงลกษณะ “อปรากร” คอ เดนทงการรองและการรา การดาเนนเรองจะสอดวยเนอเพลงบางและการรายราบางสลบกนไป เกอบไมมบทเจรจา เรองทแสดงนามาจกามหากาพยทงสองของอนเดย 6.9 บารอง (Barong) เปนการแสดงทมชอเรยกอกอยางวา “ระบาเขาทรง” ความเปนมาของการเรยกวาระบาเขาทรงมาจากฉากสดทายของการแสดงคอ ชาวบานทรวมแสดงมอาการเหมอนเขาทรงและทกคนทาทาเอากรชแทงอกของตน ผเขาทรงเหลานจะตะโกนรองและกลงเกลอกบนดน การแสดงนสะทอนใหเหนความเชอของชาวบาหลทวา ในโลกนมพลงอานาจทขดแยงกนอย 2 ขวคอ ความชวททาลายชวตกบความดทปกปองชวต พลงอานาจของความดกบความชวรายมอยในตวมนษย ดงนน การแสดงนจงเปนเรองความเชอทางศาสนาโดยแท คาวา “บารอง” หมายถง สงโตซงเปนตวแทนของความด เชอวาตวละครทเปนสตวตวนไดรบอทธพลมาจากจนตงแตยคกอนประวตศาสตรเสยอก (มาลน ดลกวณช 2543 : 231-252) 7. ศลปะในอนโดนเซย ศลปะทงหมดทไดมการพฒนาการมากทสด ไดแก ภาพเขยนทมลกษณะและแบบสวยงามมาก ไดมการปฏวตแบบภาพเขยนทงหมดโดยใชวธตางๆ และไดรบผลสาเรจอยางงดงามในผลงานทมอายไมเกน 30 ป ภาพเขยนของอนโดนเซยไดดาเนนเคยงคกบภาพเขยนบนผนงทมชอเสยงของการปฏวตในแมกซโก

171

ในปลาย พ.ศ. 2470 ภาพเขยนเรมปรากฏเปนการแสดงออกของศลป เหมาะสาหรบอารมณและการเรยกรองของศลปนอนโดนเซยสมยปจจบน ศลปะแหงชาตในดานการวาด จารกและสลกของอนโดนเซยไดพฒนาการไปเลกนอยนอกจากบาหล ซงมแบบสวนใหญเกยวกบเรองราวของบาหลในนยายและศาสนาฮนดศลปะการปน รปปน การแกะสลกไมและโลหะไดมการพฒนาในแบบแตยงยดแบบเกาสวยงามมาก งานของศลปะภาพเสนและการปน ความกาวหนาสวนใหญอยทรปสลกในการแสดงภาพมกจะเหนรปไมและรปหลอ รปพมพและรปปลายเสนอยบอยๆ สวนรปแกะสลกททนสมยจากบาหลไดแสดงถงความรสกทมมาชานานในงานดานน ซงจะไดกาหนดไวเปนขนบประเพณ (สถานเอกอครราชฑลแผนกแถลงขาว มปป : 43 - 45) ศลปกรรม ชาวอนโดนเซยเปนผมความรสกรกสวยรกงาม ไมมการแบงแยกอยางเดดขาดระหวางความงามกบศลปะระหวางสงทรบรองวาดถงขนาดกบศลปะของประชาชน ศลปะนนมอยทกแหงหนและไมมใครสามารถบอกถงความแตกตางระหวางหตถกรรมกบศลปะอนประณตได ตลาดเลกๆ ในชนบททหางไกล เปนแหลงผลตของทระลกอนสวยงามมกระปกใสสตางคของเดก เหยอกนา เครองมอทาครวธรรมดาตามปรกตสงเหลานดาเนนตามแบบประเพณ ถาความรสกรกสวยรกงามในนครมองไมเหนศลปะในดานน แตในทางอนทตรงกนขามบรรดานครเหลาน มศนยกลางการฝกศลปกรรมทกชนดหลายแหงและกาลงเผยแพรศลปะทนาชม ศลปะบางอยางเชนหนงสออานเลน ดนตรทางวทยสาหรบความบนเทง มใชมาจากขนบประเพณ สวนสงอนเชนศลปะแหงการปน การฟอนรา หนงตะลง (วายง) และการทอผาบางอยาง เชน บาตกและผาทอทสวยงามจากเกาะตางๆ เปนขนบประเพณอนเกาแกทไดกระทากน (สถานเอกอครราชฑลแผนกแถลงขาว มปป : 40 - 41) 7.1 ผาบาตก (ปาเตะ) ในอนโดนเซยมบรรดาจตรกรหลายคนทมความเหนวา ผาบาตกแทๆ ในชวานนมความเปนมาจากเตรกและอยปตผานตอมายงเปอรเซยและนามายงอนโดนเซยพรอมๆ กบศลปวตถดานเขยนสทงหลายโดยชาวอนเดย อาจเปนไปไดทวาในเกลงบนฝงทะเลของโคโรแมนเดล (อนเดย) นน ศลปะทางบาตกไดเกดมานานแลว ศลปะบาตกทแทของอนโดนเซยนนเปนมรดกตกทอดมาจากชาวอนเดยผเขามายดครองชวา อทธพลของเขาเหลานในอนโดนเซยเหนได โดยเฉพาะจากโบสถวหารตางๆ ในชวาและบาหล

172

คนชวาในอนโดนเซยสามารถทจะใชสสนตางๆ ขนไดในการผลตผาบาตก ราวๆ ตนศตวรรษท 13 การผลตผาบาตกเปนผลตกรรมสงวนลขสทธแตภายในครอบครวของสลตานเอง อยางไรกดตอมาหลงจากทผาบาตกเปนทนยมแพรหลายมากขนในหมลกคา การผลตจงขยายวงกวางขนจากการผลตผาบาตกหาใชอยแตภายใตลขสทธของครอบครวสลตานไม แตสภาพสตรทงหลายในวงกมสวนรวมดวยมาจนกระทงปจจบน การพฒนาในดานนตดตามมาดวยการพฒนากาวหนาในศลปะดานเขยนในชวาดวย ตอจากนนไมนานกไดมการคดคนสอนๆ ขนมาอกมาก เชน สซงไดมาจากเปลอกไมพนธโมรนดา ซทรโฟลโอ (ปาเจของชวา) และสเหลองของเคอรคบา โดเมสตคา (กนยตของชวา) และสอนๆ ซงผสมจากทงสองสน การเขยนสและการใชสผสมเหลานทากนโดยวธงายๆ เพราะสเหลานเปนเพยงสทไดมาจากตนไมและพนธไมตางๆ ทมสเทานน แตแลวกมการเปลยนแปลงในศลปะของการเขยนผาบาตกขน สตรใหมตางๆ ถกนามาใชและลวดลายตางๆ กนในอนเดย จนและอาหรบ ไดทาใหศลปะในการเขยนผาบาตกในชวาเปลยนไปพอประมาณ ลวดลายในขณะนอยภายใตอทธพลของประเทศเพอนบานกลาวคอ อยปต อาหรบ อนเดยและจน โดยการใชผาลนนขาว ศลปะการเขยนผาบาตกกาวหนาขนอยางรวดเรว ไมแตเพยงผาลนนขาวเทานนททาใหความพยายามในการพฒนาธรกจดานบาตกและศลปะของบาตกกาวหนาขนอยางนาอศจรรย แตสยอมทางเคมกไดมสวนชวยอยางมาก ดงนน ประชาชนจงสามารถทจะดาเนนงานไดอยางรวดเรวขนดวย(สถานเอกอคราชทต แผนกแถลงขาวอนโดนเซย มปป : 77 - 78) 7.2 ศลปะประยกต เปนการไมสมควรทจะสรปบทความเกยวกบศลปะและวฒนธรรมโดยไมกลาวถงศลปะชนสงในศลปะประยกต และงานฝมอทมอยทวไปในประเทศ งานโลหะนบตงแตสมยทองแดง เครองเพชร ผา การฝมอและการทาตทงหมดนไดทากนมาเปนประเพณ ซงมความสาคญตอมาจนถงทกวนน เครองเคลอบซงแตกตางกบเครองดนเผา เรมพฒนาการคลายกบของใหมเมอหลงสงครามและยงอยในระยะเรมตน การทอผาและการออกแบบตามประเพณ ซงเหมาะสาหรบเปนเครองแตงกายของชาตและทองถนยงคงทากนอยและมความตองการมาก ผาบาตกทมชอเสยงซงมแบบและสใหมไดทาขนสาหรบพลเมองในนครหลวงโดยเฉพาะในนครหลวงทมความสมพนธกบตางประเทศ การทอผาดวยขนสตวสดาและดายสเขมยงคงทากนอยและเพม

173

จานวนมากขนโดยใชสสด เครองเรอนททนสมยทาดวยหวายและไมสก เครองเคลอบดบกสาหรบใชในการชงใบชาและกาแฟและอนๆ การดาเนนชวตของชาวอนโดนเซยหลายลานคนยงอยในระหวางการปฏวต เปนโอกาสทจะทาการพฒนาการในสงสาคญ ซงปจจบนไดเปดทางใหแกศลปประยกต อนโดนเซยมความสามารถและความชานาญในดานศลปะอยมากมาย จนกระทงบดนอนตรายในดานทศลปะอนสงสงจะสญสนไปนนมนอย ในดานศลปะใหม ๆ เชนการเขยนรปนน การคนควายงมตอไปและโอกาสงามอยางใหญหลวงไดเปดทางใหแกศลปนเพอประดษฐแบบแผนใหมๆ ขนไมวาจะเปนบนเวท ในวตถทจะปนหรอในประยกตเคาโครง (สถานเอกอครราชฑลแผนกแถลงขาว มปป : 41 - 43) 8. เครองแตงกายสตรอนโดนเซย เครองแตงกายของสตรอนโดนเซยประกอบดวย “กาอน” (ผานงพนแนนรอบกาย) และ “คาบายา” (เสอตวฟต แขนยาว) ผานงและเสอนเปนเครองแตงกายของสตรอนโดนเซย สวนสของเสอแบบและวธนงของสตรนนเปนเครองแสดงวา ผนงมาจากสวนใดของเกาะ สตรอนโดนเซยมอยเหนอสตรตะวนตก คอ เธอไมตองเปนหวงวาเครองแตงกายจะเหมาะสมนยมหรอไม ผนงมอยขนาดเดยว ปลายผานงจะสงจากพนดนเพยงไมกนวฟต ผานงนไมใชผาโสรง เพราะผาโสรงนนเยบปลายตดกนและมกจะใชเปนผานงอยในบาน สวนสตรในชวากลางและตะวนออก เมอไปนอกบานชอบนงผาจบชายไวขางหนาและมจบเลกๆ อยทางขวา การจบผานเปนแบบของสตรชวาตะวนออกและกลาง เมอไปในงาน สตรชวาตะวนตกไดเอาอยางวธนงผาแบบน ประชาชนทรจกจะสงเกตเหนความแตกตางในแบบอยางของสตรตามทองถนตางๆ ในชวา ไมใชแตเฉพาะผานงหรอเสอแตอยททรงผมดวย มวยผมแบบเกาของสตรอนโดนเซยมความแตกตางกนเพยงเลกนอย ปจจบนไดผดแปลกไปตามสมยอาจไดรบรสนยมจากทรงผมของตะวนตก อกอยางหนง คอ ในชวาตะวนตกชอบใชเสอผาสสดและประดบประดาอยางหรหราเพอใหเขากบสภมประเทศของทองทปรอางน สงทนยมกน คอ ผานงสตางๆ ซงทาขนในบนดงและเปอกาโลงน (ชวากลาง) เรยกวา “เจอลมปง” ซงถอวาเปนผานงอยกบบาน เชน ผานงสแดงและสนาเงน สตรสมาตรา สวมเสอตวยาวเกอบถงเขาและหลวม คลายกบเสอของสตรชวาเรยกวา “บะยกรง” หมายถง เสอทหมหอรางกาย สวมรองเทาแตะและสนสงและใชผาหมพาดไหลขางหนง แทนทจะใชรองเทาแตะไดหนมาใชรองเทาไมกนมากขนตามสมยนยมของชวาตะวนตก รองเทาไม

174

นมสนสงตงแต 1 ถง 3 นว มสและรปรางตางๆ กน สนรองเทาทาสแกะสลกและบางททาเปนรปมงกรอาปากแลบลน หรอเปนรปดอกไม สายคาดรองเทาทาดวยหนงสเงนหรอสทอง นอกจากความสวยงามนาดแลวรองเทาไมนมราคาถกและสวมสบาย สตรมสลมในอนโดนเซยใชผาคลมศรษะ แตไมปดหนา ถาไมคลมศรษะกใชเปนผาหม ผาทกชนดทสวยงามใชเปนผาหมได ผาหมททาในประเทศสวยงามมาก ทาจากบาหลและสมาตราอยางเดยวกบทรจกกนดในอนเดย สตรอนโดนเซยนยมเครองเพชรพลอยและเครองประดบทแวววาวเชนเดยวกบสตรทงหลายในโลก แตไมไดตบแตงอยางหรหราเหมอนอยางสตรตะวนตก นอกจากเครองแตงกายประจาชาตแลว ใชเครองประดบเพยงอยางเดยว สตรทยากจนถอวาตางหเปนสงจาเปนในการประดบกาย ถาเธอไมมเครองเพชรพลอยอยางอน แมแตดอกไมดอกเดยวทประดบอยบนมวยผม กเปนการเพยงพอแลว แบบเสอสตรตะวนตกไดอานวยความสะดวกมากในการประกอบธรกจในปจจบนและไดใชกนในอนโดนเซย อยางไรกดเครองแตงกายประจาชาตยงคงมอยตอไป สตรอนโดนเซยมความภมใจทไดใชเครองแตงกายประจาชาต ผานงและเสอในโอกาสสาคญตางๆ (สถานเอกอครราชฑลแผนกแถลงขาว มปป : 65 - 66) 9. เครองจกสานของอนโดนเซย เปนสงทมประโยชนมากและเปนของทประดษฐขนจากวตถธรรมชาต เปนอตสาหกรรมภายในครอบครวทเกาแกของประเทศในแถบรอน เครองจกสานนมไดมอยแตในบางสวนของหมเกาะ แตมอยมากชนดดวยกน ความแตกตางอยทวตถสาหรบใชทา สวนตะกรานน ไดมทากนอยทวประเทศ อาจกลาวไดวาเครองจกสานของอนโดนเซยไดเจรญกาวหนาไปมาก อนโดนเซยมวตถทใชทาอยหลายชนด คอ ไมไผ หวาย ใบปาลม ไม จาพวกกก ซงมอยมากในทองทบางแหง-เกาะชวา-มาดราและบาหลใชไมไผในการจกสาน เกาะบอรเนยว (ชวาเหนอ) ใชหวาย เกาะชวา สมาตรา (ตะวนออกเฉยงเหนอของชวา) และบอรเนยวใชปนดน ในเกาะซลบส (ตะวนตกเฉยงเหนอ) และทางทศตะวนออกของเกาะใชใบปาลมเปนสวนมาก ในชวาและสมาตราใชไมจาพวกกก อนโดนเซยมวตถทใชทาเปนจานวนมาก และมสยอมอยหลายชนด สยอมบางชนดทาในประเทศ และบางชนดสงจากตางประเทศ อยางไรกดเรองสนเปนสงทไมจาเปนเสมอไป มตะกราอยหลายชนดทประดษฐขนอยางสวยงามโดยไมตองยอมส

175

ในชวตของชาวอนโดนเซย การจกสานนเปนเรองสาคญอยางหนงในสมยโบราณสตรทมอายสมควรจะแตงงานจะตองมความรในเรองจกสาน เพราะจะเปนประโยชนในเวลาทมเรอนไปแลว (สถานเอกอครราชฑลแผนกแถลงขาว มปป : 75) 10. สถานทสาคญและสถาปตยกรรมในอนโดนเซย ชาวเกาะบางเกาะ เชนเกาะซลบส เวลาสรางบาน จะมการทาเสาเอกดวยเลอดแกะ เพอปองกนบานเรอนจากผรายเชอกนวาเศษเลบทตดแลวและเสนผมจะสามารถทาใหผครอบครอง มอานาจเหนอเจาของเลบและผม (ณจฉลดา พชตบญชาการ 2529 : 129) ในดานสถาปตยกรรม อนโดนเซยมโบราณสถานทสาคญ คอ บโรพทโธ ซงเปนพทธศาสนสถานอายเกาแกมาก กลาวกนวาสรางมากอนนครวดของเขมร (ศภลกษณ สนธชย 2547 : 7 - 8) สถาปตยกรรมสวนใหญไดรบอทธพลมาจากศาสนาพราหมณ ฮนด พทธศาสนาและตามมาดวยศาสนาอสลาม (ณจฉลดา พชตบญชาการ 2529 :128) 10.1 บโรพทโธ หรอโบโรบดร หรอบโรบโด (Borobudur) หรอทชาวชวาเขยน Barabudur เปนภาษาสนสกฤต โดยคาวา Bara มาจากคาวา Biara มความหมายถงวหาร (Vihara) หรอวด สวนคาวา Budur มความหมายวาภเขาสง เมรวมกนจงหมายถง วหารทสรางขนบนภเขาสง บโรพทโธ คอสถาปตยกรรมทสาคญอกแหงหนงของศาสนาพทธลทธมหายานทมเชองเสยงมากกวาพทธสถานทเกาแกแหงหนงของโลก กษตรยแหงราชวงศไศเลนทราแหงชวาเปนผกาหนดใหกอสรางขนดวยแรงศรทธาตอพระพทธเจา บโรพทโธจงเปนศนยรวมใจของชาวพทธในชวารวมทงชาวเอเชยในซกโลกตะวนออก และนบเปนสถาปตยกรรมทเชดหนาชตาอนโดนเซยมากทสดมาทกยคทกสมย บโรพทโธตงอยในชวาภาคกลาง หางจากเมองยอกยาหรอยอกยาการตาไปทางทศตะวนตกเฉยงเหนอประมาณ 40 กโลเมตรเศษ เปนสงกอสรางททาดวยหนแอนดไซต (Andesite) ซงเปนหนภเขาไฟขนาดใหญมหมา บโรพทโธตงอยบนเนนดนธรรมชาตทอยสงกวาระดบพนดนประมาณ 15 เมตร รปทรงภายนอกเปนรปทรงดอกบว อนเปนสญลกษณของพทธศาสนา ดอกบวมหมานลอยยในบงใหญ ตามหลกฐานในประวตศาสตร โบราณสถานแหงนและบรเวณรอบๆ เปนทลมและถกลอมดวยนาททวมมาจากแมนาโปรโก (Progo) ทาใหเจดยโบราณบโรพทโธเปนเสมอนดอกบวลอยอยกลางนา ลกษณะทางสถาปตยกรรมของบโรพทโธแสดงออกถงความเปนอจฉรยะสงสดทางศลปะสมยไศเลนทรา ทตางไปจากโบราณสถานทกแหงในชวา ประวตการกอสรางมอย

176

วา ในป ค.ศ. 732 กษตรยแหงราชวงศไศเลนทรา (Sailendra) ไดครอบครองดนแดนแถบเกาะชวาตอนกลางแทนกษตรยแหงราชวงศสญชย (Sanjaya) ซงนบถอศาสนาพรหมณ (ฮนด) ทมาจากอนเดยในยคนน ราชวงศไศเลนทรานบถอศาสนาพทธนกายมหายานจงกอสรางโบสถ วหาร และเจดยไวหลายแหงทใหญทสดคอเจดยบโรพทโธ ซงกษตรยวษณแหงราชวงศไศเลนทราทรางเรมสรางขนในป ค.ศ. 775 จนกระทงมาเสรจสมบรณในสมยของกษตรยอนทราในป ค.ศ. 847 ใชเวลากอสรางนานถง 70 ปเศษ ความมหศจรรยของบโรพทโธเกดจากความคดสรางสรรคดวยรปแบบและรายละเอยดของศลปะจากความคดของชางในสมยนน โดยสรางตามแบบศลปะฮนด-ชวา หรอศลปะชวาภาคกลาง ทผสมผสานศลปะระหวางอนเดยกบอนโดนเซยเขาไวดวยกนอยางกลมกลน บโรพทโธถกทงรางเปนปารกมาตงแตศตวรรษท 19 และถกภยธรรมชาต คอแผนดนไหวจนจมอยใตเถาถนฝนของภเขาไฟระเบดอยาง ตอเนอง จนกระทงสตวรรษท 2 ยงเกดนาทวมซาจากเหตการณฝนตกตอเนองจนจมอยในนาลกถง 3 เมตร เปนเหตใหดนภเขาทครอบสถปบโรพทโธอยชนแฉะจนทรดตว ทาใหโบราณสถานแหงนทรดตวตามไปดวย กระทงสแตมฟอรด แรฟเฟลส ผถกสงมาประจาการเปนผสาเรจราชการขององกฤษ เพอปกครองอาณานคมชวาในชวงนน ไดเหนความสาคญของบโรพทโธจงเรบรณะขนเปนครงแรกเมอป ค.ศ. 1855 และสามารถเรมเปดใหผคนจากทวโลกเขาเยยมชม ตอมาอนโดนเซยไดขอความชวยเหลอจากองคการยเนสโก ในการบรณะอยางละเอยดอกหลายครง เพอแกปญหาโครงสรางทเปนโพรงเพราะภเขาดนภายในทรดถลมจากเหตอทกภย การบรณะแลวเสรจเมอป ค.ศ. 1983 ดวยงบประมาณ 25 ลานเหรยญสหรฐฯ ( ศภลกษณ สนธชย 2547 : 103 – 107 ) 10.2 บาหล(Bali) อยทางทศตะวนออกของชวา บาหลเปนเกาะเลกๆ ความยาวจากหวเกาะถงทายเกาะประมาณ 150 กโลเมตร บาลเปนเกาะหอยอยตดกบเกาะชวา มประชากรประมาณ 3 ลานคน บาหลไดฉายาวาเกาะมรกต เพราะมตนไมเขยวขจไปทงเกาะ เนองจากไดรบการอนรกษสภาพแวดลอมไวดเยยม มกฎหมายหามไมใหปลกสงกอสรางทเปนสงแปลกปลอมธรรมชาต อาคารสมยใหมตองสรางในเขตเมองหรอเขตทจดไวเปนสถานททองเทยวเทานน โดยอาคารทสรางจะสงเกนกวา 15 เมตรไมได บาหลเปนตวอยางของแหลงทองเทยวทไดรบการดแลรกษาเอาไวใหคงอยในสภาพเดมมากทสด แมรายไดหลกจะมาจากการทองเทยวกตาม ธรรมชาตทบรสทธเปนเสนหของบาหลททาใหนกทองเทยวอยากไปชนกนทงนน ในเมองบาหลมสงกอสรางทเปนอาคารทนสมย มความสะดวกสบายเหมอนเมองทเจรญแลวทงหลาย แตชนบทของบาหลยงคงมความงามตามธรรมชาตอยมาก นอกจากภาพทงเขยวขจแลวและนา

177

ขนบนไดทปลกขาวกนตามไหลเขาแลว บาหลยงมระบบคลองสงนาทใชกนมาตงแตศตวรรษท 9 และยงใชไดดจนถงปจจบน วฒนธรรมบรไน ประเทศบรไนตงอยบนชายฝงตะวนตกเฉยงเหนอของเกาะบอรเนยว มพนททงหมด 5,765 ตารางกโลเมตร หรอ 2,226 ตารางไมล (ขนาดเกอบเทากบจงหวดจนทบรของไทยหรอประมาณ 12 เทา ของพนทเกาะภเกต) มชายฝงทะเลยาว 161 กโลเมตร 75 % ของพนททงหมด เปนปาไมทยงอดมสมบรณ (ศรพร สมครสโมสร 2541 : 24 ) ภาคเหนอจรดทะเลจนใต อก 3 ดานลอมรอบดวย ซาราวก ซงเปนรฐหนงของมาเลเซย บนเกาะบอรเนยว ประเทศบรไนแบงพนทออกเปน 2 สวน โดยรฐซาราวก คอดานภาคตะวนออกเรยกวา เขตเตมบรอง ( Temburomg District ) มลกษณะภมประเทศเปนทราบบรเวณชายฝงทะเล สวนทลกเขาไปในแผนดนเปนเขตภเขาสง ทางดานภาคตะวนตกแบงออกเปน 3 เขตใหญๆ คอ เขตบรไน-มวรา ( Brunei-Muara ) เขตตตอง ( Tutong ) เขตบเลท ( Belait ) มลกษณะภมประเทศโดยทวไปนอกจากบรเวณชายฝงทอยตดทะเล ถดจากบรเวณชายฝงเขาไปจะเปนเนนเขาเตยๆ ปนสวนมาก เขตนจะเปนเขตทอยอาศยของประชากรสวนมากมาตงแตสมยโบราณ ทอยของประชากรจะอยรวมกนเปนหมบาน บนพนททเปนนาเรยกวา กาบง อยร ( Kampong Ayer ) ในเขตของบรไน-มวรา และเปนทตงของเมองหลวงคอ บนดาร เสร เบกาวน (Bandar Seri Begawan) ซเรย ( Seria ) กวลา บเลท ( Kuala Belait ) ทง 3 แหงนเปนบรเวณทอดมสมบรณ จงกลายเปนแหลงทอยอาศยของประชากรจานวนมาก สวนมากจะอาศยอยในบรเวณททมททาการของรฐบาลในเขตทเปนทตงของกองทหารและในบรเวณทเปนแหลงการคา หรอไมกแหลงทมการผลตนามน ประชากรในเมองทมจานวนมากกวาพวกอน คอพวกชาเผาอบาน ( Ibans ) นอกนนเปนชาวยโรปและชาวตางชาตอนๆ ซงมอยเพยงเลกนอย พนทในประเทศบรไน 75 % ปกคลมไปดวยปาไมทเปนปาฝนเขตรอน ตามแนวชายฝงเปนปาไมชายเลน ประกอบดวย ปาไมกงกาง ปาจาก จานวนมากกวาชนดอน สวนพชผลทางเกษตรหลกทบรไนสามารถผลตได คอขาว กลอย มนสมปะหลง ทรพยากรหลก มนามนทเปนสนคาสงออกเปนอนดบ 1 ของประเทศ (ศรพร สมครสโมสร 2541 : 5 - 6) 1. ความเปนมาทางประวตศาสตร ความเปนมาทางประวตศาสตรของประเทศบรไนยงไมปรากฏหลกฐานทแนชดเกยวกบระยะเวลาและตวบคคลโดยเฉพาะในสมยเรมแรกทกอตงอาณาจกร เพราะฉะนนการกลาวถงเรองราว

178

ของประเทศบรไนในชองเวลาดงกลาวของนกประวตศาสตรทศกษาเกยวกบประเทศบรไน เชน ทอม แฮรสน ( Tom Harrison ) ไนเจล เฮเวรด (Nigel Heyward) ซ. เอม. เทรนบล ( C. M.Turnbull ) และ ด.อ. บราวน (D.E. Brown) จงมกจะกลาวถงเรองราวตางๆ ของประเทศบรไนในลกษณะการตความจากหลกฐานเทาทปรากกฎอยไดแก หลกฐานทเปนบนทกของชาวจน เชน บนทกของราชวงศซง ( Sung Dynasty ) หลกฐานทเปนของชาวเอเชยตะวนออกเฉยงใตเอง เชน ซลซละฮ ( Silsilah ) รวมทงจากนทานพนเมอง สวนชอของประเทศบรไนกยงไมมการยนยนแนชดอกเชนกน เพราะชอของบรไนทปรากฏอยในหลกฐานตางๆ ดงทกลาวมา มอยหลายชอซงนกประวตศาสตรไดสนนษฐานวาเปนชอของประเทศบรไนทงสน เชน ในบนทกของชาวจนซงกลาวถงชอทหมายถงประเทศบรไนอยหลายแบบ คอ โปล โป-ล โป-น และปน นกประวตศาสตรทชอ เอน เจ ไรอน วาบรไนเปนทรจกกนดมานานสาหรบชาวจนในชอวา โป-น โดยสรปแลวในแตละชอทกลาวมานนลวนแตหมายถงดนแดนแหงเดยวกน คอ อาณาจกรทสงบรรณาการใหกบจกรพรรดของจน ซงตงอยทางตะวนตกเฉยงเหนอของเกาะบอรเนยว ( ศรพร สมครสโมสร 2541 : 4 - 7 ) ประเทศบรไนในปจจบน แมจะคงสภาพของการเปนประเทศเลกๆ ในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต แตเนองดวยทรพยากรธรรมชาตทสาคญของบรไนคอนามนและกาซธรรมชาต ทาใหบรไนเปนประเทศเลกทมศกยภาพสงในสายตาของชาวโลก โดยเฉพาะทางดานเศรษฐกจ และนามาซงฐานะทางการเมอง ทหลายๆประเทศในโลกไมปฏเสธทจะมความสมพนธดวย องคสลตาน เซอร มดา หะซะนล โบลกยะฮ (Sultan Sir Muda Hassanal Bolkiah) ซงเปนองคสลตานองคปจจบนของบรไน นอกจากจะทรงอยในฐานะประมขของประเทศแบบประเทศทมพระมหากษตรย โดยทวไปแลวทรงดารงตาแหนงประมขของประเทศ ทงทางการเมองและการศาสนาและพระองคทรงมบทบาทมากในฐานะของผนาประเทศทกๆ ดาน ไมวาจะเปนในดานการเมองดานเศรษฐกจและดานสงคมจนแทบจะเรยกไดวาประเทศบรไนปจจบนยงมการปกครอง โดยระบอบสมบรณายาสธราชยอยทงนกคงจะเปนเพราะองคสลตานทรงเปนผจดวานโยบายทรงบรหาร และทรงควบคมดแลบรหารบานเมองของพระองคเองโดยทงสน โดยทรงมเชอพระวงศทใกลชดเปนผชวย ขอทนาสงเกตของสลตานผปกครองของบรไนคอ แมพระองคจะทรงใชพระราชอานาจเตมทในการปกครองประเทศตามรปแบบของระบบการปกครองแบบสมบรณายาสธราชยกตาม แตกไมเคยเกดปญหารายแรงในลกษณะทจะไดรบการตอตานจากประชาชนชาวบรไน คงเปนเพราะทรงมความสามารถในการทจะปกครองและบรหารประเทศททาใหประชาชนเหนวาทรงทาทกอยางเพอใหประชาชนมการดารงชวตทดในทกๆ ดาน แมพระองคจะทรงไดรบคาวพากษวจารณบางวา การดาเนน

179

นโยบายบางประการของพระองค โดยเฉพาะทางดานการเมองและเศรษฐกจทรงทาเพอพระองคเองกตาม (ศรพร สมครสโมสร 2541 : 99 - 100 ) 2. ประชากร และเชอชาต ประชากรของประเทศบรไน ดารซาลม ในกลางป 1999 มประมาณ 330,700 คน ซงมอตราการเจรญเตบโตของประชากร 2.4 % กลางป 1998 โดยแบงเปนเพศชาย 175,200 คน และเพศหญง 155,500 คน ประกอบดวย ชาวมาเลย 223,500 คน (67.6%), ชนพนเมองตาง ๆ 19,600 คน (5.9%), ชาวจน 49,300 คน (14.9%) และชาตอนๆ 38,300 คน (11.6%) โดยประชากรสวนใหญจะอาศยตามเมองใหญๆ ของประเทศ เชน Belait, Tutong และTemburong ( The Government of Brunei Darussalam, Land&People [Online], accessed 17 September 2002. Available from http://brunei.gov.bn/about_brunei/land.htm ) 2.1 ชาวมลาย มประมาณ 66 % เปนชนเจาของประเทศ มฐานะและตาแหนงสาคญในวงราชการ สลตานเปนผมอานาจสงสด และอทศพระองคเพอชาวบรไน ประชากรสวนใหญนบถอศาสนาอสลาม ประกอบอาชพประมงและเกษตรกรรมเปนหลก 2.2 ชาวจน ทาการคาขายและมอทธพลทางเศรษฐกจ มวฒนธรรมและประเพณของตนเอง และเพมจานวนประชากรอยางรวดเรว 2.3 ชาวอนเดย ทาการคาขาย สวนใหญจะขายผาและสนคาเบดเตลด 2.4 ชนพนเมองเดม เปนชาวดยค แยกยอยออกเปน 3 เผา เผาอบาน มบทบาททางการเมอง การปกครองในสงคมของตนใชภาษาพด ขนบธรรมเนยมประเพณเดม เผาแลนด – ดยค มการศกษานอย ไมมภาษาและวฒนธรรมแนนอน เผาอน ๆ เชน ดาซน มรต ดายง ฯลฯ อยในปาลก ขาดการตดตอกบโลกภายนอก มวฒนธรรมและภาษาของตนเอง 2.5 ชาวยโรปและอนๆ ประกอบอาชพในเหมองนามนทาเรอการทาอากาศยาน (ณจฉลดา พชตบญชาการ 2529 : 104) ประชากรชาวบรไนไดชอวาโชคดทสด เมอเปรยบเทยบกบประชากรของประเทศตางๆ ในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต คอ ชาวบรไนจะไดรบบรการและสวสดการในทกๆ ดานจากรฐอยางเตมท ตงแตเกดจนตายเลยทเดยว คอทกอยางรฐบาลใหบรการฟรทงหมด ตงแตเรองการศกษา การรกษาพยาบาล ทอยอาศยโดยรฐจะบรการหาใหและคดคาดอกเบยในอตราทตามาก บางกรณถงขนใหเขาอยอาศยฟร (ศรพร สมครสโมสร 2541 : 103) 3. ภาษา ภาษามาเลยถอเปนภาษาประจาชาตของบรไน แตจะใชภาษาองกฤษสาหรบการ

180

ตดตอทางธรกจการคา สวนประชาชนทวไปใชภาษาถน ตามเชอชาตของตน ซงมทงภาษาจน และภาษาอบาน (The Government of Brunei Darussalam, Language&Culture [Online], accessed 17 September 2002. Available from http://brunei.gov.bn/about_brunei/language.htm) 4. ศาสนา ศาสนาประจาชาตของบรไนคอ ศาสนาอสลาม เปนศนยกลางของชาวมสลมทกๆ คนในบรไน ประชากรชาวบรไนนบถอศาสนาอสลามอยางเครงครด ไมบรโภคเนอหม เลนการพนน การเตนราทตองมการจบมอถอแขน การหยารางยงไมไดรบการยอมรบในสงคมบรไน สวนศาสนาอนๆ ทพบในประเทศ คอ ศาสนาครสต และศาสนาพทธ (The Government of Brunei Darussalam: Land & People, Available from http://brunei.gov.bn/about_brunei/language.htm: 2545) ประเทศบรไน ใหความสาคญกบศาสนาเปนอนดบหนงสาหรบการบรหารประเทศ โดยจะไมเหนดวยกบการทจะใหชาวบรไนรบเอาวฒนธรรมของชาวตะวนตกเขามาในประเทศเพราะเหนวา วฒนธรรมตะวนตกสมยใหมจะทาใหเกดสงไมดตางๆ กบชาวบรไน โดยเฉพาะวยรนทชอบคลงไคลสงใหมๆ ทเปนวฒนธรรมของชาวตะวนตก เชน จะทาใหชาวบรไนชอบการเทยวเตร ชอบการดมสราและนามาซงการละเลยตอกจวตรทดงามของศาสนาอสลาม จงใชวธทเขมงวดและกวดขน เพอจะทาใหเยาวชนชาวบรไนไดรบการปลกฝงตามวฒนธรรมทดงามของศาสนาอสลาม (ศรพร สมครสโมสร 2541 : 102 ) 5. ภมอากาศ ประเทศบรไน มอากาศรอนชนเขตศนยสตร (อากาศรอนในเวลากลางวนและเยนในเวลากลางคน) มอณหภมสงและฝนตกหนกมาก อณหภมอยระหวาง 23 - 32 องศาเซลเซยล ในขณะทปรมาณนาฝนแตกตางจากปกต 2,500 มม. บรเวณชายฝง 7,500 มม. ( The Government of Brunei Darussalam, Land & People, [Online], accessed 17 September 2002. Available from http://brunei.gov.bn/about_brunei/language.htm ) 6. ธงประจาชาตของประเทศบรไน ดารซาลาม ธงชาตเปนรปสเหลยมผนผา ประกอบดวยสวนสาคญ 4 สวนดวยกนคอ เสนคขนาน 2 เสน, รปสเหลยมคางหม 2 รปซงถกแบงโดยเสนคขนานและ ตราสญลกษณประจาประเทศ เสนคขนาน 2 เสน และรปสเหลยมคางหม ซงถกแบงโดยเสนคขนาน สเหลยมทง 2 รป มขนานเทากน เสนคขนานทาหนาทแบงสเหลยมคางหมเปน 2 ฝงเทาๆ กน ในจดบนสดและจดลางสดของธงชาต ซงเปนรปสเหลยมคางหมดานตรงกนขามกน เสนคขนานทง 2 เสน ความกวาง

181

ของเสนคขนานน ไมเทากนทง 2 ขาง สวนบนมความกวางมากกวาสวนลาง 2.54 ซม.โดยสวนลางจะมความกวาง 19.05 ซม. ตราสญลกษณประจาประเทศสแดง ซงอยตรงกลางของธงชาต นวมอและลาแขน ทชขนทงสองขาง ทาหนาทสนบสนนตราสญลกษณประจาประเทศ มการจดวางตาแหนงทมระยะหางเทากนทงซายและขวา การนาตราสญลกษณประจาประเทศรวมกบธงชาตอาหรบสเหลอง คอหลกประจาใจของประเทศ ทวา “การใหบรการใดๆ ทสมาเสมอ เกดขนโดยการแนะนาของพระเจา” 4 สหลกทใชบนธงชาต ประกอบไปดวยสแดงของตราสญลกษณประจาประเทศ สเหลองของสเหลยมคางหม สขาวและสดาของเสนคขนานทงสองเสน 7. ตราสญลกษณประจาชาตบรไนดารรสซาลาม ไดพฒนามาจากตราสญลกษณของกษตรยบรไน หมายถงการคงสภาพฐานะของพระมหากษตรย ซงตราสญลกษณนเปรยบเสมอนสญลกษณแทนองคพระมหากษตรย ตราสญลกษณประจาชาตน ไดถกนามาใชรวมกบธงชาตบรไนหลงจากมการประกาศรฐธรรมนญ ในป ค.ศ. 1959 ตราสญลกษณประจาชาตบรไน ประกอบดวย 1. ธง (The flag) 2. ฉตรของพระมหากษตรย (The Royal umbrella) 3. ปก (The wing) 4. ดวงจนทรครงเสยว (The Crescent) ธงและฉตรของพระมหากษตรย เปนสวนทหมายถงพระมหากษตรยของบรไน ปกของนกทงสองขางทดลาสนนน เปรยบเสมอนสญลกษณของการปกปองความยตธรรม, ความเงยบสงบ, ความรารวยมงคง และสนตภาพ มอทชขนสองขางนน แสดงถงเครองประกนของรฐบาลในการสงเสรมสวสดภาพ, เสรภาพ และความมนคงของประเทศ ดวงจนทรครงเสยว คอสญลกษณของชาวมสลม ซงเปนศาสนาประจาชาตบรไน ตวอกษรทอยบนดวงจนทรครงเสยว คอหลกประจาใจ หมายถง “การใหบรการใดๆ ทสมาเสมอ เกดขนโดยการแนะนาของพระเจา” สาหรบธงยาวทอยดานลางสด มตวอกษรทอยบนตวธงนน อานวา “บรไนดารรสซาลาม หมายถงประเทศบรไน ยดมนในสนตภาพ” (The Government of Brunei Darussalam, Nation Flag & Crest [Online], accessed 17 September 2002. Available from http://brunei.gov.bn/about brunei/ language.htm)

