รายงานการวจย

เรอง

กลไกการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนา จงหวดพระนครศรอยธยา

A Mechanism of Tourism Management in Community by Religions Dimension at Ayutthaya

โดย

พระครวนยธรเอก ชนวโส (เฉยประทม) ดร. พระมหากฤษฎา กตตโสภโณ (แซหล) ดร.

พระปลดประดสษฐ ตาโภ (ประคองสาย) ดร. คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

พ.ศ.๒๕๖๐

ไดรบทนอดหนนการวจยจากมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย MCU RS 610760223

รายงานการวจย

เรอง

กลไกการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนา จงหวดพระนครศรอยธยา

A Mechanism of Tourism Management in Community by Religions Dimension at Ayutthaya

โดย

พระครวนยธรเอก ชนวโส (เฉยประทม) ดร. พระมหากฤษฎา กตตโสภโณ (แซหล) ดร.

พระปลดประดสษฐ ตาโภ (ประคองสาย) ดร. คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

พ.ศ.๒๕๖๐

ไดรบทนอดหนนการวจยจากมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย MCU RS 610760223

(สขสทธเปนของมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย)

Research Report

A Mechanism of Tourism Management in Community by Religions Dimension at Ayutthaya

By

Phrakhruwinaithorn Ek Jinavamso (Choeiprathum), Dr. Phramaha Krisada Kittisobhano (Saelee), Dr.

Phrapalad Pradisist Thitabho (Prakongsai), Dr.

Faculty of Social Sciences Mahachulalongkornrajavidyalaya University B.E. 2560

Research Project Funded by Mahachulalongkornrajavidyalaya University MCU RS 610760223

(Copyright Mahachulalongkornrajavidyalaya University)

(ก)

ชอรายงานการวจย: กลไกการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนา จงหวดพระนครศรอยธยา

ผวจย: พระครวนยธรเอก ชนวโส (เฉยประทม) และคณะ สวนงาน: คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ปงบประมาณ: ๒๕๖๐ ทนอดหนนการวจย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

บทคดยอ

การวจยครงนมวตถประสงคเพอ ๑) ศกษาสภาพปญหาการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา ๒) ศกษากลไกการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา ๓) เสนอแนวทางการสงเสรมการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา การวจยครงนเปนการวจยแบบผสมผสานทงวจยในเชงเอกสาร (Documentary Research) และการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) ในภาคสนาม โดยใชวธวทยาวจยการแบบผสมผสาน เครองมอทใชในการศกษา ประกอบดวย แบบสอบถามประกอบการสมภาษณ (Inter-view Guideline) และแนวคาถามสาหรบการสนทนากลม เกบรวบรวมขอมลดวยตนเอง วเคราะหขอมลโดยวธการวเคราะหเนอหา (Content analysis) ผลการวจยพบวา

๑) สภาพปญหาการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา ไดแก ปญหาในการพฒนาพนทสาธารณะ เนองจากพนทใชสอยสาธารณะมนอย คนในชมชนไมใหความรวมมอในการพฒนาชมชนอยางเปนองคาพยพ ทาใหเกดปญหา สถานทคบแคบ ไมสามารถขยายพนทออกไปได ทาใหจากดในการจอดรถ การแยงพนททามาหากนของคนในชมชน ชมชนควรมการวางแผนในการพฒนาชมชน สถานททองเทยว โบราณสถาน ทงในระยะสนและระยะยาว มแผนปฏบตการประจาป

๒. กลไกการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา คอ PDCA และหลกธรรมในพระพทธศาสนา หมวดอทธบาทธรรม ดงน ดานการวางแผน ประกอบดวย เปดโอกาสใหคนในชมชนมสวนรวมในการจดการทองเทยวรวมกน จดทาแผนพฒนาชมชนโดยการมสวนรวมของทกฝาย แตงตงคนในชมชนทมความรมาชวยงาน หมนประชมกนเนองนตย ดานการปฏบต ประกอบดวย คนในชมชนทางานอยางเสยสละ อทศตนเพอสวนรวมและชมชน ดาเนนทกกจกรรมตามแผนทไดวางไวอยางรดกม คนในชมชนมสวนรวมในการพฒนาชมชนและเกดเปนความภาคภมใจในชมชน ใหทกฝายไดตรวจสอบผลการทางานของแตละฝายอยางตรงไปตรงมาและตอเนอง ดานการตรวจสอบ ประกอบดวย ยอมรบฟงความคดเหนจากทกภาคสวนและยนดทจะใหผ อนตรวจสอบผลการดาเนนงานของชมชนของตนได แตงตงคณะกรรมการในการกากบ ตดตาม และประเมนผลงานอยางตอเนอง พฒนาชมชนอยางตอเนอง นาขอบกพรองไปปรบปรงแกไข เนนการมสวนรวมจากทกฝาย ดานการปรบปรง ประกอบดวย มวสยทศนในการพฒนาชมชนทเขมแขง มนคง มงคง ยงยน หมนพจารณาปรบปรงแผนงานทดาเนนการไปแลวมขอบกพรอง มการบนทกจดเดน จดดอย ของชมชน แลวนามาพฒนา เนนการทาประชาพจารณ รบฟงความคดเหนของคนในชมชน

(ข)

๓. กล ไกกา รบรห า รจ ดการกา รท อง เท ย วในช มชน ผา น มตศา สนา จงหว ดพระนครศรอยธยา ประกอบดวย ๑) กลไกการการจดสถานททองเทยวในชมชน ตามหลก ๕ ส ไดแก สะอาด ไมมขยะ ไมสกปรก สวาง ไฟฟาสวางทวถง ไมมมมอบ และปลอดภย ไมเปนอนตรายตอนกทองเทยว สงบ เงยบ ไมพลกพลาน มมมสงบ เยนสบาย สขลกษณ ปราศจากสงปฏกล ปลอดภย และคนในชมชนสขภาพด มระเบยบวนย ๒) กลไกการจดกจกรรมเพอรองรบการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในชมชน จงหวดพระนครศรอยธยา ประกอบดวย กจกรรมทออกแบบเพอใหนกทองเทยวไดสมผสความรสกผานประสาททง ๕ คอ รป เสยง กลน รส สมผส รป ๓) กลไกการพฒนาสมรรถนะของคนในชมชน เพอเปนสวนหนงในการจดการทองเทยวในชมชนอยางยงยน ประกอดวยหลก ๔ ส คอ สรางแรงจงใจ สรางอปนสย สรางบทบาท และสรางความรความเขาใจ ๔) กลไกการพฒนาสงแวดลอมในชมชน เพอรองรบการทองเทยว เชน จดสถานททองเทยวอยางเหมาะสม จานวนนกทองเทยวไมเยอะเกนไป รบเทาทสามารถบรหารจดการได ไมสงผลกระทบตอสภาพแวดลอมของชมชน การสญจรไปมาสะดวก มปายบอกทางชดเจน การตอนรบด มแผนกตอนรบชดเจน ใหนกทองเทยวเกดความประทบใจในการมาทองเทยว คนในชมชนเปนกนเอง มอาหาร เครองดม ของทระลก เพยงพอ อากาศสบาย ไมรอนหรอเยนเกนไป มทใหพกผอน การเดนชมสถานทสะดวก

Research Report Title: Community Tourism Management Mechanism through Religious Dimension in Ayuthaya Province

Researcher: Phrakruvianitorn Ake Chinavangso and Others Division: Faculty of Social Sciences,

Mahachulalongkornrajavidhayalaya University Fiscal Year: 2017 Research Support Fund: Mahachulalongkornrajavidhayalaya University

ABSTRACT Objectives of this research were to: 1. Study the local tourism problems through

the religious dimension in Ayuthaya Province,2. Study the local tourism mechanism through the religious dimension in Ayuthaya Province and 3. To propose the local tourism promotion through the religious dimension in Ayuthaya Province.

Methodology was the mixed methods: the qualitative research collected data by the researcher, from document, from key informants and participants in focus group discussion by in-depth-interviewing analyzed data by content analysis.

Findings were as follows: 1. The community tourism condition through the religious dimension in

Ayudhaya Province was that public land development was difficult to pursue due to limited space, local people did not participate in whole development, the public land was narrow, not possible to expand causing limited parking. Local people were fighting for the space for making living. There should be good short, long and annual plan for community development for cultural and ancient city tourism.

2. Community tourism mechanism through the religious dimension in Ayudhaya Province consisted of 4 dimensions as of Demming’s quality cycle of PDCA and Buddhadhamma, Itthipada 4:

Planning, opening opportunities fir people in the communities to participate in tourism planning together. Regular and frequent meeting for the project.

Doing, people in communities dedicated to the project according to the set plan carefully. People in communities participated in developing the local tourism through the religious dimension with pride and could be ckecked at every step.

Checking, listening to others’ opinions. Committee appointment for cross monitoring and following-up and evaluating continuously. Improving the loop holes and mistakes by participatory action.

Acting, strong, secure and sustainable vision and determination with regularly checking for the strong and weak points for more development, emphasizing public hearing and opinions.

3. Community tourism mechanism through the religious dimension in Ayudhaya Province consisted of: 1) tourism place in communities consisting of 5 S’s; clean, no garbage, not dirty, lighted, no dark corner, safe, not dangerous for tourists, peaceful, not crowded, no pollutions, safe and people in communities are healthy and self disciplined, 2) tourism activities mechanism through the religious dimension in Ayuthaya Province consisted of the activities designed for tourists to sense through the six senses; figure, sound, smell, tase and touch, 3) competency development mechanism for local people to be a part of sustainable tourism consisted of 4 S’s; creating motivation, habit, role and comprehension, 4) community environmental development mechanism for community tourism was that; appropriate tourist attractions to welcome appropriate tourists, not too many to handle that caused the inconveniences in transportation, communication, There should be clear signs for locations, good welcoming atmosphere to impress the tourists. People in communities should provide sufficient food, drink and souvenirs with comfortable environment, not too hot or too cold and plenty of rest areas when strolling for sight-seeing.

(จ)

กตตกรรมประกาศ

รายงานการวจยฉบบนส าเรจลลวงไปดวยดเพราะไดรบความเมตตาอนเคราะหจากสถาบนวจยพทธศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ทสนบสนนทนในการวจยในครงน เพราะเลงเหนถงประโยชนและคณคาของงานวจยฉบบน ขอบพระคณพระสธรตนบณฑต (สทตย อาภากโร, ดร.) ผอ านวยการสถาบนวจยพทธศาสตร ผบรหารและเจาหนาททกทานทใหความอนเคราะหและชวยเหลอผวจยมาตลอด

ขอขอบพระคณ ผบรหารคณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ทเมตตาอนเคราะหใหผวจยไดท าการวจยในครงน ขอกราบขอบพระคณผทรงคณวฒในการตรวจทานงานวจยฉบบนใหมความสมบรณมากยงขน

ผวจยหวงวารายงานการวจยฉบบนจะเปนประโยชนตอสาธารณชนและวงการศกษา บญกศลทเกดขนจากรายงานการวจยครงน อทศใหบดา มารดา พระอปชฌาย และครบาอาจารย ทกทาน

คณะนกวจย ๑ สงหาคม ๒๕๖๑

สารบญ

บทคดยอภาษาไทย.............................................................................................................. ................ก บทคดยอภาษาองกฤษ........................................................................................................................ค กตตกรรมประกาศ.............................................................................................................. .................จ สารบญ ...............................................................................................................................................ฉ สารบญตาราง......................................................................................................................................ซ สารบญแผนภาพ................................................................................................................................ฌ บทท ๑ บทน า .............................................................................................................................๑

๑.๑ ความเปนมาและความส าคญของปญหา.......................................... ............................๑ ๑.๒ วตถประสงคของการวจย.............................................................................................๓ ๑.๓ ขอบเขตการวจย..........................................................................................................๓ ๑.๔ นยามศพทเฉพาะทใชในการวจย.............................................. ...................................๓ ๑.๕ ประโยชนทไดรบจากการวจย.....................................................................................๔

บทท ๒ แนวคด ทฤษฎและงานวจยทเกยวของ...........................................................................๕ ๒.๑ แนวคดและทฤษฎเกยวกบการบรหารการจดการ........................................................๕ ๒.๒ แนวคดและทฤษฎเกยวกบการทองเทยว..................................................................๒๒ ๒.๓ แนวคดและหลกการทเกยวกบการอนรกษโบราณสถาน...........................................๒๙ ๒.๔ งานวจยทเกยวของ...................................................................... ..............................๔๕ ๒.๕ กรอบแนวคดในการวจย............................................................................................๕๑

บทท ๓ วธด าเนนการวจย........................................................................................................๕๒ ๓.๑ รปแบบการวจย........................................................................................................๕๒ ๓.๒ ผใหขอมลส าคญ........................................................................................................๕๓ ๓.๓ เครองมอทใชในการวจย...........................................................................................๕๔ ๓.๔ การเกบรวบรวมขอมล.............................................. ................................................๕๕ ๓.๕ การวเคราะหขอมล...................................................................................................๕๖ ๓.๖ การน าเสนอผลการศกษาวจย...................................................................................๕๖

บทท ๔ ผลการวจย…………………………………………………………………………….………………..……๕๗

๔.๑ บรบทของชมชนในจงหวดพระนครศรอยธยา………............................………..…..……๕๗ ๔.๒ สภาพปญหาการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวด

พระนครศรอยธยา…………........................................................................................................ .......๗๙

(ช)

๔.๓ กลไกการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา……………...............................................................................................….…......๘๙

๔.๔ เสนอแนวทางการสงเสรมการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา................................................................................... ..๙๑

๔.๕ องคความรจากการวจย...........................................................................................๑๐๑

บทท ๕ สรป อภปรายผลและขอเสนอแนะ..........................................................................๑๐๔ ๕.๑ สรปผลการวจย................................................................................... ...................๑๐๔ ๕.๒ อภปรายผล............................................................................................................๑๐๗ ๕.๓ ขอเสนอแนะ..........................................................................................................๑๑๐

บรรณานกรม..........................................................................................................................๑๑๑ ภาคผนวก............................................................................................................................. ๑๓๓

ภาคผนวก ก บทความวจย……………………………………………………………………………...๑๑๔ ภาคผนวก ข กจกรรมเกยวของกบการน าผลจากการวจยไปใชประโยชน………………๑๒๙ ภาคผนวก ค ตารางเปรยบเทยบวตถประสงค กจกรรมทวางแผนไว

และกจกรรมทไดด าเนนการและผลทไดรบของโครงการ………………….๑๓๒ ภาคผนวก ง เครองมอวจย แบบสอบถาม / สมภาษณ / ชอผทรงคณวฒ /

หนงสอเชญตางๆ..................................................................................๑๓๕ ภาคผนวก จ รปภาพกจกรรมด าเนนการวจย........................................................... ๑๔๒ ภาคผนวก ฉ ประวตคณะผวจย………………………………………………………………………..๑๔๕ แบบสรปโครงการวจย…………………………………………………...………… ๑๕๐

(ซ)

สารบญตาราง

ตารางท หนา ๔.๑ กลไกการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา................ ๘๙

(ฌ)

สารบญแผนภาพ

แผนภาพท หนา

๒.๑ กรอบแนวคดในการวจย……………………………………………………………………………….. ๕๑ ๔.๑ แผนทเกาะเมอง...........………………………………………………………………………………… ๕๘ ๔.๒ องคความรจากการวจย………………………………………………………………………………… ๑๐๑

บทท ๑ บทน ำ

๑.๑ ควำมเปนมำและควำมส ำคญของปญหำ

การทอง เท ยวของประเทศในระยะท ผานมา ไดสะทอน ใหเหน ถงควา มส า เร จ ของการเตบโตในเชงปรมาณทงจ านวนนกทองเทยวและรายไดจากการทองเทยว แตยงคงมปญหา ในเชงคณภาพ ทเปนภยคกคามตอการพฒนาอยางยงยนในอนาคต อาทความเสอมโทรมของแหลงทองเทยวจากการกระจกตว ของนกทองเทยว ปญหาความปลอดภยนกทองเทยว ขาดแคลนโครงสรางพนฐานเพอการเขาถงและการ เชอมโยงแหลงทองเทยว และการรองรบการขยายตว ของสาขาการทองเทยวใหมๆ บคลากรการทองเทยว ยงขาดแคลนทงดานปรมาณและคณภาพ ปญหาในการบงคบใชกฎหมาย๑ พระพทธศาสนาเปนปจจยส าคญในการก าหนดวถชวตของชาวไทย โดยเฉพาะอยางยงเปนแหลงทรวบรวม งานศลปะ วทยาการและความรมากมายหลายสาขา ตลอดจนเปนแหลง รวมของ ศลปกรรมทม คา เชน โบราณสถาน โบราณวตถ แล ะจตรกร รมฝาผน ง ซงงานศลปกรรมตางๆ เหลานนบเปนมรดกทางวฒนธรรม อนล า คา และเปนเสมอนเอกลกษณ ของความเปนชาตไทย ปจจบนวดมสถานทส าคญประกอบไปดวย ศลปวฒนธรรมทสะทอนใหเหน อารยธร รมและควา มเจ รญของชาต อนเปนแหลง รวม ท สามารถ ศกษาย อนกลบไ ด ใน ดา นประวตศาสตร โบราณคด วฒนธรรม ศลปกรรม สถาปตยกรรมรวมทงความเชอมโยงความเปนมาของวฒนธรรมกบชมชนและการตงถนฐานของอกทงสภาพแวดลอมทางธรรมชาตทสวยงาม สงบตามหลกพระพทธศาสนา

ฉะนน วดจงเปนสถานททรงคณคา เพราะเปนแหลงรวมของวฒนธรรมมทร พยากร ทางกายภาพ ทรพยากรทงทเปนรปธรรมและนามธรรม เพยงแตจะถายทอดออกไปไดอยางไร ถาเราไปแยกสวนไมไดมองอยางตอเนองเปนเหตเปนผล เรากจะท าไดเพยงแคมาวดเพอถายรปสวยงาม ชาวตางชาตจ านวนมากทมพนฐานศาสนา และวฒนธรรมตางกนกมาเพยงแคถายร ป บางครง กมาท ากรยาทไมเหมาะสม คนไทยบางกลมมากไมไดสรางเสรมปญญา สวนหนงอาจจะเปนเพราะวดไมไดแสดงบทบาทอยางชดเจนวาจะพฒนาสงคม ทงทบทบาทของวดสามารถสนองประโยชน ไดทง ๒ ดาน ทงดานเศรษฐกจและสงคมและดานการน ารายไดเขามาท านบ ารงวด ท านบ ารงทองถน จงหวดและประเทศโดยรวม ขณะเดยวกนวดกเปนแหลงทสามารถใหความรความคดทกวางขวางขน ใหความสงบ ความรมเยนกบผมาเยอน ท าใหพทธศาสนกชนเขาใจพทธศาสนาไดดขน วฒนธรรมของชมชน ของสงคมไมวาทใดในโลก ไมมอะไรเปนหลกเทากบศาสนา ศาสนาเปนรากเหงาของ การตงชมชนสงคม โดยเฉพาะในประเทศไทยเปนเมองแหงพระพทธศาสนา การทองเทยวเชงพทธศาสนา จงเปนอกทางเลอกหนงทกระแสสงคมในปจจบนใหความตองการ เนองจากการทองเทยวเชงพระพทธศาสนาเปนการเดนทาง ทนกทองเทยวปฏบตตน ใหกลายเปนสวนหนงของวฒนธรรม

๑ กระทรวงการทองเทยวและกฬา, ยทธศำสตรกำรทองเทยว พ.ศ. ๒๕๕๘ -๒๕๖๐ , [ออนไลน ] ,

แหลงขอมล : https://www.mots.go.th/ewt_dl_link.php?nid=7114, (๑๙ มกราคม ๒๕๖๐).

๒

ของสงคมไทย การทองเทยวเชงพทธศาสนา มาจากค าวา Buddhist Tourism ซงสามารถสรปความหมายของการทองเทยวเชงพทธศาสนาไดคอ ๑) เปนการทองเทยวทสงเสรมวฒนธรรมประเพณ ๒) เปนการทองเท ยวท เปนการสบทอดพระพทธศาสนา ๓) เปน การทองเทยว เพอเ พมพนคณประโยชนทางเศรษฐกจและสงคมปนผลประโยชนตางๆ กลบสชมชนทองถนในแหลงชมชนตางๆ ทว ด ต งอย แ ละเพอ เป นกา ร ดงคนเข า ว ดปฏ บ ต ธ รรมและไดส มผ ส กบพระพทธศา สนา ซงวดในแตละวดทมศกยภาพในดานตางๆ อาทเชน ดานการแพทยแผนไทย ดานการปฏบตธรรม วดทเปนแหลงโบราณสถาน วดทมพระพทธรปศกดสทธ จะท าใหนกทองเทยวไดมทางเลอกเพมขนและยงเปนการท าใหวดกลายเปนแหลงศกษาหาความรไดอกทางหนง

กลไกการจดการการทองเทยวในชมชนควรเปนเรองท มหลกประสมประสานกนหลายรปแบบ รวมทงการจดการรกษาพทธศาสนสถานทซงเปนมรดกโบราณคด พพธภณฑศลปะทมองเหนสมผสได และผลผลตตางๆ ทางวฒนธรรม สถาปตยกรรม ศลปวฒนธรรม ความสวยงามของสงดงกลาว ไดเรยนรและเขาใจความส าคญทางประวตศาสตรและวฒนธรรม พทธศาสนสถานทมการบอกเลาเรองราวในการพฒนาทางสงคมและมนษยผานทางประวตศาสตรอนเปนผลเกยวเนอง กบวฒนธรรม รวมถงเปนหลกฐานส าคญทางประวตศาสตรสมยใดสมยหนงของประเทศ หลกฐาน และความส าคญดงกลาวอาจเปนทาง วฒนธรรม การเมอง และสงคมวทยา

ส าหรบจงหวดพระนครศรอยธยานน ถอไดวาเปนนครแหงประวตศาสตรของชาตไทย มพทธศาสนสถาน รวมทงวดทยงใหญและมชอเสยงมากมาย แหลงพทธศาสนสถานในจงหวดพระนครศรอยธยา จงไดกลายเปนเอกลกษณของเมองอนเปนทรจกทงชาวไทยและชาวตางประเทศและความเปนเมองเกาทมวดและพทธศาสนสถานอยมากมายน เองท าใหจงหวดพระนครศรอยธยา เปนมรดกทางวฒนธรรมทมคณคายงของประเทศไทย จากสถตจ านวนนกทองเทยวท เดนทางมาจงหวดพระนครศรอยธยา ระหวางเดอนมกราคม ถงมถนายน ๒๕๖๐๒ จ านวนทงสน ๑,๗๓๘,๘๕๗ คน แบงเปนนกทองเทยวชาวไทย จ านวน ๑,๒๖๕,๘๒๘ คน แบงเปนนกทองเทยวชาวตางประเทศ จ านวน ๔๗๓,๐๒๙ คน เฉลยจ านวนวนทนกทองเทยวมาเทยวจงหวดพระนครศรอยธยา คอ ๒-๓ วน จ านวนเงนทใชในการทองเทยวเฉลยตอคนตอวนคอ ๑,๔๗๗.๖๖ บาท

จากความเปนมาและเหตผลดงกลาวขางตน แสดงใหเหนวา วดและพทธศาสนสถานตางๆ ในจงหวดพระนครศรอยธยาเปนแหลงทชาวไทยและชาวตางชาตใหความสนใจผวจยซงเปน ผอยในพนทจงหวดพระนครศรอยธยา ไดเลงเหนถงความส าคญจากประเดนดงกลาว จงไดศกษาคนควาหาขอมลตางๆ มาประกอบ เพอการศกษากลไกการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาจงหวดพระนครศรอยธยา ซงเปนสงส าคญทจะท าใหวฒนธรรมประเพณของชาตไทย ไดเปนทรจกแพรหลายไปทวโลก อกทงยงเปนขอมลและหลกฐานเพอประกอบการศกษาส าห รบ ผทจะตองการศกษาในงานดานน ตอไปอกดวย

๒กระทรวงการทองเทยวและกฬา, สถตนกทองเทยวภำยในประเทศ ม.ค. - ม.ย. ป 2560 (จ ำแนกตำมภมภำคและจงหวด) ( Domestic Tourism Statistics Q1-Q2 ( Classify by region and province)), [ออนไลน] , แหลง ขอมล : https://www.mots.go.th/more_news.php?cid=504&filename=index, (๑๙ มกราคม ๒๕๖๑).

๓

๑.๒ วตถประสงคกำรวจย ๑.๒.๑ เพอศกษาสภาพปญหาการทองเทย วในชมชน ผานม ตศาสนา ในจงหว ดพระนครศรอยธยา ๑.๒.๒ เ พอ ศกษ า กล ไก กา รท อง เท ย ว ใ นช มชน ผ า น ม ต ศา สนา ใ นจ งหว ดพระนครศรอยธยา ๑.๒.๓ เพอเสนอแนวทางการสงเสรมการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา ๑.๓ ขอบเขตกำรวจย การศกษาวจยครงน ผวจยไดก าหนดขอบเขตของการวจย ดงน ๑.๓.๑ ขอบเขตดำนเนอหำ

มงศกษาสภาพปจจบน ปญหา กลไกการจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา องคประกอบการจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา และเสนอองคประกอบและกลไกการจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา

๑.๓.๒ ขอบเขตดำนประชำกร ผวจยรวบรวมขอมล จากผใหขอมลส าคญทใชในการศกษาครงน ไดแก ผ เชยวชาญ

หรอผทมความรความสามารถ และประสบการณในการทองเทยว โดยท าการสมภาษณแบบเจาะลก (In-depth Interview) จ านวน ๑๘ รป/คน โดยเปนกลม พระสงฆาธการ ขาราชการ การทองเทยวจงหวดพระนครศรอยธยา ซงผเชยวชาญอาจอยนอกพนทจงหวดพระนครศรอยธยา แตสามารถใหค าอธบายมายงพนทวจยได

๑.๓.๓ ขอบเขตดำนพนท ในการศกษาวจยครงน ผวจยก าหนดพนทในการศกษาวจย เรอง กลไกการจดการ

การทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา คอ สถานททองเทยววด ในจงหวดพระนครศรอยธยา

๑.๓.๔ ขอบเขตดำนระยะเวลำ การศกษาวจยครงน ด าเนนการศกษาวจยตงแตวนท ๑ กมภาพนธ พ.ศ.๒๕๖๐ ถงวนท

๓๐ กนยายน พ.ศ.๒๕๖๐ รวมระยะเวลา ๗ เดอน ๑.๔ นยำมศพทเฉพำะทใชในกำรวจย กลไกกำรบรหำรกำรจดกำร หมายถง กระบวนการในการด าเนนงานใหมประสทธภาพตามขนตอน อยางมระบบ แบบแผน เพอใหประสบผลส าเรจ บรรลวตถประสงค ตามเปาหมาย ทไดก าหนดไว กำรทอง เทยว หมายถง การ เ ดนทา งไปในสถานทต างๆ โดย มว ตถ ปร ะสง ค เพอการศกษา การผอนคลาย เพอความบนเทงใจ

๔

มตศำสนำ หมายถ ง ทรพยากรทางศาสนาทมความส าคญในแตละดาน ไดแ ก ศาสนวตถและศาสนสถาน ศาสนบคคล ประเพณและวฒนธรรม สงสงแวดลอมทางศาสนา

ศำสนวตถและศำสนสถำน หมายถง พระพทธรปศกดสทธ อาคารและสงปลกสรางสถาปตยกรรมทางพระพทธศาสนา

ศำสนบคคล หมายถง พระผปฎบตดปฏบตชอบ และพระเกจอาจารย ทผคนใหความเคารพนบถอ

ประเพณและวฒนธรรม หมายถง วนส าคญและประเพณตางๆ ทางพระพทธศาสนา สงสงแวดลอมทำงศำสนำ หมายถง สปปายะ ๗

๑.๕ ประโยชนทไดรบจำกกำรวจย ๑.๕.๑ ท าใหทราบสภาพทวไปของกลไกการจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา ๑.๕.๒ ท าใหทราบองคประกอบการจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา ๑.๕.๓ ท าใหทราบถงองคประกอบและกลไกการจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยาเพอรองรบกบการทองเทยว

๑.๕.๔ มหาวทยาลยและสถานศกษาทงภาครฐ และเอกชน ไดขอมลไปเปนแนวทางในการจดการการทองเทยวเพอการบรการสงเสรมการทองเทยว และการพฒนาแหลงทองเทยวในสงคมตอไป

๑.๕.๕ วด องคกรการกศล หนวยงานไมแสวงหาผลก าไร ไดขอมลไปเพอเปนการปรบปรงการพฒนาศกยภาพของกระบวนการกลไกการจดการการทองเทยวตอไป

๑.๕.๖ ประชาชนทกระดบ สามารถน าองคความรจากการวจยไปประยกตใชในการพฒนาแหลงทองเทยว หรอพฒนาองคกรใหดขน อนจะท าใหการพฒนาของประเทศเกดความมนคงอยางยงยน

บทท ๒

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การศกษาวจยเรอง “กลไกการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา” ผวจยไดศกษาคนควาเอกสารมารวบรวมแนวคดทฤษฏเกยวกบกลไกการจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา และงานวจยทเกยวของ เพอน ามาใชในการก าหนดกรอบแนวคดการวจย โดยแบงการน าเสนอ ดงตอไปน

๒.๑ แนวคดและทฤษฎเกยวกบการบรหารการจดการ ๒.๒ แนวคดและทฤษฎเกยวกบการทองเทยว ๒.๓ แนวคดและหลกการทเกยวของกบการอนรกษโบราณสถาน ๒.๔ งานวจยทเกยวของ ๒.๕ กรอบแนวคดในการวจย

๒.๑ แนวคดและทฤษฎเกยวกบการบรหารการจดการ

ผวจยไดศกษาแนวคด ทฤษฎเกยวกบการบรหารการจดการ ทงนเพราะผบรหารจะตองค านงถงปจจยทาง ดานสงแวดลอมในรปแบบตางๆ รวมดวยซงการวนจฉยสงการเปนเครองมอ ทแสดงใหเหนศกยภาพและความสามารถของตวผบรหารเอง มนกบรหาร นกวชาการผทรงคณวฒ นกการศกษาและหลายทาน ไดใหความหมาย และแสดงทศนะเกยวกบการบรหารการจดการ ไวหลากหลาย จากการคนควา และตรวจสอบ เอกสาร ปรากฏวามผไดใหความหมายเกยวกบการบรหารไว หลายทาน ดงน

๒.๑.๑ แนวคดทเกยวของกบการบรหารการจดการ สงคมไทยในยคสมยตางๆ เมอมองคการเกดขน จงมควา มจ าเปนทจะตองมการจด

กจกรรม ทคนท างานรวมกนจะไดปฏบตหนาทใหบรรลจดมงหมายเดยวกนอยางมประสทธภาพ โดยเฉพาะอยางยงโลก ยคโลกาภวฒน ทมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา กระบวนการการเขาไปดแลงานในดานตางๆ จงจ าเปนจะตองมการปรบเปลยนใหเหมาะสมกบยคสมยใหมอนจะท าใหการจดการงานนนๆ ส าเรจลลวงไปดวยด๑ นยามค าวา การจดการ คอ สงงาน ควบคมงาน ด าเนนงาน ๒ สวนในภาษาองกฤษตรงกบค าว า Management มค านยามไววา management or being managed administration of business concerns or public undertakings persons engaged in this๓

๑สรพล สยะพรหมและคณะ, พนฐานทางการจดการ, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลง

กรณราชวทยาลย, ๒๕๕๕), หนา ๑. ๒ราชบณฑตยสถาน, พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒, (กรงเทพมหานคร : บรษท

นานมบคสพบลเคชนส จ ากด, ๒๕๔๖), หนา ๒๙๘. ๓Allen R.E. cd, The Ocford Dictionary of Current English, (Great Britain : oxford

University Press, 1985), p. 455.

๖

นอกจากนยงมผนยามค าวา Management ไวใน Effective Management วา การจดการคอการประสมประสานทรพยากรตาง ๆ ทท าใหการด าเนนงานเปนไปเพอบรรลผลส าเรจตามวตถประสงคทก าหนดไวอยางมประสทธผลและประสทธภาพ๔

นอกจากนยงมนกวชาการใหความหมายของการจดการ ดงน การจดการหมายถงกระบวนการทก าหนดและบ ารงรกษาไวซงสภาพแวดลอมของบคคล เพอใหมการด าเนนงานในภาร กจนนบรรลเปาหมายทก าหนดไวอยางมประสทธภาพสงสด๕ การจดการคอ กระบวนการอยางหนงภายในองคการ ซงมล าดบการท างานเปนขนตอน มกลมบคคลเปนกลไกลส าคญในการบรหารงาน มทรพยากรอนๆ และประกอบดวยเงนทน เครองจกร และวสดครภณฑตางๆ เปนองคปร ะกอบ๖ กระบวนการจดการ คอ กระบวนการทผจดการใชศลปะและกลยทธตางๆ ด าเนนตามขนตอนตางๆ โดยความร วมแรงรวมใจ ของสมาช กในอง คกา ร การตร ะหน กถ งความสามารถความถน ด ความตองการและความมงหวงดานความเจรญกาวหนาในการปฏบตงานของสมาชกในองคการควบคไปดวย องคการจะสมฤทธผลตามเปาหมายทก าหนดไว๗

หนาทของการจดการ การจดการนนมการก าหนดใหผบรหารขององคการจะตองท าหนาทของการจดการ

ซงในตนศตวรรษท ๒๐ อองร ฟาโย (Henri Fayol) ชาวฝรงเศสเปนคนแรกทไดเสนอไววา ผบรหารจะตองท าหนาท ๕ ประการ คอ การวางแผน (Planning) การจดองคการ (Organizing) การสงการ (commanding) การประสานงาน (coordinating) และการควบคม (controlling)๘ ปจจบนวชาการทางดานการจดการ หรอวทยาการจดการสวนมากเหนพองตองกนวา หนาทของการจดการทผบรหารจะตองท า ประกอบดวยหนาท ๔ ประการ ๑. การวางแผน (Planning) ๒. การจดองคกา ร(Organizing) ๓. การน า (leading) ๔. การควบคม (controlling)๙

ความส าคญของการจดการ ความส าคญของการจดการมดงน ๑. การจดการไดรบการพฒนามาควบคกบการด าเนน

ชวตของมนษยเปนเวลาชานาน และชวยใหมนษยสามารถด ารงชวตไดอยางมความสข ๒.จ านวนประชากรของโลกและของแตละประเทศเพมมากขนอยางรวดเรว เปนผลท าใหองคการตางๆ ตองใหความส าคญตอการขยายงานดานการจดการใหกวางขวางเปนระบบมากยงขน ๓.การจดการเปนเครองมอบงชใหเหนถงความเจรญกาวหนาของสงคม จะเหนไดวา ความเจรญกาวหนาทางวชาการ

๔พมลจรรย นามรตน และเสนห จยโต, องคการและการจดการ , (นนทบร : ส านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, ๒๕๕๑), หนา ๑๖-๑๗.

๕Harold Karold and Heing Weihrich, Management, (Singapore : Mc Graw-Hill Book Company, 1998), p.4.

๖ธรวฒ บญ ยภณ และวระ พงษ เฉ ลมจ ระร ตน , พนฐานการบรหารงาน อตส าหกรรม , (กรงเทพมหานคร : สถาบนเทคโนโลโยพระจอมเกลา, ๒๕๕๔), หนา ๑๒.

๗พะยอม วงษสารศร, องคการและการจดการ, (กรงเทพมหานคร : วทยาลยครสวนดสต, ม .ป.ป.) , หนา ๓๖.

๘วรช สงวนวงษวาน, การจดการและพฤตกรรมองคการ, (กรงเทพมหานคร : บรษทซเอตดเคชน จ ากด (มหาชน), ๒๕๕๓), หนา ๓.

๙เรองเดยวกน, หนา ๔.

๗

ตางๆ โดยเฉพาะทางดานอตสาหกรรม ท าใหเกดการเปลยนแปลงและพฒนาไปอยางไมหยดยง ทงนกเนองจากการจดการนนเอง ๔.การจดการเปนวธการทส าคญทจะน าสงคมและประเทศชาตไปสความเจรญรงเรองโดยเฉพาะอยางยงในยคขอมลขาวสารทไรพรหมแดนดงเชนปจจบน ๕. การจดการเปนลกษณะของการใหบคคลตางๆ ในองคกรไดมโอกาสรวมมอกนท างาน เปนปฏสมพนธท ดตอกน และกอใหเกดความคดสรางสรรคในหมผปฏบตงานรวมกน ๖. แมแตชวตประจ าวนของมนษยเร า ไมวาจะอยในเรองครอบครวหรอในทท างาน กลวนแตเกยวของกบการจดการทงสน ดงน น ชวตและการงานจะประสบความส าเรจหรอไมนน ยอมขนอยกบการจดการทงสน๑๐ การมองคกรเกดขนในโลกนนจะมขนาดใหญหรอเลก ไมวาจะเปนองคการทเปนทางการหรอไมเปนทางการ กลวนแตตองอาศยการจดการเขาไปด าเนนการใหองคการเหลานนบรรลเปาหมายหรอวตถประสงคทก าหนดไว การศกษาเรยนรและการท าความเขาใจเกยวกบการจดการจงเปนเรองส าคญและมความจ าเปนตอแวดวงวชาการและผปฏบตงานทงหลาย เพราะการจดการทมการศกษาองคความรแลวจะท าใหน าไปปฏบตหรอประยกตใชใหเกดประโยชนตอองคการนน ๆ ไดอยางมประสทธภาพและประสทธผล๑๑ การจดระบบแนวความคด ทางดานการจดการนนเรมตนในชวงท มการปฏวตทางอตสาหกรรมในประเทศองกฤษ ระหวางศตวรรษท ๑๘ และ ๑๙ และไดมการปรบปรงพฒนาเรอยๆ มาจนกระทงปจจบน ซงสามารถแบง แนวความคดออกเปน ๖ กลมดวยกน คอ

๑. ทฤษฎการจดการแบบวทยาศาสตร (Scientific Management School) ๒. ทฤษฎการจดการเปนกระบวนการ (Management Process School) ๓. ทฤษฎดานมนษยสมพนธ (Human Relations School) ๔. ทฤษฎดานระบบสงคม (Social System School) ๕. ทฤษฎดานคณตศาสตร (Mathematical School) ๖. ทฤษฎดานระบบ (Systems School) กา รจ ดกา ร โดย ท ว ไ ป ใน ป จ จ บ น มก จ ดร ะบบแ นวค วา ม คด เป น สอ งแน ว

คอ เปนวทยาศาสตรหรอเปนศลปะ (Management : Science or Art) การจดการโดยทวๆ ไป จะมลกษณะเปนกระบวนวธ หรอเปนการก าหนดขนตอนในการปฏบตงาน หรอเปนล าดบรายการในการจดการ ซงในการจดการนน จะตองมล าดบรายการกอนหลงวาจะตองท าสงใดกอน และตอๆ ไป จะท าอะไร ซงจดวาเปนหลกเกณฑวธการทางวทยาศาสตร (Scientific Management) กระบวนการจดการจะก าหนดขอบเขต และหนาทตามขนตอนตางๆ ไวอยางชดเจน มนกวชาการดานการบรหารหลายทานไดใหแนวคดดงน การจดการเปนทงศาสตรและศลปะดวยเหตผลตอไปน คอ การทกลาววา การจดการเปนศาสตร หรอวทยาศาสตร (Management is Science) กเพราะองคความร (Body of Knowledge) ทไดมามลกษณะเปนระบบและหลกการตางๆ ไดผานกระบวนการศกษาอยางตอเนองจากผจดการ และนกวจยจ านวนมาก และความรเหลานยงไดมการศกษาพฒนาปรบปรงจากหลกฐาน

๑๐สมพนธ ภไพบลย, องคการและการจดการ , (กรง เทพมหานคร : ส านกพมพพทกษอกษร,

๒๕๔๐), หนา ๑๘. ๑๑สรพล สยะพรหมและคณะ, พนฐานทางการจดการ, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลง

กรณราชวทยาลย, ๒๕๕๕), หนา ๖.

๘

การสงเกต และการทดลองอย เรอยมาแตอยางไรกตามความรทไดมาไมไดมลกษณะเทยงตรงเหมอนกบวทยาศาสตรบรสทธ เชน เคม ฟสกส และการทกลาววา การจดการเปนศลปะดวยนน (Management is Also an Art) เนองมาจากการจดการเปนวธการ น าความรทผ เชยวชาญศกษา ไปประยกตใหองคการบรรลผลดงทปรารถนา จนมผกลาววา การจดการเปนศลปะของศลปะ (Management is The Art of Arts) กเพราะการจดการจะตองใชเทคนค วธการจดองคการและน าความสามารถพเศษของสมาชกในองคการ มาใชใหเกดประโยชนแกองคการ ดงนน ผจดการจงไดรบสมญานามวานกศลปะ (Artist) เพราะจะเปนผน าความรทไดรบจา กศาสตรของการจดกา ร มาด าเนนการจดการทรพยากรมนษยและทรพยากรวตถเพอใหเอออ านวยประโยชนตอองคการใหมากทสด พฒนาการของศาสตร ทางดานการบรหารจดการ จงเปนการรวบรวมความร เกยวกบ หลกการของการบรหารจดการ และวธการประยกตความร เหลาน มาใชกบองคการลกษณะตางๆ ในการน าหลกการบางหลกการไปประยกตใชอาจไมเกดผลดงทปรารถนา ทงน เนองจากเหตผล ทส าคญทวาการบรหารจดการเปนงานทเกยวของกบมนษย มนษยมความซบซอนและแปรเปลยนไปตามสภาพแวดลอมทตนอยจงเปนการยากยงทจะท านายพฤตกรรมมนษยไดอยางเทยงตรงจงจ าเปน ทจะตองท าการฝกปฏบตอยางตอเนองเกยวกบหลกการบรหารจดการนนๆ เพอใหไดซงวธการและเทคนคตางๆ ทคนพบระหวางขณะทด าเนนการปฏบต ผจดการทมความร เกยวกบศาสตรของการบรหารจดการจงจ าเปนตองมศลปะในการประยกตความร เหลาน กลาวในลกษณะงายๆ กคอ วทยาศาสตรสอนใหเรามความร มวชาการ แตศลปะสอนวธการปฏบตนนเองฉะนน วทยาศาสตรและศลปะ จงเปนสงทประกอบซงกนและกน ใหเกดภาพทสมบรณขนเปรยบเหมอนเหรยญทมดานหวและดานกอย ตองมความสมดลระหวางดาน ๒ ดาน จงจะท าใหงานนนประสบความส าเรจอยางดยง ดงนน บคคลทมความรทางดานการจดการ และมความสามารถ ในการจดการจะเปนบคคลทน าใหองคการ ด าเนนไปในทศทาง ทประสบความส าเรจสงสด ผจดการทประสบความส าเรจ จงตองเปนทงนกวทยาศาสตร และนกศลปะทเปนนกวทยาศาสตร กเพราะมความรและพฒนาความรใหมๆ หลกการตางๆ อยเสมอ และทเปนนกศลปะกเพราะจะตองรจกประยกตความรทไดมาแกปญหาในการจดการบคคล วสด เครองจกร วธด าเนนการและการเงนในองคการใหด าเนนไปไดดวยด๑๒

การบรหารจดการนน เปนทงศาสตรและศลป กลาวคอ ศาสตรนนตองร (To Know) ในเนอหาทางการบรหารจดการ สวนศลปเปนการน าความรไปปฏบตหรอท า (To Do) ดงนน การจดการจงเปนทงสองอยางคกน ผบรหารจดการทประสบความส าเรจ จงมกเปนผท มทงศาสตรและศลปะในการบรหารจดการอยในตวเอง๑๓ ผจดการทดควรยดถอวาการจดการเปนทงศาสตรและศลป กลาว คอ ผจดการควรหมนศกษาหาความรในดาน การจดการเพมเตมอย เสมอ ตดตามผลงานการวจย ทฤษฎและหลกการใหมๆ ตลอดจนพยายามใชความสามารถของตนเอง ปรบปรงบคลกภาพของตนใหเหมาะสมท จะเปนผ น า อกดวย ซงจะเห นวานกว ชาการชาวไทยส วนใหญจ ะประยก ต

๑๒พยอม วงศสารศร, องคการและการจดการ, พมพครงท ๗, (กรงเทพมหานคร : สภา , ๒๕๔๒ ),

หนา ๓๕-๓๖. ๑๓สพจน บญวเศษ, ความรเบองตนเกยวกบการบรหาร , (ชลบร : คณะมนษยศาสตรและ

สงคมศาสตร มหาวทยาลยบรพา, ๒๕๔๒), หนา ๙.

๙

แนวความคดทงสองแนวเขาดวยกน โดยมน าเสนอความคดเหนเปนประเดนใหเหนไดอยางเดนชด๑๔ ดงเชนทไดแสดงทศนะไว ไดแก

๑. แตกอนถอวา การจดการใหไดรบผลส าเรจนน เปนศลปะหรอ ศลป (Art) ในปจจบน การจดการทจะใหไดรบความส าเรจนน จะเปนศลปะการใชความสามารถหรอทกษะในการด าเนนงานใหไดรบความส าเรจมากกวาอยางอน

๒. ในเชงศลปนถอวา การจดการจะส าเรจหรอไมแคไหนขนอย กบความสามารถและทกษะในการจดการของผจดการเปนส าคญ

๓. ตอมาเรองของการจดการนน ไดมการศกษาอยางมระบบและไดมการคดคนหลกการตางๆ ในการจดการ และมความจ าเปนในการปรบปรงหลกการ ใหสอดคลองกบความรใหมๆ การจดการจงกลายเปนศาสตร (Science) หรอวทยาการ หรอเทคโนโลย (Technology) สาขาหนง

๔. ในปจจบนนการจดการเปนศาสตรท มความกาวหนา มการคดคน มการวจยและพฒนาไปอยางกวางไกลมาก

๕. แตอยางไรกตามทกวนนมการยอมรบอยวา แมวาการจดการหรอการบรหารนนเปนศาสตรสาขาหนงซงมการศกษากนอยางมระบบกตามและผซงไดรบความส าเรจในการจ ดการหรอการบรหารนนตองอาศยศลปะอยมาก สมยกอนยอมรบวาเปนศลปเพราะเปนเรองของความสามารถสวนบคคล สมยนถอวาเปนศลปเพราะเปนเรองของความสามารถ และทกษะในการด าเนนงานมากกวาอยางอน ขณะเดยวกนปจจบนยอมรบวาเปนศาสตรดวยเพราะสามารถศกษา ไดอยางมระบบและ มการคดคนเปนหลกการตางๆ และน าไปปฏบตไดผลจากการศกษาแนวคดทผานมาขางตน๑๕

ผวจยสามารถสรปไดวา การจดการนนเปนทงวทยาศาสตรและศลปศาสตร โดยขนตอนกระบวนการในการศกษาหาความรอยางมระบบและไดมการคดคนหลกการตางๆ ในการจดการและมการปรบปรงหลกการใหสอดคลองกบความรใหมๆ อยเสมอจดเปนวทยาศาสตร สวนความสามารถและทกษะในการประยกต เอาความร หลกการและทฤษฎ ไปปรบใชในการด าเนนงาน เพอใหเหมาะสมกบสถานการณ สงแวดลอม และใหส าเรจตามวตถประสงคจากความรทไดศ กษามานนจดเปนศลปศาสตร

๒.๑.๒ ทฤษฎทเกยวของกบการจดการ ทฤษฎ หมายถง แนวความคดหรอความเชอท เกดขนอยางมหลกเกณฑมการทดสอบ และการสงเกตจนเปนทแนใจ ทฤษฎเปนกลม หรอหมวดหมของมโนทศนท เชอมโยงซงกนและกน เปนขอสรปอยางกวางๆ ทพรรณนาและอธบายพฤตกรรมในการจดการองคการทางการศกษาอยางเปนระบบ ถาทฤษฎ ไดรบการพสจนบอยๆ กจะกลายเปนกฎเกณฑ ทฤษฎเปนแนวความคดทมเหตผล และสามารถนาไปประยกตใชและปฏบตได ทฤษฎมบทบาทในการใหค าอธบายเกยวกบ

๑๔สมคด บางโม, องคการและการจดการ, พมพครงท ๓, (กรงเทพมหานคร : วทยพฒน , ๒๕๔๕) ,

หนา ๖๑. ๑๕บรรยงค โตจนดา, องคการและการจดการ, (กรงเทพมหานคร : บรษทรวมสาสน (๑๙๗๗) จ ากด,

๒๕๔๒), หนา ๒๕.

๑๐

ปรากฏการณทวไปและชแนะส าหรบการวจย ผวจยไดน าทฤษฎการจดการองคการทนกวชาการหลายทานไดเสนอไว โดยแสดงสรปทฤษฎตามชวงระยะเวลา๑๖ ไดดงน

ก) ทฤษฎองคการสมยดงเดม (The Classical Organization Theory)๑๗

๑) ทฤษฎการจ ดการตามหลกวทยาศาสตรของเฟรดรก ดบบลว เทยเลอร จายคาจางตอหนวยแบบสองระดบ (Different Rate System) ซงเปนคนแรกทจายคาจางเปนรายชน เพอเปนแรงจงใจใหคนท างานปรชญาการจดการของเทยเลอร๑๘ ไดแก

๑. ท าการศกษางานแตละสวนดวยวธการทางวทยาศาสตรและพฒนาวธการท ดทสดส าหรบการท างานแตละอยาง ๒. ใชหลกการทางวทยาศาสตรในการคดเลอกและการฝกอบรมพนกงานและมอบหมายความรบผดชอบให เทยเลอร กลาววา ความมงหมายสงสดของแนวคดเชงวทยาศาสตร คอ จดการบรหาร ธรกจ หรอ โรงงาน ใหมประสทธภาพและประสทธผลสงสด เทยเลอร มองคนงานแตละคนเปรยบเสมอนเครองจกร ทสามารถปรบปรง เพอเพมผลผลตขององคการได แนวความคดทวา “The One Best Way” คอ ประสทธภาพของการทางานสงสดจะเกดขนไดนนตองขนอย กบสงส าคญ ๓ อยาง๑๙

คอ ๑. เลอกคนทมความสามารถสงสด (Selection) ๒. ฝกอบบรมคนงานใหถกวธ (Training) ๓. หาสงจงใจใหเกดกาลงใจในการทางาน (Motivation)

ในงานวจยเรอง “เวลาและการเคลอนไหว” (Time and Motion Studies) เทยเลอร เชอวามวธการทางวทยาศาสตรทจะบรรลวตถประสงคเพยงวธเดยวทดทสด เขาเชอในวธการแบงงานกนท า ผปฏบตระดบลางตองรบผดชอบตอระดบบน เทยเลอร เสนอระบบการจางงาน (จายเงน ) บนพนฐานการสรางแรงจงใจ

จากการศกษาสามารถสรปหลกทฤษฎการจดการตามหลกวทยาศาสตร (Scientific Management) ของเทยเลอรไดวาประกอบดวยหลกการส าคญ ๓ หลกการ คอ ๑. การแบงงาน (Division of Labors) ๒. การควบคมดแลบงคบบญชาตามสายงาน (Hierarchy) ๓. การจายคาจางเพอสรางแรงจงใจ (Incentive Payment)

๒) ทฤษฎการจดการการปฏบตการของ อองร ฟาโยล ท างานทเหมาะสมทสดส าหรบแตละคน

๓. มการประสานงานกนอยางใกลชดระหวางผบรหารและพนกงาน ๔. แบงงานและความรบผดชอบในงานเปนสวนตางๆ

๑๖ภาวดา ธาร าศรสทธ และวบ ลย โ ตวณะ บตร , หลกแล ะทฤษ ฎการบรหารการศกษา ,

(กรงเทพมหานคร : ส านกพมพมหาวทยาลยรามค าแหง, ๒๕๔๒), หนา ๑๐-๒๕. ๑๗ภาวดา ธาราศรสทธ และ วบลย โตวณะบตร, เรองเดยวกน, หนา ๑๐. ๑๘กตตสนทร เตยวฒนาตระกล วาท ร.ต., ทฤษฎการบรหารการศกษา, [ออนไลน ], แหลง ขอมล :

http://portal.in.th/kitsuntorn/pages/1288/ (๙ พฤษภาคม ๒๕๖๐). ๑๙ภาวดา ธาราศรสทธ และวบลย โตวณะบตร, หลกและทฤษฎการบรหารการศกษา, หนา ๑๐-๑๖.

๑๑

เฟรดรก ดบบลว เทยเลอร (Frederick W. Taylor) วศวกรชาวอเมรกน เปนผทเสนอ ทฤษฎการจดการตามหลกวทยาศาสตร (Scientific Management) และไดชอวาเปนบดาแหงการจดการ ตามหลกวทยาศาสตร โดยนาแนวความคดเชงวทยาศาสตรมาใชกบการจดการเปนคนแรก ซงแนวความคดทส าคญ คอ แนวความคดทวา คนหาหนทางท ดทสดในการปฏบตงาน (The One Best Way) โดยมองวาการท างานทกอยางในองคการจะมวธการทดทสดเพยงวธเดยวนอกเหนอจากน เทยเลอร ไดพฒนาวธการ

อองร ฟาโยล (Henri Fayol) ไดชอวาเปนบดาของทฤษฎการจดการการปฏบตการ (Operational Management Theory) หรอนกวชาการบางทานถอวาเปนบดาของการบรหารจดการสมยใหมดวย รวมทงเป นผ เสนอทฤษฎบรห ารองคการอยางเปนทางการ (Formal Organization Theory) อองร ฟาโยล เชอวาการบรหารนนเปนเรองของทกษะและสนใจทจะศกษาองคการโดยรวมและมงเนน ท กจกรรมการจดการ (Managerial Activities) การบรหารงานตามหนาทโดยกระบวนการจดการ ๕ อยาง หรอ POCCC ซงประกอบดวย

๑. การวางแผน (Planning) ๒. การจดองคการ (Organizing) ๓. การบงคบบญชา หรอการสงการ (Commanding) ๔. การประสานงาน (Coordinating) ๕. การควบคม (Controlling)

โดยทง ฟาโยล และ เทยเลอร จะเนนทตวบคคลผปฏบตงานและวธการท างานวาไดประสทธภาพและประสทธผล แตจะไมมองดาน “จตวทยา”๒๐

อองร ฟาโยล (Henri Fayol) เปนนกอตสาหกรรมชาวฝรงเศส มประสบการณดานการบรหารองคการของรฐขนาดใหญ ไดน าเสนอหลกการทเขาเรยกวา หลกการจดการ ๑๔ ประการ (Fayol's Fourteen Principles of Management) ซงมรายละเอยดดงน๒๑ คอ

๑. การจดแบงงาน (Division of Work) หลกการกคอ การท าใหคนจ านวนมากทตองมาท างานรวมกน ไดมการจดแบงหนาทตามความสามารถ หรอความเชยวชาญพเศษของแตละคน เพอใหสามารถท างานไดอยางมประสทธภาพมากขน

๒. การ มอ านา จหนาท และความรบผ ดชอบ (Authority and Responsibility)๒๒

ผจดการ ตองสามารถออกค าสงไดสอดคลองกบ อ านาจหนาท ทไดรบมอบหมาย ท าใหค าสงทออกไปนนมความถกตองและเกดความรบผดชอบควบคกนไป เมอใดทมการใชอ านาจหนาท เมอนนความรบผดชอบกจะตองตดตามไปดวย

๓. ความมวนย (Discipline) ผใตบงคบบญชาหรอพนกงานตองเชอฟงและเคารพกฎเกณฑขององคการ การทคนจะมวนยทดนนเกดจากความเปนผน าทมประสทธภาพ มความเขาใจท

๒๐เรองเดยวกน, หนา ๑๗. ๒๑กตตสนทร เตยวฒนาตระกล วาท ร.ต., ทฤษฎการบรหารการศกษา, [ออนไลน ], แหลง ขอมล :

http://portal.in.th/kitsuntorn/pages/1288/ (๑๐ เมษายน ๒๕๕๔). ๒๒ภาวดา ธาราศรสทธ และ วบลย โตวณะบตร, หลกและทฤษฎการบรหารการศกษา, หนา ๑๘.

๑๒

ชดเจนระหวางฝายจดการและคนท างาน ทงน เมอมการท าผดกฎระเบยบขององคการ กจะมผลท าใหไดรบโทษ

๔. เอกภาพของสายบงคบบญชา (Unity of Command) พนกงานหรอลกจางทกคนจะไดรบค าสงจากผบงคบบญชาเพยงคนเดยว สายบงคบบญชาจะมลกษณะเปนทอดๆ ไป แตละคนจะรวาใครคอเจานายของตน

๕. เอกภาพในทศทาง (Unity of Direction) แตละคนในกลมกจกรรมขององคการจะมจดมงหมายเดยวกน รบแผนเดยว และจากหวหนาคนเดยว

๖. ผลประโยชนของหมคณะจะตองเหนอผลประโยชนสวนตน (Subordination of Individual Interests to the General Interests) คนทเขามาท างานในองคการนนจะตองยอมรบวาผลประโยชนขององคการจะตองมาเหนอผลประโยชนสวนตน

๗. มระบบคาตอบแทนทยตธรรม (Remuneration) คนท างานแมจะตองเหนแกผลประโยชนขององ คการเหนอผลประโยชนสวนตน แตองคการกจะตองทาหนาทจดระบบคาตอบแทนใหเหมาะสมแกความสามารถและเปนไปอยางยตธรรม

๘. ระบบการรวมศนย (Centralization) การรวมศนยในทน หมายถง ระดบของการทผใตบงคบบญชาจะมสวนในการตดสนใจอยางไร การจะกระจายอ านาจ หรอรวมอ านาจเพยงใดนน ขนอยกบความเหมาะสม ประเดนจะอยทวา ท าอยางไรจงจะรวมศนยไดในแตละกรณ แนวคดนมองเหนความจ าเปนขององคการทตองมศนยรวมอ านาจ

๙. สายบงคบบญชา (Scalar Chain) หมายถง สายการบงคบบญชาจากระดบสงลงมาสระดบต าสด สายการสอสารตดตอกจะเปนไปตามน คอจะเปนไปตามระดบขน อยางไรกตามถาสายการบงคบบญชากอใหเกดการเสยเวลาลาชา กใหมการขามขนตอนได และทงน ตองเปนขอตกลงระหวางสวนงานทเกยวของ

๑๐. ความเปนระบบระเบยบ (Order) หมายถง คนกด หรอวสดอปกรณทงหลายกด จะอยในทอนเหมาะสมในเวลาอนเหมาะสม ความเปนระบบระเบยบนในสวนหนงหมายความวา ถาเกดการเปลยนแปลง เชน คนงานปวย ลางาน งานกสามารถมคนทดแทนได เพราะมความเปนระบบท าใหรงานกน

๑๑. ความเทาเทยมกน (Equity) ในทน ผ เปนหวหนาจะตองมการตอบสนองตอผใตบงคบบญชาอยางมเมตตา และยตธรรม การใชอ านาจของผบรหารจะเปนไปดวยหลกการ มใช จะท าอะไรไดตามใจ

๑๒. ความมนคง และสามญฐานะของบคลากร (Stability of Tenure of Personnel) ทงนโดยมองวา การทมคนเปลยนงานบอยๆ นนจะท าใหงานไมมประสทธภาพ ฝายบรหารควรวางแผนงานใหสามารถมการทดแทนก าลงคนกนได เมอมต าแหนงวางลง

๑๓. การรเรมสรางสรรค (Initiative) ผใตบงคบบญชาจะสามารถมความคดรเรมสรางสรรค ทจะท างานออกมาไดในระดบทสง

๑๔. วญญาณแหงหมคณะ (Esprit de Corps) การสรางขวญและก าลงใจในการท างาน มความราบรน และความเปนปกแผนในหมคณะ

๑๓

จากการศกษาแนวคด ทฤษฎของ อองร ฟาโยล (Henri Fayol) ทผานมาขางตนสามารถสรปลกษณะสาระส าคญหลกๆ ไดดงน หลกการท างานเฉพาะทาง (Specialization) คอ การแบงงานใหเกดความช านาญเฉพาะทาง สวนหลกสายบงคบบญชา เรมจากบงคบบญชาสงสดสระดบต าสด โดยอาศยหลกความเปนเอกภาพของการบงคบบญชา (Unity of Command) หลกขอบขายของการควบคมดแล (Span of Control) ผดแลหนงคนตอ ๖ คนทจะอยใตการดแลจงจะเหมาะสมและมประสทธภาพทสด ใชการสอสารแนวดง (Vertical Communication) การสอสารโดยตรงจากเบองบนสเบองลาง ใชหลกการแบงระดบการบงคบบญชาใหนอยทสด คอ ไมควรมสายบงคบบญชายดยาว หลายระดบมากเกนไป และใชหลกการแบงความรบผดชอบ ระหวางสายบงคบบญชา และสายเสนาธการ (Line and Staff Division)

๓) แนวคดของไลนดาล เออวคและลเธอร กลค (POSDCORB MODEL) ไลนดาล เออวคและลเธอร กลค (Luther H. Gulick and Lyndall Urwick) เปนผ คด

รปแบบการบรหารจะรจกการด าเนนการทง ๗ ประการน เปนอยางด โดยมค ายอวา POSDCORB (CO คอค าเดยวกน)มการน ารปแบบการจดการของทงสองไปใชในการจดการองคการสมยใหมอยางกวางขวาง แนวความคดนสอดคลองกบทฤษฎการจดการของทง ฟาโยล (Henri Fayol) เทยเลอร (Frederick W. Taylor) และ เวเบอร (Max Weber)๒๓

การด าเนนงานกจกรรมในการจดการของ กลค และ เออรวค (Luther H. Gulick and Lyndall Urwick) ซงไดเสนอกจกรรมสาหรบการจดการไว ๗ ประการ ซงเรยกยอๆ วา POSDCORB กจกรรมส าหรบการจดการนไดสรปไวในหนงสอ “Papers on The Science of Administration” ในป ค.ศ. ๑๙๓๖ โดยมวธการด าเนนกจกรรมส าหรบการบรหารจดการ ดงน

๑. การวางแผน (Planning) หมายถง การก าหนดงาน วตถประสงคในการปฏบตงานและวธการปฏบตงาน กอนทจะมการปฏบตจรง

๒. การจดองคการ (Organizing) หมายถง การก าหนดหนาทของบคคล หรอหนวยงานตางๆ รวมถงวธตดตอประสานงานระหวางกน

๓. การจดคนเขาท างาน (Staffing) หมายถง การบรหารงานดานบคคล การสรรหาการพฒนาบคคล และการเสรมสรางบรรยากาศการทางานทด

๔. การวนจฉยสงการ (Directing) หมายถง การสงการหลงจากการพจารณางานและตดตามผลการปฏบต

๕. การประสานงาน (Coordinating) หมายถง การสรางความรวมมอกนระหวางบคคลในต าแหนงตางๆ หรอหนวยงานตางๆ เพอใหเกดความคลองตวและมประสทธภาพในการปฏบตงาน

๖. การรายงาน (Reporting) หมายถง การแจงใหผท มหนาทรบผดชอบตางๆ ทงผบงคบบญชา และผใตบงคบบญชาทราบความเคลอนไหว ความกาวหนาในการด าเนนงานภายในหนวยงาน

๒๓กตตสนทร เตยวฒนาตระกล วาท ร.ต., ทฤษฎการบรหารการศกษา, [ออนไลน ], แหลง ขอมล :

http://portal.in.th/kitsuntorn/pages/1288/ (๑๐ เมษายน ๒๕๖๐).

๑๔

๗. การจดท างบประมาณ (Budgeting) หมายถง การท าโครงการจดสรรงบประมาณการท าบญช และการควบคมการใชจายใหรดกม๒๔

จากการศกษาแนวคดของ ไลนดาล เออวคและลเธอร กลค (Luther H. Gulick and Lyndall Urwick) สรปไดวาทงสองนนวางแนวทางการด าเนนงานตงแตกอนกอเกดองคการจนกระทงเปนองคการทสมบรณโดยใหความส าคญกบ การควบคม การสงการ การประสานงาน และการตดตามรายงานผล โดยมการจดงบประมาณเปนสวนสนบสนน แตหวใจหลกของแนวคดนนาจะขนกบการประสานงานระหวางหนวยงานยอยตางๆ และภาวะผน าของผน าเปนหลก ๔) ทฤษฎการจดการแบบระบบราชการของแมกซ เวเบอร แมกซ เวเบอร (Max Weber) เปนนกสงคมวทยา ชาวเยอรมน ไดน าเสนอทฤษฎการจดการแบบระบบราชการ (Bureaucratic Management) แมกซ เวเบอร เหนวาเปนลกษณะองคการ ทเปนอดมคต ทองคการทงหลายควรจะเปน หากไดรบการพฒนาในระดบทเหมาะสม โดยสรปแลวแนวคดการจดองคการของ แมกซ เวเบอร ม ๖ ประการดงน๒๕

คอ

๑. องคการตองมการจดแบงงานออกเปนสวนๆ เพอใหแตละสวนงาน ไดมโอกาสท างานในสวนทงายพอ และมการก าหนดงานนนๆ ใหชดเจน และไมสบสน (Division of Labor)

๒. องคการนนตองมสายบงคบบญชาตามล าดบชน (Authority Hierarchy) โดยส านกงานหรอต าแหนงตางๆ ถกจดใหเปนล าดบชน โดยส านกงานและต าแหนงงานทอยใตหนวยงานหรอต าแหนงงานนนจะอยภายใตการดแลในระดบสงขนไป

๓. ระบบการคดเลอกคนนนตองกระท าอยางเปนทางการ (Formal Selection) ทกคนทเขารวมในหนวยงานนน จะถกคดเลอกมาตามความสามารถและคณสมบตซงแสดงใหเหนไดดวยการฝกอบรม การศกษาทไดรบ และการจดใหมระบบการคดเลอกหรอสอบคดเลอกอยางเปนทางการ

๔. องคการตองมระเบยบ และกฎเกณฑ (Formal Rules and Regulations) ทงนเพอใหสามารถประกนความเปนเอกภาพในการด าเนนการ และการก ากบการท างานของพนกงาน ผท าหนาทดานการจดการจงตองมกฎเกณฑเอาไวเพอเปนการก ากบพฤตกรรมของทงสองฝาย

๕. ความไมเลอกทรกมกท ชง (Impersonality) ความจ รงค าวา Impersonality หมายถง การไมมอะไรเปนพเศษเปนการสวนตว ไมมการถอเอาสายสมพนธในครอบครวเปนใหญ ไมมการใหสทธพเศษแกบคคลใดบคคลหนง ถาจะท าอะไรกตองใหเปนไปตามกฎเกณฑทไดมการก าหนดเอาไว

๖. การแยกระบบการท างานออกเปนสายอาชพ (Career Orientation) โดยฝายบรหารเองกไมใชเจาขององคการ แตเปนนกบรหารหรอนกจดการทเขาสต าแหนงตามความสามารถของตน โดยแยกความผกพนและความเปนเจาของออกจากกน คนท างานแตละระดบกไดรบอตราคาตอบแทนอยางเปนระบบ มการเลอนขน และการเตบโตภายในหนวยงานไดตามล าดบ

๒๔พรนพ พกกะพนธ, ภาวะผน าและการจงใจ, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพจามจ รโปรดกท ,

๒๕๔๔), หนา ๓-๔. ๒๕กตตสนทร เตยวฒนาตระกล วาท ร.ต., ทฤษฎการบรหารการศกษา, [ออนไลน ], แหลง ขอมล :

http://portal.in.th/ kitsuntorn/pages/1288/ ( ๑๐ เมษายน ๒๕๖๐).

๑๕

อยางไรกตามระบบราชการกมทงขอดและขอเสย ซงในดาน ขอเสย คอ สายบงคบบญชายดยาวการท างานตองอางองกฎระเบยบ จงชกชาไมทนตอการแกไขปญหาในปจจบน เรยกวา ระบบ “Red Tape”๒๖ ในดานขอด คอ ยดประโยชนสาธารณะเปนหลก การบงคบบญชา การเลอนขนต าแหนงทมระบบระเบยบ แตในปจจบนระบบราชการก าลงถกแทรกแซงทางการ เมองและทางเศรษฐกจ ท าใหเรมมปญหา ข) ทฤษฎองคการแบบดงเดมใหม (Neo-Classic)๒๗

๑) แนวคดของเอลตน เมโย บดาแหงการบรหารงานแบบมนษยสมพนธ เอลตน เมโย (Elton Mayo) บดาแหงการบรหารงานแบบมนษยสมพนธ เอลตน เมโยพยายามทดลองวามปจจยอะไรบางทจะท าใหคนท างานอยางเตมท และกลาววามนษยสมพนธมสวนในการทจะท าใหคนท างานมากหรอนอย เปนตวก าหนดมาตรฐานในการท างาน มนษยสมพนธ (Human Relation) การวจยหรอการทดลองฮอรทอรน (Hawthon Experiment) ท เอลตน เมโย กบคณะท าการวจยเรมทขอสมมตฐานวาสงแวดลอมมผลตอประสทธภาพการท างานของคนงาน มการคนพบจากการทดลองคอ มการสรางกลม แบบไมเปนทางการในองคการ ท าใหเกดแนวความคดใหมทวา ความสมพนธของมนษย มความส าคญมาก ซงผลการศกษาทดลองของเอลตน เมโยและคณะ พอสรปไดดงน

๑. คนเปนสงมชวต จตใจ ขวญ ก าลงใจ และความพงพอใจ เปนเรองส าคญในการท างาน

๒. เงนไมใชสงลอใจทส าคญแตเพยงอยางเดยว รางวลทางจตใจมผลตอการจงใจในการท างานไมนอยกวาเงน

๓. การท างานขนอยกบสภาพแวดลอมทางสงคม มากกวาสภาพแวดลอมทางกายภาพ คบทอยไดคบใจอยยากขอคดทส าคญการตอบสนองคนดานความตองการศกดศรการยกยองจะสงผลตอประสทธภาพและประสทธผลในการท างานจากแนวคด “มนษยสมพนธ”

๒) ทฤษฎลาดบขนความตองการ ๕ ขนของอบราฮม มาสโลว (Abraham Harold Maslow) มาสโลว เปนฐานจตวทยามนษยนยม ไดพฒนาทฤษฎแรงจงใจ ซงมอทธพลตอระบบการศกษาของอเมรกาเปนอยางมากทฤษฎของมาสโลวมพนฐานอยบนความคดทวา การตอบสนองแรงขบเปนหลกการเพยงอนเดยวทมความส าคญทสด ซงอยเบองหลงพฤตกรรมของมนษย มาสโลว มความเชอวามนษยมแนวโนมทจะมความตองการอนใหมทสงขน แรงจงใจของคนเรามาจากความตองการ พฤตกรรมของคนเรามงไปสการตอบสนองความพอใจ มาสโลว แบงความตองการพนฐานของมนษยออกเปน ๕ ระดบดวยกน๒๘

ไดแก

๑. ความตองการทางกายภาพ (Physiological Needs) หมายถง ความตองการพนฐานของรางกายซงจ าเปนในการด ารงชวต ไดแก ความตองการอาหาร น า อากาศ เสอผา

๒. ความตองการความปลอดภย (Safety or Security Needs) หมายถง ความตองการความมนคงปลอดภย ทงทางดานรางกายและจตใจ

๒๖ภาวดา ธาราศรสทธ และ วบลย โตวณะบตร, หลกและทฤษฎการบรหารการศกษา, หนา ๑๙. ๒๗เรองเดยวกน, หนา ๑๐. ๒๘กตตสนทร เตยวฒนาตระกล วาท ร.ต., ทฤษฎการบรหารการศกษา, [ออนไลน ], แหลง ขอมล :

http://portal.in.th/ kitsuntorn/pages/1288/ (๑๐ เมษายน ๒๕๖๐).

๑๖

๓. ความตองการทางสงคม (Social Needs or The Love and Belonging) หมายถง ความตองการทจะเปนทรกของผอน และตองการมสมพนธภาพทดกบบคคลอน

๔. ความตองการการยกยองมชอเสยง (Esteem Needs) หมายถง ความปรารถนาทจะมองตนเองวามคณคาสง เปนทนาเคารพยกยองจากทงตนเองและผ อน ตองการทจะใหผอนเหนตนมความสามารถ มคณคา มเกยรต มต าแหนงฐานะ บคคลทมความตองการประเภทนจะเปนผทมความมนใจในตนเอง

๕. ความตองการทจะรจกตนเอง ตามสถานภาพทแทจรง และความส าเรจของชวต (Self Actualization Needs) หมายถง ความตองการทจะรจกและเขาใจตนเองตามสภาพ ทแทจรงเพอพฒนาชวตของตนเองใหสมบรณ (Self-Fulfillment) รจกคานยม มาสโลวตงสมมตฐานเกยวกบความตองการมนษยไวดงน ๑. มนษยมความตองการอย เสมอ ๒. ความตองการทไดรบการตอบสนองแลวจะไมเปนสงจงใจของพฤตกรรมนนๆ อกตอไป ๓. ความตองการของมนษยจะเรยงกนเปนล าดบขนตามความส าคญ

จากการศกษาทฤษฎล าดบขนความตองการของมาสโลว จะเหนไดวาเปนแนวทฤษฎทจ าเปนส าหรบการจดการองคการทงขนาดเลกและขนาดใหญ ความเขาใจในความตองการของมนษยอยางลกซงเปนเรองทส าคญ ในการจดการองคการจะประสบความส าเรจหรอลมเหลวนนกขนอย กบคนหรอพนกงานขององคการ ผบรหารและผน าองคการ ซงตองมความเขาใจในจตใจมนษย เพอทจะบรหารพนกงานและองคการไปสความส าเรจอยางมประสทธภาพ โดยผลลพธทไดจากความเขาใจน จะท าใหเราสามารถสรางแรงจงใจและกระตนใหพนกงานแสดงออกถงความคดสรางสรรค ซงจะท าใหเกดการสรางผลงานทางบวกใหกบองคการนนเอง

๓) ทฤษฎ X และ Y เปนผซงน าเสนอแนวคด ทฤษฎ X และทฤษฎ Y ซงทฤษฎนอาจจะเรยกไดวาเปนทฤษฎการมองตางมม แนวคดของ แมคเกรเกอร ทฤษฎ X และ Y มองวาคนตางกน X มองคนในแงราย มองวาคนขเกยจ คนเกยจครานชอบหลบหนงานเมอมโอกาส สวน Y มองคนในดานด ชอบทจะท างานโดยธรรมชาต ในความเปนจรงของคนทกคน ไมมใครทจะรายอยางไมมขอดเลย และในทางกลบกนกคงจะไมมใครทดจนกระทงไมมขอดางพรอยเลย

ทฤษฎ X (Theory X) เปนปรชญาการบรหารจดการแบบดงเดม โดยมองวาพนกงานเกยจคราน ไมกระตอรอรน ไมชอบงานและพยายามหลกเลยงงาน

ทฤษฎ Y (Theory Y) เปนปรชญาการบรหารจดการ โดยมองวาพนกงานมความรบผดชอบ มความคดรเรมในการแกปญหาในการท างานและไมมความเบอหนายในการท างาน๒๙

แมคเกรเกอร ไดเรยกรองใหผบรหารเปลยนแปลงมมมองมนษยจากมมมองตามทฤษฎ X ไปเปนมมมองตามทฤษฎ Y แตผบรหารตองปรบสภาพการท างานใหเหมาะสมกบการท างา น การบรหารงานตามแนวความคดน ขนอยกบผบรหารวามองคนในดานไหนเพอความสอดคลองของการบรหาร เชน หากผบรหารมองคนในดาน X กจะบรหารงานแบบเผดจการ ควบคมอยางใกลชด ลงโทษอยางรนแรง แตถาหากผบรหารมองคนในดาน Y ผบรหารกจะใชวธการบรหารแบบมสวนรวม หรอแบบประชาธปไตย เปดโอกาสใหพนกงานแสดงความคดเหน ซงปจจยทง ๒ อยางสามารถ

๒๙ภาวดา ธาราศรสทธ และ วบลย โตวณะบตร, หลกและทฤษฎการบรหารการศกษา, หนา ๓๒.

๑๗

ปรบเปลยนไดตามสภาพ คอ X อาจจะเปลยนเปน Y หรอ Y อาจจะเปลยนเปน X กได ทฤษฎ X และ Y ยงใชไดกบการมองผบรหารไดดวย คอ มองผบรหารเปน ๔ แบบ ดงน คอ

แบบท ๑ Poor Manager ไมสนใจทงคนไมสนใจทงงาน งานกไมสนคนกไมสราง แบบท ๒ Dictate Manager เนนงานมาก เอาจรงเอาจงกบงาน งานตองเสรจ ไมสน

เรองของคน แบบท ๓ Playboy Manager ใจด ใหความสนใจกบลกนองมาก ใหความสนใจกบคน

แตไมใหความสนใจกบงาน ผบรหารประเภทนจะเปนทรกของลกนอง แบบท ๔ Professional Manager คอ ใหความสนใจทงคนทงงาน นอกเหนอจากการมองผบรหารแลวยงสามารถมองผปฏบตงาน ได ๔ แบบเหมอนกน

โดยเอาความรบผดชอบ และความรเขามาจบ หรอทเรยกวา วฒภาวะ (Maturity) ซงมองคประกอบสองสวน คอความรในงานทท าและความรบผดชอบในงานทท า เราสามารถแบงผปฏบตงานออกไดเปน ๔ แบบ คอ

๑. ลกนองทไมมความร ความรบผดชอบเลย (โง-ขเกยจ) ๒. ลกนองทมความรบผดชอบมาก แตไมมความร (โง-ขยน) ๓. มความร แตไมมความรบผดชอบ (ฉลาด-ขเกยจ) ๔. มทงความรและความรบผดชอบ (ฉลาด-ขยน) ซงทง ๔ แบบสามารถเปลยนแปลงได ขนอย กบหวหนา วารจกพฒนาเขาหรอไม

นอกจากนยงมนกวชาการชอ วลเลยม อช (William G. Ouchi) ชาวญปนซงไดเสนอ ทฤษฎ Z (Z Theory) อช ศาสตราจารยแหงมหาวทยาลย UCLA (University of California at Los Angeles) ทฤษฎน รวมเอาหลกการของทฤษฎ X และ Y เขาดวยกน แนวความคดน กคอ องคการตองมหลกเกณฑทควบคมมนษย แตมนษยกรกความเปนอสระ และมความตองการ หนาทของผบรหารจงจ าเปนตองปรบเปาหมายขององคการใหสอดคลองกบเปาหมายของบคคลในองคการเปนบทสรป เพอผสานสองทฤษฎเขาดวยกนมองคประกอบ ทส าคญ ๔ ประการ คอ ๑.การท าใหปรชญาทก าหนดไวบรรล ๒.การพฒนาผใตบงคบบญชาใหท างานอยางมประสทธภาพ ๓.การใหความไววางใจแกผใตบงคบบญชา ๔. การใหผใตบงคบบญชามสวนรวมในการตดสนใจ

๔) ทฤษฎ ๒ ปจจยแนวความคด ปจจยสขวทยาหรอปจจยจงใจ หรอเรยกอกอยางหนงวาทฤษฎเกยวกบแรงจงใจโดย เฮรซเบรก ไดศกษาเรองเกยวกบแรงจงใจของคน ศกษาโดยการสมภาษณพนกงานในเรองของความพงพอใจทไดรบจากการท างาน ซงท าใหไดผลสรปวา แรงจงใจของมนษยจะประกอบดวย ๒ ปจจย๓๐

คอ ๑. ปจจยสขวทยา (Hygiene Factors) หรอปจจยภายนอก เปนปจจยทใ ช

บ ารงรกษาจตใจของผปฏบตงาน ทจะท าใหมก าลงใจในการท างาน เชน เงนเดอน สวสดการ สภาพแวดลอมในการท างาน ความสมพนธกบเพอนรวมงาน การบงคบบญชา นโยบายและการบรหารงานขององคการ เปนตน

๓๐กตตสนทร เตยวฒนาตระกล วาท ร.ต., ทฤษฎการบรหารการศกษา, [ออนไลน ],แหลง ขอมล :

http://portal.in.th/ kitsuntorn/pages/1288/, (๑๐ เมษายน ๒๕๖๐).

๑๘

๒. ปจจยจงใจ (Motivation Factors) หรอปจจยภายใน เปนปจจยท เกยวของในเรองของการกระตน ใหผปฏบตงานดขน เชน การท างานไดดวยตนเอง การท างานบรรลผลส าเรจการไดรบค าชมเชยการไดรบการยอมรบนบถอจากคนอน ความกาวหนาในต าแหนงหนาทการงาน มความรบผดชอบ เปนตน

ปจจยสขวทยานนจะเปนแรงจงใจทสนองตอบตอความตองการภายนอกของคน สวนปจจยจงใจ จะเปนแรงจงใจทส าคญตอคน มากกวาปจจยสขวทยา หรอพดใหงายๆ กตองกลาววาปจจยสขวทยาจะท าใหคนพงพอใจไดในเบองตนและจะมผลตอคนอยไมนานนก สวนปจจยจงใจ จะกอใหเกดแรงจงใจกบคนอยไดนานกวาปจจยสขวทยา ปจจยจงใจทประกอบดวย การทคนท างานจนบรรลผลส าเรจตามเปาหมายทวางไว การไดรบการยอมรบจากหวหนางานหรอคนรอบขาง การทไดท างานอยางเปนตวของตวเอง การทจะตองมความรบผดชอบตองาน ทตนเองท าอย การไดรบการเลอนขนเลอนต าแหนง หรอการเจรญเตบโตในวฒภาวะสวนตวขนไปเรอยๆ นนจะท าให คนเกดแรงจงใจทจะท างานใหดยงขนไปเรอยๆ เพราะสงตางๆ เหลานจะตอบสนองความตองการในจตใจของคน และเปนแรงจงใจคนใหท างานไดดกวาปจจยสขวทยา

นอกจากน เฮรซเบรก ยงกลาวไวอกวา ๑. องคการควรจะใหคนท างานททาทาย อยางเตมความสามารถ ๒. พนกงานทท างานไดอยางมประสทธภาพ และเตมความสามารถจะ ตองไดรบการเพมความรบผดชอบใหสงขน ๓. หากงานไมมความทาทาย และไมท าใหคนท างานไดอยางเตมความสามารถแลวจะเกดปญหาในเรองของแรงจงใจในการท างาน

ค) ทฤษฎองคการสมยใหม (Modern Management) ๓๑ แนวความคดการจดการองคการสมยใหมน ยงคงตงอยบนพนฐานแนวความคดของ

ทฤษฎ ๒ ยคแรก โดยจะเปนแนวความคดทเปนการเพมเตมขนมาจากพนฐานเดม เพออธบายทฤษฎทยคเดม ไมสามารถอธบายได แตอยบนพนฐานของทฤษฎสมยเดมทง ๒ ยค ทฤษฎสมยใหมจะมสงทเพมเตมขนมาใหมกคอ ใหความสนใจกบสาขาวชาการตางๆ หลายๆ สาขาวชา เพอนามาอธบายปรากฏการณขององคการ เชน เอาวชาเศรษฐศาสตร คอมพวเตอร วทยาศาสตร มาผสมผสานกน หรอทเรยกวา สหวทยาการ ในทฤษฎองคการสมยใหมจะมลกษณะการจดการองคการยอยๆ อย ๒ ทฤษฎ คอ

๑) ทฤษฎ เช ง ระบบ IPOFE Input-Process-Output-Feedback-Environment ทฤษฎเชงระบบ (System Theory) เสนอโดย รชารด จอหนสน ฟรมอนต แคสต และ เจมส โรเซนสไวก (Richard Johnson, Fremont Kast and James Rosenzweig) ซงมองวาองคการเปนระบบๆ หนง ทมสวนประกอบ ๕ สวนดวยกน ไดแก

๑. Input สงน าเขาหรอทรพยากรทใชในการบรหารงานขององคการ ๒. Process กระบวนการทใชในการแปลงสงน าเขาหรอทรพยากรทใชในการ

บรหารงานขององคการ ใหออกมาเปนสงสงออก หรอ ผลผลต หรอ การบรการ ๓. Output สงสงออก หรอ ผลผลต หรอ การบรการ

๓๑กตตสนทร เตยวฒนาตระกล วาท ร.ต., ทฤษฎการบรหารการศกษา, [ออนไลน ],แหลง ขอมล :

http://portal.in.th/ kitsuntorn/pages/1288/, (๑๐ เมษายน ๒๕๖๐).

๑๙

๔. Feedback ขอมลยอนกลบ แสดงถงวาผลผลต หรอการบรการไดรบความพงพอใจ หรอไม ซงจะเปนขอมลทกลบมาสกระบวนการของการน าเขา (Input)

๕. Environment สภาพแวดลอมทมผลกระทบตอการบรหารจดการ เชน เศรษฐกจ การเมอง วฒนธรรม สงคม ชมชน วด โรงเรยน หรอสวนราชการ เปนตน

๒) ทฤษฎการบรหารตามสถานการณ ทฤษฎการบรหารตามสถานการณ (Contingency Theory of Management) พฒนา

มาจากความอสระ ทวาองคการทเหมาะสมทสดควรจะเปนองคการทมโครงสราง มระบบทสอดคลองกบสภาพแวดลอมและสภาพความเปนจรง๓๒

ง) ทฤษฎองคการยคหลงใหมหรอยคไรระเบยบ เนองจากปจจบน ปญหาทกปญหามความสลบซบซอน มตวแปรมากมายทงตวแปรทควบคมไดและควบคมไมได เพราะฉะนนเราจะท างานตามระเบยบตามกฎเกณฑไมได เราตองใชการบรหารแบบนอกกรอบ หรอ เปนการสรางระเบยบใหมขนมาใชในการบรหาร เพอใหองคการมประสทธภาพและประสทธผล

๑) การประยกตสวนประกอบขององคการ การแบงรปแบบขององคการสามารถแบงออกไดหลายวธ เชน แบงตามลกษณะหนาท

ขององคการ แบงตามภมศาสตร แบงตามการจดระเบยบภายใน แบงตามลกษณะกฎหมายทจดตงองคการ แตในความเหนของ เฮนร มนทซเบรก องคการประกอบดวยสวนประกอบพนฐานส าคญอย ๕ สวน คอ

๑. ฝายปฏบตงานหลก คอ สมาชกองคการ ทท าหนาท เปนผปฏบตงานหลก เชน การผลตสนคาและบรการ ซงถอไดวาเปนปจจยส าคญ

๒. นกบรหารระดบสง คอ ท าหนาทบญชาการสงสด มหนาทส า คญคอ การดแลใหองคการท าหนาทของตนไดอยางมประสทธผล เชน จดสรรทรพยากร แกไขปญหาความขดแยง ประเมนผลการท างาน บรหารความสมพนธระหวาง องคการกบสงแวดลอม ก าหนดนโยบาย

๓. นกบรหารระดบกลาง ท าหนาท เปนตวเชอมความสมพนธ ระหวางผบรหารระดบสงกบฝายปฏบตงานหลก

๔. ฝายทปรกษา ท าหนาทวเคราะห ปรบปรงและก าหนดมาตรฐานงาน เชน ฝายวจยและพฒนา ฝายใหค าปรกษา

๕. ฝายสนบสนน ท าหนาทชวยเหลอ ๒) รปแบบขององคการ รปแบบขององคการ โดยใชหลกการพจารณาวา องคการมลกษณะและสวนประกอบ

ขององคการเปนหลก ซงแบงได ๕ แบบ๓๓ คอ

๑. องคการแบบเรยบงาย มสวนประกอบส าคญ ๒ สวน คอ ๑. นกบรหารระดบสง และ ๒. ฝายปฏบตงานหลก เชน ธรกจขนาดยอม รานคาตางๆ รานขายวสดกอสราง

๓๒กตตสนทร เตยวฒนาตระกล วาท ร.ต., ทฤษฎการบรหารการศกษา, [ออนไลน ],แหลง ขอมล : http://portal.in.th/ kitsuntorn/pages/1288/, (๑๐ เมษายน ๒๕๕๔).

๓๓สนทร โคตรบรรเทา , รศ.ดร. , หลกการและทฤษฎการบรหารการศกษา , พมพครง ท ๒ , (กรงเทพมหานคร : ส านกพมพปญญาชน, ๒๕๕๒), หนา ๑๑๕-๑๑๘.

๒๐

๒. องคการแบบระบบราชการ แบบเครองจกรกล เปนไปตามแนวความคดของ แมกซ เวเบอร คอ องคการแบบระบบราชการ ทมโครงสราง ๗ ขอ ซงมทงหนวยงานทเปนบรษทเอกชนและภาครฐบาล เชน กระทรวง ทบวง กรม กอง โดยจะพจารณาไดจากการน าโครงสรางทง ๗ ขอ มาจบและมสวนประกอบขององคการครบถวนทง ๕ สวน

๓. องคการระบบราชการแบบวชาชพ รปแบบคลายกบองคการระบบราชการแตมเงอนไขตรงทวา ฝายปฏบตงานหลก จะตองเปนผทไดรบการอบรม มความร มความเชยวชาญ เชน มหาวทยาลย โรงพยาบาล โรงเรยน ซงอาจจะเปนหนวยงานของรฐหรอเอกชนกได

๔. องคการแบบสาขามการแบงโครงสรางระดบกลางเปนองคการยอยๆ องคการรปแบบนผบรหารระดบกลาง จะมความส าคญมาก เพราะจะตองเปนผประสานงานระหวางสาขากบองคการแม เชน ธนาคารทเปนสาขา การไฟฟา องคการโทรศพท หรอหนวยงานทเปนบรษทขามชาต

๕. องคการแบบโครงการ เปนโครงการทจดตงขนมาและยมตวบคคลทมความรความสามารถ จากหลากหลายสาขาอาชพมาท างานรวมกน พอโครงการจบกสงตวกลบไป เชน องคการนาซา โครงการพระราชดาร

สมาคมผบรหารการศกษาแหงสหรฐอเมรกา (American Association of School Administration) เสนอแนวคดเกยวกบกระบวนการบรหารไว ๕ ประการ๓๔

คอ ๑. การวางแผน (Planning) หมายถง การวางแผนหรอโครงการส าหรบการ

ปฏบตงานในอนาคตใหตรงเปาหมายทตองการ โดยก าหนดงานทจะท าวธการ และวตถประสงคของงานนนๆ ไวลวงหนา

๒. การแสวงหา และก าหนดตวบคคลและอปกรณ (Allocation) หมายถง การแสวงหาก าหนดตวบคคล และวสดทกชนดทจ าเปนในการปฏบตงานตามแผน เพอใหงานนนส าเรจลลวงไปไดดวยด มประสทธภาพและประสทธผล

๓. การเสรมก าลงบ ารง (Stimulation) หมายถง การบ ารงขวญ กระตน และสงเสรมใหบคลากร ปฏบตงานอยางมประสทธภาพ เพอใหผลงานดทงปรมาณและคณภาพ

๔. การประสานงาน (Co–ordination) หมายถง การจดใหผแทนของหนวยงานยอย ทกหนวยงานพบปะปรกษาหารอกน เพอใหมโอกาสแสดงความคดเหนหรอทราบเรองการปฏบตงานของผอนและเพอใหงานสมพนธไมขดแยงกนโดยยดเปาหมายขององคการเปนหลก

๕. การประเมนผลงาน (Evaluation) หมายถง การตรวจสอบการปฏบตงานทกระยะใหทราบผลการปฏบตงานและปญหาทเกดขน เพอหาแนวทางแกไขทกระยะและประเมนผลขนสดทายเพอใหทราบผลการปฏบตงานและปญหาทเกดขน เพอการเปรยบเทยบผลงานทเกดขนกบผลงานทควรจะไดตามเปาหมายทตงไวตงแตตน เพอวางแผนใหมส าหรบการปฏบตงานในอนาคต ๓. ปจจยหรอทรพยากรในการจดการ (Management Resources) ปจจยทางการจดการพนฐานเปนททราบกนมานานแลววามอย ๔ ประการ ทเรยกวา ๔ M’s ไดแก คน (Man) เงน (Money) วสดอปกรณ (Material) และ วธการด าเนนงาน (Method) การทจดใหปจจยทง ๔ นเปนปจจยพนฐานของการจดการเนองจากการจดการเกอบทกอยางจ าเปนตองอาศย

๓๔ธระรตน กจจารกษ, เอกสารค าสอนวชาการบรหารการศกษา , (เพชรบรณ : บณฑตวทยาลย คณะครศาสตร สถาบนราชภฏเพชรบรณ, ๒๕๔๒), (ถายเอกสารเยบเลม), หนา ๖๗.

๒๑

คน เงน วสดอปกรณ และวธการด าเนนงาน เปนสวนส าคญทจะขาดเสยมได ไมวาจะเปนการบรหารงานของระบบราชการหรอการจดการในระบบธรกจของเอกชนกตองอาศยพนฐานเหลาน๓๕

แมวาในปจจบน ไดมนกวชาการบางทาน พยายามจะเพมปจจยใน การจดการเปน ๖ หรอ ๗ ประการบาง โดยในสวนทเสนอวามปจจยทางการจดการ ๖ ประการหรอ ๖ M’s๓๖

ประกอบดวย คน (Man) เงน (Money) วสดอปกรณ (Material) วธการด าเนนงาน (Method) การตลาด (Market) และ เครองจกร (Machine) สวนนกวชาการทเสนอปจจยทางการจดการ ๗ ประการ๓๗

ประกอบดวย คน (Man) เงน (Money) วสดอปกรณ (Material) อ านาจหนาท (Authority) เวลา (Time) ความตงใจในการท างาน (Will) และสงอ านวยความสะดวกตางๆ (Facilities)

โดยมองเหนวาอ านาจหนาทและเวลาเปนสงส าคญและจ าเปนตอการจดการ เพราะหากบรหารจดการเวลาไมเหมาะสม ตามประเภทของงานกจะท าใหไมไดรบประสทธภาพและประสทธผลทดตามความตองการมนกวชาการบางทานเพมปจจยไปถง ๙ ประการกม แตปจจยทางการจดการเดม ๔ ประการนนกยงเปนปจจยทไดรบการยอมรบกนมากทสด

๔. ทกษะดานการจดการ (Management Skills) งานของฝายจดการหรอฝายบรหารจ าเปนตองอาศยทกษะในการด าเนนการเปนอยางยง

ไมวาจะเปนการจดการงานทางธรกจ สถานศกษา โรงพยาบาลกตามลวนแลวตองการการจดการท ด ฝายจดการมกจะกลาววา เขาจะประสบความส าเรจเมอเขาสามารถท าใหบคคลทรวมงานซงมความช านาญหรอความสามารถในเรองตางๆ กนนนรวมแรงรวมใจกนท างานในองคการดวยความราบรน หนาทส าคญของฝายจดการ คอ ความสามารถในการสรางสมพนธไมตรการประสานงาน การประนประนอม การประเมนความคดเหนตางๆ และน าความสามารถพเศษของสมาชกในองคการเพอใหท างานบรรลเปาหมายขององคการได ซงหนาทดงกลาวฝายจดการสามารถพฒนาและสรางขนได ทกษะทจ าเปนทควรปลกฝงและพฒนาแกฝายจดการ๓๘

คอ ๑. ทกษะดานเทคนค (Technical Skill) เปนการมงหมายใหฝายจดการมความร

ความเขาใจและความสามารถในการท างานทใชฝมอ๓๙ หรอท อองร ฟาโยล (Henri Fayol) ไดกลาว

วา เปนเรองของการผลตเปนเรองของความเชยวชาญเฉพาะสาขาอาชพ การจดการระดบตน (Lower Management) จ าเปนตองมความสามารถดานนมาก เพอสามารถเปนทปรกษาและสาธตวธการตางๆ ใหคนงานในกลมทตนรบผดชอบไดเรยนร ทงนเพราะ คนงานทอยในระดบน จะท างานเกยวกบการใชฝมอ ส าหรบการจดการระดบกลาง (Middle Management) และการจดการระดบสง (Top

๓๕สพจน บญวเศษ, ความรเบองตนเกยวกบการบรหาร , (ชลบร : คณะมนษยศาสตรและ

สงคมศาสตร มหาวทยาลยบรพา, ๒๕๔๒), หนา ๗. ๓๖สมาน รงสโยกฤษฎ และ สธ สทธสมบรณ, หลกการบรหารเบองตน , (กรงเทพมหานคร :

สวสดการส านกพมพ ก.พ., ๒๕๓๖), หนา ๒๓. ๓๗เอกวทย มณธร, ผศ., วาท ร.ต., ดร., ความรเบองตนเกยวกบการบรหารและการจดการ ,

หนา ๘. ๓๘พยอม วงศสารศร, องคการและการจดการ, พมพครงท ๗, (กรงเทพมหานคร : สภา , ๒๕๔๒) ,

หนา ๓๗-๕๘. ๓๙ภาวดา ธาราศรสทธ และ วบลย โตวณะบตร, หลกและทฤษฎการบรหารการศกษา, หนา ๕๘.