182

8. วฒนธรรมและสงคมของประเทศบรไน วฒนธรรมของบรไน ไดรบอทธพลมาจากชาวมาเลยโบราณ ซงรวมหมเกาะของมาเลยเขาไว ตามความจรงทางประวตศาสตร สวนประกอบตางๆ ของวฒนธรรมและความรงเรองของชาวตางชาต มอทธพลในวฒนธรรมตอประเทศบรไน ซงแบงออกเปน 4 ประการ ตามความเชอทางศาสนา ไดแกวฒนธรรมทไดรบอทธพลจากศาสนา Animism, ศาสนาฮนด, ศาสนาอสลามและวฒนธรรมของชาวตะวนตก อยางไรกตามศาสนาอสลามสามารถฝงรากลกเขาไปในวฒนธรรมของบรไน จนกลายเปนวถชวต ความคดและปรชญาของประเทศ ประเทศบรไน ดารซาลาม กลายเปนประเทศทมความมนคงทางวฒนธรรมมาจนถงปจจบน การกอตงศนยกลางศลปะและหตถกรรมในป ค.ศ. 1975 เปนการอนรกษและสงเสรมงานศลปะและหตถกรรมของประเทศบรไนใหเปนทรจกของคนทวไป เชน การทาเรอ, เครองเงน, ทองแดง, การทกทอเสอและเสอและการสานตะกรา ขนบธรรมเนยมและความมงคงทางศลปะดงทกลาวมาแลวขางตน ประเทศบรไนยงมอาวธของมาเลย, การละเลนโบราณ, การแกะสลกไม, เครองดนตรโบราณ, ซเลท เปนศลปะปองกนตวโบราณและเครองประดบสตร สงของเหลานไดถกจดเกบไวในพพธภณฑบรไนและพพธภณฑเทคโนโลยมาเลย สงเหลานไมเพยงแตเกบไวชนชม แตยงมความสาคญตอชนชาต เปนความภาคภมใจ นามาซงความคดรเรมสรางสรรคตางๆ เกดเปนวฒนธรรมทเกาแกมงคงตอไป (The Government of Brunei Darussalam, Language&Culture [Online], accessed 17 September 2002. Available from http://brunei.gov.bn/ about_ brunei/ language.htm) สงคมและวฒนธรรมไดรบอทธพลจาก อนเดย จน องกฤษ เปอรเซย อเรเบย อนเดย เปอรเซย อเรเบย นาศาสนาอสลามมาเผยแพร เปนรากฐานทางการเมอง กฎหมายจารตประเพณ ในศตวรรษท 13 ป พ. ศ. 2491 สลตานมฮมหมด สถาปนาศาสนาอสลามเปนศาสนาประจาชาต วฒนธรรมและสงคมในเมองหลวง บนดารเสรเบกาวน คลายกบเวนชในประเทศอตาล (ลอมรอบไปดวยนา ประชาชนสวนใหญจะตงบานเรอนอยสองฟากแมนามอาชพทาการประมง เกษตรกรรม กรรมกรในเหมองนามน อปนสยขยนขนแขง นยม เลนเรอแคนน ถามแขกเมองมาจะมการแขงขนเรอแคนใหชม) หมบานในประเทศบรไนมประมาณ 35 หมบาน แบงไดเปน 2 ลกษณะ หมบานของฝายราชวงศ ผนาทางการฝายการเมองและฝายบรหาร สวนธรกจการคา เปนทอยอาศยของคนจน ทาการคาขายไปดวย สถานภาพทางชนชน เนองจากเคยไดรบอทธพลจากอนเดย ทาใหเกดม สถานภาพทางชนชน เกดขนใน

183

ประเทศจน มอทธพลทางดานธรกจการคา มอานาจทางเศรษฐกจสง วฒนธรรมตะวนตกจากองกฤษ จะม ตอรฐภายใตอารกขององกฤษ ไดรบอทธพลทางดานการเมอง สงคมประเทศบรไน ซงม สลตาน (เปนประมขสงสด) และราชวงศ (นบทางบดา) ขนนาง เชอสายราชวงศ ขนนาง มเชอสายกงราชวงศ ราษฎรสามญ ชนพนเมองเดม ลกษณะพเศษในฐานะประชากรชาวบรไน ไมตองเสยภาษและสามารถสงบตรหลานเขาเรยนในโรงเรยนของรฐไดทกคน หากวาเดกคนใดมความสามารถสง จะไดรบทนรฐบาลไปศกษาตอประเทศองกฤษ ความแตกตางทางชนชน จะเหนไดชดวา ในการใชภาษา พธการ หนาทการงาน งานอาชพ นอกจากนยงสามารถสงเกตจากธงและรม สเหลอเปนสประจาพระองคสลตาน ในฐานะประมขสงสด ในบรไน จะไมมใครใชสเหลอง เนองจากถอวา เปนสประจาพระองคไมควรลวงละเมด ธงสนาเงน สาหรบขนนางเชอสายราชวงศ ธงสแดงขาว สาหรบขนนางเชอสายธรรมดา ผทสามารถใชธงไดจะตองเปนเชอสายราชวงศ หรอสบเชอสายมาจากบคคล สาคญในวงราชการ (4 และ 3 ชวอายคน ตามลาดบ) รม จะใชเฉพาะ องคสลตาน มเหส โอรส ธดา 9. วธการดาเนนชวต 9.1 การเกด มพธโกนผมไฟใหเดก เมอเกดครบ 7 วน การตงชอเดก ใชชอเกยวกบศาสนา หามนาชอสตวมาตงเปนชอคน สวนใหญจะใชชอบคคลสาคญในประวตศาสนา สาวกของศาสดา ผนาทางศาสนาจะประกอบพธพลเลอด ใหกบคนยากจนโดยการเชอดคอสตวซงเรยกวาพธอะกเกาะย 9.2 การศกษาเลาเรยน ทกคนไดรบการเรยนฟร อดหนนโดยรฐบาล ตงแตชนประถม มธยม จนถงมหาวทยาลย ถาใครสามารถเรยนได นกศกษาทเรยนดถงขนจะถกสงไปศกษาตอทประเทศองกฤษ นอกจากน ชาวบรไนทกคนจะตองศกษาศาสนาอสลามและปฏบตตามโดยเครงครด 9.3 การแตงกาย ในวนพธสาคญฯ จะแตงกายแบบชาวอสลามทเครงครด (แตไมบงคบในวนปกต) ทงชายและหญง

184

9.4 การทกทาย เมอพบกนจะทกทายกนวา สลาม การแสดงความรสกตางๆ เชน ดใจ เสยใจ เหนอกเหนใจ จะกลาวคาตางๆ ทเกยวพนกบพระเจาญาตพนองทอยหางไกลจะมการพบกนปละครงในวนสาคญของครอบครวนอกจากน ในการทกทายยงมการสมผสมอผทไดพบและนาไปสมผสหนาตาของตน หมายถงความยนดทไดพบอยางจรงใจ (การทกทายทมาจากใจ) การกระทาเชนนจะเปนการกระทาเฉพาะเพศเดยวกนเทานน 9.5 การขอพรจากพระผเปนเจา จะกระทาทกวนศกร เพอแสดงความเคารพตอพระเจาทงรายกายและจตใจ ชาวอสลามทกคนจะตองปฏบตตงแตบรรลนตภาวะไปจนถงวนสดทายของชวต เปนการควบคมพฤตกรรมของชาวมสลม ถากระทาจะถกตาหนตเตยนจากญาตผใหญ (หญงหลงคลอด หรอขณะมประจาเดอน จะยกเวนการทาละหมาด) 9.6 การถอบวช จะกระทาทกป เพอแสดงถงความอดทนทงรางกายและจตใจ ในเดอนรอมฎอน โดยชาวสลามทกคนจะไมมการบรโภคอะไรเลยตงแตพระอาทตยขนจนถงหลงพระอาทตยตกดน ไมมการกลนนาลาย ไมมการบรโภคอาหาร จะบรโภคไดในเวลากอนพระอาทตยขน บคคลทไดรบการยกเวนไมตองถอบวชในแตละปไดแก คนชรา คนปวยเรอรง หญงแมลกออน, หญงมครรภ หญงทมรอบเดอน บคคลทตองใชแรงงานหนก เชน กรรมกร การประกอบพธกรรมตางๆ ของชาวอสลาม จะกระทาในมสยดหรอสเหรา หมายถงชมชนหรอทพก สตรบรไนสวนใหญ เปนแมบาน และมจานวนไมนอยทประกอบอาชพทอผา ทาเงน ทาทอง สตรทอยในมสยดจะตองมผาคลมผมปกปดศรษะ เสอแขนยาวกระโปรงยาวคลมเทา ผชายบรไนเปนหวหนาครอบครว มสทธมภรรยาได 4 คน ถาสามารถเลยงดได จะปฏบตหรอไมปฏบตกได ตามกฎศาสนาของสตรบรไนจะตองซอสตยตอสาม หาเดนทางคนเดยว กอนแตงงานไมอนญาตใหหญงและชายอยใกลกนตามลาพง หาเดดขาดในเรอง พฤตกรรมทางเพศแบบ ทอมด เกย กระเทย 10. ประเพณสาคญ คอประเพณการแขงเรอเนองจากภมประเทศเปนเกาะลอมรอบดวยแมนา เรอทนามาแขงจะมฝพายประมาณ 21 คน สของเรอนอกจากราชวงศชนสงแลวจะไมมใครทาสเหลอง การแขงเรอจะ

185

กระทาเมอมบคคลสาคญๆ มาเยยม หรอในวนสมภพของสลตาน มการแบงชนของทาเรอทหมายตามศกดของเจาของเรอ ถาเรอทนามาแขงขนเปนเรอขนนางราชวงศ ทาเรอเสนชยจะเปนทาเรอชนสง เมอมเดกเกดครบ 7 วน ชาวบรไนจะโกนผมไฟใหเดก มการเชอดสตว พธการแตงงาน ชาวบรไนจะกระทาทบานเจาสาว แหขนหมาก กนประตปา (ประตเงนประตทอง) การตายชาวบรไนจะใชวธฝง ไมมการไวทกขถอวาเปนการผกพนกบผตาย มการเคารพศพ 11. ลทธความเชอ ชาวบรไนเชอในสงศกดสทธ จตวญญาณ การบวงสรวงบชายนต เพอความเปนศรมงคล เมอองกฤษเขามาครอบครองไดสรางความเจรญทางดานเศรษฐกจ การเมอง สงคม ประกอบกบมชาวจนเขามาทาการคาขาย ทาใหชาวบรไนยอมรบอดมการณ แนวความคด ทศนคตใหมๆ ทาใหเกดการเปลยนแปลงสงคมขนปฐมภมทคลายความเชอในสงศกดสทธ ในประเทศบรไนการบรหารงานทางดานเศรษฐกจ การเมอง สงคม อยภายใตองคสลตาน ผซงสละทกอยางเพอ ความรงเรองของประชากรบรไน อาชพสวนใหญเกยวพนกบระบบชนชน ทาใหเกดขอจากด ในการกระจายแรงงาน ผททางานในระดบสงจะเปนบคคลชนสง ชาวบรไนถอวาศาสนาอสลามเปนสงกาหนดสงสดและถอปฏบตตาม โดยเครงครดยกยององคสลตานเปนประมขสงสด เปนผมบญญาธการทงทางโลกธรรม เชยวชาญดานการคาขายและทางทหารสามรถปกปองบานเมองไดเปนเยยม ประเทศบรไน เปนประเทศนองใหมลาสดในเอเชยตะวนออกเฉยงใต เพงไดรบเอกราชจากองกฤษ เมอ 1 มกราคม 2527 ภมประเทศเปนเกาะมนาลอมรอบ มเนอทนอยทสดและมประชากรนอยทสดในภมภาคแถบน เปนประเทศรารวยประชากรมรายไดตอหวสง ประมาณ 200,000 บาทตอคน ผลตนามนเปนสนคาออกเปนรฐสวสดการรฐใหบรการและความสะดวกแกประชาชนทกอยาง ในดานการศกษา การสาธารณสข ทอยอาศย เดก ๆ จะสามารถเขาเรยนในโรงเรยนรฐบาลโดยไมตองเสยคาใชจาย ใครทเรยนเกงจะไดรบการสงเสรมใหไปศกษาตอประเทศองกฤษ ศาสนาอสลาม เปนศาสนาประจาชาต ปกครองโดยสลตาน ซงอทศพระองคเพอชาวบรไน มชาวจนอพยพเขามาทาการคาขายและมอทธพลทางดานเศรษฐกจ และเพมจานวนพลเมองอยางราดเรว (ณจฉลดา พชตบญชาการ 2529 : 103 - 110 ) วฒนธรรมฟลปปนส

186

ชอประเทศฟลปปนส (Philippines) มาจาก ประเทศฟลปปนสตงขนตามชอของเจาชายฟลปท 2 ของสเปน ซงสบทอดราชบลลงกจากกษตรยชาลสท 5 คาวาฟลปโน (Filipino) เกยวโยงกบชาวสเปนและลกครงสเปน (Spanish Mestizo) ทเกดในฟลปปนส พวกนจะเรยกตวเองวา Espanoles – Filipinos ในระยะเวลาตอมาชาวพนเมองทเปนครสเตยน (Indios) และลกครงจนเรยกตวเองวาฟลปโนดวยเพอยกสถานภาพใหเทยบเทากบชาวสเปนและลกครงสเปน คาวาปนอย (Pinoy) หมายถง ชาวฟลปปนสสมยแรก ๆ ทไปอเมรกา เพอแยกใหเหนความแตกตางกบชาวฟลปปนสทอาศยอยในฟลปปนส 1. พนฐานสภาพแวดลอมทวไป การเกดของประเทศฟลปปนสยงเปนทตกลงกนไมได นกวชาการหลายทานใหความเหนตางๆ กน บางกวาฟลปปนสเปนสวนหนงของหมเกาะแปซฟกซงไดหลดหายไป สวนนเรยกวา ม (Mu) เหมอนกบสวนอนๆ เชน หมเกาะฮาวาย สมาตรา ซเลเบส ชวา และบอรเนยว บางกวาฟลปปนสเกดขนมาเพราะแรงระเบดของภเขาไฟ และบางกวาฟลปปนสเปนสวนหนงของเอเชย ซงเปนทยอมรบของคนโดยทวไปในปจจบน ชอของประเทศฟลปปนสถกตงขนในป ค.ศ. 1543 โดยนกสารวจชาวสเปนชอ รวย โลเปซ เดอ วลยาโลบอส (Ruy Lopez de Villalobos) เปนผตงขนในนามของเจาชายฟลป ผซงไดกลายเปนกษตรยฟลปท 2 ของประเทศสเปนในป ค.ศ. 1556 - 1598 ชอฟลปปนสนนปรากฏในแผนทหายากซงพมพในป ค.ศ. 1554 โดยนกภมศาสตรชาวอตาเลยนชอ กโอวานน รามซโอ (Giovanni Ramusio) ถามาพจารณาดชาตพนธดงเดมของชาวฟลปปนสแลว ผเชยวชาญทางโบราณคดสนนษฐานวา ชาวฟลปปนสมาจากการผสมผสานกนของพวกเอเชย 3 พวกดวยกน คอ นกรโต อนโดเนเซยน และมาเลเซยน ในระหวางยคกอนประวตศาสตร การอพยพเขาไปตงถนฐานในฟลปปนสทนบวาเปนการอพยพครงใหญ กคอการอพยพของพวกมาเลยหรอมลาย ซงอพยพไปจากเกาะบอรเนยวเมอประมาณ 200 – 300 ป กอนครสตศกราช ไปตงถนฐานอยบนแถบวสายาสตอนกลาง (Central Visayan Islands) ไปจนถงเกาะมนโดโร (Mindoro) และทางใตของเกาะลซอนดานทศตะวนตก เนองจากมชนเผาตางๆ ไดอพยพไปอยในฟลปปนสหลายเผาจงทาใหมภาษาพด (Dialects) แตกตางกนไป ถงแมจะมการตดตอคบหากนระหวางกลมแตกยงรกษาภาษาพดของแตละเผาไว ปจจบนฟลปปนสมภาษาพดถงรอยกวาภาษา ดวยเหตนเองจงตองใชภาษาองกฤษเปนสอในการตดตอระหวางกน ตอมาในศตวรรษท 14 - 15 ชาวอาหรบซงเขามาม

187

อทธพลทางการคา ในเอเชยไดเรมขยายอทธพลไปทางตอนใตของฟลปปนส โดยเขาไปตงถนฐานในบรเวณชายฝงทะเลในซลและมนดาเนา พรอมทงไดขยายอานาจการปกครองเขาไปในแถบนดวย ชาวอาหรบทเขามาตงถนฐานในแถบน ไดแกบรรพบรษของชาวฟลปปนสทนบถอศาสนาอสลามในปจจบนนนเอง ทตงของฟลปปนสปจจบนนนอยทางใตของเกาะฟอรโมซา และทางเหนอของเกาะบอรเนยว ถกเชอมโยงทางตะวนออกโดยมหาสมทรแปซฟก และทางตะวนตกโดยทะเลจน หมเกาะฟลปปนสประกอบดวย 7,100 เกาะ เกาะทมการตงชอแลวม 2,773 เกาะ พนทของฟลปปนสม 115,707 ตารางไมล ลซอนเปนเกาะทใหญทสดมพนท 40,814 ตารางไมล สวนเกาะมนดาเนาใหญรองลงมามพนท 36,906 ตารางไมล และเกาะซามารมพนท 5,124 ตารางไมล ทราบทใหญทสดกคอ ลซอน ซงเปนดนแดนททาการปลกขาวมาก หบเขาคากายน (Cagayan) ซงอยในเกาะลซอนเปนแหลงทผลตยาสบไดมากทสดในเอเชย นอกจากนใกลๆ มะนลา คอ ลากนา (Laguna) เปนดนแดนแหงทะเลสาบของประเทศดวย ฟลปปนสเปนภมภาคเขตรอนเหมอนกบประเทศอนๆ ในเอเชยตะวนออกเฉยงใตแตคอนขางจะรอนนอยกวา ประเทศมกไดรบภยธรรมชาตอยเนองๆ เชน มพายใตฝน และแผนดนไหวอยเปนประจา ทรพยากรธรรมชาตของฟลปปนสกมเชนเดยวกบประเทศอนๆ ในเอเชยตะวนออกเฉยงใต พนทสวนใหญใชสาหรบทาการเกษตร สนคาสงออกทสาคญ คอ เนอมะพราวตากแหง นอกจากนพนทสวนหนงเปนปาไม ดอกไมประจาชาต เปนทรกนวา ดอกไมประจาชาตของฟลปปนสคอ ซมปากตา (Sampa – Guita = ดอกมะล) และใชเปนสญลกษณในการประดษฐสงตาง ๆ ของฟลปปนส สวนตนไมประจาชาตกคอ ตนนารรา (Narra) ตนไมนเปนสญลกษณของลกษณะนสยและอดมการณของชาวฟลปปนส ลกษณะของตนไมยนตนสงตระหงานแขงแรง เปรยบเสมอนความแขงแกรงและเจตจานงของชาวฟลปปนสทยนหยดอยดวยตวของตวเอง และจะไมยอมเปนอาณานคมของผใดอกตอไป ในปจจบนชาวฟลปปนสสวนใหญประกอบดวย พวกตากาลอก (Tagalogs) บซายน (Bisayans) อโลกาโน (Ilokanos) บโคล (Bicols) ปมปงกน (Pampangans) ปงกาซนน (Pangasinanes) อบานาเก (Ibanage) และซมบล (Zambals) พวกเหลานสบเชอสายมาจากเจาของเกาะตางๆ ซงเคยตกเปนเมองขนของสเปน และสหรฐอเมรกา ประชาชนสวนใหญนบถอ

188

ศาสนาครสตโรมนคาทอลก นอกจากนกมชนกลมนอยทนบถอศาสนาอสลาม ซงไดแก พวกมสลมในเกาะมนดาเนา และซล ซงสเปนเรยกวาพวกมอโรส กบประชาชนทเปนพวกชาวเขา ไดแก พวกอฟเกา (Ifugaos) บอนตอก (Bontoks) อาปาเยา (Apayaos) เบงเกต (Benguets) คาลงกส (Kalingas) มงยน (Mangyans) ในเกาะมนโดโร มาโกบอส (Magobos) มาโนบอส (Manobos) อซามล (Isamals) ซบานน (Subanuns) ในเกาะมนดาเนา พวกบดเจา (Badjaos) ในเกาะซลและนกรโตแถบตอนในของเกาะ เนองจากมประชาชนหลายเผานเองทาใหฟลปปนสมภาษาถนเปนจานวนมาก ภาษาพนเมองม 55 ภาษา สวนภาษาถนม 142 ภาษา ภาษาทใชเปนทางการคอภาษาองกฤษ ภาษาทใชพดกนทวไป คอ ภาษาองกฤษ ภาษาฟลปปนโน (ตากาลอก) และภาษาสเปน สาหรบชนชนทางสงคมนนม 3 ชนชนดวยกน คอ ชนชนรารวย ชนชนปานกลาง และประชาชนธรรมดา ชนชนรารวยประกอบดวยพวกขนนางเกา เจาของทดน พวกเจาของธรกจ และพวกรารวยรนใหม (nouveau riche) พวกรารวยนมประมาณรอยละ 10 ของประชากรทงหมดของประเทศ แตเปนเจาของกจการธรกจและมความมงคงถงรอยละ 90 ของประเทศ พวกขนนางเกาหรอเศรษฐเกานสวนใหญจะเปนเจาของกจการเพาะปลกพชผลตางๆ สวนพวกเจาของธรกจจะเปนพวกนายธนาคาร เจาของโรงงานอตสาหกรรมและโรงงานตางๆ พวกรารวยรนใหมจะเปนพวกทรารวยขนมาอยางฉบพลนดวยการทาการคาในตลาดมด เลนการพนน และการคาดอลลาร ชนชนกลางของประเทศมประมาณรอยละ 20 เปนพวกชนชนปญญาชนเปนระดบมนสมองของชาต มทงพวกทรารวยและยากจน พวกนจะเปนนกวชาการ นกวทยาศาสตร นกการศกษา ทนายความ นายแพทย วศวกร พระ นกเขยน ฯลฯ สวนประชาชนธรรมดาเปนชนชนตาสดของสงคม ประกอบดวยผเชาทนาชนบท กรรมกร พวกวณพก ยาจก และพวกทไมมงานทา ประชากรสวนนมประมาณรอยละ 70 ประชาชนชาวฟลปปนสสวนมากจะเปนคนมอารมณออนไหว รกสนต แตในขณะเดยวกนกจะตอสเพอความยตธรรมในสงคม พรอมทจะสและจะเสยสละชวตไดทกเมอ ชาวฟลปปนสมสญลกษณเชนเดยวกบลงแซมของอเมรกา และจอหนบลขององกฤษ นนกคอ ฮวน เดอ ลา ครซ มความสง 5 ฟต เปนคนแขงแกรง ตาดา จมกแบน สวมเสอบารองตากาลอก และกางเกง มผาโพกหวแบบชาวนา สวมรองเทาแตะ เปนผทมความซอสตย ทางานหนก กลาหาญ สภาพออนโยน และเปนกนเอง ( สพรรณ กาญจนษฐต 2523 : 2 - 37) ฟลปปนสเปนจดยทธศาสตรทสาคญในเอเชยแปซฟก ภมประเทศประกอบดวยเกาะตางๆ มากมาย มกลมหมเกาะใหญ 2 กลม หมเกาะ คอ หมเกาะลซอน หมเกาะวสายาส และหม

189

เกาะมนดาเนา มภเขาไฟและพายใตฝนตลอดทงป จงเปนอปสรรคในการพฒนา จากการแยกหมเกาะใหญๆ ทาใหมภาษาวฒนธรรมแตกตางกนออกไป ฟลปปนสจงตองใชภาษาองกฤษเปนภาษาตดตอราชการและทางการศกษา แตภาษาฟลปปนส (ตากาลอก) กยงใชเปนภาษาพดกนทวไป นอกจากนประเทศฟลปปนสยงประกอบไปดวยชาตพนธตางๆ ตามทอยอาศยและการอพยพเขามาของชาตพนธเหลานนซงไดแก กลมชาวครสเตรยนทอยในทราบตา ชาวจนทเขามาทาการคาขายตงแตสมยสเปนเขาครอบครอง ชาวมสลมทอยปะปนกบชาวครสเตยนในเกาะมนดาเนาไดเขามาตงรกรากกอทสเปนจะเขามาครอบครองและชาวเขาในทราบสงซงลวนแลวแตมวฒนธรรมของตวเอง จากการพฒนาของสงคมดงเดมสสงคมภายใตสเปนและสหรฐอเมรกาทาใหสงคมชาวฟลปปนสมการผสมผสานกนระหวางสองวฒนธรรม คอ มลกษณะครอบครวทใกลชด แบบสเปน แตมความทนสมยแบบอเมรกา โดยเฉพาะในสงคมเมอง อกทงสถานภาพของสตรกอยในระดบสง การศกษาและสขภาพถอเปนสงสาคญทตองคานง ถาดโดยภาพรวมแลวสงคมและสงแวดลอมในฟลปปนสภายใตการครอบครองของสเปนและสหรฐฯ เปนสงกาหนดใหฟลปปนสมความเปนอยเชนปจจบน ( สดา สอนศร 2545 : 65 - 67 ) 2. ลกษณะทางกายภาพ หมเกาะฟลปปนสตงอยในเอเชยตะวนออกเฉยงใต เปนจดตดของวฒนธรรมของมาเลย จน สเปน อเมรกา และชนชาตอนๆ ประเทศประกอบไปดวย หมเกาะ 7,100 เกาะ สวนทเปนพนทดนเกอบ 300,000 ตารางกโลเมตร แตมเพยง 1,000 เกาะเทานนทมผคนอาศยอย โดยเฉพาะเกาะลซอนและเกาะมนดาเนาทมขนาด 105,000 และ 95,000 ตารางกโลเมตร สวนเกาะวสายาสนน เปนหมเกาะทอยระหวางสองหมเกาะดงกลาว ทงสามหมเกาะนแสดงอยในธงชาตของฟลปปนสตามลกษณะภมประเทศแลวฟลปปนสแตกออกมาจากทะเลและอยในหมเกาะแปซฟกลอมรอบไปดวยนา ฟลปปนสจงเปนประเทศทมแนวชายฝงยาวทสดในโลก ชาวฟลปปนสสวนใหญจงอาศยอยตามชายฝงทะเล ฟลปปนสเปนสวนหนงของแปซฟกตะวนตกทมภเขาไฟซงคกรนอยตลอดเวลา เชนภเขาไฟมายอน(Mount Mayon) ภเขาไฟตาอล (Taal ) ภเขาไฟอโป(Apo) และภเขาไฟปนาตโบ(Pinatubo) ซงเพงระเบดไปเมอไมนานมาน ทาใหเมองจมไปดวยเถาถานทวมะนลา 3. ภมอากาศ ฟลปปนสตงอยในเขตมรสม มฝนตกตลอดทงปและมฤดรอน ฤดฝน และฤดหนาว มรสมมในฤดรอนสงผลใหเกดฝนตกตลอดตงแตเดอนพฤษภาคมจนถงเดอนตลาคม ในขณะทมรสมในฤดหนาวทาใหอากาศหนาวจดและแหงระหวางเดอนธนวาคมถงเดอนกมภาพนธ สาหรบ

190

ในมะนลาแลวเปนเมองทรอนทสดและฝนละอองมากทสด ในระหวางเดอนมนาคมถงเดอนพฤษภาคมมอณหภมสงสดประมาณ 37 องศาเซลเซยส เนองจากมสรสมตลอดทงปนเอง ทาใหฟลปปนสไดรบความเสยหายในการเพาะปลกมากจากนาทวม ผลผลตทางการเกษตรจงลดลงในปทมมนสมมาก ยงทาลายชวตมนษยในแตละปเปนจานวนมาก ( สดา สอนศร 2545 : 67 - 68) 4. ประชากร ประเทศฟลปปนสเปนประเทศคาทอลกและขอหามทางศาสนาไมใหคมกาเนด จงทาใหประชากรเพมมากขนทกป ปจจบนมประชากรถง 75 ลานคน ในจานวนน 11 ลานคนอาศยอยในมะนลา ประชากรประกอบไปดวยชาวพนเมองทไมมเลอดผสมซงเรยกวาพวกมาเลย พวกลกครงสเปน(Spanish Mestizo) ลกครงจน (Chinese- Mestizo) ลกครงอเมรกา (American- Mestizo) และยงมลกครงอนๆ อกแตมนอยมาก (สดา สอนศร 2545 : 70) กลมชาตพนธ กลมภมภาคและภาษา ฟลปปนสเปนพหสงคม นนคอมประชากรหลายเชอชาต หลายภาษาถนในประเทศเดยวกน ภาษาใหญๆ ม 11 ภา และ 87 ภาษาถน เนองจากมภาษาถนมากมายนเอง ฟลปปนสจงใชภาษาองกฤษเปนภาษาราชการ และภาษาในการสอสารนอกเหนอจากภาษาฟลปปนส (ตากาลอก) 4.1 กลมครสเตยนในทราบตา ชาวครสเตยนทอยในทราบตาแบงไดเปนหลายกลม ประชากรทเปนชาวครสเตยน รอยละ 91.5 กระจายอยตามภมภาคตางๆ การอพยพของชาวครสเตยน ไดเขามาในจงหวดโคตาบาโตและลาเนาในเกาะมนดาเนาในสมยสเปนและอเมรกาเขาครอบครอง ซงสรางความไมพอใจใหกบชาวมสลมกลมนอยทอาศยอยในมนดาเนา กอใหเกดการตอสระหวางพวกครสเตยนและมสลมในทศวรรษท 1970 นอกจากนนยงมพวกทอาศยในสวนอนๆ อก แตละกลมมภาษาถนของตวเอง แตอยางไรกตาม กยงตองเรยนรทจะพดภาษาของพวกตากาลอกและภาษาองกฤษดวย 4.2 มสลมภาคใต แมมสลมทอยทางภาคใตมประมาณรอยละ 5 ของประชากรทงหมด แตกเปนชนกลมนอยทสาคญมากในฟลปปนส มสลมภาคใตนมบทบาทมากในป ค.ศ. 1969 ซงเปนปทมารกอสสนสดการเปนประธานาธบดสมยแรก ในชวงนมการสรบกนในภาคใตมาก สาเหตทชาวมสลมมความขดแยงกบรฐบาลฟลปปนสนน สบเนองมาตงแตสมยสเปนครอบครองฟลปปนส สเปนไดอพยพชาวครสเตยนลงไปทามาหากนในมนดาเนาและมนโยบายนาศาสนาครสตเขาไปเผยแพรดวย ซงชาวมสลมถอวาเปนการทาลายวฒนธรรมทางศาสนาของ

191

มสลม และเมอสหรฐฯ เขามาครอบครองฟลปปนสกมไดแกปญหาการทากนของชาวมสลมดงกลาว แตกลบอพยพชาวครสเตยนลงไปมากขน กอใหเกดความขดแยงกนระหวางคนนบถอสองศาสนา ซงเปนรากฐานของความขดแยงมาจนถงปจจบน 4.3 ชาวจนและลกครงจน ชาวจนไดอพยพเขามาอยในฟลปปนสตงแตศตวรรษท 17 ในขณะทฟลปปนสอยภายใตการครอบครองของสเปน ชาวจนเหลานไดอพยพเขามาในฟลปปนสและทาการคาขายระหวางมะนลากบเมองฟเจยนของจน เมอมการอพยพมากนมาขน รฐบาลสเปนไดสงเสรมใหชาวจนเขามาทางานในภาคเกษตรกรรมและคอยๆสรางตวเองขนมาเปนพอคาขายปลกและใหกเงน และเปนผเกบผลประโยชนและรายไดทงในระดบจงหวดละทองถนในศตวรรษท 19 ชาวจนเหลานไดแตงงานกบชาวฟลปปนสและสเปนและไดกลายเปนชาวฟลปปนสนบถอศาสนาครสตนกายโรมนคาทอลก ทาธรกจในฟลปปนสมาจนถงปจจบน ชาวเขาเผาตางๆ ชนกลมนอยชาวเขาในฟลปปนสนนมประมาณ 100 เผา คดเปนรอยละ 3 ของประชากรทงหมด จะรวมกลมกนอยบนภเขาเปนเวลาหลายศตวรรษกอนทมสลมและสเปนจะเขามาในฟลปปนส มวฒนธรรมและคานยมและวถชวตเปนของตวเอง มการทาศลปะการแกะสลกทแสดงถงชวตความเปนอย เชน แกะสลกเปนรปหวหนาเผาททาพธทางไสยศาสตร บานเรอนทอยอาศย อปกรณการทามาหากน เปนตน นอกจากนวฒนธรรมการทานาบนไหลเขาของชาวเขาเผาบอนตอก (Bonto) และอฟกา (Ifugao) ในจงหวดบานาเว (Banaue) ทากนมาหลายพนปสบทอดชวลกชวหลาน ซงถอเปนสงมหศจรรยอนดบ 7 ของโลก ชาวเขาเหลานไดรบอทธพลทางภาษาจากมชชนนารชาวอเมรกนมาหลายศตวรรษเชนกน ทใหพดภาษาองกฤษไดคลอง แตกไมเคยละทงวฒนธรรมดงเดมของตวเอง (สดา สอนศร 2545 : 65 - 77) 5. ศาสนา ประชาชนสวนใหญ 93% นบถอศาสนาครสตพวกทเปนครสเตยน รอยละ 82.9 เปนคาทอลก รอยละ 7.6 เปนอะคลปายน (Aglipayans) รอยละ 2.3 เปนโปรเตสแตนท และรอยละ 0.5 เปนอกรเซย น ครสโต (Iglesia ni Cristo) อกรอยละ 7 เปนศาสนาอน ๆ (สพรรณ กาญจนษฐต 2523 : 2 - 37 ) 6. วถชวตทางศาสนา ศาสนาเปนจดศนยกลางของชาวฟลปปนสสวนใหญ เนองจากชวตประจาวนเกยวพนกบศาสนาตงแตเกดจนเสยชวต องคกรศาสนาโดยเฉพาะศาสนาครสตโรมนคาทอลก ซงมผนบถออย 82 เปอรเซนต เปนศาสนาประจาชาต พธการทางศาสนาเมอมเดกเกดขนมาใหมนนจาเปนตองมพออปถมภแมอปถมภ (God parents) การมพออปถมภแมอปถมภนเองไดสรางระบบเครอญาต

192

และระบบอปถมภคาจนในสงคมฟลปปนสอยางกวางขวางทเดยว นอกจากศาสนาครสตโรมนคาทอลกซงมผนบถอเปนสวนใหญของประเทศแลว ยงมศาสนาครสตนกายโปรเตสแตนท ศาสนามสลม ศาสนาพทธ และลทธ ซงมผนบถอเปนสวนนอยของประเทศ พนฐานทางศาสนา ชาวพนเมองดงเดมนบถอสงนอกเหนอธรรมชาต เขาเชอวามวญญาณตางๆ อยรอบตว คอยใหคณใหโทษ เชน ชาวเขาททานาบนไหลเขามาหลายพนป ไดบวงสรวงวญญาณกอนปลกขาว เกบเกยวขาว การเกด การตาย และการแตงงาน เมอสเปนครอบครองกไดนาศาสนาครสตโรมนคาทอลกเขามาเผยแพรเพอเปนเครองมอในการปกครอง แตชาวฟลปปนสกมไดละทงความเชอเดม กลบเอาความเชอสงนอกเหนอธรรมชาตเดมผสมผสานกบศาสนาใหมทไดรบมา ดวยเหตนเองจงมวนของนกบญตางๆ ในแตละทองถน โดยนาเอาความเชอดงเดมผสมผสานกบความเชอของศาสนาครสต และมการฉลองกนแบบพนเมอง พระชาวสเปนตองลดอานาจลงเมอพระชาวฟลปปนสเรยกรองใหลดบทบาทลง ศาสนาครสตนกายโรมนคาทอลก สเปนไดเขามาครอบครองฟลปปนสเกอบ 400 ป ตลอดระยะเวลานเอง ทาใหชาวฟลปปนสไดซมซบทงวฒนธรรมและประเพณทเกยวของกบศาสนามานานมากทเดยว พระบดาเปนตวแบบของพอผใหกาเนด พระเยซคอบตรของพระธดาซงสละชวตเพอไถบาปแทนมนษย พระแมมาเรย คอพระแมผมความรกลก จากความเชอดงกลาวจงมระบบพออปถมภแมอปถมภ และการชดใชหนบญคณ (Utang na loob) อยางไมมทสนสด ชาวฟลปปนสตองเขาประกอบพธในโบสถ ทงในพธเกด พธแตงงาน และพธฝงศพ นอกจากนยงมพธรนเรงเฉพาะทองถนอกดวย มการเดนขบวน เตนรา แขงบาสเกตบอล ชนไก ฯลฯ สาหรบชวงครสตมาสชาวฟลปปนสจะฉลองกนยาวนานมาก มการตกแตงประดบประดาไฟอนสวยงามและรองเพลงรวมกน สงทสาคญทสดในชวงครสตมาสนกคอการรวมญาตพนองทงหมดปละครง 6.1 ศาสนาครสตนกายโปรเตสแตนท ศาสนาครสตนกายโปรเตสแตนทมาพรอมกบการเขามาครอบครองฟลปปนสของสหรฐฯ หลงจากไดมการรวมสหพนธครสตจกรแหงฟลปปนสและสภาครสตจกรแหงฟลปปนสในทศวรรษท 1990 แลว ทาใหนกายนประสบความสาเรจในการชกชวนใหประชาชนมานบถอ ในอดตมชชนนารไดนาเอาศาสนาเขามาเผยแพรโดยเฉพาะชาวเขาและในเขตพนทราบตาทนกายคาทอลกเขาไปไมถง จะพบวาชาวเขาสวนใหญจะนบถอนกายโปรเตสแตนทและพดภาษาองกฤษไดดมาก

193

6.2 ศาสนาอสลามเปนศาสนาหนงทนบถอกนทางภาคใต ในชมชนอสลามชมชนหนงจะมสเหราอยางนอยหนงสเหราในชมชนนน การเขาไปสวดมนตหรอทาพธในสเหรานตองถอดรองเทา ชาวมสลมภาคใตเรยกวาพวกโมโร ในบางเมองพวกโมโรจะไมเครงศาสนา แตทกคนจะรวมกนฉลองในวนสนสดของรามาดอน วนเกดของพระมฮมหมด คนทพระมฮมหมดขนสวรรค วนเรมตนของปมสลม เปนตน ชาวโทโรสวนใหญจะปรบวถชวตใหเขากบทองถน นนกคอปรบความเชอทเกยวกบจตวญญาณของชาวพนเมองดงเดมเขากบพธกรรมทางศาสนาอสลาม เชน การเซนและบวงสรวงวญญาณ (ดวาตส – Diwatas) เพอวาวญญาณเหลานนจะทาใหผอยมสขภาพและครอบครวทด รวมทงไดพชผลอดมสมบรณ (สดา สอนศร 2545 : 87 - 90 ) 7. วถการดาเนนชวต วฒนธรรมของฟลปปนส เปนแบบผสมของเอเชย ยโรป และสหรฐอเมรกา โดยเฉพาะอเมรกา ไดปลกฝงความเชอมนในตนเอง ใหกบชาวฟลปปนส ทาใหกลาแสดงออกในความคดเหนของตนเอง กลาวจารณไมวาเรองจะรนแรงแคไหน จะแสดงความไมพอใจ ความดดน เมอไมชอบใจในสงใด ชอบเสยงโชค เลอมใสในครสตศาสนาทสเปนนามาเผยแพรอยางจรงจง ทกวนอาทตยเมอมโอกาสจะไปโบสถ เวลามงานรนเรงทางศาสนา ทกบานจะทาอาหารไวเลยงแขก ใครจะรบประทานกได มการเดนตามเทยนแหรปปนพระเยซ คลายเวยนเทยนในบานเรา มแตรวงนาขบวน ชาวฟลปปนสมความออนนอม นบถอผสงอาย มความผกพนทางครอบครวรกพรกนองอยางจรงจง สมครสมานสามคค โอบออมอารตอคนแปลกหนา มกใหทอยอาศยหรอเครองอานวยความสะดวกอน ๆ ผหญงชาวฟลปปนส เนองจากอทธพลของสเปน มกชอบปลกดอกไม ทาขนมเคกและเลนเปยโน ชาวฟลปปนส มสภาพทางสงคมและวฒนธรรมบางอยางคลายคนไทยเปนตนวามความเชอถอทางดานไสยศาสตร การเคารพผสงอายในครอบครว บดามารดาสวนใหญ จะมอานาจสทธขาดในตวบตร ลกหลานตองเคารพเชอถอ ของปยาตายาย ซงยงคงมอทธพลอยมาก แมอทธพลของวฒนธรรมตะวนตกจะแพรเขาไป ผใดทไดรบการประณามจากญาตผใหญวาเปนคนอกตญ จะไดรบการดถกเหยยดหยามจากสงคม ไมมใครอยากคบหา ในกรณทบดามารดาเสยชวต พคนโตจะเปนผปกครองนองๆ ตอไป ทาใหในครอบครว มความสมพนธกนอยางดและคอยชวยเหลอกนอยเสมอ บางครงความเหนแกญาตพนองมมากจนกนเหต ชวยในเรองทไมควรชวย จงเปนเหตผล ผลกดน ใหเกดความไมเปนธรรมในสงคม ปญหาการฉอราษฎรบงหลวง ชาวฟลปปนสมความผกพนรกใคร ผทเปนมตรสหายอยางแทจรง ถอวาคนทมาจากตาบลเดยวกนเปน