๒๒

Management) ตองการทกษะดานเทคนคนอยลงตามล าดบ ทงนเพราะพนกงานทตนตองเกยวของดวยจะตองท างานระดบสงขน

๒. ทกษะดานมนษยสมพนธ (Human Skill) งานดานการจดการท ากบมนษยโดยตรงฉะนน การทจะท าใหบคคลทรวมงานกนอยรวมมอในการท างานจ าเปนตองเขาใจเรองราวมนษยเปนอยางด เขาใจถงสาเหตตางๆ ทผลกดนใหแสดงพฤตกรรมในรปตางๆ มความสามารถในการใชวธการตางๆ จงใจใหสมาชกในองคการอยากท างาน มวธการทสามารถโนมนาวเปลยนแปลงพฤตกรรมของบคคลทรวมงานใหมทศทางทพงประสงค ฉะนน ทกษะดานมนษย จงเปนสงส าคญ ทฝายจดการทกระดบ จ าเปนตองปลกฝงและพฒนาขนเพอใหเกดความรวมแรงรวมใจอยางด จากสมาชกในองคการทตนรบผดชอบ

๓. ทกษะดานความคด (Conceptual Skill) ทกษะดานน เกยวกบความสามารถในการมององคการในภาพรวมเปนการพจารณาหนาทตางๆ ในองคการและผลกระทบจากสงแวดลอมภายในและภายนอกทมตอองคการ ไมวาจะเปนการแปรเปลยนทางดานเศรษฐกจสงคมและการเมอง เพราะสงเหลานเปนปจจยส าคญตอกระบวนการตดสนใจของฝายจดการเปนอยางยง ทงน เพราะขายงานขององคการมความสมพนธเกยวของซงกนและกน อาท นโยบายการตลาดเปลยนแปลงไปจะสงผลกระทบตอฝายผลต ฝายบคคลและฝายการเงนตามมาดวย ทกษะดานความคดนจ า เปนตองอาศยความสามารถในการคดวเคราะหคดวจารณญาณ และคดรเรมสรางสรรค ฉะนน ผจดการระดบสง (Top Management) จ าเปนตองพฒนาทกษะนในระดบสง คอ ทกษะดานความคดและลดหลนนอยลงมาตามล าดบ

จากแนวความคด ทฤษฎทางการจดการทผานมาพอสรปไดวา การจดการ เปนภารกจ และกระบวนการของผบรหารในการใชศลปะและกลยทธตางๆ จดการองคการและการใชทรพยากรตางๆ ประสานใหเกดความรวมแรงรวมใจ ของสมาชกในองคการ ด าเนนงานใหบรรลวตถประสงคทก าหนดไว อยางไรกตาม แนวคด ทฤษฎทางการจดการมสาระส าคญ และขนตอนคลายคลงกน ผน าองคการควรตดสนใจเลอกแนวคดทเหนวาดทสดไปประยกตใหเกดประโยชนตอองคการของตนหรอตอการท างานของตนเปนส าคญ

๒.๒ แนวคดเกยวกบการทองเทยว

การวจยศกษาในครงน ผวจยไดศกษา ในเรองของความหมายของการทองเทยว ซงเปนเรองส าคญเพอใหการทองเทยวด าเนนไปไดอยางเปนระบบ และเพอใหเขาใจภาพรวมของการทองเทยวมากยงขน รายละเอยดและความหมายเกยวกบการทองเทยวและการทองเทยว มดงน

๒.๒.๑ ความหมายการทองเทยว การทองเทยว (Tourism) การทองเทยวกบการเดนทาง (Travel) สามารถใชสบเปลยน

กนได จนบางครงดเหมอนวาเปนความหมายเดยวกนแตถาพจารณาในเรองความหมายและพฤตกรรมแลว การเดนทางกบการทองเทยวแตกตางกนในพจนานกรมการทองเทยว (The Dictionary of Tourism) ไดใหความหมายการเดนทางวา “การเดนทางจากสถาน ทหนงไปสสถานทหนงโดยใชวธการและวตถประสงคในการเดนทางตางๆ กน หรอบางครงเมอเดนทางแลวไมกลบมายงสถานทเดม” หรอการเดนทาง คอ การออก จากสถานทหนงไปสสถานทอนๆ เชน การเดนทางออกจากบาน

๒๓

ตามปกตและการเดนทางเพอไปอาศยทอน๔๐ส าหรบความหมายของการทองเทยว ผ เชยวชาญดานการทองเทยวมไดเนนการใหความหมายค านมากนกและการใหความหมายกแตกตางออกไป ทงนขนอยกบการพจารณาการทองเทยว วาเกยวของกบเรองธรกจ หรอกจกรรมเพอความเพลดเพลนของมนษย การใหความหมายจงขนอยกบพนฐานดงกลาวแลวท มตอการทองเทยว ๔๑อยางไรกตามการอธบายความหมายของการทองเทยวสามารถแยกแยะไดดงนการทองเทยว หมายถง กจกรรมทเกยวของกบการจดบรการและการอ านวยความสะดวก เพอใหเกดความสขสบายในการเดนทาง การทองเทยว หมายถง การจดกจกรรมทงหมดทเกยวของกบการสรางความประทบใจการบรการ และการสรางความพงพอใจใหกบนกทองเทยว การทองเทยว คอ การทคนเดนทางออกจากทพกหรอทท างานไปยงสถานทอนๆในระยะเวลาสนๆ และคนเหลานจะท ากจกรรมตางๆ ระหวางพกอาศยชวคราวในสถานททองเทยววตถประสงคในการเดนทางตองการไปเยยมญาตมตรหรอทองเทยว๔๒

การทองเทยวจงถอวาเปนเรองของการเดนทางแตการเดนทางบางประเภทกไมนบวาเปนการทองเทยวทงนตามขอตกลงระหวางนกวชาการทางการทองเทยวขององคการทองเทยวระหวางประเทศ (International Union for Official Tourism Organizations: IUOTO) ไดก าหนดวาการการเดนทางทเปนการทองเทยวจะตองมคณลกษณะดงน

๑. เปนการเดนทางจากทอยอาศยปกตไปยงทอนเปนการชวคราว ๒. เปนการเดนทางดวยความสมครใจ ๓. เปนการเดนทางดวยวตถประสงคใดๆกตามทไมใชเพอประกอบอาชพหรอหารายได องคการสหประชาชาตไดจดการประชมวาดายการเดน ทางและทองเทยวระหวาง

ประเทศขน ณ กรงโรม ประเทศอตาล เมอป ค.ศ. ๒๕๐๖ และไดใหค าจ ากดความของการทองเทยวไวดงน การทองเทยว หมายถง การเดนทาง (Travel) ทมเงอนไข ๓ ประการ คอ๔๓

๑. การเดนทาง (Travel) หมายถง การเดนทางทไมไดถกบงคบหรอเพอสนจางโดยมการวางแผนการเดนทางจากสถานทหนงไปยงอกสถานทหนง และใชยานพาหนะน าไปเปนระยะทางใกลหรอระยะทางไกลกได

๒. จดหมายปลายทาง (Destination) หมายถง จดหมายปลายทางทจะไปอย เปนการชวคราวแลวตองเดนทางกลบทอยเดมหรอภมล าเนาเดม โดยเปนสถานททนกทองเทยวเลอกเดนทางไปเยอนและใชชวงเวลาหนงอย ณ ทนน ซงมสงอ านวยความสะดวกและการบรการทพอเพยงส าหรบตอบสนองความตองการและความพอใจใหกบนกทองเทยวทมาเยอน

๔๐Gee, Chuck Y., Dexter J. L. Choy and Makens James C, The Travel Industry,

(Connecticut : The AVI Publish Company, 1984), p 4. ๔๑Holloway, J. Christopher, The Business of Tourism, (Plymouth : Macdonald and

Evans Ltd.,1983), p 544. ๔๒ ตย ชมสาย, ปฐมบทแหงวชาการทองเทยว, ( กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานช, ๒๕๒๗), หนา ๖.

๔๓บญเลศ จตตงวฒนา, การพฒนาการทองเทยวแบบยงยน, (กรง เทพมหานคร : บรษท เพรส แอนด ดไซน จ ากด, ๒๕๔๘), หนา ๕.

๒๔

๓. ความมงหมาย (Purpose) หมายถง การมความมงหมายหรอวตถประสงคในการเดนทางกไดทไมใชเพอการประกอบอาชพหรอหารายได โดยมความมงหมายในการเดนทางอยหลายอยางดวยกน ซงผเดนทางคนหนงอาจมความมงหมายในการเดนทางมากกวาหนงอยางกเปนได

การทองเทยวชมชน (Community Based Tourism) เปนการทองเทยวในแหลงทองเทยวท มล กษณะเปนชมชน พน ฐานทส า คญคอการ มสวนรวมของชมชนในการจ ดกา ร การทองเทยวของพนท การทองเทยวชมชนมสวนชวยในการกระตนเศรษฐกจของทองถนดวยการสราง งานและการกระจา ยรา ยได ขณะเดย วกนกชวย ในกา รอน ร กษทรพย ากรส งแวดลอม ขนบธรรมเนยมประเพณของชมชนซงมเอกลกษณเฉพาะตน

การทองเทยวในชมชนซงใหความส าคญกบวฒนธรรมของแหลงทองเทยวและสถานทเปนจดหมายปลายทางของการเดนทางทองเทยว นกทองเทยวจะสนใจวถชวต มรดกวฒนธรรม ศลปะ อตสาหกรรม และกจกรรมนนทนาการของชมชนทองถน นกทองเทยวจะเยยมชมและศกษาแหลง ประวตศาสตร ศลปะ มหกรรมและงานแสดงสนค า หตถกรรม พพธภณฑ ทกประเภท ศลปะการแสดงและทศนศลป ตลอดจนแหลงมรดกตาง ๆ๔๔

การทองเทยวเพอชมหรอสมผสศลปวฒนธรรมแขนงตางๆ ไดแก สถาปตยกรรม จตรกรรม ประตมากรรม ภาษาและวรรณกรรม หตถกรรม นาฏศลป และดนตร รวมทงงานเทศกาล ประเพณ๔๕

การทองเทยวชมชน สามารถด าเนนการและเชอมโยงหรอเปนสวนผสมของการทองเทยวหลายรปแบบ ทงดานการทองเทยวธรรมชาต การทองเทยวเชงนเวศ การทองเท ยวเชงเกษตรกรรม และการทองเทยวเชงวฒนธรรม ซงเปนการทองเทยวเพอชมสงทแสดงความเปนวฒนธรรม เชน ปราสาท พระราชวง วด โบราณสถาน โบราณวตถ ประเพณ วถชวต ศลปะ และสงตางๆ ทแสดงถงความเจรญรงเรองทมการพฒนาให เหมาะกบสภาพแวดลอม การด า เนนชวตของผคนในแตละยคแตละสมย นกทองเทยวจะไดรบทราบประวตความเปนมา ความเชอ มมมองความคด ความศรทธา ความนยมของผคนในอดตทถายทอดมาถงคนในปจจบน๔๖ กลาวโดยสรปไดวา การทองเทยว จงหมายถง การเดนทางพกผอนหยอนใจ แสวงหาความร แสวงหาความสงบสข และการไดรบประสบการณตางๆ ตามความเชอ มมมองความคด ความศรทธา ตามเสนทางของตนและใจของตนปรารถนา ทจะเดนทาง

๔๔พะยอม ธรรมบตร, เอกสารประกอบการเรยนการสอนเรองหลกการทองเทยวเชงอนรกษ ,

(กรงเทพมหานคร : สถาบนการทองเทยวเพออนรกษสงแวดลอม มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ, ๒๕๔๘), หนา ๑. ๔๕ราณ อสชยกล, การทองเทยวเชงวฒนธรรมในเอกสารการสอนชดวชาประสบการณวชาชพ

การ จด การการ ทอง เทยว = Professional experience in tourism management, ( นนทบ ร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, ๒๕๔๖), หนา ๘๓.

๔๖ส านกพฒนาแหลงทองเทยว กระทรวงการทองเทยวและกฬา , คมอการพฒนาและประเมนคณภาพแหลงทองเทยว, (กรงเทพมหานคร : ส านกพฒนาแหลงทองเทยว, ๒๕๕๐), หนา ๑-๑๐.

๒๕

๒.๒.๒ องคประกอบการทองเทยว ๑. ทรพยากรทองเทยว (Tourism Resources) ซงถอเปนพนฐานของระบบทองเทยว

ประกอบดวยทรพยากรตางๆ ทเกยวของกบแหลงทองเทยว ตลอดจนแหลงทองเทยว ซงแบงเปน ๓ ประเภท ดงน

๑) แหลงทองเทยวทางธรรมชาต (Nature Attractions) ประกอบดวยสภาพภมอากาศ (Climate) ทวทศนทสวยงาม (Scenery) และสตวปา (Wildlife) มความสามารถในการดงดดนกทองเทยวมากทสด ในขณะเดยวกนกตองการดแลและบ ารงรกษาเปนอยางดเพอใหความสมบรณยงคงอย ทรพยากรทองเทยวทางธรรมชาต เปนแหลงทองเทยวท เกดขนเองตามธรรมชาต มลกษณะเดน แปลก สวยงาม มคณคาตอการเขาไปพกผอนหยอนใจหรอแสวงหาความร แหลง ทองเทยวทางธรรมชาต อาจจดแบงยอยออกตามประเภทของทรพยากรธรรมชาตได ๒ อยาง คอ

๑.๑) ทรพยากรทเสรมสรางขนใหมไดตามขบวนการธรรมชาต (Renewable) ทรพยากรประเภทนเมอใชแลวกสรางเสรมขนใหมไดโดยการคนรปตามขบวนการธรรมชาต แตอาจสญสนไปได เชน ปาไม สตวปา หนาผา ถ า น าตก หาดทราย เกาะ ฯลฯ

๑.๒) ทรพยากรทเสรมสรางขนใหมไมได (Nonrenewable) เชน แสงแดด อากาศ กระแสนน า พลงงานน า พลงงานจากแสงอาทตย พลงงานลม ฯลฯ ทรพยากรดงกลาวใชแลวไมมการสญสนทรพยากรธรรมชาตดงกลาวแลวอาจจดเปนแหลงทองเทยวได เมอมคณสมบต ตรงกบขอหนงขอใด หรอหลายๆ ขอ ดงตอไปน

๑.๒.๑ เปนเอกลกษณหรอสญลกษณของทองถน ๑.๒.๒ มความสมพนธเกยวกบประวตศาสตรหรอนทานพนบาน ๑.๒.๓ มประโยชนในการศกษาคนควาทางวทยาศาสตร ภมศาสตรหร อ

โบราณคด ๑.๒.๔ เปนโครงสรางธรรมชาตทด หายาก หรอเปนทศนยภาพทสวยงาม ๑.๒.๕ เปนสถานทศกดสทธหรอเปนทเคารพบชา

๒) แหลงทองเทยวทมนษยสรางขน (Manufactured Attractions) ประกอบดวยสงกอสรางและสถาปตยกรรมทางประวตศาสตร ศาสนสถาน สถานททรฐบาลกอสรางขน พระราชวง อาคารเกาแกทมประวตความเปนมาทส าคญ ทรพยากรทองเทยวทมนษยสรางขน แหลงทองเทยวทมนษยสรางขนดวยเหตผลตางๆ กน เชน เพอการกฬา การพกผอน การรกษาสขภาพ ศาสนสถาน ระลกถงเหตการณในประวตศาสตรหรอดานศลปวฒนธรรมอนๆ แหลงทองเทยวทมนษยสรางแบงไดเปน ๒ อยาง คอ

๒.๑ แหลงทองเทยวทางดานศลปะ วฒนธรรม ประเพณ ซงเปนแบบอยางการด ารงชวตของชมชนนนๆ เชน ประเพณลอยกระทง ประเพณสงกรานต พธกรรมตางๆ ทเกดจากความเชอของบคคลในชมชน

๒.๒ แหลงทองเทยวทางดานประวตศาสตร โบราณวตถ โบราณสถาน และศาสนสถานเปนแหลงทองเทยวทแสดงถงประวตความเปนมาในอดตหรอเพอระลกถงเหตการณในอดตของสงคมมนษยในสมยนนๆ ตวอยางแหลงทองเทยวประเภทน ไดแก เมองโบราณ เจดย วด สถานทส าคญทางประวตศาสตร อนสาวรย ฯลฯ

๒๖

๓) แหลงทองเทยวทางวฒนธรรม (Culture Attractions) เปนทรพยากรทแสดงถง ความรงเรองทางอารยธรรม วฒนธรรม และวถชวตของชนกลมตางๆ

๒.๒.๓ ทรพยากรการทองเทยว ทรพยากรการทองเทยวมหลากหลายประเภท การน าทรพยากรวฒนธรรมมาใชเพอการ

ทองเทยวตองมการศกษา การวางแผน และการบรหารจดการอยางรอบคอบ เพอใหทรพยากรทางวฒนธรรมหรอแหลงทองเทยวอยไดอยางยงยน โดยเกดความสมดลระหวางการพฒนาการอนรกษ ทรพยากรวฒนธรรมในงานวจยชนนมทงทรพยากรวฒนธรรมประเภทยานประวตศาสตรและศาสนสถาน โดยมแนวทางในการจดการแบงประเภทไดตามรายละเอยดดงน

๑. การจดการทรพยากรวฒนธรรมประเภทยานประวตศาสตร ในงานวจยน คอยานชมชนในเขตเทศบาลเมอง จงหวดเพชรบร ซงเปนชมชนเกาแกทมพฒนาการสบเนองมาอยางไมขาดสายเปนพนททมความสมพนธกบประวตศาสตร ศลปะและพฒนาการของชมชนในอดตเปนแหลงเรยนรทส าคญ ดงนนการจดการทรพยากรประเภทยานประวตศาสตรตองค านงถงหนาทหลกของทรพยากรเปนส าคญ ยานประวตศาสตรในพนททเปนแหลงประวตศาสตรประเภทเมองท มการอยอาศยสบเนองมาตงแตอดตจนถงปจจบน การจดการทรพยากรสามารถท าไดดงน

๑.๑ การจดการดานกายภาพ โดยอาจรอถอนสงแปลกปลอมออกจดการอนรกษตามวธการ ปรบปรงทศนยภาพใหเหมาะสมเพอใหเกดลกษณะเดน เชน การน าสงสาธารณปโภคบางประเภท เชน สายไฟฟา สายโทรศพท วางในระบบทอใตดน หร อการปลกตนไมปรบทศนยภาพใหรมรนหรอทาสอาคารใหมความกลมกลน

๑.๒ การจดการใหความร นอกจากเมองจะเปนแหลงทองเทยวแลว ยงเปนแหลงเรยนรททส าคญส าหรบชมชนในเมองตลอดจนนกทองเทยวทไปเยอน การจดการใหความรถอเปนสงส าคญทจะท าใหคนเขาใจความหมายและความส าคญของเมอง โดยมแนวทางการจดการ อาท จดศนยบรการนกทองเทยวทจะเปนแหลงใหความรเบองตนเกยวกบขอมลของแหลงทองเทยวตางๆ จดท าคมอน าชม จดท าแผนปายสถานทเพอใหขอมลของแหลงทองเทยว จดท าสอทนกทองเท ยวสามารถเปนเจาของได เชน แผนพบ ของทระลกเกยวกบสถานทนน ๆ

๑.๓ การจดการอ านวยความสะดวก เนองจากยานประวตศาสตรของเมองเปนพนททยงมการใชงานและประกอบกจกรรมประจ าวนอย ดงนนการจดการยานประวตศาสตรจงตองสมพนธกบชมชนและกจกรรมประจ าวนอย ดงนนการจดการยานประวตศาสตรจงตองสมพนธกบชมชนและกจกรรมประจ าวนในยานนนดวย โดยควรจดการใหยานชมชนเขามามสวนรวมทงการแสดงความคดเหน ขอเสนอแนะ เพอใหชมชนไดร บรถงการเปลยนแปลงทจะเกดขนภายในชมชน อกทงควรมการปรบปรงพนทโดยรวมใหเรยบรอย และรกษาความสะอาดของชมชนและพนทโดยรอบ รวมถงการท าแผนท ปายบอกทางสถานททองเทยวโดยตดตงในต าแหนงทเหมาะสม ก าหนดเสนทางเทาส าหรบนกทองเทยวในการไปชมจดตางๆ ทนาสนใจภายในชมชนโดยตามเสนทางอาจจดใหมจดพกผอน รานขายของทระลก และจดรบ-สงนกทองเทยวเหลานเปนตน

๒๗

แหลงทองเทยวเชงศาสนา ๑.แหลงทองเทยวประเภทศาสนสถาน หมายถง อาคารหรอสงปลกสรางท เกยวเนองกบ

ศาสนา คอทประดษฐานรปเคารพ สถานทส าหรบบรรดาศาสนกชนมาประชมกนเพอท าพธกรรมทางศาสนานนๆ ศาสนาสถานของศาสนาพทธ ไดแก วด เจดยพระปรางค เชน วดพนญเชง จงหวดพระนครศรอยธยา พระธาตหรภญชย จงหวดล าพน และพระปฐมเจดย จงหวดนครปฐมเปนตน

๒. แหลงทองเทยวประเภทสถานทปฏบตธรรม หมายถง สถานทส าหรบบ าบดจตใจโดยการเขาฝกปฏบตตามแนวทางพระพทธศาสนา ไดแก การนงสมาธและท าวปสสนากรรมฐาน เพอการฝกฝนจตใจใหสงบ สถานทปฏบตธรรม

การจดการทรพยากรวฒนธรรมประเภทศาสนสถาน โดยทวไปแลวศาสนสถานทกแหงไมอาจถอไดวาเปนทรพยากรการทองเทยว เนองจากศาสนสถานทนกทองเทยวเขาไปเยยมชมมกจะเปนศาสนสถานทมความส าคญในดานความเปนมา ประวตบคคล ประวตศาสตรของทองถนและของชาตหรอมศลปกรรมทส าคญ ผทมาเยยมชมศาสนสถานมกจะมาเคารพสงศกดสทธมากกวาทจะมาชมความงดงามหรอความส าคญของศาสนสถาน ลกษณะการเยยมชมในลกษณะนจงมความแตกตางกนตามความสมครใจ ความเชอมโดยมแนวทางการจดการดงน

๒.๑ การจดการในฐานะทเปนแหลงเรยนร ศาสนสถานทเปนวดในศาสนาพทธทมศกยภา พในกา ร เป น แหล งท อ งเท ยว มกจ ะมควา มส า คญใน ดา นประวต สถา ปตยกร รม งานจตรกรรมฝาผนง และงานประตมากรรมรปเคารพ เชน อโบสถ เจดย วหาร ศาลาราย หอไตร กฏ พระพทธรป เป นตน โดย พนททส า คญเปนทสน ใจในการชมสวนใหญคอ เขต พทธาวา ส การจดการใหความรท าไดโดยจดท าคมอน าชมส าหรบนกทองเทยวควรมเนอหาเกยวกบประวต และความส าคญของสถานท หรอจดท าหนงสอเกยวกบแหลงทองเทยวโดยมเนอหาและรายละเอยดความส าคญของสถานทส าหรบผทมความสนใจเปนพเศษโดยเฉพาะ ซงหนงสอดงกลาวจะมสวนชวยใหนกทองเทยวไดศกษาความรเฉพาะดานไดละเอยดมากยงขน

๒.๒ การจดการดานภมทศน ศาสนสถานเมอแรกสรางผออกแบบไดจดวางสภาพภมทศนไวอยางเหมาะสมแลว หากแตมาในสมยหลงไดมการปรบเปลยนพนทเพอใชประโยชนดา นตางๆ กนหรอตอเตมจนเสยคณคา ปญหาเหลาน มกพบในศาสนสถานทมศกยภาพในการเปนทรพยากรการทองเทยว อาท ภายในวดบางแหงมการท าลานซเมนตแทนลานดนหรอการปลกสร างอาคารเบยดบงกลมอาคารเดม เปนตน การจดภมทศนท าไดดงน

๒.๒.๑ การจดภมทศนใหกลบเปนแบบเดม การจดภมทศนแบบน ตองค านงถงลกษณะแวดลอมของกลมอาคารศาสนสถาน แนวคด และคานยมในภาพรวม การจดภมทศนใหกลบแบบเดมอาจจ าเปนตองรอถอนหรอโยกยายสงกอสรางทไมมความสมพนธกบกลมอาคารเดมออกไป เชน การอนรกษวหารพระเจาพนองค วดบงสนก จงหวดล าปาง มการปรบภมทศนโดยการรอสงกอสรางทแปลกปลอมออกไป๔๗

๒.๒.๒ การจดใหพนทมความรมรน โดยการปลกตนไมทมความสงไมมากนกเพอใหรมเงาและจะไดไมบดบงตวอาคาร

๔๗อโคโมสไทย, การอนรกษและการพฒนามรดกวฒนธรรมทองถนอยางยงยนในแนวทางบรณาการการขามศาสตร, (กรงเทพมหานคร : อมรนทรพรนตงแอนดพลลซซง, ๒๕๕๐), หนา ๑๙๖.

๒๘

๒.๓ การจดการดานบรการพนฐาน ศาสนสถานมจดประสงคในการกอสรางเพอใชเปนสถานทประกอบศาสนกจ ทจ าพรรษา และสถานทเลาเรยน การจดบรการขนพนฐาน เชนลานจอดรถ หองสขา เหลานตองค านงถงจดประสงคสถานทนนๆ ดวยขณะเดยวกนศาสนสถานกมพนทใชสอยจ ากด การออกแบบการบรการขนพนฐานจงขนอย กบสภาพแวดลอมของศาสนสถานแตละแหง แนวทางการจดการมดงน

๒.๓.๑ การจดสถานทจอดรถยนต ศาสนสถานแตละแหงมพนทจ า กดและไดมการแบงสดสวนการใชงานตามทไดออกแบบไวตงแตครงแรก สถานทจอดรถจงเปนปญหาส าคญของแหลงทองเทยว นอกจากนยานพาหนะยงเพมมลภาวะใหกบศาสนสถานอกดวยการจดจดจอดรถยนตไวนอกบรเวณศาสนสถานจะเปนอกทางออกหนง โดยใหนกทองเทยวเดนจากจดจอดรถมายงศาสนสถาน ท าใหนกทองเทยวไดใกลชดกบวถชวตของคนในพนทมากขนและเปนโอกาสในการสรางรายไดใหกบคนในพนทอกดวย

๒.๓.๒ การจดการใหแหลงทองเทยวมความสะอาด กลาวคอ จดการใหแหลงทองเทยวมความสะอาดทงภายนอกและภายใน จดใหมจดนงพกผอนตามเหมาะสม

๒.๓.๓ การจดทาเทยบเรอ ในกรณท ศาสนสถานตงตดกบรมน าสามารถเขาถงไดโดยเสนทางน า ควรมการปรบปรงศาลารมน าหรอสรางทาเทยบเรอเพอใหมความสะดวกในการขนลงทงนการใชเสนทางน ายงชวยลดคามแออดของรถยนตไดอกทาง

๒.๔ การจดการความปลอดภยของศาสนสถาน เนองจากศาสนสถานแตละแหง มระยะเวลาการกอสราง ทยาวนานการทศาสนสถานมผมาเยยมชมเปนจ านวนมากอาจกอใหเกดการช ารด เสยหายได แนวทางจดการมดงน

๒.๔.๑ การจดผดแลตรวจสถานท โดยผท ดแลสถานทควรหมนตรวจตราสถานทเสมอๆ เมอพบสงใดผดปกตควรแจงกบผทมหนาทรบผดชอบ บางครงผดแลสถานทอาจเปนผทน าชมสถานทนนๆ ไดตามสมควร

๒.๔.๒ การจดท าบญชทรพยสน การเปดสถานทใหบคคลทวไปเขาชมควรมการท าบญชทรพยสน เพอใหตรวจสอบไดโดยงายและควรมการตรวจสอบเปนระยะตามสมควร

๒.๔.๓ การควบคมไมใหใชงานศาสนสถานเกนก าลง การท มนกทองเทยว เขาชมศาสนสถานเปนจ านวนมากเกนไป อาจสงผลใหศาสนสถานทรดโทรมและเสอมสภาพอยางรวดเรว จงควรมการควบคมและจ ากดจ านวนนกทองเทยวทจะเขาชมในแตละครงใหเหมาะสมกบพนทของศาสนสถาน

๒.๔.๔. การควบคมดานผลกระทบทจะเกดขนกบศาสนสถานไดแก มลภาวะ ทางดานเสยง อากาศ การกระท าทขาดความรบผดชอบของนกทองเทยว เชนการขดขด เขยน โบสถ อาคารตางๆ การกะเทาะลวดลายงานศลปะ ควรมการประกาศเตอนและก าหนดบทลงโทษทชดเจน รวมถงการสรางจตส านกในการอนรกษใหแกนกทองเทยว

นอกจากนแนวทางการพฒนาวดใหเปนแหลงทองเทยวไวดงน เนองจากวดเปนสถานท ทมสถาปตยกรรมอนเปนเอกลกษณและไดรบความสนใจจากนกทองเทยวเปนอยางมาก หากมการพฒนาอยางถกวธกจะเปนแหลงทองเทยวทส า คญอกแหงหนงไดเพราะวดเปนแหลงทรวบรวมทงศลปะ สถาปตยกรรม งานฝมอของชางแขนงตางๆ ไปจนถงสงท เปนนามธรรมไมวาจะเป นวถชวต

๒๙

ประเพณ วฒนธรรม ในการพฒนาวดใหเปนแหลงทองเทยวตองมการจดการในเรองของการวางผง โดยการแยกสดสวนใหชดเจนระหวางเขตพทธาวาสกบเขตสงฆวาส สงกอสรางใดท ตองการกอสรางเพมเตมกควรดรปแบบของสถาปตยกรรมใหเหมาะสมกบทองถนนนๆ ใชวสดทคงทนและสอดคลองกบประโยชนใชสอยโดยอาจสรางเปนศาลากได นอกจากนการซอมแซมโบราณสถานภายในวดตองศกษาในเรองของการบ ารงรกษา การซอมแซม และการดแลอาคารสถานทจากหนวยงานทมความเชยวชาญในดานน อาท กรมศลปากร เปนตน๔๘

สรปไดวา การน าทรพยากรการทองเทยวทางวฒนธรรมมาเปนแหลงทองเทยวทางมตศาสนา ตองมการจดการทดเพอรองรบและผลทจะเกดจากการทองเทยว น ามาเปนแนวทางในการพฒนาแหลงทองเทยวไดอยางมทศทางและเปนระบบ ๒.๓ แนวคดและหลกการทเกยวของกบการอนรกษโบราณสถาน ๒.๓.๑ ความหมายของการอนรกษ

นกวชาการหลายทานไดใหความหมายของค าวา “การอนรกษ” ไวมากมาย ผ ศกษา ขอน าเสนอเฉพาะในสวนทเกยวของกบงานวจยฉบบน ดงน

โบราณสถาน คอ อาคารหรอสงกอสรางทมนษยสรางขน มความเกาแก มประวต ความเปนมาทเปนประโยชนทางศลปะ ประวตศาสตร หรอโบราณคด นอกจากนยงรวมถงสถานทหรอเนนดนทมความส าคญทางประวตศาสตร หรอมรองรอยกจกรรมของมนษยปรากฏอย เชน วดไชยวฒนาราม แหลงประวตศาสตรทงภเขาทอง จงหวงพระนครศรอยธยา แหลงภาพเขยน สผาแตม จงหวดอบลราชธาน แหลงโบราณคดบานเชยง จงหวดอดรธาน อทยานประวตศาสตรสโขทย จงหวดสโขทย เปนตน

ดวยนยามเชนนจงเหนไดวา อาคารสมยใหมไมใชโบราณสถาน เพราะสรางขนใน สมยปจจบนนเอง แมน าและภเขาโดยทวไปกไมใชโบราณสถานเพราะเกดขนเองตามธรรมชาต ในขณะทกลมหลกหนหรอหนตงเปนโบราณสถาน เพราะถกสรางขนโดยมนษยสมยโบราณ ถ าทพบรองรอยหลกฐานการอยอาศยของมนษยสมยกอนประวตศาสตรจดเปนโบราณสถาน เพราะแมจะเปนสถานททเกดโดยธรรมชาต แตกเปนสถานทเกยวพนกบกจกรรมของมนษยโบราณ๔๙

สภาการโบราณสถานระหวางประเทศของไทยหรออโคโมสไทยไดรางกฎบตรประเทศไทยโดยระบวาการอนรกษและการจดการมรดกวฒนธรรมมความเปนมาพฒนาการของการอนรกษปญหาของการอนรกษท เปนอยในปจจบนจงจ าเปนตองมสาระส าคญของความหลากหลา ย ของสถาปตยกรรมโบราณสถานและมรดกวฒนธรรมในประเทศไทยมหลกการวาการอนรกษควรเปนขอแนะน าทเปนหลกการอยางกวางๆเพอใหหนวยงานหรอสวนทเกยวของน าไปประยกตปฏบตใหเหมาะสมตอเงอนไขเฉพาะของแตละแหงโดยไมระบระเบยบวธปฏบตในการอนรกษและการจดการมรดกวฒนธรรมไมควรละเลยทจะมองถงความสมพนธกบมรดกทางธรรมชาตท เปนสงแวดลอม

๔๘ภราเดช พยฆวเชยร, ถามอยางคด (หลาย) อยาง, (กรง เทพมหานคร : ส านกพมพรวมดวยชวยกน, ๒๕๔๓).

๔๙ส านกโบราณคด กรมศลปากร กระทรวงวฒนธรรม, แนวทางการอนรกษโบราณสถานส าหรบพระสงฆ, หนา ๑๙.

๓๐

ของสถาปตยกรรมโบราณสถานและมรดกวฒนธรรมเหลานนดวยเพอใหการอนรกษและการจดการมรดกวฒนธรรมเปนไปในแนวทางมาตรฐานเดยวกนขอแนะน าควรเปนการบรณาการขอกฎหมายระเบยบวธปฏบตดานการอนรกษและการจดการมรดกวฒนธรรมทเปนภารกจของหนวยงานภาครฐตางๆ เขาดวยกนเนนการมสวนรวมของทกภาคสวนและการกระจายอ านาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถนรวมถงมการจดการทดโดยค านงถงกรอบประเพณและวฒนธรรมทเปนเอกลกษณของไทยสทธความเทาเทยบของความเปนมนษยการมสวนรวมการกระจายอ านาจรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพ.ศ. ๒๕๔๐ พระราชบญญตกฎหมายอนทเกยวของกฎบตรและแนวปฏบตในระดบนานาชาต๕๐

การอนรกษเรมจากในยโรปและโลกตะวนตกวฒนธรรมศาสนาความเปนอยท าใหมการสรางศลปะสงกอสรางสถาปตยกรรมทสนองดานจตใจและการสนองความตองการดานการอยอาศยสถาปตยกรรมทสวยงามไดตกทอดมาสคนรนหลงตอมาเมอสงคมไดเจรญขนโดยในยคการปฏวตอตสาหกรรมสงคมชนบทหรอสงคมเกษตรกรรมไดอพยพรวมกนเปนกลมกอนเปนชมชนและเมองสงคมอตสาหกรรมท าใหผคนละทงชนบทหนมาสเมองเกดความตองการอาคารทมพนทมากขนท าใหศลปะสงกอสรางสถาปตยกรรมรนแรกๆหมดคณคาดานการใชสอยถกรอทงดงนนกระแสการอนรกษไดเรมด าเนนการรกษาคณคาเดมของสงนนๆพรอมทงมการพฒนาควบคกนไปการอนรกษไมไดเปนเพยงการเกบรกษาของเกาเขาพพธภณฑเทานนหากตองศกษาคนควาและน าคณคาทไดเผยแพรกลบไปสสงคมอยางกวางขวางอกครงเปนการยกระดบสงคมใหหนมาสนใจในมรดกศลปะและวฒนธรรมหลกส าคญของการอนรกษในยคแรกคอการสงวนรกษา (Preservation) เชนการศกษาโครงสรางชนดและสวนประกอบของวตถการหาสาเหตของการช ารดการก าจดสงทกอเหตใหเกดความช ารดเสยหายวธการสงวนรกษาใหมสภาพคงทนตอไปไดการเกบรกษาและการจดแสดง๕๑

การอนรกษของไทยในปจจบนม ๒ แนวทางคอแบบตะวนตกและแบบตะวนออก ๑. แบบตะวนตกการอนรกษจะใหความส าคญกบการรกษารปแบบไวตามสภาพเดมซง

เปนผลมาจากของกฎบตรตางๆทพฒนาขนในชวงปลายศตวรรษท ๑๙ การปฏบตตามแบบตะวนตกในการเกบรกษาหลกฐานโบราณสถานไวตามสภาพเดมนปรากฏใน พ .ร .บ.โบราณวตถสถานฯ ฉบบแกไขปรบปรง (พ.ศ. ๒๕๓๕) ทมเปาหมายหลกคอเพอรกษามรดกทางศลปวฒนธรรมและนยามโบราณสถานในฐานะเปนหลกฐานทมคณคาในดานประวตศาสตรและศลปะและเพอเปนมรดกทาง ภมปญญาของชาต

๒. แบบตะวนออกของไทยใชแนวคดทางพทธศาสนาเปนหลกการอนรกษเปนสวนหนงของการท านบ ารงพทธศาสนามงรกษาศลปวฒนธรรมในความหมายของความเชอความศรทธาและ

๕๐วฑรย เหลยวรงเรอง,ผศ.ดร., การอนรกษและการจดการมรดกวฒนธรรม, (กรงเทพมหานคร :

เจรญวทยการพมพ, ๒๕๕๒), หนา ๑๐. ๕๑สรสวสด สขสวสด, ม.ล., “เอกสารการบรรยายประกอบวชา๑๐๔๓๐๐การอนรกษศลปกรรม

ภาคการศกษาท๑ ปการศกษา๒๕๔๒”, (เชยงใหม : สาขาวชาศลปะไทยคณะวจตรศลปมหาวทยาลยเชยงใหม, ๒๕๔๒), (เอกสารอดส าเนา).

๓๑

ความหมายของคณคาในเชงนามธรรมท าใหชาวพทธมงสงสมสบทอดและพฒนาฝมอชางสกลชาง จนสามารถสรางสรรคศาสนสมบตสถานและวตถอนงดงามและมชวตสบตอเนองกนมายาวนาน๕๒

สถาปนกนกอนรกษใหการอนรกษสถาปตยกรรมมความหมายรวมถงการสงวนปกปกรกษาจากความสญเสยละทงท าลายเพอท าใหมรดกวฒนธรรมเหลานนสามารถใชการอนรกษ ในความสขทางจตใจของตนและของคนร นตอไปในการปฏบตการในงานอนรกษเปนสงทควรระมดระวงเนองจากตองเกยวของกบการเขาไปกระท าหยดยงขดขวางการเสอมของสงของวสดเดมท าใหเปลยนรปลกษณะและบางครงจะยากตอการคนสภาพดงนนควรมการทดสอบทดลองมาตรฐานและการจดบนทกลกษณะกอนการอนรกษขณะทท าการอนรกษและหลงการอนรกษและเหตผล ของการตดสนในการปฏบตงานอนรกษนน๕๓

มรดกทางศลปะวฒนธรรมโดยเฉพาะโบราณสถาน โบราณวตถ ท มอยภายในวด เปนสงทแสดงถงความเจรญงอกงามทางศลปกรรมของฝมอชางในแตละยคสมยทเกดขนจากความเสอมใสศรทธาในพทธศาสนาของแตละทองถน ในปจจบนมรดกทางศลปวฒนธรรมในวด ก าลงประสบปญหาถกท าลายดวยสาเหตตางๆ มากมายทงการเสอมสภาพทางกายภาพของตวโบราณสถานเอง หรอเนองจาการการกระท าของสงแวดลอม โดยเฉพาะการท าลายดวยฝมอของมนษย ตลอดจนผลกระทบจากการพฒนาสภาพเศรษฐกจและสงคม วดจงเปนองคกรทมความส าคญในการดแลรกษามรดกทางศลปวฒนธรรมของวดและของชมชนใหคงอยเปนหลกฐานทางประวตศาสตรและโบราณคดสบไป๕๔

มรดกทางศลปวฒนธรรมประเภทโบราณสถาน โบราณวตถ ทมอยภายในวด เปนสงทสรางสรรคขนจากศรทธาในทางพระพทธศาสนาของชวงแตละยคสมยซงปรากฎในภมภาคตางๆ นบแตอดตสบถงปจจบน มรดกทางศลปวฒนธรรมดงกลาวมการเสอมสภาพทางกายภาพและถกท าลายดวยสาเหตตางๆ อนเนองมาจากการกระท าของสงแวดลอม รวมถงการท าลายโดยมนษย ดวยผลกระทบจากการพฒนาสภาพเศรษฐกจและสงคม วดจงเปนองคกรทมสวนส าคญตอการดแลรกษามรดกทางศลปวฒนธรรมใหคงอยเปนหลกฐานทางประวตศาสตรและโบราณคดของชาต๕๕

จงสรปไดวา ลกษณะความสมพนธของพระสงฆท มตอหลกฐานทางโบราณคดในแง ของการชวยซอมแซม บรณะศาสนวตถทช ารด ผพงนน นาจะสบเนองมาโดยตลอด เพราะพระสงฆมกมธดงควตรไปในทตางๆ เสมอ ยอมมโอกาสพบเหนโบราณสถานโบราณวตถมากกวาคนทวไป ทงนหากโบราณสถานโบราณวตถเหลานน เปนสงทสรางขนในพระพทธศาสนา อาท วหาร

๕๒ศรชย นฤมตรเรขการ, “เอกสารการบรรยายประกอบวชา๑๐๔๓๐๐การอนรกษศลปกรรม ภาคการศกษาท๑ปการศกษา ๒๕๔๑”, (เชยงใหม : สาขาวชาศลปะไทยคณะวจตรศลปมหาวทยาลยเชยงใหม, ๒๕๔๑), (เอกสารอดส าเนา).

๕๓Weaver, Martin E,Conserving Buildings: Guide to Techniques and Materials , (John Wiley & Sons, New York, 1993), p. 53.

๕๔คณหญงไขศร ศรอรณ, แนวทางการอนรกษโบราณสถานส าหรบพระสงฆ, รวบรวมจดพมพโดย ส านกโบราณคด กรมศลปากร กระทรวงวฒนธรรม, (กรงเทพมหานคร : อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง , ๒๕๕๐), หนา ค าน า.

๕๕อารกษ สงหตกล, แนวทางการอนรกษโบราณสถานส าหรบพระสงฆ, รวบรวมจดพมพโดย ส านกโบราณคด กรมศลปากร กระทรวงวฒนธรรม, หนา ค าแถลง.

๓๒

พระพทธรป ทอยในสภาพทรดโทรม ประกอบกบความปรารถนาด ไมนงดดาย เพกเฉย พระสงฆ มกด าเนนการซอมแซมสงนนตามก าลงเทาทสามารถจะกระท าได อาจใชวธการชกชวนชาวบาน ใหรวมบรณปฏสงขรณศาสนวตถนน ดวยกจดงกลาวถอเปนวตรอนพงปฏบตในหมพระสงฆ เพอซอมแซมสงอนเปนศาสนวตถ เสมอนการสบตออายพระศาสนา

๒.๓.๒ แนวคดและหลกการทเกยวของกบกลยทธการอนรกษโบราณสถาน การอนรกษมความหมายอยหลายระดบซงเปนไดทงในระดบทองถนถงระดบสากล

ในระดบทองถนองคกรปกครองสวนทองถนวดและประชาชนเปนผด าเนนการโดยในแตระดบกมแนวคดในการท างานอยหลายวธในระดบสากลจะเกยวของในทางวชาการซงเปนการศกษาวจยเฉพาะทางโดยมอาทเชนกรมศลปากรองคกรศกษาวทยาศาสตรและวฒนธรรมแหงสหประชาชาตหรอยเนสโกและสภาการโบราณสถานระหวางประเทศหรออโคโมสเปนองคกรทมสวนรวมก าหนดรบผดชอบงานเหลาน

สภาการโบราณสถานระหวางประเทศของไทยหรออโคโมสไทยไดรางกฎบตรประเทศไทยโดยระบวาการอนรกษและการจดการมรดกวฒนธรรมมความเปนมาพฒนาการของการอนรกษปญหาของการอนรกษทเปนอยในปจจบนจงจ าเปนตองมสาระส าคญของความหลากหลายของสถาปตยกรรมโบราณสถานและมรดกวฒนธรรมในประเทศไทยมหลกการวาการอนรกษควรเปนขอแนะน าทเปนหลกการอยางกวางๆเพอใหหนวยงานหรอสวนทเกยวของน าไปประยกตปฏบตใหเหมาะสมตอเงอนไขเฉพาะของแตละแหงโดยไมระบระเบยบวธปฏบตในการอนรกษและการจดการมรดกวฒนธรรมไมควรละเลยทจะมองถงความสมพนธกบมรดกทางธรรมชาตท เปนสงแวดลอมของสถาปตยกรรมโบราณสถานและมรดกวฒนธรรมเหลานนดวย เพอใหการอนรกษและการจดการมรดกวฒนธรรมเปนไปในแนวทางมาตรฐานเดยวกนขอแนะน าควรเปนการบรณาการขอกฎหมายระเบยบวธปฏบตดานการอนรกษและการจดการมรดกวฒนธรรมทเปนภารกจของหนวยงานภาครฐตางๆเขาดวยกนเนนการมสวนรวมของทกภาคสวนและการกระจายอ านาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถนตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยรวมถงมการจดการทดโดยค านงถงกรอบประเพณและวฒนธรรมทเปนเอกลกษณของไทยสทธความเทาเทยบของความเปนมนษยการมสวนรวมการกระจายอ านาจรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ .ศ. ๒๕๔๐ พระราชบญญตกฎหมายอนทเกยวของ กฎบตรและแนวปฏบตในระดบนานาชาต

ตงแตครงหลงของศตวรรษท ๒๐ (ค.ศ.1950 -1999 ) การอนรกษเปนทยอมรบ ของนานาชาตวามความส าคญตอมนษยชาตมการยกยองศลปวฒนธรรมสถาปตยกรรมเมองชมชนและโบราณสถานใหเปนมรดกโลกโดยมการยอมรบวาโลกมความแตกตางทางดานวฒนธรรมและ เชอชาตเผาพนธเปนผลใหปรชญาและวธปฏบตในการอนรกษมความซบซอนและแตกตางโดยเฉพาะความเหนของตะวนตกและตะวนออกซงต าราเลมนจะแยกแยะระหวางตะวนตกซงจะเนนการอนรกษลกษณะทางกายภาพมองขามขอส าคญทางวฒนธรรมและธรรมเนยมประเพณสวนทางตะวนออกทใหความส าคญตอการอนรกษทสมพนธกบศลปวฒนธรรมจารตประเพณและบญกศลทเกดกบจตใจโดยบางครงจะละทงลกษณะทางกายภาพดงเดมบางสวนทไมส าคญ

๓๓

การอนรกษเรมจากในยโรปและโลกตะวนตก๕๖ วฒนธรรมศาสนาความเปนอยท าใหมการสรางศลปะสงกอสรางสถาปตยกรรมทสนองดานจตใจและการสนองความตองการดานการอยอาศยสถาปตยกรรมทสวยงามไดตกทอดมาสคนรนหลงตอมาเมอสงคมไดเจรญขนโดยในยคการปฏวตอตสาหกรรมสงคมชนบทหรอสงคมเกษตรกรรมไดอพยพรวมกนเปนกลมกอนเปนชมชนและเมองสงคมอตสาหกรรมท าใหผคนละทงชนบทหนมาสเมองเกดความตองการอาคารทมพนทมากขนท าใหศลปะสงกอสรางสถาปตยกรรมรนแรกๆ หมดคณคาดานการใชสอยถกรอทงดงนนกระแสการอนรกษไดเรมด าเนนการรกษาคณคาเดมของสงนนๆพรอมทงมการพฒนาควบคกนไปการอนรกษไมไดเปนเพยงการเกบรกษาของเกาเขาพพธภณฑเทานนหากตองศกษาคนควาและน าคณคาทไดเผยแพรกลบไปสสงคมอยางกวางขวางอกครงเปนการยกระดบสงคมใหหนมาสนใจในมรดกศลปะและวฒนธรรมหลกส าคญของการอนรกษในยคแรกคอการสงวนรกษา (Preservation) เชนการศกษาโครงสรางชนดและสวนประกอบของวตถการหาสาเหตของการช ารดการก าจดสงทกอเหตใหเกดความช ารดเสยหายวธการสงวนรกษาใหมสภาพคงทนตอไปไดการเกบรกษาและการจดแสดง

สมยเรเนซองซ (Renaissance) อตาลเปนผน าทเฟองฟทางเศรษฐกจนอกจากสถาบนศาสนาและสถาบนกษตรยทเปนผอปถมภศลปะกลมพอคาวานชกเปนผทสงเสรมศลปะและวฒนธรรมส าคญมการศกษาสถาปตยกรรมโบราณสถานวฒนธรรมในอดตยคกรกและโรมนแลวน ามาพฒนาเปนศลปะรวมยคจนกลายเปนยคทองในประวตศาสตรศลปะของตะวนตกสงคมตะวนตกในยคตอมาจงหนมาใหความสนใจตอการอนรกษมกฎหมายการอนรกษเปนครงแรกในรสเซยในยคทอยภายใต การปกครองของ Grand Duke of Hesse Dramstadt (ค.ศ.1753 -1830 ) ถดมาองกฤษไดออกกฎหมาย Ancient Monuments Act (ค.ศ.1882 ) จนในทสดประเทศในยโรปกตนตวมากขน เรองการอนรกษซงมสาเหตประการส าคญมาจากความหวงแหนมรดกวฒนธรรมทเสยหายเนองจากสงครามและการปฏวตอตสาหกรรมนนเอง

ในการศกษาระดบปรญญาเอกของ Jukka Jokilehto (ค.ศ.1986 ) เรองประวตศาสตรของการอนรกษสถาปตยกรรม (A History of Architecture Conservation: the Contribution of English, French, German and Italian Thought towards an International Approach to the Conservation of Cultural Property) ไดแสดงปรชญาของการอนรกษตะวนตกแบบชาวยโรปเปนการบรณะ/ปฏสงขรณสมยใหมในยโรปขณะนนทไดสบทอดและพฒนามาจากความคดแบบตะวนตกในสมยเรเนซองซ ทรกษารปแบบโบราณไวใหมากสดความพยายามในการสรปรปแบบแนวคดปทสรางผทสรางในครงแรกเปนสงส าคญซงในการวเคราะหสงเหลานนไมงายและอาจจะท าไมไดเลยในเวลาสนๆ Jokilehto ท าใหเกดกระแสการทวนความคดทเคยเกดขนและคลายคลงกนในทฤษฎการอนรกษ

๕๖สรสวสด สขสวสด, ม.ล., เอกสารการบรรยายประกอบวชา๑๐๔๓๐๐การอนรกษศลปกรรม

ภาคการศกษาท ๑ ปการศกษา ๒๕๔๒ สาขาวชาศลปะไทยคณะวจตรศลป มหาวทยาลยเชยงใหม , ในการอนรกษและจดการมรดกวฒนธรรม, รวบรวมโดย ผศ.ดร.วฑรย เหลยวรงเรอง, การอนรกษและการจดการมรดกวฒนธรรม, (กรงเทพมหานคร : เจรญวทยการพมพ, ๒๕๕๒), หนา ๑๑.

๓๔

ประวตศา สตรของกา รอนร กษสถาป ตยกรรม๕๗ ใน ระยะแรกตามกา รปฏบ ต เช งกายภาพไดถ กเรย กรวมว า เป นการบ รณะ/ปฏ สงขร ณ (Restoration/Reconstruction) ซงหมายถงการท าใหสถาปตยกรรมคนสภาพสลกษณะทเคยปรากฏในอดตและสามารถท าใหมนเปนสวนทเขากบโลกปจจบนไดมการประกาศนยามขนเปนหลกการเปนครงแรกเมอ ค .ศ. 1794 ในการประชมแหงชาตทประเทศฝรงเศสและตอจากนนวธการอนรกษสถาปตยกรรมตามแนวความคดตางๆไดเกดขนโดยตอเนองกนมา

ในย ค แรกข องกา รบ รณ ะ /ปฏ ส งข ร ณ First Concept of Restoration Reconstruction (ค.ศ.1810–1830) หลงจากทมการประกาศนยามของการบรณะ/ปฏสงขรณขนในประเทศฝรงเศสแลวในตอนตนศตวรรษท๑๙แนวคดแรกในการบรณะโดยการประกอบขนใหม จากของเดมและท าเลยนแบบสวนทขาดหายไปไดเกดขนโดยถอหลกการน าสวนประกอบของโบราณ ทหลนเกลอนกลาดอยมาประกอบใหเกดความแตกตางโดยชดเจนระหวางของเดมกบสวนประกอบ ทท าเลยนขนการบรณะโบราณสถานตางๆในขณะนนไดกระท าตามวธการน กนอยางกวางขวา งโดยเฉพาะอยางยงการบรณะโบราณสถานสมยคลาสสคทกรงโรมประเทศอตาล

ยคบรณะ/ปฏสงขรณแบบฝรงเศส French Stylistic restoration (ค.ศ.1830–1870 ) Viollet-le-duc (1814-1879) เปนนกประวตศาสตรและนกทฤษฎทางสถาปตยกรรมผท าการบรณะ/ปฏสงขรณวหารเปนจ านวนมากรวมทงวหาร Notre Dame ในปารสเขาไดเสนอแนวความคดใหม ทเกดขนในประเทศฝรงเศสวา “การบรณะตามรปแบบ” หรอการบรณะแบบใหเปนสไตลเดยวกน ตามแนวความคดนโบราณสถานแตละแหงไมอาจมลกษณะเฉพาะของตนเองจงกอใหเกดการกอสร างเพอดดแปลงและตอเตมขนานใหญท าใหโบราณสถานตางๆเปลยนไปในรปเดยวกน

ยคบรณะ/ปฏสงขรณแบบองกฤษ English Romantic restoration (ค.ศ.1850 ) ในชวงกลางศตวรรษท 19 ในขณะทประเทศฝรงเศสด าเนนการบรณะแบบ “Stylistic” ไดม การพฒนาการปฏสงขรณแบบ “Romantic” ขนในประเทศองกฤษทงนสบเนองมาจากแนวคดแบบ โรแมนตคทก าลงเกดขนในขณะนนซงแทนทจะมการด าเนนการตอเตมแบบเฉพาะขนอยางรนแรงในการเปลยนแปลงรปแบบอาคารในขณะบรณะกลบเหนวาควรจะเคารพโบราณสถานในรปแบบทมนเปนอยโบราณสถานในอดตแมจะเปนซากผพงกมคณคาเฉพาะในตวเองและแสดงถงความตอเนอง มาจนถงปจจบนจงสมควรใหมความจรงใจตอโบราณสถานเหลานนแนวความคดน กอใหเกดความรกเทดทนในโบราณสถานและสถาปนกวศวกรผกอสรางและถอวาการปฏบตการใดดวยน า มอมนษยสถาปนกรนหลงไมอาจกระท าไดเพราะถอเปนความโหดรายและลบหล ดหมนโบราณสถานจง ไมสมควรกระท าการอนรกษโบราณสถานควรคงอยอยางท มนเปนหามจบตองหรอปองกนมนจาก การพงทลายลงมาผสนบสนนแนวความคดน คอ John Ruskin (ค.ศ.1819 – 1900 ) นกเขยนและ นกวจารณในแนวคดแบบโรแมนตคเหนวาการปฏวตอตสาหกรรมมผลเสยตอสงคมมากมายหลายแงเขาถอวาการบรณะ (Reconstruction) เปนสงทผดเพราะการทดแทนวสดสมยโบราณเชนกอนหนเกาๆดวยวสดใหมเปนการท าลายโบราณสถานและสงทคงอย คอรปจ าลองโบราณสถานนนเทานน

๕๗นคม มสกะคามะและธาดา สทธธรรม, ประวตของแนวคดและวธการอนรกษสถาปตยกรรมตามแนวความคดปจจบน – วารสารศลปากรปท ๓๔ ฉบบท ๖ พฤษภาคม ๒๕๓๔, ใน การอนรกษและจดการมรดกวฒนธรรม, รวบรวมโดย ผศ.ดร.วฑรย เหลยวรงเรอง, หนา ๑๒.

๓๕

ส าหรบการยดอายของโบราณสถานเขามความเหนวาลวนมคาเทากนเพราะเปนการท าลายไมวา จะเปนการบรณะหรอการทอดทงโบราณสถานแตอยางไรกตามถาผใดจ าเปนตองบรณะ (ซงไมใช John Ruskin) ผน นควร จะเข า ใจ ถงกา รท าลายนแ ละพยา ยา มอยา สร างสง แปลกปลอม ขนบนโบราณสถานเลย

ยคแนวความคดทพฒนาสองแบบ Two approaches of concept in late 19 century A.D. (ค.ศ.1880 – 1890) ไดเกดแนวความคดสองแบบขนในเวลาไลเลยกนกลาวคอ

๑. แนวความคดแรกเรยกวา Historical Restoration ซงม Luca Beltrami เปนผสนบสนนและน ามาใชโดยยงยดถอการด าเนนการอยางกวางขวางตอโบราณสถานแบบ โรแมนตคแตเพมเตมรปแบบของสวนทขาดหายไปโดยการคาดเดาวาอาคารนนๆควรจะเปนเชนใด ในอดต (โดยศกษาจากตวอยางอาคารทคลายคลงกนแลวน าแบบอยางนนมาใสในอาคารทจ ะท า การปฏสงขรณแนววธนจะตางจากการปฏสงขรณแบบ Stylistic ตรงทแบบ Stylistic ไมสนใจ วาโบราณสถานนนเดมเปนโบราณสถานสไตลใดแตจะเปลยนใหเปนไปในสไตลทตนเลอกใหหมด)

๒. แนวความคดทสองเปนแนวความคดทขดแยงกบแนวความคดแรกโดยถง แมจะมการศกษาเชงประวตศาสตรศลปเหมอนกนแตมความลกซงกวาเพราะถอวาอาคารแตละหลงมลกษณะเฉพาะของมนเองและแตกตางกนการคาดเดาแบบกวางๆโดยเอาตวเองเปนพนฐานแมจะผานการวเคราะหแลวกยงเหมอนเปนสงทผดผท าการอนรกษซงมจตส านกถอวาตนเป น “ศลปน-ผสราง” ควรจะรดกวาคนอนๆควรเปลยนเปน “ผมจตส านกของนกประวตศาสตรนกขอมลจากหนงสอโบราณในการอนรกษโบราณสถาน” จงเปนการหาหลกฐานอางองโดยเฉพาะส าหรบอาคารแตละแหงเสยกอนโดยอาจคนควาจากภาพเขยนจากการบนทกในอดตหรอจากการวเคราะหโครงสราง

แนวคด Camillo Boito Theory (ค.ศ. 1883) Boito ไดประกาศหลกการปฏสงขรณตามแนวความคดทไดยดถอมาจนถงปจจบนซงสามารถกลาวโดยยอได ๔ ขอดงตอไปน๕๘

๑. โบราณสถานนนนอกจากจะมคณคาส าหรบการศกษาดานสถาปตยกรรมแลวยงเปนหลกฐานทใชแสดงประวตศาสตรของประชาชนและประเทศชาตจงสมควรไดรบความเคารพมนยอมเปนการหลอกลวงและเปนการกระท าทผดถาจะกอใหเกดความเปลยนแปลงขนบนโบราณสถาน

๒. โบราณสถานควรไดรบการเสรมสรางความแขงแรงมากกวาการซอมแซมและการซอมแซมมากกวาการปฏสงขรณการเพมเตมสวนประกอบโดยเฉพาะการท าใหเปนของใหมควรหลกเลยง

๓. หากการตอเตมมความจ าเปนอยางหลกเลยงไมไดทงน เพอความแขงแรง ของอาคารหรอเพอความจ าเปนอนใดเปนทสดการกระท านนใหตงอยบนพนฐานของขอมลทเพยงพอลกษณะและวสดทใชเปนสวนตอเตมนนควรแตกตางจากของเดมแตรปลกษณของอาคารดงเดมกยงสามารถด ารงไวได

๔. ส วน ตอ เ ตมท เ ก ดข น จ า ก เวลา ท ผ า นมา ในหลา ยส มยถ อ เป น ส ว น ของโบราณสถานนนทพงรกษาไวยกเวนมนจะเปนการปกปดหรอท าใหเกดการเปลยนแปลงในรปแบบของอาคารนน

๕๘เรองเดยวกน, หนา ๑๕.

๓๖

กฎบตรเอเธนท Athen Charter (ค.ศ.1931 ) เกดขนหลงจากหลกการของ Boito ซงแพรหลายชามากตองใชเวลาถง๔๘ปจงเปนทยอมรบในการประชมนานาชาตดานการปฏสงขรณ ทกรงเอเธนสกฎบตรทออกในการประชมครงนนนอกเหนอจากการยอมรบหลกการทงหมดของ Boito แลวยงไดมการเสนอแนะวาสมควรใหมการบ ารงรกษาโบราณสถานเปนประจ าและควร ใชเทคนคและระบบงานกอสรางททนสมยทสดในการปฏสงขรณดวย

การปฏสงขรณเชงวทยาศาสตร Scientific Restoration (ค.ศ.1932 ) ในปถดมา จากการประกาศกฎบตรเอเธนท G.Giovannoni ไดท าการขยายหลกการดงกลาวและตงเปนทฤษฎการปฏสงขรณ “เชงวทยาศาสตร” ขนซงทแทจรงแลวควรจะเรยกวาการปฏสงขรณเชงวชาการหรอ Scholarly Restoration เพราะมไดมการประดษฐคดคนเชงวทยาศาสตรขนมาใหมแตเปนการมองโบราณสถานในรปแบบของหลกฐานการศกษาเชงวชาการโดยถอวาทกองคประกอบในโบราณสถานจะตองถกอนรกษไวไมวามนจะเปนสวนปดบงหรอบดเบอนรปลกษณอนแทจรงของโบราณสถานหรอไมกตามไมมการค านงวามนจะเหมาะสมหรอลดคณคาความงามของอาคารลงทกอยางตองเกบไวเปนหลกฐานใหหมดอย างไ รกตามหลกการน กไดร บกา รพส จนว าไม เหมาะสมเน องจ ากใน ชวงสงครามโลกครงทสองระหวางป ค.ศ.1943 –1945 มเมองเปนจ านวนมากไดถกท าลายลงการ เกบรกษาหลกฐานของอาคารไวเชนท มนคงอยในสภาพทถกท าลายโดยปฏเสธการปฏสงขรณ ใหกลบคนสสภาพเดมแหงความงามสมบรณจงไมอาจยอมรบได

การปฏสงขรณเชงวกฤต Critical Restoration (ประมาณ ค.ศ.1845 ) เกดขนภายหลงสงครามโลกครงทสองโดยถอวาเมอสถาปตยกรรมเปนงานศลปะคณคาดานศลปะจงเปนคณคา ทอยเหนอคณคาอนใดในการปฏสงขรณอนดบแรกตองสามารถเขาใจถงคณคาของโบราณสถานและสามารถตดสนถงความมอยหรอขาดหายไปของคณคาดานศลปะของอา คารนนไดและอนดบหลง การปฏสงขรณตองสามารถบรณะและปลดปลอยคณคาแหงงานศลปะออกมาใหปรากฏและทเรยกวาเปนการปฏสงขรณเชงวกฤตเพราะการด าเนนการและผลลพธทจะปรากฏออกมาตองมการควบคม อยตลอดเวลาเพราะเมอท าใหอาคารเสยไปยอมแทบจะเปนไปไมไดทจะแกคนกลบมา

การปฏสงขรณตามแนวคดนมจดมงหมายทจะอนรกษโบราณสถานใหออกมาในรปแบบทมคณคาสงสดการตระหนกถงคณคาทางวฒนธรรมของโบราณสถานนนท าใหมความจ าเปนทจะตองมการปฏสงขรณใหอาคารปรากฏออกมาในรปแบบแหงสถานทและเวลาทสามารถท าใ หมนเขา กบวฒนธรรมในปจจบนไดทงยงสามารถกอใหเกดความซาบซงในดานศลปะอกดวย

การปฏสงขรณเชงวกฤตมอย๒รปแบบซงมความแตกตางและขดแยงกน๕๙ ๑. รปแบบแรกเมอมการประเมนไดวาอาคารควรจะปรากฏอยในรปทปรากฏ

กใหคงสภาพไวเพราะถอวาเปนหลกฐานดานขอมล ๒. รปแบบทสองเมอมการประเมนรปแบบของอา คารวาควรจะเปลยนไป

เพอเปนการเพมคณคาทางสถาปตยกรรมสวนตอเตมซงเกดขนภายหลงซงอาจบดเบอนคณคาความงามทแทจรงของอาคารจงใหเอาออก (โดยไมใสใจวามนจะเปนหลกฐานส าคญยงทางประวตศาสตร )

๕๙อางแลว, หนา ๑๖.

๓๗

และสวนทขาดหายไปกสนบสนนใหมการสรางเลยนแบบขน (โดยการเดาหรอใชจนตนาการสรางขนกไดเมอไมสามารถหาหลกฐานทางประวตศาสตร)

แตอยางไรกตามทงสองรปแบบลวนตระหนกถงคณคาทางประวตศาสตรและแบบแผนในงานสถาปตยกรรมนนๆ

กฎบตรเวนส Venice Charter (ค.ศ.1964) ในการประชมนานาชาตส าหรบสถาปนกและนกเทคนคเพอการอนรกษโบราณสถานทเวนสประเทศอตาลในป ค .ศ.1964 (พ.ศ.๒๕๐๗) ไดมการตราหลกในการอนรกษสถาปตยกรรมเรยกวากฎบตรสากลแหงเมองเวนสวาดวยการสงวนรกษาและบรณะอนสรณสถานและแหลงทตงจากหลกการพนฐานตามกฎบตรเอเธนสโดยมหลกการวา การปฏสงขรณตองหยดลง ณ จดทมการคาดเดาเกดขนแตถามความจ าเปนจรงๆอนไมอาจหลกเลยงไดกควรจะใหเหนความแตกตางระหวางสงทคาดเดากบของเดมโดยใหเปนไปในลกษณะรวมสมย จากหลกการและวธการอนรกษสถาปตยกรรมขางตนจะเหนวาเปนการกลาวถงการอนรกษอาคารเดยวเฉพาะหลงซงแททจรงการอนรกษสถาปตยกรรมไดขยายวงกวางขนตงแตปลายศตวรรษท ๑๙ เปนตนมาโดยเรมมการมองอาคารควบคไปกบสงแวดลอมทมนตงอย มการมองอาคารเปนกล มเปนชมชนและขยายออกเปนเมองทงเมองและอาคารตางๆในเขตพนททมองนนอาจมรปแบบเรยบงายและต าตอยแตเมอมาอยรวมกนสามารถมคณคาในแงของการเปน “ตวแทน” ของอดตดงนน การอนรกษอาคารในรปแบบของชมชนหรอเขตพนทจงเรมขน ซงกมการก ลาวถงการอนรกษสถาปตยกรรมและสงแวดลอมบางในกฎบตรแหงเมองเวนสกฎบตรเวนสสวนหนงกลาววางานสรางขนใหมทงปวงจะตองไมจดเปนล าดบแรกในการซอมแซมดวยวธแอนสทโลซส (Anastylosis) เทานนกลาวคอการประกอบสวนทมอยแลวเขาดวยกนนน สวนทขาดหายอนญาตใหสรางเตมไดวสดทใชในการ เสร มสร างน นจ ะตองเป นทย อมรบและจะตองใช ให นอยทสด เพอ เป นทแนนอนวา เป น การสงวนรกษาอนสรณสถานและคงไวตามรปลกษณะเดม

การทในยโรปไดใหก าเนดกฎบตรส าคญๆทวา ดวยเรองของการอนรกษข นเปนสากล เชน Athen Charter (ค.ศ.1931) Venice Charter (ค.ศ.1964) Burra Charter (ค.ศ.1999) เปนตนซงเปนกฎบตรทจดท าโดยองคการระหวางประเทศคอองคกรศกษาวทยาศาสตรและวฒนธรรมแหงสหประชาชาตหรอยเนสโก (UNESCO) และสภาการโบราณสถานระหวางประเทศหรออ โคโมส (ICOMOS The International Council on Monuments and Sites) ไดใหค าจ ากดควา ม ของ การอนรกษทน ามายกตวอยางแปลไดวา

๑. โบร า ณสถา นหมา ยถ ง พนท ท ด นภ มท ศน อา คา รกล มอา คา ร ร ว ม ถงสวนประกอบองคประกอบอนๆในพนทวางและทศนยภาพ

๒. ความส าคญทางวฒนธรรมหมายถงคณคาทางสนทรยศาสตรประวตศาสตร วทยาศาสตรสงคมสงศกดสทธส าหรบคนในยคปจจบนและอนาคตความส าคญทางวฒนธรรมมอยในตวโบราณสถานเองในโครงสรางบรเวณโดยรอบ

๓. การอนรกษหมายถงกระบวนการตางๆท ดแลรกษาโบราณสถานนนไวให คงคณคาความส าคญทางวฒนธรรมตอไป

๓๘

๔. กา ร บ า ร ง ร ก ษา หมา ยถ ง กา ร ดแ ลป อ ง กน ว ส ด แล ะบร เ วณ โด ย รอบโบราณสถา นนนๆอยางตอ เนองซงตางจา กการซอมแซมตรงทการซอมแซมจะเกยวขอ ง การปฏสงขรณและการบรณะ

๕. การสงวนรกษา หมา ยถงกา รดแลรกษาโคร งสร างของ โบร าณสถา น ไวตามสภาพเดมและชะลอความเสยหายทจะเกดขน

๖. การปฏสงขรณหมายถงการท าใหโครงสรางของโบราณสถานกลบคนสสภาพเดมโดยน าสงทเพมเตมขนมาออกไปหรอรวบรวมสวนประกอบทเหลออยใหกลบสสภาพเดมโดยไมใชวสดใหม

๗. การบรณะหมายถงการซอมแซมให เหมอนเดมโดยตางจากปฏสงขร ณ ตรง ทใชวสดทท าขนมาใหม

๘. การปรบปรงกา รปรบเปลยนหมายถงการปร บปรงพนทใหเหมาะแ ก การ ใชงานทมอยหรอทจะมขน

๙. การใชการอนรกษหมายถงหนาทของโบราณสถานรวมถงกจกรรมตาง ๆ ทเกดขนในโบราณสถาน

๑๐. การใช งานทเหมาะสมหมา ยถงการใชพนททตร ะหนกถงควา มส าคญ ทางวฒนธรรมของโบราณสถานเชนการใชงานทไมมผลกระทบหรอมผลกระทบนอยตอความส าคญทางวฒนธรรม

๑๑. การสอความหมายคอการอธบายวาโบราณสถานมความส าคญอยางไร สออะไรท าใหระลกถงอะไรหรอแสดงออกถงสงใด

๑๒. การตความหมายถงการน าเสนอความส าคญทางวฒนธรรมของโบราณสถานในทกรปแบบ

การอนรกษสถาปตยกรรมมความหมายรวมถงการสงวนปกปกรกษาจากความสญเสยละทงท าลายเพอท าใหมรดกวฒนธรรมเหลานนสามารถใชการอนรกษในความสขทางจต ใจของตนและของคนรนตอไป ในการปฏบตการในงานอนรกษเปนสงทควรระมดระวงเนองจากตองเกยวของ กบการเขาไปกระท าหยดยงขดขวางการเสอมของสงของวสดเดมท าใหเปลยนรปลกษณะและบางครงจะยากตอการคนสภาพดงนนควรมการทดสอบทดลองมาตรฐานและการจดบนท กลกษณะกอน การอนรกษขณะทท าการอนรกษและหลงการอนรกษและเหตผลของการตดสนในการปฏบต งานอนรกษนน๖๐

สรปไดวา แนวคดในการอนรกษโบราณสถานนน มววฒนาการเปลยนแปลงมา โดยตลอด นกวชาการหลากหลายทานไดเสนอแนวคดแตกตางกนไป เพอหกลางแนวความคดเดม ของนกวชาการเกา จนกลายเปนทฤษฎใหมๆ เกดขนมากมาย ทงนพระสงฆาธการสามารถน า เอาแนวความคดเหลานมาประยกตใชกบการอนรกษโบราณสถานตอไปได

๒.๓.๓ แนวคดและหลกการทเกยวชองกบการอนรกษโบราณสถานในประเทศไทย

๖๐Weaver, Martin E,Conserving Buildings: Guide to Techniques and Materials,

(John Wiley & Sons, New York, 1993), p. 53.

๓๙

กลย ทธในกา รอนรก ษโบราณสถานในประเทศไทย มนกวชา กา รกา รอน รก ษโบราณสถานหลายทานไดเสนอไวในปจจบนม ๒ แนวทางคอแบบตะวนตกและแบบตะวนออก๖๑ ดงน

๑. แบบตะวนตกการอนรกษจะใหความส าคญกบการรกษารปแบบไวตามสภาพเดมซงเปนผลมาจากของกฎบตรตางๆทพฒนาขนในชวงปลายศตวรรษท ๑๙ การปฏบตตามแบบตะวนตกในการเกบรกษาหลกฐานโบราณสถานไวตามสภาพเดมนปรากฏใน พ .ร .บ .โบราณวตถสถานฯฉบบแกไขปรบปรง (พ.ศ. ๒๕๓๕) ทมเปาหมายหลกคอเพอรกษามรดกทางศลปวฒนธรรมและนยามโบราณสถานในฐานะเปนหลกฐานทมคณคาในดานประวตศาสตรและศลปะและเพอเปนมรดกทางภมปญญาของชาต

๒. แบบตะวนออกของไทยใชแนวคดทางพทธศาสนาเปนหลกการอนรกษเปนสวนหนงของการท านบ ารงพทธศาสนามงรกษาศลปวฒนธรรมในความหมายของความเชอความศรทธาและความหมายของคณคาในเชงนามธรรมท าใหชาวพทธมงสงสมสบทอดและพฒนาฝมอชางสกลชางจนสามารถสรางสรรคศาสนสมบตสถานและวตถอนงดงามและมชวตสบตอเนองกนมายาวนาน

การอนรกษเปนสวนหนงของการปกครองกษตรยหรอสมมตเทพทตองการสงสมคณความดและบารมของความชอบธรรมในการปกครองความเปนกษตรยผทรงทศพธราชธรรมผานบารมจากการท านบ ารงพทธศาสนา๖๒ สมยสโขทยในจารกหลกท๒ จารกวดศรชมทจารบนหนดนดารกลาวถงการเสยงทายถงบารมของสมเดจพระมหาศรศรทธาราชจฬามณกอนทจะไดขนครองเมองสโขทยและศรสชนาลยทตองการซอมวหารโบราณในปาชอดงโปรดชางทรงตงจตอธษฐานวาหาก มบญบารมจะไดเปนกษตรยองคตอไปขอใหสามารถหาทางซอมเจดยทขอมเรยกวาพระธมซงตงอยกลางนครพระกฤษณไดซงตอมาไดพบบอปนในปาจรงจงถอเปนบารมของพระองคกรณน เชนเดยว กบการปฏสงขรณเจดยหลวงใหใหญขนจนเปนสงกอสรางทสงทสดในลานนาของพระเจาตโลกราชแหงเชยงใหมททรงใชเปนการแสดงความชอบธรรมในการปกครองอกประการหนงดวย

การอนรกษเปนสวนหนงของการท าใหสงคมสงบสขดงนนพระเจาคหบดสงฆมงท าด เพอไปพบพระศรอารยเมตไตรยเขาใจเรองกรรมผลของบญกรรมการท าบาปการเวยนวายตายเกดและการหลดพนนพพานตามอธบายในคมภรทางพระพทธศาสนาเชนไตรภมพระรวงพระราชนพนธของพระยาลไทยแหงสโขทยททรงรวบรวมเนอหามาจากคมภรตางๆหลายฉบบการอนรกษของไทยเนนทางดานบญกรยาโดยถอวาเปนการท าเพอผลบญในชาตหนาหรอเปนการอทศสวนกศลการอนรกษเปนการปองกนไมใหมการลกลอบขดหาสมบตโดยมกฎหมายคมครองปองกนตงแตอดต เชนกฎหมายตราสามดวงในหมวด “พระไอยการลกขณโจร” ไดกลาวถงบทลงโทษและการกระท าผดอนเกยวเนองกบศาสนาหลายมาตราเชน “๔๙ มาตราหนง ...ถาโจรนนขดลางพระพทธรปพระสถป (พระเจดยวหาร) พระศรมะหาโพทธจบไดพจารณาเปนสจใหตดนวมอเสยใหทวนดวยลวดหนง ๖๐ ท ถาโจรท าหลายครงหลายคราใหทะเลนสามวนใหผาอกเสย”๖๓

๖๑ศรชย นฤมตรเรขการ, อนรกษศลปกรรม ภาคการศกษาท ๑ปการศกษา ๒๕๔๑ สาขาวชาศลปะ

ไทยคณะวจตรศลปมหาวทยาลยเชยงใหม, เอกสารการบรรยายประกอบวชา, หนา ๒๐. ๖๒อษณย ธงไชย, พระราชพงศาวดารและพงศาวดาร : หลกฐานทสรางขนเพอสถาบนกษตรย,

ใน การอนรกษและจดการมรดกวฒนธรรม, รวบรวมโดย ผศ.ดร.วฑรย เหลยวรงเรอง, หนา ๒๐. ๖๓ราชบณฑตยสถาน, กฎหมายตราสามดวงฉบบราชบณฑตยสถาน เลม ๑ – ๒, หนา ๒๐.

๔๐

การอนรกษในสมยลานนากยงมแนวคดทสรปไดจากการเขาใจแนวคดวตถประสงคการกอสรางศาสนสถานในพทธศาสนาซงใชแนวคดทางพทธศาสนาเปนหลกอาศยความเชอความศรทธาและความหมายของคณคาในเชงนามธรรมมากกวาความส าคญตอรปธรรมดานวตถแนวคดสรปไดดงน

๑. แนวคดไตรลกษณ เปนสามญลกษณะสามประการไดแก – อนจจงความไมเทยง ทกสงมการเกดแกเจบตายและเสอมสลาย - ทกขงความเปนทกขทนอยในสภาพเดมไมได - อนตตาความไมยดมนถอมนในตวในการเปนเจาของไตรลกษณท าใหมนษยไมลมหลงไมยดตดยดถอกบสงใดสงหนงท าใหลดอปาทานคอ การยดมนถอมนลดความเหนแกตวสามารถปรบตวไดจากการพลดพรากจากสงทรกหรอพงปรารถนาและสงทไมพงปรารถนาไตรลกษณใน “ปจจเวก” บทสวดมนตท าวตรของพระสงฆในประเทศไทยเนอความตอนหนงวา “...เสนาสนะน เปนไปตามปจจยสกแตวาธาตถงบคคลผเขาไปใชสอยเสนาสนะนนสกแตวาธาตมใชสตวมใชชวตเปนของวางเปลา ...” ดงนนศาสนสถานหรอศลปกรรมกลวนเปนอนตตาทวางเปลาปราศจากตวตนจงเปนสาเหตหนงทพระสงฆไมยดถอความส าคญในการอนรกษศาสนสถานตองเปลยนไปตามกาลเวลาไมถาวรไมยดตดกบสงเหลาน๖๔ การเปลยนแปลงดงกลาวจงมบญญตศพทค าวา “ผาตกรรม” คอการท าใหเจรญหมายถงการจ าหนายครภณฑเพอประโยชนสงฆอยางหนงอยางใดโดยเอาของเลวแลกเปลยนเอาของดกวาใหแกสงฆ หรอเอาของของตนถวายสงฆเปนการทดแทนทตนท าของสงฆช ารดไปรอของทไมดออกท าใหใหมดกวาของเกาเชนเอาทวดไปท าอยางอนแลวสรางวดถวายใหใหมการชดใชและการทดแทน

๒. แนวคดสญวทยา ศลปะสถาปตยกรรมและศาสนสถานในฐานะเปนสญลกษณเพอการการสบตออายศาสนาหรอสญลกษณเครองทชน าใจของมนษย เพอใหเขาถงสจธรรมแมวาจะมกเลสอนยดตดอยในความงามดงนนความงามของศลปะสถาปตยกรรมจะเปนเครองโนมน ามนษย ใหคดดท าดเชนคตสญลกษณของรปแบบและการตกแตงวหารเจดยในรปตางๆเชนศนยกลางจกรวาลเรอส าเภา หมายถงส าเภานาวาทพาผคนออกจากวฏสงสารการเขามาในวหารเพอท าบญจงเปนสญลกษณแหงการเรมตนเดนทางเพอใหพนจากการเวยนวายตายเกดในทางพทธศาสนา๖๕ สญวทยาททเปนทางพธกรรมสญลกษณทางจตวญญาณและความเชอก าหนดเพอก ากบศาสนถานแตละแหงวาสรางไวเพอวตถประสงคใดแลวแมวาทางกายภาพศาสนสถานนนๆจะปรกหกพงไปแตหากไมมการ ท าพธกรรม“สตรถอน” เพอใหศาสนถานนนแปรเปลยนสภาพไปใชงานอยางอน กย งคงถอสภาพ วาสถานทแหงนนๆยงคงความหมายเดมสญวทยาในการสบตอใหพทธศาสนาจะมอายถง ๕,๐๐๐ ปจากพทธท านายเปนแนวคดทท าใหการอนรกษไมไดยดตดกบรปแบบเดมถงยาวนาน ๕,๐๐๐ ป หากจะไมปลอยใหศาสนาสมบตช ารดหกพง

๑. แนวคดบญกรยาการบ าเพญบญเพอตนเองและผอน ๑.๑ อานสงส โดยถอวาเปนการท าเพออานสงสผลบญในชาตหนาหรอ

เปนการอทศสวนกศลใหผทลวงลบไปแลวการสรางและซอมแซมศาสนสถานใหคงรปในสภาพ ทสมบรณยอมไดอานสงสผลบญในคมภรอานสงสลานนากลาววาหากสรางธรรมมา สนมอานสงสผลบญคอเมอตายแลวจะไดจตบนสวรรคพรอมวมานสวนการปดทองพระพทธรปมอานสงสผลบญชาตตอไปคอจะไดจตเปนกษตรยนอกจากนนในจนทเสนชาดกกลาววาการปฏสงขรณและปดทอง

๖๔วรลญจก บณยสรตน, ผลงานวชาการสถาปตยกรรมไทยลานนา, หนา ๒๑. ๖๕เรองเดยวกน, หนา ๒๒.

๔๑

พระพทธรปทช ารดมอานสงสผลบญคอไดจตเปนเทวดาและหากเปนหญงกจะมอานสงสผลบญท าใหผวงามเปนตนหรอเปนความเชอในการเกดใหมในพทธศาสนาไปพบพระศรอารยเมตไตรยท าให ชาวลานนาท าบญกศลอยางแรงกลาโดยการบชาพระสถปเจดยพระศรมหาโพธและการสรางปฏสงขรณศาสนสมบตใหงดงามคงทนแขงแรงมอานสงสผลบญทจะพาทานทงหลายส ยคนนไดการท า “ผาตกรรม” เปนอานสงสผลบญอยางหนงทการท าใหเจรญการทดแทนของสงฆทช ารดไปรอของ ทไมดออกท าใหใหมชดใชใหดกวาของเกาเชนสรางวหารถวายใหใหมเปนอานสงส

๑.๒ การบรรลพระโพธญาณ ครบาศรวชยไดท าการบ าเพญเพยรบารม เพอปรารถนาพทธภมหรอส าเรจบรรลพระโพธญาณเปนพระพทธเจาอกองคหนงในอนาคตโดยการท านบ ารงสรางปฏสงขรณศาสนาสมบตจ านวนมากในลานนา ๖๖ การซอมแซมวดของครบาศรวชย มการสรางใหมหรอเพมเตมลวดลายใหมเปนการบ าเพญเพยรบารม

๑.๓ บญญาบารม ความเปนกษตรยผทรงทศพธราชธรรมผานบญญาบารมจากการท านบ ารงพทธศาสนาเชนการปฏสงขรณเจดยหลวงเชยงใหมใหสงทสดในลานนาของ พระเจาตโลกราชทรงใชเปนการแสดงบญญาบารมและความชอบธรรมในการปกครองลานนา

ผลทปรากฏจากสองแนวทางการอนรกษในประเทศไทยคอการ อนรกษทด าเนนการ บนพนฐานแนวคดจากตะวนตกในปจจบนสามารถรกษารปแบบศลปกรรมสถาปตยกรรมโบราณวตถสถานไวไดแตยงขาดขอมลในดานภมปญญาความรวสดและฝมอชางการอนรกษทผานมาจงท าไดเพยงแคในดานวตถหรอรปธรรมท าใหปรากฏเปนซากโบราณสถานทไ รชวตและปราศการใชสอยเชนอทยานประวตศาสตรพระนครศรอยธยาสโขทย ศรสชนาลย ก าแพงเพชร ฯลฯ แตในแนวคด แบบไทยทไมเนนการรกษารปแบบเดมท าใหขาดความพอเหมาะในการบรณะและการเปลยนแปลง ศาสนสมบตทเกนความจ าเปนสนองตอบระบบทนนยมของพทธพาณชย และการทองเทยวดงนน การอนรกษควรปรบวธการทง ๒ แนวทางใหเหมาะสมดงนนศรชย นฤมตรเรขการ๖๗ ไดวเคราะหเปรยบเทยบแนวคดดานการอนรกษเปนตะวนตกและตะวนออกไวดงน

แนวคดตะวนตก เปนพนฐานแนวความคดเชงอนรกษเปนปรชญาครอบคลมแนวคดความเชอทศนคตเมอแปรเปนการกระท าแลวปรากฏอยางไรเปนแบบวเคราะหวสย (Analytic) ไดแก การทใชขบวนการคดในเรองใดๆกตามในการอธบายปรากฏการณธรรมชาตสรางสรรค การหาเหตผลในการสรางเรอ งราวตางๆเป นวธทจะตองแยกแยะว เคราะห เปนขน เปนตอนกระบวนการในการคดแบบนมมาตงแตอารยธรรมยคโบราณของตะวนตกคออารยธรรมกรกและโรมนตามประวตศาสตรตะวนตกจะมการกลาวถงนกปราชญกรก ซงเปนผใหก าเนดสรรพวชาความรให แกโลกตะวนตกดานการค านวณคณตศาสตรเรขาคณตทฤษฎความรตางๆซงทานเหลานนจะมองดสงตางๆมใชดเพยงรปลกษณะภายนอกแตจะมองลกลงไปอกวาสงของตางๆ เหลานนมนเกดมาอยางไรเชนพธ ากอร สผ คดสตรทางคณตศาสตรบกรสผ ค ดทฤษฎทาง เรขา คณตอรสโต เตลผ อธบา ยปรากฏการณทางธรรมชาตซงลกษณะการคดของนกปราชญเหลานนเปนการคดทม ระบบแลวพสจน

๖๖ชาญณรงค ศรสวรรณ, การศกษาวหารทส รางในกระบวนการครบาศรวชย พ .ศ .๒๔๔๗ – ๒๔๘๑, ในเรองเดยวกน, หนา ๒๒.

๖๗ศรชย นฤมตรเรขการ, เอกสารการบรรยายประกอบวชา๑๐๔๓๐๐การอนรกษศลปกรรม ภาคการศกษาท๑ปการศกษา๒๕๔๑สาขาวชาศลปะไทยคณะวจตรศลปมหาวทยาลยเชยงใหม, หนา ๒๒.

๔๒

ท าตามใหไดนบเปนวธทางวทยาศาสตรเชนเดยวกบในงานศลปกรรมโบราณสถานสถาปตยกรรมกใชแนวคดทเปนระบบแบบตะวนตกลกษณะแรกเรมของงานศลปะตะวนตกเรมจากการเลยนแบบธรรมชาตใหมความเหมอนจรงมากทสดในยคทองกรกผลงานประตมากรรมรปหนออนกพยายามสรางใหแนบเนยนเหมอนจรงทงทางดานโครงสรางกลามเนอเครองแตงกายทเปนรวผาชาวกรก ถอวาสงทใกลธรรมชาตมากทสดคอสงทสงทสด ตวอยางเชนการท าหบศพของบคคลชนสงหรอผปกครองทท าจากไมหรอหนและบนฝาหบศพกจะมการท าหนากากทมใบหนาของเจาของศพนนเพราะมจดมงหมายทจะแสดงใหเหนตอนทมชวตอยเปนตนเรมในสมยเรเนซองซหรอสมยฟนฟศลปะวทยาการของอตาลไดมการหนกลบไปศกษาวทยาการแบบกรกและโรมนงานศลปกรรมตางๆในสมยนจะหนไปท าตามแบบเกาเชน เขยนรปใหคลายของจรงมากทสดใชทศนยภาพรปเหมอนรปธรรมกฎเกณฑการเขยน ใหเหมอนธรรมชาตดงนนจากลกษณะตางๆ

ทกลาวมาขางตนจงท าใหกระบวนการคดของชาวตะวนตกมลกษณะทจะคดค านงถงรปลกษณะเดมมากทสดและสามารถหนกลบไปศกษาและพสจนไดอกหลายครงเพราะเปนการ สบทอดทางความรและวทยาการแนวคดตะวนออกในไทยเปนการใชคดในแนวปรชญาตะวนออกปราชญตะวนออกไมวเคราะหเปนล าดบขนตอนแตใชการคดในใจใชญาณวสย (Intuitive) กบการคดทแสดงใหเหนไดแบบเบดเสรจ (Holistic) หรอการคดดวยญาณ (Enlightenment) ซงเปนความคดขนละเอยดใชพลงคนหาค าตอบโดยไมตองแจกแจงเชนศลปะจนจะไมใชการเลยนแบบธรรมชาต แตผลงานศลปะจะเกดขนจากภาพในใจการสรางงานของจตรกรจนจะออกไปสมผสธรรมชาต ทประทบใจแลวเกบเอามาสรางงานไมมการรางแบบไมกางผนผาใบลอกธรรมชาตของจรงล งไป การวเคราะหเปรยบเทยบแนวคดดานการอนรกษเปนแบบตะวนตกและแบบตะวนออก ไวและไดปรบปรงใหมไดดงน๖๘

ในปจจบนมการจดตงองคการการอนรกษและการจดการมรดกทางวฒนธรรมทวโลกอยหลายแหง ผศกษาขอน าเสนอเฉพาะทส าคญ ๆ ดงน

องคกรการอนรกษบางประเทศเปนหนวยงานของภาคเอกชนซงท าหนาทจดการลดภาระของรฐไดมากการพฒนาองคกรการอนรกษเชนในองกฤษเรมป ค .ศ.1882 เกดกฎหมาย(Ancient Monuments Act) ท าการขนทะเบยนโบราณสถานปราสาทวงโบสถท มไดใชงานแลวซงสรางขนกอนค.ศ.1714 รวมไดกวา ๑๒,๐๐๐ แหงอกราว ๗๐๐ แหงอยภายใตการอารกขาของกรมสงแวดลอมโบราณสถานนอกจากนนบางแหงอยในความดแลของหนวยบรหารทองถนหรอเทศบาลฯโบราณสถานแหงใดทเอกชนเขาไปดแลยากหรอไมสามารถรบภาระไดหนวยบรหารทองถนหรอเทศบาลฯอาจมเงนชวยเหลอหรอซอไวหรอรวมกบกลมประชาชนมลนธและกองทนตางๆตอมาไดเกดองคกรระหวางประเทศขนทส าคญตามล าดบไดแก

๑. สภา กา รโบร าณสถานระหวา งประเทศ ( International Council on Monuments and Sites) (ICOMOS) เพอการอนรกษโบราณสถานของโลกตงทกรงปารสท างานเพอการอนรกษและปกปกรกษาสถานทมรดกทางวฒนธรรมเปนองคกรเดยวของโลกทท าหนาทประเภทน

๖๘สรสวสด สขสวสด, ม.ล., เอกสารการบรรยายประกอบวชา ๑๐๔๓๐๐ การอนรกษศลปกรรมภาคการศกษาท ๑ ปการศกษา ๒๕๔๒ สาขาวชาศลปะไทยคณะวจตรศลป, (มหาวทยาลยเชยงใหม, ๒๕๔๒) , หนา ๒๓.