194

พวกเดยวกนมกจะใหความชวยเหลอเมอมโอกาส (ผรวมรฐบาลของประธานาธบด มารกอส หลาย ๆ คน มาจาก “บารงไก” หรอชมชนเดยวกบทานประธานาธบด) ซอตรงตอเพอนฝงและยงเผอแผไปถงครอบครวดวย ชาวฟลปปนส นบถอเทพเจาตางๆ มากมายหลายองค เนองจากมความเชอวาเทพเจาทรงอานาจสงสด เหนอมนษยสามารถบนดาลโชคชะตาความเปนไปตางๆ ไดเปนตนวา นบถอเทพเจา ดยนมาซาลนตา ซงเปนเทพเจาแหงความรก เทพเจาอคน เทพเจาแหงพระเพลง นอกจากนยงมความเชอวา วญญาณเปนสงไมตาย เปนสงศกดสทธทจะลองลอยอยทวไป สามารถบนดาลความเปนไปตาง ๆ ใหกบลกหลาน ( ณจฉลดา พชตบญชาการ 252 :159 - 161) 8. วฒนธรรมในชวตประจาวน ชาวฟลปปนสจะใชตา รมฝปาก และมอ ในการสอสารใหรถงความรสก เชน ถาจะพด “ทกทาย” เพอน หรอพด “ตกลง” (Yes) กบเพอนกจะแสดงการเลกควแลละยม หรอการจองตาเขมงระหวางผชายแสดงถงอาการโกรธ เปนตน ชาวฟลปปนสจะพดดวยนาเสยงออนโยนออนหวานและทอดเสยงพดตอนทาย และจะไมถามคาถามตรงๆ จะเลยงความขดแยง การสนทนาสวนใหญจะพดเรองเกยวกบครอบครวตวเอง นอกจากนนยงชอบการมสวนรวมในการกระทาสงตางๆ ใหประสบความสาเรจ 8.1 การตดตอธรกจสวนตว ชาวฟลปปนสเปนชาตทใชภาษาองกฤษมากเปนอนดบ 3 ของโลก จงไมตองสงสยเลยวาภาษาทใชกนในทางธรกจคอภาษาองกฤษ การนดทางธรกจจะตรงเวลา แตการนดรบประทานอาหารจะมาชากวาปกต เขาจะทกทายกนดวยการจบมอแบบตะวนตก บทบาทของสตรในทางธรกจเปนทยอมรบกนในสงคมอยางกวางขวาง ฟลปปนสใหสตรมสทธเทาเทยมบรษเพศมากกวาชาตใดๆ ในเอเชย 8.2 วฒนธรรมการขบรถจปน รถจปนเปนสญลกษณอยางหนงของฟลปปนสทใครไปฟลปปนสแลวทกคนควรรจก รถจปนนเปนรถทหารอเมรกานาเขามาในฟลปปนสชวงสนสดสงครามโลกครงท 2 ตงแตนนมาฟลปปนสกดดแปลงใชรถนเปนรถขนสงมวลชน รถคนหนงนงไดประมาณ 10 คน ไมมการหอยโหนกน สงนเปนวฒนธรรมอยางหนงทเราเหนคอการตกแตงรถอนสวยงามเหมอนรถเปนรถใชงานในงานรนเรง ภายในรถจะมพระเยซทกคน ครอบครวฟลปปนสเปนครอบครวใหญจงนยมใชรถจปนในการทศนาจรและรบประทานอาหารนอกบาน และทสาคญทมะนลาเขาหามจอดรถขางถนนใหญๆ ทงสองดาน แตรถจปนนสวามารถจอดกลางถนนได ถาหากรถชนกนหรอรถเสย จะไมมใครชวยเขนไปขางถนนเพราะรถจอดขางถนนไมได ถอวากลางถนนเปนของสาธารณะสามารถจอดได

195

8.3 วฒนธรรมการเขาคว วฒนธรรมการเขาควในฟลปปนสไดเรมจากอเมรกนเชนกน ทกหนทกแหงจะเหนการเขาควยาวเปนกโลๆ พวกเขามความอดทนและใจเยนตอการเขาควเปนอยางมาก 9. ลกษณะครอบครวฟลปปนสในปจจบน ครอบครวฟลปปนสปจจบน เปนครอบครวทมหลายเชอชาตหลายวฒนธรรม แตถงอยางไรกตามประเพณวฒนธรรมทชาวฟลปปนสรบมาตงแตกอนเปนอาณานคมจนถงชวงตกเปนอาณานคมกไดผสมผสานกนเขาเปนอนหนงอนเดยวกน กลายเปนวฒนธรรมของชาวฟลปปนสเองในปจจบนซงไดแก ครอบครวชาวฟลปปนสมลกษณะเปนครอบครวใหญ ซงหมายถงมบตรมาก ทงนเพราะการคมกาเนนขดกบหลกศาสนาครสตโรมนคาทอลก ซงไดรบอทธพลมาจากสเปนนนเอง ซงมผลตอการชวยเหลอกนและกนในครอบครว สรางปญหาในการพฒนาเศรษฐกจ หากถกผกขาดโดยครบครวชนชนผนาของประเทศ ครอบครวชาวฟลปปนสมลกษณะของอานาจนยม แตมวฒนธรรมการเมองเปนแบบประชาธปไตย เปนเพราะไดรบวฒนธรรมและคานยมทางครอบครวซงเปนแบบประเพณนยม และระบบเจาขนมลนายมาจากสเปน แตไดรบวฒนธรรมทางการเมองจากสหรฐฯ สมาชกในครอบครวจะถกอบรมสงสอนใหเคารพเชอฟงผอาวโส การเปนหนบญคณ (Utang na Loob-debt of gratitude internal debt) เปนคานยมทถกอบรมสงสอนในครอบครวฟลปปนสใหชวยเหลอกนและกนในระหวางญาตพนองเพอนฝงและใหสานกบญคณของผทชวยเหลอตน สมาชกในครอบครวจะชวยเหลอกนทกวถทาง โดยมเงนและอานาจเปนปจจยสนบสนน ทาใหความชวยเหลอไมจากดขอบเขตและเวลา ปราศจากการรองขอและไมหวงผลตอบแทนแตประการใด ทาใหอทธพลสวนตว อทธพลครอบครว และอทธพลทางการเมองมบทบาททาใหการปฏบตตามพนธกรณบรรลผลสาเรจไดอยางงายดาย การเปนหนบญคณทสาคญมากในสงคมฟลปปนส ทาใหเกดการตดสนบนและการทจรตในวงราชการ ซงเปนผลมาจากการชวยเหลอซงกนและกนภายในเครอญาตและเพอนสนท ความละอาย (Shame หรอ Hiya) ไดแกความละอายอนเกดจากการกระทาทฝาฝนคานยมและวฒนธรรมทางสงคม ผทฝาฝนคานยมและวฒนธรรมของสงคมเปนเสมอนการปฏบตฝาฝนกฎหมาย ทาใหเกดความละอาย ความไมสบายใจ สงคมไมยอมรบ แตถาหากการกระทาผดเกดขนกจะมการปกปดความผดความไมดนน เพราะกลวสงคมลงโทษ ทาใหเกดปญหาคอรรปชนขน

196

ความสมพนธในกลมเดยวกนและสมาคมเดยวกน ความสมพนธทอยในสมาคมเดยวกน จะชวยโดยไมจากดอายวาใครเขามาสมาคมนนกอนหลง5. ความสมพนธในกลมเดยวกนและสมาคมเดยวกน ความสมพนธทอยในสมาคมเดยวกนในมหาวทยาลยกเปนความสมพนธทตองชวยเหลอกนโดยไมจากดอายวาใครเขามาในสมาคมนนกอนหลง รปแบบสงคมเมอง ประเทศฟลปปนสมสงคมเมองมากกวาประเทศอนๆ ในเอเชยตะวนออกเฉยงใต การเกดสงคมเมองนนมในทกๆ เกาะของฟลปปนส ตงแตเกาะลซอน วสายาส และมนดาเนา สงคมเมองในทนคอ สงคมทมวถชวตทครบครน มสงอานวยความสะดวกทกอยาง ตงแตเครองอปโภคบรโภค การสอสาร โทรคมนาคม และมหาวทยาลย แตการเกดสงคมเมองมาก ๆ นเอง กอใหเกดปญหาในฟลปปนสนนกคอ เกดการหลงไหลของประชากรเขามาในเมองใหญเปนจานวนมากเพอหาโอกาสในการทามาหากน ประกอบกบการคมกาเนดไมไดผลในฟลปปนส ประชากรจงเกดขนมากมายกอใหเกดแหลงเสอมโทรมทวไป ในมะนลาซงเปนเมองหลวง ประชากรอพยพเขามาทางานมากมาย เพราะทนมทกสงทกอยางแบบตะวนตก มการแบงเขตเมองเปนเขต เชน เขตตลาดกมทกอยางรวมทงพวกหาบเร เขตททาการรฐบาลจะไมอนญาตใหมหาบเรอยบรเวณนน เขตธรกจหรอเมองธรกจกจะมคอนโดมเนยม โรงแรม สถาบนการเงน สถานทตตางๆ หางสรรพสนคา เขตเมองจนซงเปนทอยของชาวจน เปนตน 10. รปแบบสงคมชนบท สงคมชนบทในฟลปปนสนนเปนสงคมทมการใกลชดกนมาก มการชวยเหลอซงกนและกน มเครอญาตทตองดแล มผใหญทตองเคารพนบถอ สงคมชนบทจะมโบสถและโรงเรยนทกชมชน มรานขายของชาหรอทเรยกวา Sari Sari Store มโรงภาพยนตร ธนาคาร และทสาคญมสถานอนามยทกหมบานสงคมชนบทเปนสงคมทอยรวมกนเปนเพอนบาน (Sitios) ทใกลชดและชวยเหลอกน การเปนสมาชกในชมชนหนงๆ นนเปนหนาททจะตองชวยเหลอกนทกวถทาง สวนการอปถมภคาชกนเปนเรองปกตของเพอนบานและญาตพนองทถอปฏบตกน ประเพณรองราทาเพลง เชนกอนการเกบเกยวขาว ระหวางเกบเกยวขาว หลงการเกบเกยวขาว กยงถอปฏบตกนทวไป การเตนราตาง ๆ ไดรบอทธพลจากสเปนเสยเปนสวนใหญ นอกจากนในแตละเมองจะมงานฉลอง Saint’s day ทไมเหมอนกน งานฉลองนไดเอาความเชอของแตละชนบทรวมกบแนวคดทางศาสนา (สดา สอนศร 2545 : 78 - 85 ) 11. พนฐานทางสงคมและวฒนธรรม

197

ประชากรในป ค.ศ. 1987 ม 58 ลานคน และเพมขนเปน 58.7 ลานคน ในป ค.ศ. 1988 ปจจบนม 73 ลานคน ประชาชนสวนใหญนบถอศาสนาครสตนกายโรมนคาทอลก ประชาชนไดรบการศกษากวารอยละ 90 ความเจรญสวนใหญอยทมะนลา จงมผอพยพเขาไปทางานมาก ทาใหเกดแหลงเสอมโทรมและอาชญากรรมมาก ซงรฐบาลยงแกปญหานไดนอยมากในปจจบน วฒนธรรมฟลปปนสมลกษณะผสมระหวางตะวนออกและตะวนตก โดยไดรบอทธพลทางครอบครวและศาสนามาจากสเปนและวฒนธรรมทางการเมองแบบประชาธปไตยมาจากสหรฐอเมรกา ทาใหชาวฟลปปนสกลาแสดงความคดเหน มความเชอมนในตวเอง รวมทงใหสทธแกสตรเทาเทยมกบชายดวย สงคมฟลปปนสจงเปนสงคมทมความขดแยงระหวางสองวฒนธรรมน ครอบครวชาวฟลปปนสมความใกลชดกนในหมเครอญาต มความผกพนในครอบครวสง นบถอผอาวโสและยดมนในศาสนา แตในขณะเดยวกนมความคดเปนประชาธปไตย กลาแสดงออกและกลาวจารณ 12. การแตงกาย ชาวฟลปปนสแตงกายแบบสากลเหมอนยโรปและอเมรกา แตถาเปนงานพธผชายจะใสเสอบารอง และผหญงจะแตงชดประจาชาตมแขนยกสงทเรยกวา บาลนตาวก ทอดวยใยสบปะรด ภาษาทใชพดกนเปนภาษาองกฤษ ภาษาฟลปปนโนและภาษาสเปน สวนภาษาราชการ ไดแกภาษาองกฤษ ( สพรรณ กาญจนษฐต 2523 : 2 - 37) 13. ศลปการแสดง ฟลปปนสไดรบมาจากสเปนเปนสวนใหญ เชน การเตนราบายานฮาน เปนตน นอกจากนยงมการละเลนพนเมองทไดรบอทธพลมาจากชาวมสลมทางภาคใต และการเตนราของชนเผาดงเดม การเตนราแบบมายานฮาน ของฟลปปนส มชอเสยงเลองลอไปทวโลก ราลาวกระทบไมไดสวยงาม การเตนราแบบสเปนและแมคซโก ไดรบวฒนธรรมและการเตนราของสเปน เพลง ลา พาโลมา (La Paloma) ซงแสดงถงความหวงและความเศราตามแบบสเปน นยมรองกนมาก ตามชนบทไกลออกไป ฝายชายมกจะมายนดดกตารและรองเพลง ใตหนาตางสาวคนรก โดยใชเพลง ซาลาเนด อนลอชอของชาวสเปน ผชายชาวฟลปปนส มกนยมใสเสอปลอยชาบสะเอว ไวขานอกเรยกวา เสอบารอง ในงานพธผหญงมกใสเสอทเราเรยกวา แขนฟลปปนส (ณจฉลดา พชตบญชาการ 2529 :159 - 161) วฒนธรรมทางการศกษาทฟลปปนสไดรบมาจากสหรฐฯ กคอ การปลกฝงใหมนสยรกการอาน และคนควาดวยตวเองอยเสมอ ประชาชนทกระดบชนสนใจการศกษาโดยไมจากดอาย มมหาวทยาลยสนองความตองการของประชาชนเปนจานวนมาก จงสนองตอบตอการพฒนากาลงคน

198

ไดเปนอยางด การศกษาในฟลปปนสมสวนทาใหเกดวฒนธรรมทางการเมองแบบประชาธปไตย ซงทาใหประชาชนมความตนตวทางการเมองสง ( สพรรณ กาญจนษฐต 2523 : 2 - 37) ประเทศฟลปปนส เปนอาณาบรเวณหนง ทถกแรงกดดนจากอานาจและอทธพลตะวนตกมาเปนเวลาหลายศตวรรษ และเปนประเทศเดยวในเอเชยอาคเนยทวฒนธรรมและแนวความคดหลายรปแบบไดมาบรรจบกน คอ วฒนธรรมเอเชย ยโรป และอเมรกา วฒนธรรมตางชาตเหลานไดเขามาผสมผสานกนจนเกดเปนรปแบบของฟลปปนสโดยเฉพาะประสบการณทางประวตศาสตรของฟลปปนส ในชวงทอยภายใตลทธอาณานคมตะวนตก ไดมอทธพลอยางลกซง ตอการกาหนดรปแบบทางสงคม วฒนธรรม ของประชากรชาวพนเมองเปนสวนใหญ อทธพลตะวนตกไดหลอหลอมแบบแผนสถาบนทางสงคม วฒนธรรมแนวกรดารงชวต พฤตกรรม ความเชอถอ ตลอดจนคานยมอนเปนรากฐานของสงคมชาวฟลปปนสในปจจบน ประเทศฟลปปนส เปนเขตแดนหนงในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต ทวฒนธรรมตางชาตเขามามอทธพลครอบงามาเปนเวลาชานาน จนเปนทยอมรบในหมประชากรชาวพนเมอง อยางกวางขวางแพรหลายทสดยงกวาเขตแดนใด และเปนปจจยสาคญทสงผลใหประเทศฟลปปนส มลกษณะทางสงคม วฒนธรรมทผดแผกแตกตางไปจาก ประชาชาตอนๆ ของภมภาคน จากการศกษาสภาวะสงคมวฒนธรรมในประเทศฟลปปนสตามทองถนตางๆ พบวา แมวาอานาจทางการปกครองและวฒนธรรมตะวนตก จะไดเขามามอทธพลอยางสงในหมเกาะฟลปปนสตดตอกนมาหลายชวอายคน แตโดยขอเทจจรงแลว วฒนธรรมและอทธพลตะวนตกไมอาจทาลาย สถาบนสงคมดงเดมใหสญสลายไปโดยสนเชง เพราะปรากฏวาฟลปปนส เปนประเทศหนงในภมภาคน ทยงคงสามารถรกษา สถาบนสงคม วฒนธรรมดงเดมของตนตามทองถนตาง ๆ โดยปลอดจากอทธพลตางชาตทงหลายไวนาอศจรรยยง (สพรรณ กาญจนษฐต 2523 : 2 - 3) การออกแบบเครองหมายและสญลกษณ สอทเปนภาพสญลกษณหรอเครองหมายเปนสอทมบทบาทอยางมากในชวตประจาวน ถาเรามองไปรอบๆ ตวจะเหนสอทเปนเครองหมายภาพปรากฏอยทวไป 1. การนาทฤษฎมาประยกตในการออกแบบสอสญลกษณ การออกแบบสญลกษณ นกออกแบบจะตองใชความรความสามารถอยางยงในการวเคราะหเนอหาของสารทจะตองการสอความหมาย และสงเคราะหใหเปนรปลกษณทใชเปนสง

199

แทนอนสามารถจะบอกไดถงความหมาย ทงยงตองใชความสามารถในการเขยนภาพ หรอผลตภาพสญลกษณใหประณต คมชด เพอสอความหมายไดถกตองชดเจน ในการออกแบบสญลกษณ นกออกแบบจะมแหลงบนดาลใจสาคญ 2 ประการคอ 1. จากธรรมชาต (Natural Form) ไดแก ภาพดอกไม ใบไม ภเขา ทะเล สตว ดวงอาทตย ดวงจนทร ฯลฯ จดเปนสญลกษณทเกดจากธรรมชาต (Natural Symbol) 2. จากรปแบบทมนษยสราง (Manmade Form) ไดแก อาคารบานเรอน เครองใช สงของตางๆ เรยกวาสญลกษณทมนษยสรางขน (Conventional Symbol) นอกจากนการออกแบบสญลกษณใหบรรลเปาหมาย นกออกแบบควรคานงถงหลกสาคญ 3 ประการ คอ 1. ความหมายของสญลกษณ จะตองเกยวโยงกบสนทรยภาพ (Aesthetic Form) คอความงดงามของรปแบบของสญลกษณไมวาจะเปน Representation หรอ Abstract กตาม 2. ตองเหมาะสมกบกาลเวลาทกยคทกสมย ควรหลกเลยงสงทเปนความนยมชวคราว 3. ตองนาไปใชประโยชนไดหลายประการ สามารถลอกเลยนดวยวธตางๆ เชน การยอหรอขยายได จากการพจารณาถงสอสญลกษณทมอยทวไปแลว เราพอจะแยกประเภทตามลกษณะเฉพาะอาจแบงไดเปน 2. แนวคดในการออกแบบ ในการออกแบบสญลกษณ ควรจะยดหลกกวางๆ เพอเปนแนวคด ดงน

1. แนวคดเกยวกบความงาม 2. แนวคดเกยวกบความหมาย 3. แนวคดในการสรางความเดนและนาสนใจ 4. ความเหมาะสมในการออกแบบและการใชงาน

3. วธการออกแบบสญลกษณ สญลกษณในทกลกษณะททาการออกแบบ ผออกแบบควรจะพจารณาใหชดเจนกอนวางานออกแบบนนมวตถประสงคอยางไร ทงนเพอใหผลงานออกแบบสามารถสอความหมายใหผอนเขาใจไดโดยงาย มความชดเจน สามารถดงดดความสนใจไดด ภาพเครองหมายสามารถนาไปใชงานไดหลายลกษณะ มรปแบบทนาเชอถอ เกดจากความเชอมนและยอมรบ มความเปนเอกลกษณ ซงปจจยตางๆ ผออกแบบจะละเลยไมได

200

4. ขนตอนการออกแบบ 1. ศกษารวบรวมขอมลเบองตนเพอเปนแนวคดในการออกแบบ 2. กาหนดแนวคดหลกโดยใชขอมลเบองตนเปนบรรทดฐาน 3. เลอกหาสงดลใจในการออกแบบ อาจเปนรปทรงทางเรขาคณต รปทรงอสระ หรอสงในธรรมชาต

4. กาหนดรปรางภายนอก 5. ทางภาพเพอหารปแบบทเหมาะสม โดยการรางไวหลายๆ แบบ 6. ลดทอนรายละเอยด 7. รางแบบเขยนส 8. เขยนแบบจรง

ในความเปนจรง เราพบเหนสญลกษณทมผออกแบบไวแลว และมการนามาใชอยโดยทวไป ซงเราอาจนาภาพสญลกษณเหลานนมาใชหรอประยกต หรอเปนแนวทางในการออกแบบสรางภาพสญลกษณ เพอสอความหมายในการเรยนการสอนได สญลกษณทนามาใชอาจเปนรปภาพ ตวหนงสอ ตวเลข และเครองหมายตางๆ เรานามาใชไดทกเนอหาวชาใหเหมาะสมและสามารถสอความหมายไดตรงจดประสงคทสด ( พงษศกด ไชยทพย 2544 : 77 – 81 ) ความสาคญของสญลกษณ 1. ความสาคญตอประวตศาสตรและวฒนธรรม สญลกษณทออกแบบโดยนกออกแบบตางชาต ตางวฒนธรรม แมมงหวงสอความหมายเปนสากล แตดวยลกษณะของงานศลปะสามารถบงบอกถงแบบอยางของสญลกษณของแตละประเทศได การออกแบบสญลกษณแมจะพยายามหลกเลยงการออกแบบตามสมยนยม แตผลงานในแตละชวงเวลาของประวตศาสตรของโลกจะมลกษณะทแตกตางกน สามารถใชอางองเชงประวตศาสตรได เหนไดจากสญลกษณในอดตทมสงคม การเมอง การปกครอง วตถประสงคการใชระบบพมพแตกตางจากปจจบน ยอมสงผลถงรปแบบสญลกษณใหแตกตางกบสญลกษณทออกแบบขนใชในปจจบน เชน เครองหมายโทรศพทในอดตกบเครองหมายโทรศพทในปจจบนแตกตางกน

201

สญลกษณรปเรอสมยทวาราวดยอมบอกใหเรารวา สมยนนนาจะมการเดนเรอ สญลกษณรปครฑสมยอยธยาบงบอกใหเราทราบประวตศาสตรวาคนไทยในสมยนนนบถอกษตรยในฐานะเทวราช ลวดลายทปรากฏบนเหรยญเงนหรอโลหะตางๆ สญลกษณรปเรอดนเผาสมยทวาราวด แสดงใหเหนถงความเจรญของบานเมองทางการคมนาคม 2. สญลกษณมความสาคญในฐานะทเปนภาษาสากล ในโลกนมภาษาทใชในการสอสารมากมายกวา 100 ภาษา และทเปนภาษาถนอก 5,000 ภาษา ความยงยากในการสอสารยอมเกดขน ดงนนขอมลขาวสารทจาเปนมกจะสอสารกนดวยสญลกษณ ทสรางความเขาใจตอคนทวโลกได Olgyay 1995 ( อางใน ทองเจอ เขยดทอง 2542 : 2 ) ไดแบงสญลกษณในขอบเขตของภาษาไว 2 ประเภท คอ สญลกษณแทนเสยง(Phonograms) กบสญลกษณแทนคาหรอภาษาเขยน(Logogram) สญลกษณแทนเสยงหมายถง สญลกษณทใชแทนความเรวของเสยง เชน ตวอกษร สวนสญลกษณแทนคาหรอภาษายงแบงไดอก 3 ลกษณะ คอสญลกษณทเปนตวแทนของภาพ (Image) สญลกษณทเปนตวแทนของแนวความคด (Concept) และสญลกษณทเปนนามธรรม (Abstract) การใชสญลกษณแทนเสยง คอ ภาษาทเปนตวอกษรยงมขอจากดอยมาก มความผดพลาด การเรยนรภาษาในขณะทโลกเจรญกาวหนาทางเทคโนโลยการสอสาร ตองอาศยความสามารถในการแปลความขาใจ และหลกไวยกรณ จงเปนขอจากดในการแลกเปลยนขาวสาร สญลกษณแทนเสยง (ภาษา) มความจาเปนมาขนเทาใด ความตองการในการใชภาษาสญลกษณแทนภาษา (รปสญลกษณ) ซงงายกวามความจาเปนมากขนกวาหลายเทา เปนขอยนยนความสาคญของสญลกษณฐานะภาษาสากล 3. ความสาคญตอสงคม การออกแบบสญลกษณเปนงานศลปะ การออกแบบใหเกดคณคา เกดความงาม เกดความนาเชอถอ เปนการยกระดบทางสนทรยะของสงคมไดวธหนง สวนปรกอบของสญลกษณเปนความงาม แมวานกออกแบบจะทาตามความตองการของลกคา แตจตนาการเปนมรดกทไดบรรจไวในสวนหนงของสญลกษณ การออกแบบสญลกษณขนใชในกจกรรมตางๆ เรองของการบอกกลาว ขาวสาร ชเตอนใหระวง การปองกนภย และมใหกระทาผดเหลาน เปนการจดระเบยบของสงคมใหเรยบรอย สงคมหมายถงการรวมกลมซงมพลงศรทธราความเชออดมการณ ทาใหสงคมมพลงสามคค แสดงความเปนพวกเดยวกนไดดวยการใชสญลกษณ เชน ชาวพทธนบถอดอกบวหรอ

202

ธรรมจกร ชาวครสตนบถอรปไมกางเขน สญลกษณของสงคมประเทศคอธงชาตและสญลกษณประจาชาตแตละชาต สญลกษณของบรษท หนวยงาน มลนธ สถาบนการศกษาบอกถงอดมการณ ทาใหบคลากรมกาลงใจในการปฏบตงานตามอดมการณนน เหลานขนอยกบการปลกฝงทงโดยตรงและโดยออม เชน การนาสญลกษณมาใชเปนธง เขมตดเสอ หวเขมขด ลวดลายของเครองแบบ เปนตน 4. ความสาคญทางศลปะ สญลกษณเปนผลงานการสราสรรคของมนษยทตองเพยรพยายามเสาะหาขอมล แลวใชความคด ความสามารถทางศลปะสรางสรรคออกมาจากนามธรรมใหเปนรปธรรม จงไดผลงานทมคณคาทางเนอหามความหมาย ทาใหผพบเหนเกดจนตนาการ อารมณ ความรสก ไดทงความมนคง ความนมนวล การเคลอนไหว ฯลฯ ซงเปนไปตามความตองการของเจาของและลกษณะสญลกษณแตละประเภท ประกอบดวยความสามารถของนกออกแบบทจะนาองคประกอบศลปมาใชในการออกแบบอยางเหมาะสมลงตว นอกจากนนการนาเสนอสญลกษณสงคม โดยผานสอ โทรทศน สอสงพมพ ปายโฆษณา ปายชอราน ซงใชวสดตางๆ ดงทกลาวมา สญลกษณจะสะทอนถงเอกลกษณของสงคมแตละยคสมย แตละแหง ดงนนสญลกษณจงมคณคาทางศลปะพอทมนษยทกคนจะชนชมในความงาม 5. สญลกษณทควรรจก สญลกษณ (Symbols) มความหมายครอบคลมสญลกษณทงหลายทงปวง ดงทหนงสอศพทบญญตพรอมคาอธบายจากพจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525 ไดอธบายไววา “สญลกษณ (Symbols) หมายถง ลกษณะของสงใดๆ ทกาหนดนยมกนขนมาเองใหใชหมายความแทนอกสงหนง” Dreyfuss 1972 อธบายไวในทานองเดยวกนคอ Semiology หรอ Semiotic เปนศพททใชเรยกศาสตรของเครองหมายแสดงถงความคด หรอ สญลกษณและ The Oxford English Dictionary ใหความหมายของคาวา Symbols ไว 2 ความหมายคอ สงซงเปนตวแทนของสงอน โดยเฉพาะอยางยงวตถซงเปนตวแทนของสงทไมใชวตถหรอสงทเปนนามธรรม ตวอกษรทเขยนขนหรอเครองหมาย (Mark) ทใชเปนตวแทนบางสงบางอยาง เชน ตวอกษร รปราง หรอเครองหมาย (Sign) แทนวตถกระบวนการบางอยาง เปนตน วรณ ตงเจรญ 2526 อธบายไววา สญลกษณ คอ สอความหมายทแสดงนย หรอเงอนความคด เพอเปนการบอกใหทราบถงสงใดสงหนงซงจะไมมผลในทางปฏบต แตมผลทางดานการรบร ความคด หรอทศนคต เชน ธงไตรรงค เปนสญลกษณประจาชาตไทย ทเนนเอกภาพและอธปไตยของเรา ธงไตรรงคไมไดบงบอกใหกระทาสงใดสงหนง แตเปนสงกระตน

203

ความคดและทศนคตทพงมตอประเทศชาตของเรา หรอสญลกษณของสมาคมใดสมาคมหนง ยอมเปนสงทบอกใหเราทราบวา สญลกษณนนคอสมาคมนน เมอสญลกษณไปอยทใด หมายถงวา สงนนจะเกยวของกบสมาคมซงเปนเจาของสญลกษณนนโดยตรง ถาเราจะแบงสญลกษณทมอยมากมายหลายประเภทเปนกลมใหญโดยอาศยหลกของ Dreyfuss (1972) 1. สญลกษณทเกดจากการลอกเลยนแบบ (Representational Symbols) หมายถง สญลกษณทเลยบแบบธรรมชาต วตถ การกระทา ทาใหเรยบงาย โดยทาเปนภาพเงาดา เชน รปคนขจกรยาน หมายถง ชองทางสาหรบจกรยาน 2. สญลกษณทเปนนามธรรม (Abstract Symbols) หมายถงการนาสาระสาคญมาเปนรปกราฟก ทาใหเขาใจงาย โดยการออกแบบหรอใชกนมานานหลายป เชน รปเสนโคง 2 แฉก ในจกรราศ (Zodiac) เปนสญลกษณแทนพระเจาหรอสตวประจาราศ 3. สญลกษณทมนษยคดประดษฐขน (Arbitrary Symbols) มนษยคดขน มการเรยนรและยอมรบ ตวอยางเชน เครองหมายทางดนตรตองเรยนร เครองหมายทางคณตศาสตรตองมการสอน และเครองหมายการคา ตองมการโฆษณาการเผยแพร เปนตน ดงนนอาจจะสรปไดวาสญลกษณ มความหมายเปน 3 นย คอ สงทเราออกแบบขนใชเปนตวแทนของสงทเปนนามธรรม เชน รปปนพระพทธรปเปนตวแทนของพระพทธเจา รปกาปนแทนพลง รปกระตายแทนความเรว ในความหมายตรงกนขามกน สญลกษณคอ สงทเปนนามธรรมมากาหนดขนแทนสงทเปนรปธรรม เชน จดเรยงกนในรปสามเหลยม นามาใชแทนลกบลเลยด วงกลม 5 หวง แทนทวปทง 5 ทวป ในสญลกษณโอลมปก และสดทาย สญลกษณคอ การกาหนดสงทเปนรปธรรมแทนสงทเปนรปธรรม เชน รปหอยเชลล แทนบรษทหรอปมนามน 6. สญลกษณ (Symbols) สญลกษณมความหมายเปน 2 แนวทาง ดวยกนคอ สญลกษณบงบอกความเปนเจาของ หมายถง สญลกษณทางธรกจทเปนเครองหมายแทน บรษท หางรานหรอไมเกยวของกบธรกจถาบนซงมความหมายคลายกบเครองหมายการคา (Trademark) และตรา (Logo) ดงท Berryman (1979) ไดอธบายไววา Symbols หมายถง เครองหมายทปราศจากตวอกษรประกอบ ใชแสดงถงบรษทหรอสถาบน และมการคมครองตามกฎหมายควรมลกษณะเปนเอกภาพ เรยบงาย และสรางความจดจาไดงาย แตตองมคาใชจายในการโฆษณาเพอแสดงไมใหเกดการสบสนกบสญลกษณอนๆ

204

สญลกษณสอความหมาย หมายถง สญลกษณทเปนรปภาพซงคนในสงคมเรยนรมานาน และเขาใจความหมายโดยออมนน แมรปนนจะไมสมพนธกบความหมายโดยตรงกตามกตาม เชนรปเครองหมายบวกสแดง ไมใชการบวก แตเปนตวแทนของพยาบาล หรอกาชาด รปนกเคาแมว บางกลมอาจมองวาเปนตวแทนของความชาญฉลาด บางกลมอาจบอกวาเปนทอปมงคล กลาวคอ การแปลความหมายของสญลกษณจะเกยวของกบสภาพแวดลอมทางวฒนธรรมดวย ดงท Kuwayama ( 1973 ) และ Follis and Hammer ( 1979 ) ไดใหความหมายตรงกน พอสรปไดวา “สญลกษณเปนรปทมความเปนนามธรรมเกยวของกบความคดของสาธารณชน” สญลกษณสนตภาพออกแบบโดย ผรกความสงบ Lord Bertrand 1958 เมอเขาไดรวมเดนขบวนท Aldermaston เพอจดประสงคการปลอดนวเคลยร มาจากอกษร N คอ นวเคลยร D คอการปลอดอาวธ แลวลอมรอบตวยาวกลม แสดงถงความเรยบรอยทวโลก 7. คณลกษณะของสญลกษณทด ในการพจารณาคณลกษณะของเครองหมายทด ควรทจะมการกาหนดกฎเกณฑ ใหเปนมาตรฐาน ดงท Kuwayama ( 1973 ) เสนอไว 8 ขอคอ เนอหา ( Content ) ความเหมาะสมกบสอ (Suitability to media ) เอกลกษณ ( Distinctiveness ) ความรวมสมย ( Contemporaneity ) สรางความทรงจา ( Impression ) ความนาเชอถอ ( Reliability ) ความเปนประโยชน ( Utility ) ความเปนสากล ( Regionality ) เอกลกษณของส (Coloe individuality ) และทองเจอเขยดทอง (2535) อธบายไวดงน 1. ความหมาย (Mean) สญลกษณควรมความหมายหรอเนอหาและผบรโภคเขาใจหรอรสกทไดจากภาพทปรากฏ สามารถสอถงวตถประสงคหรอกจการของบรษท หนวยงาน หรอสนคาได 2. ความเหมาะสมกบสอ (Suitability to Media) หมายถง ความงามความลงตว ความเปนไปไดทจะใชกบสอนนๆ เพราะสญลกษณบางอยาง อาจดดเมออยบนสนคา แตไมเหมาะสมกบการทาปายนออน ดงนน จงตองพจารณาเครองหมายวาใชสอสาคญทสดแบบไหน แลวเลอกใหเหมาะสม และขอสาคญอกประการหนงกคอ ความเหมาะสมเมอใชในขนาดยอขยายตางกน และสดทายตองพจารณาถงผลการนาไปใช และใชไดกบสอรองหลายสอ 3. ความรวมสมย (Contemporanetiy) หมายความวา สามารถเขาถงคนในสมยนนๆ ไดคอ มความทนสมยอยตลอดเวลา สญลกษณทดควรมอายการใชงานยาวนาน เชน 5-10 ป กยงดทนสมยอย อาจกลาวไดวา เครองหมายเปนผลงานทางศลปะชนหนงทสามารถสะทอนถงรสนยมของสงคม 4. ความนาเชอถอ (Reliability) รปแบบของสญลกษณหรอเครอง หมายควรใหคนมองแลวเกดความศรทธา นาเชอถอ เชน เครองหมายการคาของอาหาร เมอดแลวไมกอใหเกด

205

ความรสกวาเมอรบประทานแลวอาจเกดอนตราย เครองหมาย ธนาคาร หมบาน บรษทขนสง ฯลฯ จะตองสรางความนาเชอถอใหกบลกคา เชน ตราธนาคารมกจะมลกษณะของความมนคง จงใชฐานสามเหลยม เปนตน 5. ความเปนเอกลกษณ (Distinctivness) นนคอ นกออกแบบจะตองสรางสรรคทแปลกใหม ไมซาแบบใคร คอมความแตกตางไปจากเครองหมายของหนวยงาน/สนคา อน ในธรกจประเภทเดยวกน การมเอกลกษณพเศษเฉพาะตว จะทาใหเกดความฉงนสนใจไดดกวา และมความชดเจนในการทจะสอสารถงวตถประสงค หรอกจการของบรษททจะบอกกลาว 6. ส (Color) มการใชสอทเหมาะสมกบธรกจ/สนคา เชน สนคาทประเภทอาหารมกจะใชสทสดใสนารบประทาน การกาหนดสควรเปนเอกลกษณและตางไปจากธรกจประเภทเดยวกน เชน ในธรกจฟลม สเขยวคอ ฟจ สเหลองคอโกดก สแดงคอมตซมช สสมซากระ สฟาคอ นกา เปนตน การกาหนดสสเดยว ถาซากนกจะกาหนดเปนคส เชน ขาว- แดง คอโคก แดง-นาเงน คอเปปซ ดงนน การกาหนดสทดทจะประหยดเวลาในการโฆษณาไปดวย การใชสทเปนเอกลกษณ นอกจากนนยงตองคานงถงความสวยงามของคสและความเดนชดสะดดความสนใจ 7. ความเรยบงาย (Simplification) หมายถงการออกแบบตดทอนใหเหลอนอยเรยบรอยไมรกรงรง จะสามารถสรางความประทบใจ (Impression) และสรางความทรงจา (Memorability) ไดดในการออกแบบทจะทาใหเรยบงายเปนระเบยบ ควรใชหลกจตวทยาของเกสตลท 8. ความเปนสากล หมายถง ความสามารถในการออกแบบใหเครองหมายสอสาร ไดกบคนทวโลก เพราะธรกจการคาในปจจบนมกจะเปนธรกจขามชาตดงนนเครองหมายหนงแบบจะสามารถ ใชไดทกประเทศแมจะแตกตางทางดานภาษา วฒนธรรม ศาสนา กตามหรอแมในประเทศเดยวกนคนละภาคกสามารถสอสารกนเขา และทสาคญคอเครองหมายในทสาธารณะจะตองมความเปนสากลมากกวาเครองหมายอนๆ 9. การนาไปใชประโยชนงาย (Utility) คอสามารถนาไปใชประโยชนไดหลายทาง เชน เปน ตราประทบทาหวจดหมาย ซองจดหมายนามบตร ตดบนสนคา เสอ-ผาพนกงาน ฯลฯ หรอเปนประโยชนตอสาธารณะ สะดวกในการจดวางคอเวลานาไปใชตองสงเกต ไดงายวาดานใดคอดานบนดานลาง ดานซาย ดานขางขวา องศาทเอยงมแนวในการตรวจสอบ 10 เอกภาพ(Unity) หมายถงความเปนอนหนงอนเดยวกนทกอใหเกดความงามแกเครองหมาย การจะเกดเอกภาพไดตองอาศยองคประกอบของการออกแบบและหลกการออกแบบ