๔๓

ท างานในลกษณะไมใชองคกรของทางราชการ (NGO) ซงมเครอขายของนกวชาการผ เชยวชาญซงสวนใหญเปนสถาปนกนกประวตศาสตรนกโบราณคดนกประวตศาสตรศลปะนกภมศาสตรนกมานษยวทยาวศวกรและนกผงเมองสมาชกเหลานมหนาทแนะน าการปรบปรงรกษามาตรฐานและวธการในการท างานดานมรดกทางวฒนธรรมพนท ท ตงอาคารชมชนเมองและโบราณสถานตางๆ คณะกรรมการฯแตงตงจากระดบชาตของประเทศในกลมสหประชาชาตในองคกรศกษาวทยาศาสตรและวฒนธรรมแหงสหประชาชาตหรอยเนสโก (UNESCO) ซงมสมาชกในปจจบนกวา๑๑๐ชาต

๒. ศนยระหวางประเทศเพอการศกษาดานการสงวนรกษาและปฏสงขรณทรพยสนทางวฒนธรรม (The International Centre for the Study of the Preservation and Restoration of Cultural Property (ICCROM) เปนองคกรระหวางรฐ (Inter Governmental Organization - IGO) ท างานเพอการอนรกษมรดกทางวฒนธรรมสมาชกในปจจบนกวา ๑๑๐ ชาตรฐสงเสรมสนบสนนกา รอนรกษมรดกทางวฒนธรรมท งท เคลอนท ไดและไ มไดกอตง ในกรงโร ม ป ค.ศ.1995

๓. องคกรเอกชนเพอการอนรกษ (National Trust UK) เกดขนในองกฤษ ป ค.ศ.1895 เพอการอนรกษมรดกทางวฒนธรรมโดยไมพงพารฐแตไดรบความชวยเหลอจากรฐบางประการเชนทรพยสนจะไดรบการยกเวนภาษเงนทนสวนใหญไดจากการบรจาคคาสมาชกและการพาณชยมสมาชกจ านวนมากกวาสามลานสแสนคนอาสาสมคร ๔๓,๐๐๐ คนผ เยยมชมและจายเงนสนบสนน๑๒ลานคนและครอบครองอาคารประวตศาสตรและสวนประมาณ๓๐๐แหงและท ดนอกจ านวนมากปญหาทประสบกมาจากการททรพยสนสวนใหญไมสามารถขายไดทางองคกรจะตองเปนเจาของไปตลอดยกเวนบางกรณทรฐสภาออกกฎหมายพเศษอนมตใหขายทรพยสนบางรายการไดนอกนนตองดแลใหอยในสภาพดซงสนเปลองคาใชจายมใชนอยปจจบนองคกรจงมนโยบายงดรบทรพยสนทมผบรจาคเพมเตมยกเวนเสย

๔. แตวาเจาของผมอบใหจะจดเงนทนส าหรบดแลรกษามาดวยเทานนส าหรบการจดการกบทรพยสนในความดแลทางองคกรตองการใหมผอยอาศยในอาคารตางๆ ของตนฉะนนกมกอนญาตใหมการเชาอยอาศยไดหรอมการใชทดนเพาะปลกภายใตการควบคม

๕. สมาคมเพอการปกปองอาคารเกา (The Society for the Protection of Ancient Buildings (SPAB) กอตงโดย William Morris ในป๑๘๗๗โดยมจดประสงคหลกในการท างานเพอปองกนการถกท าลายของอาคารในยคกลางขององกฤษและสมยวคทอเลยนปจจบนเปนสมาคมทเกาแกทมบทบาทและความเชยวชาญทสดดานการอนรกษปฏสงขรณ

๖. ชมรมระหวางประเทศเพอวทยาการการสงวนรกษา (The Association for Preservation Technology International (APT) เป นอง คกรสหสาขาเพอสน บสน นกา รใชวทยาการทดทสดส าหรบการอนรกษโครงสรางและท ตง (http://www.apti.org) สมาคมเพอการอนรกษระดบรฐภาคเมองและชมชนในอเมรกายโรปและออสเตรเลยเกดขนมากมายในทองถนตางๆซงมความเชยวชาญและความรทสามารถชวยเหลอแลกเปลยนกนคอยดแลสอดสองซงนบวามประโยชนมากเพราะสมาชกเปนคนในทองถนตางจากเจาหนาทเทศบาลหรอสมาชกสภาจงหวด ท มกโยกยายสมาคมอนรกษเหลานมอยราว ๕,๐๐๐ แหงไดรบความสนบสนนระดบชาต ซงใหค าปรกษาดานการอนรกษแกประชาชนจดการประชมสมมนานทรรศการงานอาสาสมครฯลฯ

๔๔

ส าหรบในประเทศไทยไดมการจดตงองคการการอนรกษโบราณสถานทงภาครฐและภาคเอกชน องคกรทเปนหนวยงานราชการหนวยงานหลกทมหนาทในการอนรกษโบราณสถาน ดงน

๑. กรมศลปากรกระทรวงวฒนธรรมท าหนาทรบผดชอบการอนรกษโบราณสถานโบราณวตถศลปวตถและสวนของพพธภณฑสถานแหงชาตทวประเทศม พ .ร .บ . และกฎหมายทใชในการควบคมการปฏบตงานคอ พ.ร.บ.โบราณสถานโบราณวตถและพพธภณฑสถานแหงชาตป ๒๕๐๔และฉบบแกไขเพมเตมป พ.ศ.๒๕๓๕ และประกาศคณะปฏวตฉบบท ๓๐๘ เกยวกบกรมศลปากรป๒๕๑๕ มหนวยงานทจดตงขนในแตละเขตเพอท าหนาทดแลรกษามรดกวฒนธรรมของชาตจงหวดท มหนวยงานของกรมศลปากรตงอยมกเปนแหลงทมความส าคญทางดานโบราณสถานหรอโบราณวตถส าคญๆหรอเปนแหลงศนยกลางการดแลครอบคลมไปในจงหวดตางๆทอยในเขตดงเชน

๑.๑ หนวยศลปากรท ๗ ทท าการตงอยทอ า เภอเมองจงหวดนานมหนาทใน เขตจงหวดนานพะเยาล าปางและแพร

๑.๒ หนวยศลปากรท ๘ ทท าการตงอยทอ า เภอเมองจงหวดเชยงใหมมหนาทใน เขตจงหวดเชยงใหมเชยงรายล าพนและแมฮองสอน ในงานอนรกษและการจดการมรดกทางวฒนธรรมในปจจบนนอกจากกรมศลปากรแลวมองคกรและหนวยงานทท าหนาทรบผดชอบในเรองของการอนรกษมดงน

๒. กรมการศาสนากระทรวงวฒนธรรมมความส าคญในการอนรกษศาสนสถานทงหมด โดยเจาอาวาสแตละวดมการบรณปฏสงขรณเปลยนแปลงหรอท าลายมรดกทางวฒนธรรมไดการดแลและควบคมงานดานการอนรกษโดยมพระราชบญญตคณะสงฆ พ .ศ. ๒๕๐๕ ประกาศคณะสงฆเรองระเบยบควบคมโบราณวตถและศลปวตถภายในวดป พ .ศ. ๒๕๐๓ เปนกฎระเบยบขอบงคบในการท างานตางๆเปนตน

๓. กรมธนารกษกระทรวงการคลงมบทบาททเกยวของกบการอนรกษเปนผครอบครองทดนของหลวงหรอทราชพสดทดนในสวนราชการทใชอยเชนโบราณสถานคเมองก าแพงเมองเกาเปนตนควบคมโดย พ.ร.บ.ทราชพสด พ.ศ. ๒๕๑๘ และกฎกระทรวงป พ.ศ. ๒๕๑๘

๔. ส านกโยธาธการและผงเมองกระทรวงมหาดไทยมหนาทงานโยธาและผงเมองทวประเทศบทบาททสงเสรมหรอไมสงเสรมการอนรกษไดโดยการประกาศเขตอนรกษเชนการก าหนดเขตการอนรกษภายในก าแพงเมองเกาเชยงใหมลงในผงเมองโดยอาศยอ านาจตาม พ .ร .บ .การผงเมองป พ.ศ. ๒๕๑๘

๕. ส านกงานสงแวดลอมแหงชาตกระทรวงวทยาศาสตรและสงแวดลอมเกดขนมาจากงานดานวทยาศาสตรและสงแวดลอมซงท าหนาท ดแลเรองมลพษรวมไปถงสงแวดลอมทางดานศลปกรรมดวยโดยมกฎขอบงคบคอแนวทางการอนรกษสงแวดลอมศลปกรรมป พ.ศ.๒๕๓๐

องคกรหรอหนวยงานเอกชนไดมการจดตงองคการการอนรกษโบราณสถานอยหลายแหง ดงน

๑. กรรมาธการอนรกษสถาปตยกรรมสมาคมสถาปนกสยามในพระบรมราชปภมถ ท าหนาทคมครองดแลเผยแพรขาวสารงานอนรกษศลปะสถาปตยกรรมการด าเนนงานมการศกษา เกบขอมลและพจารณาใหรางวลแกงานสถาปตยกรรมทดเดนสงเสรมการอนรกษศลปกรรมในทกป

๔๕

๒. สมาคมอน รกษศลปกรรมและส งแวดลอมท าหน าท เปนผใ หขอ มลขา วสา รท าการศกษาและเผยแพรงานดานการอนรกษ

๓. Special Project on Archaeology and Fine Arts (SPAFA) หนวยงานขององคการ SEAMEO/UNESCO ท าหนาทใหความชวยเหลอประเทศในกลมเอเชยตะวนออกเฉยงใตท าหนาทเปนผประสานงานอนรกษระดบภมภาคและจดประชมเชงปฏบตงาน

๔. สยามสมาคมสมาคมทางวชาการทเกาทสดในประเทศไทยตงขนในสมยรชกาลท ๖มสมาชกทเปนทงคนไทยและตางชาตท าหนาทเปนผใหความรการศกษาและเผยแพรงานศลปกรรมโดยมหองสมดในเรองศลปกรรมเปนของตนเอง

สรปไดวา สาเหตทเราตองมการอนรกษโบราณสถานตาง มทงสาเหตจากภายในคอ ความเสอมสภาพของโบราณสถานเองและสาเหตจากภายนอกเชนดน ฟา อากาศ เปนตน ซงสวนใหญกมาจากมนษยเปนผกระท าดวย มนษยเปนศตรท กอใหเกดการช ารดเสยหายตอโบราณสถานโบราณวตถ และเกดขนในลกษณะตาง ๆ กน เชน เกบรกษาไมถกตอง การเคลอนยาย การจบถอหรอจบตองโดยขาดความระมดระวง และการรเทาไมถงการณ หรอแมกระทงการลกลอบขดท าลายเพอหาวตถมคา การจงใจท าลายท าใหโบราณสถาน โบราณวตถเหลานนแตกหกเสยหายกรอนลงไดอกประการทนาค านงถง คอ การพฒนาบานเมอง ไดแก การสรางความเจรญ ตดถนนหนทาง การขยายพนทท าการเกษตร การกอสราง สถานทราชการ ทพกอาศย ฯลฯ มสวนทเปนภยตอโบราณสถาน โบราณวตถ เชน การตดถนนผานไปใกลโบราณสถานกอใหเกดความสนสะเทอนท าใหโบราณสถานแตกราวหรอทรดเสยหายได ๒.๔ งานวจยทเกยวของ

จากการศกษาวจยเรอง“กลไกการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา” ผวจยไดท าการทบทวนงานวจยท เกยวของการบรหารการจดการ เพอใหสอดคลองกบเรองทผวจยท าการศกษา จงไดศกษางานวจยทเกยวของในดานตาง ๆ ดงตอไปน

นลรตน กลนจนทร และคณะ ไดวจยเรอง “ศกษาศาสนสถานทส า คญตอการอนรกษการทองเทยวของวดในกรงเทพมหานคร” ผลการวจยพบวา ๑. ศาสนสถานทส า คญของวดท เปนแหลงดงดดนกทองเทยวทงชาวไทยและชาวตางชาตมองคประกอบส าคญ คอ วดทง ๔๐ แหง มศาสนสถานส าคญ คอ พระพทธรป พระอโบสถ เจดย พระปรางค พระวหารหลวง ความส าคญของศาสนสถานคอ เปนวตถธรรมทแสดงสญลกษณทางศาสนาและพระรตนตรย เชน พระพทธรปแสดงสญลกษณถงพระพทธเจา พระอโบสถเปนทประกอบกจกรรมทางพระพทธศาสนาของพระสงฆ เจดย พระปรางคเปนทประดษฐานของพระบรมสารรธาตพระพทธเจา พระวหาร มกเปน สถาปตยกรรมและภาพจตรกรรมอนแสดงถงหลกธรรมทางพระพทธศาสนา ความส าคญของศาสนสถานสงแรก คอ เปนสงกอสรางทเกดจากแรงศรทธาทางพระพทธศาสนาและเปนสงทพระพทธศาสนกชนยดถอทางดานจตใจและยดถอเพอประกอบพธกรรมทางพระพทธศาสนา

๒. ประวตและความส าคญของศาสนสถานมความส าคญในฐานะเปนแหลงยดเหนยวทางดานจตใจ ศาสนสถาน ดงกลาวยงมความส าคญในแงเปนสงแสดงถงความศรทธา แสดงประวตศาสตรและบรบทความเชอของคนในชวงเวลาของการสรางศาสนสถาน ดวย นกทองเทยวชาว

๔๖

ไทยจะเขามาทศนศกษา เพอเปาหมายทางศาสนา สวนนกทองเทยวตางประเทศจะเขามาทศนศกษาเพอแสวงหาความรทางประวตศาสตร วฒนธรรมและความเชอของคนไทยในอดตและคนไทยในปจจบน ซงศาสนสถานจะสะทอนมตทางดานประวตศาสตร วฒนธรรมของคนไทยไดอยางด จะเหนไดวาศาสนสถานทกลา วขางตน แตละประเภทกจะมองคประกอบทแ สดงใหเหนมตทางดา นประวตศาสตร วฒนธรรม สงคมไดอยางด เชน พระอโบสถและพระวหารหลวงจะแสดงสถาปตยกรรมการออกแบบตามแบบแผนสกลชางของแตละยค และยงเปนทประดษฐานพระพทธรป แสดงภาพจตรกรรม ภาพจตกรรมทปรากฏในพระอโบสถ และพระวหารหลวงจะแสดงอดตพทธ ประวตพระพทธเจ าและชาดก ซงแสดงหลกค าสอนทางพระพทธศาสนาทใ ชเปนหลกย ดถอรวมกน ภาพจตรกรรมนในแตละสมยจะมภาพทแสดงแตกตางกน ภาพเดยวกนในแตละยคกจะวาดตางกน สงเหลานจะสะทอนมตทางความเชอและวฒนธรรมของผสรางได นกทองเทยวเขามาทศนศกษาจะเขาใจสงคมไทยไดอยางด

๓. การบรหารการอนรกษศาสนสถานและการทองเทยว มความส าคญอยางนอย ๒ ประการขางตน การใหศาสนสถานด ารงอยไดอยางยาวนานขนอย กบการบรหารจดการของผ มหนาทรบผดชอบ จากการศกษาผมหนาทรบผดชอบโดยตรง สวนใหญจะเปนเจาอาวาสและผชวยเจาอาวาส ซงการบรหารจดการของผรบผดชอบจะแตกตางกนตามลกษณะความส าคญของวด และจ านวนนกทองเทยวเขาไปทศนศกษาจ านวนมากทสดคอ วดพระศรรตนศาสดารามและวดพระเชตพนวมลมงคลาราม จะมการบรหารการจดการสมยใหม กลาวคอ มจ านวนผดแลทเปนฆราวาสจ านวนมากโดยแบงหนาท กนท า ในดานการกษาความสะอาด ความปลอดภยในทรพยสน และวดยงเกยวของกบหนวยงานรฐเขามาดแลบรณะรวมกน สวนวดท มนกทองเทยวคอนขางนอยยงมการบรหารจดการโดยเจาอาวาสผชวยเจาอาวาสและมอบหมายใหบคคลใดบคคลหนงดแล อยางไรกด ภาพรวมของการศกษาชมชนมสวนเขามาดแลคอนขางไมมากนก

ขอเสนอแนะ ควรจดรกษาวดใหสะอาดรมรน เปนทรมเยนแหงจตใจและเปนท ศกษาหาความรเกยวกบศาสนสถาน และขนบธรรมเนยมประเพณอนดงามของชาตแกประชาชนทวไป และสงส าคญควรใหชมชนเขามามสวนรวมในการดแลรกษาศาสนสถานทส าคญ๖๙

มานพ ชมอน ไดวจยเรอง “การพฒนาการตลาดและการทองเทยวของธรกจชมชนเพอการยกระดบสวสาหกจชมชน กรณศกษา : ชมชนเทศบาลเมองแกนพฒนา อ. แมแตง จ . เชยงใหม ผลการศกษา พบวา กลมรวมใจพอเพยง เปนกลมทผลตสนคาชมชน ไดแก เหดโคนนอย เหดนางฟา ปยชวภาพ และถานไม กลมเตบโตมาจากการผลตเพอการบรโภคในครวเรอนซงหลงจากรวมกจกรรมการวจย ธรกจชมชนของกลมมความเจรญเตบโตเพมขนจงท าใหกลมเพมก าลงการผลตเหดและขยายโรงเรอนทถาวรเพมขน มการสรางเอกลกษณและการจดจ า ใหกลมดวยการมเสอประจ ากลมมการท าสอ ณ จดขาย การก าหนดโครงสรางองคกรทางการตลาดใหม ตลอดจนมการพฒนาและปรบปรงทท า การกลมใหดนาเชอถอ และมแผนพฒนาการผลตเหดลม การเลยงกบและลกกบ ส าหรบสรางรายไดในอนาคต จงท าใหกลมมศกยภาพ ความเขมแขง และมขดความสามารถกวาทกกลมทรวมโครงการ ทงดานการตลาด การขาย การบรหารจดการกลมและความรวมมอในกลมและท ส า คญ ผน ากลมม

๖๙รศ.นลรตน กลนจนทร และคณะ, “ศกษาศาสนสถานทส าคญตอการอนรกษการทองเทยวของวดในกรงเทพมหานคร”, รายงานการวจย, (มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย), ๒๕๕๓.

๔๗

ความเขมแขง ยตธรรม มมมมองและวสยทศนในการพฒนาธรกจของกลมใหกาวตอไปอยางไมหยดยง มการพฒนาคณภาพของสนคาและปรบปรงเทคนคและวธการผลตอยางตอเนอง และเปนกลมทถายทอดองคความรและภมปญญาชาวบานดานการเพาะเหดและการท า ปยชวภาพส เยาชนจงเปนกลมทสามารถจะพฒนาไปสความเปนวสาหกจชมชนตนแบบทยงยน เปนศนยเรยนรในการด า เนนธรกจชมชนบนฐานเศรษฐกจพอเพยง และเปนแหลงศกษาดงานไดเปนอยางด๗๐

ตตยาพร จารมณรตน ไดวจยเรอง “การบรณาการการเรยนรขามวฒนธรรมผานหลกสตรการทองเทยวในกลมประชาคมเศรษฐกจ” ผลจากการวจย แนวทางการบรณาการความรเกยวกบวฒนธรรมขามชาตทภาคการศกษาในทงสองประเทศควรด าเนนการตอไปน บรณาการความรเกยวกบวฒนธรรมขามชาตมากขนในหลกสตร โดยผสมผสานวธการสอนทหลากหลาย เชน การเรยนรผานการทศนศกษาหรอเขารวมกจกรรมในประเทศกลมประชาคมเศรษฐกจอาเซยน เพอสรางความเขาใจอนดระหวางกน เพมเนอหาเกยวกบวฒนธรรมอาเซยนในหลกสตรฯ เชน ภาษาทใชในกลมประเทศแถบอาเซยน

นอกจากน ควรมการเรงสรางความรวมมอระหวางสถาบนการศกษาในภมภาคอาเซยน กระตนใหเกดการรวมมอในทกภาค เชน โครงการฝกปฏบตงานทมผลตอบแทนทนา ดงดดใจ ใชสอ Social network สนบสนนการเรยนรระหวางวฒนธรรม เชน การจดท า web blog เพอใหนกศกษาใชเปนเวทในการอภปรายและเรยนรวฒนธรรมขามชาต เปนตน๗๑

พระครภาวนาวชรคณ (วชรนทร วชรธมโม) ไดศกษาวจยเรอง “รปแบบการพฒนาวดใหเปนแหลงทองเทยวเชงวฒนธรรม ในจงหวดพระนครศรอยธยา ” ผลการวจยพบวา ๑) พระสงฆและประชาชนทวไปมความคดเหนตอรปแบบการพฒนาวดใหเปนแหลงทองเทยวเชงวฒนธรรม ในจงหวดพระนครศรอยธยา ในภาพรวมอยในระดบมาก (X = ๓.๘๕, S.D. = ๐.๓๒๔) และเมอพจารณาเปนรายดาน พบวา อยในระดบมากทกดาน ดงน ดานการพฒนาศาสนสถาน (X = ๓.๙๕, S.D. = ๐.๓๕๗) ดานการพฒนากจกรรมภายในวด (X = ๓.๘๓, S.D. = ๐.๓๓๙) ดานการพฒนาบคคลหรอบคลากรภายในวด (X = ๓.๘๒, S.D. = ๐.๔๓๙) และดานการพฒนาสงแวดลอม (X = ๓.๘๒, S.D. = ๐.๓๕๘) ๒) สภาพทวไปในการพฒนาวดใหเปนแหลงทองเทยวเชงวฒนธรรม ในจงหวดพระนครศรอยธยา พบวา วดในจงหวดพระนครศรอยธยามโบราณสถาน โบราณวตถ จ านวนมาก ทเปนเอกลกษณเฉพาะตน มประวตศาสตรความเปนมาอนยาวนาน มการอนรกษโบราณสถานและโบราณวตถใหอยในสภาพทด มการพฒนาบคลากรและบคคลภายในวดใหสอดคลองกบการเผยแผพระพทธศาสนาเชงรก มการแตงตงพระสงฆผมความรความสามารถในการบรหารจดการวดและมการพฒนาวดไปแนวทางเดยวกน โดยมหนวยงานราชการคอยใหความรผานโครงการตางๆ เกยวกบการอน รก ษโบร าณสถาน โบร าณว ตถ แกพร ะสงฆ และไดร บงบประมา ณจาก ส า นก งา นพระพทธศาสนาแหงชาต องคการบรหารสวนจงหวด กรมศลปากร และอนๆ ในการสนบสนน

๗๐ผชวยศาสตราจารยมานพ ชมอน, “การพฒนาการตลาดและการทองเทยวของธรกจชมชนเพอการ

ยกระดบสวสาหกจชมชน กรณศกษา : ชมชนเทศบาลเมองแกนพฒนา อ. แมแตง จ. เชยงใหม”,รายงานการวจย, (สาขาวชาการตลาด คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฏเชยงใหม), ๒๕๕๔.

๗๑ตตยาพร จารมณรตน, “การบรณาการการเรยนรขามวฒนธรรมผานหลกสตรการทองเทยวในกลมประชาคมเศรษฐกจ”, รายงานการวจย, (คณะการบรการและการทองเทยว มหาวทยาลยสงขลานครนทร), ๒๕๕๔.

๔๘

กจกรรมและการปรบภมทศนวดใหสวยงาม สะอาด เปนระเบยบ และสงเสรมการทองเทยว โดยเนนการพฒนาวดใหเปนแหลงทองเทยวเชงปฏบตธรรม เชงอนรกษศลปวฒนธรรม โบราณสถาน โบราณวตถ และประวตศาสตร ๓) รปแบบการพฒนาวดใหเปนแหลงทองเทยวเชงวฒนธรรม ในจงหวดพระนครศรอยธยา ไดแก รปแบบท ๑ การอนรกษโบราณสถาน และโบราณวตถใหมความมนคง แขงแรง และคงไวซงเอกลกษณความเปนไทยอยางแทจรง รปแบบท ๒ การพฒนาทกษะทางดานภาษาและวฒนธรรมทองถนของบคลากรอยางมประสทธภาพ รปแบบท ๓ จดกจกรรมการทองเทยวลกษณะเชงปฏบตธรรม บรณาการกบการอนรกษโบราณสถาน และศกษาประวตศาสตรความเปนมา รปแบบท ๔ บรณาการวถชวตความเปนไทย รวมกบศาสนาอนอยางสนตสข ดวยกลยทธ ๙ ประการ๗๒

พระมหานพรกษ ขนตโสภโณ (นาเมอง) ไดศกษาวจยเรอง “การบรหารจดการวดพฒนาตวอยางในจงหวดพระนครศรอยธยา” ผลการวจยพบวา ๑. การบรหารจดการวดพฒนาตวอยางในจงหวดพระนครศรอยธยา พบวา (๑) ดานการจดบรเวณวด เปนการพฒนาศาสนสถานและศาสนวตถ ใหสวยงามประหยด เรยบงาย สอดคลองตอศลปะวฒนธรรมประเพณของชาต และทองถน (๒) ดานการจดการปกครองพระภกษ สามเณรและศษยวด มการสอดสองดแลเพอใหการปกครองเปนไปตามพระธรรมวนย กฎหมาย กฎ ขอบงคบ ระเบยบ ค าสง ประกาศของมหาเถรสมาคมหรอพระบญชาของสมเดจพระสงฆราช (๓) ดานการจดการศกษาแกพระภกษ สามเณรและประชาชน มความมงหมาย ๔ ลกษณะ คอ ๑. การจดการศกษาเปนโรงเรยนพระปรยตธรรม ๒. การสงเคราะหใหเดกและประชาชนไดรบการศกษาในสถานศกษาของรฐหรอเอกชน ๓. การสอนศลธรรมในสถานศกษาทวไป ๔. การสงเคราะหเกอกลแกการศกษา (๔) ดานการจดกจกรรมเพอสงเสรมศลธรรม มการด าเนนการชวยเหลอสงคมทางกจกรรมในรปแบบตางๆ ทไมขดตอพระธรรมวนย ๒. สภาพทวไปในการบรหารจดการวดพฒนาตวอยางในจงหวดพระนครศรอยธยา พบวา พระภกษและสามเณร มทศนะตอการบรหารจดการวดพฒนาตวอยางในจงหวดพระนครศรอยธยา ในดานตางๆ ดงน ดานการจดบรเวณวด คดเปนรอยละ ๓๗.๔๒ ดานการจดการปกครองพระภกษ สามเณรและศษยวด คดเปนรอยละ ๑๒.๙๑ และดานการจดการศกษาแกพระภกษ สามเณรและประชาชน คดเปนรอยละ ๖.๔๕ ดานการจดกจกรรมเพอสงเสรมศลธรรม คดเปนรอยละ ๔๓.๒๒ ๓. แนวทางในการบรหารจดการวดพฒนาตวอยางในจงหวดพระนครศรอยธยา ประกอบดวย (๑) การจดบรเวณวด ไดแก การจดท าแผนผงวด การจดการระบบสาธารณปโภคใหด การวางแผนในการซอมแซม บรณปฏสงขรณวด การปลกตนไม เพอความรวมรน การจดท าปายชอ และประวตวด และการจดท าแผนพฒนาวด ๑ ป ๓ ป ๕ ป (๒) การจดการปกครองพระภกษ สามเณรและศษยวด ไดแก บญชทะเบยนประวต วางระเบยบขอบงคบส าหรบการปฏบต การประชมอบรมบคลากรภายในวด การใหศกษาพระธรรมวนย การอบรมศลธรรมแกศษยวด มการปกครองตามล าดบ แบงหนาทใหรบผดชอบ (๓) การจดการศกษาแกพระภกษ สามเณรและประชาชน ไดแก การสงเสรมการศกษาพระปรยตธรรม การจดอบรมนกธรรม บาล กอนสอบ การสงเสรมครสอนพระปรยตธรรม การจดท าแผนการ

๗๒ พระครภาวนาวชรคณ (วชรนทร วชรธมโม), “รปแบบการพฒนาวดใหเปนแหลงทองเทยวเชงวฒนธรรม ในจงหวดพระนครศรอยธยา”, วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต, (สาขาวชาการจดการเชง พทธ บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๗).

๔๙

สอน และการจดสวสดการใหแกคร การตงทน และมอบทนการศกษา และการจดตงแหลงเรยนรภายในวด (๔) การจดกจกรรมเพอสงเสรมศลธรรม ไดแก มการแสดงธรรมแกประชาชนตลอดทงป การสงเสรมใหพระสอนศลธรรมในโรงเรยนไปอบรมเดกและเยาวชน การเผยแผพระพทธศาสนาเชงรก จดโครงการปฏบตธรรม โครงการบวชสามเณรภาคฤดรอน มการจดท าพพธภณฑพนบานภายในวด การจดคายคณธรรม๗๓

พระครวนยธรเอก ชนว โส (เฉยประทม) ไดศกษาวจยเรอง “การพฒนารปแบบการอนรกษโบราณสถานของวดในจงหวดพระนครศรอยธยา ” ผลการวจยพบวา ๑. องคประกอบรปแบบการอนรกษโบร าณสถานของวดในจงหวดพระนครศรอยธยา พบวา ในการอนรก ษโบราณสถาน กรมศลปากรเปนหนวยงานในการก าหนดกรอบและวธการ หรอแนวทางในการด าเนนการอนรกษโบราณสถานอยางชดเจน เพอเปนบรรทดฐานในการด าเนนการของทกฝ ายซงตองปฏบตใหถกตองตามพระราชบญญตของกรมศลปากร ในการอนรกษโบราณสถานของวดไดมการส ารวจโบราณสถานอยา งเปนระบบ มกา รบนทกทมา รปพรรณสณฐาน เ พอใหกา รส ารวจโบราณสถานเปนไปอยางมมาตรฐานเดยวกน ๒. สภาพทวไปและปญหาการอนรกษโบราณสถานของวดในจงหวดพระนครศรอยธยา พบวา โดยรวมอยในระดบมาก เมอพจารณาในแตละดาน พบวา ๑) ดานการดแลรกษา มการด าเนนการรกษาท าความสะอาดโดยรอบโบราณสถานภายในวดเปนประจ า ตรวจสอบความเสยหายและความเสอมโทรมของโบราณสถานในวดอยางตอเนอง ๒) ดานการปกปองคมครอง มการปองกน ส ารวจไมใหมสงบดบงทศนยภาพของโบราณสถาน และ มการปองกนไมใหมการบกรกท าลายหรอขดหาโบราณวตถในเขตโบราณสถาน ๓) ดานการเสรมความมนคง พจารณาถงคณคาโบราณสถานไมใหเสอมลง ซอมแซมโบราณสถานสวนทช ารด ใหเลอกวสดท เหมาะสมและปรกษาผเชยวชาญ และ ๔) ดานการใชประโยชน มการเปดเปนสถานทเพอบรการคนควาวจยวดท มโบราณสถาน วดมหนาทสงเสรมสนบสนนในเชงวชาการทางดานประวตศาสตรโบราณคดและการอนรกษเบองตนของโบราณสถานนน รวมถงมการจดการเผยแพรเอกสารประชาสมพนธการสงเสรมการอนรกษ โบราณสถานแกพระสงฆและพทธศาสน กชนและการใชประโยชน โบราณสถานตองค านงถ งผลกระทบทจะมตอโบราณสถาน มการก าหนดพนทใชประโยชนใหชดเจน และไมเปลยนแปลงรปแบบของโบราณสถาน ๓. การพฒนารปแบบการอนรกษโบราณสถานของวดในจงหวดพระนครศรอยธยา พบวา ๑) ดานการอนรกษ รปแบบอนรกษตองท าความเขาใจใหชดเจนในดานความคด หลกการ ทถกตองเกยวกบการสงวนรกษา การบรณะและการน าเสนอมรดกทางวฒนธรรม ๒) ดานการฟนฟ ตองมการวางแผนงานเปนขนตอนโดยนกวชาการและสรางกจกรรมการเรยนรและการเปนเครอขายเพอพฒนาการเรยนรภมปญญา และ ๓) ดานการพฒนา สงเสรมสนคาหตถกรรมซงกอใหเกดรายได

๗๓ พระมหานพรกษ ขนตโสภโณ (นาเมอง ) , “การบรหารจดการวดพฒนาตวอยางในจงหวด

พระนครศรอยธยา, วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต, (สาขาวชาการจดการเชง พทธ บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๗).

๕๐

ตอชมชน ด าเนนการอนรกษและพฒนาสภาพแวดลอมใหเหมาะสม และการพฒนาองคความรแกชมชนและเยาวชน๗๔

พระโอภาส โอภาโส (ศรกตตกล) ไดวจยเรอง การสงเสรมการทองเทยวเสนทางแสวงบญ ในมตทางพระพทธศาสนา ของวดในอ าเภอพระนครศรอยธยา ผลการวจยพบวา ๑. ประชาชนทวไปมความคดเหนตอการสงเสรมการทองเทยวเสนทางแสวงบญ ในมตทางพระพทธศาสนา ของวดในอ าเภอพระนครศรอยธยา ในภาพรวมอยในระดบมาก (X = ๓.๘๕, S.D. = ๐.๓๑๗) และเมอพจารณาเปนรายดาน พบวา อยในระดบมากทกดาน ดงน ดานการพฒนาศาสนสถาน (X = ๓.๙๕, S.D. = ๐.๓๕๗) ดานการพฒนาบคคลหรอบคลากรภายในวด (X = ๓.๘๓, S.D. = ๐.๔๓๗) ดานการพฒนากจกรรมภายในวด (X = ๓.๘๒, S.D. = ๐.๓๓๔) และดานการพฒนาสงแวดลอม (X = ๓.๘๑, S.D. = ๐.๓๑๗) ตามล าดบ

๒. ประชาชนทวไปทมเพศ และวฒการศกษาตางกน มความคดเหนตอการสงเสรมการทองเทยวเสนทางแสวงบญ ในมตทางพระพทธศาสนา ของวดในอ าเภอพระนครศรอยธยา โดยภาพรวม ไมแตกตางกน จงปฏเสธสมมตฐานการวจย สวนประชาชนทวไปท มอายตางกน มความคดเหนตอการสงเสรมการทองเทยวเสนทางแสวงบญ ในมตทางพระพทธศาสนา ของวดในอ าเภอพระนครศรอยธยาโดยภาพรวม แตกตางกน อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ ๐.๐๕ จงยอมรบสมมตฐานทตงไว

๓. ขอเสนอแนะเกยว กบการสงเสร มการท องเทย วเสนทางแสวงบญ ในมตทา งพระพทธศาสนา ของวดในอ าเภอพระนครศรอยธยา คอ ๑) วดควรอนรกษโบราณสถาน โบราณวตถ ใหคงอยในสภาพทสมบรณ มนคง แขงแรง และสวยงาม อน รกษความเปนไทย รกษาศลปะ วฒนธรรม ทองถน

แนวทางในการสงเสรม พบวา วดควรมการวางแผนในการพฒนาวด ศาสนสถาน ศาสนวตถ ทงในระยะสนและระยะยาว และมแผนปฏบตการประจ าป ควรสงเสรมใหพระภกษสามเณรและบคลา กรภายในวดไ ดพฒนาท กษะทางดานภาษาอ งกฤษและภาษาอา เซยน พฒนาความรความสามารถของพระภกษสามเณรและบคลากรภายในวดใหเพมมากขน เชน การแนะน าประวตความเปนมาและความส าคญของวด และโบราณสถาน เปนตน ควรเนนกจกรรม การอนรกษศลปวฒนธรรมไทย เนนกจกรรมทางดานพระพทธศาสนามากกวาพทธพานชย เนนการสรางศาสนทายาทมากกวาการสรางศาสนสถาน เนนกจกรรมทเสรมปญญาใหแกประชาชน และเนนกจกรรมทมสวนรวมของภาคประชาชนและชมชน ควรเนนความรมรนและสวยงามภายในวด เนนความส ะอาด เปนระเบยบเรยบรอย สงบ พฒนาหองน าใหไดมาตรฐาน และมจ านวนเพยงพอตอจ านวนของนกทองเทยว ควรมปายประชาสมพนธกจกรรม สถานท อยางชดเจน๗๕

๗๔ พระครวนยธรเอก ชนว โส (เฉยประทม), “การพฒนารปแบบการอนรกษโบราณสถานของวดใน

จงหวดพระนครศรอยธยา”, วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต, (สาขาวชาการจดการเชงพทธ บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๗).

๗๕ พระโอภาส โอภาโส (ศรกตตกล), “การสง เสรมการทองเทยวเสนทางแสวงบญ ในมตทางพระพทธศาสนา ของวดในอ าเภอพระนครศรอยธยา”, วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต, (สาขาวชาการจดการเชงพทธ บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๙).

๕๑

สภาพทวไปของกลไกการจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาใน

จงหวดพระนครศรอยธยา กลไกการจดการการทองเทยว ในชมชนผานมตศาสนาในจงหวด

พระนครศรอยธยา ไดแก ศาสนสถาน ศาสนบคคล

กจกรรมภายในวด สงแวดลอม

แนวคดเกยวกบการจดการตามหลก PDCA

หลกอทธบาทธรรม ฉนทะ ความพงพอใจ

วรยะ ความเพยร จตตะ เอาใจจดจอ

วมงสา หมนตรวจสอบ

สรปไดวา การทองเทยวมตศาสนา คอ การทองเทยวทางดานศาสนานนเอง กลาวคอ การทองเทยวโดยวดเปนผบรหารจดการศาสนสถานของวดทเปนทรพยากรการทองเทยวทมอยแลวใหประชาชนทวไปไดเขามาสกการะกราบไวพระขอพร เพอเสรมสรมงคล และไดศกษาประวตศา สตรความเปนมาของวดแตละวด โดยยดวดเปนศนยกลางในการจดกจทางพระพทธศาสนา เพอดงดดและเปนแรงจงใจ ใหประชาชนเขาวดเพมมากขนนนเอง

๒.๕ กรอบแนวคดในการวจย

ผวจยยดถอแนวคดทฤษฎ และงานวจยท เกยวของ “กลไกการจดการการทองเทยว ในชมชนผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา ” โดยมาก าหนดเปนกรอบแนวคดการวจย (Conceptual Framework) ดงน

แผนภาพท ๒.๑ กรอบแนวคดในการวจย

บทท ๓

วธการด าเนนการวจย

การศกษาวจยเรอง “กลไกการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนา จงหวดพระนครศรอยธยา” เปนการวจยแบบผสมผสานโดยใชวธการเกบรวบรวมและวเคราะหขอมลทงในเชงปรมาณและเชงคณภาพ มวตถประสงคเพอศกษาสภาพปญหาการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา เพอศกษากลไกการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา และเพอเสนอแนวทางการสงเสรมการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา การวจยเรองน ผวจยไดก าหนดวธด าเนนการวจย ดงน ๓.๑ รปแบบการวจย การวจ ยครงน เปน การวจ ยแบบผสมผสานท งวจยในเชง เอกสาร ( Documentary Research) และการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) ในภาคสนาม โดยใชวธวทยาวจยการแบบผสมผสาน ดงน ๑) การศกษาในเชงเอกสาร (Documentary Study) ท าการศกษาและรวบรวมขอมล จากเอกสารและหลกฐานทเกยวของพระไตรปฎก หนงสอ รายงานการวจย รายงานการประชม ภาพถาย เอกสารแสดงความสมพนธทแสดงใหเหนถงการบรหารการจดการและการทองเทยว ดงน (๑) ศกษา คนควา และรวบรวมขอมลจากเอกสารและหลกฐานทเกยวของทงหนงสอ รายงานการวจย และเอกสารอนๆ โดยอาศยแนวคดการบรหารการจดการและการทองเทยวเปนกรอบในการศกษา (๒) ท าการศกษาวเคราะหกลไกการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนา จงหวดพระนครศรอยธยา (๓) สรปผลการศกษาทแสดงใหเหนถงแนวคด หลกการ ความเปนมา กลไกการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนา จงหวดพระนครศรอยธยา ๒) การศกษาเชงคณภาพ (Qualitative Research) ในภาคสนาม (Field Study) เพอทราบถงสภาพปญหาการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา ในพนททเปนกรณศกษา โดยมขนตอนการศกษาคนควา ดงน

(๑) ท าการศกษาและคดเลอกชมชนบรเวรรอบวดท เปนสถานททองเทยว จ านวน ๗ วด คอ วดหนาพระเมรราชการาม วดทาการอง วดกษตราธราช วดใหญชยมงคล วดภเขาทอง วดพทไธสวรรค และวดพนญเชงวรวหาร โดยการสมแบบเจาะจง (Purposive Sampling) ตามความส าคญของเรอง คอ เปนวดทสงเสรมการจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนา จงหวดพระนครศรอยธยา

(๒) ศกษาและรวบรวมขอมลจากการสมภาษณ การประชมกลมยอยรวมกบคณะสงฆ เจาหนาท และสวนงานทเกยวของวดละ ๓ ราย รวม ๒๑ ราย

๕๓

(๓) ด าเนนการศกษาวเคราะหกลไกการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนา จงหวดพระนครศรอยธยา เชงลก โดยเนนกระบวนการมสวนรวมของผทเกยวของในการด าเนนการศกษาวจย

(๔) สรปและน าเสนอผลการศกษาทไดทงจากการศกษาในเชงเอกสารและภาคสนาม โดยน ามาวเคราะหตามประเดนทส า คญ คอ สภาพปญหาการทองเทยวใน กลไกการทองเทยวในชมชน และแนวทางการสงเสรมการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา ทงน เนนการน าผลการศกษาวจยมาเผยแพรใหคณะสงฆ ผบรหาร และผทมสวนเกยวของของในระดบจงหวดดานการทองเทยวไดรบทราบ

(๕) สรปผลการศกษาวจย และขอเสนอแนะ ๓.๒ ผใหขอมลส าคญ (Key Informant) การวจยเปนการศกษาวจยในเชงลกมงเนนการสมภาษณและประชมกลมยอย (Focus Group) รวมกบพระสงฆาธการ ผน าชมชน และชาวบาน เพอใหเหนกลไกการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนา จงหวดพระนครศรอยธยา จ านวน ๒๑ รป/คน ดงน

๑) พระธรรมรตนมงคล (นพปฎล กตสาโร) ต าแหนง เจาคณะจงหวด เจาอาวาส วดพนญเชงวรวหาร ต าบลสวนพล อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา

๒) พระญาณไตรโลก (สมคด จนตยโส) ต าแหนง รองเจาคณะจงหวดพระนครศรอยธยา เจาอาวาสวดบรมวงศอศรวรารามวรวหาร ต าบลสวนพรก อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา

๓) พระพศาลวหารกจ (สมศกด ฉนทกโร) ต าแหนง เจาคณะต าบลทาวาสกร เขต ๓ เจาอาวา สวดหนา พระเมร ราชการา ม ต าบลทาว าสกร อ าเภอพระนครศรอยธย า จ งหว ดพระนครศรอยธยา

๔) พร ะคร อน ก ลศา สน กจ (ปร ะดษ ฐ า น โ ก ) ต า แหน ง เจ า คณะอ า เภอพระนครศรอยธยา เจาอาวาสวดศาลาปนวรวหาร ต าบลทาวาสกร อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา

๕) พระพพฒนศาสนกจวธาน (ประยร สทธปญโญ) ต าแหนง รองเจาคณะอ าเภอพระนครศรอยธยา เจาอาวาสวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา

๖) พร ะคร ส ร ช ย มงคล ( ส า ร อง ชยธ มโม) ต า แหน ง ร อง เจ า คณะอ า เภอพระนครศรอยธยา เจาอาวาสวดใหญชยมงคล ต าบลคลองสวนพล อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา

๗) พระครปลดรตนวรวฒน (รง สขมาโล) ต าแหนง เจาอาวาสวดเกาะแกว ต าบลกะมง อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา

๘) พระครสธปรยตยาภรณ (สมพงศ อทโย) ต าแหนง เจาคณะอ าเภอบางปะอน เจ า อา วาสว ดช มพลน กา ย าร า มรา ชวร ว หา ร ต า บลบ าน เลน อ าเภอบา งปะอน จงหว ด พระนครศรอยธยา

๕๔

๙) พระครธรรมกาจารคณ (ธรรมภณ ธมมพโล) ต าแหนง เจาคณะต าบลทาวาสกร เขต ๑ เจาอาวาสวดธรรมกราช ต าบลทาวาสกร อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา

๑๐) พร ะครสงฆรกษปญญาพล วดอโยธยา (ปญญาพล ปญญา พโล) ต าแหน ง เจาอาวาสวดอโยธยา ต าบลหนตรา อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา

๑๑) พระครวบรอาจารพพฒน (สนอง ฐตาจาโร ) ต าแหนง เจาคณะต าบลทาวาสกร เขต ๒ เจาอาวาสวดสามวหาร ต าบลหวรอ อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา

๑๒) พระมหาเสถยร วรธมโม ต าแหนง รองเจาคณะต าบลทาวาสกร เขต ๒ เจาอาวาสวดเจดยแดง ต าบลหวรอ อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา

๑๓) นายประทป เพงตะโก ต าแหนง ผอ านวยการส านกศลปากรท ๓ ส านกศลปากรท ๓ ถนนอทอง ต าบลประตชย อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา

๑๔) นางสาวเสรมสข ประกฤตภม ต าแหนง ผอ านวยการอทยานประวตศาสตรอทยานประวตศาสตรอยธยา ต าบลประตชย อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา

๑๕) นายสปปบวร แกวงาม ต าแหนง ผอ านวยการส านกงานพระพทธศาสนาจงหวดพระนครศรอยธยา ส านกงานพระพทธศาสนา ต าบลคลองสวนพล อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา

๑๖) นางศารสา จนดาวงษ ต าแหนง ผอ านวยการพพธภณฑสถานแหงชาตเจาสามพระยา พพธภณฑสถานแหงชาต เจาสามพระยา ต าบลประตชย อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา

๑๗) นางนฤมล เกาเงน ต าแหนง ห วหนาพพธภณฑสถานแหงชาตจนทรเกษม พพธภณฑ สถานแห งชา ตจนท ร เกษม ต า บลห ว ร อ อ า เภอพระนครศร อยธย า จ งหว ดพระนครศรอยธยา

๑๘) นางขนษฐา ค าจนทรแกว ต าแหนง วฒนธรรมจงหวดพระนครศรอยธยา ต าบลคลองสวนพล อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา

๑๙) ดร.จงกล เฮงสวรรณ ต าแหนง ผอ านวยการสถาบนอยธยาศกษา สถาบนอยธย าศกษา มหาวทยาลยราชภฏพระนครศรอยธยา ๙๖ ถนนปรด พนมยงค ต าบลประตชย อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา

๒๐) นายอสสระพงษ แทนศร ต าแหนง ผอ านวยการการทองเทยวแหงประเทศไทยส านกงานพระนครศรอยธยาส านกงานการเคหะชมชนอยธยา ๖๘ ม.๑ ต าบลหนตรา อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา ๓.๓ เครองมอทใชในการศกษาวจย การด าเนนการตามโครงการวจยดงกลาว เนนการศกษาวเคราะหและการมสวนรวมทงการเกบรวบรวมขอมลจากเอกสาร งานวจย รายงานการประชมท เกยวของ การประชมกลมยอย (Focus Group) การจดเวทประชมในระดบชาตและนานาชาต สวนการวเคราะห สงเคราะหขอมลนนเนนวธการแสวงหาความร จากการตงประเดนหลกในการศกษาความสมพนธ และการจดการทางพระพทธศาสนา โดยด าเนนการและใชเครองมอทส าคญ ไดแก

๕๕

๑) การสมภาษณ คณะผวจยใช การสมภาษณเชงลก ( In–depth Interviews) ส าหรบพระสงฆาธการ ผบรหารสวนงานของจงหวด นกวชาการและผเกยวของกบการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน โดยพฒนาเปนแบบสมภาษณทพฒนาจากเอกสาร รายงานทเกยวของ การบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนา ๒) การจดประชมกลมยอย (Focus group) รวมกบพระสงฆาธการ เจาอาวาส เพอยนยนกลไกการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนา จงหวดพระนครศรอยธยาทผวจยเสนอ ๓) การสงเกต ซงเปนการสงเกตพฤตกรรมและการแสดงออกของฝายตางๆ ทจะท าควบคกบการสมภาษณพระสงฆ และเขารวมกจกรรมกบชมชน นกทองเทยว เพอใหสามารถมองเหนถงการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนา

ดงนน จงมเครองมอทใชในการศกษา ประกอบดวย ๑) แบบสอบถามประกอบการสมภาษณ (Inter-view Guideline) และแนวค าถาม

ส าหรบการสนทนากลมส าหรบคณะสงฆ ผบรหาร และผทเกยวของ ๓.๔ การเกบรวบรวมขอมล ผวจยไดใชวธการเกบรวบรวมขอมลทหลากหลาย เพอใหไดขอมลตามวตถประสงคของการศกษา โดยมวธการเกบรวบรวมขอมล ดงน ๑) การลงพนทในจงหวดพระนครศรอยธยา จ านวน ๗ วด คอ วดหนาพระเมรราชการาม วดทาการอง วดกษตราธราช วดใหญชยมงคล วดภเขาทอง วดพทไธสวรรค และวดพนญเชงวรวหาร ๒) การสงเกตแบบไมมสวนรวม (Non Observations Participant) ซงเปนการสงเกตพฤตกรรมและการแสดงออกของฝายตางๆ ทจะท าควบคกบการสมภาษณพระสงฆ และเขารวมกจกรรมกบชมชน นกทองเทยว เพอใหสามารถมองเหนถงการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนา ๓) การสมภาษณ คณะผวจยใช การสมภาษณเชงลก ( In–depth Interviews) ส าหรบพระสงฆาธการ ผบรหารสวนงานของจงหวด นกวชาการและผเกยวของกบการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ๕) การรวบรวมขอมลจากเอกสารเกยวกบการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนา ๕) การประชมกลมยอย (Focus Group) รวมกบผใหขอมลส าคญ เพอยนยนกลไกการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนา จงหวดพระนครศรอยธยาทผวจยเสนอ ๓.๕ การวเคราะหขอมล จาการศกษาทงในเชงเอกสาร (Documentary Research) และขอมลเชงประจกษ จากการสมภาษณ การประชมกลมยอย การแจกแบบสอบถาม เปนกระบวนศกษาวจยเชงคณ ภาพ (Qualitative Research) โดยผวจยด าเนนการวเคราะหขอมล โดยมงเนนการวเคราะหโดยการสรป

๕๖

ตามสาระส าคญดานเนอหาทก าหนดไว โดยวธการวเคราะหเนอหา (Content analysis) ตามประเดนหวขอดงน

(๑) วเคราะห สภาพปญหากา รทองเทยวในช มชน ผ านมตศาสนาในจงหว ดพระนครศรอยธยา

(๒) ว เคร า ะห กล ไกก า รท อง เท ย ว ในช มชน ผ า น ม ตศา ส นา ในจ งหว ดพระนครศรอยธยา