206

เชนเครองหมายการคาของบรษทขางลางน เอกภาพเกดจากรปราง เสน นามาจดใหเกดความกลมกลนและสมดลจนกอใหเกดเอกภาพทสวยงาม 11. ความเหมาะสมกบกลมเปาหมายและบรษท ตองออกแบบใหเหมาะสมกบกลมผบรโภคเปาหมายทางธรกจ ทงแบบอยาง (Style) ระดบการสอความหมายเขาใจยากงายกบกลมสงกลมตาและตองคานงถงสถานภาพของบรษทดวย เครองหมายทดจะเหมาะสมกบกลมผบรโภค คอจะตอง มระดบความเปนนามธรรม ทตรงตามกลมเปาหมายของสนคา เชนผทมความคด ความร ฐานะทงการเงนและสงคมสงจะสามารถรบรถงเครองหมายทเปนนามธรรมสงสวนในทางตรงขามกจะตองขามใชเครองหมายทมระดบนามธรรมตา (ทองเจอ เขยดทอง 2543 : 85 - 91 ) งานวจยทเกยวของ บารง อศรกล (2545) ทาการวจยเรอง “ศกษาอทธพลทางวฒนธรรมทมผลตอการออกแบบตราสญลกษณ” ผลการวจยพบวา พบวาสามารถแบงประเภทของอทธพลทางวฒนธรรมทมผลตอการออกแบบตราสญลกษณไดดงน 1. อทธพลทางวฒนธรรมทเกยวของกบ ศาสนา-ความเชอ รปแบบตราสญลกษณจะเปนสงทเกยวของกบศาสนา อาทเชน ธรรมจกร โลกตระ สวนความเชอเปนเรองของเทพเจา สงศกดสทธ อาทเชน พระนารายณ เปนตน ซงการไดรบอทธพลดงกลาวนจะปรากฏในตราสญลกษณของหนวยงานราชการเปนสวนใหญ 2. อทธพลทางวฒนธรรมทเกยวของกบ ขนบธรรมเนยมประเพณ รปแบบของตราสญลกษณทเกยวของกบขนบธรรมเนยมประเพณสวนใหญจะเปนเรองราวทเกยวของกบสถาบนพระมหากษตรย โดยสวนหนงเปนหนวยงานในพระบรมราชปถมภของพระมหากษตรย นอกจากนยงมการนาขนบธรรมเนยมอนๆมาใชโดยการคลคลายเปนรปแบบนามธรรม เชน การไหว พวงมาลย เปนตน 3. อทธพลทางวฒนธรรมทเกยวของกบ การกนอย รปแบบของตราสญลกษณทเกยวของกบวฒนธรรมการกนอย สวนใหญจะนาเสนอในรปแบบทลอกเลยนแบบจากธรรมชาต คอ สวนประกอบของทอยอาศยจะใช จว ในการนาเสนอ นอกจากนยงมการนาลกษณะของสงของเครองใชมานาเสนอ อาทเชน ภาชนะใสอาหาร เปนตน 4. อทธพลทางวฒนธรรมทเกยวของกบ การแตงกาย รปแบบของตราสญลกษณทเกยวของกบการแตงกาย พบวา สงทมการนาเสนอจะเปนลกษณะของทรงผมทแสดงเอกลกษณ โดยสวนใหญจะเปนทรงผมในเดกผชาย คอ ผมจก

207

5. อทธพลทางวฒนธรรมทเกยวของกบ วถชวต สาหรบรปแบบของตราสญลกษณทเกยวของกบวถชวต ถกนาเสนอในการลอกเลยนแบบธรรมชาต โดยเรองราวทนาเสนอจะเกยวของกบอาชพของคนไทย ซงอาชพทถอวาเปนวถชวตคนไทยกคอ อาชพเกษตรกรรม เรองราวทถกนาเสนอ อาทเชน อปกรณในอาชพเกษตรกรรม การใชเรอสาเภาในการตดตอคาขายกบตางประเทศ เปนตน 6. อทธพลทางวฒนธรรมทเกยวของกบ ศลปกรรม รปแบบของการนาเสนอตราสญลกษณทเกยวของกบ ศลปกรรม สวนใหญจะใชลวดลายไทยในการนาเสนอ โดยลวดลายทใชคอ ลายกนกและลายประจายาม 7. อทธพลทางวฒนธรรมทเกยวของกบ ศลปการแสดง การละเลน นาฏศลปและดนตร รปแบบของวฒนธรรมทเกยวของกบ การแสดง การละเลน นาฏศลป และดนตรจะใชลกษณะของทาทางของการแสดง เชน การแสดงโขน การรา เปนตน นอกจากนยงมการนาลกษณะเครองดนตรมานาเสนอ โดยรปแบบไมคอยมการตดทอนมากนก 8. อทธพลทางวฒนธรรมทเกยวของกบ กฬา เปนทนาสงเกตวาการนาเสนอเรองราวทเกยวของกบกฬามนอยมาก โดยตราสญลกษณทพบจะมเรองราวโดยตรงทเกยวของกบกฬา อาทเชน ตะกรอ วาวจฬา สาหรบรปแบบทนาเสนอมทงรปแบบทคอนขางเปนนามธรรมและลกษณะทใชการลอกเลยนแบบจากธรรมชาต โดยสวนใหญจะมรายละเอยดคอนขางมาก แตเปนทนาสงเกตวาเรองราวทเกยวของกบวฒนธรรมในตราสญลกษณเรมลดนอยลง และมการนาเสนอเรองราวเดยวกนมากขน

บทท 3

ระเบยบวธการวจย การวจยในครงน เปนการวจยแบบศกษาวเคราะหเพอหาแนวทางในการออกแบบสญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศในกลมอาเซยน (ASEAN) ซงในการทาวจยจะเปนการรวบรวมและวเคราะหขอมล เพอนามาออกแบบสรางสรรคงานออกแบบอยางมระบบ โดยการศกษาวเคราะหจากเนอหาตางๆ ดงน 1. การศกษาภาคเอกสาร 1.1 การวเคราะหขอมลภาคเอกสาร 1.2 การวเคราะหขอมลภาคสนาม 2. การศกษาภาคออกแบบ 2.1 ผประเมนการศกษาภาคออกแบบ 2.2 ผลงานการออกแบบ 1. การศกษาภาคเอกสาร ในการศกษาภาคเอกสาร จะเปนการรวบรวมขอมลทเกยวของในการวจย ทาการศกษาและวเคราะหขอมล โดยแบงการวเคราะหออกเปน 2 ขอ คอ 1.1 การวเคราะหขอมลภาคเอกสาร เปนการศกษาวเคราะหขอมลดานวฒนธรรมของประเทศในกลมอาเซยนจานวน 10 ประเทศ ซงไดแก ประเทศไทย ลาว กมพชา พมา เวยดนาม สงคโปร มาเลเซย อนโดนเซย บรไน และฟลปปนส ทงนจะไมรวมประเทศตมอรตะวนออก เนองจากเปนประเทศทเกดขนใหมในระหวางการวจยน และในการศกษาวเคราะหขอมล ผวจยไดจดแบงประเภทของวฒนธรรมออกเปนหมวดหม โดยไดจดแบงประเภทของวฒนธรรมฯ ตามเกณฑองคการศกษาวทยาศาสตรและวฒนธรรมแหงสหประชาชาต หรอองคการยเนสโก (UNESCO) ไดแบงวฒนธรรมออกเปน 5 สาขา ทงน ผวจยยง

208

209

ไดพบวาหลกเกณฑในการแบงวฒนธรรมน มความสอดคลองกบหลกเกณฑของ สาโรจน บวศร 2532 ซงไดแบงกลมวฒนธรรม 5 สาขา ดงน 1. สาขามนษยศาสตร วาดวยเรอง ขนบธรรมเนยมประเพณ คณธรรมและศลธรรม จรยธรรม คานยม ปรชญา ประวตศาสตร โบราณคด มารยาทในสงคม การปกครอง กฎหมาย ฯลฯ 2 สาขาศลปะ วาดวยเรอง ภาษา วรรณคด ดนตร ฟอนรา วจตรศลป สถาปตยกรรม ละคร ประตมากรรม ฯลฯ 3. สาขาชางฝมอ วาดวยเรอง การเยบปกถกรอย การแกะสลก การทอผา การจกสาน การทาเครองเขน เครองเงน เครองทอง การจดดอกไม การทอเสอ การประดษฐ การทาเครองปนดนเผา ฯลฯ 4. สาขากฬาและนนทนาการ วาดวยเรอง การละเลน มวยไทย ฟนดาบสองมอ กระบ กระบอง ฯลฯ 5. สาขาคหกรรมศลป วาดวยเรอง อาหาร เสอผา การแตงกาย บาน ยารกษาโรค การดแลเดก ครอบครว มารยาทในการกนอย การตอนรบแขก การรจกการประกอบอาชพชวยเศรษฐกจในครอบครว ฯลฯ (ทบวงมหาวทยาลยรวมกบคณะศลปกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย 2545 : 29 ) 1.2 การวเคราะหขอมลภาคสนาม ในการวเคราะหขอมลภาคสนาม ผวจยไดวเคราะหขอมลตามเกณฑทกาหนดขางตน และนาขอมลทไดเขาปรกษาผเชยวชาญทางดานวฒนธรรมฯ เพอขอขอเสนอแนะในการหาสญลกษณทางวฒนธรรมไดอยางถกตองและเหมาะสม โดยผานความเหนชอบจากผเชยวชาญทางดานวฒนธรรมดงมรายนามตอไปน 1. ผชวยศาสตราจารย ดร.ชลพร วรณหะ อาจารยภาควชาประวตศาสตรเอเชยตะวนออกเฉยงใต คณะอกษรศาสตร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร 2. ผชวยศาสตราจารยปยะแสง จนทรวงศไพศาล หวหนาสาขาวชาการออกแบบนเทศศลป คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยเกษมบณฑต

3. คณสมบต พรายนอย นกเขยนและนกวชาการดานศลปวฒนธรรม

210

2. การศกษาภาคออกแบบ การศกษาภาคออกแบบผวจยจะทาการศกษาหลกการและทฤษฎการออกแบบ เพอใชในการออกแบบภาพสญลกษณทไดจากการศกษาเบองตนและผานความเหนชอบจากผเชยวชาญโดยไดการปรบปรงตามขอเสนอแนะทไดรบ จากนน จงนาผลงานการออกแบบเพอหาสรปจากผประเมนการศกษาภาคออกแบบและดาเนนการปฏบตในขนตอนสดทายตอไป 2.1 ผประเมนการศกษาภาคออกแบบ การประเมนผลการออกแบบสญลกษณทางวฒนธรรมฯ ซงผวจยไดทาการออกแบบโดยการศกษาและปฏบตตามทฤษฎการออกแบบ ซงผวจยไดศกษาลกษณะการออกแบบภาพสญลกษณทด ควรมการกาหนดกฎเกณฑใหเปนมาตรฐาน ดงท Kuwayama,1973 เสนอไว 8 ขอคอ เนอหา(Content) ความเหมาะสมกบสอ(Suitability to media) เอกลกษณ(Distinctiveness) ความรวมสมย(Contemporaneity) สรางความทรงจา(Impression) ความนาเชอถอ(Reliability) ความเปนประโยชน(Utility) ความเปนสากล (Regionality) เอกลกษณของส(Color individuality) สาหรบการประเมนผลงานการออกแบบนน ผวจยไดใชหลกการประเมนสญลกษณเครองหมายภาพของ Follis และ Hammer 1979 ไดนาเสนอวธการพฒนาสญลกษณเพอใหมความเปนสากลใชไดในนานาประเทศ โดนสถาบนการออกแบบกราฟกของสหรฐอเมรกา (American Institute of Graphic Arts) หรอ AI GA ไดกาหนดเกณฑการประเมนสญลกษณไว 3 ประการคอ 1. ซแมนตก (Semantic) เนนเรองความหมาย คอความสมพนธระหวางภาพกบความหมาย สญลกษณสามารถเปนตวแทนหรอสอความหมายไดอยางชดเจนตอคนในหลายวฒนธรรม 2. ซนเทคตก (Syntactic) หมายถง ความสมพนธระหวางสญลกษณรปหนงกบรปอนๆ ในชดเดยวกนหรอเขาระบบเดยวกน 3. เพกเมตก (Pragmatic) หมายถง ความสมพนธระหวางรปกบผใชหรอผด และสามารถมองเหนไดชดในสภาพแวดลอมทแตกตางกนหรอขนาดทตางกน 2.1.1 การวเคราะหขอมล ในการออกแบบและประเมนผลงานวจยครงน ผวจยไดนาผลงานการออกแบบนาเสนอตอผเชยวชาญดานการออกแบบสญลกษณ ซงประกอบไปดวยนกออกแบบและนกวชาการทางดานการออกแบบ จานวน 3 ทาน ดงตอไปน

211

1. อาจารยทองเจอ เขยดทอง คณบดคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฎธนบร 2. ผชวยศาสตราจารยปยะแสง จนทรวงศไพศาล หวหนาสาขาวชาการออกแบบนเทศศลป คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยเกษมบณฑต 3. อาจารยสจรา ถนอมพร อาจารยประจา สาขาวชาการออกแบบนเทศศลป คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยเกษมบณฑต 4. คณธรพล งามสนจารส ตาแหนง Creative Group Head บรษท Idea Avenue Co., Ltd. ซงผเชยวชาญไดใหความคดเหนเกยวกบการออกแบบตามเกณฑทผวจยไดกาหนดไว เกณฑในการวเคราะหขอมลโดยการหาคาเฉลยโดยกาหนดคาไวดงน 4.00-5.00 หมายถง เหนดวยอยในระดบมากทสด 3.00-3.99 หมายถง เหนดวยอยในระดบมาก 2.00-2.99 หมายถง เหนดวยอยในระดบปานกลาง 1.00-1.99 หมายถง เหนดวยอยในระดบนอย 0.00-0.99 หมายถง เหนดวยอยในระดบนอยทสด ผวจยไดใชเกณฑความคดเหนของผเชยวชาญทอยในระดบเหนดวยมากทสดมาทาการปรบปรงและพฒนาแบบ 2.2 ผลงานการออกแบบ ผลจากการประเมนผลงานออกแบบจากผเชยวชาญดานการออกแบบสญลกษณทง 2 สายงานทไดวเคราะหและเสนอแนะขอบกพรองตางๆ นามาปรบปรงและออกแบบภาพสญลกษณทางวฒนธรรม มมาตรฐานทเปนสากล และไดภาพลกษณทางวฒนธรรมของประเทศในกลมอาเชยน (ASEAN) ทผานการวเคราะหและการออกแบบอยางมระบบทไดมาตรฐานและนาเสนอผลงานการออกแบบในภาคเอกสาร ดงรายละเอยดตามแผนภม กระบวนการวจยและการประเมนผลการวจย

212

แผนภมท 1 กระบวนการวจยและการประเมนผลงานวจย

การศกษาขอมลภาคเอกสารทางดานวฒนธรรม เอเชยตะวนออกเฉยงใต (ASEAN)

นาขอมลทางดานสญลกษณทางวฒนธรรม นาเสนอแกผเชยวชาญดานวฒนธรรม

เพอขอขอเสนอแนะกอนทจะมาปรบปรงใหเหมาะสม

ศกษากระบวนการออกแบบ / ออกแบบรางภาพสญลกษณฯ

ออกแบบภาพสญลกษณ ทางวฒนธรรมฯ

นาเสนอผลงานการออกแบบแกผประเมนการศกษาภาคออกแบบสญลกษณ

เพอขอขอเสนอแนะและขอบกพรองในการออกแบบ

สรปผลการวจยและนาเสนอแนวทางการออกแบบ

บทท 4

ผลการวเคราะหขอมล และ การออกแบบ ผลการวเคราะหขอมล

ในการวจยน ผวจยไดมงเนนทจะศกษาขอมลตางๆ ทเกยวกบวฒนธรรมใน

ภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต(ASEAN) ซงจะประกอบดวยประเทศตางๆ จานวน 10 ประเทศ ไดแก ประเทศไทย ลาว กมพชา พมา เวยดนาม สงคโปร มาเลเซย อนโดนเซย บรไน และฟลปปนส โดยในทนทางผวจยมไดรวมประเทศตมอรตะวนออกดวย เนองจากเปนประเทศทเกดขนใหมในระหวางทผวจยไดทาการศกษาอย ในการศกษาผวจยไดศกษาและวเคราะหขอมลตางๆ ทมสวนเกยวของเพอใหไดผลการวเคราะหสญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศในภมภาคนอยางเปนรปธรรมและชดเจนท สด ตรงตามวตถประสงคของงานวจยทไดกาหนดไวในขางตน การวจยน ผวจยไดทาการศกษาวเคราะหขอมลในดานตางๆ ซงสามารถแสดงผลการวเคราะหออกเปน 4 ขนตอนดวยกน ดงน ตอนท 1 การวเคราะหขอมลเพอหาสญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศตาง ๆในอาเซยน ตอนท 2 การวเคราะหเพอหาผลสรปสญลกษณทางวฒนธรรมฯ จากผเชยวชาญดานวฒนธรรม ตอนท 3 ศกษาหลกการออกแบบสญลกษณและทาการออกแบบสญลกษณทางวฒนธรรมฯ โดยผานกระบวนการประเมนผลงานการออกแบบจากผเชยวชาญดานงานออกแบบ ตอนท 4 สรปผลการวเคราะหขอมลและงานออกแบบ ตอนท 1 การวเคราะหขอมลเพอหาสญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศตางๆ ในอาเซยน จากขอมลตางๆ ทผวจยไดศกษาพอจะสรปไดวา ประเทศในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตน มความหลากหลายทางวฒนธรรม ทงในดานเชอชาต ศาสนา วถชวตความเปนอย ซงทงหมดไดหลอหลอมเกดเปนวฒนธรรมประจาชาตทเปนแบบฉบบเฉพาะตว เพอใหเกดกระจางและชดเจนในสญลกษณทางวฒนธรรมฯ มากขน ผวจยจงไดทาการศกษาและจดแบงประเภทของ

213

214

วฒนธรรมออกเปนหมวดหม เพอการวเคราะหสญลกษณทางวฒนธรรมฯ ในประเทศตางๆ ใหเกดเปนรปธรรม โดยไดจดแบงประเภทของวฒนธรรมฯ ตามทองคการศกษาวทยาศาสตรและวฒนธรรมแหงสหประชาชาต หรอองคการ Unesco ไดแบงวฒนธรรมออกเปน 5 ดาน ดงน 1. สาขามนษยศาสตร วาดวยเรอง ขนบธรรมเนยมประเพณ คณธรรมและศลธรรม จรยธรรม คานยม ปรชญา ประวตศาสตร โบราณคด มารยาทในสงคม การปกครอง กฎหมาย ฯลฯ 2. สาขาศลปกรรม วาดวยเรอง ภาษา วรรณคด ดนตร ฟอนรา วจตรศลป สถาปตยกรรม ละคร ประตมากรรม ฯลฯ 3. สาขาชางฝมอ วาดวยเรอง การเยบปกทกรอย การแกะสลก การทอผา การจกสาน การทาเครองเขน เครองเงน เครองทอง การจดดอกไม การทอเสอ การประดษฐ การทาเครองปนดนเผา ฯลฯ 4. สาขากฬาและนนทนาการ วาดวยเรอง การละเลน มวยไทย ฟนดาบสองมอ กระบ กระบอง ฯลฯ 5. สาขาคหกรรมศลป วาดวยเรอง อาหาร เสอผา การแตงกาย บาน ยารกษาโรค การดแลเดก ครอบครว มารยาทในการกนอย การตอนรบแขก การรจกการประกอบอาชพชวยเศรษฐกจในครอบครว ฯลฯ ทงนผวจยยงไดพบวาหลกเกณฑในการแบงวฒนธรรมน มความสอดคลองกบหลกเกณฑของ สาโรจ บวศร 2523 และ ทบวงมหาวทยาลยและคณะศลปกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ผวจยจงไดใชเกณฑดงกลาวใชในการวเคราะหเพอจดแบงวฒนธรรมของแตละประเทศในอาเซยน เพอเปนการจดกลมวฒนธรรมแตละประเทศใหเกดเปนกลมวฒนธรรมทชดเจน นามาซงแนวทางการออกแบบสญลกษณทางวฒนธรรมฯ ทสามารถสอความหมายอยางถกตองและชดเจนบงถงเอกลกษณของแตละชาตในอาเซยน เปนการสรางภาพลกษณทางวฒนธรรมในกลมอาเซยนไดอยางเปนระบบ ผลการศกษาวเคราะหขอมลตางๆ ไดผลการวเคราะหสญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศในกลมอาเซยน ตามตารางตางๆ ดงน

215

ตารางท1 สรปสญลกษณทางวฒนธรรมไทย

ประเภทวฒนธรรม สญลกษณทางวฒนธรรม 1.สาขามนษยศาสตร -ธงชาตไทย ธงชาตไทยม 3 ส แดง ขาว และนาเงน ซงหมายถง

ชาต ศาสนาและพระมหากษตรย -ตราประจาชาต เปนรปครฑ ในหนวยงานราชการมกนาครฑเปนสญลกษณของหนวยงาน -ศาสนาพทธ ประเทศไทยเปนเมองพทธศาสนา มศาสนาพทธเปนศาสนาประจาชาต -ชางไทย ชางถอวาเปนสตวคบานคเมองมาแตครงโบราณ และปจจบนไดจดทะเบยนขนเปนสญลกษณของประเทศไทย -เรอสพรรณหงส เปนเรอพระทนงในกระบวนพยหยาตราทางชลมารค และเปนสญลกษณในงานสาคญตางๆ ของประเทศ -ดอกราชพฤกษ (ดอกคน) เปนดอกไมประจาชาตไทย ดอกมสเหลองสด พบเหนโดยทวไปในประเทศไทย

- การไหว คอธรรมเนยมการเคารพและการทกทายของคนไทย 2.สาขาศลปกรรม -วดพระแกว เปนพระราชวงเกามความวจตรสวยงาม ปจจบนใชใน

การประกอบพธทางศาสนาสาคญๆ และเปนทประดษฐสถานพระแกวมรกต ซงเปนพระคบานคเมองของประเทศไทย -วดอรณราชวราราม เปนวดทมชอเสยงและขนชอวาสวยงามมาก -ศาลาไทย เปนสถาปตยกรรมทสะทอนภมปญญาชางไทย และมความสงางามทโดดเดน จากสถาปตยกรรมของชาตอน และคณะกรรมการเอกลกษณของชาตไดระบใหเปนสญลกษณประจาชาตไทย -โขน คอนาฏศลปทวจตรงดงามเปนแบบฉบบของไทยโดยแท -หนละครเลก เปนศลปะการเชดหนของไทยทผสมผสานศลปะหลายแขนง มเอกลกษณอยทลลาการเคลอนไหวเหมอนมชวต หนกระบอกจะมลกษณะคลายโขนโดยมคนเชดจะรายราไปพรอมๆ กน

-ลายไทย ในโบสถหรอวดตาง ๆจะมการเขยนจตรกรรมฝาผนงไวอยางวจตรสวยงาม เปนเรองพทธประวต วถชวตและวรรณคด

216

ตารางท1 สรปสญลกษณทางวฒนธรรมไทย (ตอ)

ประเภทวฒนธรรม สญลกษณทางวฒนธรรม 3.สาขาหตถกรรม -การทอผา ผาไหมไทย เปนสนคาทขนชอของประเทศ

-เครองเบญจรงค เปนงานประณตศลปทงดงามใชความประณตในการวาดลวดลาย -เครองจกสาน ยานลเภา มลวดลายละเอยดสวยงาม ทนยมทสดคอ กระเปาสตร -เครองทอง ศลปะการทาเครองทองของไทยมลวดลายทละเอยดวจตรสวยงาม และมเอกลกษณเฉพาะตว

4.สาขากฬาและนนทนาการ -มวยไทย เปนศลปะการปองกนตวทเอกลกษณของชาตและมชอเสยง -ตะกรอ เปนเกมกฬาพนบานเกาแกของไทย -รากระบกระบอง เปนศลปะการปองกนตวของไทยมาแตสมยโบราณ

5.สาขาคหกรรมศาสตร -ชดประจาชาต ผหญงนงผาถงหมสไบเฉยง สวนผชายนงโจมกระเบน เสอราชประแตน -รอยยม การยมคอมารยาทในการตอนรบของชาวไทย แสดงถงความเปนมตร -อาหารไทย ตมยากงเปนอาหารทขนชอของคนไทย -การแกะสลกผก ผลไม ชาวไทยนยมประดษฐประดอยและตกแตงอาหารคาวหวานใหสวยงามนารบประทาน

-พวงมาลย เปนสญลกษณในการตอนรบของชาวไทย และโดยทวไปจะใชพวงมาลยในการสกการบชา

-สามลอเครองหรอรถตกตก เปนพาหนะทเปนทรจกไปทวโลกและเปนเอกลกษณอยางหนงของไทย

จากตารางท1 ในการวเคราะหสญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศไทยสามารถสรปสญลกษณในดานตางๆ ไดดงน สาขามนษยศาสตร ไดแกธงชาตไทย ตราประจาชาต, ศาสนาพทธ ชางไทย เรอสพรรณหงส ดอกราชพฤกษและการไหว สาขาศลปกรรม ไดแกวดพระแกว วดอรณราชวราราม ศาลาไทย โขน หนละครเลกและลายไทย สาขาสาขาหตถกรรม ไดแกการทอผา

217

, เครองเบญจรงค เครองจกสานยานลเภาและเครองทอง สาขากฬาและนนทนาการ ไดแกมวยไทย ตะกรอและรากระบกระบอง สาขาคหกรรมศาสตรไดแกชดประจาชาต รอยยม อาหารไทย การแกะสลกผก ผลไม พวงมาลยและสามลอเครองหรอรถตกตก ตารางท2 สรปสญลกษณทางวฒนธรรมลาว

ประเภทวฒนธรรม สญลกษณทางวฒนธรรม 1.สาขามนษยศาสตร -ธงชาตลาว พนธงสแดง คาดกลางดวยสเหลยมผนผาสนาเงนและ

มรปพระจนทรสขาวซอนบนแทบสนาเงน -ตราประจาชาตลาว ประกอบดวย ศาสนาคอเจดยพระธาตหลวง อตสาหกรรม คอลอเฟอง เกษตรกรรม คอนาขาว พลงงานคอ เขอน คมนาคมคอ ถนน และปาไมคอ ตนไม -ศาสนาพทธ ชาวลาวนบถอศาสนาพทธและเปนศาสนาประจาชาต -พญานาค ประเทศลาวถอวาพญานาคชวยปกปกรกษาและบนดาลใหอยกนอยางรมเยนเปนสข เปนความเชอทางศาสนา -พธบายศรสขวญ เปนระบบความเชอดงเดมของชาวลาว เปนพธการเรยกขวญใหมาอยกบตว -ประเพณวนขนปใหมหลวงพระบาง มการฟอนสงโตกบเทวดาหลวงเรยกวา "ปเยอ ยาเยอ" ชาวบานจะสวมหนากาก เตนระบาราฟอนในขบวนแหกนอยางสนกสนาน

- ทงไหหน หนโบราณเหลานเปนอนสรณสถานเกยวกบพธศพ สกดขนจากหนทราย ปจจบนเปนแหลงทองเทยวสาคญของลาว

-ดอกจาปาหรอลนทม ประเทศลาวถอวาดอกลนทมเปนดอกไมประจาชาต พบเหนดอกไมชนดนไดทวไปในประเทศลาว

2.สาขาศลปกรรม -พระธาตหลวง เปนพระเจดยทโดดเดนทสดของลาว เปนทงสญลกษณประจาชาตและศาสนสถานทสาคญของประเทศลาว

-หลวงพระบาง เมองหลวงพระบางเปนเมองหลวงเกาแกของลาว บานเรอนของชาวหลวงพระบางสวยงาม และยงคงรกษารปแบบของสถาปตยกรรมแบบหลวงพระบางไดสมบรณ

218

ตารางท2 สรปสญลกษณทางวฒนธรรมลาว (ตอ)

ประเภทวฒนธรรม สญลกษณทางวฒนธรรม 2.สาขาศลปกรรม -ประตชย คออนสรณใหระลกถงผทลมตายในสงคราม เปนสถาปตยกรรม

ทมเอกลกษณแบบลาวอยางเดนชด -แคน เปนเครองดนตรประจาชาต ทาจากไมไผ วงดนตรพนบานทกวง

มกจะมแคนเปนสวนประกอบเสมอ 3.สาขาหตถกรรม -การทาเครองเงน เครองทอง ชางฝมอของลาวไดรบการกลาวขาน

วา มคณภาพดเยยมทสด โดยเฉพาะเขมขดเงนทมลวดลายละเอยดประณต ซงสตรชาวลาวนยมใชรวมกบชดประจาชาต

-ผาทอลาว ลาวมชอเสยงในการทอผา ฝมอประณต สวยงามเปนหตถกรรมโบราณทไดรบการยกยองอยางสง -การจกสาน สวนใหญจะนยมสานเปนภาชนะของใชภายในบาน

4.สาขากฬาและนนทนาการ - การละเลนหมอลา เปนการละเลนพนบานทเดนทสดของประเทศลาวและเปนทนยมกนอยางแพรหลาย มการขบรองประกอบเครองดนตรทเรยกวา “แคน”

5.สาขาคหกรรมศาสตร -ชดประจาชาตลาว ผหญงนงผาซน เกลาผม หมสไบเฉยง สวมเสอแขนกระบอก ผชายชาวลาวจะสวมเสอคอกลม นงโจงกระเบนและผกผาขาวมาทเอว การผกผาขาวมาทเอวเปนเอกลกษณอยางหนงทหนม ๆ ชาวลาวนยมผกกนมาก -กระตบขาวเหนยว ขาวเหนยวเปนอาหารหลกของคนลาว ชาวลาวจะนาขาวเหนยวใสภาชนะทสานดวยไมไผ เรยกวา “ตบหรอกระตบ

-ตาสมลาว เปนอาหารหลกของชาวลาว ซงมลกษณะคลายสมตาของไทย จากตารางท 2 ในการวเคราะหสญลกษณทางวฒนธรรมของลาวสามารถสรปสญลกษณในดานตางๆ ไดดงน สาขามนษยศาสตร ไดแกธงชาตลาว ตราประจาชาตลาว ศาสนาพทธ พญานาค พธบายศรสขวญ ประเพณวนขนปใหมหลวงพระบาง "ปเยอ ยาเยอ" ทงไหหนและดอกจาปาหรอลนทม สาขาศลปกรรม ไดแกพระธาตหลวง หลวงพระบาง ประตชยและแคน สาขา

219

หตถกรรม ไดแกการทาเครองเงนเครองทอง ผาทอลาวและการจกสาน สาขากฬาและนนทนาการ ไดแกการละเลนหมอลา สาขาคหกรรมศาสตร ไดแก ชดประจาชาตลาวและกระตบขาวเหนยว ตารางท3 สรปสญลกษณทางวฒนธรรมกมพชา

ประเภทวฒนธรรม สญลกษณทางวฒนธรรม 1. สาขามนษยศาสตร -ธงชาตกมพชา ม 3 ส คอสแดง ขาว และนาเงน ตรงกลางธงมรป

นครวดซงเปนสญลกษณของประเทศ -ตราประจาชาต ประกอบดวยรปสงโตถอฉตร และชฎาวางบนพาน 2 ชน ดานลางเขยนคาขวญภาษาเขมรวา “ชาต ศาสนา กษตรย” -ศาสนาพทธ กมพชามศาสนาพทธเปนศาสนาประจาชาต พระในประเทศกมพชาตองทางานเชนเดยวกนกบคนทวไปพรอมกบการปฏบตกจของสงฆ เพราะรฐบาลถอวาเปนประชาชนสวนหนงของประเทศ -พญานาค ตามความเชอของชาวขอมโบราณทความนบถอพญานาคมาก มกจะทารปสลกเฝาอยสองขางทางเขาปราสาทเสมอ -ทงสงหาร(Killing Fields) ประวตศาสตรการเมองของกมพชาทไมสามารถรบเลอนออกจากความทรงจาได ถงความเหยมโหดในการฆาลางเผาพนธของคนในชาตทาใหชาวเขมรตายไปกวา 2 ลานคน

2. สาขาศลปกรรม -ปราสาทนครวดนครธม เปนศาสนสถานอนใหญโตวจตรพสดารทสด โบราณสถานแหงนสะทอนใหเหนถงความเชอของชาวกมพชา ซงเปนสงกอสรางมหศจรรย1ใน 7 ของโลก

- รปสลกนางอปสร วหาร ปราสาท และเทวลย จะเหนภาพจาหลกหนเปนรปนางอปสรประดบอยมากมาย

- นาฏศลปหลวง เปนการรายราอนประณตงดงามถอเปนศลปะอนเกาแกตงแตสมยพระนคร โดยเฉพาะการฟอนรา “นางอปสรา”

3. สาขาหตถกรรม -การแกะสลกหน ชาวกมพชามฝมอในดานการแกะสลกหนมาตงแตสมยขอมโบราณ ชาวกมพชามเลอดศลปนมาแตครงโบราณกาล สามารถสรางผลตผลทางสถาปตยกรรม ศลปกรรมสงสมมาชานาน

220

ตารางท3 สรปสญลกษณทางวฒนธรรมกมพชา (ตอ)

ประเภทวฒนธรรม สญลกษณทางวฒนธรรม 3. สาขาหตถกรรม -การจกสาน สตรชาวกมพชานยมสานภาชนะตางๆ ลวดลายการ

จกสานมความสวยงามมาก -การแกะสลกไม เปนประเพณดงเดมของชาวกมพชา สวนใหญจะเปนการสกไมเพอการตกแตงบานเรอนและเฟอรนเจอร

-การทอผา สตรชาวเขมรนยมทอผาฝายไวในงามในยามวาง 4. สาขากฬาและนนทนาการ -การทานาตาลสด ในยามวางชาวกมพชานยมไปกรดนาตาลสดจาก

ตนมะพราวมาทานาตาลปกหรอนาตาลเมา 5. สาขาคหกรรมศาสตร -ชดประจาชาตกมพชา มความคลายคลงชดประจาชาตไทยมาก

-การโพกผากรอมา เปนเครองนงหมในชวตประจาวนของชาวกมพชา เปนสญลกษณทแสดงใหเหนวากมพชาไดชอวาเปนดนแดนแหงผาโพกศรษะมาตงแตครงโบราณ

จากตารางท 3 ในการวเคราะหสญลกษณทางวฒนธรรมของกมพชาสามารถสรปสญลกษณในดานตางๆ ไดดงน สาขามนษยศาสตร ไดแกธงชาต ตราประจาชาต ศาสนาพทธพญานาคและทงสงหาร(Killing Fields) สาขาศลปกรรม ไดแกปราสาทนครวดนครธม รปสลกนางอปสรและนาฏศลปหลวง สาขาหตถกรรม ไดแกการแกะสลกหน การจกสานและการแกะสลกไม สาขากฬาและนนทนาการไดแกการทานาตาลสด สาขาคหกรรมศาสตร ไดแก ชดประจาชาตกมพชาและการโพกผากรอมา ตารางท4 สรปสญลกษณทางวฒนธรรมพมา

ประเภทวฒนธรรม สญลกษณทางวฒนธรรม 1.สาขามนษยศาสตร -ธงชาตพมา พนสแดง มมซายดานบนสนาเงนภายในมรปรวงขาว

บนรปเฟอง และลอมรอบดวยรปดาว -ตราประจาชาต ประกอบดวยรปสงห 3 ตว มรปแผนทประเทศตรงกลาง และมภาษาบาลเขยนวา ความเพยรของผพรอมเพรยงกนนามาซงความสข

221

ตารางท 4 สรปสญลกษณทางวฒนธรรมพมา (ตอ)

ประเภทวฒนธรรม สญลกษณทางวฒนธรรม 1.สาขามนษยศาสตร -ศาสนาพทธ พมามศาสนาพทธเปนศาสนาประจาชาต พระในพมา

ออกบณฑบาตตอน 9 โมงเชา และทากบขาวเอง เพราะชาวพมานยมตกบาตรดวยขาวสวยเทานน -นกยง พมามความเชอเกยวกบสตว และถอกนวารปนกยงราแพนเปนสญลกษณอยางหนงขอพมา -นต ชาวพมาเชอเรองนต หรอผ โดยชาวพมาเขาใจกนวาสามารถชวยเหลอคมครองภยอนตรายตาง ๆ ได -สตรพมา นยมประทนผวดวย “ทานาคา” ซงเปนแปงพมาชนดหนงใชทาบรเวณ หนาผากและ แกม

2.สาขาศลปกรรม - เจดยชเวดากอง เปนสถาปตยกรรมทางศาสนา และเปนสญลกษณของประเทศพมา -เมองบะกน เมองแหงเจดยพนองค พนททงหมดเรยงรายไปดวยเจดยทกขนาด ทกพนดนถกปกคลมอยางหนาแนนดวยซากปรกหกพงของเจดย -การแสดงหนกระบอก การเชดหนกระบอกของพมาตองใชสองคน คนหนงวาคากลอนหรอรองเพลง อกคนหนงเชดโดยดงสายตาง ๆ ใหหนเคลอนไหว

-การฟอนรา “ปะแว” (Pwe) มเอกลกษณเปนแบบฉบบของตวเองมความออนชอย ใชทกสดสวนในการฟอนรา

-พณสบสามสาย เปนเครองดนตรพมาทมความงดงามประณต มรปรางคลายเรอตกตาหมดวยหนงควาย มเสนสายตดอยกบ “หวเรอ” ไมโคง เปนเครองดนตรสาหรบบรรเลงเดยวโดยสตร

3.สาขาหตถกรรม -เครองเงน เปนงานหตถกรรมทมชอเสยงมานานของชาวพมา มความประณตคลายเครองเงนไทยทางภาคเหนอ -งานสลกไม งานสลกไมเปนงานฝมอทเกาแกทสดอยางหนงของพมา เปนงานตกแตงวดวาอาราม

222

ตารางท 4 สรปสญลกษณทางวฒนธรรมพมา (ตอ)

ประเภทวฒนธรรม สญลกษณทางวฒนธรรม 3.สาขาหตถกรรม -เครองเขน ในอดตภาชนะเครองเขนชนดเนอละเอยดเปนพเศษ ผลตโดย

การฉาบรกบนภาชนะทขนรปแลว -ทบทมพมา พมามทบทมสเลอดนกซงมอยในพมาเพยงแหงเดยวเทานน

4.สาขากฬาและนนทนาการ -ซนลองหรอตะกรอ เปนกฬาประจาชาตของพมา กตกาการเลนคอใหรกษาลกตะกรอไวกลางอากาศใหนานทสด -มวยพมาหรอมวยคาดเชอก เปนกฬาทคอนขางรนแรง การแขงขนจะสนสดกตอเมอคแขงขนไดรบบาดเจบจนเลอดออก

5.สาขาคหกรรมศาสตร -ชดประจาชาตพมา ชาวพมาเนนความเปนเอกลกษณของชาตดวยเสอผาทเขาสวม การแตงกายตามประเพณ-โลงจ (Longyi) สวมคกบเองจ (eingyi) คอเสอคอกลมแขนยาว เครองสวมศรษะของผชาย กาวนบาวน (gaung-baung) -บหรพมาหรอเชอรทและหมากพล เปนสญลกษณแสดงความเปนเจาบานและการตอนรบของชาวพมา

-ผหญงชาวเผาปะเดาน มคอยาวเนองจากการสวมใสแหวนทองเหลองไวทคอ

จากตารางท 4 ในการวเคราะหสญลกษณทางวฒนธรรมของพมาสามารถสรปสญลกษณในดานตางๆ ไดดงน สาขามนษยศาสตร ไดแกธงชาตพมา ตราประจาชาต ศาสนาพทธ นกยง นตและสตรพมา สาขาศลปกรรม ไดแกเจดยชเวดากอง เมองบะกน การแสดงหนกระบอก การฟอนรา “ปะแว” และพณสบสามสาย สาขาหตถกรรม ไดแกเครองเงน งานสลกไม เครองเขนและทบทมพมา สาขากฬาและนนทนาการ ไดแกซนลองและมวยพมา สาขาคหกรรมศาสตร ไดแกชดประจาชาตพมา บหรพมาหรอเชอรท หมากพลและผหญงชาวเผาปะเดาน