(๓) น าผลการวเคราะหขอมลเชงคณภาพ มาท าการวเคราะหปจจยขอมลพนฐานเก ยว กบกา รส งเสร มการบร หา รจ ดการกา รท อง เท ยว ในชมชน ผ าน มตศา สนาในจ งหว ดพระนครศรอยธยา (๕) สงเคราะหขอมลโดยการเชอมโยงแนวคดทฤษฎทไดกลาวแลว เพอใหเหนชดความร กระบวนการ และแนวทางการสงเสรมการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา ๓.๖ การน าเสนอผลการศกษาวจย การน าเสนอขอมลจะอย ในลกษณะการพรรณนาความ (Descriptive Presentation) ประกอบภาพถายและการพรรณนาความประกอบการบรรยายเหตการณทเกยวของกบ สภาพปญหาการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา เพอใหเหนกลไกการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา เพอน าไปสการประยกตใชในระดบนโยบาย ชมชน องคกร และปจเจกบคคล

บทท ๔

ผลการวจย

การศกษาวจยเรอง “กลไกการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนา จงหวดพระนครศรอยธยา” เปนการวจยแบบผสมผสานโดยใชวธการเกบรวบรวมและวเคราะหขอมลทงในเชงปรมาณและเชงคณภาพ มวตถประสงคเพอศกษาสภาพปญหาการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอย ธยา เพอศกษา กลไกกา รทองเท ยวในช มชน ผา นมตศาสนาใน จงหว ดพระนครศรอยธยา และเพอเสนอแนวทางการสงเสรมการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา การวจยเรองน ผวจยสามารถสรปผลการวจย ดงน

๔.๑ บรบทของชมชนในจงหวดพระนครศรอยธยา ๔.๒ สภาพปญหาการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา ๔.๓ กลไกการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา ๔.๔ เสนอแนวทางการสงเสรมการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาใน

จงหวดพระนครศรอยธยา ๔.๕ สรปองคความรจากการวจย

๔.๑ บรบทของชมชนในจงหวดพระนครศรอยธยา

ผวจยท าการลงพนทแหลงทองเทยวในจงหวดพระนครศรอยธยา จ านวน ๗ ชมชน คอ ชมชนหนาพระเมรราชการาม ชมชนทาการอง ชมชนกษตราธราช ชมชนใหญชยมงคล ชมชนภเขาทอง ชมชนพทไธสวรรค และชมชนพนญเชงวรวหาร เพอสงเกตพฤตกรรมและการแสดงออกของฝายตางๆ ทจะท าควบคกบการสมภาษณพระสงฆ และเขารวมกจกรรมกบชมชน นกทองเทยว เพอใหสามารถมองเหนถงการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนา ดงน

๕๘

แผนภาพท ๔.๑ แผนทเกาะเมองอยธยา ทมา : http://ww๒.ayutthaya.go.th

๔.๑.๑ บร บทพนทของ ชมชนหนาพระเมรราช การราม ต าบลทาวาสกร อ าเภอ

พระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา ชมชนหนาพระเมรรา ชการาม ต าบลทาว าสกร อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหว ด

พระนครศรอยธยา (เปนโบราณสถานทขนทะเบยนใน ส านกศลปากรท ๓ พระนครศรอยธยา ล าดบท ๖ และประกาศในราชกจจานเบกษา เลมท ๕๒ หนา ๓๖๙๑ เมอวนท ๘ มนาคม ๒๔๗๘) ๑

ประวต ต านานกลาวถงชมชนนวา พระองคอนทรในสมเดจพระรามาธบดท ๒ รชกาลท ๑๐ แหง

กรงศรอยธยา ทรงสรางเมอจลศกราช ๘๖๔ (พ.ศ. ๒๐๔๖) ประทานนามวา “ชมชนพระเมรราชการราม” แตประชาชนสวนมากนยมเรยกวา “ชมชนพระเมร” จงเปนนามของชมชนทใชมาจนทกวนน

๑สมภาษณ นายประทป เพงตะโก, ผอ านวยการส านกศลปากรท ๓ ส านกศลปากรท ๓ ถนนอทอง

ต าบลประตชย อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

ชมชนวด

หนาพระเมร

ชมชนวด ทาการอง

ชมชนวดกษตราธราช

ชมชนวด ใหญชยมงคล

ชมชนวด ภเขาทอง

ชมชนวด พทไธสวรรค

ชมชนวด

พนญเชงฯ

๕๙

ในพระราชพงศาวดารกรงศรอยธยา กลาวถงเหตการณคราวท าสญญาสงบศกระหวางสมเดจพระมหาจกรพรรดกบพระเจาหงสาวดบเรงนอง มการปลกพลบพลาเปนทประทบซงอย ดานหนาชมชนพระเมรกบชมชนหสดาวาส (ปจจบนชมชนหสดาวาสเหลอเพยงซากเจดย) ๒

อกตอนหนงเมอคราวสมเดจพระเจาอะลองพญามาตกรงศรอยธยา เมอเดอน ๖ ขน ๑ ค าพ.ศ. ๒๓๐๓ พมา เอาปนใหญมาตงทชมชนพระเมรราชการามกบชมชนหสดาวาส พระเจาอะลองพญาทรงบญชาการและทรงจดปนใหญเอง ปนใหญท ตงอยในชมชนพระเมรราชการามแตกตองพระองคบาดเจบสาหส ประชวรหนกในวนนน พอรงขน ๒ ค า เดอน ๖ พ.ศ. ๒๓๐๓ พมาเลกทพกลบไปทางเหนอหวงออกทางดานแมละเมาะ แตยงไมพนแดนเมองตาก พระเจาอะลองพญากสนพระชนมระหวางทาง

โบราณสถานทส าคญ พระอโบสถ ยาวประมาณ ๕๐ เมตร กวางประมาณ ๑๖ เมตร มมขทงดานหนาและ

ดานหลง หนาพระอโบสถสทศใต หลงพระอโบสถสทศเหนอ พระอโบสถมสวนยาวและกวางมาก ๓ มอากาศ ถายเท ไมอบ ไ มมหนาต างอยางพระอโบสถสนนษฐานวาผ สรางคงจะสรางตามแบบสถาปตยกรรมสมยกรงศรอยธยาตอนตน หนาบนเปนไมสกแกะสลกเปนรปพระนารายณทรงครฑเหยยบเศยรนาคและมรปราหสองขางตดกบเศยรนาคลอมรอบดวยหมเทพนม (เทพชมนม) จ านวน ๒๖ องคมบงฐานและกระจง ลงรกปดทอง ตดกระจกส เชนเดยวกบดานหนา

ภายในพระอโบสถเดมมภาพเขยนดวยสโบราณเปนรปภกษณสงฆการบรณะในขนตอๆมา ถกฉาบทาดวยปนเลยบขาวปรากฏดงเชนปจจบนน การบรณะสวนอนๆ ของตวพระอโบสถไดรกษาสวนและรปทรงของเดมไวทกสวนคงมแตลายทเสาและลายเขยนทฝาผนง ซงถกลบเลอนสนนษฐานวาการบรณะครงหลงนคงจะหาชางทมฝมอทดเทยมของเดมไดยาก ประกอบกบจะตองใชงบประมาณและเวลามากดวย

ในพระอโบสถมพระพทธรป (พระประธาน) เปนพระพทธรปหลอดวยทองส ารด ภายนอกฉาบดวยปนลงลกปดทองปางมารวชยทรงเครองพระมหากษตราธราช สมยกรงศรอยธยา หนาตกกวางประมาณ ๔.๔๐ เมตร สงประมาณ ๖.๐๐ เมตร พระนามวา “พระพทธนมตวชตมารโมลศรสรรเพชญบรมไตรโลกนาถ” เปนพระพทธรปทรงเครองใหญทสดองคหนงมพระลกษณะสวยงามมาก พระนามบงชดถงพระลกษณะอนพเศษ มพระอภนหาร เปนสรณะทพง ทเคารพสกการะอยางยงแกโลกทง ๓ เกด

๒สมภาษณ นางสาวเสรมสข ประกฤตภม, ผอ านวยการอทยานประวตศาสตรอทยานประวตศาสตร

อยธยา ต าบลประตชย อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑. ๓สม ภาษณ พระ พศาล วหาร กจ (สมศกด ฉน ทกโร ) , เ จ าคณะ ต า บล ทา วาสกร เ ขต ๓

เจาอาวาสวดหนาพระเมรราชการาม ต าบลทาวาสกร อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา , ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๖๐

ปตศรทธาแกผทไดเขามานมสการ เปนพระพทธรปคบานคเมอง และคมครองบานคมครองเมอง ท าใหขาศกเกดความเกรงกลวไมท าลายชมชนนได เปนทนาอศจรรยควรแกการทจะไปนมสการอยางยง๔

พระวหารหลงเดม ตงอยดานหลงพระอโบสถ(เหนอพระอโบสถ) เรยกชอกนตอๆมา แตโบราณวา “วหารขาว” พระประธานในวหารขาวเปนพระพทธรปปนดวยปนช ารดทงองคเศยรหก ฝาผนงวหารช ารดหกพงเหลอแตซาก เมอสมยพระครครพทธวหารโศภน (เลยง) เปนเจาอาวาส ไดท าการบรณะโดยวธเกบอฐทหกพงมากอหมพระประธานทช ารด ไวภายในเปนพระพทธรปปางพทธลลาไวดานหนาตรงพระอระ น าพระพทธรปศลา ปางมารวชยทช ารดมาบรณะขนใหม ประดษฐานไวดานหลงตรงพระปฤศฏางคของพระประธานองคเดมทกอหมไว และสรางหองส าหรบบ าเพญกมมฏฐาน โดยการกออฐถอปนขนใหมจ านวน ๓ หอง หลงพระประธาน ในป พ.ศ. ๒๔๗๘ ทางชมชนไดบรรจอฐอดตเจาอาวาสชมชนหนาพระเมร ณ วหารน พระวหารหลงนสรางขน ในสมยทสรางชมชน ช ารดหกพงเพราะ ธรรมชาต มไดมการบรณะ ปจจบนทางชมชนไดสรางสถานทตอเตมออกมาทางดานทศตะวนออก ใชเปนสถานทบ าเพญกมมฏฐานของพระภกษสามเณร อบาสก อบาสกา ทมศรทธาจากทกสารทศ

พระวหารสรรเพชญ (ประชาชนเรยกชอวาพระวหารคนธารราฐ) เปนทประทบของพระพทธรปพระนามวา “คนธารราฐ” และเรยกชอวา “วหารเขยน” เพราะมลายเขยนใน พระวหารและมชอเรยกกนอกวา “วหารนอย” เพราะมขนาดนอยดวยยาวประมาณ ๑๖ เมตร กวางประมาณ ๖ เมตร มมขทงดานหนาและดานหลง ตงอยทางทศตะวนออกของพระอโบสถ หางจากพระอโบสถประมาณ ๒ เมตรเศษ พระยาไชยวชต (เผอก) ผรกษากรงในรชกาลท ๓ แหงกรงรตนโกสนทร สรางในป พ.ศ. ๒๓๘๑ ผสรางไดอญเชญพระพทธรปศลา (ศลาเขยว) ประทบนงหอยพระบาท พระนามวา “พระคนธารราฐ” ยายมาจากชมชนมหาธาตในเกาะเมอง ขางชมชนราชบรณะ จงหวดพระนครศรอยธยา ซงเปนชมชนรางในยคนนมาประดษฐานในวหารนอยทสรางขนใหมน ผสรางไดจารกไวในศลาตดตงไวทฝาผนงเมอ พ.ศ. ทสรางวา “พระคนธารราฐ” น พระอบาลซงจ าพรรษาอยทชมชนธรรมาราม น ามาจากประเทศลงกา ในคราวททานเปนสมณฑต พรอมดวยพระสงฆสยามวงศ น าพระพทธศาสนาไปประดษฐานในประเทศลงกา นกโบราณคดมความเหนวาเปนพระพทธรปสมยทวารวด สรางระหวาง พ.ศ. ๑๐๐๐ – ๑๒๐๐ และสนนษฐานวากอนทจะน ามาไวทชมชนมหาธาต ในสมยกรงศรอยธยา เดมอยทชมชนพระเมรราชการาม จงหวดนครปฐม เนองจากทางราชการขดพบเรอนแกวทช ารด สนนษฐานวาเปนเรอนแกว ของพระพทธรปองคน

มณฑปนาคปรก ตงอยหนาพระวหารนอย หางจากพระวหารประมาณ ๒๕ เมตร พระยาไชยวชต(เผอก) สรางในปทสรางพระวหารนอย (ป พ.ศ. ๒๓๘๑) อญเชญพระพทธรปศลานาคปรก ซงยายมาจากชมชนมหาธาตกบพระคนธารราฐประดษฐานในมณฑปนาคปรก เมอป ๒๔๗๔ ชมชนหนาพระเมรวางจากเจาอาวาส มพระสงฆอยเฝารกษาชมชนเพยงรปเดยว ทางราชการกรมศลปากรจงน าพระพทธรปศลานาคปรกในมณฑปนไปเกบรกษาไว ณ พพธภณฑ สถานแหงชาตกรงเทพพรอมกบได

๔สมภาษณ นางสาวเสรมสข ประกฤตภม, ผอ านวยการอทยานประวตศาสตรอทยานประวตศาสตรอยธยา ต าบลประตชย อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๖๑

น าพระพทธรปอมบาตรทประดษฐาน ณ บษบกบญชรหนาพระอโบสถ พระพทธรปศลานาคปรกหนาพระวหารสรรเพชญ จ านวน ๒ องค พระพทธรปศลายนทหลงพระวหารนอย ๑ องค รอยพระพทธบาทหลอดวยโลหะทมณฑปพระบาท ตงอยหนาพระวหารนอย ทางชมชนกอฐานตงศวลงคไวแทนมณฑปไปเกบรกษาไวทพพธภณฑสถานแหงชาตเจาสามพระยา๕

เจาอาวาสองคปจจบน คอ พระพศาลวหารกจ (สมศกด ฉนทกโร) ๔.๑.๒ บรบทพนทของชมชนทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา

จงหวดพระนครศรอยธยา ชมชนทาการอง เปนพระอารามพนทตงของชมชนโดยรวมเปนทราบอยตดแมน าเจาพระยา

ใกลกบชมชนธรรมารามและชมชนกษตราธราชอยหางจากเกาะเมองประมาณ ๓ กโลเมตร ตงอยนอกพระนครดานทศตะวนตกหรอบรเวณทงประเชต ปจจบนสงกดคณะสงฆมหานกาย ตงอยทหม ๖ ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา มทดนทงชมชนโฉนดเลขท ๖๒๘ เนอท ๒ ไร ๗๘ ตารางวา อาณาเขตทศเหนอตดตงอยบรเวณชมชนอสลามเปนสวนใหญ ทามกลางมสยดถง ๕ มสยด โดยมบานเรอนทเปนพทธศาสนกชนอยประมาณ ๘-๑๐ หลงคาเรอนเทานน๖

ชมชนนรางมาตงแตครงกรงศรอยะยาเสยแกขาศก เมอป พ.ศ.๒๓๑๐ และดวยกาลเวลาทผานมาเกอบ ๒๐๐ ป ตลอดจนไมไดรบการบรณะอยางจงจง ท าใหดบราณสถานภายในชมชนสวนใหญมสภาพช ารดทรดโทรมเปนอยางมาก หลงจากสถาปณากรงเทพมหานครแลวพระมหากษตรยและพระบรมวงศานวงศในราชวงศจกร ตางทรงปฏสงขรณพระอารามทงภายในและภายนอกพระนครสบมาทกราชกาล จงท าใหอโบสถของชมชนมรปแบบศลปะสมย กรงรตนโกสนทรเจอปนอย และในป พ.ศ. ๒๕๐๘ กรมศลปากรไดท าการขดส ารวจฐานรากพระอโบสถ พบวาชมชนทาการองไดมการปฏสงขรณมาไมต ากวา ๒ ครง แตดวยเหตท โดยรอบชมชนเปนชมชนอสลามสวนใหญ และทางราชการไมมงบประมาณทเพยงพอทจะท านบ ารงชมชนโบราณตาง ๆ ไดทวถง ชมชนทาการองในเวลาตอมาจงมสภาพไมตางจากชมชนราง

ชมชนทาการอง ซงสนนฐานตามพทธะลกษณะและซากปรกหงพง นาจะสรางขนในสมยรชกาลท ๑(สมเดจพระชยราชา) ประมาณปพทธศกราช ๒๐๗๖ หรอ ๔๗๔ ปเศษมาแลว เพราะมทาน ากนชมชน ชวงนนแผนดนคอนขางสงบพระพทธศาสนาเจรญรงเรองด อกทงชมชนนยงใชเปนทประทบพกผอน เพอเผยแพรศาสนาของลทธลงกาวงศอกดวย แตไมปรากฏหลกฐานทชดเจนวา ผใดเปนผสรางเพราะอยนอกเขตพระบรมมหาราชวง สนนฐานวา คงจะเปนชมชนทราษฎรสรางขน เพราะไมปรากฏรายชอพระอารามหลวงสมยอยธยา แตจากการสงเกตเมดมะยมรอบก าแพงพระอโบสถ จงสนนฐานวา

๕สมภาษณ นายประทป เพงตะโก, ผอ านวยการส านกศลปากรท ๓ ส านกศลปากรท ๓ ถนนอทอง

ต าบลประตชย อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑. ๖สมภาษณ พระพพฒนศาสนกจวธาน (ประยร สทธปญโญ), รองเจาคณะอ าเภอพระนครศรอยธยา เจา

อาวาสวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๖๒

นาจะมการบรณะปฎสงขรณขนมาใหมในสมยรตนโกสนทร ชวงรชกาลพระนงเกลาเจาอยหวและพระจอมเกลาเจาอยหว (รชกาลท ๓-๕ ) ๗

จากหลกฐานทางโบราณคดในการส ารวจ ของพระยาโบราณราชธานนทพร เดชะคปต ซงท าแผนทการส ารวจชมชนและโบราณสถาน ในสมยรชกาลท ๕ ระบชอทคลายกบชมชนทาการองไว ๒ ชอ คอชมชนทา กบ ชมชนการอง ซงอยใกลกน ชมชนทานนอยตรงหวมมทแมน าเจาพระยาหกเลยวลงสดานตะวนตก ของเกาะเมองฝงตรงขามกบชมชนปาพล ทปากคลองมหานาคทงลมพล สวนชมชนทาการองนนอยถดเขามาเกอบถงหลงชมชนธรรมาราม แตไมทราบชวงเวลาใด ท ๒ ชมชนนรวมเขาดวยกนเปนชมชนทาการอง และดวยไมปรากฏหลกฐานการสรางวาสรางในสมยใด และไมปรากฎชอชมชนทาการองในรายชอ พระอารามหลวงสมยกรงศรอยธยา จงสนนฐานวา ชมชนนไมใชพระอารามหลวง แตนาจะเปนชมชนทราษฎรรวมกนสราง ทงอโบสถกไดรบการบรณะ มาหลายครงหลายครา ท าใหรปแบบทางสถาปตยกรรมผดแผกไปจากเดม จากรปแบบของเจดยรายทเปนเจดยเพมมม รวมถงปรางคเลกทดานหนาอโบสถ หากพจารณาจากขนาด รปทรงและศลปะการกอสราง สนนฐานวาคงสรางสมยอยธยาตอนปลาย ซงเจดยรายนนกมกสรางตอๆกนมาในชนหลง ท าใหก าหนดอายของชมชนไดยาก รวมถงการวางผงสงกอสรางซงไมเนนสรางพระวหาร และจากรปแบบเจดยรายทปรากฎ เชอวาชมชนทาการองไมนาจะมอายเกา ไปถงสมยอยธยาตอนตน๘

จากพระราชพงศาวดารฉบบพระราชหตถเลขา เรองศกหงสาวดครงท ๑ (คราวเสยสมเดจพระสรโยทย) เหตการณในแผนดนสมเดจพระมหาจกรพรรด ไดกลาวถงชมชนทาการองความวา “...สมเดจพระมหาจกรพรรดเสวยราชย เมอปวอกจลศกราช ๙๑๐ พ.ศ. ๒๐๙๒ เสวยราชยได ๗ เดอน พระเจาหงสาวดตเบงชเวตกยกทพเขามา...ในคราวนนปรากฎวาไทยแบงกองทพออกไปต งคายรกษาชานพระนครทางดานเหนอ ๒ คาย คอ ใหพระสนทรสงคราม ผวาราชการเมองสพรรณบร คมพลไปตงรกษาการทปอมจ าปา อยฝงตะวนตก ล าน าหวตะพาน ชมชนทาการองแหง ๑ ...” ซงพระราชพงศาวดารฉบบพระราชหตถเลขานช าระในรชกาลท ๔ แตค าอธบายทกลาวถ งท ตงปอมจ าปาวาอยเหนอชมชนทาการองเปนค าอธบายสวนหนง ในตอนอนๆทสมเดจกรมพระยาด ารงราชานภาพทรงเขยนอธบายเนอความขนภาพหลง เพอใหผศกษาพระราชพงศาวดารเขาใจไดชดเจนขน โดยชต าแหนงของปอมจ าปา (ปอมจ าปาพล) วาอยบรเวณใด ซงไมอาจยนยนชดเจนไดวา เมอเกดศกหงสาวดในรชกาลสมเดจพระมหาจกรพรรดนน ชมชนทาการองไดสรางขนแลวหรอไม๙

๗สมภาษณ พระพพฒนศาสนกจวธาน (ประยร สทธปญโญ), รองเจาคณะอ าเภอพระนครศรอยธยา เจา

อาวาสวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑. ๘สมภาษณ นายประทป เพงตะโก, ผอ านวยการส านกศลปากรท ๓ ส านกศลปากรท ๓ ถนนอทอง

ต าบลประตชย อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑. ๙สมภาษณ พระพพฒนศาสนกจวธาน (ประยร สทธปญโญ), รองเจาคณะอ าเภอพระนครศรอยธยา เจา

อาวาสวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๖๓

จากหนงสอไทยรบพมา ตอนสมเดจพระเจาเอกทศ พ.ศ.๒๓๐๙ กลาวถงชมชนทาการองความวา “...ตวเนเมยวสหบดยายมาจากคายปากน า พระประสบมาอยทคายโพธสามตน ใหกองหนาเขามาตงคายทชมชนภเขาทอง แลวใหรกเขามาตงคายชมชนทาการองอกแหง ๒ ฝายขางในกรงฯ เหนพมาเขามาตงคายถงชมชนทาการองทางปนใหญจะยงไดถงพระนครกใหกองทพเรอออกไปตคายพมา...”

และจากพระราชพงศาวดารฉบบพระราชหตถเลขา ยงกลาวถงชมชนทาการองในป พ.ศ. ๒๓๑๐(สงครามเสยกรงครงท ๒) เมอครงพระเจามงระสงมหานรธาและเนเมยวเสนาบดมารบ กรงศรอยธยาระหวาง พ.ศ.๒๓๐๙-๒๓๑๐ นน พมาตงคายลอมกรงรายรอบทกดาน เมอมงนรธาปวยสนชวตลงเนเมยวเสนาบดไดเปนแมทพใหญวาการทพแตผเดยว ชอของชมชนทาการองถกบนทกในพระราชพงศาวดารฉบบนโดยตรงไวดงน

“...เนเมยวจงยกพลทหารเขามาตงคายใหญต าบลโพธสามตนใหรอเอาอฐโบสถวหาร ชมชนมากอก าแพงลอมเปนคาย แลวใหเกณฑนายทพทงปวงยกมาตงคายอย ณชมชนภเขาทองและบานปอมชมชนทาการองใหปลกหอรอและกอปอมใหสงขน ชอปอมจ าปาเอาปนใหญนอย ขนยงมาในพระนคร...”

จากค าใหการขนหลวงหาชมชนตอนพมายกทพเขาลอมกรง(สงครามคราวเสยกรงครงท ๒) กลาววา”...บรรดาทพทงกยกลอมกรงไวรอบทพใหญ ตงอยสกทศตะวนตกเฉยงใตเ มองอนแมทพนนชอมหานราทาคายหนงทศตะวนออกเฉยงเหนอนน คายเพนยดทศตะวนออกเมองคายหวรอ ทศตะวนออกเฉยงใตนนชอคลองสวนพล อนตะวนออกเฉยงใตนนคายบานปลาเหดนนทศใต เมองคาย ชมชนธนทารามนนทศตะวนออกเฉยงเหนอคายชมชนวเชยรทศตะวนตกเมองคายบานปอมทศตะวนตกเมองคายภเขาทอง ทศตะวนตกเฉยงเหนอเมองคายหนาชมชนพระเมรทศเหนอคายโพธสามตนทศเหนอเมองไกลทางสามหลก คายชมชนวรโพธ ทศตะวนออกเมอง คายชมชนทาการองทศเหนอเมอง...”ซงในการนกองทพเรอของทาวพระยาอาสาหกเหลาของฝายกรงศรอยธยาใหเขาตคายพมาณ ชมชนทาการอง พมายงปนมาถกนายเกรก ซงยนร าดาบสองมออยหนาเรอตกน าทพเรอจงถอยกลบเขากรง

เมอขาศกอยนานปกวา ทเคยถอยกลบไปเมอถงฤดน าหลาก กไมกลบไปอยางทคาดหมาย ท าใหราษฎรในกรงศรอยธยาหวาดหวนภยสงคราม และยงมสงทท าลายขวญของผคนมากไปกวานนคอ การน าเอาเพลงยาวพยากรณมาบอกเลากนเปนทางลบ ซงขอความเนอหาลวนนากลว ทงยงเกดอาเพศประหลาดหลายประการ”...ดวยแผนดนกรงศรอยธยาจะถงกาลขาด จงอาเพศเหนประหลาดนมต พระประธานชมชนพระเจาพะแนงเชง น าพระเนตรไหลลงมาจรดพระนาภในสนนนชมชนพระศรสรรเพชญพระบรมไตรโลกนาถพระอรณแตก ดวงพระเนตรตกอยท ตกเปนอศจรรย จากชมชนทาการองบนมา เสยบอกตายอยบนปลายยอดนภศลชมชนมหาธาตโดยอาเพศ รปพระนเรศวรในโรงพระแสงกระทบพระบาทสนนไปทงสทศ อากาศวปรตรไปตางๆ บอกเหตลางจะเสยกรงศร

และในพระราชพงศาวดารกรงศรอยธยาหนาสดทายกลาววา “...จลศกราช ๑๑๒๙ ปกล นพศก ถง วนองคาร ขน ๙ ค า เดอน ๕ วนเสารสงกรานตกลางวนพมาจดเพลงฟนเชอใตรากก าแพงตรงหวรอ รมปอมมหาไชยและพมาคายชมชนทาการอง ชมชนแมนางปลมและคายอนๆ ทกคายจดปนใหญ

๖๔

ปนปอมและหอระดมยงเขามาในกรงพรอมกนตงแตเพลาสามโมงเศษจนพลบค า จากนนก าแพงทรดลง พมากพากนกรเขาเมองเผาและปลนสะดมไลจบและเขนฆาผคนไปทวพระนคร วง เวยงและชมชนลวนตกอยทามกลางเปลวเพลง ตงแตเพลานน๑๐

ในสวนหลกฐานทางวรรณคดไดมกลาวถงชมชนทาการอง อาท เสภาเรอง ขนชางขนแผนเปนนทานเสภาพนบานสมยอยธยามตวละครส าคญ ๓ ตระกล ซงอาศยอยหวเมองดานตะวนตกของกรงศรอยธยา คอ กาญจนบร และสพรรณบร ในชวงรชกาลของสมเดจพระรามาธบดท ๒ (หรอสมเดจพระพนวษา) ตอมาสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย (รชกาลท๒) ทรงประชมกวแตงเสภาใหมใหสมบรณ ซงกลาวถงชมชนทาการองไวหลายครงในการเดนทางของตวละคร ในเรอง เชน ตอนนางทองประศรพาพลายงามกลบกาญจนบรกลบจากไปเยยมขนแผนทคกนครบาลวา

“...พลายงามงามลาพอลกผกอาลย ตามยามาพนทบทหบเผย ไมลมเลยเหลยวหนาน าตาไหล ทงขนแผนแสนสวาทเพยงขาดใจ ตางอาลยลาลบวบวญญา ไปขนชางขางชมชนทาการอง พอเดอนสองสวางกลางเวหา ออกขามทงกรงศรอยธยา รบกลบมาถงบานกาญจนบร...” เถรกวาดเปนอาจารยนางสรอยฟา แปลงเปนแรงบนมาจากเชยงอนทร เพอการแกแคน

พลายชมพล ครนถงอางทองเถรกวาดกแปลงกายเปนจระเขใหญ เดนทางผานบานยานตางๆ มาโดยล าดบ ซงชมชนทาการองเปนอกหนงทกลาวในเสนทางทจระเขแปลงผานไป๑๑

“...แลวเลยลงมาหนาปอม แกดอมดอมเทยวฉวยเอาคนได ขบกดขดเสยทรากไทร แลวเลยไลเรอลงมาภเขาทอง เหนกมภานนกลาหาญ ชายหญงวงพลานทกบานชอง ถงแพเจกจอดหนาทาการอง ขนคาบเมยเจกจองเจาน ามน...” จากค าใหการของขนหลวงชมชนประดทรงธรรมตามเอกสารจากหอหลวง ความวาในสมย

พระมหาจกรพรรด บรเวณทศตะวนตกระหวาง ชมชนทาการองและชมชนคางคาวนน เปนล าน ากวางอยตรงขามประ๖เมองใกลชมชนสบสวรรคทางดานหลงวง ถดชมชนขนไปทางเหนอล าน าทางเกาะมหาพราหมณคอ ขนานปากคเปนเสนทางน าผานเขาสพระนคร ดงนนจงตองมดานขนอนคอยตรวจคนแปลกปลอมและคอยเกบภาษเรอทผานแมน าจากหวเมองตะวนตก นอกจากนบรเวณชมชนทาการอง ยงเปนทตงของโรงเรอรบน าจดขนาดใหญ เพอเปนทเกบเรอส าเภาและเรอรบน าจด ท เตรยมพรอมปองกนศก เพราะอยหางจากพระบรมมหาราชวงไมมากนกซง สจตต วงษเทศ เขยนไวจากค าใหการฯวา “...ยานบานชมชนทาการองตงโรงเรอน าจดแถวหนง สามสบหลงเสาไมมะคาหลงคา มงกระเบองลกฟก

๑๐สมภาษณ พระพพฒนศาสนกจวธาน (ประยร สทธปญโญ), รองเจาคณะอ าเภอพระนครศรอยธยา

เจาอาวาสวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑. ๑๑สมภาษณ พระพพฒนศาสนกจวธาน (ประยร สทธปญโญ), รองเจาคณะอ าเภอพระนครศรอยธยา

เจาอาวาสวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๖๕

หลงหนงไวเรอรบได ๑๐ ล าบาง ๖ ล าบาง ตามขนาดเรอใหญเลกมขนหมนและไพรหลวงรกษาทกเดอน ถามราชการสงครามกยา และเขนออกจากอในโรงไปใชราชการไดพรอมเพรยง... ” และจากต าแหนงนกษตรยหรอแมทพสามารถสงการ ใหเรอรบเคลอนทไปยงแมน าลพบร ปาสก เจาพระยาหรอแมน านอย ตลอดจนคคลองตางๆ รอบกรงไดอยางคลองตว ปจจบนเหลอเฉพาะคน าขนาดใหญกวางประมาณ ๓๐-๔๐ เมตร ซงถกขดลกจากแมน าเจาพระยามาในผนดนความยาวไมนอยกวา ๑๐๐ เมตร แตเนองจากบรเวณทเปนแนวคเดมดานตดกบแมน า ชาวบานไดถมดนปลกสรางบานเรอน ท าใหไมมทางไหลออกไปยงแมน า

จากหลกฐานตามเอกสารดงกลาวพบวา ไดมการบนทกถง ชมชนทาการองเกาทสด ในปพ.ศ.๒๐๗๖ ฉะนน ชมชนทาการองอาจสรางขนกอนปพ.ศ.๒๐๗๖ และเรยกชอชมชนนวา ชมชนทาการองมาจนถงปจจบนเปนระยะเวลาประมาณ ๔๗๔ ป ซงชมชนทาการองไดรบการขนทะเบยนเปนชมชนในพ.ศ.๒๒๗๕ ไดรบวสงคามสมาเมอพ.ศ.๒๒๘๕ และไดเปนหนงในโครงการไหวพระมหามงคลของจงหวดพระนครศรอยธยา (โครงการไหวพระ๙ชมชน) ปจจบนมพระสงฆจ าพรรษา ๙ รป เจาอาวาสองคปจจบนคอ พระครสทธปญญาโสภณ และจากสภาพของชมชนทาการองทรกราง ทรดโทรม และขาดการซอมแซมดแลรกษามาเปนเวลานาน ทางชมชนจงเรมพฒนาชมชนจากการท าใหบรเวณชมชนมความสะอาดรมรน รวมถงสงอ านวยความสะดวกตางๆทจ าเปน เชน การใหบรการน าดม ผาเยน รวมถงหองน า ห องสขาท ถกสขลกษณะ ซงขณะนทา งชมชนทา การองก าลงท าการบรณะปฎสงขร ณ โบราณสถานและถาวรวตถภายในชมชน เพอใหเปนทศกษาประวตศาสตรและวฒนธรรมสมยกรงศรอยธยา โดยไมทงหนาทหลกของชมชนคอ ทพงทางจตใจของประชาชนเพอการนอมน าไปส คณธรรมความด และนบเปนบญทสมเดจพระสงฆราช ทรงมเมตตาพระราชทานพระบรมสารรกธาตมาประดษฐาน ณ ชมชนทาการอง และมหลวงพอยมเปนศนยรวมจตใจของประชาชนทมาสกการะ คณะใดทตองการใหจดปาฐกถาธรรมกจะจดใหในเวลาสนๆ โดยพจารณาหวขอในการอบรมใหเหมา ะสมแกหมคณะ ซงท าใหเกดศรทธาพงพอใจจงเกดค ากลาววา “...มาแลว...ตองมาอก และเมอมความพอใจจะนอมน าตนเองและครอบครวมาส ชมชน การน าไปสความดอนๆ กตามมา การใหกอนโดยไมหวงผลตอบแทนของชมชนทาการอง จงเปนทมาของความศรทธาโดยปราศจากเงอนไขใหชมชนไดท าหนาทของชมชนทจะจงพทธบรษทไปสความดทสงขนในล าดบตอไป๑๒

๔.๑.๓ บรบทพนทของชมชนกษตราธราช ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา

ชมชนกษตราธ ราชวรวหาร ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหว ดพระนครศรอยธยา (เปนโบราณสถานทขนทะเบยนใน ส านกศลปากรท ๓ พระนครศรอยธยา ล าดบท ๑๑๙ และประกาศในราชกจจานเบกษา เลม ๑๑๕ ตอน ๓๗ง เมอวนท ๑๙ พฤษภาคม ๒๕๔๑ / GPS LAT๑๔-๒๑-๑๐N,LONG๑๐๐-๓๒-๔๕E)

๑๒สมภาษณ พระพพฒนศาสนกจวธาน (ประยร สทธปญโญ), รองเจาคณะอ าเภอพระนครศรอยธยา เจาอาวาสวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๖๖

ประวต ชมชนกษตราธราช เปนชมชนโบราณ สรางสมยกรงศรอยธยา เดมช อวา ชมชนกระษตรา

หรอ ชมชนกระษตราราม เปนชมชนทพระมหากษตรยหรอพระบรมวงศานวงศแหงกรงศรอยธยาทรงสรางหรอปฏสงขรณ จงไดชอวา ชมชนกษตรา หรอชมชนกษตราราม หมายความวาเปนชมชนของพระมหากษตรย ตอมากลายเปนชมชนราง ภายหลงในสมยกรงรตนโกสนทร ไดเปลยนนามใหมวา ชมชนกษตราธราช

ในสมยรชกาลท ๑ แหงกรงรตนโกสนทร ระหวางปพทธศกราช ๒๓๒๘-๒๓๔๙ สมเดจเจาฟากรมหลวงอนรกษเทเวศร (ทองอน) สมเดจพระเจาหลานเธอ เจาฟากรมขนอศรานรกษ (เกศ) ในรชกาลท ๑ ไดบรณปฏสงขรณปพทธศกราช ๒๓๔๙ สมเดจเจาฟากรมหลวงอนรกษเทเวศร (ทองอน) ทวงคตแลวสมเดจพระเจาหลานเธอ เจาฟากรมขนอศรานรกษ (เกศ) ไดบรณปฏสงขรณใหม สวนนามชมชนกษตราธราช สนนษฐานวา ไดเปลยนนามในรชกาลท ๕ ตามจดหมายเหตพระราชกจรายวน พทธศกราช ๒๔๓๑ ครงเสดจพระราชด าเนนมายงชมชนน ซงไดกลาวถงชมชนกษตราธราชไว และไดรบพระราชทานใหยกฐานะขนเปนพระอารามหลวง เมอปพทธศกราช ๒๕๒๐

สงส าคญภายในชมชน พระอโบสถ เปนอาคารกออฐถอปน หลงคาลด ๒ ชน มงกระเบองเคลอบ ประดบชอฟา

ใบระกา หางหงส หนาบนปนปน ประดบลายเครอเถา ลงรกปดทอง ประดบกระจก ยกพนสงมประตทางเขาดานหนา ๒ ประต ดานนอกท าเปนเสาในตวตามแบบศลปะอยธยา ยอดเสาเปนลายบวแวง มทวยจ าหลกรปพญานาครองรบชายคาอยบนเสาทกเสา ดานหนาประดบดวยซมบษบกบญชร ตงอยบนแทนใหญ ดานหลงสรางเปนมขเดจ ประดษฐานพระพทธรปปางปาเลไลยก หนาตางเจาะเปนชอง ชวงหนาตางประดบลายเครอเถาทเพดานและขอประดบลายจ าหลก เปนชองกระจกดอกจอก ลงรกปดทอง บนลานพระอโบสถโดยรอบตงใบเสมาอยบนฐานบว ลกษณะใบเสมาสลกจากหน ตรงกลางสกดเปนเสนโคงคลายรปหวใจ มแถบยาวตดตรงกลางอนเปนลกษณะของเสมาในสมยกรงศรอยธยา๑๓

พระประธาน ภายในพระอโบสถ เปนพระพทธรปทองเหลอง ปางมารวชย ศลปะอยธยาพระนามวา พระพทธกษตราธราช

พระวหาร ม ๔ หลง พระวหารใหญ ๒ หลง เปนอาคารคอนกรตเสรมเหลก อยดานหนาพระอโบสถ ขนาดกวาง

๖ เมตร ยาว ๑๓ เมตร ๕๐ เซนตเมตร หลงคาลด ๓ ชน มงกระเบอง พระวหารหลงทศใต หนาบน

๑๓สมภาษณ พระญาณไตรโลก (สม คด จนตยโส) , รองเ จาคณะ จงหวดพระนครศรอยธยา

เจาอาวาสวดบรมวงศอศรวรารามวรวหาร ต าบลสวนพรก อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา , ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๖๗

สลกภาพพราหมณอาลมพายนจบพญานาคภรทตต ภายในประดษฐาน พระพทธรปปางสมาธ และพระศรอรยเมตไตย ทผนงเจาะเปนชองส าหรบประดษฐานพระพทธรปขนาดเลก พระวหาร ๑๔

ดานทศเหนอ หนาบนสลกรปพระนารายณทรงครฑลอมรอบดวยลายกระหนก ภายในพระวหาร ประดษฐานพระพทธรปประทบยน ปางถวายเนตร และปางประทานอภย ทผนงมหนาตางดานละ ๓ บาน

พระวหารนอย ๒ หลง เปนอาคารคอนกรตเสรมเหลกหลงคามงกระเบองเคลอบ อยตรงมมก าแพงแกวของพระอโบสถ ดานทศตะวนออกและตะวนตก๑๕

พระปรางคองคใหญ ลกษณะกออฐถอปน มขนาดสง ๒๒ เมตร ๖๐ เซนตเมตร ภายในบรรจพระบรมสารรกธาต ตรงเรอนธาตมซมจระน าทง ๔ ดาน หนาบนเหนอซมประดบลายอณาโลม ภายในซมจระน ามรปจ าลองเจดยยอมมไมสบสองประดบเปนภาพนนสง

พระเจดยเหลยมยอมมไมสบสอง ม ๔ องค อยดานหลงพระวหาร และเปนทบรรจอฐอดตเจาอาวาส และมพระเจดยเหลยมขนาดยอมมครฑยดนาคแบกเชง ๑ องค รอยพระพทธบาทจ าลอง หลอดวยโลหะปดทองขนาดใหญประดษฐานอยในพระวหารหลงเหนอ

ศาลาตรมข เปนอาคารคอนกรตเสรมเหลก หลงคามงกระเบอง มขนาดกวาง ๖ เมตร ยาว ๔๒ เมตร หนาบนจ าหลกตราพระราชลญจกรในรชกาลท ๕

หอไตร เปนอาคารคอนกรตเสรมเหลก หลงคามงกระเบอง มขนาดกวาง ๓ เมตร ๖๐ เซนตเมตร ยาว ๗ เมตร ๘๐ เซนตเมตร

ศาลาการเปรยญ เปนอาคารกออฐถอปน ๙ หอง มมมซอน หลงคามงกระเบอง ขนาดกวาง๒๔ เมตร ๔๒ เมตร

เจาอาวาสองคปจจบน คอ พระราชธานนทราจารย (สมชาต ฐานสสโร) ๔ .๑. ๔ บ ร บท พน ทข อง ช มชนใ หญช ยม งค ล ต าบลค ลองสวนพ ล อ า เภ อ

พระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา ชมชนใหญชยมงคลถอวาเปนชมชนมความส าคญทางประวตศาตรมากทสดและเปนชมชน

ทนกทองเทยวนยมมามากทสดชมชนหนงในจงหวดพระนครศรอยธยา จงเปนธรรมดาทจะพบเหนนกทองเทยวจ านวนมากเดนทางมายงชมชนแหงน จดสนใจของชมชนใหญชยมงคลน คอเรองราวทางประวตศาตรในสมยกรงศรอยธยา รวมไปถงสถาปตยกรรมทโดดเดน ชมเจดยทสงทสดในอยธยา ดานหลงชมชนมต าหนกสมเดจพระนเรศวรมหาราช ใหผนบถอศรทธาเขามากราบไหว นอกจากน

๑๔สมภาษณ นายประทป เพงตะโก, ผอ านวยการส านกศลปากรท ๓ ส านกศลปากรท ๓ ถนนอทอง

ต าบลประตชย อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑. ๑๕สมภาษณ พระญาณไตรโลก (สม คด จนตยโส) , รองเ จาคณะ จงหวดพระนครศรอยธยา

เจาอาวาสวดบรมวงศอศรวรารามวรวหาร ต าบลสวนพรก อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา , ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๖๘

บรเวณ รอบๆ ยงมมสวนหยอมทสวยงามใหพกผอนอกดวยนกทองเทยวทตองการมาเทยวอยธยาจงไมควรพลาดอยางยง๑๖

ประวต ชมชนใหญชยมงคล เปนชมชนทเกาแกชมชนหนง สรางขนในสมยอยธยาตอนตนคอ ใน รชสมยของสมเดจพระรา มา ธป ดท ๑ หร ออกพระนา มหนง คอ สมเ ดจพระเจา อทองพระมหากษตรยผสถาปนากรงศรอยธยา ตามต านานกลาววา เมอ พ.ศ.๑๙๐๐ สมเดจพระเจา อทองไดทรงพระกรณาโปรดเกลาฯใหขดศพเจาแกว ซงทวงคตดวยอหวาตกโรคขนมาเผา ทปลงศพนนโปรดใหสถาปนาเปนพระอาราม นามวา ชมชนปาแกว๑๗

ตอมาคณะสงฆส านกชมชนปาแกวบวชเรยนมา จากส านกรตนมหาเถระ ในประเทศศรลงกาคณะสงฆนไดเปนทเคารพเลอมใสแกชาวกรงศรอยธยาเปนอนมาก ท าใหผคนตางมาบวชเรยนในส านกสงฆคณะปาแกวมากขน สมเดจพระเจาอทอง จงทรงตงอธบดสงฆนกายน เปนสมเดจพระวนรตน มต าแหนงเปนพระสงฆราชฝายขวาคกบสมเดจพระพทธโฆษาจารยซงมต าแหนงเป นสงฆราชฝายคนถธระ๑๘

เรองราวส าคญในประวตศาสตรของชมชนปาแกวมอยวา อโบสถของชมชนเคยเปนท ซงคณะคดก าจดขนวรวงศาธราชกบทาวศรสดาจนทรมาประชมเสยงเทยนอธษฐาน ครงนนไดรบผลส าเรจจงอญเชญพระเฑยรราชาลาผนวช ขนครองราชสมบตทรงพระนามว า สมเดจพระมหาจกรพรรดพ.ศ. ๒๑๐๔ ในรชกาลของสมเดจพระมหาจกรพรรดนนเอง ไดมพระบรมราชโองการใหเอาสงฆราชชมชนปาแกวไปส าเรจโทษ ฐานฝกใฝใหฤกษยามแกฝายกบฎพระศรศลป พ.ศ. ๒๑๓๕ ในแผนดนของพระนเรศวรมหาราช มเหตการณส าคญทชวนใหเขาใจวามการสรางปฎ สงขรณเจดยประธานชมชน เพอเฉลมพระเกยรตยศของพระองคทไดชยชนะพระมหาอปราชแหงพมา จงท าใหเชอวาเปนทมาของชอชมชนใหญชยมงคล

จดทนาสนใจ เจดยชยมงคลอนสรณแหงชยชนะอนยงใหญ ทสมเดจพระนเรศวรมหาราชทรงรบชนะ มงกะยอชวาพระมหาอปราชของหงษาวด ทต.หนองสาหราย จ.สพรรณบรในครงนนพมาไดยกทพเขามาในขอบขนฑสมา สมเดจพระนเรศวรฯ และสมเดจพระเอกาทศรถผ เปนพระอนชาจงไดน าทพไปรบศก และไดขบชางเขาไปอยในวงลอมของขาศกทคอยระดมยงปนเขาใสพระและพระคชาธาร โดยทเหลาแมทพนายกองวงตามพะรองคมาไมทนพระองคจงประกาศดวยพระสรเสยงอนดงวา พระเจาพเราจะยนอยไยในรมไมเลาเชญออกมาท ายทธหตถดวยกน ใหเปนเกยรตยศไวในแผนดนเถด ภายหนา

๑๖สมภาษณ นางสาวเสรมสข ประกฤตภม, ผอ านวยการอทยานประวตศาสตรอทยานประวตศาสตร

อยธยา ต าบลประตชย อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑. ๑๗สมภาษณ นายประทป เพงตะโก, ผอ านวยการส านกศลปากรท ๓ ส านกศลปากรท ๓ ถนนอทอง

ต าบลประตชย อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑. ๑๘สมภาษณ พระครอนกลศาสนกจ (ประดษฐ านโก), เจาคณะอ าเภอพระนครศรอยธยา รกษาการเจา

อาวาสวดศาลาปนวรวหาร ต าบลทาวาสกร อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา , ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๖๙

ไปไมมกษตรยทจะไดยทธหตถแลว พระอปราชของพมาจงไสยชางออกมากระยทธถดวยกนในการท ายทธหตถครงนนสมเดจพระนเรศวรไดทรงใชพระแสงพลผายฟาดฟนพระอปราชขาดตะพายแลง๑๙

เมอกลบมาสพระนครแลว พระองคกจะลงโทษเหลาทหารทตามพระไปไมทนตอนกระท าศกยทธหตถ ซงมากฏระเบยบแลวตองโทษถงขนประหารชวต ชวงเวลาทรออาญาสมเดจพระพนรตน พระสงฆราชพรอมดวยพระสงฆ ๒๕ รปไดขอใหพระนเรศวรพระราชทานอภยยกเวนโทษใหกบทหารเหลานน โดยใหเหตผลวาพระองคเปรยบดงพระสมมาสมพทธเจาทแวดลอมดวยหมมารกอนทจะตรสร เปนการประกาศเกยรตและบารมความกลาหาญและเกงกาจของพระองคใหขจรกระจายไปทวแควนท วแผนดนสมเดจพระนเรศวรจงโปรดใหสรางเจดยองคใหญขน เพอเปนสญลกษณแหงชยชนะและความมน าพระทยของพระองค ทมตอเหลาทหารเหลานน และพระะราชทานนามวา“เจดยชยมงคล”

๔.๑.๕ บรบทพนทของชมชนภเขาทอง ต าบลภเขาทอง อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา

ชมชนภเขาทอง ต าบลภเขาทอง อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา (เปนโบราณสถานทขนทะเบยนใน ส านกศลปากรท ๓ พระนครศรอยธยา ล าดบท ๑๕ และประกาศในราชกจจานเบกษา เลมท ๕๒ หนา ๓๖๙๑ เมอวนท ๘ มนาคม ๒๔๗๘) ๒๐

ประวต ชมชนภเขาทองเปนมหาเจดยส าคญ ตงอยนอกเกาะกรงศรอยธยาดานตะวนตกเฉยงเหนอ

ไปประมาณ ๒ กโลเมตร ในหม ๒ ต าบลภเขาทอง อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา พนทโดยทวไปสงจากระดบน าทะเลปานกลางประมาณ ๓ เมตร สภาพพนทโดยทวไปเปนทราบลมผนใหญทางดานทศเหนอของเกาะเมองพระนครศรอยธยา ดานทศตะวนตกเฉยงใตของ ชมชนภเขาทองตดตอกบแมน าเจาพระยา ถดขนไปทางทศตะวนตกเฉยงเหนอเปนคลองมหานาคซงเปนคลองขดโบราณ (คคายมหานาค) ดานทศตะวนออกเฉยงเหนอเปนคลองยาว ดานทศตะวนออกของถเขาทองไปจ รดทางหลวงแผนดนหมายเลข ๓๐๙ (อยธยา-อางทอง) ไดรบการปรบปรงเปนอางเกบน าขนาดใหญ และท ตงของพระบรม ราชานสาวรยสมเดจพระนเรศวรมหาราช๒๑

ชมชนภเขาทองตงอยบนโคกซงพนทโดยรอบมน าทวมถง เปนพนทยทธภมครงส าคญระหวางกองทพอยธยากบกองทพพมาทง ๒ ยคสมยของการเสยกรง ซงในคราวสงครามสมยกอนเสย

๑๙สมภาษณ นางสาวเสรมสข ประกฤตภม, ผอ านวยการอทยานประวตศาสตรอทยานประวตศาสตร

อยธยา ต าบลประตชย อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑. ๒๐สมภาษณ นายประทป เพงตะโก, ผอ านวยการส านกศลปากรท ๓ ส านกศลปากรท ๓ ถนนอทอง

ต าบลประตชย อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑. ๒๑สมภาษณ พระครธรรมกาจารคณ (ธรรมภณ ธมมพโล), เจาคณะต าบลทาวาสกร เขต ๑ เจาอาวาส

วดธรรมกราช ต าบลทาวาสกร อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๗๐

กรงศรอยธยาครงแรกนนไดมการขดคลองมหานาคเพอความสะดวกในการคมนาคมระหวางพระนครดานแมน าลพบรกบชมชนภเขาทองน๒๒

ประวตความเปนมาของชมชนภเขาทอง ตงแตเรองการเรมกอสราง สาเหตการกอสราง ระยะเวลาของการกอสรางนน ฯลฯ ยงไมมขอยตทแนนอนทางโบราณคด แตกมขอสนนษฐานกนวา พระราชพงศาวดารอยธยากลาววา ชมชนภเขาทอง นน สถาปนาในรชสมยพระราเมศวร หรอสมยตนอยธยา บนทกไววา “...ศกราช ๗๔๙ ปเถาะ นพศก (พ.ศ. ๑๙๓๐) สถาปนาชมชนภเขาทอง...”แตไมมรายละเอยดถงสงกอสรางสมยนน ขณะเดยวกนกยงไดระบไวดวยวา ในคราวสงครามทพระเจาบเรงนองแหงพมามชยเหนออยธยาในคราวเสยกรงครงท ๑ พ.ศ. ๒๑๑๒ นน พระเจาบเรงนองทรงใหสรางเจดยกอทบองคเจดยเดมของชมชนแหงน แตกไมมรายละเอยดเกยวกบรปแบบของเจดยเชนกน๒๓

ในหนงสอค าใหการของชาวกรงเกา กลาววา พระเจาหงสาวด (บเรงนอง) เปนผสรางพระเจดยภเขาทองเมอ พ.ศ. ๒๑๑๒ อนเปนปทไทยตองเสยกรงศรอยธยาแกขาศก ความในค าใหการของชาวกรงเกาเขยนไวดงน “...ในเวลาเมอพระเจาหงสาวดยงประทบอยพระนครศรอยธยานน ไดโปรดใหสรางพระเจดยใหญองคหนง ท ต าบลทงเขาทอง ขนานนามพระเจดยนนวา เจดยภเขาทอง ยงปรากฏอยจนทกวนน...”

ค าใหการของขนหลวงหาชมชน บรรยายวา “...แลวพระเจาหงสาจงสรางเจดยไวททงภเขาทองจงสมมตนามเรยก พระภเขาทอง แลวจงท าการฉลองเปนการใหญหนกหนาแลว พระเจาหงสาจงยกทพกลบไป...”

ในขณะทพงศาวดารเหนอบนทกไววา พระนเรศวรหงสาเปนผสรางชมชนภเขาทองทางทศพายพเพอแขงกบพระนารายณฝายไทยทสรางชมชนใหญชยมงคลทางทศหรด (คอชมชนไชยวฒนาราม) สวนบนทกเรอง The History of Japan Together with a Description of the Kingdom of Siam ของหมอแกมปเฟอร ชาวเยอรมน ซงเปนแพทยประจ าคณะทตของเนเธอรแลนดท เดนทางไปยงญปน ไดแวะมาพก ณ กรงศรอยธยา เปนเวลา ๒๓ วน ระหวางวนท ๑๒ มถนายน ถงวนท ๔ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๒๓๓ ไดเขยนจดหมายเหตพรอมวาดภาพเจดยภเขาทองและอธบาย โดยแปลเปนไทยไดวา “...ชาวสยามไดสรางพระเจดยองคนเปนทระลก ณ ทซงมชยชนะครงยงใหญเหนอกษตรยแหงพะโค ผ ซงถกปลงพระชนมและกองทพใหญของพระองคถกท าลายลง เปนผลใหพวกเขาพนจากอ านาจการปกครองของชาวพะโค และบรณาการอสรภาพของตนเชนเดม...”

เหตการณหลงสดทเกยวกบชมชนภเขาทอง และไดรบการบนทกไว คอ ปพทธศกราช ๒๔๙๙ ในสมยรฐบาลจอมพล ป. พบลสงคราม เปนนายกรฐมนตร ไดบรณปฏสงขร ณเจดยประธานชมชนภเขาทอง โดยตอเตมปลองไฉน ปลและลกแกว โดยเฉพาะลกแกวท าดวยทองค าหนก ๒,๕๐๐

๒๒สมภาษณ นายสปปบวร แกวงาม, ผอ านวยการส านกงานพระพทธศาสนา ส านกงานพระพทธศาสนา

ต าบลคลองสวนพล อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑. ๒๓สมภาษณ นายประทป เพงตะโก, ผอ านวยการส านกศลปากรท ๓ ส านกศลปากรท ๓ ถนนอทอง

ต าบลประตชย อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๗๑

กรม เพอเฉลมฉลองกงพทธกาล ในคราวบรณะเจดยภเขาทองน ชมชนภเขาทองไดรบการสถาปนาเปนชมชนมสงฆอกครง

เมอพจารณารปแบบสถาปตยกรรมชมชนภเขาทอง สามารถสรปเปนแนวทางหรอขอสมมตฐาน ๓ แนวทาง ดงน

แนวคดท ๑ เชอวา ชมชนภเขาทองสถาปนาขนในสมยสมเดจพระราเมศวร (พ.ศ. ๑๙๓๑-๑๙๓๘) ตอมาภายหลงการเสยกรงครงแรก พระเจาหงสาวดบเรงนองจงไดทรงสรางเจดยมอญขน ณ ชมชนน ตอมาประมาณสมยสมเดจพระเจาปราสาททอง เจดยแบบพมาไดพงลงไป จงมการสรางขนใหมเปนเจดยแบบไทยบนฐานแบบมอญทบรณะขนมาใหม และในสมยสมเดจพระเจาอยหวบรมโกศ จงไดทรงบรณะในสวนรายละเอยดตกแตง

แนวคดท ๒ เชอวา เจดยภเขาทองสรางโดยมอญ กอนการสรางกรงศรอยธยาเปนราชธาน มฐานลาดแบบมอญ สวนเจดยยอมมไมสบสองสรางสมยหลงจงมลกษณะไมสมพนธกน

แนวคดท ๓ เชอวา เจดยภเขาทองสรางขนเมอคราวสมเดจพระนเรศวรมหาราชทรงกระท ายทธหตถชนะพระมหาอปราชา และไดมการบรณปฏสงขรณเลยนแบบพระมหาเจดยในหงสาวดในรชสมยสมเดจพระเจาปราสาททอง

สงส าคญภายในชมชน ก าแพงแกว เปนก าแพงกออฐถอปนกอลอมอโบสถ เจดย วหาร แสดงเขตพทธาวาส ม

ลกษณะเปนกรอบรปสเหลยมลอมอาคารทง ๓ หลงและเชอมตอกน ขนาดกวาง ๑๑๙ เมตร ท าใหแผนผงของชมชนมลกษณะคลายรปกากบาท ยาว ๒๔๓ เมตร ลอมรอบยาวรวม ๖๘๘ เมตร ก าแพงสวนใหญช ารดเหลอเพยงรากฐาน เปนแนวเทานน มประตทางเขา ๖ ประต เฉพาะดานทศตะวนออกยงปรากฏเสาหวเมดประตและชองทางเขาชดเจนเปนประตทไมมซม กวาง ๒.๑๓ เมตร๒๔

วหาร เปนอาคารรปสเหลยมผนผา ขนาดกวาง ๑๐ เมตร ยาว ๒๕.๓๐ เมตร มทางเขา ๒ ทาง คอ ทางดานทศตะวนออกและตะวนตก ขนาดกวาง ๑.๙๐ เมตร ภายในพระวหารมเสาแปดเหลยมขนาดเสนผาศนยกลาง ๗๐ เซนตเมตร ๒ แถว ระยะหางของหวเสา ดานกวาง ๔ เมตร ดานยาว ๓.๓๐ เมตร ฐานชกชกวาง ๘ เมตร ยาว ๗ เมตร สง ๑.๕๐ เมตร พระประธานนงบนฐานหนากระดานกลมหนหนาไปทศตะวนออก พระอนดบหนหนาไปทางทศตะวนตก ๔ องค

เจดยประธานหรอเจดยภเขาทอง เปนเจดยกออฐถอปน มความสงถง ๙๐ เมตร (๒ เสน ๕ วา ๑ คบ) สวนเจดยชมชนใหญชยมงคลเปนมหาเจดยส าคญทอยนอกเกาะดานตะวนออกเฉยง ใตทสงกวาเจดยภเขาทองเพยง ๒ เมตร (๒ เสน ๖ วา ๑ คบ) เจดยภเขาทองทปรากฏอยในปจจบนน นาจะไดรบการบรณปฏสงขรณใหเปนมหาเจดยสงเดนในระหวางรชสมยพระมหาธรรมราชาถงสมยพระเพทราชา (ระหวาง พ.ศ. ๒๑๑๒-๒๒๔๖) และมการบรณปฏสงขรณใหญอกครงในสมยพระเจาบรมโกศ หรออยธยาตอนปลาย นนคอ มฐานทกษณ ๔ ชนเปนรปสเหลยมจตรส โดยชนพนยาวดานละ ๖๙ เมตร ชน

๒๔สมภาษณ นายสปปบวร แกวงาม, ผอ านวยการส านกงานพระพทธศาสนา ส านกงานพระพทธศาสนา ต าบลคลองสวนพล อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๗๒

ท ๒ ยาว ดานละ ๖๓ เมตร ชนท ๓ ยาวดานละ ๔๙.๔ เมตร และชนท ๔ ยาวดานละ ๓๒.๔ เมตร ทง ๔ ดานมบนไดขนไปจนถงฐานทกษณชนบนสด บนชนนมฐานสเหลยมขององคเจดยทมอโมงครปโคงเขาไปขางใน ซงมพระพทธรปประดษฐานอย ๑ องค สงขนไปเปนฐานแปดเหลยม ประกอบดวยฐานเขยงหรอหนากระดาน องคระฆง บลลงกสวนเหนอขนไปทเปนปลองไฉน ปลยอด และลกแกวนน ของเดมไดพงไปแลวตงแตสมยตนรตนโกสนทร ซงไดมการซอมแซมขนใหมในสมยรฐบาลจอมพล ป. พบลสงคราม เมอป พ.ศ. ๒๔๙๙ ในครงนนไดท าลกแกวดวยทองค าหนก ๒,๕๐๐ กรม อนหมายถงการบรณะในวาระฉลอง ๒๕ พทธศตวรรษของไทย

อโบสถเปนอาคารสเหลยมผนผา กวาง ๑๑ เมตร ยาว ๔๐ เมตร มมขยนทงดานหนาและดานหลง มประตเขาทางทศตะวนออกและตะวนตกดานละ ๑ ประต ทซมประตทางเขามลวดลายทเสาประตตอนบนเปนลายเฟอง ภายในมพระพทธรปศลาทรายถอปนปางสมาธ ๖ องค รายลอมแทนฐานชกชพระประธานซงช ารด หลงคาลดชน หลงการเสยกรงครงท ๒ ชมชนนเปนชมชนรางเรอยมา แตพระมหาเจดยกยงเปนสถานทส าคญทางพทธศาสนาทมคนเดนทางมากราบไหว ดงเชนทปรากฏเปน นราศภเขาทอง ของ สนทรภ ทเดนทางมานมสการในสมยรชกาลท ๓ แหงกรงรตนโกสนทร ชมชนน มพระมา จ าพรรษาอกครงนบแตป พ.ศ. ๒๕๐๐ และในปจจบนนน บนกลางถนนของทางเขามายงชมชนแหงนไดสรางอนสาวรยพระนเรศวรทรงมาศกไวดวย

๔.๑.๖ บรบทพนทของชมชนพทไธสวรรค ต าบลส าเภาลม อ าเภอพระนครศรอยธยา

จงหวดพระนครศรอยธยา ชมชนพทไธศวรรย (ชมชนพทไธสวรรย) ต าบลส าเภาลม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวด

พระนครศรอยธยา (เปนโบราณสถานทขนทะเบยนใน ส านกศลปากรท ๓ พระนครศรอยธยา ล าดบท ๑๓ และประกาศในราชกจจานเบกษา เลมท ๕๒ หนา ๓๖๙๑ เมอวนท ๘ มนาคม ๒๔๗๘) ๒๕

ประวต ชมชนพทธไธศวรรย ตงอยในเขตต าบลส าเภาลม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวด

พระนครศรอยธยา มอาณาเขต ๔๖ ไร ๒ งาน ๔๖ ตารางวา ชมชนตงอยรมแมน าเจาพระยาฝงนอกกรงศรอยธยาทางดานใต โดยอยตรงกบปากคลองทอ หรอคลองฉะไกรใหญ ซงเปนคลองท ดงน าจากแมน าลพบรหรอคลองคเมองตอนเหนอ โดยมแนวคลองผานดานหลงของพระราชวงโบราณ แลวมาบรรจบกบแมน าเจาพระยาตรงบรเวณหนาชมชนพอด ชมชนนในสมยอยธยานนมชมชนหลากหลายเชอชาตศาสนาอยโดยรอบ ทงชมชนชาวจน มสลม โปรตเกสและอนโดจน ซงนบถอศาสนาครสต อาณาเขต

๒๕สมภาษณ นายประทป เพงตะโก, ผอ านวยการส านกศลปากรท ๓ ส านกศลปากรท ๓ ถนนอทอง

ต าบลประตชย อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๗๓

โดยรอบชมชน ทศเหนอตดกบแมน าเจาพระยา ทศใตตดกบทของชมชนต าหนก (ราง) ทศตะวนออกตดกบโรงเรยนพทไธศวรรย ทศตะวนตกตดกบบานเรอนราษฎร๒๖

ชมชนพทไธศวรรยปรากฏในต านานวา ในอดตคอวงของพระเจาอทองทชอวา เวยงเหลก พระองคทรงประทบอยทนเปนเวลา ๓ ป กอนทจะไปสรางพระราชวงและเมองใหมในเขตหนองโสนในเกาะกรงศรอยธยาในปจจบน ดงนน พระองคจงยกทวงเดมนใหสรางชมชน ต านานดงกลาวน เปนเรองในแบบเดยวกนกบต านานของการสรางชมชนอโยธยาและกรงศรอยธยา ดงเนอความในพระราชพงศาวดารกรงศรอยธยาวา “ศกราช ๗๑๕ ปมะเสง เบญจศก (พ.ศ. ๑๙๙๖) วนพฤหสบด เดอน ๔ ขน ๑ ค า เพลา ๒ นาฬกา ๕ บาท ทรงพระกรณาตรสวา ทพระต าหนกเวยงเหลกนนใหสถาปนาพระวหารและพระมหาธาตเปนพระอารามแลวใหนามชอ ชมชนพทไธศวรรย” ๒๗

ในรชกาลสมเดจพระมหาจกรพรรด ชมชนพทไธศวรรยไดถกใชเปนสถานท ตงทพของพมา ในคราวทพมายกทพมาลอมกรงฯ เพอท าการรบกบกรงศรอยธยา เนองจากชมชนพทไธศวรรยเปนชมชนซงตงอยนอกก าแพงเมองกรงศรอยธยา กลาวคอ เมอครงทพระเจาบเรงนองแหงกรงหงสาวด ทรงสงพระราชสาสนมาขอมา และชางเผอกจากสมเดจพระมหาจกรพรรด แตถกปฏเสธ พระเจาบเรงนองจงยกทพเขามาและกวาดตอนเอาก าลงทางหวเมองของไทยมาสมทบดวยเมอยกทพมาถงกรงศรอยธยาในชวงสมยอยธยาตอนปลาย ไดมเหตการณในพระราชพงซาวดารระบวาบรเวณชมชนพทไธศวรรยนนไดใชเปนสถานทประกอบการเมรทส าคญถง ๒ ครง กลาวคอ ในรชกาลพระเจาอยหวทายสระ ป พ.ศ. ๒๒๕๘ กรมหลวงโยธาทพทวงคต ณ ต าหนกรมชมชนพทไธศวรรย จงไดจดงานพระศพตามพระราชประเพณ อกครงคอ ในรชกาลสมเดจพระเจาอยหวบรมโกศ สมเดจ กรมหลวงโยธาเทพได ทวงคตลง ณ ต าหนกรมชมชนพทไธศวรรย พระองคไดโปรดใหท าการพระเมร ณ ชมชนพทไธศวรรยและ ใน พ.ศ. ๒๒๙๓ สมเดจพระเจาอยหวบรมโกศ ไดทรงมพระบรมราชโองการใหน าคณะฑตชาวสงหลไปนมสการและประกอบศาสนกจทชมชนพทไธศวรรย หลงจากเสยกรงศรอยธยาแลวกไมมหลกฐานทางดานเอกสารใดกลาวถงชมชนพทไธศวรรยอก จนกระทงถงในสมยกรงรตนโกสนทร ในสมยสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกฯ พระเจาลกยาเธอกรมหมนเทพพลภกด ซงบญชาการกรมพระคชบาลเสดจออกไปชมเพนยด ทรงพบวาทดานหนามขของปรางคประธานชมชนพทไธศวรรยนนมพระรปพระเจา อทองตงอย ตอมาเขาจงกราบทลมายงสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกฯ พระองคจงโปรดใหเชญเทวรปนนลงไปกรงเทพฯ ใน พ.ศ. ๒๓๒๗ แลวโปรดใหประดษฐานไว ณ หอพระเทพบดร ภายในชมชนพระศรรตนศาสดารามในปจจบน สวนรปทเรยกกนวา “พระเจา อทอง” ในปจจบนน เปนของหลอขนใหมแทนของเดมท าเปนพระพทธรปทรงเครองนอยประทบยนอยภายในซมจระน าบรเวณผนงดานทศเหนอของ

๒๖สมภาษณ นายสปปบวร แกวงาม, ผอ านวยการส านกงานพระพทธศาสนา ส านกงานพระพทธศาสนา

ต าบลคลองสวนพล อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑. ๒๗สมภาษณ พระญาณไตรโลก (สม คด จนตยโส) , รองเ จาคณะ จงหวดพระนครศรอยธยา

เจาอาวาสวดบรมวงศอศรวรารามวรวหาร ต าบลสวนพรก อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา , ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๗๔

มขดานท ศตะวนออกในรชกาลพระบาทสมเ ดจพระจ ลจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท ๕ ชา วพระนครศรอยธยาไดชวยกนบรณะปฏสงขรณยอดปรางคประธานของชมชนขนในราว พ.ศ. ๒๔๔๑๒๘

ปจจบนกรมศลปากรไดขนทะเบยนชมชนพทไธศวรรยเปนโบราณสถาน โดยไดประกาศในราชกจจานเบกษา เลมท ๕๒ ตอนท ๗๕ วนท ๘ มนาคม ๒๔๗๘ ภายหลงจากทชมชนพทไธศวรรยไดรบการขนทะเบยนเปนโบราณสถานแลว กรมศลปากรกไดด าเนนการบรณะสถาปตยกรรมตางๆ ภายในชมชน ครงแรกเมอป พ.ศ. ๒๕๑๗ หลงจากนนกไดรบการบรณะเรอยมา

สงส าคญภายในชมชน ชมชนพทไธศวรรยหนหนาไปทางทศตะวนออก หนดานขางลงสแมน าซงเปนดานทศเหนอ

ของชมชนแนวก าแพงเขตพทธาวาส กวาง ๙๒ เมตร ยาว ๑๙๒ เมตร มวหารหลวงตงอย ดานหนา (ขนาด ๑๖×๔๘ เมตร) มมขทายยนเขาไปในระเบยงคด (ขนาด ๕๔×๗๔ เมตร) ทลอมรอบองคปรางคประธาน โดยมพระพทธรปประทบนงเรยงรายโดยรอบ๒๙

องคปรางคประธาน ซงเปนแบบฝกบวขาวโพดในแบบศลปะขอมเขมร เชอกนวาสรางขนตงแตสมยอยธยาตอนตนอนสอดคลองกบต านานเรองวงเวยงเหลกของพระเจา อทอง แตกมขอโตแยงจากนกวชาการอกแนวทางหนงวาองคปรางของชมชนนนาจะเปนศลปะสมยพระนารายณ หรอสมยอยธยาตอนปลายมากกวา อยางไรกตาม ปรางคองคทสมบรณอยในปจจบนนนนไดรบการซอมแซมครงใหญโดยชาวบานอยธยา เมอป พ.ศ. ๒๔๔๑ ในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวเมอครงทพระองคจะเสดจประพาสยงชมชนน ลกษณะโดยทวไปขององคพระปรางคไดรบอทธพลรปแบบของสถาปตยกรรมมาจากปราสาทชอมซงเปรยบประดจเขาพระสเมร หรอเขาไกลาศทประทบของเทพเจาผยงใหญ ในการสรางปราสาทตามคตเดมของขอมไดจ าลองตวอาคารหรอเรอนธาตซอนกนเปนชนๆ ขนไปตามล าดบ ซงกคอวมานของเทพเจา และมเทพผรกษาทศอยครบทกดานประจ าอยตามทศตางๆ ปรางคประธานของชมชน ทาดวยสขาวโพลนตามรสนยมการบรณะในยคปจจบนของกรมศลปากร ฐานปรางคตอยนออกไปทางทศเหนอและทศใต ดคลายเปนปกอกอนเปนแบบแผนอยางหนงของปรางคประธานในระยะแรกของราชธาน อาคารบรวารทกอนฐานปก คอทรงมณฑป

วหารหลวง เปนอาคารกออฐถอปน ยาว ๓๒ เมตร กวาง ๑๔ เมตร ตงอยทางตะวนออกของปรางคประธาน แบงตวอาคารออกเปนสามสวน คอ สวนมขหนา สวนกลาง และสวนทาย

พระอโบสถอยทางดานทศตะวนตกของปรางคประธาน ดานทายเขตพทธาวาส ตงแยกสวนของอาคารออกมาจากพระระเบยงไมตอเนองกนเหมอนพระวหารดานหนา ระหวางพระอโบสถกบปรางคประธาน มพระเจดยคนกลางอยองคหนง พระอโบสถเปนอาคารกออฐถอปนขนาด ๑๔×๓๒

๒๘สมภาษณ นายประทป เพงตะโก, ผอ านวยการส านกศลปากรท ๓ ส านกศลปากรท ๓ ถนนอทอง

ต าบลประตชย อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑. ๒๙สมภาษณ พระญาณไตรโลก (สม คด จนตยโส) , รองเ จาคณะ จงหวดพระนครศรอยธยา

เจาอาวาสวดบรมวงศอศรวรารามวรวหาร ต าบลสวนพรก อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา , ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๗๕

เมตร ซงไดรบการบรณะครงใหญในสมยรฐบาลจอมพล ป. พบลสงคราม เมอป พ.ศ. ๒๔๙๙ และยงใชประกอบกจของสงฆมาจนถงทกวนน ดานขางตอนใตของวหารหลวง เปนวหารพระนอน พระนอนองคนเพงไดรบการบรณะเมอไมนานมาน นอกนนโดยรอบยงมเจดยใหญนอยอกมากมายทยาเชอวาสรางขนเพอบรรจอฐธาตของบคคลส าคญ นอกเขตพทธาวาสดานทศตะวนตก หรอเขตสงฆาวาสนน มอาคารซงเรยกกนวา ต าหนกสมเดจ พระพทธโฆษาจารย เปนอาคาร ๒ ชน ฐานอาคารมลกษณะโคงแบบทองเรอส าเภา อนเปนศลปะทนยมกนในสมยอยธยาตอนปลาย ชนบนเปนจตรกรรมฝาผนงท เชอวาเขยนขนในสมยอยธยาตอนปลาย เปนภาพเลาเรองสมเดจพระพทธโฆษาจารยไปนมสการพระพทธบาททลงกาทวป ปจจบนภาพจตรกรรมเหลานอยในสภาพเลอะเลอน อาคารนไดรบการลอกแบบไปสรางเปนสวนหน งของรานขายผาไหมทมชอเสยงของจม ทอมปสน ทกรงเทพฯ

อนสาวรยสมเดจพระบรพกษตรยของกรงศรอยธยาซงกรรมการชมชนจดสรางขนทางดานหนาของชมชนทเปนดานรมน า พระรปองคกลางประทบนง บงไวทปายวาหมายถง สมเดจพระรามาธบดท ๑ (พระเจาอทอง) ถดไปทางขวาของพระองค หมายถงสมเดจพระนเรศวรมหาราช พระองคประทบยน ทรงถอพระแสงดาบ ถดมาทางซาย หมายถง สมเดจพระเอกา ทศรถ ประทบยนเชนกนแตทรงถอพระแสงงาว ๓๐

๔.๑.๗ บรบทพนทของชมชนพนญเชงวรวหาร ต าบลกะมง อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา

ชมชน พนญ เชง วรว หาร ต า บลคลองสวนพล อ า เภอพระนครศรอยธย า จ งหว ดพระนครศรอยธยา (เปนโบราณสถานทขนทะเบยนใน ส านกศลปากรท ๓ พระนครศรอยธยา ล าดบท ๑๘ และประกาศในราชกจจานเบกษา เลมท ๕๒ หนา ๓๖๙๒ เมอวนท ๘ มนาคม ๒๔๗๘) ๓๑

ประวต ชมชนพนญเชง เปนชมชนโบราณ ตามพระราชพงศาวดารกลาววา พระเจาสายน าผงทรง

สรางพระอารามนขนในทพระราชทานเพลงศพพระนางสรอยดอกหมาก พระอครมเหส ชมชนนจงมนามวา ชมชนเจาพระนางเชง ตอมาสมยกรงศรอยธยา เรยกวา ชมชนพแนงเชงบาง ชมชนพระเจาพแนงเชงบาง ในสมยรชกาลท ๔ พระราชทานนามวา ชมชนพนญเชง ตอมาไดรบการบรณปฏสงขรณจากพระมหากษตรยในพระบรมราชวงศจกรองคตอๆ มา โดยล าดบในปพทธศกราช ๒๓๓๙ รชกาลท ๔ เสดจมาทรงปดทองพระพทธรปชมชนพนญเชง และพระราชทานนามวา พระพทธไตรรตนนายก และเสดจมาตดพระเนตรถมปดอกครง ไดโปรดใหพระยาโชฎกราชเศรษฐจดตงเครองสงเวยตามแบบธรรม

๓๐สมภาษณ พระญาณไตรโลก (สม คด จนตยโส) , รองเ จาคณะ จงหวดพระนครศรอยธยา

เจาอาวาสวดบรมวงศอศรวรารามวรวหาร ต าบลสวนพรก อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา , ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๓๑สมภาษณ นายประทป เพงตะโก, ผอ านวยการส านกศลปากรท ๓ ส านกศลปากรท ๓ ถนนอทอง ต าบลประตชย อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๗๖

เนยมจน ในสมยตอมาเจาอาวาสของแตละยคไดสรางและบรณปฏสงขรณปชนยวตถและถาวรวตถตลอดมาป๓๒

สงส าคญภายในชมชน ๑. พระอโบสถ เปนสถาปตยกรรมแบบทรงโรง ชมชนโดยยาว ๘ วา ๑๘ นว กวาง ๕ วา

๖ นว มหนามขยาว ๒ วา สงเเตพนถงอกไก ๖ วาเศษ เปนมขลดไมมลวดลายประดบ ระหวางประตดานหนาพระอโบสถท าซมตดกบผนง เปนทประดษฐฐานพระพทธรปยอมๆ รวมทงพระทองดวย ในปจจบนไดมการเขยนภาพจตรกรรมฝาผนงภายในพระอโบสถ ดานหนาเปนภาพเขยนมารผจญ รอบขางเปนภาพเทพชมนมและภาพพทธประวตชาดก และไดมการตดเครองปรบอากาศภายในพระอโบสถ เพอเปนการอนรกษภาพเขยนใหมความคงทนยาวนานยงขน

๒. พระวหารเขยน พระวหารเขยน คอ พระวหารตงคกบพระอโบสถ อยทา งเบองซายของพระวหารหลวง ในต านานการสรางโบสถกลาวไววา บตรเขยพระยารามญเปนผสราง ลกษณะสถาปตยกรรมแบบทรงโรง ชมชนรอบนอกยาว ๘ วา ๑๘ นว กวาง ๔ วา ๒ ศอก ๑ คบ ๙ นว หนามข ๗ ศอก ๓ นว สงจากพนถงอกไก ๖ วาเศษ เปนมขลดมซมหนาเหมอนพระอโบสถ ภายในซมประดษฐานพระพทธรปทรงเครองสมยอยธยา ปางมารวชย ๒ องค ตงเรยงกน ภายในวหารมการเขยนภาพลวดลายกระถางตนไมตางๆ เครองใช เครองบชาแบบของชาวจน เหตนจงเรยกวา “วหารเขยน” สงส าคญในพระวหารเขยน ยงมพระพทธรปปนปน ส มยอยธยา พระพทธรปของทางฝายมหายาน๓๓

๓. พระวหารหลวง พระ วหารใหญทประดษฐานพระพทธไตรรตนนายก เรยกพระวหารหลวง สงแตพนถงอกไก ๑๘ วา ๒ ศอก กวาง ๑๓ วา อยในผงส เหลยมจตรส ตามฝาผนงใหญทงสดาน เจาะชองเปนซมไวส าหรบตงพระพทธรปและพระพมพเปนระยะอยางเปน ระเบยบ ชองพระพมพนนส าหรบบรรจพระพมพ ๘ หมน ๔ พนองค เปนพระขนาดเลก ชาวบานเรยกวาพระงง เสาภายในพระวหารหลวงเขยนดวยดนสแดงตดเสนเปนลายพมขาวบณฑ เปนฝมอชางสมยร ชกาลท ๔ หวเสาประดบดวยบวกลมสมยอยธยา รอบผนงทงสดาน ตงพระพทธรปปางตางๆ ไว พระวหารหลวงน มศลปกรรมสมยอยธยา คอบานประตซงสลกเปนลายกานขดยกดอกนนออกมาเหนอลวดลาย ในปจจบนไดมการท าความสะอาดท าใหปรากฏรองรอยแหงความสวยงามของ สถาปตยกรรมอนวจตร ๓๔

๔. ศาลาการเปรยญ ตงอยชายน าทางทศตะวนตก เปนศาลาทรงไทยสรางดวยเครองไม เปนสถาปตยกรรมสมยรชกาลท ๔ ขนาดยาว ๑๑ วา กวาง ๖ วา มเฉลยงสองชน หนาบนสลกลวดลาย

๓๒สมภาษณ พระเทพรตนากร (นพปฎล กตสาโร), เจาคณะจงหวดพระนครศรอยธยา เจาอาวาสวดพ

นญเชงวรวหาร ต าบลสวนพล อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑. ๓๓สมภาษณ พระเทพรตนากร (นพปฎล กตสาโร), เจาคณะจงหวดพระนครศรอยธยา เจาอาวาสวดพ

นญเชงวรวหาร ต าบลสวนพล อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑. ๓๔สมภาษณ นายประทป เพงตะโก, ผอ านวยการส านกศลปากรท ๓ ส านกศลปากรท ๓ ถนนอทอง

ต าบลประตชย อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๗๗

สลกดวยชอฟาใบระกา ภายในเพดานประดบดวยดาวระหวางคอสองมภาพเขยนพทธประวตโดยรอบ จารกวาเขยนเมอ พ.ศ. ๒๔๗๒ ปจจบนใชเปนทประกอบศาสนพธของพทธศาสนกชน สงส าคญในศาลาการเปรยญน คอ บษบกธรรมาสน ทไดสรางขนมาแทนธรรมาสนหลงเกา ซงมลกษณะยาวร บรรจพระสวดได ๔ รป มมขและชอฟาใบระกา พระครมงคลเทพมน (ปน) จ าลองแบบสรางมาแตชมชนสวรรณดาราม แตไฟไหม จงไดสรางบษบกธรรมาสนหลงนขนมาแทน

๕. ตกเจาแมสรอยดอกหมาก เปน ศาลเจาของจน ถอวาเปนทสถตของพระนางสรอยดอกหมาก ธดาพระเจากรงจนซงเปนมเหสของพระเจาสายน าผง ตามทกลาวไวในต าน วนการสรางชมชน ชาวจนเรยกกนวา “ศาลเจาแมอาเนย” ตงอยรมน าดานเหนอนอกก าแพงแกว เปนอาคารกออฐถอปนสรางตามแบบสถาปตยกรรมจน มขดานหลงเปนอาคารสองชน ชนบนตงแทนบชาและรปเจาแมสรอยดอกหมาก ชนลางตงแทนบชารปเจาพอกวนอม ใกลๆ ศาลนมสมอเรออนหนง ชาวบานงมขนมาจากทาน าหนาชมชน กลาวกนวาเปนสมอเรอของนางสรอยดอกหมาก ปจจบนได เกบไวในศาลเจาแมสรอยดอกหมากแลว ไดรบการบรณะใหมในป พ.ศ.๒๕๔๓ มการปนลวดลายประดบทงภายในและภายนอก ใหมลกษณะแบบเกงจน ซงเปนการอนรกษรปแบบสถาปตยกรรมเดม

๖. เมร ทใชเปนทฌาปนกจในปจจบนน สรางขนในบรเวณทเคยเปนชมชนมณฑปมากอน เปนเมรเตาอบสรางขนเมอ พ.ศ.๒๕๑๑ ดวยเงนผลประโยชนของชมชน หลงคาเปนยอดมณฑป มศาลาบ าเพญกศล ๒ ศาลา และสถานทบรรจศพอก ๑ หลง สนงบประมาณ ๒๐๐,๐๐๐ บาท

๗. โรงฉนภตตาหาร ปจจบน ก าลงอยในระหวางด าเนนการกอสรางขนใหมแทนหลงเดม เปนลกษณะอาคาร ๓ ชน ส าหรบใชเปนสถานทฉนภตตาหารของพระภกษ-สามเณร และรบประทานอาหารของประชาชนโดยทวไปทมาตดตองานตางๆ หรอมาประชมภายใน ชมชนพนญเชงฯ โดยตดเครองปรบอากาศ ซงสามารถจะรองรบไดประมาณ ๑,๐๐๐ รป/คน และจะใชเปนสถานทประชมขนาดกลาง สามารถจะรองรบผเขารวมประชมไดประมาณ ๒๐๐ ทนง

๘. ต าหนกเดม (หอสวดมนต) ได รบการบรณะขนใหมในป ๒๕๔๔ โดยพระพพฒนวราภรณ (แวว กตสาโร พ.ศ.๒๕๔๗ ไดรบพระราชทานเลอนสมณศกดเปนพระราชรตนวราภรณ) มลกษณะเปนอาคารทรงไทย ๒ ชน ชนบนมหองพกรบรองพระภกษอาคนตกะ อกดานหนงเปนโถงกวางใชเปนทประชมของพระภกษสงฆเพอท าวตรสวดมนตในชวงเทศกาลเขาพรรษา ชนลางไดจดเปนหองประชมขนาดเลก สามารถจผเขาประชมไดประมาณ ๑๐๐ ท ตดเครองปรบอากาศและเครองขยายเสยงเพอรองรบการใชงานอยางสมบรณ

๙. หอพระไตรปฎก ขนาดกวาง ๘ เมตร ยาว ๙ เมตร ปจจบนเปนทเกบพระไตรปฎกและตพระคมภรโบราณ ไดรบการบรณะใหมใหมความสวยงาม

๑๐. หอประชมสงฆ สรางเมอพระราชสวรรณโสภณ ด ารงต าแหนงเปนเจาอาวาส ไดจดการกอสรางเมอระหวาง พ.ศ. ๒๕๒๑ ส าเรจเรยบรอย เมอ พ.ศ. ๒๕๒๒ สนคากอสราง ประมาณ ๔ ลานบาทเศษ ตอมาในสมยพระธรรมญาณมน (ไวทย มตตกาโม) เปนเจาอาวาส พระพพฒนวราภรณ (นพปฎล หรอแวว กตสาโร) เปนรองเจาอาวาส ไดมการตอเตมท าใหสามารถจผเขาประชมไดประมาณ

๗๘

๑,๐๐๐ คน ตดเครองปรบอากาศพรอมเครองเสยงอยางสมบรณ โดยใชงบประมาณทงสน จ านวน ๒๔ ลานบาทเศษ๓๕

๑๑. กฏพระธรรมญาณมน เปน กฏทรงไทยกลม จ านวน ๖ หลง ท าดวยไมสกทองลวน สรางแลวเสรจในป พ.ศ.๒๕๔๒ ในสมยของพระธรรมญาณมน (ไวทย มตตกาโม ป.ธ.๕) ด ารงต าแหนงเปนเจาอาวาส และเจาคณะจงหวดพระนครศรอยธยา

๑๒. กฏเฉลมพระเกยรต ๑๒ สงหามหาราชน ๒๕๔๗ (พระราชรตนวราภรณ) ฝากฏทรงไทยท าดวยไมสกทอง พนไมตะเคยนทอง มลวดลายทเปนการอนรกษจตรกรรมไทย จ านวน ๔ หลง ขวาง ๑ หลง ขาง ๒ หลง ชนลางกออฐถอปน มการตดเครองปรบอากาศ ใชเปนสถานทส าหรบการทศนศกษากฏทรงไทยแบบโบราณทมความสวยงาม โดยจะเปดใหผมากราบไหวหลวงพอโต ไดเขาเยยมชมตลอดทกวน และใชเปนสถานทรบรองพระมหาเถระหรอพระอาคนตกะ มขนาดกวาง ๑๒.๒๐ เมตร ยาว ๓๒.๑๐ เมตร สรางแลวเสรจสมบรณในป พ.ศ.๒๕๔๗ ในสมยพระราชรตนวราภรณ (แวว กตสาโร) ด ารงต าแหนงเปนเจาอาวาสองคปจจบน

๑๓. ศาลเจาแมกวนอม เจาพอกวนอและเทพเจาอยทอ ตงอยรมแมน า ดานทศเหนอของชมชนตดกบตกเจาแมสรอยดอกหมาก ไดด าเนนการกอสรางแลวเสรจในป ๒๕๔๙ เปนสถานทประดษฐานรปปนของพระสงกจจายน เจาแมกวนอม (พระโพธสตว) เจาพอกวนอ (เทพเจาแหงความซอสตย) และเทพเจาอยทอ (เทพเจาผคมครองพระศาสนา) ซงประชาชนใหความเคารพนบถอมาก๓๖

๓๕สมภาษณ พระเทพรตนากร (นพปฎล กตสาโร), เจาคณะจงหวดพระนครศรอยธยา เจาอาวาสวดพนญเชงวรวหาร ต าบลสวนพล อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๓๖สมภาษณ พระเทพรตนากร (นพปฎล กตสาโร), เจาคณะจงหวดพระนครศรอยธยา เจาอาวาสวดพนญเชงวรวหาร ต าบลสวนพล อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๗๙

๔.๒ สภาพปญหาการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา ๔.๒.๑ สภาพปญหาดานสถานท จากการสมภาษณผใหขอมลส าคญ พบวา สภาพปญหา

เกยวกบสถานททองเทยว ประกอบดวย ๑) ชมชนในจงหวดพระนครศรอยธยามเปนจ านวนมาก แตขาดการควบคมและสงเสรมให

ไดรบการพฒนาอยางเทาเทยมกน ทงยงขาดงบประมาณในการพฒนาสถานททองเทยวในชมชนอยางตอเนอง และคงไวซงเอกลกษณความเปนไทย และวฒนธรรมทองถนตนเอง ๓๗

๒) ปญหาในการพฒนาพนทสาธารณะ เนองจากพนทใชสอยสาธารณะมนอย คนในชมชนไมใหความรวมมอในการพฒนาชมชนอยางเปนองคาพยพ ท าใหเกดปญหาสถานทคบแคบ ไมสามารถขยายพนทออกไปได ท าใหจ ากดในการจอดรถ การแยงพนทท ามาหากนของคนในชมชน๓๘

๓) ปญหาดานภยธรรมชาต พบวา จงหวดพระนครศรอยธยา ประสบอทกภยเปนประจ าทกป ท าใหชมชนเกดความเดอนรอน สถานททองเทยวเกดความช ารดทรดโทรม นอกจากปญหาดานภยธรรมชาตแลว ยงประสบกบปญหาวชพชและสตวท าลายแหลงทองเทยวอกดวย หลายๆชมชนทผน าชมชนปลอยปะละเลย ไมดแลรกษา วชพชทเกดขนบนสถานททองเทยวท าใหสถานททองเทยวช ารด หรอหกพงลงมา อกทงยงขาดผเชยวชาญ วสดอปกรณและเทคโนโลยททนสมยในการบรณปฏสงขรณแหลงทองเทยวทมคณภาพ๓๙

๔) ปญหาเรองความสะอาด เปนประเดนปญหาทตองพจารณาเปนพเศษ เพราะเมอมผมาเทยวมากกยอมมปญหาในเรองการทงขยะ ชมชนจะตองจดหาททงขยะใหเพยงเพยงพอ ปยหาความสะอาดของหองสขา การดแลรกษาความสะอาดหองสขาตองดแลเปนกรณพเศษ ยงสะอาดมากกจะเปนสวนหนงทชวยใหนกทองเทยวพอใจ และชวนเพอน ๆ มาเทยวเพมมากขน โดยเฉพาะหองสขาของคนพการ และผสงอายจ าเปนอยางยง หองสขาไมจ าเปนตองตดเครองปรบอากาศเหมอนบางแหง แตตองสะอาดและมกลนทหอม ไมมกลนเหมน๔๐

๕) ปญหาดานงบประมาณ ขาดแคลนงบประมาณในการพฒนาอยางตอเนอง และตองอาศยเวลา บางชมชนไดเปรยบกวาชมชนอนๆ เพราะไดรบงบประมาณสนบสนนจ านวนมาก กพฒนาได

๓๗สมภาษณ พระญาณไตรโลก (สม คด จนตยโส) , รองเ จาคณะ จงหวดพระนครศรอยธยา เจาอาวาสวดบรมวงศอศรวรารามวรวหาร ต าบลสวนพรก อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา , ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๓๘สมภาษณ พระ พศาลวหา รกจ (สมศกด ฉนทกโร ) , เ จา คณะต า บล ทา วา สก ร เขต ๓ เจาอาวาสวดหนาพระเมรราชการาม ต าบลทาวาสกร อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา , ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๓๙สมภาษณ พระครอนกลศาสนกจ (ประดษฐ านโก), เจาคณะอ าเภอพระนครศรอยธยา รกษาการเจาอาวาสวดศาลาปนวรวหาร ต าบลทาวาสกร อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา , ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๔๐สมภาษณ พระพพฒนศาสนกจวธาน (ประยร สทธปญโญ), รองเจาคณะอ าเภอพระนครศรอยธยา เจาอาวาสวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๘๐

อยางตอเนอง บางชมชนไมไดรบการสนบสนนจากภาครฐกตองอาศยคนในชมชนชวยกน ชมชนจงพฒนายาก ๔๑

วธแกไขปญหา คอ ๑) ชมชนควรอนรกษโบราณสถาน โบราณวตถ ใหคงอยในสภาพทสมบรณ มนคง แขงแรง

และสวยงาม ใหทกสวนทเกยวของเปนแกนน าในการพฒนา โดยประชมผน าชมชนเพอส ารวจความพรอมของชมชน ใหชมชนท าเปนโครงการตอเนองเพอการพฒนา สนบสนนงบประมาณ และใหขอมลวธการจดการพฒนา๔๒

๒) ชมชนควรมการวางแผนในการพฒนาชมชน สถานททองเทยว โบราณสถาน ทงในระยะสนและระยะยาว มแผนปฏบตการประจ าป การพฒนาชมชน ทางจงหวดพระนครศรอยธยา ควรมการสงเสรมใหมสถานททองเทยวในรปแบบตาง ๆ มากมายเพอตอบโจทยของนกทองเทยวท เขามา โดยบางชมชนจะมการปรบปรงบรเวณชมชน ปรบเปลยนสาธารณปโภคภายในชมชนใหมความเหมาะสมยงขน เชน ทจอดรถ หองน า และสถานทพกผอนภายในชมชน ผวาราชการจงหวดตองท านโยบายพฒนาระบบสาธารณปโภคพนฐานเพอรองรบการทองเทยวทจะพฒนาขน เชน จดท าระบบถนนใหมประสทธภาพ และกวางขวางสะดวกในการเดนทาง จดท าระบบระบายน า ระบบไฟฟาและน าประปา เพอรองรบการขยายตวของสถานททองเทยว พรอมดแลปรบแตงภมทศนในจงหวดพระนครศรอยธยา เปนเมองทนาอย นาด นามอง๔๓

๓) ชมชนควรอนรกษความเปนไทย รกษาศลปะ วฒนธรรม ทองถน ปรบภมทศนภายในบรเวณชมชนใหสวยงาม และมทนงพกอยางเพยงพอใหกบผมาเทยวชม มองดมมใดของชมชนกสวยงาม อยากนงพกกมมมทนงพกเยนสบาย ถาไมมลมตามธรรมชาต กหาพดลมชวย ไมดอก ไมประดบเปนตวชวยส าคญ๔๔

๔) แนวโนมในการพฒนาชมชนใหเปนแหลงทองเทยวในปจจบนกมการบรณะและพฒนาชมชนใหเปนแหลงทองเทยวกนมากขน ตามชมชนตาง ๆ ไดมการบรณะ พฒนาขนมากเพอเปนการดงดดนกทองเทยวใหไปเยยมชม แนวโนมในการพฒนาชมชนใหเปนแหลงทองเทยวในชมชนในจงหวดพระนครศรอยธยา คดวามความเปนไปไดทจะพฒนาชมชนใหเปนแหลงทองเทยวในชมชน เพราะใน