223

ตารางท5 สรปสญลกษณทางวฒนธรรมเวยดนาม

ประเภทวฒนธรรม สญลกษณทางวฒนธรรม 1.สาขามนษยศาสตร -ธงชาตเวยดนาม พนธงเปนสแดงหมายถงความรงเรอง รปดาวส

เหลองอยกลางธง หมายถง พรรคคอมมวนสต -ตราประจาชาต ประกอบดวยรปดาว ลอเฟอง และมรวงขาวลอมรอบดานลางเขยนวาเปนภาษาเวยดนามวา “อสรภาพ เสรภาพ ความสข" -ศาสนาพทธ ชาวเวยดนามนบถอศาสนาพทธและเปนศาสนาประจาชาต -ชาวประมง ชาวเวยดนามสวนใหญมอาชพกสกรรม หาปลา จะเหนภาพชาวเวยดนามพายเรออยในแมนาลาคลองและทองทะเลอนกวางใหญจนชนตา -งานเทศกาล เตด (Tet) เปนเทศกาลทสาคญทสดของชาวเวยดนาม เปนเทศกาลของการเรมตนของปใหม -ดอกโฮโด (ดอกทอ) (Hoa doa) เปนดอกไมทมสสนมากมาย สทชาวเวยดนามนยมใชประดบและตกแตงในงานเทศกาลปใหมคอสแดง และดอกไมชนดนยงเปนดอกไมประจาชาตของเวยดนาม -อโมงคก จ (Cu Chi) เปนประจกษพยานอยางเดนชดถงความเฉลยวฉลาดของชาวเวยดนามในการความพยายามในการปกปองประเทศ

2.สาขาศลปกรรม -พระราชวงเมองเว เปนสถาปตยกรรมเกาแกทสดของเวยดนาม เคยเปนพระราชวงเสมยราชวงศเหวยนเปนนครแหงประวตศาสตร วฒนธรรมและวทยาการทสาคญทสดในเวยดนาม

-ปราสาทศลปะจาม เปนสถาปตยกรรมเกาแกของเวยดนาม มผงเปนรปสเหลย สรางดวยอฐ มหลงคาลดหลนกนเปนชน ๆ

-ละครหนกระบอกนา เปนการละเลนทมในเวยดนามแหงเดยว ผแสดงหนกระบอกนาจะยนอยหลงฉากในนาทสงถงเอวเพอควบคมการเคลอนไหวของหนกระบอกดวยไมไผลายาว -การแสดง ฮตเตอง เปนการแสดงทเปนเอกลกษณของชาวเวยดนาม ม

224

ตารางท 5 สรปสญลกษณทางวฒนธรรมเวยดนาม (ตอ)

ประเภทวฒนธรรม สญลกษณทางวฒนธรรม 2.สาขาศลปกรรม การแตงกายตามแบบแผน แตงหนาดวยสดา แดง และชมพ บางกสวม

หนากาก ดนตรทใชเครองเปาและเคาะ เนนทวรกรรมและศลธรรม - พณสายเดยว “ตม” (Tuong) เปนเครองดนตรทเปนสญลกษณประจาชาตของเวยดนาม มเสยงไพเราะมาก

3.สาขาหตถกรรม -งานพมพไม งานพมพไมเปนงานทมชอเสยงมานาน มสสนสวยงาม ภาพพมพจะเปนเรองราววถชวต บคคลสาคญ และสญลกษณตางๆ -เครองเขน เซนไม (Son Mai) งานหตกรรมทขนชอของชาวเวยดนาม เปนงานฝมอททาดวยไมเคลอบนามน เขยนภาพดวยความประณต หรอเปนภาพททาจากเปลอกหอย -การปกผา เปนงานหตกรรมของสตรชาวเวยดนาม ลวดลายในการปกสวนใหญจะเปนรปมงกรมความงดงามและประณตมาก -เครองปนดนเผา เวยดนามขนชอมาตงแตสมยโบราณในการผลตเครองเซรามค ดวยวธการผลตทนาเอาจารตประเพณเขาไปผสมผสานในศลปะไดอยางสวยงาม

4.สาขากฬาและนนทนาการ - การชนไก ชาวเวยดนามนยมเลยงไก ในยามวางจงนาไกมาชนกนซงถอวาเปนเกมกฬาพนเมองของชาวเวยดนาม -เกมขวางลกขาง เปนการละเลนพนเมองของชาวไทในเวยดนาม เดก ๆนยมเลนกนตามงานเทศกาลของชาวไท

5.สาขาคหกรรมศาสตร -ชดประจาชาตชาวเวยดนาม หญงชาวเวยดนามนยมสวมกางเกงแพรขายาว มเสอสวมชนในยาวสขาว สวมเสอชนนอกทบยาวมาถงกลางนอง สวมหมากเรยกวา กบ หรอโนนลา มผารดคางเพอกนปลว นยมใสทงหญงและชาย -รถสามลอ ซกโคล เปนรถรบจางทชาวเวยดนามนยมใชบรการ ทนงจะอยดานหนาและคนถบจะอยดานหลง - เฝอ กวยเตยวเวยดนามเปนอาหารทขนชอในหลาย ๆประเทศ

225

จากตารางท 5 ในการวเคราะหสญลกษณทางวฒนธรรมของเวยดนามสามารถสรปสญลกษณในดานตางๆ ไดดงน สาขามนษยศาสตร ไดแกธงชาตเวยดนาม ตราประจาชาต ศาสนาพทธ ชาวประมง งานเทศกาล เตด (Tet) ดอกโฮโดหรอดอกทอ (Hoa doa) และอโมงคก จ (Cu Chi) สาขาศลปกรรม ไดแกพระราชวงเมองเว ปราสาทศลปะจาม ละครหนกระบอกนา การแสดงฮตเตองและพณสายเดยว สาขาหตถกรรมไดแกเครองเงน งานสลกไมและเครองเขน สาขากฬาและนนทนาการ ไดแกการชนไกและเกมขวางลกขาง สาขาคหกรรมศาสตร ไดแกชดประจาชาตชาวเวยดนาม, รถสามลอและเฝอ ตารางท6 สรปสญลกษณทางวฒนธรรมสงคโปร

ประเภทวฒนธรรม สญลกษณทางวฒนธรรม 1.สาขามนษยศาสตร -ธงชาตสงคโปร พนธงเปนสขาวแดง บนพนแดงมรปดาว 5ดวงและ

พระจนทรเสยว ดานบนซาย -ตราประจาชาต ประกอบดวยรปสงโต 2ตว ถอธงแดงมรปพระจนทรเสยวและดาว 5 ดวง ดานลางเขยนเปนภาษามาเลยวา “เดนไปขางหนา สงคโปร”

-เซอร สแตมฟอรด ราฟเฟล คอผทคนพบสงคโปรเปนคนแรก โดยชาวสงคโปรไดสรางอนสาวรยขนเพอเปนทระลก

-ความหลากหลายทางเชอชาต แมจะมความหลากหลายทางเชอชาต แตชาวสงคโปรมความภมใจท เรยกพวกเขาวา “คนสงคโปร”

-สงโต ประเทศสงคโปรมสญลกษณประจาชาตคอ สงโต ซงเปนทมาของชอประเทศ -เมองทาทสาคญใน ASEAN สงคโปรเปนประเทศทเกดขนใหม จงเปนประเทศทมากมายดวยเทคโนโลยตาง ๆและเปนเมองทาอตสาหกรรมทยงใหญในอาเซยน

- ดอก แวนดา มส จวคม (Vanda Miss Joaquim) เปนดอกไมประจาชาตสงคโปร

2.สาขาศลปกรรม -Merlion ตวสงโตทะเล หรอทรจกในชอของ Merlion น ถอวาเปนสญลกษณประจาประเทศสงคโปรมลกษณะลาตวทอนบนเปนสงโตและทอนลางเปนปลา

226

ตารางท 6 สรปสญลกษณทางวฒนธรรมสงคโปร (ตอ)

ประเภทวฒนธรรม สญลกษณทางวฒนธรรม - Suntec City เปนสถาปตยกรรมชนสงผนวกกบปรชญาชวต ไดรบ

การออกแบบใหมลกษณะคลายๆ มอขนาดใหญ เปนการสรางตามคตความเชอของชาวจนโบราณ

3.สาขาหตถกรรม -เครองปนดนเผา เปนหตถกรรมทผลตมาตงแตชนดงเดมซงจะเปนพนฐานการทาหตกรรมเดมของชาวสงคโปร -เครองเงนและทองเหลอง ชาวสงคโปร ตามยานวฒนธรรมตางๆ จะมการทาเครองใชจาก เงนและทองเหลอง -การทอผา จะเปนลวดลายโบราณ ปจจบนจะแสดงโชวในพพธภณฑตางๆ

4.สาขากฬาและนนทนาการ -การแขงขนนกรอง การเลยงนกเปนงานอดเรกยามวางของชาวสงคโปร ทาใหการแขงขนนกรองเปนทนยมกนมากทสด -เกมการเลมหมากกระดาน เปนเกมการวางหมากของชาวจนในสงคโปร นยมเลนกนในยามวาง -การเลนวาวยกษ เปนการละเลนในยามวาง มลกษณะคลายการเลนวาวยกษของมาเลเซย ซงในเดอนกมพาพนธจะมการจดเทศกาลการเลนวาวขน

5.สาขาคหกรรมศาสตร -ชดประจาชาต ชดประจาชาตของสงคโปรมความหลากหลายแยกตามกลมประชากรในประเทศ -สงคโปร สลง คอกเทล (Singapore Sling Cocktail) เปนเครองดมประเภทคอกเทลทขนชอของชาวสงคโปร เนองจากเปนผคดคนสตรการผสมขนเองและเปนทนยมไปทวโลกเลยทเดยว

จากตารางท 6 ในการวเคราะหสญลกษณทางวฒนธรรมของเวยดนามสามารถสรปสญลกษณในดานตาง ๆไดดงน สาขามนษยศาสตร ไดแกธงชาตสงคโปร ตราประจาชาต เซอร สแตมฟอรด ราฟเฟล ความหลากหลายทางเชอชาต สงโต เมองทาทสาคญใน ASEAN และดอก แวนดา มส จวคม (Vanda Miss Joaquim) สาขาศลปกรรม ไดแกMerlionและSuntec City สาขาหตถกรรม ไดแกเครองปนดนเผา

227

เครองเงนและทองเหลองและการทอผา สาขากฬาและนนทนาการ ไดแกการแขงขนนกรอง เกมการเลมหมากกระดานและการเลนวาวยกษ สาขาคหกรรมศาสตร ไดแก ชดประจาชาตและสงคโปร สลง คอกเทล (Singapore Sling Cocktail) ตารางท 7 สรปสญลกษณทางวฒนธรรมมาเลเซย

ประเภทวฒนธรรม สญลกษณทางวฒนธรรม 1.สาขามนษยศาสตร -ธงชาตมาเลเซย พนธงเปนสนาเงน มแถบสแดง 14 แถบ หมายถงรฐ

ตาง ๆในกรอบสเหลยมมมบน มรปดาวกบเดอนของอสลาม -ตราสญลกษณประจาชาต ประกอบไปดวย รปเสอ 2 ตวถอธงสญลกษณ ดานบนมสญลกษณดาวกบเดอนของอสลาม และดานลางเขยนเปนภาษามาเลยวา ความเปนเอกภาพคอพลง -ศาสนาอสลาม ประเทศมาเลเซยมศาสนาอสลามเปนศาสนาประจาชาต -เสอ เปนสตวทชาวมาเลเซยใชเปนสญลกษณประจาชาต -งานเฉลมฉลองเทศกาล ในวนสาคญๆ จะมการจดงานฉลองกนยงใหญ เปนศนยรวมของวฒนธรรม จนไดรบฉายาวาเปน “ดนแดนแหงสสนและงานเทศกาล” -กรช (Kris) เปนอาวธประจากายของชาวมาเลเซยเชอกนวามอานาจลกลบแฝงอยภายใน ทาใหผชายชาวมาเลเซยนยมหามาไวคกาย - ดอกไมประจาชาต ดอกบหงารายาหรอดอกชบาของไทย

2.สาขาศลปกรรม -ตกแฝด “เปโตรนาส ทาวเวอร” (Petronas Towers) เปนสญลกษณของมาเลเซยยคใหม ซงเปนสงกอสรางทเชดหนาชตาของประเทศ สรางตามความเชอของชาวจนและศาสนาอสลาม -เมนารา กวลาลมเปอร ทาวเวอร หรอเคแอล ทาวเวอร หอโทรมนาคมทสงเปนอนดบ 4 ของโลก ไดรบฉายาวา “อญมณกลางทองฟา ” -โบสถเซนตปอล (St.paul Church) สรางโดยชาวโปรตเกส เปนทฝงศพของนกบญ ฟรานซล ซาเวยร

228

ตารางท 7 สรปสญลกษณทางวฒนธรรมมาเลเซย (ตอ)

ประเภทวฒนธรรม สญลกษณทางวฒนธรรม 2.สาขาศลปกรรม -วายง กลต (Wayang Kulit) ศลปะทเดนของมาเลเซย ลกษณะ

เหมอนกบการเชดหนเงาของอนโดนเซยและการเลนหนงใหญของไทย -กดา เกปง (Kuda Kepang) เปนศลปะการเตนราของชาวชวา โดยนกเตนจะเปนชายลวน ขมาสาน แตงตวแบบชนพนเมองชวา เปนการเตนราตามความเชอทางศาสนาอสลาม -ซาป (Sape) เปนเครองดนตรพนเมองของชาวซาราวก มลกษณะคลายพณม 4 สาย ทาจากไมฉลลายและทาสสนสวยงาม

3.สาขาหตถกรรม - ศลปะการทอผาแบบสอดดนเงนดนทอง เปนศลปะการทอผาชนดพเศษของชาวมาเลเซย เรยกวา Kain Songket มความมนวาวของโลหะทสอดสลบอยในเนอผา สวยงามมาก -ผาบาตก ศลปะการทาผาบาตกของมาเลเซย เปนหตถกรรมทมรากเดยวกบการทาผาบาตกของอนโดนเซย -เครองปนดนเผา ชาวพนเมองของมาเลเซยนยมทาเครองเซลามก เปนสนคาทมคณภาพ มสสนและลวดลายสวยงาม

4.สาขากฬาและนนทนาการ -การเลนวาวยกษ การเลนวายกษยงคงยดมนในขนบธรรมเนยมประเพณดงเดมจนบดน ซงนบวาเปนสสนทดมชวตชวา -ศลตหรอปญจะศลต (Pencak silat) เปนศลปะการปองกนตวเปนการตอสดวยมอเปลา ของชาวมาเลเซย -ลกขางยกษ ทสวนบนลกขางจะเปนรปกลมเหมอนจานทสามารถหมนไดรอบไมหยดเปนเวลานานหลายชวโมง

5.สาขาคหกรรมศาสตร -ชดประจาชาตของมาเลเซย ผชายจะสวมหมวก โสรงทนงทบกางเกงอกทหนงและการพกกรช ผหญงจนงผาถงทอแบบมาเลย สวมเสอแขนยาวแบบพอดตว มผาคลองคอ ดหรหราสวยงาม -พธการตอนรบ “ซเราะห จนจง” เปนพธในการตอนรบแขกของชาวมาเลเซย

-อาหารมาเลเซย “สะเตะ” (Satay) เปนอาหารจานเดนของมาเลเซย

229

จากตารางท 7 ในการวเคราะหสญลกษณทางวฒนธรรม มาเลเซย สามารถสรปสญลกษณในดานตางๆ ไดดงน สาขามนษยศาสตร ไดแกธงชาตมาเลเซย ตราสญลกษณประจาชาต ศาสนาอสลาม เสอ งานเฉลมฉลองเทศกาล กรช (Kris) และดอกบหงารายา สาขาศลปกรรม ไดแก ตกแฝด “เปโตรนาส ทาวเวอร” (Petronas Towers) เมนารา กวลาลมเปอร ทาวเวอร หรอเคแอล ทาวเวอร โบสถเซนตปอล (St.paul Church) วายง กลต (Wayang Kulit) กดา เกปง (Kuda Kepang) และซาป (Sape) สาขาหตถกรรม ไดแกศลปะการทอผาแบบสอดดนเงนดนทอง ผาบาตกและเครองปนดนเผา สาขากฬาและนนทนาการ ไดแกการเลนวาวยกษ, ศลตหรอปญจะศลต (Pencak silat) และลกขางยกษ สาขาคหกรรมศาสตร ไดแกชดประจาชาต, พธการตอนรบ “ซเราะห จนจง” และอาหารมาเลเซย “สะเตะ” (Satay) ตารางท8 สรปสญลกษณทางวฒนธรรมอนโดนเซย

ประเภทวฒนธรรม สญลกษณทางวฒนธรรม 1.สาขามนษยศาสตร

-ธงชาตอนโดนเซย มสแดงและขาวขนานตามผนผา สแดงเปนสญลกษณแหงความกลาหาญ สวนสขาวเปนสญลกษณแหงความบรสทธ -ตราประจาชาต ประกอบดวยรปครฑเปนเครองหมายแหงอานาจ คอครฑมโลแขวนคลายรปหวใจหมายถงการตอสปองกนดนแดนและชาวเมอง ปกขางหนงมขน 17 ขน ทหางม 8 ขน มภาษาอนโดนเซยโบราณ เขยนวา “ความสามคคระหวางตางเหลา” -ศาสนาอสลาม ประเทศอนโดนเซยมศาสนาอสลามเปนศาสนาประจาชาต -หลกปญจศลา 5 ประการ เปนหลกปฏบตของชาวอนโดนเซย ทยอมรบและนามาใชในการดาเนนงานในดานตางๆ -ครฑ เปนเครองหมายแหงอานาจ ตามความเชอของเทพนยายอนโดนเซย ซงไดรบอทธพลของศาสนาฮนด -หมเกาะบาหล เปนแหลงวฒนธรรมและประเพณทองถน ยงคงความสวยงามตามธรรมชาตและเปนศนยรวมของศลปะอนโดนเซยทกแขนง จนถกขนานนามวา “เกาะมรกต”

230

ตารางท 8 สรปสญลกษณทางวฒนธรรมอนโดนเซย (ตอ)

ประเภทวฒนธรรม สญลกษณทางวฒนธรรม 2.สาขาศลปกรรม

-พทธสถานบโรพทโธ(Borobudur) คอสถาปตยกรรมทสาคญของศาสนาพทธลทธมหายาน แสดงออกถงความเปนอจฉรยะสงสดทางศลปะสมยไศเลนทรา สรางตามแบบศลปะฮนด-ชวา ทผสมผสานศลปะอนเดยและอนโดนเซยเขาไวดวยกนอยางกลมกลน และบโรพทโธยงเปนพทธสถานทเกาแกแหงหนงของโลก -สถาปตยกรรมบาหล มความโดดเดนดวยหลงคาแบบเมรหลายชนซอนลดหลนกน -การแสดง “วายง” (Wayang) ศลปะการแสดงทเปนเอกลกษณเดนชดของอนโดนเซยและเปนศลปะประจาชาตทเกาแกทสด -ระบา “บารอง”(Barong) เปนศลปการแสดงของชาวบาหล มชอเรยกอกอยางวา “ระบาเขาทรง” การแสดงนเปนความเชอทางศาสนา

3.สาขาหตถกรรม

-การทอผาไหมยกเสนเงนเสนทอง เปนศลปะประจาชาตของชาวอนโดนเซย ไดรบการยอยองวามความสวยงามเปนเลศการทอผาไหมยกเสนทองเปนศลปหตถกรรมทมชอเสยงมากของเกาะบาหล -ผาบาตก ศลปะการทาผาบาตกของอนโดนเซยเปนงานหตกรรมทสบทอดกนมานานหลายศตวรรษ

4.สาขากฬาและนนทนาการ -ปนจก ศลต Pencak silat เปนศลปะการปองกนตวเปนการตอสดวยมอเปลา ซงมความคลายคลงกนกบประเทศมาเลเซย -การชนไก เปนกจกรรมยามวางของชาวอนโดนเซย ลกษณะคลายกบการชนไกของไทย

5.สาขาคหกรรมศาสตร -ชดแตงกายประจาชาต เครองแตงกายของสตรอนโดนเซยประกอบดวย “กาอน” (ผานงพนแนนรอบกาย) และ “คาบายา” (เสอตวฟต แขนยาว) ผานงและเสอนเปนเครองแตงกายของสตรอนโดนเซย และใชผาคลมศรษะ ตามธรรมเนยมทางศาสนาอสลาม -เครองเทศ อนโดนเซยไดรบฉายาวาเปน “หมเกาะเครองเทศ” โดยเฉพาะทหมเกาะ โมลกะ อาหารของอนโดนเซยสวนใหญจะมเครองเทศ

231

จากตารางท 8 ในการวเคราะหสญลกษณทางวฒนธรรมอนโดนเซย สามารถสรปสญลกษณในดานตางๆ ไดดงน สาขามนษยศาสตร ไดแก ธงชาตอนโดนเซย ตราประจาชาต ศาสนาอสลาม หลกปญจศลา 5 ประการ ครฑ และหมเกาะบาหล สาขาศลปกรรม ไดแก พทธสถานบโรพทโธ สถาปตยกรรมบาหล การแสดงวายง และระบาบารอง สาขาหตถกรรม ไดแก การทอผาไหมยกเสนเงนเสนทอง และผาบาตก สาขากฬาและนนทนาการ ไดแก ปนจก ศลต Pencak silat และการชนไก สาขาคหกรรมศาสตร ไดแก ชดประจาชาตอนโดนเซย และเครองเทศ ตารางท9 สรปสญลกษณทางวฒนธรรมบรไน

ประเภทวฒนธรรม สญลกษณทางวฒนธรรม 1.สาขามนษยศาสตร

-ธงชาตบรไน เปนรปสเหลยมผนผา ประกอบดวยสวนสาคญ 4 สวนดวยกนคอ เสนคขนาน 2 เสน, รปสเหลยมคางหม 2 รปซงถกแบงโดยเสนคขนานและ ตราสญลกษณประจาชาต

-ตราสญลกษณประจาชาต ไดพฒนามาจากตราสญลกษณของกษตรยบรไน หมายถงการคงสภาพฐานะของพระมหากษตรย ซงตราสญลกษณนเปรยบเสมอนสญลกษณแทนองคพระมหากษตรย ตราสญลกษณประจาชาตน ไดถกนามาใชรวมกบธงชาตบรไน -ศาสนาอสลาม เปนศาสนาประจาชาตบรไน - องคสลตาน ฮลซานล โบลเกยห ซงเปนบรษทรารวยทสดในโลก -กรช ชาวบรไนมความเชอเรองกรช เชนเดยวกบชาวมาเลเซยและอนโดนเซย -ประเทศอตสาหกรรมนามน บรไนเปนประเทศเลกมทรพยากร ธรรมชาตทมคา มการสงออกนามนเปนอนดบ 1 ในอาเซยน

2.สาขาศลปกรรม

-พระราชวงอสตานา นรล อมาน (Istana Nural Iman) เปนพระราชวงทใหญโตมโหฬารมาก ถอวาเปนพระราชวงแหงศตวรรษ -พระราชรถ Usongan Diraja คนยาวสดาทอง สงางามมาก ใชในพระราชพธขององคสลตานและเชอพระวงศ -เรอ Mahligai เปนเรอหลวงทใชในพธสาคญทางศาสนาและพธทเปนทางการตางๆ

232

ตารางท 9 สรปสญลกษณทางวฒนธรรมบรไน (ตอ)

ประเภทวฒนธรรม สญลกษณทางวฒนธรรม 2.สาขาศลปกรรม

-มสยด โอมาร อาล ไซฟดดน (The Omar Ali Saifuddien Mosque) เปนทเปนศนยรวมของชาวมสลม ความโดดเดนของมสยดอยทโดมตรงกลางซงสรางดวยทองคาสวยงามมากไดรบการเรยกขานวา “มนทชมาฮาล” -มสยด จาเม อาร ฮลซานล โบลเกยห (Jame’ Asr Hassanal Bolkiah Mosque) ถอวาเปนองคมสยดคบานคเมองบรไน มความใหญโตโอฬารมาก มโดมซงเปนทองคาแทๆ 29 โดม -อ-ทร (E-Tree) เปนวงดนตรพนบานของชาวบรไน มเครองดนตร 3 ชน เครองดด เครองต และ เครองเปา

3.สาขาหตถกรรม

-การตอเรอ บรไนมความเชยวชาญในการตอเรอมาตงแตสมยโบราณ และมชอเสยงมาจนปจจบน -การจกสาน เปนหตถกรรมพนเมองซงเปนทรจกกนโดยทวไป มการออกแบบลวดลายและยอมสอยางสวยงาม -การทาเครองปนดนเผา เปนการผลตทมมานานตงแตโบราณ ปจจบนทนยมทาคอ เครองเซลามค เปนสนคาทมคณภาพและมการออกแบบลวดลายไดสวยงาม

4.สาขากฬาและนนทนาการ -ซเลน (silat) เปนศลปะการปองกนตวสมยโบราณของบรไน คลายกบ “ศลต” ของมาเลเซยและอนโดนเซย -การเลนลกดง เปนการละเลนพนบานทมมาตงแตสมยโบราณ

5.สาขาคหกรรมศาสตร -ชดประจาชาตบรไน ลกษณะชดประจาชาตของชาวบรไนจะมลกษณะคลายคลงกบมาเลเซยและอนโดนเซยแตมความหรหราสวยงาม มซงกก(Songkok) หมวกสวมหวของชาวมสลม -หมบาน กมปง เอเยอร(Kampong Ayer) หรอ Water Village เปนหมบานกลางนาทเกาแก หรอ “เวนซแหงตะวนออก” -สะเตะ (Satay) เปนอาหารยอดนยมของชาวบรไน มลกษณะเชนเดยวกบของมาเลเซย อนโดนเซย

233

จากตารางท 9 ในการวเคราะหสญลกษณทางวฒนธรรมบรไน สามารถสรปสญลกษณในดานตางๆ ไดดงน สาขามนษยศาสตร ไดแกธงชาตบรไน ตราประจาชาต ศาสนาอสลาม กรช องคสลตานฮลซานล โบลเกยห และอตสาหกรรมนามน สาขาศลปกรรม ไดแก พระราชวงอสตานา นรล อมาน (Istana Nural Iman), พระราชรถ Usongan Diraja เรอ Mahligai มสยด โอมาร อาร ไซฟดดน (The Omar Ali Saifuddien Mosque) มสยด จามา อาร ฮลซานน โบลเกยห (Jame’ Asr Hassanal Bolkias Mosque) และวงดนตรพนบาน อ-ทร (E-Tree) สาขาหตถกรรม ไดแกการตอเรอ การจกสานและการทาเครองปนดนเผา สาขากฬาและนนทนาการ ไดแกซเลน (Silat) และการเลนลกดง สาขาคหกรรมศาสตร ไดแกชดประจาชาตบรไน หมบานกลางนา กาปง เอเยอร (Kampomg Ayer) และสะเตะ (Satay) ตารางท10 สรปสญลกษณทางวฒนธรรมฟลปปนส

ประเภทวฒนธรรม สญลกษณทางวฒนธรรม 1.สาขามนษยศาสตร

-ธงชาตฟลปปนส ธงชาตฟลปปนส มสนาเงน แดง ขาว โดยมรปพระอาทตย และดาว 3ดวงบนพนสขาว -ตราประจาชาต ประกอบดวยรปนกอนทรย สงโต พระอาทตย ดาว 3 ดวง -ฮวน เดอ ลา ครซ มความสง 5 ฟต เปนคนแขงแกรง ตาดา จมกแบน สวมเสอบารองตากาลอก และกางเกง มผาโพกหวแบบชาวนา สวมรองเทาแตะ เปนชนเผาดงเดมในฟลปปนส -ศาสนาครสต เปนศาสนาประจาชาตของฟลปปนส -นกอนทรย เปนนกประจาชาตของฟลปปนส

-ดอกซมปากตา (Sampa – Guita หรอ ดอกมะล) เปนดอกไมประจาชาตของฟลปปนส

2.สาขาศลปกรรม

-ภาษาฟลปปนโน (ตากาลอก) เปนภาษาประจาชาตฟลปปนส และใชภาษาองกฤษเปนภาษาราชการ -การแสดง ทนคลง (Tinikling) เปนศลปะการฟอนราประจาชาตของฟลปปนส คลายคลงกบ ลาวกระทบไมของไทย

234

ตารางท 10 สรปสญลกษณทางวฒนธรรมฟลปปนส (ตอ)

ประเภทวฒนธรรม สญลกษณทางวฒนธรรม 3.สาขาหตถกรรม

-การทาเครองประดบตกแตง เปนงานหตถกรรมทมวธการรอยลกปดส และการออกแบบลวดลายอยางสวยงาม -การจกสาน ชาวฟลปปนสนยมสานภาชนะไวใชงานและเปนสนคาทขนชอ โดยเฉพาะลวดลายและสสนของภาชนะ -ไขมก เปนสนคาทขนชอของฟลปปนส ไดรบฉายาวา “ไขมกตะวนออก”

4.สาขากฬาและนนทนาการ -การเตนราบายานฮาน มชอเสยงเลองลอไปทวโลก เปนการละเลนพนเมองทไดรบอทธพลมาจากชาวมสลมทางภาคใต และการเตนราของชนเผาดงเดม -ซปา (Sipa) หรอตะกรอ เปนกฬาประจาชาตของฟลปปนส

5.สาขาคหกรรมศาสตร -ชดประจาชาต ชาวฟลปปนสแตงกายแบบสากลเหมอนยโรปและอเมรกา ถาเปนงานพธผชายจะใสเสอบารอง และผหญงจะแตงชดประจาชาตมแขนยกสงทเรยกวา บาลนตาวก -การทานาบนไหลเขา ชาวฟลปปนสทาสบทอดกนมาหลายพนป ซงถอเปนสงมหศจรรยอนดบ 7 ของโลก -ควาย (Curabao) เปนสตวทใชในการชวตประจาวนของชาวชนบท และยงเปนสตวประจาชาตของฟลปปนส -รถจปน เปนสญลกษณอยางหนงของฟลปปนสท เปนรถทหารอเมรกานาเขามาในฟลปปนสหลงสนสดสงครามโลก ฟลปปนสไดดดแปลงเปนรถขนสงมวลชน สงนเปนวฒนธรรมอยางหนงทเราเหนคอการตกแตงรถอนสวยงามเหมอนรถเปนรถใชงานในงานรนเรง ภายในรถจะมพระเยซทกคน

-หมหน (Lechon) เปนอาหารทขนชอและถอวาเปนอาหารประจาชาตของชาวฟลปปนส

จากตารางท 10 ในการวเคราะหสญลกษณทางวฒนธรรมของฟลปปนส สามารถสรปสญลกษณตางๆ ไดดงน สาขามนษยศาสตร ไดแกธงชาตฟลปปนส ตราประจาชาต ฮวน เดอ ลา

235

ครช ศาสนาอสลาม นกอนทรและดอกซมปากตารหรอดอกมะล สาขาศลปกรรม ไดแกภาษาตากาลอกและการแสดงทนคลง (Tiniking) สาขาหตถกรรม ไดแกการทาเครองประดบตกแตง การจกสานและไขมก สาขากฬาและนนทนาการ ไดแกการเตนราบายานฮานและซปา (Sipa) หรอตะกรอ สาขาคหกรรมศาสตร ไดแกชดประจาชาต การทานาบนไรเขา ควาย รถจปนและหมหน (Lecton) ตอนท 2 การวเคราะหเพอหาผลสรปสญลกษณทางวฒนธรรมฯจากผเชยวชาญดานวฒนธรรม จากการนาผลการวเคราะหสญลกษณทางวฒนธรรมฯ เบองตน ซงผวจยไดวเคราะหขอมลตามเกณฑทกาหนด และนาผลการวเคราะหเขาพบผเชยวชาญดานวฒนธรรมเพอปรกษาและขอขอเสนอแนะตลอดจนแนวคดตางๆ นามาแกไขปรบปรงสญลกษณทางวฒนธรรมฯ ใหเกดภาพสญลกษณทชดเจน โดยทานผเชยวชาญไดใหความเหนวาขอเสนอแนะทตรงกนในเรองของการนาเสนอสญลกษณทสามารถแสดงออกหรอบงบอกเอกลกษณของแตละชาตทชดเจนเทานน เนองจากวฒนธรรมในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตหรออาเซยน(ASEAN)น มความคลายคลงกนมาก ซงสวนใหญไดรบอทธพลจาก 3 วฒนธรรมคอ วฒนธรรมอนเดย วฒนธรรมจน และวฒนธรรมมาเลย ซงลวนสงผลใหเกดวฒนธรรมทมความคลายคลงกนจนในบางครงไมสามารถแยกออกไดวาเปนของชาตใด วฒนธรรมในแตละดานจะเปนการรบวฒนธรรมซงกนและกนทาใหเกดวฒนธรรมกลางหรอวฒนธรรมทเปนเอกลกษณรวมกนซงเกดจากการรบอทธพลของวฒนธรรมเดยวกน เชน ประเทศทไดรบอทธพลจากอนเดยหรอฮนด จะมความเชอในเรองพญานาค ประเทศทไดรบอทธพลจากมาเลยจะมความเชอในเรองกรช (Kris) ดงนนการศกษาหาภาพสญลกษณทางวฒนธรรมฯ จงควรเนนเฉพาะสญลกษณทสามารถแสดงถงภาพลกษณของแตละประเทศและสามารถบงบอกเอกลกษณของชาตใหชดเจนทสด ซงไดผลสรปสญลกษณทางวฒนธรรมฯ ดงน

236

ตารางท11 สรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของไทย

ประเภท สญลกษณทางวฒนธรรม ภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของไทย

มนษยศาสตร -ธงชาตไทย -ตราประจาชาต -ศาสนาพทธ -ชางไทย - เรอสพรรณหงส - ดอกราชพฤกษ

ธงชาตไทย

ตราประจาชาต

ชางไทย

เรอสพรรณหงส

237

ตารางท 11 สรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของไทย (ตอ)

ประเภท สญลกษณทางวฒนธรรม ภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของไทย

มนษยศาสตร ดอกราชพฤกษ

ศลปกรรม -วดพระแกว -วดอรณราชวราราม

-ศาลาไทย -โขน -หนละครเลก -ลายไทย

วดอรณราชวราราม

พระทนงไอยสวรรค

การแสดงโขน

238

ตารางท 11 สรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของไทย (ตอ)

ประเภท สญลกษณทางวฒนธรรม ภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของไทย

หตถกรรม -การทอผา -เครองเบญจรงค -เครองจกสาน -เครองทอง

เครองเบญจรงค

กฬาและนนทนาการ

-มวยไทย -ตะกรอ -รากระบกระบอง

มวยไทย

คหกรรมศาสตร -ชดประจาชาต -รอยยม - การไหว -อาหารไทย -การแกะสลกผก ผลไม -พวงมาลย -สามลอเครองหรอรถตกตก

ชดประจาชาต

การไหว

239

ตารางท 11 สรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของไทย (ตอ)

ประเภท สญลกษณทางวฒนธรรม ภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของไทย

คหกรรมศาสตร พวงมาลยดอกไม

รถตกตก

จากตารางท 11 ผลจากขอเสนอแนะของผเชยวชาญดานวฒนธรรมสามารถสรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมไทย ไดดงน ธงชาตไทย ตราประจาชาต ชางไทย เรอสพรรณหงส ดอกราชพฤกษ วดอรณราชวรราม ศาลาไทย การแสดงโขน เครองเบญจรงค มวยไทย ชดประจาชาตไทย การไหว พวกมาลย และรถตกตก

240

ตารางท12 สรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของลาว ประเภท สญลกษณทางวฒนธรรม ภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณใน

แบบของลาว มนษยศาสตร -ธงชาตลาว

-ตราประจาชาตลาว -ศาสนาพทธ -พญานาค -พธบายศรสขวญ -ประเพณวนขนปใหมหลวงพระบาง -ทงไหหน -ดอกจาปาหรอลนทม

ธงชาตลาว

ตราประจาชาตลาว

ประเพณวนขนปใหมหลวงพระบาง

ดอกจาปาหรอลนทม

241

ตารางท 12 สรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของลาว (ตอ) ประเภท สญลกษณทางวฒนธรรม ภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณใน

แบบของลาว ศลปกรรม -พระธาตหลวง

-หลวงพระบาง -ประตชย -แคน

พระธาตหลวง

ประตชย

แคน

242

ตารางท 12 สรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของลาว(ตอ) ประเภท สญลกษณทางวฒนธรรม ภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณใน

แบบของลาว หตถกรรม -เครองเงนเครองทอง

-ผาทอลาว -การจกสาน

-

กฬาและนนทนาการ

- การละเลนหมอลา การละเลนหมอลา

คหกรรมศาสตร -ชดประจาชาตลาว -กระตบขาวเหนยว -ตาสมลาว

ชดประจาชาตลาว

กระตบขาวเหนยว

จากตารางท 12 ผลจากขอเสนอแนะของผเชยวชาญดานวฒนธรรมสามารถสรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมลาว ไดดงน ธงชาตลาว ตราประจาชาตลาว ประเพณขนปใหมหลวงพระบาง ดอกลนทม พระธาตหลวง ประตชย แคน การระเลนหมอลา ชดประจาชาตลาว และกระตบขาวเหนยว

243

ตารางท13 สรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของกมพชา

ประเภท สญลกษณทางวฒนธรรม ภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของกมพชา

มนษยศาสตร -ธงชาตกมพชา -ตราประจาชาต -ศาสนาพทธ -พญานาค -ทงสงหาร(Killing Fields)

ธงชาตกมพชา

ตราประจาชาต

ศลปกรรม - ปราสาทนครวดนครธม - รปสลกนางอปสร - นาฏศลปหลวง

ปราสาทนครวดนครธม

ปราสาทนครธม

244

ตารางท 13 สรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของกมพชา (ตอ)

ประเภท สญลกษณทางวฒนธรรม ภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของกมพชา

ศลปกรรม รปสลกนางอปสร

หตถกรรม -การแกะสลกหน -การจกสาน -การแกะสลกไม -การทอผา

การแกะสลกหน

กฬาและนนทนาการ

-การทานาตาลสด -

คหกรรมศาสตร -ชดประจาชาตกมพชา -การโพกผากรอมา

การโพกผากรอมา

245

จากตารางท 13 ผลจากขอเสนอแนะของผเชยวชาญดานวฒนธรรมสามารถสรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมกมพชา ไดดงน ธงชาตกมพชา ตราประจาชาต ปราสาทนครวดนครธม รปสลกนางอปสร การแกะสลกหน และวฒนธรรมการโพกผากรอมา ตารางท14 สรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของพมา ประเภท สญลกษณทางวฒนธรรม ภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณใน

แบบของพมา มนษยศาสตร -ธงชาตพมา

-ตราประจาชาต -ศาสนาพทธ -นกยง -นต

ธงชาตพมา

ตราประจาชาต

ศลปกรรม - เจดยชเวดากอง -เมองบะกน เมองแหงเจดยพนองค -การแสดงหนกระบอก -การฟอนรา “ปะแว” (Pwe) -พณ สบสามสาย

เจดยชเวดากอง

246

ตารางท 14 สรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของพมา (ตอ)

ประเภท สญลกษณทางวฒนธรรม ภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของพมา

ศลปกรรม การแสดงหนกระบอก

การฟอนรา “ปะแว” (Pwe)

พณสบสามสาย

หตถกรรม -เครองเงน -งานสลกไม -เครองเขน -ทบทมพมา

เครองเขน

247

ตารางท 14 สรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของพมา (ตอ)

ประเภท สญลกษณทางวฒนธรรม ภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของพมา

หตถกรรม งานสลกไม

กฬาและนนทนาการ

-ซนลองหรอตะกรอ -มวยพมา

-

คหกรรมศาสตร -ชดประจาชาตพมา -สตรพมา -บหรพมาหรอเชอรทและหมากพล

-ผหญงชาวเผาปะเดาน

ชดประจาชาตพมา

สตรพมา

บหรพมาหรอเชอรท

248

จากตารางท 14 ผลจากขอเสนอแนะของผเชยวชาญดานวฒนธรรมสามารถสรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมพมา ไดดงน ธงชาตพมา ตราประจาชาต เจดยชเวดากอง การแสดงหนกระบอก การฟอนราประแว (Pwe) พณสบสามสาย เครองเขน งานสลกไม ชดประจาชาตพมา สตรพมา และบหรพมา ตารางท15 สรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของเวยดนาม ประเภท สญลกษณทางวฒนธรรม ภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณใน

แบบของเวยดนาม มนษยศาสตร -ธงชาตเวยดนาม

-ตราประจาชาตเวยดนาม -ศาสนาพทธ -ชาวประมง -งานเทศกาล เตด (Tet) -ดอกโฮโด(Hoa doa) -อโมงคก จ (Cu Chi)

ธงชาตเวยดนาม

ตราประจาชาต

ชาวประมง

249

ตารางท 15 สรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของเวยดนาม (ตอ)

ประเภท สญลกษณทางวฒนธรรม ภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของเวยดนาม

มนษยศาสตร ดอกโฮโด (ดอกทอ) (Hoa doa)

ศลปกรรม -พระราชวงเมองเว -ปราสาทศลปะจาม -ละครหนกระบอกนา -การแสดง ฮตเตอง - พณสายเดยว (Tuong)

พระราชวงเมองเว

ละครหนกระบอกนา

พณสายเดยว “ตม” (Tuong)

250

ตารางท 15 สรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของเวยดนาม (ตอ)

ประเภท สญลกษณทางวฒนธรรม ภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของเวยดนาม

หตถกรรม -งานพมพไม -เครองเขน (Son Mai) -การปกผา -เครองปนดนเผา

การปกผา

กฬาและนนทนาการ

- การชนไก -เกมขวางลกขาง

-

คหกรรมศาสตร -ชดประจาชาตเวยดนาม -รถสามลอ ซกโคล - เฝอ

ชดประจาชาตชาวเวยดนาม

รถสามลอ ซกโคล

251

จากตารางท 15 ผลจากขอเสนอแนะของผเชยวชาญดานวฒนธรรมสามารถสรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมเวยดนาม ไดดงน ธงชาตเวยดนาม ตราประจาชาต ชาวประมง ดอกโฮโดหรอดอกทอ พระราชวงเมองเว ละครหนกระบอกนา พณสายเดยว การปกผา ชดประจาชาตเวยดนาม และสามลอถบ ตารางท16 สรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของสงคโปร ประเภท สญลกษณทางวฒนธรรม ภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณใน

แบบของสงคโปร มนษยศาสตร -ธงชาตสงคโปร

-ตราประจาชาตสงคโปร -เซอร สแตมฟอรด ราฟเฟล -ความหลากหลายเชอชาต -สงโต -เมองทาทสาคญใน ASEAN - ดอก แวนดา มส จวคม (Vanda Miss Joaquim)

ธงชาตสงคโปร

ตราประจาชาต

ความหลากหลายทางเชอชาต

สงโต

252

ตารางท 16 สรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของสงคโปร (ตอ)

ประเภท สญลกษณทางวฒนธรรม ภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของสงคโปร

มนษยศาสตร เมองทาทสาคญใน ASEAN

ดอก แวนดา มส จวคม (Vanda Miss Joaquim)

ศลปกรรม -Merlion สงโตทะเล - Suntec City

Merlion

Suntec City

253

ตารางท 16 สรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของสงคโปร (ตอ)

ประเภท สญลกษณทางวฒนธรรม ภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของสงคโปร

หตถกรรม -เครองปนดนเผา -เครองเงนและทองเหลอง

-

กฬาและนนทนาการ

-การแขงขนนกรอง -เกมการเลมหมากกระดาน -การเลนวาว

-

คหกรรมศาสตร -ชดประจาชาตสงคโปร -สงคโปร สลง คอกเทล (Singapore Sling Cocktail)

สงคโปร สลง คอกเทล (Singapore Sling Cocktail)

จากตารางท 16 ผลจากขอเสนอแนะของผเชยวชาญดานวฒนธรรมสามารถสรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมสงคโปร ไดดงน ธงชาตสงคโปร ตราประจาชาต ความหลากหลายทางเชอชาต สงโต เมองทาสาคญในอาเชยน ดอกแวนดา มส จวคม (Vanda Miss Joaquim) เมอรไลออน (Merlion) ซนเทค ซต (Suntec City) และเครองดม สงคโปรสลง คอกเทล ตารางท17 สรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของมาเลเซย

ประเภท สญลกษณทางวฒนธรรม ภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของมาเลเซย

มนษยศาสตร -ธงชาตมาเลเซย -ตราสญลกษณประจาชาต -ศาสนาอสลาม -เสอโครง(เสอเหลอง) -งานเฉลมฉลองเทศกาล -กรช (Kris) - ดอกไมบหงารายา

ธงชาตมาเลเซย

254

ตารางท17 สรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของมาเลเซย (ตอ)

ประเภท สญลกษณทางวฒนธรรม ภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของมาเลเซย

มนษยศาสตร ตราสญลกษณประจาชาต

เสอเหลอง(เสอโครง) ดอกบหงารายา

ศลปกรรม -ตกแฝด “เปโตรนาส ทาวเวอร” (Petronas Towers) -เมนารา กวลาลมเปอร ทาวเวอร หรอเคแอล ทาวเวอร -โบสถเซนตปอล (St.paul Church) -วายง กลต (Wayang Kulit) -กดา เกปง (Kuda Kepang) -ซาป (Sape)

ตกแฝด “เปโตรนาส ทาวเวอร” (Petronas Towers)

255

ตารางท 17 สรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของมาเลเซย (ตอ)

ประเภท สญลกษณทางวฒนธรรม ภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของมาเลเซย

เมนารา กวลาลมเปอร ทาวเวอร ซาป (Sape)

หตถกรรม - ศลปะการทอผาแบบสอดดนเงนดนทอง -ผาบาตก -เครองปนดนเผา

ศลปะการทอผาแบบสอดดนเงนดนทอง

กฬาและนนทนาการ

-การเลนวาวยกษ -ศลตหรอปญจะศลต (Pencak silat) -ลกขางยกษ

การเลนวาวยกษ

ศลตหรอปญจะศลต (Pencak silat)

คหกรรมศาสตร -ชดประจาชาตของมาเลเซย -พธการตอนรบ “ซเราะห

-อาหารมาเลเซย “สะเตะ” (Satay)

ชดประจาชาตของมาเลเซย

256

จากตารางท 17 ผลจากขอเสนอแนะของผเชยวชาญดานวฒนธรรมสามารถสรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมมาเลเซย ไดดงน ธงชาตมาเลเซย ตราประจาชาต เสอโครง ดอกบหงารายา ตกแฝด เปโตรนาส ทาวเวอร (Petronas Towers) เมนารา กวลาลมเปอร ทาวเวอร ซาป (Sape) ศลปะการทอผาดนเงนดนทอง การเลนวาวยกษ ปญจะศลต และชดประจาชาตมาเลเซย ตารางท18 สรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของอนโดนเซย

ประเภท สญลกษณทางวฒนธรรม ภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของอนโดนเซย

มนษยศาสตร -ธงชาตอนโดนเซย -ตราประจาชาต -ศาสนาอสลาม -ครฑ -เกาะบาหล

ธงชาตอนโดนเซย

ตราประจาชาต

ครฑ เกาะบาหล

ศลปกรรม -พทธสถานบโรพทโธ(Borobudur) -สถาปตยกรรมบาหล -การแสดง “วายง” (Wayang) -ระบา “บารอง”(Barong)

พทธสถานบโรพทโธ(Borobudur)

257

ตารางท 18 สรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของอนโดนเซย (ตอ)

ประเภท สญลกษณทางวฒนธรรม ภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของอนโดนเซย

ศลปกรรม สถาปตยกรรมบาหล

การแสดง “วายง” (Wayang)

ระบา “บารอง”(Barong)

หตถกรรม -การทอผาไหมยกเสนเงนเสนทอง -ผาบาตก

ผาบาตก

258

ตารางท 18 สรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของอนโดนเซย (ตอ)

ประเภท สญลกษณทางวฒนธรรม ภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของอนโดนเซย

กฬาและนนทนาการ

-ปนจก ศลต (Pencak silat) -การชนไก

-

คหกรรมศาสตร -ชดแตงกายประจาชาต -เครองเทศ

ชดแตงกายชาวบาหล

จากตารางท 18 ผลจากขอเสนอแนะของผเชยวชาญดานวฒนธรรมสามารถสรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมอนโดนเซย ไดดงน ธงชาตอนโดนเซย ตราประจาชาต ครฑ เกาะบาหล พทธสถานบโรพทโธ สถาปตยกรรมบาหล การแสดงวายง ระบาบารอง ผาบาตก และชดแตงกายชาวบาหล

259

ตารางท19 สรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของบรไน ประเภท สญลกษณทางวฒนธรรม ภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณใน

แบบของบรไน มนษยศาสตร -ธงชาตบรไน

-ตราสญลกษณประจาชาต -ศาสนาอสลาม -กรช -ประเทศอตสาหกรรมนามน

ธงชาตบรไน

ตราสญลกษณประจาชาต

องคสลตาน ฮลซานล โบลเกยห ประเทศอตสาหกรรมนามน

ศลปกรรม -พระราชวงอสตานา นรล อมาน (Istana Nural Iman) -พระราชรถ Usongan Diraja -เรอ Mahligai -มสยด โอมาร อาล ไซฟดดน (The Omar Ali Saifuddien Mosque) -มสยด จาเม อาร ฮลซานล โบลเกยห (Jame’ Asr Hassanal Bolkiah Mosque) -ดนตรพนบาน อ-ทร (E-Tree)

พระราชวงอสตานา นรล อมาน (Istana Nural Iman)

มสยด โอมาร อาล ไซฟดดน (The Omar Ali Saifuddien Mosque)

260

ตารางท 19 สรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของบรไน (ตอ)

ประเภท สญลกษณทางวฒนธรรม ภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของอนโดนเซย

หตถกรรม -การตอเรอ -การจกสาน -การทาเครองปนดนเผา

-

กฬาและนนทนาการ

-ซเลน (silat) -การเลนลกดง

-

คหกรรมศาสตร -ชดประจาชาตบรไน -หมบาน กมปง เอเยอร(Kampong Ayer) หรอ Water Village -สะเตะ (Satay)

ชดประจาชาตบรไน

จากตารางท 19 ผลจากขอเสนอแนะของผเชยวชาญดานวฒนธรรมสามารถสรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมบรไน ไดดงน ธงชาตบรไน ตราประจาชาต องคสลตาน ฮซซานล โบลเกยห ประเทศอตสาหกรรมนามน พระราชวงอส ตานา นรล อมาน (Istana Nural Iman) มสยด โอมาร อาล ไซฟด ดน (The Omar Ali Saifuddien Mosque) และชดประจาชาตบรไน ตารางท20 สรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของฟลปปนส

ประเภท สญลกษณทางวฒนธรรม ภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของฟลปปนส

มนษยศาสตร -ธงชาตฟลปปนส -ตราประจาชาต -ฮวน เดอ ลา ครซ -ศาสนาครสต

-ดอกซมปากตา หรอดอกมะล

ธงชาตฟลปปนส

261

ตารางท 20 สรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของฟลปปนส (ตอ)

ประเภท สญลกษณทางวฒนธรรม ภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของฟลปปนส

ตราประจาชาต

ดอกซมปากตา (Sampa – Guita หรอ ดอกมะล)

ศลปกรรม -ภาษาฟลปปนโน (ตากาลอก) -การแสดง ทนคลง (Tinikling)

การแสดงทนคลง(Tinikling)

หตถกรรม -การทาเครองประดบตกแตง -การจกสาน -ไขมก

-

กฬาและนนทนาการ

-การเตนราบายานฮาน -ซปา (Sipa) หรอตะกรอ

การเตนราบายานฮาน

262

ตารางท 20 สรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของฟลปปนส (ตอ)

ประเภท สญลกษณทางวฒนธรรม ภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทมเอกลกษณในแบบของฟลปปนส

คหกรรมศาสตร -ชดประจาชาตฟลปปนส -การทานาบนไหลเขา -ควาย (Curabao) -รถจปน

-หมหน (Lechon)

ชดประจาชาต

การทานาบนไหลเขา

ควาย (Curabao)

รถจปน

263

จากตารางท 20 ผลจากขอเสนอแนะของผเชยวชาญดานวฒนธรรมสามารถสรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมฟลปปนส ไดดงน ธงชาตฟลปปนส ตราประจาชาต ดอกซมปากตา (ดอกมะล) การแสดงทนลง (Tinkling) การเตนราบายานฮาน ชดประจาชาต การทานาบนไหลเขา ควาย และรถจปน ตอนท 3 ศกษาหลกการออกแบบสญลกษณและทาการทดลองออกแบบสญลกษณทางวฒนธรรมฯ โดยผานกระบวนการประเมนผลงานการออกแบบจากผเชยวชาญดานงานออกแบบ ในการออกแบบภาพสญลกษณทางวฒนธรรมฯ ซงผวจยไดผลสรปจากผเชยวชาญทางวฒนธรรมมาแลวดงทสรปไวในตารางท 11-20 ผวจยไดศกษาลกษณะการออกแบบภาพสญลกษณทดนนควรมการกาหนดกฎเกณฑ ใหเปนมาตรฐาน ดงท Kuwayama1973 เสนอไว 8 ขอคอ เนอหา(Content) ความเหมาะสมกบสอ(Suitability to media) เอกลกษณ(Distinctiveness) ความรวมสมย(Contemporaneity) สรางความทรงจา(Impression) ความนาเชอถอ(Reliability) ความเปนประโยชน(Utility) ความเปนสากล (Rationality) เอกลกษณของส(Color individuality) สาหรบการประเมนผลงานการออกแบบนน ผวจยไดใชหลกการประเมนสญลกษณเครองหมายภาพของ Follis และ Hammer 1979 ไดนาเสนอวธการพฒนาสญลกษณเพอใหมความเปนสากลใชไดในนานาประเทศ โดนสถาบนการออกแบบกราฟกของสหรฐอเมรกา (American Institute of Graphic Arts) หรอ AI GA ไดกาหนดเกณฑการประเมนสญลกษณไว 3 ประการคอ 1. ซแมนตก (Semantic) เนนเรองความหมาย คอความสมพนธระหวางภาพกบความหมาย สญลกษณสามารถเปนตวแทนหรอสอความหมายไดอยางชดเจนตอคนในหลายวฒนธรรม 2. ซนเทคตก (Syntactic) หมายถง ความสมพนธระหวางสญลกษณรปหนงกบรปอนๆ ในชดเดยวกนหรอเขาระบบเดยวกน 3. เพกเมตก (Pragmatic) หมายถง ความสมพนธระหวางรปกบผใชหรอผด และสามารถมองเหนไดชดในสภาพแวดลอมทแตกตางกนหรอขนาดทตางกน จากหลกเกณฑในการออกแบบสญลกษณของ Kuwayama และหลกการประเมนสญลกษณเครองหมายภาพของ Follis และ Hammer ผวจยไดใชหลกเกณฑดงกลาวในการออกแบบและประเมนผลงานวจยครงน โดยไดผลสรปการออกแบบสญลกษณทางวฒนธรรมฯ ดงน

264

ตารางท 21 สรปขอเสนอแนะภาพสญลกษณทางวฒนธรรมไทย

ซแมน

ตก

ซนเทคต

ก

แพกเม

ตก ภาพสญลกษณ แนวความคด

X X X

ขอเสนอแนะการออกแบบ

ธงชาตไทยแสดงเอกลกษณของความเปนไทย

- - - -เปนสญลกษณทกาหนดไวชดเจนอยแลว

ตราครฑเปนตราประจาชาตไทย

- - - -การนามาใชในงาน Graphic ยากในการสอสารตอผอน

สตวคบานคเมองมาแตครงโบราณ

4.30 4.30 4.30

-ควรเนนในรายละเอยดเพยงบางสวน เพราะการนาไปใชอาจมปญหาเรองขนาด

ดอกไมประจาชาตไทย

3.60 3.60

3.30

-ควรเนนรายละเอยดทชดเจนเพยงจดเดยว

สถาปตยกรรมไทย บงบอกความเปนไทย

4.60 3.00 3.60

-การนาเสนอรปวด เปนการสอทยาก เพราะวดมความคลายคลงกน ใหเนนจดเดนของวด

วถชวตความเปนอยแบบไทย

4.00 4.60 3.60

-การเนนเพยงสวนหลงคากเพยงพอแลว

265

ตารางท 21 สรปขอเสนอแนะภาพสญลกษณทางวฒนธรรมไทย (ตอ)

ซแมน

ตก

ซนเทคต

ก

แพกเม

ตก ภาพสญลกษณ แนวความคด

X X X

ขอเสนอแนะการออกแบบ

ลายไทยมเอกลกษณเฉพาะตว

5.00 3.00 3.60

-เนนรายละเอยดมากไป ใหจบจดสาคญมาใชในงานออกแบบ -ควรใชตวลายไทยมานาเสนอมากกวา เชนตว กนก

งานหตถกรรมอนประณตงดงาม

2.60 3.30 3.30 -ใชลวดลายกนาจะเพยงพอ เชนลาย ”กนก” -ยงดเปนรปธรรมมากไป

ศลปะแมไมมวยไทย

5.00 4.30 5.00

-ภาพมวยไทยเพยงภาพเดยวกเพยงพอในการสอถงประเทศไทย -การสวมกางเกงทเขยนวามวยไทยจะเหนภาพทชดเจนมาก

การไหวและรอยยมเอกลกษณของคนไทย

4.60 4.10 4.60

-เปนสญลกษณทเปนสากลในการสอถงประเทศไทย -รปมอแบบจตกรรมไทยกสามารถสอถงการไหวได

วถชวต ประจาวน 4.60 4.30 4.60

-เปนสญลกษณทแสดงถงการทองเทยว

จากตารางท 21 กลมผเชยวชาญมความคดเหนเกยวกบภาพสญลกษณทางวฒนธรรมไทย โดยพจารณาจากสญลกษณยอยพบวา สญลกษณทผเชยวชาญมความคดเหนอยในระดบมากทสด ไดแก ชางไทย มวยไทย การไหวและรถตกตก

266

ตารางท 22 สรปขอเสนอแนะภาพสญลกษณทางวฒนธรรมลาว

ซแมน

ตก

ซนเทคต

ก

แพกเม

ตก ภาพสญลกษณ แนวความคด

X X X

ขอเสนอแนะ การออกแบบ

เอกลกษณทบงบอกความเปนชาตลาว

- - - -เปนสญลกษณทควรยกเวน

สญลกษณทคนในชาตยอมรบ

- - - -เปนสญลกษณทควรยกเวน

ดอกไมประจาชาต

4.00 3.30 3.60

-กรอบภายนอกควรพลวไหว

สถาปตยกรรมทเปนศนยรวมจตใจ

4.50 4.30 3.30

-ชดเจนดแลว

สถาปตยกรรมทสรางความภาคภมใจของคนลาว

4.30 4.30 4.30

-ชดเจนด อาจจะปรบมมมองเปนดานหนาจะดดกวา

หลวงพระบางดนแดนแหลงวฒนธรรม

3.60 4.00 3.60

-ควรเนนรายละเอยดของลกษณะหนา

เครองดนตรประจาชาต

4.00 3.60 4.30

-ชดเจนดแลว

267

ตารางท 22 สรปขอเสนอแนะภาพสญลกษณทางวฒนธรรมลาว (ตอ)

ซแมน

ตก

ซนเทคต

ก

แพกเม

ตก ภาพสญลกษณ แนวความคด

X X X

ขอเสนอแนะ การออกแบบ

วถชวตความเปนอยของชาวลาว

4.00 4.60 4.60

-ชดเจนดแลว แตควรตดทอนรายละเอยด

จากตารางท 22 กลมผเชยวชาญมความคดเหนเกยวกบภาพสญลกษณทางวฒนธรรมลาว โดยพจารณาจากสญลกษณยอยพบวา สญลกษณทผเชยวชาญมความคดเหนอยในระดบมากทสด ไดแก ประตชยและกระตบขาว ตารางท 23 สรปขอเสนอแนะภาพสญลกษณทางวฒนธรรมกมพชา

ซแมน

ตก

ซนเทคต

ก

แพกเม

ตก ภาพสญลกษณ แนวความคด

X X X

ขอเสนอแนะการออกแบบ

เอกลกษณแหงชาตกมพชา

- - - -เปนสญลกษณทควรยกเวน

ตราสญลกษณของชาตกมพชา

- - - -เปนสญลกษณทควรยกเวน

สถาปตยกรรมอนยงใหญของโลก

4.60 4.60 4.60

-ชดเจนด แตควรเนนดานหนาของปราสาทมากวา

268

ตารางท 23 สรปขอเสนอแนะภาพสญลกษณทางวฒนธรรมกมพชา (ตอ)

ซแมน

ตก

ซนเทคต

ก

แพกเม

ตก ภาพสญลกษณ แนวความคด

X X X

ขอเสนอแนะการออกแบบ

นางฟาในปราสาทหน

5.00 4.60 4.00

-ใชเฉพาะรปครงตวกได

ความชานาญงานชางมาแตครงโบราณ

2.00

3.00

2.00

-ยงไมชดเจนในรป

การโพกผาเปนเอกลกษณของชาวกมพชา

2.60 3.60 4.30

-ชดเจนด แตควรเนนทจดสาคญมากกวา

จากตารางท 23 กลมผเชยวชาญมความคดเหนเกยวกบภาพสญลกษณทางวฒนธรรมกมพชา โดยพจารณาจากสญลกษณยอยพบวา สญลกษณทผเชยวชาญมความคดเหนอยในระดบมากทสด ไดแก นครและนางอปสรา ตารางท 24 สรปขอเสนอแนะภาพสญลกษณทางวฒนธรรมพมา

ซแมน

ตก

ซนเทคต

ก

แพกเม

ตก ภาพสญลกษณ แนวความคด

X X X

ขอเสนอแนะการออกแบบ

เอกลกษณแหงชาตพมา

- - - -เปนสญลกษณทควรยกเวน

269

ตารางท 24 สรปขอเสนอแนะภาพสญลกษณทางวฒนธรรมพมา (ตอ)

ซแมน

ตก

ซนเทคต

ก

แพกเม

ตก ภาพสญลกษณ แนวความคด

X X X

ขอเสนอแนะการออกแบบ

ตราประจาชาตทเปนทยอมรบในพมา

- - - -เปนสญลกษณทควรยกเวน

สถาปตยกรรมทเปนศนยรวมจตใจ

2.60 2.60 3.00

-มมมองยงไมชดเจน

ศลปการแสดงทนยมในพมา

4.00 4.00 4.30

-รายละเอยดมากเกนไป แตขาใจไดงาย เนนเฉพาะหนกระบอกกเพยงพอแลว

เครองดนตรประจาชาต

4.60 4.60 4.60

-ชดเจนด

การแตงกายทเอกลกษณเฉพาะตว

4.60 4.60 4.60

-ใชเพยงรปผหญงกเพยงพอแลว

จากตารางท 24 กลมผเชยวชาญมความคดเหนเกยวกบภาพสญลกษณทางวฒนธรรมพมา โดยพจารณาจากสญลกษณยอยพบวา สญลกษณทผเชยวชาญมความคดเหนอยในระดบมากทสด ไดแก หนกระบอก, พณสบสามสายและชดประจาชาต

270

ตารางท 25 สรปขอเสนอแนะภาพสญลกษณทางวฒนธรรมเวยดนาม

ซแมน

ตก

ซนเทคต

ก

แพกเม

ตก ภาพสญลกษณ แนวความคด

X X X

ขอเสนอแนะการออกแบบ

เอกลกษณแหงชาตเวยดนาม

- - - -เปนสญลกษณทควรยกเวน

ตราประจาชาต - - - -เปนสญลกษณทควรยกเวน

ดอกไมประจาชาต

2.00 2.60 2.60

-ดคลายจนมาก

วถชวตของชาวเวยดนาม

4.30 4.60 4.30

-ใชเพยงรปชาวประมงกได

สถาปตยกรรมทแสดงถงความเปนชาต

2.60 3.00 3.00

-ยากตอการสอความหมาย

หนกระบอกนา การแสดงทมแหงเดยวในโลก

3.60 3.60 2.60

-รปลกษณของหนกระบอกมลายละเอยดมากเกนไปจะดคลายคน

เวยดนามมชอเสยงในการปกผา

2.00 2.30 2.30

-ควรเนนทลวดลายการปกมากกวา

เอกลกษณเฉพาะตวชาวเวยดนาม

4.60 4.60 4.60

-ชดเจนด เนนเฉพาะหมวกกเขาใจแลว

271

จากตารางท 25 กลมผเชยวชาญมความคดเหนเกยวกบภาพสญลกษณทางวฒนธรรมเวยดนาม โดยพจารณาจากสญลกษณยอยพบวา สญลกษณทผเชยวชาญมความคดเหนอยในระดบมากทสด ไดแก ชาวประมงและชดประจาชาต ตารางท 26 สรปขอเสนอแนะภาพสญลกษณทางวฒนธรรมสงคโปร

ซแมน

ตก

ซนเทคต

ก

แพกเม

ตก ภาพสญลกษณ แนวความคด

X X X

ขอเสนอแนะการออกแบบ

เอกลกษณแหงชาต

- - - -เปนสญลกษณทควรยกเวน

ตราประจาชาตทเปนทยอมรบ

- - - -เปนสญลกษณทควรยกเวน

ดอกไมประจจาชาต

2.30 2.60 2.60

-ลองใชรปทรงเลขาคณตเขาชวยในการออกแบบ

เอกลกษณประจชาตทบงบอกถงชาตสงคโปร

5.00 5.00 5.00

-ชดเจนด มแหงเดยวในโลกททกคนรจก

ความหลากหลายทางเชอชาต

3.60 3.00 2.60

-รปแบบยงไมชดเจน

จากตารางท 26 กลมผเชยวชาญมความคดเหนเกยวกบภาพสญลกษณทางวฒนธรรมสงคโปร โดยพจารณาจากสญลกษณยอยพบวา สญลกษณทผเชยวชาญมความคดเหนอยในระดบมากทสด ไดแก เมอรไลออน (Merlion)

272

ตารางท 27 สรปขอเสนอแนะภาพสญลกษณทางวฒนธรรมมาเลเซย

ซแมน

ตก

ซนเทคต

ก

แพกเม

ตก ภาพสญลกษณ แนวความคด

X X X

ขอเสนอแนะการออกแบบ

เอกลกษณแหงชาตมาเลเซย

- - - -เปนสญลกษณทควรยกเวน

ตราทเปนทยอมรบกน

- - - -เปนสญลกษณทควรยกเวน

ดอกไมประจาชาต

2.00 2.60 2.60

-ยากตอการเขาใจในการสอถงประเทศ

สญลกษณแหงความทนสมย

4.60 4.30 4.30

-ชดเจนด -รายละเอยดมากไป

การละเลนทเปนประเพณนยม

3.30 3.30 3.60

-ใชรปรางภายนอกกได -ประเทศอน กมการละเลนแบบน

\

ศลปะการปองกนตว

4.60 4.30 3.00

-การวางทายงไมเหมอนปญจะศรต

ชดประจาชาตทเปนเอกลกษณ

4.30 4.60 4.00

-คอนขางโดดเดน

จากตารางท27 กลมผเชยวชาญมความคดเหนเกยวกบภาพสญลกษณทางวฒนธรรมมาเลเซย โดยพจารณาจากสญลกษณยอยพบวา สญลกษณทผเชยวชาญมความคดเหนอยใน

273

ระดบมากทสด ไดแก ตกแฝด “เปโตรนาส ทาวเวอร” (Petronas Towers), เมนารา กวลาลมเปอร ทาวเวอร หอโทรมนาคมและการแตงกายประจาชาต ตารางท 28 สรปขอเสนอแนะภาพสญลกษณทางวฒนธรรมอนโดนเซย

ซแมน

ตก

ซนเทคต

ก

แพกเม

ตก ภาพสญลกษณ แนวความคด

X X X

ขอเสนอแนะการออกแบบ

เอกลกษณแหงชาตอนโดนเซย

- - - -เปนสญลกษณทควรยกเวน

ตราทเปนทยอมรบโดยทวกน

- - - -เปนสญลกษณทควรยกเวน

สถาปตยกรรมเกาแกทสดในอนโดนเซย

4.60 4.30 4.60

-ชดเจนด ควรตดทอนรายละเอยด

การแสดงทมตงแตโบราณเปนทนยมถงปจจบน

3.60 3.30 3.60

-ตดทอนรายละเอยดใหเหลอเพยงจดเดนของตวหนง

ระบาบาหล 4.60 3.60 4.30

-ชดเจนด

ชดแตกายชาวบาหลทบงบอกความเปนอนโดนซย

4.30 4.00 4.00

-มองเหนแลวเขาใจไดด -เนนเฉพาะผหญงกได

274

จากตารางท 28 กลมผเชยวชาญมความคดเหนเกยวกบภาพสญลกษณทางวฒนธรรมอนโดนเซย โดยพจารณาจากสญลกษณยอยพบวา สญลกษณทผเชยวชาญมความคดเหนอยในระดบมากทสด ไดแก บโรพทโธและการแตงกายประจาชาต ตารางท 29 สรปขอเสนอแนะภาพสญลกษณทางวฒนธรรมบรไน

ซแมน

ตก

ซนเทคต

ก

แพกเม

ตก ภาพสญลกษณ แนวความคด

X X X

ขอเสนอแนะการออกแบบ

เอกลกษณแหงชาตบรไน

- - - -เปนสญลกษณทควรยกเวน

ตราประจาชาตทดดแปลงมาตราสถาบนแหงองคสลตาน

- - - -เปนสญลกษณทควรยกเวน

สถาปตยกรรมทบงบอกความเปนชาตอสลาม

3.60 4.60 3.60

-ตดทอนรายละเอยดของภาพ

การแตงกายประจาชาตภายใตหลกของศาสนา

3.60 4.30 2.60

-ตดทอนรายละเอยดใชเพยงผหญงกเพยงพอ

จากตารางท 29 กลมผเชยวชาญมความคดเหนเกยวกบภาพสญลกษณทางวฒนธรรมบรไน โดยพจารณาจากสญลกษณยอยพบวา สญลกษณทผเชยวชาญมความคดเหนอยในระดบมากทสดไมปรากฏ

275

ตารางท 30 สรปขอเสนอแนะภาพสญลกษณทางวฒนธรรมฟลปปนส

ซแมน

ตก

ซนเทคต

ก

แพกเม

ตก ภาพสญลกษณ แนวความคด

X X X

ขอเสนอแนะการออกแบบ

เอกลกษณแหงชาตฟลปปนส

- - - -เปนสญลกษณทควรยกเวน

ตราสญลกษณทยอมรบของชาต

- - - -เปนสญลกษณทควรยกเวน

ดอกไมประจาชาต

1.00 1.60 1.60

-ควรใชรปทรงเลขาคณตเขาชวย

พธกรรมของชาวพนเมองโบราณ

3.60 4.00 2.00

-ใชเพยงกรยาภายนอกกพยงพอ ควรตดทอนรายละเอยดภายใน

วถชวตของชาวฟลปปนส

3.60 4.60 4.00

-ควรเนนรายละเอยดดานหนามากกวา

เอกลกษณในการแตงกายทมแบบเฉพาะตว

4.60 4.30 4.60

-ชดเจนด เนนเฉพาะผหญงกเพยงพอ

จากตารางท 30 กลมผเชยวชาญมความคดเหนเกยวกบภาพสญลกษณทางวฒนธรรมฟลปปนส โดยพจารณาจากสญลกษณยอยพบวา สญลกษณทผเชยวชาญมความคดเหนอยในระดบมากทสด ไดแก ชดแตงกายประจาชาตของฟลปปนส

บทท 5

สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ

จากการศกษาวจยพบวา การศกษาสญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศในกลมประเทศอาเซยน มความสาคญอยางยงในการนาเสนอภาพลกษณของประเทศตางๆ การสรางสรรคสญลกษณเพอการสอความหมายและแสดงภาพลกษณของแตละประเทศ โดยเฉพาะอยางยงการสอสารทางวฒนธรรมของแตละชาต มความสาคญตอการดารงอยของชนชาตทสะทอนความเปนมาแสดงออกถงความเจรญรงเรองและเปนแบบฉบบทดงามประจาชาต ซงกอใหเกดความนยมยกยองและเกดความภาคภมใจของคนในแตละชนชาต และยงเปนสงแสดงใหเหนถงความเอกลกษณของชาตทเปนแบบฉบบเฉพาะตวแบงแยกออกไปตามลกษณะแตละวฒนธรรม โดยสามารถสรปไดดงน สรปผลการวจย การวจยครงน เปนการศกษาสญลกษณทางวฒนธรรมในเอเชยตะวนออกเฉยงใต (ASEAN) เพอหาแนวทางการออกแบบสญลกษณทางวฒนธรรมฯ โดยผวจยไดสรปผลการวจยออกเปน 2 ประเดนหลกๆ คอ 1. ผลสรปการศกษาสญลกษณทางวฒนธรรม โดยในการศกษานไดผานกระบวนการศกษาขอมลภาคเอกสารและขอมลภาคสนามจากผเชยวชาญทางดานวฒนธรรม ซงไดใหขอเสนอแนะและขอมลในเรองวฒนธรรมในประเทศตางๆ ทมความชดเจนถกตองและการนาเสนอภาพลกษณทางวฒนธรรมฯ ผเชยวชาญดานการออกแบบซงไดใหขอเสนอแนะในการนาเสนอภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทเปนสากล สามารถสอความหมายและแสดงภาพสญลกษณฯ ไดอยางเหมาะสม และสามารถนาไปประยกตใชในงานดานตางๆ ตอไป มากขน ซงผวจยไดจดแบงประเภทของวฒนธรรมออกเปนหมวดหม เพอการวเคราะหสญลกษณทางวฒนธรรมฯ ในประเทศตางๆ ใหเกดเปนรปธรรม โดยไดจดแบงประเภทของวฒนธรรมฯ ตามทองคการศกษาวทยาศาสตรและวฒนธรรมแหงสหประชาชาต หรอองคการ Unesco ไดแบงวฒนธรรมออกเปน 5 ดาน ดงน สาขามนษยศาสตร วาดวยเรอง ขนบธรรมเนยมประเพณ คณธรรมและศลธรรม จรยธรรม คานยม ปรชญา ประวตศาสตร โบราณคด มารยาทในสงคม การปกครอง กฎหมาย ฯลฯ

276

277

สาขาศลปกรรม วาดวยเรอง ภาษา วรรณคด ดนตร ฟอนรา วจตรศลป สถาปตยกรรม ละคร ประตมากรรม ฯลฯ สาขาชางฝมอ วาดวยเรอง การเยบปกทกรอย การแกะสลก การทอผา การจกสาน การทาเครองเขน เครองเงน เครองทอง การจดดอกไม การทอเสอ การประดษฐ การทาเครองปนดนเผา ฯลฯ สาขากฬาและนนทนาการ วาดวยเรอง การละเลน มวยไทย ฟนดาบสองมอ กระบ กระบอง ฯลฯ สาขาคหกรรมศลป วาดวยเรอง อาหาร เสอผา การแตงกาย บาน ยารกษาโรค การดแลเดก ครอบครว มารยาทในการกนอย การตอนรบแขก การรจกการประกอบอาชพชวยเศรษฐกจในครอบครว ฯลฯ โดยไดขอสรปผลการวจยดงน 1.1 สญลกษณทางวฒนธรรมไทย ธงชาตไทย, ตราประจาชาต, ชางไทย, เรอสพรรณหงส, การไหว, ดอกราชพฤกษ (ดอกคน), วดอรณราชวราม, ศาลาไทย, โขน, เครองเบญจรงค, มวยไทย, ชดประจาชาตไทย, รอยยม, พวงมาลยและสามลอเครองหรอรถตกตก 1.2 สญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศลาวประกอบดวย ธงชาตลาว, ตราประจาชาตลาว, ประเพณวนขนปใหมหลวงพระบาง, ดอกจาปาหรอลนทม, พระธาตหลวง, ประตชย, แคน, การละเลนหมอลา, ชดประจาชาตลาวและกระตบขาวเหนยว 1.3 สญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศกมพชาประกอบดวย ธงชาตกมพชา, ตราประจาชาต, ปราสาทนครวดนครธม, รปสลกนางอปสร, การแกะสลกหน, การโพกผากรอมา 1.4 สญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศพมา ประกอบดวย ธงชาตพมา, ตราประจาชาตพมา, เจดยชเวดากอง, การแสดงหนกระบอก, การฟอนรา “ปะแว” (Pwe), พณสบสามสาย, งานสลกไม, เครองเขน, ชดประจาชาตพมา, สตรพมาและบหรพมาหรอเชอรท 1.5 สญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศเวยดนามประกอบดวย ธงชาตเวยดนาม, ตราประจาชาตเวยดนาม, ชาวประมง, ดอกโฮโดหรอดอกทอ (Hoa doa), พระราชวงเมองเว, ละครหนกระบอกนา, พณสายเดยว “ตม” (Tuong), การปกผา, ชดประจาชาตชาวเวยดนามและรถสามลอ “ซกโคล” 1.6 สญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศสงคโปร ประกอบดวย ธงชาตสงคโปร, ตราประจาชาตสงคโปร, เซอรโทมส สแตมฟอรด แรฟเฟลส, ความหลากหลายทางเชอชาต, สงโต, เมองทาทสาคญใน ASEAN, ดอก แวนดา มส จวคม (Vanda Miss Joaquim), เมอรไลออน (Merlion), ซนเทค ซต (Suntec City) และสงคโปร สลง คอกเทล (Singapore Sling Cocktail)

278

1.7 สญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศมาเลเซยประกอบดวย ธงชาตมาเลเซย, ตราสญลกษณประจาชาต, เสอเหลอง (เสอโครง), ดอกไมประจาชาตดอกบหงารายา, ตกแฝด “เปโตรนาส ทาวเวอร” (Petronas Towers), เมนารา กวลาลมเปอร ทาวเวอร หอโทรมนาคม, ซาป (Sape), ศลปะการทอผาแบบสอดดนเงนดนทอง, การเลนวาวยกษ, ศลตหรอปญจะศลต (Pencak silat) และชดประจาชาตของมาเลเซย 1.8 สญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศอนโดนเซยประกอบดวย ธงชาตอนโดนเซย, ตราประจาชาต, ครฑ, หมเกาะบาหล, พทธสถานบโรพทโธ (Borobudur), สถาปตยกรรมบาหล, การแสดงวายง (Wayang), ระบาบารอง (Barong), ผาบาตกและชดแตงกายชาวบาหล 1.9 สญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศบรไนประกอบดวย ธงชาตบรไน, ตราสญลกษณประจาชาต, องคสลตาน ฮลซานล โบลเกยห, พระราชวงอสตานา นรล อมาน (Istana Nural Iman), มสยด โอมาร อาล ไซฟดดน (The Omar Ali Saifuddien Mosque), มสยด จาเม อาร ฮลซานล โบลเกยห (Jame’ Asr Hassanal Bolkiah Mosque) และชดประจาชาตบรไน 1.10 สญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศฟลปปนสประกอบดวย ธงชาตฟลปปนส, ตราประจาชาต, ฮวน เดอ ลา ครซ, ดอกซมปากตา (Sampa – Guita หรอ ดอกมะล), การแสดงทนคลง (Tinikling), การเตนราบายานฮาน, ชดประจาชาต, การทานาบนไหลเขา, ควาย (Curabao) และรถจป 2. ผลจากการทดลองออกแบบเพอหาแนวทางในการออกแบบภาพสญลกษณทางวฒนธรรมฯ ในการออกแบบผวจยไดใชเกณฑในการออกแบบซงไดศกษาลกษณะการออกแบบภาพสญลกษณทดนนควรมการกาหนดกฎเกณฑ ใหเปนมาตรฐาน ดงท Kuwayama,1973 เสนอไว 8 ขอคอ เนอหา(Content), ความเหมาะสมกบสอ(Suitability to media), เอกลกษณ(Distinctiveness), ความรวมสมย(Contemporaneity), สรางความทรงจา(Impression), ความนาเชอถอ(Reliability), ความเปนประโยชน(Utility), ความเปนสากล (Regionality) และ เอกลกษณของส(Color individuality) สาหรบการประเมนผลงานการออกแบบนน ผวจยไดใชหลกการประเมนสญลกษณเครองหมายภาพของ Follis และ Hammer, 1979 ไดนาเสนอวธการพฒนาสญลกษณเพอใหมความเปนสากลใชไดในนานาประเทศ โดยสถาบนการออกแบบกราฟกของสหรฐอเมรกา (American Institute of Graphic Arts) หรอ AI GA ไดกาหนดเกณฑการประเมนสญลกษณไว 3 ประการคอ ซแมนตก (Semantic) เนนเรองความหมาย คอความสมพนธระหวางภาพกบความหมาย สญลกษณสามารถเปนตวแทนหรอสอความหมายไดอยางชดเจนตอคนในหลายวฒนธรรม

279

ซนเทคตก (Syntactic) หมายถงความสมพนธระหวางสญลกษณรปหนงกบรปอนๆ ในชดเดยวกนหรอเขาระบบเดยวกน เพกเมตก (Pragmatic) หมายถง ความสมพนธระหวางรปกบผใชหรอผด และสามารถมองเหนไดชดในสภาพแวดลอมทแตกตางกนหรอขนาดทตางกน จากหลกเกณฑในการออกแบบสญลกษณของ Kuwayama และหลกการประเมนสญลกษณเครองหมายภาพของ Follis และ Hammer ผวจยไดใชหลกเกณฑดงกลาวในการออกแบบและประเมนผลงานวจยครงน โดยไดผลสรปแนวทางการออกแบบสญลกษณทางวฒนธรรมในอาเซยน จากการวเคราะหและสงเคราะหจากลกษณะวฒนธรรมทไดศกษามาในขางตน ซงผวจยไดทาการทดลองออกแบบภาพสญลกษณทางวฒนธรรมฯ โดยใชหลกการออกแบบและทฤษฎตางๆ ในการออกแบบและประเมนผลการออกแบบ โดยไดขอสรปแนวทางในการออกแบบสญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศในกลมอาเซยน ดงน 2.1 หลกในการออกแบบ การออกแบบภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทสามารถสอถงภาพลกษณของแตละประเทศ ควรศกษาและถายทอดลกษณะเฉพาะของแตละวฒนธรรมใหเดนชดทสด โดยเนนการนาเสนอลกษณะเดนของวฒนธรรมในแตละชนชาต อยางถกตองตามความเปนจรง เปนการแยกลกษณะของวฒนธรรมเพอสรางภาพลกษณของชาตทมแบบฉบบเฉพาะตว โดยการออกแบบควรตดทอนรายละเอยดตางๆ เนนเฉพาะจดสาคญทคงไวซงลกษณะเดนในแตละวฒนธรรม 2.2 หลกการใชสสาหรบการออกแบบ หลกในการคดเลอกสทจะนามาใชในการออกแบบนน ควรคานงถงสสนของแตละวฒนธรรมทนยมนามาใชหรอนาเสนอในสวนตางๆ จนเปนเอกลกษณของสในวฒนธรรมนนๆ เพราะการเลอกสสนตางๆ ในการออกแบบตองคานงถงหลกความเปนจรงเพอใหไดสทเปนลกษณะเฉพาะของวฒนธรรม การเลอกใชสทเปนเอกลกษณทางวฒนธรรมยอมกอใหเกดการสอความหมายทด และเปนการสงเสรมงานออกแบบใหสามารถสอความหมายใหดยงขนและเปนสวนสาคญในการสอภาพลกษณของวฒนธรรมไดอยางชดเจนและถกตอง การใชสสนในการออกแบบโดยไมคานงถงหลกความเปนจรง ทาใหภาพสญลกษณทออกแบบ ไมสามารถสอความหมายไดอยางถกตองหรอเกดความเขาใจทไมตรงกน 2.3 หลกการจดวางองคประกอบ การออกแบบภาพสญลกษณทางวฒนธรรม ในการจดวางองคประกอบของภาพมความสาคญอยางยง การออกแบบควรนาเสนอในสวนทสาคญเพยงเรองเดยวหรอเนนจดสนใจเพยงจดเดยวเทานน เพอการตความหมายภาพทชดเจน

280

ถกตองสามารถสอความหมายไดอยางตรงประเดนทสด ทาใหผพบเหนภาพลกษณฯ สามารถสอความหมายในเรองเดยวและงายตอการจดจา ทาใหเกดความนาสนใจในงานออกแบบมากขน ขอเสนอแนะ จากผลการวจยเรองการศกษาสญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศในกลมอาเซยนพบวาวฒนธรรมในอาเซยนนมความคลายคลงกนมากในบางครงไมสามารแยกแยะออกวาเปนของวฒนธรรมใดทแทจรง เนองจากในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตนไดรบอทธพลจาก 3 วฒนธรรมหลกๆ คอ วฒนธรรมอนเดย วฒนธรรมจน และวฒนธรรมมาเลเซย ทง 3 วฒนธรรมน ไดผสมผสานกนกลายเปนพนฐานทางวฒนธรรม ซงเราเรยกวาวฒนธรรมกลาง วฒนธรรมกลางนจะมลกษณะทคลายคลงกนมากในบางครงไมสามารถแยกออกไดวาเปนของชาตใด เชนการนบถอพญานาคของวฒนธรรมไทย, ลาว, พมาและกมพชา ซงเปนพนฐานในเรองของศาสนาและความเชอของศาสนาพทธซงศาสนาหลกทนบถอ ซงมความเชอในเรองพญานาคหรอการนบถอพญานาคนนเอง เชนเดยวกนกบความเชอเรองกรชของชาวมาเลเซย, อนโดนเซย, บรไน ซงลวนมาจากพนฐานในการนบถอศาสนาอสลาม จะเหนไดวาในการศกษาสญลกษณทางวฒนธรรมฯ อยในขอบเขตทกวางจนเกนไป เนองจากตองทาการศกษาวเคราะหและหาแนวทางในการออกแบบภาพสญลกษณทางวฒนธรรมถง 10 ประเทศในอาเซยน จงทาใหผวจยไมสามารถศกษาวฒนธรรมของแตละประเทศไดอยางลกซง โดยในการศกษานไดศกษาวฒนธรรมในลกษณะโดยรวมเพอจะแบงกลมวฒนธรรมและนาเสนอใหเหนภาพลกษณทชดเจนและเปนรปธรรมทบงบอกเอกลกษณของประเทศนนๆ ได การศกษาสญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศในกลมอาเซยนเพอหาแนวทางในการออกแบบภาพสญลกษณฯ ซงผวจยไดทาการทดลองออกแบบภาพสญลกษณทางวฒนธรรม โดยมขอเสนอแนะแบงออกเปน 3 ประเดน ดงตอไปน 1. ประเดนเกยวกบการนาผลการวจยไปใช ผลการศกษาสญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศในกลมอาเซยนนเปนการศกษาเพอหาแนวทางการออกแบบภาพสญลกษณทางวฒนธรรมประเทศตางๆ ซงนบวาเปนองคความรใหมทเกดขนจากการวเคราะหขอมลทงทางภาคเอกสารและจากผเชยวชาญ ดงนน ผลการวจยทไดทาการศกษาจงจะเปนประโยชนตอผสนใจในการนาไปพฒนาเพอสรางสรรคภาพสญลกษณทางวฒนธรรมเพอใชงานในดานตางๆ และพฒนาใหเกดความสมบรณยงขน 2. ประเดนเกยวกบวธวจย ในการศกษาวจยนขอมลในดานวฒนธรรมในเอเชยตะวนออกเฉยงใต (ASEAN) ไมปรากฏขอมลโดยตรง จะปรากฏเกยวเนองกบสาขามนษยวทยา จงจาเปนตองศกษาขอมลใน

281

หลายๆ ดานมาประกอบและวเคราะหจนสามารถมองเหนลกษณะวฒนธรรมแยกเอกลกษณทชดเจนของแตละชาต เพอนามาประยกตใชในงานวจยในลกษณะตางๆ ตอไป 3. ประเดนเกยวกบการวจยในครงตอไป การนาผลการวจยไปประยกตใชในงานวจยครงตอไปนน ผทมความสนใจในการศกษาสญลกษณทางวฒนธรรมหรอการออกแบบสญลกษณทางวฒนธรรมในภมภาคน สามารถแบงแยกการศกษาโดยเปนการเนนศกษาแบบเจาะลกไปยงเรองใดเรองหนง โดยผวจยไดแบงการศกษาออกเปน 2 ลกษณะคอ 3.1 สาหรบผทมความสนใจในการศกษาสญลกษณทางวฒนธรรมในกลมอาเซยนทเนนไปทวฒนธรรมของชาตใดชาตหนง เพอจะไดศกษาลกษณะของวฒนธรรมประเทศนนๆ ไดอยางลกซงและทราบถงรายละเอยดปลกยอยของแตละวฒนธรรมไดมากยงขน ซงจะเปนประโยชนและเปนขอมลทจะนามาประยกตใชในการออกแบบทสมบรณ และการศกษาแบบเจาะลกขนไปจะทาใหผทสนใจศกษา ทราบถงโครงสรางและเอกลกษณอนชดเจน นามาซงภาพสญลกษณทางวฒนธรรมทสามารถบงถงเอกลกษณทางวฒนธรรมไดเปนรปธรรมทสามารถสอความหมายไดอยางชดเจนมากขน 3.2 สาหรบผทตองการการศกษาลกษณะของสญลกษณทางวฒนธรรมกลางในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต ซงจะเปนการศกษาในลกษณะภาพรวมของวฒนธรรมในอาเซยน ทเปนวฒนธรรมซงมความคลายคลงกน เกดขนจากรากฐานของวฒนธรรมดงเดมเดยวกน เปนรากฐานของวฒนธรรมมาตงแตครงโบราณ จนเกดเปนวฒนธรรมรวมกนหรอทเรยกวาวฒนธรรมกลางของภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตหรออาเซยนน ซงเปนแนวทางในการศกษาวจยอกลกษณะหนง เมอศกษาโดยละเอยดแลวจะทราบถงลกษณะวฒนธรรมกลางของอาเซยนนไดเปนรปธรรมทชดเจนยงขน

282

บรรณานกรม

ภาษาไทย กลยา ชาตยานนทน, บรรณาธการ. สงคโปร. กรงเทพมหานคร : บรษท สานกพมพหนาตางสโลกกวาง จากด, 2539. โกสม สายใจ และ บารง อศรกล. เอกสารประกอบการสอน การออกแบบนเทศศลป 2. ม.ป.ท., ม.ป.ป. ขน เมยว ชด. หลากรสเรองเมองพมา. แปลโดย หอม คลายานนท. กรงเทพมหานคร : บรษท ดรม แคชเชอร กราฟฟค จากด, ม.ป.ป. จฬาลงกรณมหาวทยาลย. คณาจารยภาควชาสงคมศาสตร และ มานษยวทยา. สงคมและวฒนธรรม. กรงเทพมหานคร : โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2531. ชสร จามรมาน. อารยธรรมเอเชยตะวนออกเฉยงใต. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยศลปากร, 2529. ณจฉลดา พชตบญชาการ. วฒนธรรมและสงคมในเอเชยตะวนออกเฉยงใต. พมพครงท 3 . กรงเทพมหานคร : บรษท ประชาชน จากด, 2529. ทบวงมหาวทยาลย และ คณะศลปกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. การสรางดชนบงชและ เกณฑการประเมนคณภาพทางศลปวฒนธรรม. ม.ป.ท., ม.ป.ป. ทองเจอ เขยดทอง. การออกแบบสญลกษณ. กรงเทพมหานคร : สานกพมพสปประภา, 2542. ธญญา ผลอนนต. ถนนไปสสงคโปร. กรงเทพมหานคร : สานกพมพขวญขาว, 2537. ธระวทย และ สณย ผาสข. กมพชา ประวตศาสตร สงคม เศรษฐกจ ความมนคง การเมองและการ ตางประเทศ. กรงเทพมหานคร : โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2543. นงเยาว ชาญณรงค. วฒนธรรมและศาสนา. กรงเทพมหานคร : สานกพมพมหาวทยาลยรามคาแหง, 2539. นยพรรณ (ผลวฒนะ) วรรณศร. มานษวทยาสงคมและวฒนธรรม. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลย เกษตรศาสตร, 2540. บญลอ วนทายนต. สงคมและวฒนธรรมทองถนไทย. กรงเทพมหานคร : สานกพมพมหาวทยาลย รามคาแหง, 2539. บารง อศรกล.“ศกษาอทธพลทางวฒนธรรมทมผลตอการออกแบบตราสญลกษณ.” วทยานพนธ ปรญญามหาบณฑต สาขาการออกแบบนเทศศลป บณฑตวทยาลย มหาวทยาลย ศลปากร, 2545. พวงผกา คโรวาท. ศลปะและวฒนธรรมไทย. พมพครงท 3. กรงเทพมหานคร : อมรการพมพ, 2537. พนธทพ พนธคา. สหพนธมาเลเซย. นครปฐม : แผนกบรการกลาง สานกอธการบด พระราชวงสนามจนทร มหาวทยาลยศลปากร, 2524.

283

ภวดล ทรงประเสรฐ. อนโดนเซย : อดตและปจจบน. กรงเทพมหานคร : สานกพมพแหงจฬาลงกรณ มหาวทยาลย, 2537. มาลน ดลกวณช. ระบาและละครในเอเชย. กรงเทพมหานคร : สานกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2543. วรวธ สวรรณฤทธ และ คณะ. วถไทย. กรงเทพมหานคร : โอเดยนสโตร, 2546. วระศกด รกษาทรพย. นครวด นครธม กมพชาดนแดนแหงปราสาท. กรงเทพมหานคร : สานกพมพ พ เอส พ จากด, 2542. ศรพร สมครสโมสร. บรไน : อาณานคมขององกฤษ. กรงเทพมหานคร : สานกกองทนสนบสนนการรวจย, 2541. สดา สอนศร. คมอประเทศฟลปปนส. กรงเทพมหานคร : บรษท กรน พรนท จากด, 2545. สพรรณ กาญจนษฐต. ววฒนาการทางสงคมและวฒนธรรมในประเทศฟลปปนส สมยภายใตลทธ อาณานคมตะวนตก. นครปฐม : สานกอธการบด พระราชวงสนามจนทร มหาวทยาลย ศลปากร, 2523. อรณ แนนหนา. สะบายดหลวงพระบาง. นนทบร : สานกพมพธารบวแกว, 2544. . อนโดนเซยโดยสงเขป. ม.ป.ท. : สถานเอกอครราชทลแผนกแถลงขาว, ม.ป.ป. ภาษาตางประเทศ Spilling Michael. Culture of the World Singapore. Singapore : Time Printers Pte Ltd., 1993. Goh Sui Noi, ed. Culture of the World “Malasia”. Singapore : Kim Hup Lee Printing Pte Ltd., 1990.

284

ภาคผนวก

285

ภาคผนวก ก หนงสอราชการทใชในงานวจย

286

287

288

289

290

แบบสอบถามความคดเหนผเชยวชาญดานวฒนธรรม เรองสญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศในกลมอาเซยน(ASEAN)

ชอผเชยวชาญ..................................................................................................................................วนทสอบถาม........................................................................................ อาชพ/ตาแหนง........................................................................................................................................................................................................................................... ชอผวจย นางสาวธญาดา ยอดแกว E-mail : krate23@hotmail.com โทร. 0-6380-6585, 0-2376-0794 แบบสอบถามความคดเหนน จดทาขนเพอชวยในการทาวทยานพนธเรอง การศกษาสญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศในกลมอาเซยน ของนกศกษาปรญญาโท ภาควชาการออกแบบนเทศศลป คณะมณฑนศลป บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ความคดเหนของทานจะเปนประโยชนอยางยงทางดานวชาการ และเปนสวนสาคญทจะทาใหวทยานพนธนสาเรจโดยสมบรณ ขอเสนอแนะและขอคดเหนททานใหจะไมกอใหเกดผลเสยหายแตอยางใด ทางผวจยใครขอกราบขอบพระคณมา ณ โอกาสนดวย

สญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศในอาเซยน (ASEAN) ผลการวเคราะหขอมล ในการวจยน ผวจยไดมงเนนทจะศกษาขอมลตางๆ ทเกยวกบวฒนธรรมในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต(ASEAN) ซงจะประกอบดวยประเทศตางๆ จานวน 10 ประเทศ ไดแก ประเทศไทย ลาว กมพชา พมา เวยดนาม สงคโปร มาเลเซย อนโดนเซย บรไน และฟลปปนส ผวจยไดศกษาและวเคราะหขอมลทมสวนเกยวของเพอใหไดผลการวเคราะหสญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศในภมภาคนอยางเปนรปธรรมและชดเจนทสด เพอใหเกดกระจางและชดเจนในสญลกษณทางวฒนธรรมฯ มากขน ผวจยจงไดทาการศกษาและจดแบงประเภทของวฒนธรรมออกเปนหมวดหม โดยไดจดแบงประเภทของวฒนธรรมฯ ตามทองคการ Unesco ไดแบงวฒนธรรมออกเปน 5 ดาน ดงน 1. สาขามนษยศาสตร วาดวยเรอง ขนบธรรมเนยมประเพณ คณธรรมและศลธรรม จรยธรรม คานยม ปรชญา ประวตศาสตร โบราณคด มารยาทในสงคม การปกครอง กฎหมาย ฯลฯ 2. สาขาศลปกรรม วาดวยเรอง ภาษา วรรณคด ดนตร ฟอนรา วจตรศลป สถาปตยกรรม ละคร ประตมากรรม ฯลฯ 3. สาขาชางฝมอ วาดวยเรอง การเยบปกทกรอย การแกะสลก การทอผา การจกสาน การทาเครองเขน เครองเงน เครองทอง การจดดอกไม การทอเสอ การทาเครองปนดนเผา ฯลฯ 4. สาขากฬาและนนทนาการ วาดวยเรอง การละเลน มวยไทย ฟนดาบสองมอ กระบ กระบอง ฯลฯ 5. สาขาคหกรรมศลป วาดวยเรอง อาหาร เสอผา การแตงกาย บาน ยารกษาโรค การดแลเดก ครอบครว มารยาทในการกนอย การตอนรบแขก การรจกการประกอบอาชพ ฯลฯ โดยไดผลสรปสญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศในกลมอาเซยน ดงน

สญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศไทย

ตารางท1 สรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศไทย ประเภทวฒนธรรม สญลกษณทางวฒนธรรม ขอเสนอแนะ

1.สาขามนษยศาสตร ไดแก ขนบธรรมเนยมประเพณ คณธรรมและศลธรรม จรยธรรม คานยม ปรชญา ประวตศาสตร โบราณคด มารยาทในสงคม การปกครอง กฎหมาย ฯลฯ

- ธงชาตไทย ธงชาตไทยม 3 ส แดง ขาว และนาเงน ซงหมายถง ชาต ศาสนาและพระมหากษตรย - ตราประจาชาต เปนรปครฑ ในหนวยงานราชการมกนาครฑเปนสญลกษณของหนวยงาน - ศาสนาพทธ ประเทศไทยเปนเมองพทธศาสนา มศาสนาพทธเปนศาสนาประจาชาต -ชางไทย ชางถอวาเปนสตวคบานคเมองมาแตครงโบราณ และปจจบนไดจดทะเบยนขนเปนสญลกษณของประเทศไทย - เรอสพรรณหงส เปนเรอพระทนงในกระบวนพยหยาตราทางชลมารค และเปนสญลกษณในงานสาคญตางๆ ของประเทศ - ดอกราชพฤกษ (ดอกคน) เปนดอกไมประจาชาตไทย ดอกมสเหลองสด พบเหนโดยทวไปในประเทศไทย

- การไหว คอธรรมเนยมการเคารพและการทกทายของคนไทย - สามลอเครองหรอ รถตกตก เปนพาหนะทเปนทรจกไปทวโลกและเปนเอกลกษณอยางหนงของไทย

2.สาขาศลปกรรม ไดแก ภาษา วรรณคด การละคร นาฏศลป วจตรศลป การดนตร สถาปตยกรรม ฯลฯ

- วดพระแกว เปนพระราชวงเกามความวจตรสวยงาม ปจจบนใชในการประกอบพธทางศาสนาสาคญๆ และเปนทประดษฐสถานพระแกวมรกต ซงเปนพระคบานคเมองของประเทศไทย - วดอรณราชวราราม เปนวดทมชอเสยงและขนชอวาสวยงามมาก - ศาลาไทย เปนสถาปตยกรรมทสะทอนภมปญญาชางไทย และมความสงางามทโดดเดน จาก

ประเภทวฒนธรรม สญลกษณทางวฒนธรรม ขอเสนอแนะ สถาปตยกรรมของชาตอน และคณะกรรมการเอกลกษณของชาตไดระบใหเปนสญลกษณประจาชาตไทย

- โขน คอนาฏศลปทวจตรงดงามเปนแบบฉบบของไทยโดยแท -หนละครเลก เปนศลปะการเชดหนของไทยทผสมผสานศลปะหลายแขนง มเอกลกษณอยทลลาการเคลอนไหวเหมอนมชวต หนกระบอกจะมลกษณะคลายโขนโดยมคนเชดจะรายราไปพรอมๆ กน

- ลายไทย ในโบสถหรอวดตางๆ จะมการเขยนจตรกรรมฝาผนงไวอยางวจตรสวยงาม เปนเรองพทธประวต วถชวตและวรรณคด

3.สาขาหตถกรรม ไดแก การทอผา การแกะสลก การเยบปกถกรอย การทาเครองเขน เครองเงน เครองทอง เครองปนดนเผา การจกสาน ชางเหลกชางไม ฯลฯ

- การทอผา ผาไหมไทย เปนสนคาทขนชอของประเทศ - เครองเบญจรงค เปนงานประณตศลปทงดงามใชความประณตในการวาดลวดลาย - เครองจกสาน ยานลเภา มลวดลายละเอยดสวยงาม ทนยมทสดคอ กระเปาสตร -เครองทอง ศลปะการทาเครองทองของไทยมลวดลายทละเอยดวจตรสวยงาม และมเอกลกษณเฉพาะตว

4.สาขากฬาและนนทนาการ ไดแก การกฬาพนเมอง การละเลน งานอดเรก ฯลฯ

- มวยไทย เปนศลปะการปองกนตวทเอกลกษณของชาตและมชอเสยงไปทวโลก - ตะกรอ เปนเกมกฬาพนบานเกาแกของไทย - รากระบ กระบอง เปนศลปะการปองกนตวของไทยมาแตสมยโบราณ

5.สาขาคหกรรมศาสตร ไดแก อาหารการกน เสอผา

- ชดประจาชาต ผหญงนงผาถงหมสไบเฉยง สวนผชายนงโจมกระเบน เสอราชประแตน - รอยยม การยมคอมารยาทในการตอนรบของชาวไทย แสดงถงความเปนมตร

ประเภทวฒนธรรม สญลกษณทางวฒนธรรม ขอเสนอแนะ เครองแตงกาย การตกแตงบานเรอน การเลยงและอบรมลก มารยาทตอนรบ การอยกนเปนครอบครว ฯลฯ

- อาหารไทย ตมยากงเปนอาหารทขนชอของคนไทย -การแกะสลกผก ผลไม ชาวไทยนยมประดษฐประดอยและตกแตงอาหารคาวหวานใหสวยงามนารบประทาน

-พวงมาลย เปนสญลกษณในการตอนรบของชาวไทย และโดยทวไปจะใชพวงมาลยในการสกการบชา

ขอเสนอแนะอนๆ ..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

สญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศลาว

ตารางท2 สรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศลาว ประเภทวฒนธรรม สญลกษณทางวฒนธรรม ขอเสนอแนะ

1.สาขามนษยศาสตร ไดแก ขนบธรรมเนยมประเพณ คณธรรมและศลธรรม จรยธรรม คานยม ปรชญา ประวตศาสตร โบราณคด มารยาทในสงคม การปกครอง กฎหมาย ฯลฯ

- ธงชาตลาว พนธงสแดง คาดกลางดวยสเหลยมผนผาสนาเงนและ มรปพระจนทรสขาวซอนบนแทบสนาเงน - ตราประจาชาตลาว ประกอบดวย ศาสนาคอเจดยพระธาตหลวง อตสาหกรรม คอลอเฟอง เกษตรกรรม คอนาขาว พลงงานคอ เขอน คมนาคมคอ ถนน และปาไมคอ ตนไม - ศาสนาพทธ ชาวลาวนบถอศาสนาพทธและเปนศาสนาประจาชาต - พญานาค ประเทศลาวถอวาพญานาคชวยปกปกรกษาและบนดาลใหอยกนอยางรมเยนเปนสข เปนความเชอทางศาสนา -พธบายศรสขวญ เปนระบบความเชอดงเดมของชาวลาว เปนพธการเรยกขวญใหมาอยกบตว -ประเพณวนขนปใหมหลวงพระบาง มการฟอนสงโตกบเทวดาหลวงเรยกวา "ปเยอ ยาเยอ" ชาวบานจะสวมหนากาก เตนระบาราฟอนในขบวนแหกนอยางสนกสนาน

- ทงไหหน หนโบราณเหลานเปนอนสรณสถานเกยวกบพธศพ สกดขนจากหนทราย ปจจบนเปนแหลงทองเทยวสาคญของลาว - ดอกจาปาหรอลนทม ประเทศลาวถอวาดอกลนทมเปนดอกไมประจาชาต พบเหนดอกไมชนดนไดทวไปในประเทศลาว

2.สาขาศลปกรรม ไดแก ภาษา วรรณคด การละคร นาฏศลป วจตรศลป

- พระธาตหลวง เปนพระเจดยทโดดเดนทสดของลาว เปนทงสญลกษณประจาชาตและศาสนสถานทสาคญของประเทศลาว - หลวงพระบาง เมองหลวงพระบางเปนเมองหลวงเกาแกของลาว บานเรอนของชาวหลวงพระบาง

ประเภทวฒนธรรม สญลกษณทางวฒนธรรม ขอเสนอแนะ การดนตร สถาปตยกรรม ประตมากรรม ฯลฯ

สวยงาม และยงคงรกษารปแบบของสถาปตยกรรมแบบหลวงพระบางไดสมบรณ - ประตชย คออนสรณใหระลกถงผทลมตายในสงคราม เปนสถาปตยกรรมทมเอกลกษณแบบลาวอยางเดนชด - แคน เปนเครองดนตรประจาชาต ทาจากไมไผ วงดนตรพนบานทกวงมกจะมแคนเปนสวนประกอบเสมอ

3.สาขาหตถกรรม ไดแก การทอผา การแกะสลก การเยบปกถกรอย การทาเครองเขน เครองเงน-ทอง เครองถม เครองปนดนเผา การจกสาน ชางเหลก ฯลฯ

- การทาเครองเงน เครองทอง ชางฝมอของลาวไดรบการกลาวขานวา มคณภาพดเยยมทสด โดยเฉพาะเขมขดเงนทมลวดลายละเอยดประณต ซงสตรชาวลาวนยมใชรวมกบชดประจาชาต

- ผาทอลาว ลาวมชอเสยงในการทอผา ฝมอประณต สวยงามเปนหตถกรรมโบราณทไดรบการยกยองอยางสง - การจกสาน สวนใหญจะนยมสานเปนภาชนะของใชภายในบาน

4.สาขากฬาและนนทนาการ ไดแก การกฬาพนเมอง การละเลน งานอดเรก ฯลฯ

- การละเลนหมอลา เปนการละเลนพนบานทเดนทสดของประเทศลาวและเปนทนยมกนอยางแพรหลาย มการขบรองประกอบเครองดนตรทเรยกวา “แคน”

5.สาขาคหกรรมศาสตร ไดแก อาหารการกน เสอผา เครองแตงกาย การตกแตงบานเรอน การเลยงและอบรมลก มารยาทตอนรบ การอยกนเปนครอบครว ฯลฯ

- ชดประจาชาตลาว ผหญงนงผาซน เกลาผม หมสไบเฉยง สวมเสอแขนกระบอก ผชายชาวลาวจะสวมเสอคอกลม นงโจงกระเบนและผกผาขาวมาทเอว การผกผาขาวมาทเอวเปนเอกลกษณอยางหนงทหนม ๆ ชาวลาวนยมผกกนมาก - กระตบขาวเหนยว ขาวเหนยวเปนอาหารหลกของคนลาว ชาวลาวจะนาขาวเหนยวใสภาชนะทสานดวยไมไผ เรยกวา “ตบหรอกระตบ - ตาสมลาว เปนอาหารหลกของชาวลาว ซงมลกษณะคลายสมตาของไทย

ขอเสนอแนะอนๆ .....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................…................................................................................................................................................................................................................ ...............................................…......................................................................................................................................

สญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศกมพชา

ตารางท3 สรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศกมพชา ประเภทวฒนธรรม สญลกษณทางวฒนธรรม ขอเสนอแนะ

1.สาขามนษยศาสตร ไดแก ขนบธรรมเนยมประเพณ คณธรรมและศลธรรม จรยธรรม คานยม ปรชญา ประวตศาสตร โบราณคด มารยาทในสงคม การปกครอง กฎหมาย ฯลฯ

-ธงชาตกมพชา ม 3 ส คอสแดง ขาว และนาเงน ตรงกลางธงมรป นครวดซงเปนสญลกษณของประเทศ - ตราประจาชาต ประกอบดวยรปสงโตถอฉตร และชฎาวางบนพาน 2 ชน ดานลางเขยนคาขวญภาษาเขมรวา “ชาต ศาสนา กษตรย” -ศาสนาพทธ กมพชามศาสนาพทธเปนศาสนาประจาชาต พระในประเทศกมพชาตองทางานเชนเดยวกนกบคนทวไปพรอมกบการปฏบตกจของสงฆ เพราะรฐบาลถอวาเปนประชาชนสวนหนงของประเทศ - พญานาค ตามความเชอของชาวขอมโบราณทความนบถอพญานาคมาก มกจะทารปสลกเฝาอยสองขางทางเขาปราสาทเสมอ - ทงสงหาร(Killing Fields) ประวตศาสตรการเมองของกมพชาทไมสามารถรบเลอนออกจากความทรงจาได ถงความเหยมโหดในการฆาลางเผาพนธของคนในชาตทาใหชาวเขมรตายไปกวา 2 ลานคน

2.สาขาศลปกรรม ไดแก ภาษา วรรณคด การละคร นาฏศลป วจตรศลป การดนตร สถาปตยกรรม ประตมากรรม ฯลฯ

- ปราสาทนครวดนครธม เปนศาสนสถานอนใหญโตวจตรพสดารทสด โบราณสถานแหงนสะทอนใหเหนถงความเชอของชาวกมพชา ซงเปนสงกอสรางมหศจรรย1ใน 7 ของโลก - รปสลกนางอปสร วหาร ปราสาท และเทวลย จะเหนภาพจาหลกหนเปนรปนางอปสรประดบอยมากมาย - นาฏศลปหลวง เปนการรายราอนประณตงดงามถอเปนศลปะอนเกาแกตงแตสมยพระนคร โดยเฉพาะการฟอนรา “นางอปสรา”

ประเภทวฒนธรรม สญลกษณทางวฒนธรรม ขอเสนอแนะ

3.สาขาหตถกรรม ไดแก การทอผา การแกะสลก การเยบปกถกรอย การทาเครองเขน เครองเงน เครองทอง เครองถม เครองปนดนเผา การจกสาน ชางเหลกชางไม ฯลฯ

- การแกะสลกหน ชาวกมพชามฝมอในดานการแกะสลกหนมาตงแตสมยขอมโบราณ ชาวกมพชามเลอดศลปนมาแตครงโบราณกาล สามารถสรางผลตผลทางสถาปตยกรรม ศลปกรรมสงสมมาชานาน -การจกสาน สตรชาวกมพชานยมสานภาชนะตางๆ ลวดลายการจกสานมความสวยงามมาก -การแกะสลกไม เปนประเพณดงเดมของชาวกมพชา สวนใหญจะเปนการสกไมเพอการตกแตงบานเรอนและเฟอรนเจอร -การทอผา สตรชาวเขมรนยมทอผาฝายไวในงามในยามวาง

4.สาขากฬาและนนทนาการ ไดแก การกฬาพนเมอง การละเลน งานอดเรก ฯลฯ

- การทานาตาลสด ในยามวางชาวกมพชานยมไปกรดนาตาลสดจากตนมะพราวมาทานาตาลปกหรอนาตาลเมา

5.สาขาคหกรรมศาสตร ไดแก อาหารการกน เสอผา เครองแตงกาย การตกแตงบานเรอน การเลยงและอบรมลก มารยาทตอนรบ การอยกนเปนครอบครว ฯลฯ

- ชดประจาชาตกมพชา มความคลายคลงชดประจาชาตไทยทงชายและหญง - การโพกผากรอมา เปนเครองนงหมในชวตประจาวนของชาวกมพชา เปนสญลกษณทแสดงใหเหนวากมพชาไดชอวาเปนดนแดนแหงผาโพกศรษะมาตงแตครงโบราณ

ขอเสนอแนะอนๆ .....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................…................................................................................................................................................................................................................ .................................................…....................................................................................................................................

สญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศพมา

ตารางท4 สรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศพมา ประเภทวฒนธรรม สญลกษณทางวฒนธรรม ขอเสนอแนะ

1.สาขามนษยศาสตร ไดแก ขนบธรรมเนยมประเพณ คณธรรมและศลธรรม จรยธรรม คานยม ปรชญา ประวตศาสตร โบราณคด มารยาทในสงคม การปกครอง กฎหมาย ฯลฯ

- ธงชาต พนสแดง มมซายดานบนสนาเงนภายในมรปรวงขาวบนรปเฟอง และลอมรอบดวยรปดาว - ตราประจาชาต ประกอบดวยรปสงห 3 ตว มรปแผนทประเทศอยตรงกลาง และมภาษาบาลเขยนวา ความเพยรของผพรอมเพรยงกนนามาซงความสข - ศาสนาพทธ พมามศาสนาพทธเปนศาสนาประจาชาต พระในพมาออกบณฑบาตตอน 9 โมงเชา และทากบขาวเอง เพราะชาวพมานยมตกบาตรดวยขาวสวยเทานน - นกยง พมามความเชอเกยวกบสตว และถอกนวารปนกยงราแพนเปนสญลกษณอยางหนงขอพมา - นต ชาวพมาเชอเรองนต หรอผ โดยชาวพมาเขาใจกนวาสามารถชวยเหลอคมครองภยอนตรายตาง ๆ ได - สตรพมา นยมประทนผวดวย “ทานาคา” ซงเปนแปงพมาชนดหนงใชทาบรเวณ หนาผากและ แกม

2.สาขาศลปกรรม ไดแก ภาษา วรรณคด การละคร นาฏศลป วจตรศลป การดนตร สถาปตยกรรม ประตมากรรม ฯลฯ

- เจดยชเวดากอง เปนสถาปตยกรรมทางศาสนา และเปนสญลกษณของประเทศพมา -เมองบะกน เมองแหงเจดยพนองค พนททงหมดเรยงรายไปดวยเจดยทกขนาด ทกพนดนถกปกคลมอยางหนาแนนดวยซากปรกหกพงของเจดย -การแสดงหนกระบอก การเชดหนกระบอกของพมาตองใชสองคน คนหนงวาคากลอนหรอรองเพลง อกคนหนงเชดโดยดงสายตาง ๆ ใหหนเคลอนไหว

- การฟอนรา “ปะแว” (Pwe) มเอกลกษณเปนแบบฉบบของตวเองมความออนชอย ใชทกสดสวนในการฟอนรา

ประเภทวฒนธรรม สญลกษณทางวฒนธรรม ขอเสนอแนะ - พณ สบสามสาย เปนเครองดนตรพมาทมความงดงามประณต มรปรางคลายเรอตกตาหมดวยหนง

ควาย มเสนสายตดอยกบ “หวเรอ” ไมโคง เปนเครองดนตรสาหรบบรรเลงเดยวโดยสตร

3.สาขาหตถกรรมไดแก การทอผา การแกะสลก การเยบปกถกรอย การทาเครองเขน เครองเงนเครองทอง เครองถม เครองปนดนเผา การจกสาน ชางเหลกชางไม ฯลฯ

- เครองเงน เปนงานหตถกรรมทมชอเสยงมานานของชาวพมา มความประณตคลายเครองเงนไทยทางภาคเหนอ - งานสลกไม งานสลกไมเปนงานฝมอทเกาแกทสดอยางหนงของพมา เปนงานตกแตงวดวาอาราม -เครองเขน ในอดตภาชนะเครองเขนชนดเนอละเอยดเปนพเศษ ผลตโดยการฉาบรกบนภาชนะทขนรปแลว - ทบทมพมา พมาม ทบทมสเลอดนกซงมอยในพมาเพยงแหงเดยวเทานน

4.สาขากฬาและนนทนาการ ไดแก การกฬาพนเมอง การละเลน งานอดเรก ฯลฯ

- ซนลองหรอตะกรอ เปนกฬาประจาชาตพมา กตกาการเลนคอใหรกษาลกตะกรอไวกลางอากาศใหนานทสด -มวยพมาหรอมวยคาดเชอก เปนกฬาทคอนขางรนแรง การแขงขนสนสดกตอเมอคแขงขนไดรบบาดเจบจนเลอดออก

5.สาขาคหกรรมศาสตร ไดแก อาหารการกน เสอผา เครองแตงกาย การตกแตงบานเรอน การเลยงและอบรมลก มารยาทตอนรบ การอยกนเปนครอบครว ฯลฯ

-ชดประจาชาตพมา ชาวพมาเนนความเปนเอกลกษณของชาตดวยเสอผาทเขาสวม การแตงกายตามประเพณ-โลงจ (Longyi) สวมคกบเองจ (eingyi) คอเสอคอกลมแขนยาว เครองสวมศรษะของผชาย กาวนบาวน (gaung-baung) - บหรพมาหรอเชอรทและหมากพล เปนสญลกษณแสดงความเปนเจาบานและการตอนรบของชาวพมา - ผหญงชาวเผาปะเดาน มคอยาวเนองจากการสวมใสแหวนทองเหลองไวทคอ

ขอเสนอแนะอนๆ .....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................…......................................................................................................................................

สญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศเวยดนาม

ตารางท5 สรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศเวยดนาม ประเภทวฒนธรรม สญลกษณทางวฒนธรรม ขอเสนอแนะ

1.สาขามนษยศาสตร ไดแก ขนบธรรมเนยมประเพณ คณธรรมและศลธรรม จรยธรรม คานยม ปรชญา ประวตศาสตร โบราณคด มารยาทในสงคม การปกครอง กฎหมาย ฯลฯ

- ธงชาตเวยดนาม พนธงเปนสแดงหมายถงความรงเรอง รปดาวสเหลองอยกลางธง หมายถง พรรคคอมมวนสต - ตราประจาชาต ประกอบดวยรปดาว ลอเฟอง และมรวงขาวลอมรอบดานลางเขยนวาเปนภาษาเวยดนามวา “อสรภาพ เสรภาพ ความสข" -ศาสนาพทธ ชาวเวยดนามนบถอศาสนาพทธและเปนศาสนาประจาชาต - ชาวประมง ชาวเวยดนามสวนใหญมอาชพกสกรรม หาปลา จะเหนภาพชาวเวยดนามพายเรออยในแมนาลาคลองและทองทะเลอนกวางใหญจนชนตา - งานเทศกาล เตด (Tet) เปนเทศกาลทสาคญทสดของชาวเวยดนาม เปนเทศกาลของการเรมตนของปใหม -ดอกโฮโด (ดอกทอ) (Hoa doa) เปนดอกไมทมสสนมากมาย สทชาวเวยดนามนยมใชประดบและตกแตงในงานเทศกาลปใหมคอสแดง และดอกไมชนดนยงเปนดอกไมประจาชาตของเวยดนาม - อโมงคก จ (Cu Chi) เปนประจกษพยานอยางเดนชดถงความเฉลยวฉลาดของชาวเวยดนามในการความพยายามในการปกปองประเทศของตน - รถสามลอ ซกโคล เปนรถรบจางทชาวเวยดนามนยมใชบรการ ทนงจะอยดานหนาและคนถบจะอยดานหลง

ประเภทวฒนธรรม สญลกษณทางวฒนธรรม ขอเสนอแนะ 2.สาขาศลปกรรม ไดแก ภาษา วรรณคด การละคร นาฏศลป วจตรศลป การดนตร สถาปตยกรรม ประตมากรรม ฯลฯ

-พระราชวงเมองเว เปนสถาปตยกรรมเกาแกทสดของเวยดนาม เคยเปนพระราชวงเสมยราชวงศเหวยนเปนนครแหงประวตศาสตร วฒนธรรมและวทยาการทสาคญทสดในเวยดนาม -ปราสาทศลปะจาม เปนสถาปตยกรรมเกาแกของเวยดนาม มผงเปนรปสเหลย สรางดวยอฐ มหลงคาลดหลนกนเปนชนๆ -ละครหนกระบอกนา เปนการละเลนทมในเวยดนามแหงเดยว ผแสดงหนกระบอกนาจะยนอยหลงฉากในนาทสงถงเอวเพอควบคมการเคลอนไหวของหนกระบอกดวยไมไผลายาว -การแสดง ฮตเตอง เปนการแสดงทเปนเอกลกษณของชาวเวยดนาม มการแตงกายตามแบบแผน แตงหนาดวยสดา แดง และชมพ บางกสวมหนากาก ดนตรทใชเครองเปาและเคาะ เนนทวรกรรมและศลธรรม - พณสายเดยว “ตม” (Tuong) เปนเครองดนตรทเปนสญลกษณประจาชาตของเวยดนาม มเสยงไพเราะมาก

3.สาขาหตถกรรม ไดแก การทอผา การแกะสลก การเยบปกถกรอย การทาเครองเขน เครองเงน เครองทอง เครองถม เครองปนดนเผา การจกสาน ชางเหลกชางไม ฯลฯ

- งานพมพไม งานพมพไมเปนงานทมชอเสยงมานาน มสสนสวยงาม ภาพพมพจะเปนเรองราววถชวต บคคลสาคญ และสญลกษณตางๆ - เครองเขน เซนไม (Son Mai) งานหตกรรมทขนชอของชาวเวยดนาม เปนงานฝมอททาดวยไมเคลอบนามน เขยนภาพดวยความประณต หรอเปนภาพททาจากเปลอกหอย - การปกผา เปนงานหตกรรมของสตรชาวเวยดนาม ลวดลายในการปกสวนใหญจะเปนรปมงกรมความงดงามและประณตมาก - เครองปนดนเผา เวยดนามขนชอมาตงแตสมยโบราณในการผลตเครองเซรามค ดวยวธการผลตทนาเอาจารตประเพณเขาไปผสมผสานในศลปะไดอยางสวยงาม

ประเภทวฒนธรรม สญลกษณทางวฒนธรรม ขอเสนอแนะ

4.สาขากฬาและนนทนาการ ไดแก การกฬาพนเมอง การละเลน งานอดเรก ฯลฯ

- การชนไก ชาวเวยดนามนยมเลยงไก ในยามวางจงนาไกมาชนกนซงถอวาเปนเกมกฬาพนเมองของชาวเวยดนาม - เกมขวางลกขาง เปนการละเลนพนเมองของชาวไทในเวยดนาม เดกๆ นยมเลนกนตามงานเทศกาลของชาวไท

5.สาขาคหกรรมศาสตร ไดแก อาหารการกน เสอผา เครองแตงกาย การตกแตงบานเรอน การเลยงและอบรมลก มารยาทตอนรบ การอยกนเปนครอบครว ฯลฯ

- ชดประจาชาตชาวเวยดนาม หญงชาวเวยดนามนยมสวมกางเกงแพรขายาว มเสอสวมชนในยาวสขาว สวมเสอชนนอกทบยาวมาถงกลางนอง สวมหมากเรยกวา กบ หรอโนนลา มผารดคางเพอกนปลว นยมใสทงหญงและชาย - เฝอ กวยเตยวเวยดนาม มลกษณะคลายๆ กบกวยเตยว เปนอาหารทขนชอในหลาย ๆประเทศ

ขอเสนอแนะอนๆ .....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

สญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศสงคโปร

ตารางท6 สรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศสงคโปร ประเภทวฒนธรรม สญลกษณทางวฒนธรรม ขอเสนอแนะ

1.สาขามนษยศาสตร ไดแก ขนบธรรมเนยมประเพณ คณธรรมและศลธรรม จรยธรรม คานยม ปรชญา ประวตศาสตร โบราณคด มารยาทในสงคม การปกครอง กฎหมาย ฯลฯ

- ธงชาตสงคโปร พนธงเปนสขาวแดง บนพนแดงมรปดาว 5ดวงและพระจนทรเสยว ดานบนซาย - ตราประจาชาต ประกอบดวยรปสงโต 2ตว ถอธงแดงมรปพระจนทรเสยวและดาว 5 ดวง ดานลางเขยนเปนภาษามาเลยวา “เดนไปขางหนา สงคโปร” - เซอร สแตมฟอรด ราฟเฟล คอผทคนพบสงคโปรเปนคนแรก โดยชาวสงคโปรไดสรางอนสาวรยขนเพอเปนทระลก - ความหลากหลายทางเชอชาต แมจะมความหลากหลายทางเชอชาต แตชาวสงคโปรมความภมใจท เรยกพวกเขาวา “คนสงคโปร” - สงโต ประเทศสงคโปรมสญลกษณประจาชาตคอ สงโต ซงเปนทมาของชอประเทศ - เมองทาทสาคญใน ASEAN สงคโปรเปนประเทศทเกดขนใหม จงเปนประเทศทมากมายดวยเทคโนโลยตางๆ และเปนเมองทาอตสาหกรรมทยงใหญในอาเซยน - ดอก แวนดา มส จวคม (Vanda Miss Joaquim) เปนดอกไมประจาชาตสงคโปร

2.สาขาศลปกรรม ไดแก ภาษา วรรณคด การละคร นาฏศลป วจตรศลป การดนตร สถาปตยกรรม ประตมากรรม ฯลฯ

-Merlion ตวสงโตทะเล หรอทรจกในชอของ Merlion น ถอวาเปนสญลกษณประจาประเทศสงคโปรมลกษณะลาตวทอนบนเปนสงโตและทอนลางเปนปลา - Suntec City เปนสถาปตยกรรมชนสงผนวกกบปรชญาชวต ไดรบการออกแบบใหมลกษณะคลาย ๆ มอขนาดใหญ เปนการสรางตามคตความเชอของชาวจนโบราณ

ประเภทวฒนธรรม สญลกษณทางวฒนธรรม ขอเสนอแนะ 3.สาขาหตถกรรม ไดแก การทอผา การแกะสลก การเยบปกถกรอย การทาเครองเขน เครองเงน เครองทอง เครองถม เครองปนดนเผา การจกสาน ชางเหลกชางไม ฯลฯ

-เครองปนดนเผา เปนหตถกรรมทผลตมาตงแตชนดงเดมซงจะเปนพนฐานการทาหตกรรมเดมของชาวสงคโปร - เครองเงนและทองเหลอง ชาวสงคโปร ตามยานวฒนธรรมตางๆ จะมการทาเครองใชจาก เงนและทองเหลอง -การทอผา จะเปนลวดลายโบราณ ปจจบนจะแสดงโชวในพพธภณฑตางๆ

4.สาขากฬาและนนทนาการ ไดแก การกฬาพนเมอง การละเลน งานอดเรก ฯลฯ

- การแขงขนนกรอง การเลยงนกเปนงานอดเรกยามวางของชาวสงคโปร ทาใหการแขงขนนกรองเปนทนยมกนมากทสด - เกมการเลมหมากกระดาน เปนเกมการวางหมากของชาวจนในสงคโปร นยมเลนกนในยามวาง -การเลนวาวยกษ เปนการละเลนในยามวาง มลกษณะคลายการเลนวาวยกษของมาเลเซย ซงในเดอนกมพาพนธจะมการจดเทศกาลการเลนวาวขน

5.สาขาคหกรรมศาสตร ไดแก อาหารการกน เสอผา เครองแตงกาย การตกแตงบานเรอน การเลยงและอบรมลก มารยาทตอนรบ การอยกนเปนครอบครว ฯลฯ

-ชดประจาชาต ชดประจาชาตของสงคโปรมความหลากหลายแยกตามกลมประชากรในประเทศ -สงคโปร สลง คอกเทล (Singapore Sling Cocktail) เปนเครองดมประเภทคอกเทลทขนชอของชาวสงคโปร เนองจากเปนผคดคนสตรการผสมขนเองและเปนทนยมไปทวโลกเลยทเดยว

ขอเสนอแนะอนๆ .....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................…......................................................................................................................................

สญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศมาเลเซย

ตารางท7 สรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศมาเลเซย ประเภทวฒนธรรม สญลกษณทางวฒนธรรม ขอเสนอแนะ

1.สาขามนษยศาสตร ไดแก ขนบธรรมเนยมประเพณ คณธรรมและศลธรรม จรยธรรม คานยม ปรชญา ประวตศาสตร โบราณคด มารยาทในสงคม การปกครอง กฎหมาย ฯลฯ

- ธงชาตมาเลเซย พนธงเปนสนาเงน มแถบสแดง 14 แถบ หมายถงรฐตาง ๆในกรอบสเหลยมมมบน มรปดาวกบเดอนของอสลาม -ตราสญลกษณประจาชาต ประกอบไปดวย รปเสอ 2 ตวถอธงสญลกษณ ดานบนมสญลกษณดาวกบเดอนของอสลาม และดานลางเขยนเปนภาษามาเลยวา ความเปนเอกภาพคอพลง - ศาสนาอสลาม ประเทศมาเลเซยมศาสนาอสลามเปนศาสนาประจาชาต -เสอ เปนสตวทชาวมาเลเซยใชเปนสญลกษณประจาชาต - งานเฉลมฉลองเทศกาล ในวนสาคญๆ จะมการจดงานฉลองกนยงใหญ เปนศนยรวมของวฒนธรรม จนไดรบฉายาวาเปน “ดนแดนแหงสสนและงานเทศกาล” - กรช (Kris) เปนอาวธประจากายของชาวมาเลเซยเชอกนวามอานาจลกลบแฝงอยภายใน ทาใหผชายชาวมาเลเซยนยมหามาไวคกาย - ดอกไมประจาชาต ดอกบหงารายาหรอดอกชบาของไทย

2.สาขาศลปกรรม ไดแก ภาษา วรรณคด การละคร นาฏศลป วจตรศลป การดนตร สถาปตยกรรม ประตมากรรม ฯลฯ

-ตกแฝด “เปโตรนาส ทาวเวอร” (Petronas Towers) เปนสญลกษณของมาเลเซยยคใหม ซงเปนสงกอสรางทเชดหนาชตาของประเทศ สรางตามความเชอของชาวจนและศาสนาอสลาม - เมนารา กวลาลมเปอร ทาวเวอร หรอเคแอล ทาวเวอร หอโทรมนาคมทสงเปนอนดบ 4 ของโลก ไดรบฉายาวา “อญมณกลางทองฟา ” ในยามคาคน - โบสถเซนตปอล (St.paul Church) สรางโดยชาวโปรตเกส เปนทฝงศพของนกบญ ฟรานซล ซาเวยร - วายง กลต (Wayang Kulit) ศลปะทเดนของมาเลเซย ลกษณะเหมอนกบการเชดหนเงาของ

ประเภทวฒนธรรม สญลกษณทางวฒนธรรม ขอเสนอแนะ

อนโดนเซยและการเลนหนงใหญของไทย - กดา เกปง (Kuda Kepang) เปนศลปะการเตนราของชาวชวา โดยนกเตนจะเปนชายลวน ขมาสาน แตงตวแบบชนพนเมองชวา เปนการเตนราตามความเชอทางศาสนาอสลาม - ซาป (Sape) เปนเครองดนตรพนเมองของชาวซาราวก มลกษณะคลายพณม 4 สาย ทาจากไมฉลลายและทาสสนสวยงาม

3.สาขาหตถกรรม ไดแก การทอผา การแกะสลก การเยบปกถกรอย การทาเครองเขน เครองเงน เครองทอง เครองถม เครองปนดนเผา การจกสาน ชางเหลกชางไม ฯลฯ

- ศลปะการทอผาแบบสอดดนเงนดนทอง เปนศลปะการทอผาชนดพเศษของชาวมาเลเซย เรยกวา Kain Songket มความมนวาวของโลหะทสอดสลบอยในเนอผา สวยงามมาก -ผาบาตก ศลปะการทาผาบาตกของมาเลเซย เปนหตถกรรมทมรากเดยวกบการทาผาบาตกของอนโดนเซย -เครองปนดนเผา ชาวพนเมองของมาเลเซยนยมทาเครองเซลามก เปนสนคาทมคณภาพ มสสนและลวดลายสวยงาม

4.สาขากฬาและนนทนาการ ไดแก การกฬาพนเมอง การละเลน งานอดเรก ฯลฯ

- การเลนวาวยกษ การเลนวายกษยงคงยดมนในขนบธรรมเนยมประเพณดงเดมจนบดน ซงนบวาเปนสสนทดมชวตชวา - ศลตหรอปญจะศลต (Pencak silat) เปนศลปะการปองกนตวเปนการตอสดวยมอเปลา ของชาวมาเลเซย - ลกขางยกษ ทสวนบนลกขางจะเปนรปกลมเหมอนจานทสามารถหมนไดรอบไมหยดเปนเวลานานหลายชวโมง

ประเภทวฒนธรรม สญลกษณทางวฒนธรรม ขอเสนอแนะ 5.สาขาคหกรรมศาสตร ไดแก อาหารการกน เสอผา เครองแตงกาย การตกแตงบานเรอน การเลยงและอบรมลก มารยาทตอนรบ การอยกนเปนครอบครว ฯลฯ

- ชดประจาชาตของมาเลเซย ผชายจะมเอกลกษณทการสวมหมวก โสรงทนงทบกางเกงอกทหนงและการพกกรช ผหญงจนงผาถงทอแบบมาเลย สวมเสอแขนยาวแบบพอดตว มผาคลองคอ ดหรหราสวยงาม - พธการตอนรบ “ซเราะห จนจง” เปนพธในการตอนรบแขกผมาเยอนของชาวมาเลเซย - อาหารมาเลเซย “สะเตะ” (Satay) เปนอาหารจานเดนของมาเลเซย ปรงจากเนอสตวหมกเครองเทศ เสยบไมยาง

ขอเสนอแนะอนๆ .....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................…......................................................................................................................................

สญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศอนโดนเซย

ตารางท8 สรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศอนโดนเซย ประเภทวฒนธรรม สญลกษณทางวฒนธรรม ขอเสนอแนะ

1.สาขามนษยศาสตร ไดแก ขนบธรรมเนยมประเพณ คณธรรมและศลธรรม จรยธรรม คานยม ปรชญา ประวตศาสตร โบราณคด มารยาทในสงคม การปกครอง กฎหมาย ฯลฯ

- ธงชาตอนโดนเซย มสแดงและขาวขนานตามผนผา สแดงเปนสญลกษณแหงความกลาหาญ สวนสขาวเปนสญลกษณแหงความบรสทธ - ตราประจาชาต ประกอบดวยรปครฑเปนเครองหมายแหงอานาจ คอครฑมโลแขวนคลายรปหวใจหมายถงการตอสปองกนดนแดนและชาวเมอง ปกขางหนงมขน 17 ขน ทหางม 8 ขน มภาษาอนโดนเซยโบราณ เขยนวา “ความสามคคระหวางตางเหลา” - ศาสนาอสลาม ประเทศอนโดนเซยมศาสนาอสลามเปนศาสนาประจาชาต - หลกปญจศลา 5 ประการ เปนหลกปฏบตของชาวอนโดนเซย ทยอมรบและนามาใชในการดาเนนงานในดานการเมองเศรษฐกจและสงคม -ครฑ ชาวอนโดนเซยมความเชอวา “ครฑ” เปนเครองหมายแหงอานาจ ตามความเชอของเทพนยายอนโดนเซย ซงไดรบอทธพลของศาสนาฮนด -หมเกาะบาหล บาหลเปนแหลงวฒนธรรมและประเพณทองถน ยงคงความสวยงามตามธรรมชาตและเปนศนยรวมของศลปะอนโดนเซยทกแขนง ทงทางดานศาสนาและความเชอ ศลปกรรม หตกรรม จนถกขนานนามวา “เกาะมรกต”

2.สาขาศลปกรรม ไดแก ภาษา วรรณคด การละคร นาฏศลป วจตรศลป การดนตร สถาปตยกรรม ฯลฯ

-พทธสถานบโรพทโธ(Borobudur) คอสถาปตยกรรมทสาคญของศาสนาพทธลทธมหายาน แสดงออกถงความเปนอจฉรยะสงสดทางศลปะสมยไศเลนทรา สรางตามแบบศลปะฮนด-ชวา ทผสมผสานศลปะอนเดยและอนโดนเซยเขาไวดวยกนอยางกลมกลน และบโรพทโธยงเปนพทธสถานทเกาแกแหงหนงของโลก

ประเภทวฒนธรรม สญลกษณทางวฒนธรรม ขอเสนอแนะ

- สถาปตยกรรมบาหล มความโดดเดนดวยหลงคาแบบเมรหลายชนซอนลดหลนกน - การแสดง “วายง” (Wayang) ศลปะการแสดงทเปนเอกลกษณเดนชดของอนโดนเซยและเปนศลปะประจาชาตทเกาแกทสด - ระบา “บารอง”(Barong) เปนศลปการแสดงของชาวบาหล มชอเรยกอกอยางวา “ระบาเขาทรง” การแสดงนเปนความเชอทางศาสนา

3.สาขาหตถกรรม ไดแก การทอผา การเยบปกถกรอย การทาเครองเขน เครองเงน เครองทอง เครองถม เครองปนดนเผา การจกสาน ชางเหลกชางไม ฯลฯ

-การทอผาไหมยกเสนเงนเสนทอง เปนศลปะประจาชาตของชาวอนโดนเซย ไดรบการยอยองวามความสวยงามเปนเลศการทอผาไหมยกเสนทองเปนศลปหตถกรรมทมชอเสยงมากของเกาะบาหล - ผาบาตก ศลปะการทาผาบาตกของอนโดนเซยเปนงานหตกรรมทสบทอดกนมานานหลายศตวรรษ

4.สาขากฬาและนนทนาการ ไดแก การกฬาพนเมอง การละเลน งานอดเรก ฯลฯ

- ปนจก ศลต Pencak silat เปนศลปะการปองกนตวเปนการตอสดวยมอเปลา ซงมความคลายคลงกนกบประเทศมาเลเซย - การชนไก เปนกจกรรมยามวางของชาวอนโดนเซย ลกษณะคลายกบการชนไกของไทย

5.สาขาคหกรรมศาสตร ไดแก อาหารการกน เสอผา เครองแตงกาย การตกแตงบานเรอน การเลยงและอบรมลก มารยาทตอนรบ ฯลฯ

- ชดแตงกายประจาชาต เครองแตงกายของสตรอนโดนเซยประกอบดวย “กาอน” (ผานงพนแนนรอบกาย) และ “คาบายา” (เสอตวฟต แขนยาว) ผานงและเสอนเปนเครองแตงกายของสตรอนโดนเซย และใชผาคลมศรษะ ตามธรรมเนยมทางศาสนาอสลาม - เครองเทศ อนโดนเซยไดรบฉายาวาเปน “หมเกาะเครองเทศ” โดยเฉพาะทหมเกาะ โมลกะ อาหารของอนโดนเซยสวนใหญจะมเครองเทศและกะทเปนสวนประกอบเสมอ

ขอเสนอแนะอนๆ .....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................…......................................................................................................................................

สญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศบรไน

ตารางท9 สรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศบรไน ประเภทวฒนธรรม สญลกษณทางวฒนธรรม ขอเสนอแนะ

1.สาขามนษยศาสตร ไดแก ขนบธรรมเนยมประเพณ คณธรรมและศลธรรม จรยธรรม คานยม ปรชญา ประวตศาสตร โบราณคด มารยาทในสงคม การปกครอง กฎหมาย ฯลฯ

- ธงชาตบรไน เปนรปสเหลยมผนผา ประกอบดวยสวนสาคญ 4 สวนดวยกนคอ เสนคขนาน 2 เสน, รปสเหลยมคางหม 2 รปซงถกแบงโดยเสนคขนานและ ตราสญลกษณประจาชาต -ตราสญลกษณประจาชาต ไดพฒนามาจากตราสญลกษณของกษตรยบรไน หมายถงการคงสภาพฐานะของพระมหากษตรย ซงตราสญลกษณนเปรยบเสมอนสญลกษณแทนองคพระมหากษตรย ตราสญลกษณประจาชาตน ไดถกนามาใชรวมกบธงชาตบรไน -ศาสนาอสลาม ชาวบรไนนบถอศาสนาอสลาม และเปนศาสนาประจาชาต - องคสลตาน ฮลซานล โบลเกยห ซงเปนบรษทรารวยทสดในโลก - กรช ชาวบรไนมความเชอเรองกรช เชนเดยวกบชาวมาเลเซยและอนโดนเซย -ประเทศอตสาหกรรมนามน บรไนเปนประเทศเลกมทรพยากรธรรมชาตทมคา มการสงออกนามนเปนอนดบ 1 ในอาเซยน

2.สาขาศลปกรรม ไดแก ภาษา วรรณคด การละคร นาฏศลป วจตรศลป การดนตร สถาปตยกรรม ประตมากรรม ฯลฯ

- พระราชวงอสตานา นรล อมาน (Istana Nural Iman) เปนพระราชวงทใหญโตมโหฬารมาก ถอวาเปนพระราชวงแหงศตวรรษ - พระราชรถ Usongan Diraja คนยาวสดาทอง สงางามมาก ใชในพระราชพธขององคสลตานและเชอพระวงศ รถลากนมลกษณะคลายหงส -เรอ Mahligai เปนเรอหลวงทใชในพธสาคญทางศาสนาและพธทเปนทางการตางๆ - มสยด โอมาร อาล ไซฟดดน (The Omar Ali Saifuddien Mosque) เปนทเปนศนยรวมของชาว

ประเภทวฒนธรรม สญลกษณทางวฒนธรรม ขอเสนอแนะ มสลม ความโดดเดนของมสยดอยทโดมตรงกลางซงสรางดวยทองคาสวยงามมากไดรบการเรยก

ขานวา “มนทชมาฮาล” - มสยด จาเม อาร ฮลซานล โบลเกยห (Jame’ Asr Hassanal Bolkiah Mosque) ถอวาเปนองคมสยดคบานคเมองบรไน มความใหญโตโอฬารมาก มโดมซงเปนทองคาแทๆ 29 โดม - อ-ทร (E-Tree) เปนวงดนตรพนบานของชาวบรไน มเครองดนตร 3 ชน เครองดด เครองต และ เครองเปา

3.สาขาหตถกรรม ไดแก การทอผา การแกะสลก การเยบปกถกรอย การทาเครองเขน เครองเงน เครองทอง เครองถม เครองปนดนเผา การจกสาน ชางเหลกชางไม ฯลฯ

-การตอเรอ บรไนมความเชยวชาญในการตอเรอมาตงแตสมยโบราณ และมชอเสยงมาจนปจจบน - การจกสาน เปนหตถกรรมพนเมองซงเปนทรจกกนโดยทวไป มการออกแบบลวดลายและยอมสอยางสวยงาม - การทาเครองปนดนเผา เปนการผลตทมมานานตงแตโบราณ ปจจบนทนยมทาคอ เครองเซลามค เปนสนคาทมคณภาพและมการออกแบบลวดลายไดสวยงาม

4.สาขากฬาและนนทนาการ ไดแก การกฬาพนเมอง การละเลน งานอดเรก ฯลฯ

- ซเลน (silat) เปนศลปะการปองกนตวสมยโบราณของบรไน คลายกบ “ศลต” ของมาเลเซยและอนโดนเซย - การเลนลกดง เปนการละเลนพนบานทมมาตงแตสมยโบราณและปจจบนกยงนยมเลนกนอย

ขอเสนอแนะอนๆ .....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................…......................................................................................................................................

สญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศฟลปปนส

ตารางท10 สรปภาพสญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศฟลปปนส ประเภทวฒนธรรม สญลกษณทางวฒนธรรม ขอเสนอแนะ

1.สาขามนษยศาสตร ไดแก ขนบธรรมเนยมประเพณ คณธรรมและศลธรรม จรยธรรม คานยม ปรชญา ประวตศาสตร โบราณคด มารยาทในสงคม การปกครอง กฎหมาย ฯลฯ

- ธงชาตฟลปปนส ธงชาตฟลปปนส มสนาเงน แดง ขาว โดยมรปพระอาทตย และดาว 3ดวงบนพนสขาว - ตราประจาชาต ประกอบดวยรปนกอนทรย สงโต พระอาทตย ดาว 3 ดวง - ฮวน เดอ ลา ครซ มความสง 5 ฟต เปนคนแขงแกรง ตาดา จมกแบน สวมเสอบารองตากาลอก และกางเกง มผาโพกหวแบบชาวนา สวมรองเทาแตะ เปนชนเผาดงเดมในฟลปปนส - ศาสนาครสต เปนศาสนาประจาชาตของฟลปปนส -นกอนทรย เปนนกประจาชาตของฟลปปนส

- ดอกซมปากตา (Sampa – Guita หรอ ดอกมะล) เปนดอกไมประจาชาตของฟลปปนส

2.สาขาศลปกรรม ไดแก ภาษา วรรณคด การละคร นาฏศลป วจตรศลป การดนตร สถาปตยกรรม ประตมากรรม ฯลฯ

-ภาษาฟลปปนโน (ตากาลอก) เปนภาษาประจาชาตฟลปปนส และใชภาษาองกฤษเปนภาษาราชการ -การแสดง ทนคลง (Tinikling) เปนศลปะการฟอนราประจาชาตของฟลปปนส คลายคลงกบ ลาวกระทบไมของไทย

3.สาขาหตถกรรม ไดแก การทอผา การแกะสลก การเยบปกถกรอย การทาเครองเขน เครองเงน

- การทาเครองประดบตกแตง เปนงานหตถกรรมทมวธการรอยลกปดส และการออกแบบลวดลายอยางสวยงาม - การจกสาน ชาวฟลปปนสนยมสานภาชนะไวใชงานและเปนสนคาทขนชอ โดยเฉพาะลวดลายและสสนของภาชนะ

ประเภทวฒนธรรม สญลกษณทางวฒนธรรม ขอเสนอแนะ

เครองทอง เครองถม เครองปนดนเผา การจกสาน ชางเหลกชางไม ฯลฯ

- ไขมก เปนสนคาทขนชอของฟลปปนส โดยไดรบฉายาวา “ไขมกตะวนออก”

4.สาขากฬาและนนทนาการ ไดแก การกฬาพนเมอง การละเลน งานอดเรก ฯลฯ

การเตนราบายานฮาน มชอเสยงเลองลอไปทวโลก เปนการละเลนพนเมองทไดรบอทธพลมาจากชาวมสลมทางภาคใต และการเตนราของชนเผาดงเดม -ซปา (Sipa) หรอตะกรอ เปนกฬาประจาชาตของฟลปปนส

5.สาขาคหกรรมศาสตร ไดแก อาหารการกน เสอผา เครองแตงกาย การตกแตงบานเรอน การเลยงและอบรมลก มารยาทตอนรบ การอยกนเปนครอบครว ฯลฯ

-ชดประจาชาต ชาวฟลปปนสแตงกายแบบสากลเหมอนยโรปและอเมรกา ถาเปนงานพธผชายจะใสเสอบารอง และผหญงจะแตงชดประจาชาตมแขนยกสงทเรยกวา บาลนตาวก -การทานาบนไหลเขา ชาวฟลปปนสทาสบทอดกนมาหลายพนป ซงถอเปนสงมหศจรรยอนดบ 7 ของโลก - ควาย (Curabao) เปนสตวทใชในการชวตประจาวนของชาวชนบท และยงเปนสตวประจาชาตของฟลปปนส - รถจปน เปนสญลกษณอยางหนงของฟลปปนสท เปนรถทหารอเมรกานาเขามาในฟลปปนสหลงสนสดสงครามโลก ฟลปปนสไดดดแปลงเปนรถขนสงมวลชน สงนเปนวฒนธรรมอยางหนงทเราเหนคอการตกแตงรถอนสวยงามเหมอนรถเปนรถใชงานในงานรนเรง ภายในรถจะมพระเยซทกคน - หมหน (Lechon) เปนอาหารทขนชอและถอวาเปนอาหารประจาชาตของชาวฟลปปนส

ขอเสนอแนะอนๆ .....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................…......................................................................................................................................

323

ภาคผนวก ค แบบประเมนผลการออกแบบ

324

แบบประเมนผลงานออกแบบภาพสญลกษณทางวฒนธรรมในอาเซยน เรอง การศกษาสญลกษณทางวฒนธรรมของประเทศในกลมอาเซยน

(The Study of Cultural Symbols In ASEAN Countries) โดย นางสาวธญาดา ยอดแกว บณฑตศกษา ภาควชาการออกแบบนเทศศลป คณะมณฑนศลป มหาวทยาลยศลปากร

ความคดเหนของผเชยวชาญดานการออกแบบ ชอผประเมน................................................................................................................................................ อาชพ/ตาแหนง............................................................................................................................................ สถานททางาน............................................................................................................................................. วนทประเมน................................................................................................................................................ ในการออกแบบภาพสญลกษณทางวฒนธรรมฯ ซงผวจยไดผลสรปจากผเชยวชาญทางวฒนธรรมมาแลวในขางตน ผวจยไดศกษาลกษณะการออกแบบภาพสญลกษณทดนนควรมการกาหนดกฎเกณฑ ใหเปนมาตรฐาน ดงท Kuwayama,1973 (อางถงใน ทองเจอ เขยดทอง 2542 : 85) เสนอไว 8 ขอคอ เนอหา(Content) ความเหมาะสมกบสอ(Suitability to media) เอกลกษณ(Distinctiveness) ความรวมสมย(Contemporaneity) สรางความทรงจา(Impression) ความนาเชอถอ(Reliability) ความเปนประโยชน(Utility) ความเปนสากล (Regionality) เอกลกษณของส(Color individuality) สาหรบการประเมนผลงานการออกแบบนน ผวจยไดใชหลกการประเมนสญลกษณเครองหมายภาพของ Follis และ Hammer 1979 (อางถงใน ทองเจอ เขยดทอง 2542 : 94 - 95) ไดนาเสนอวธการพฒนาสญลกษณเพอใหมความเปนสากลใชไดในนานาประเทศ โดนสถาบนการออกแบบกราฟกของสหรฐอเมรกา (American Institute of Graphic Arts) หรอ AI GA ไดกาหนดเกณฑการประเมนสญลกษณไว 3 ประการคอ 1. ซแมนตก (Semantic) เนนเรองความหมาย คอความสมพนธระหวางภาพกบความหมาย สญลกษณสามารถเปนตวแทนหรอสอความหมายไดอยางชดเจนตอคนในหลายวฒนธรรม 2. ซนเทคตก (Syntactic) หมายถง ความสมพนธระหวางสญลกษณรปหนงกบรปอนๆ ในชดเดยวกนหรอเขาระบบเดยวกน 3. เพกเมตก (Pragmatic) หมายถง ความสมพนธระหวางรปกบผใชหรอผด และสามารถมองเหนไดชดในสภาพแวดลอมทแตกตางกนหรอขนาดทตางกน จากหลกเกณฑในการออกแบบสญลกษณของ Kuwayama และหลกการประเมนสญลกษณเครองหมายภาพของ Follis และ Hammer ผวจยไดใชหลกเกณฑดงกลาวในการออกแบบและประเมนผลงานวจยครงน โดยไดผลสรปการออกแบบสญลกษณทางวฒนธรรมฯ ดงน

325

แบบประเมนชดท1 ภาพสญลกษณทางวฒนธรรมไทย

ภาพสญลกษณ แนวความคด

ซแมน

ตก(5)

ซนเทคต

ก(5)

แพกเม

ตก(5)

ขอเสนอแนะ การออกแบบ

ธงชาตไทยแสดงเอกลกษณของความเปนไทย

ตราครฑเปนตราประจาชาตไทย

สตวคบานคเมองมาแตครงโบราณ

ดอกไมประจาชาตไทย

สถาปตยกรรมไทย บงบอกความเปนไทย

วถชวตความเปนอยแบบไทย

ลายไทยมเอกลกษณเฉพาะตว

326

ภาพสญลกษณ แนวความคด

ซแมน

ตก(5)

ซนเทคต

ก(5)

แพกเม

ตก(5)

ขอเสนอแนะ การออกแบบ

การแสดงโขน เปนนาฏศลปทวจตรงดงาม

งานหตถกรรมอนประณตงดงาม

ศลปะแมไมมวยไทย

การไหวและรอยยมเอกลกษณของคนไทย

วถชวต ประจาวน

ขอเสนอแนะอนๆ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

327

แบบประเมนชดท2 ภาพสญลกษณทางวฒนธรรมลาว

ภาพสญลกษณ แนวความคด

ซแมน

ตก(5)

ซนเทคต

ก(5)

แพกเม

ตก(5)

ขอเสนอแนะ การออกแบบ

เอกลกษณทบงบอกความเปนชาตลาว

สญลกษณทคนในชาตยอมรบ

ดอกไมประจาชาต

สถาปตยกรรมทเปนสนยรวมจตใจ

สถาปตยกรรมทสรางความภาคภมใจของคนลาว

หลวงพระบางดนแดนแหลงวฒนธรรม

เครองดนตรประจาชาต

วถชวตความเปนอยของชาวลาว

328

ขอเสนอแนะอนๆ ..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

329

แบบประเมนชดท3 ภาพสญลกษณทางวฒนธรรมกมพชา

ภาพสญลกษณ แนวความคด

ซแมน

ตก(5)

ซนเทคต

ก(5)

แพกเม

ตก(5)

ขอเสนอแนะ การออกแบบ

เอกลกษณแหงชาตกมพชา

ตราสญลกษณของชาตกมพชา

สถาปตยกรรมอนยงใหญของโลก

นางฟาในปราสาทหน

ความชานาญงานชางมาแตครงโบราณ

การโพกผาเปนเอกลกษณของชาวกมพชา

ขอเสนอแนะอนๆ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

330

แบบประเมนชดท4 ภาพสญลกษณทางวฒนธรรมพมา

ภาพสญลกษณ แนวความคด

ซแมน

ตก(5)

ซนเทคต

ก(5)

แพกเม

ตก(5)

ขอเสนอแนะ การออกแบบ

เอกลกษณแหงชาตพมา

ตราประจาชาตทเปนทยอมรบในพมา

สถาปตยกรรมทเปนศนยรวมจตใจ

ศลปการแสดงทนยมในพมา

เครองดนตรประจาชาต

การแตงกายทเอกลกษณเฉพาะตว

ขอเสนอแนะอนๆ ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

331

แบบประเมนชดท5 ภาพสญลกษณทางวฒนธรรมเวยดนาม

ภาพสญลกษณ แนวความคด

ซแมน

ตก(5)

ซนเทคต

ก(5)

แพกเม

ตก(5)

ขอเสนอแนะ การออกแบบ

เอกลกษณแหงชาตเวยดนาม

ตราประจาชาต

ดอกไมประจาชาต

วถชวตของชาวเวยดนาม

สถาปตยกรรมทแสดงถงความเปนชาต

หนกระบอกนา การแสดงทมแหงเดยวในโลก

เวยดนามมชอเสยงในการปกผา

เอกลกษณเฉพาะตวชาวเวยดนาม

ขอเสนอแนะอนๆ ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

332

แบบประเมนชดท6 ภาพสญลกษณทางวฒนธรรมสงคโปร

ภาพสญลกษณ แนวความคด

ซแมน

ตก(5)

ซนเทคต

ก(5)

แพกเม

ตก(5)

ขอเสนอแนะ การออกแบบ

เอกลกษณแหงชาต

ตราประจาชาตทเปนทยอมรบ

ดอกไมประจจาชาต

เอกลกษณประจชาตทบงบอกถงชาตสงคโปร

ความหลากหลายทางเชอชาต

ขอเสนอแนะอนๆ ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

333

แบบประเมนชดท7 ภาพสญลกษณทางวฒนธรรมมาเลเซย

ภาพสญลกษณ แนวความคด

ซแมน

ตก(5)

ซนเทคต

ก(5)

แพกเม

ตก(5)

ขอเสนอแนะ การออกแบบ

เอกลกษณแหงชาตมาเลเซย

ตราทเปนทยอมรบกน

ดอกไมประจาชาต

สญลกษณแหงความทนสมย

การละเลนทเปนประเพณนยม

ศลปะการปองกนตว

ชดประจาชาตทเปนเอกลกษณ

ขอเสนอแนะอนๆ .............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

334

แบบประเมนชดท8 ภาพสญลกษณทางวฒนธรรมอนโดนเซย

ภาพสญลกษณ แนวความคด

ซแมน

ตก(5)

ซนเทคต

ก(5)

แพกเม

ตก(5)

ขอเสนอแนะ การออกแบบ

เอกลกษณแหงชาตอนโดนเซย

ตราทเปนทยอมรบโดยทวกน

สถาปตยกรรมเกาแกทสดในอนโดนเซย

การแสดงทมตงแตโบราณเปนทนยมถงปจจบน

ระบาบาหล

ชดแตกายชาวบาหลทบงบอกความเปนอนโดนซย

ขอเสนอแนะอนๆ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ..........................................................................................................................................................................................................

335

แบบประเมนชดท9 ภาพสญลกษณทางวฒนธรรมบรไน

ภาพสญลกษณ แนวความคด

ซแมน

ตก(5)

ซนเทคต

ก(5)

แพกเม

ตก(5)

ขอเสนอแนะ การออกแบบ

เอกลกษณแหงชาตบรไน

ตราประจาชาตทดดแปลงมาตราสถาบนแหงองคสลตาน

สถาปตยกรรมทบงบอกความเปนชาตอสลาม

การแตงกายประจาชาตภายใตหลกของศาสนา

ขอเสนอแนะอนๆ ..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

336

แบบประเมนชดท10 ภาพสญลกษณทางวฒนธรรมฟลปปนส

ภาพสญลกษณ แนวความคด

ซแมน

ตก(5)

ซนเทคต

ก(5)

แพกเม

ตก(5)

ขอเสนอแนะ การออกแบบ

เอกลกษณแหงชาตฟลปปนส

ตราสญลกษณทยอมรบของชาต

ดอกไมประจาชาต

พธกรรมของชาวพนเมองโบราณ

วถชวตของชาวฟลปปนส

เอกลกษณในการแตงกายทมแบบเฉพาะตว

ขอเสนอแนะอนๆ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

337

ประวตผวจย

ชอ-นามสกล นางสาวธญาดา ยอดแกว เกดวนท 23 พฤษภาคม 2516 ทอย 3736 หม5 ซ.ลาดพราว101 ถ.ลาดพราว คลองจน บางกะป กรงเทพฯ 10240 โทรศพท 0-2376-0794 ประวตการศกษา พ.ศ.2537 สาเรจการศกษาระดบปรญญาตร สาขาวชาการออกแบบนเทศศลป คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยเกษมบณฑต พ.ศ.2547 สาเรจการศกษาระดบปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการออกแบบนเทศศลป คณะมณฑนศลป บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ประวตการทางาน พ.ศ.2536 ไทยทวสชอง 3 หนองแขม / ฝกงานฝายศลปกรรม พ.ศ.2538 บรษท เซลลลา เฮาส พระราม9 / Graphic Designer และ Computer Graphic พ.ศ.2540-ปจจบน มหาวทยาลยเกษมบณฑต / อาจารยประจาคณะสถาปตยกรรมศาสตร