๔๑สมภาษณ พระครสรชยมงคล (ส ารอง ชยธมโม), รองเจาคณะอ าเภอพระนครศรอยธยา เจาอาวาสวด

ใหญชยมงคล ต าบลคลองสวนพล อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑. ๔๒สมภาษณ พระครปลดรตนวรวฒน ( รง สขมาโล) , เจาอาวาสวดเกาะแกว ต าบลกะมง อ าเภอ

พระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑. ๔๓สมภาษณ พระครสธปรยตยาภรณ (สมพงศ อทโย), เจาคณะอ าเภอบางปะอน เจาอาวาสวดชมพลน

กายารามราชวรวหาร ต าบลบานเลน อ าเภอบางปะอน จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑. ๔๔สมภาษณ พระครธรรมกาจารคณ (ธรรมภณ ธมมพโล), เจาคณะต าบลทาวาสกร เขต ๑ เจาอาวาส

วดธรรมกราช ต าบลทาวาสกร อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๘๑

จงหวดพระนครศรอยธยามชมชนและแหลงโบราณสถานอยมาก ถาไดรบการพฒนากจะเปนการดตอการทองเทยวของจงหวดพระนครศรอยธยา๔๕

๕) ชมชนในจงหวดพระนครศรอยธยามเปนจ านวนมากทงชมชนเกา ชมชนใหม ชมชนใหญ ชมชนเลก ชมชนทางประวตศาสตร เปนตน ซงเทาทสมผสแตละชมชนกมการพฒนาใหเปนแหลงทองเทยงในชมชนกนมากขน โดยไดสรางและหาจดเดนของตนเองเพอดงดดนกทองเทยวใหเดนทางมาเทยวมากขน เพอน ารายไดมาพฒนาชมชน เชน สรางสาธารณปโภค ถนน การศกษาในชมชน เปนตน๔๖

๖) ชมชนควรพฒนาทจอดรถ มปายบอกทาง หองน า สะอาด บรรยากาศรอบ ๆ รมรน จดงบประมาณสนบสนนโดยสวนราชการของจงหวด หรอองคการบรหารสวนจงหวด จดงบประมาณสนบสนนชมชนทตองการพฒนาใหกลายเปนแหลงทองเทยว โดยใชงบประมาณสนบสนนจดสรางสงอ านวยความสะดวกตาง ๆ เชน สรางถนน สรางลานจอดรถ สรางหองน า สรางอาคารจ าหนายสนคา โดยจดสรรงบประมาณเฉลยอยางทวถง จดตงหนวยงานเฉพาะทคอยดแลพฒนาชมชนเพอการทองเทยว ซงอาจจะสงกดกระทรวงการทองเทยวและกฬากได๔๗

ผรบผดชอบในการแกไขปญหา คอ สวนราชการของจงหวด หรอองคการบรหารสวนจงหวด๔๘

๔.๒.๒ สภาพปญหาดานคน จากการสมภาษณผใหขอมลส าคญ พบวา สภาพปญหาเกยวกบคน หรอบคลากร ประกอบดวย

๑) คนในชมชนขาดทกษะทางดานภาษาและการอธบายประวตความเปนมาของชมชนทชดเจนได มความรความสามารถนอย และมไมเพยงพอตอจ านวนนกทองเทยวท มปรมาณเพมมากขน ทงยงขาดความพรอมในการแนะน าสถานททองเทยวทถกตอง๔๙

๒) ขาดการสนบสนนงบประมาณจากรฐบาลทเพยงพอ ชมชนตองใชงบประมาณจ านวนมากในการพฒนาคณภาพบคลากรทมคณภาพ ทงยงขาดเอกสารอางองประวตศาสตรทชดเจนและถกตอง๕๐

๔๕สมภาษณ พระครสงฆรกษปญญาพล วดอโยธยา (ปญญาพล ปญญาพโล) , เจาอาวาสวดอโยธยา

ต าบลหนตรา อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑. ๔๖สมภาษณ พระครวบรอาจารพพฒน (สนอง ฐตาจาโร), เจาคณะต าบลทาวาสกร เขต ๒ เจาอาวาสวด

สามวหาร ต าบลหวรอ อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑. ๔๗สมภาษณ พระมหาเสถยร วรธมโม, รองเจาคณะต าบลทาวาสกร เขต ๒ เจาอาวาสวดเจดยแดง

ต าบลหวรอ อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑. ๔๘สมภาษณ นายประทป เพงตะโก, ผอ านวยการส านกศลปากรท ๓ ส านกศลปากรท ๓ ถนนอทอง

ต าบลประตชย อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑. ๔๙สมภาษณ นางสาวเสรมสข ประกฤตภม, ผอ านวยการอทยานประวตศาสตรอทยานประวตศาสตร

อยธยา ต าบลประตชย อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑. ๕๐สมภาษณ นายสปปบวร แกวงาม, ผอ านวยการส านกงานพระพทธศาสนา ส านกงานพระพทธศาสนา

ต าบลคลองสวนพล อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๘๒

๓) บคลากรในชมชนมกเปนผสงอาย โดยเฉลยมกมอายเกน ๕๐ ป ขนไป ดงนนนโยบาย วสยทศน มมมอง โลกทศน ของบคลากรเหลานจงมกเนนหนกไปทางการอนรกษมากกวาการพฒนา ลวนพงพอใจทจะอยในสภาพเดม ๆ มากกวาทจะพฒนา จงยากทจะแนะน าบคลากรเหลาน๕๑

๔) ขาดความเขาใจทถกตองเกยวกบการจดแหลงทองเทยวในชมชน เพราะค าวาวฒนธรรมเปนค าทมความหมายกวางมาก ชมชนบางชมชนคดวาเพยงแคเปดแผงใหแมคาชาวบานมาเชาแผงขาย กถอเปนการทองเทยวในชมชนแลว ซงนบเปนการเขาใจผดการทองเทยวในชมชนควรเปนการทองเทยวทใหนกทองเทยวไดสมผสวฒนธรรมอนดงาม เชน ขนบธรรมเนยมประเพณ ไดซอสนคาท เปนผลงานของชมชนโดยสนคาตองสะทอนความเปนตวตน และความเปนภมปญญาไทย เปนการทองเทยวทไดทงความสนกสานและความรไปพรอม ๆ กน๕๒

๕) ปญหาเรองบคลากร ชมชนยงขาดบคลากรทเหมาะสมและเพยงพอในการใหการบรการแกนกทองเทยวภายในชมชน ปญหาจากระบบบรหารจดการ เนองจากชมชนเปนสถานทซงการบรหารจดการรวมกนหลายฝายทงชมชน วด หนวยงานราชการ และเอกชน ซงมกมความเหนแตกตางกนทงในความคดเหน การวางนโยบาย อกทงมกมเหตผลในเรองผลประโยชนมาเกยวของ ท าใหมกจะตกลงก าหนดแนวทางในการพฒนาไดล าบาก ท าใหการบรหารจดการไมเปนระบบและมกจะตองเกดปญหาเลกๆ นอย ๆ อยเสมอ ทองถนไมมความพรอมในการใหบรการแกนกทองเทยว ขาดมคคเทศกทองถน ขาดความร ความเขาใจในวฒนธรรมประเภทน ไมสามารถใหความรทแทจรงไดเมอนกทองเทยวสอบถาม ไมสามารถพดสอสารหรออธบายได๕๓

วธแกไขปญหา คอ ๑) ควรสงเสรมใหคนภายในชมชนไดพฒนาทกษะทางดานภาษาองกฤษและภาษา

อาเซยน๕๔ ๒) ควรพฒนาความรความสามารถของคนภายในชมชนใหเพมมากขน เชน การแนะน า

ประวตความเปนมาและความส าคญของชมชน และโบราณสถาน เปนตน๕๕

๕๑สมภาษณ นางศารสา จนดาวงษ , ผอ านวยกา รพพธภณฑสถานแหงชาตเ จาสามพระยา

พพธภณฑสถานแหงชาต เจาสามพระยา ต าบลประตชย อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา , ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๕๒สมภาษณ นางนฤมล เกาเงน, หวหนาพพธภณฑสถานแหงชาตจนทรเกษม พพธภณฑสถานแหงชาตจนทรเกษม ต าบลหวรอ อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๑ มกราคม ๒๕๖๑.

๕๓สมภาษณ นางขนษฐา ค าจนทรแกว, วฒนธรรมจงหวดพระนครศรอยธยา ต าบลคลองสวนพล อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๑ มกราคม ๒๕๖๑.

๕๔สมภาษณ พระญาณไตรโลก (สม คด จนตยโส) , รองเ จาคณะ จงหวดพระนครศรอยธยา เจาอาวาสวดบรมวงศอศรวรารามวรวหาร ต าบลสวนพรก อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา , ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๘๓

๓) ควรพฒนาบคลกภาพ และการตอนรบของคนภายในชมชนใหด มมาตรฐาน และแสดงออกถงเอกลกษณความเปนไทย และทองถนนนๆ๕๖

๔) ใหความรเกยวกบการจดการทองเทยวอยางยงยน แกคนในชมชน รวมถงชาวบาน เพอทบคลากรเหลานจะไดมขอมลในการประยกตใชในการพฒนาชมชน เพราะถาขาดขอมลแลว การพฒนาชมชนคงจะพฒนาอยางไรทศทาง ดงนน จงควรใหความรแกบคนในชมชน โดยอาจจดอบรม จดประชมสมมนา หรอลงไปใหความรโดยตรงยงชมชน เพอใหคนในชมชนไดมความร ความเขาใจโดยตรงในการจดการทองเทยวอยางยงยน๕๗

๕) ควรพฒนาจรยธรรมการทองเทยวในชมชนโดยยดหลกกลยาณมตร ๗ เพอการประยกตใชในการพฒนาบคลากรดานการทองเทยว ไดแก ท าตนใหเปนทรก ท าตนใหเปนทนาเคารพ นาเจรญใจชวนใหระลกถง รจกพดและใหค าแนะน าท ด อดทนตอถอยค าต าหนพรอมทจะรบฟงและน าไปปฏบต สามารถอธบายเรองทยงยากลมลกใหเขาใจอยางงายดาย ไมชกน าหรอชกจงในทางเสอม ๕๘

ผรบผดชอบในการแกไขปญหา คอ พฒนาสงคมจงหวดพระนครศรอยธยา๕๙ ๔.๒.๓ สภาพปญหาดานกจกรรม จากการสมภาษณผใหขอมลส าคญ พบวา สภาพปญหา

เกยวกบกจกรรม ประกอบดวย ๑) เนนการทองเทยวไหวพระเพยงรปแบบเดยว ขาดการใหความรแกนกทองเทยว

กจกรรมทชมชนในจงหวดพระนครศรอยธยาจดขน เนนประชาชนจากภายนอก ขาดการประชาสมพนธและดงดดความสนใจของคนในทองถนในการจดกจกรรมรวมกนกบชมชน นกทองเทยวมหลายประเภท

๕๕สมภาษณ นายอสสระพงษ แทนศร , ผอ านวยการการทองเทยวแหงประเทศไทยส านกงาน

พระนครศรอยธยาส านกงานการเคหะชมชนอยธยา ๖๘ ม.๑ ต าบลหนตรา อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๑ มกราคม ๒๕๖๑.

๕๖สมภาษณ ดร.จงกล เฮงสวรรณ, ผอ านวยการสถาบนอยธยาศกษา สถาบนอยธยาศกษา มหาวทยาลยราชภฏพระนครศรอยธยา ๙๖ ถนนปรด พนมยงค ต าบลประตชย อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๑ มกราคม ๒๕๖๑.

๕๗สมภาษณ พระ พศาลวหา รกจ (สมศกด ฉนทกโร ) , เ จา คณะต า บล ทา วา สก ร เขต ๓ เจาอาวาสวดหนาพระเมรราชการาม ต าบลทาวาสกร อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา , ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๕๘สมภาษณ พระครอนกลศาสนกจ (ประดษฐ านโก), เจาคณะอ าเภอพระนครศรอยธยา รกษาการเจาอาวาสวดศาลาปนวรวหาร ต าบลทาวาสกร อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา , ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๕๙สมภาษณ พระพพฒนศาสนกจวธาน (ประยร สทธปญโญ), รองเจาคณะอ าเภอพระนครศรอยธยา เจาอาวาสวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๘๔

เนนการทองเทยวมากกวาการศกษาหาความรหรอสมผสบรรยากาศในชมชน ทงยงขาดการสนบสนนงบประมาณจากรฐบาลทเพยงพอ๖๐

๒) ชมชนในจงหวดพระนครศรอยธยายงขาดกจกรรมทใ หความร ความเขาใจในศลปวฒนธรรมทองถน เนนกจกรรมทหวงผลประโยชนและผลก าไรในเชงธรกจ ปญหาเรองการประชาสมพนธ ในยคทการสอสารการใชเทคโนโลยททนสมยในปจจบน ชมชนตองมเจาหนาทจะตองคอยปรบปรงขอมลของชมชนในอนเตอรเนต ใหทนสมยและใหผท ดขอมลทางอนเตอรเนตมาเทยวชมชมชนตาง ๆ ไดดยงขน๖๑

๓) ปญหาจากการขาดแหลงดงดดนกทองเทยว เพราะจดขายของชมชนในจงหว ดพระนครศรอยธยา โดยมากมกจะเหมอนกน คอ ใชโบราณสถานเปนจดขาย ท าใหเมอมชมชนเปนแหลงทองเทยวมากขน ผคนกมกเรมเบอ เพราะไปทไหนกมแตรถเกา ๆ ของเกา ๆ ไมเปนท ดงดดในของนกทองเทยว๖๒

วธแกไขปญหา คอ ๑) จ า เป นตองเน นกจกร รมการอน ร กษ ศลปวฒนธร รมไทย กจ กรรมทา งดา น

พระพทธศาสนามากกวาพทธพานชย กจกรรมทเสรมปญญาใหแกประชาชน กจกรรมทมสวนรวมของภาคประชาชนและชมชน๖๓

๓) ตองเนนการสรางศาสนทายาทมากกวาการสรางศาสนสถาน การสอสารเรองภาษา โดยเฉพาะภาษาองกฤษ เชนจดใหมอาสาสมคร คอยตอนรบนกทองเทยวตางชาตทเขามาในชมชน๖๔

๔) สงเสรมการประชาสมพนธการทองเทยวชมชน โดยกระทรวงการทองเทยวและกฬาตองเปนผสนบสนนหลก ประชาสมพนธชมชนทเปนแหลงทองเทยวและชมชนทเพงเปดตวเองเปนแหลงทองเทยวโดยประชาสมพนธในทก ๆ สอ เชน โทรทศน วทย อนเตอรเนต หนงสอพมพ เพอกระตนใหประชาชนมความตองการทจะมาเทยวชมชน๖๕

๖๐สมภาษณ พระครสรชยมงคล (ส ารอง ชยธมโม), รองเจาคณะอ าเภอพระนครศรอยธยา เจาอาวาสวด

ใหญชยมงคล ต าบลคลองสวนพล อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑. ๖๑สมภาษณ พระครปลดรตนวรวฒน ( รง สขมาโล) , เจาอาวาสวดเกาะแกว ต าบลกะมง อ าเภอ

พระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑. ๖๒สมภาษณ พระครสธปรยตยาภรณ (สมพงศ อทโย), เจาคณะอ าเภอบางปะอน เจาอาวาสวดชมพลน

กายารามราชวรวหาร ต าบลบานเลน อ าเภอบางปะอน จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑. ๖๓สมภาษณ พระครธรรมกาจารคณ (ธรรมภณ ธมมพโล), เจาคณะต าบลทาวาสกร เขต ๑ เจาอาวาส

วดธรรมกราช ต าบลทาวาสกร อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑. ๖๔สมภาษณ พระครสงฆรกษปญญาพล วดอโยธยา (ปญญาพล ปญญาพโล) , เจาอาวาสวดอโยธยา

ต าบลหนตรา อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑. ๖๕สมภาษณ พระครวบรอาจารพพฒน (สนอง ฐตาจาโร), เจาคณะต าบลทาวาสกร เขต ๒ เจาอาวาสวด

สามวหาร ต าบลหวรอ อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๘๕

๕) แนวคดในการสงเสรมใหชมชนในจงหวดพระนครศรอยธยาเปนทใหความร ความรวมเยนทงกาย และใจ คนทเขาชมชนสวนใหญตองการทจะไปท าบญ ถาทกคนไดทงความร ความรมเยนทงกายและใจทกคนกจะอยากทจะเขาชมชน ๖๖

๖) ประชมวางแผนตามนโยบายของชมชน รวมกนหลายฝาย เชน ภาครฐ วฒนธรรมจงหวด อบจ. อบต. ฝายสงฆ ฝายฆราวาส หวหนาชมชน และตวแทนชมชน เปนตน ดงชมชนใหมสวนรวม ในดานศลปวฒนธรรม เชน จดการแสดงพนบาน หรอพพธภณฑพนบาน จดระเบยบในชมชน ปายชมชน ทางเขา-ออก รว ความรมรน ความสะอาด และปลอดภย ๖๗

๗) พฒนาชมชนเปนแหลงเรยนรเชงประวตศาสตร เปนแหลงศนยรวมกจกรรมทางศาสนาอยางตอเนอง เปนเอกลกษณหนงเดยว ใชสอสารมวลชนประสานสมพนธสสายตาประชาชน๖๘

๘) พฒนาชมชนดานการใหความรและปลกฝงคณธรรม -จรยธรรม ในการด าเนนชวต จดหนวยบรการตอนรบกบผทเขามาในชมชนใหเกดความประทบใจในจะท าใหประชาชนศรทธาและเขาชมชนมากขน๖๙

ผรบผดชอบในการแกไขปญหา คอ ชมชนท างานรวมกนอยางบรณาการ๗๐ ๔.๒.๔ สภาพปญหาดานสงแวดลอม จากการสมภาษณผใหขอมลส าคญ พบวา สภาพ

ปญหาเกยวกบสงแวดลอม ประกอบดวย ๑) ชมชนในจงหวดพระนครศรอยธยามงบประมาณในการพฒนาสงแวดลอมนอย ไม

ตอเนอง ขาดการวางแผนในการพฒนาสงแวดลอมในระยะยาว ขาดแผนปฏบตการประจ าป ขาดการพฒนาสงแวดลอมอยางตอเนอง เนนการกอสรางมากกวาการพฒนาสงแวดลอม ความรมรน และการใชประโยชนอยางคมคา๗๑

๖๖สมภาษณ พระมหาเสถยร วรธมโม, รองเจาคณะต าบลทาวาสกร เขต ๒ เจาอาวาสวดเจดยแดง

ต าบลหวรอ อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑. ๖๗สมภาษณ นายประทป เพงตะโก, ผอ านวยการส านกศลปากรท ๓ ส านกศลปากรท ๓ ถนนอทอง

ต าบลประตชย อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑. ๖๘สมภาษณ นางสาวเสรมสข ประกฤตภม, ผอ านวยการอทยานประวตศาสตรอทยานประวตศาสตร

อยธยา ต าบลประตชย อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑. ๖๙สมภาษณ นายสปปบวร แกวงาม, ผอ านวยการส านกงานพระพทธศาสนา ส านกงานพระพทธศาสนา

ต าบลคลองสวนพล อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑. ๗๐สมภาษณ นางศารสา จนดาวงษ , ผอ านวยกา รพพธภณฑสถานแหงชาตเ จาสามพระยา

พพธภณฑสถานแหงชาต เจาสามพระยา ต าบลประตชย อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา , ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๗๑สมภาษณ นางนฤมล เกาเงน, หวหนาพพธภณฑสถานแหงชาตจนทรเกษม พพธภณฑสถานแหงชาตจนทรเกษม ต าบลหวรอ อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๑ มกราคม ๒๕๖๑.

๘๖

๒) ปญหาดานการคมนาคมไมสะดวก เกดปญหารถตด ปญหามลภาวะทางเสยงและควนพษ ปญหาขยะมลฝอยจากน กทองเท ยว และการท าลายโบร าณสถาน โบราณวตถจา กนกทองเทยว๗๒

๓) ปญหาดานขยะ ชมชนตองจดหาทรองรบขยะใหเพยงพอ ดวยตวของชมชนเอง เพราะงบประมาณทสนบสนนจากหนวยงานไมเพยงพอ ภาครฐควรเขามาชวยเหลอในการบรณะโบราณสถาน โบราณวตถทเสยหาย เสอมโทรม ควรมการประชาสมพนธการทองเทยวอยางสม าเสมอ๗๓

๔) ปญหาเรองการดแลโบราณสถาน โบราณวตถทไมมประสทธภาพเทาทควร เนองจากบรณะอฐเกา ๆ ท าไดอยางยากล าบากและตนทนในการบรณะและพฒนาสงมากเปนเศษ๗๔

๕) ปญหาดานการฉวยโอกาสของผประกอบการขนราคา จะมราคาระหวางชาวไทยกบตางชาต ๗๕

๖) ปญหาการจดการ ไดแก การจดการจราจรในชวงวนหยด และชวงเทศกาล รวมทงการจอดรถไมมระเบยบ ขาดขอมลในการประชาสมพนธ รปแบบการทองเทยว และการจดการเสนทางการทองเทยว ท าใหเกดการกระจกตวของนกทองเทยวในแหลงทองเทยว ขาดการมสวนรวมระหวางภาครฐและองคกรการทองเทยวหรอหนวยงานทเกยวของ และปญหาความซ าซอนของหนวยงานทก า กบดแลแหลงทองเทยว ขาดการบรหารจดการภายในชมชนทด ทงในเรอง ขอมลทนกทองเทยวจะไดรบการดแลก าลงคน การซ าซอนของงาน การบรหารจดการรายได การบรหารจดการดแลสถานท ๗๖

๗) ปญหาดานสงแวดลอมของแหลงทองเทยว ไดแก การเขามาของนกทองเทยว ยอมกอใหเกดปญหาตามมาคอ เรองของขยะมลฝอยอยางแนนอน ท าอยางไรจงจะมทางสามารถก าจดหรอ

๗๒สมภาษณ นางขนษฐา ค าจนทรแกว, วฒนธรรมจงหวดพระนครศรอยธยา ต าบลคลองสวนพล อ าเภอ

พระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๑ มกราคม ๒๕๖๑. ๗๓สมภาษณ ดร.จงกล เฮงสวรรณ, ผอ านวยการสถาบนอยธยาศกษา สถาบนอยธยาศกษา มหาวทยาลย

ราชภฏพระนครศรอยธยา ๙๖ ถนนปรด พนมยงค ต าบลประตชย อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๑ มกราคม ๒๕๖๑.

๗๔สมภาษณ นายอสสระพงษ แทนศร , ผอ านวยการการทองเทยวแหงประเทศไทยส านกงานพระนครศรอยธยาส านกงานการเคหะชมชนอยธยา ๖๘ ม.๑ ต าบลหนตรา อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๑ มกราคม ๒๕๖๑.

๗๕สมภาษณ พระญาณไตรโลก (สม คด จนตยโส) , รองเ จาคณะ จงหวดพระนครศรอยธยา เจาอาวาสวดบรมวงศอศรวรารามวรวหาร ต าบลสวนพรก อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา , ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๗๖สมภาษณ พระ พศาลวหา รกจ (สมศกด ฉนทกโร ) , เ จา คณะต า บล ทา วา สก ร เขต ๓ เจาอาวาสวดหนาพระเมรราชการาม ต าบลทาวาสกร อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา , ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๘๗

จดการขยะเหลาน ความเสอมโทรมของสถานททองเทยว ขาดการเอาใจใสด แลตลอดจนความมกงาย และไมปฏบตตามขอตกลง หรอการขาดวนยของนกทองเทยว ๗๗

๘) ปญหาดานความปลอดภย ไดแก เนองจากชมชนจ าเปนทจะตองมการรองรบคนทเขามาเยยมชมทกรปแบบ จงเปนชองทางหนงใหพวกมจฉาชพ หรออาชญากรรมเขามาใชประโยชนท ามาหากนกบนกทองเทยว หรอกออาชญากรรมขนกบนกทองเทยวหรอทรพยสนของบคลากรของชมชนได ๗๘

๙) ปญหาการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจของจงหวดพระนครศรอยธยา เนองจากเปนเมองทองเทยวทมชอเสยงอยในล าดบตน ๆ ของประเทศ จงมนกทองเทยวชาวไทย และตางชาตเดนทางเขามาทองเทยวเปนจ านวนมาก หนวยงานทมอ านาจหนาทในการจดการบรการสาธารณะจงตองกอสรางสงสาธารณปโภคตางๆ เพอรองรบและอ านวยความสะดวกใหแกนกทองเทยว และมงสรางรายไดใหแกชมชน ๗๙

วธแกไขปญหา คอ ๑) ควรเนนความรมรนและสวยงามภายในชมชน เนนความสะอาด เปนระเบยบเรยบรอย

สงบ พฒนา หองน าให ไดมา ตรฐา น และมจ านวน เพยงพอตอจ าน วนของนกทองเทยว มปา ยประชาสมพนธกจกรรม สถานท อยางชดเจน

๒) ชมชนตองมการบรหารบคลากร การเงน การดแลสถานท เพอเปนการพฒนา ชมชน รวมถงการใหขอมลของชมชน แกนกทองเทยวได การพฒนาชมชนแบบสรางสรรค เปนการเรยนร ดานวฒนธรรมและเปนแหลงเรยนรในชมชนได เพอใหจงหวดพระนครศรอยธยาเปนแหลงทองเทยวท ด เจรญ มคนมาเยยมเยอนมากขน มชอเสยงในทก ๆ ดาน เมอมาเทยวแลวเกดความสบายใจ ปลอดภย เกดความประทบใจในการมาเยอนเพอจะไดกลบมาเทยวอก๘๐

ผรบผดชอบในการแกไขปญหา คอ ผน าชมชน๘๑ สรปสภาพปญหาการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา

ไดแก ปญหาในการพฒนาพนทสาธารณะ เนองจากพนทใชสอยสาธารณะมนอย คนในชมชนไมใหความ

๗๗สมภาษณ พระครอนกลศาสนกจ (ประดษฐ านโก), เจาคณะอ าเภอพระนครศรอยธยา รกษาการเจา

อาวาสวดศาลาปนวรวหาร ต าบลทาวาสกร อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา , ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๗๘สมภาษณ พระครสงฆรกษปญญาพล วดอโยธยา (ปญญาพล ปญญาพโล) , เจาอาวาสวดอโยธยา ต าบลหนตรา อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๗๙สมภาษณ พระพพฒนศาสนกจวธาน (ประยร สทธปญโญ), รองเจาคณะอ าเภอพระนครศรอยธยา เจาอาวาสวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๘๐สมภาษณ พระครปลดรตนวรวฒน ( รง สขมาโล) , เจาอาวาสวดเกาะแกว ต าบลกะมง อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๘๑สมภาษณ พระครสธปรยตยาภรณ (สมพงศ อทโย), เจาคณะอ าเภอบางปะอน เจาอาวาสวดชมพลนกายารามราชวรวหาร ต าบลบานเลน อ าเภอบางปะอน จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๘๘

รวมมอในการพฒนาชมชนอยางเปนองคาพยพ ท าใหเกดปญหาสถานทคบแคบ ไมสามารถขยายพนทออกไปได ท าใหจ ากดในการจอดรถ การแยงพนทท ามาหากนของคนในชมชน ชมชนควรมการวางแผนในการพฒนาชมชน สถานททองเทยว โบราณสถาน ทงในระยะสนและระยะยาว มแผนปฏบตการประจ าป การพฒนาชมชน ทางจงหวดพระนครศรอยธยา ควรมการสงเสรมใหมสถานททองเทยวในรปแบบตาง ๆ มากมายเพอตอบโจทยของนกทองเทยวทเขามา โดยบางชมชนจะมการปรบปรงบรเวณชมชน ปรบเปลยนสาธารณปโภคภายในชมชนใหมความเหมาะสมยงขน เชน ทจอดรถ หองน า และสถานทพกผอนภายในชมชน ผวาราชการจงหวดตองท านโยบายพฒนาระบบสาธารณปโภคพนฐานเพอรองรบการทองเทยวทจะพฒนาขน เชน จดท าระบบถนนใหมประสทธภาพ และกวางขวางสะดวกในการเดนทาง จดท าระบบระบายน า ระบบไฟฟาและน าประปา เพอรองรบการขยายตวของสถานททองเทยว พรอมดแลปรบแตงภมทศนในจงหวดพระนครศรอยธยา เปนเมองทนาอย นาด นามอง

คนในชมชนขาดทกษะทางดานภาษาและการอธบายประวตความเปนมาของ ชมชนทชดเจนได มความรความสามารถนอย และมไมเพยงพอตอจ านวนนกทองเทยวท มปรมาณเพมมากขน ทงยงขาดความพรอมในการแนะน าสถานททองเทยวทถกตอง ควรพฒนาความรความสามารถของคนภายในชมชนใหเพมมากขน เชน การแนะน าประวตความเปนมาและความส าคญของ ชมชน และโบราณสถาน เปนตน

เนนการทองเทยวไหวพระเพยงรปแบบเดยว ขาดการใหความรแกนกทองเทยว กจกรรมทชมชนในจงหวดพระนครศรอยธยาจดขน เนนประชาชนจากภายนอก ขาดการประชาสมพนธและดงดดความสนใจของคนในทองถนในการจดกจกรรมรวมกนกบชมชน นกทองเทยวมหลายประเภท เนนการทองเทยวมากกวาการ ศกษาหาความรหรอสมผสบรรยากาศในชมชน ทงยง ขาดการสนบสน นงบประมาณจากรฐบาลทเพยงพอ ตองเนนการสรางศาสนทายาทมากกวาการสรางศาสนสถาน การสอสารเรองภาษา โดยเฉพาะภาษาองกฤษ เชนจดใหมอาสาสมคร คอยตอนรบนกทองเทยวตางชาตทเขามาในชมชน สงเสรมการประชาสมพนธการทองเทยวชมชน โดยกระทรวงการทองเทยวและกฬาตองเปนผสนบสนนหลก ประชาสมพนธชมชนทเปนแหลงทองเทยวและชมชนทเพงเปดตวเองเปนแหลงทองเทยวโดยประชาสมพนธในทก ๆ สอ เชน โทรทศน วทย อนเตอรเนต หนงสอพมพ เพอกระตนใหประชาชนมความตองการทจะมาเทยวชมชน

ชมชนในจงหวดพระนครศรอยธยามงบประมาณในการพฒนาสงแวดลอมนอย ไมตอเนอง ขาดการวางแผนในการพฒนาสงแวดลอมในระยะยาว ขาดแผนปฏบตการประจ าป ขาดการพฒนาสงแวดลอมอยางตอเนอง เนนการกอสรางมากกวาการพฒนาสงแวดลอม ความรมรน และการใ ชประโยชนอยางคมคาปญหาการจดการ ไดแก การจดการจราจรในชวงวนหยด และชวงเทศกาล รวมทงการจอดรถไมมระเบยบ ขาดขอมลในการประชาสมพนธ รปแบบการทองเทยว และการจดการเสนทางการทองเทยว ท าใหเกดการกระจกตวของนกทองเทยวในแหลงทองเทยว ขาดการ มสวนรวมระหวางภาครฐและองคกรการทองเทยวหรอหนวยงานทเกยวของ และปญหาความซ า ซอนของหนวยงานทก ากบดแลแหลงทองเทยว ขาดการบรหารจดการภายในชมชนทด ทงในเรอง ขอมลทนกทองเทยวจะ

๘๙

ไดรบการดแลก าลงคน การซ าซอนของงาน การบรหารจดการราย ได การบรหารจดการดแลสถานท ควรเนนความรมรนและสวยงามภายในชมชน เนนความสะอาด เปนระเบยบเรยบรอย สงบ พฒนาหองน าใหไดมาตรฐาน และมจ านวนเพยงพอตอจ านวนของนกทองเทยว มปายประชาสมพนธกจกรรม สถานท อยางชดเจน

๔.๓ กลไกการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา

ชมชนในจงหวดพระนครศร อยธยามโบราณสถาน โบร าณวตถ จ านวนมาก ท เป นเอกลกษณเฉพาะตน มประวตศาสตรความเป นมาอนยาวนาน มการอนรกษโบราณสถานและโบราณวตถใหอยในสภาพทด จงตองท างานรวมกบกรมศลปากรและหนวยงานภาครฐ ภาคเอกชนในการพฒนาสถานททองเทยว กลไกใดทน ามาใชในการจดการการทองเทยวในชมชน ใน จงหวดพระนครศรอยธยาใหประสบผลส าเรจ คอ PDCA และหลกธรรมในพระพทธศาสนา หมวดอทธบาทธรรม ดงน ตารางท ๔.๑ กลไกการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา

กลไกการ

ทองเทยวในชมชน ผานมต

ศาสนา

ฉนทะ=พงพอใจ วรยะ=พากเพยร จตตะ=ใสใจ วมงสา=ตรก

ตรอง

P= วางแผน เปดโอกาสใหคนในช มช น มส ว นรวมในการจดการทองเทยวรวมกน

จดท าแผนพฒนาชมชน โดยการ มสวน รวมของท กฝาย

แ ต ง ต ง ค น ใ นชมชนท มความรมาชวยงาน

หมนประช ม กนเนองนตย

D=ปฏบต ท า ง า น อ ย า งเสยสละ อทศตนเพอสวนรวมและชมชน

ด า เ น น ท กกจกรรมตามแผนทได วา งไวอยา งรดกม

คนในชมชนมสวนรวมในการพฒนาช ม ชน แล ะเ ก ดเ ป น ค ว า มภ า ค ภ ม ใ จ ใ นชมชน

ใ ห ท ก ฝ า ย ไ ดตรวจสอบผลการท างานของแตละฝ า ย อ ย า งตรงไปตรงมาและตอเนอง

๙๐

ตารางท ๔.๑ กลไกการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา (ตอ)

กลไกการทองเทยวใน

ชมชน ผานมตศาสนา

ฉนทะ=พงพอใจ วรยะ=พากเพยร จตตะ=ใสใจ วมงสา=ตรก

ตรอง

C=ตรวจสอบ ยอมรบ ฟงควา มคด เ ห น จ า กท กภาคสวนและยนดท จ ะ ใ ห ผ อ นตรวจสอบผลการด า เน น งา นของชมชนของตนได

แ ต ง ต งคณะกรรมการในก า ร ก า ก บ ต ด ต า ม แ ล ะประเมนผลงา นอยางตอเนอง

พ ฒ น า ช ม ช นอยางตอเนอง

น าขอบกพรองไปปร บป ร ง แ ก ไ ข เน น ก า ร มส ว นรวมจากทกฝาย

A=ปรบปรง มวสยทศนในการพฒ นา ช มช น ทเ ข มแข ง มนค ง มงคง ยงยน

ห ม น พ จ า ร ณ าปรบปรงแผนงานทด า เน น กา ร ไปแลวมขอบกพรอง

ม ก า ร บ น ท กจด เ ดน จด ดอย ของช มชน แล วน ามาพฒนา

เนนการท าประชาพจ า ร ณ ร บ ฟ งความคดเหนของคนในชมชน

จากตารางท ๔.๑ พบวา กลไกใดทน ามาใชในการจดการการทองเทยวในชมชน ในจงหวด

พระนครศรอยธยาใหประสบผลส าเรจ คอ PDCA และหลกธรรมในพระพทธศาสนา หมวดอทธบาทธรรม ดงน

ดานการวางแผน ประกอบดวย๘๒ เปดโอกาสใหคนในชมชนมสวนรวมในการจดการทองเทยวรวมกน จดท าแผนพฒนาชมชนโดยการมสวนรวมของทกฝาย แตงตงคนในชมชนทมความรมาชวยงาน หมนประชมกนเนองนตย

ดานการปฏบต ประกอบดวย ๘๓ ท างานอยางเสยสละ อทศตนเพอสวนรวมและชมชน ด าเนนทกกจกรรมตามแผนทไดวางไวอยางรดกม

๘๒สมภาษณ พระครธรรมกาจารคณ (ธรรมภณ ธมมพโล), เจาคณะต าบลทาวาสกร เขต ๑ เจาอาวาส

วดธรรมกราช ต าบลทาวาสกร อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑. ๘๓สมภาษณ นายประทป เพงตะโก, ผอ านวยการส านกศลปากรท ๓ ส านกศลปากรท ๓ ถนนอทอง

ต าบลประตชย อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๙๑

คนในชมชนมสวนรวมในการพฒนาชมชนและเกดเปนความภาคภมใจในชมชน ใหทกฝายไดตรวจสอบผลการท างานของแตละฝายอยางตรงไปตรงมาและ

ตอเนอง ดานการตรวจสอบ ประกอบดวย๘๔

ยอมรบฟงความคดเหนจากทกภาคสวนและยนดทจะใหผ อนตรวจสอบผลการด าเนนงานของชมชนของตนได

แตงตงคณะกรรมการในการก ากบ ตดตาม และประเมนผลงานอยางตอเนอง พฒนาชมชนอยางตอเนอง น าขอบกพรองไปปรบปรงแกไข เนนการมสวนรวมจากทกฝาย

ดานการปรบปรง ประกอบดวย๘๕ มวสยทศนในการพฒนาชมชนทเขมแขง มนคง มงคง ยงยน หมนพจารณาปรบปรงแผนงานทด าเนนการไปแลวมขอบกพรอง มการบนทกจดเดน จดดอย ของชมชน แลวน ามาพฒนา เนนการท าประชาพจารณ รบฟงความคดเหนของคนในชมชน

๔.๔ เสนอแนวทางการสงเสรมการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา

๔.๔.๑ การสงเสรมการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ดานศาสนสถาน ไดแก จากการสมภาษณผใหขอมลส าคญพบวารปแบบทเหมาะสมในการพฒนาชมชน เปนแหลง

ทองเทยว ควรด าเนนการดงน ๑) แบงพนทใชสอยในชมชนใหชดเจน โดยจดเปนสดสวนมใหปะปนกนดงน๘๖

๑.๑ สวนตว เปนสวนทคนในชมชนอยอาศยบรเวณน ควรสงบ ไมพลกพลาน มความเปนสวนตว เหมาะสมแกการอยอาศย

๑.๒ สวนรวม เปนสวนทคนในชมชนใชประกอบศาสนกจ ซงมกประกอบดวย สถานททองเทยว พระอโบสถ วหาร พระเจดย หรอศาสนสถานอน ๆ ในสวนน ควรจดเปนแหลงทองเทยวทเนนใหความร มปายความร หรอแหลงขอมลใหนกทองเทยวไดเขามาชมความงดงามในอดต และไดรบความรไปพรอม ๆ กน

๘๔สมภาษณ นางสาวเสรมสข ประกฤตภม, ผอ านวยการอทยานประวตศาสตรอทยานประวตศาสตร

อยธยา ต าบลประตชย อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑. ๘๕สมภาษณ นายสปปบวร แกวงาม, ผอ านวยการส านกงานพระพทธศาสนา ส านกงานพระพทธศาสนา

ต าบลคลองสวนพล อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑. ๘๖สมภาษณ นางสาวเสรมสข ประกฤตภม, ผอ านวยการอทยานประวตศาสตรอทยานประวตศาสตร

อยธยา ต าบลประตชย อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๙๒

๑.๓ สวนจดจ าหนายสนคา ควรจดอยางเปนระเบยบ มความสะดวก เนนความสะอาด และทส าคญสนคา และบรการทวางจ าหนายตองเนนความเปนภมปญญาทองถน เชน อาหารพนบาน สมต า ของทระลกทองถน เชน ปลาตะเพยน ตกตาชาววง ดอกไมตนโสน เปนตน

๑.๔ สวนอ านวยความสะดวก เชน ลานจอดรถ หองน า ตองเนนสะอาด และสะดวกทสด

ซงสอดคลองกบรปแบบทเหมาะสมในการพฒนาชมชนเปนแหลงทองเทยว ควรด าเนนการดงน๘๗

๑) ชมชนตองดแลปชนยสถานใหคงสภาพทสมบรณ สงางาม นาชม และกราบไหวไดตลอด ๒) ปรบภมทศนใหสวยงาม รมรน เมอเขามาภายในชมชน มองดมมใดกสวยงาม นาชม

เพอใหผมาเทยวมความสข ทงทางกายและทางใจ ๓) ดแลหองสขาใหสะอาดอยตลอดเวลา มหองสขาส าหรบผสงอาย และคนพการอยาง

เพยงพอ ๔) มมมทนงพกผอน ควรมพทธพจนหรอคตธรรมใหผทนงพกไดอาน และเตอนความจ าใน

ค าสงสอนของพระพทธองค ๕) ปรบปรงขอมลของชมชนในอนเตอรเนตใหทนสมย และจงใจแกผทหาขอมลของชมชน

ทางอนเตอรเนทได รปแบบทเหมาะสมในการพฒนาชมชน เปนแหลงทองเทยว ควรด าเนนการดงน๘๘ ๑) การจดรปแบบใหนาสนใจ ไมใชเขาไปในชมชนกพบแตของเกาๆ ซงของแบบนนจะ

ใชไดกบ ผทชอบทางศลปะแลทางโบราณวตถ ดงนน จงควรมจดดงดดใจ เชน มวดทศนจดไวตามมม มสอมลตมเดยทนาในใจและดงดดใจ มแผนปายใหความรและนาสนใจ

๒) จดวทยากรใหความรแกผสนใจ เชน อาจจดน านกเรยนทอยในละแวกชมชน ปราชญชาวบาน เปนมคคเทศกนอย เพอใหความรแกผสนใจ หรอใชวทยากรภมปญญาทองถนมาเปนจตอาสาใหความรแกผทมาเทยวชมชมชน

๓) จดระบบบรหารจดการ โดยรวมกนระหวางชมชน และองคกรทองถน รวมมอกนเ พอบรหารจดการใหชมชนเปนศนยกลางของการพฒนา เปนศนยรวมของความรวมมอกนในชมชน โดยตองมการแบงผลประโยชนอยางเทาเทยมกน และประสานประโยชนกนทกฝาย เพราะถาระบบบรหารจดการดแลว ชมชนยอมพฒนาอยางทวถงเจรญทกฝาย

๘๗สมภาษณ นางขนษฐา ค าจนทรแกว, วฒนธรรมจงหวดพระนครศรอยธยา ต าบลคลองสวนพล อ าเภอ

พระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๑ มกราคม ๒๕๖๑. ๘๘สมภาษณ ดร.จงกล เฮงสวรรณ, ผอ านวยการสถาบนอยธยาศกษา สถาบนอยธยาศกษา มหาวทยาลย

ราชภฏพระนครศรอยธยา ๙๖ ถนนปรด พนมยงค ต าบลประตชย อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๑ มกราคม ๒๕๖๑.

๙๓

๔) การจด หรอแหลงขอมลใหนกทองเทยวไดเขามาชมความงดงามในอดต และไดรบความรไปพรอม ๆ กน

รปแบบการพฒนาทเหมาะสมในการพฒนาชมชนใหเปนแหลงทองเทยวในชมชน๘๙ ๑) พฒนา คน ในชมชนท กคน ให มความร ความเขา ใจ ใน ชมชน ของตน เร ยน ร

ประวตศาสตรความเปนมาของชมชน โบราณสถาน โบราณวตถในชมชนมอะไรบาง เพอน าเสนอแกนกทองเทยวทสนใจสอบถามได

๒) พฒนาความรวมมอ ชมชนตองสนใจหนวยงานทเกยวของ โดยเฉพาะกรมศลปากรเพราะเปนหนวยงานทมความเชยวชาญเฉพาะ ททท. ใหเขามาดแล

๓) พฒนาความสะอาด ความสะอาดส าคญในการทองเทยว ชมชนท มความสกปรก ไมมนกทองเทยวอยากไปแนนอน หองน าควรมรองรบใหเพยงพอ

๔) ใหชาวบานไดมสวนรวมโดยอาจน าของมาขายเปนสนคาพนบาน เปนภมปญญาทองถนได

- มการประชาสมพนธใหกบประชาชนใหไดรบความร ความส าคญในการเขาชมชน - การบรณะสงปรกหกพงใหดดอยเสมอ - ดแลความปลอดภยของผมาเยอนในการเขาเยยมชมแหลงทองเทยวใหเกดความ

ปลอดภยมากทสด - มผใหความร ความเขาใจเกยวกบชมชน มค าอธบายสงตางๆ ภายในชมชน - อ านวยความปลอดภยในการจอดรถ - ควรมต ารวจทองเทยวมาคอยอ านวยความสะดวกใหแกนกทองเทยวตางชาต๕ - รณรงคคนในชมชนรวมมอในการพฒนา - ผสงอายเปนตวอยางทดแกเยาวชน - สภาพแวดลอมภายในและภายนอกชมชนตองจดใหสะอาด รมรน จดท าโครงการตางๆ ดงน โครงการซอมแซมโบราณสถานรวมกบกรมศลปากร มวตถประสงคของโครงการ คอ ๑.

เพอบรณะซอมแซมโบราณสถานใหมความมนคง และแขงแรง ๒. เพอใหโบราณสถานไดคงไวถงเอกลกษณของความเปนไทยและมวธการในการด าเนนการไดแก ๑. แตงตงคณะกรรมการในการด าเนนการเกยวกบการซอมแซมโบราณสถานของชมชน ๒. มการประชมรวมกนระหวางชมชนและ

๘๙สมภาษณ นายอสสระพงษ แทนศร , ผอ านวยการการทองเทยวแหงประเทศไทยส านกงาน

พระนครศรอยธยาส านกงานการเคหะชมชนอยธยา ๖๘ ม.๑ ต าบลหนตรา อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๑ มกราคม ๒๕๖๑.

๙๔

หนวยงานกรมศลปากรในการด าเนนงาน ๓. มการด าเนนการตามทไดวางกรอบเอาไว ๔. มการประเมนผลการด าเนนงานการซอมแซมในครงน ๙๐

โครงการปรบภมทศนบรเวณโบราณสถานใหมความสวยสดงดงาม มวตถประสงคของโครงการ คอ ๑. เพอใหโบราณสถานภายในชมชนมความสวยงาม ๒. เพอใหนกทองเทยวทมาเทยวเกดความประทบใจกบสงทพบ เชน โบราณสถานทสะอาด สวยงาม รมรน ปราศจากสงปฏกล ขยะมลฝอย และมวธการด าเนนการไดแก ๑. แตงตงเจาหนาทในการดแลในการปรบภมทศนภายในชมชน ๒. น าชมชนเขามามสวนรวมในการด าเนนการปรบภมทศนของชมชน ๓. ก ากบและตดตามผลการด าเนนงานทไดตงไว ๔. สรปผลการด าเนนการเกยวกบการปรบภมทศน ๙๑

โครงการอนรกษภาพจตรกรรมฝาผนง มวตถประสงคของโครงการ คอ ๑. อนรกษความเปนไทยใหคงไวดงเดม ๒. มจตรกรรมภาพฝาผนงพดได โดยการน าเสนอผานมคคเทศกนอยประจ าชมชน และมวธการด าเนนการ ไดแก ๑. บรณะซอมแซมสงดงเดมใหอยในสภาพทด เพอเปนการศกษาแหลงเรยนร ประวตความเปนมา ใหแกอนชนรนหลงได ๒. กอสรางสงใหมแตใหคงไว ซงเอกลกษณของความเปนไทย และวถชวตของไทยไว ๓. แตงตงเจาหนาทในการดแล ๔. ประชมปรกษาหารอรวมกบหนวยงานทเกยวของในการดแล ๕. ก ากบและตดตามผลทไดตงไว ๕. สรปผลการด าเนนการแกเจาอาวาส๙๒

โครงการพฒนาแหลงเรยนรทางประวตศาสตร และวฒนธรรม มวตถประสงคของโครงการ คอ ๑. ศกษาแหลงเรยนรประวตความเปนมาของชมชนในสมยเกาและใหมไดอยางถองแท ๒. เดกรนใหมเกดความรกและหวงแหนวฒนธรรมประจ าชาตไทย ๓. คงเอกลกษณของความเปนไทย วถชวตของชมชนนนใหคงเดม ๔. เพอใหนกเทยวไดซมซบประวตศาสตรของชมชนตาง ๆ ไดอยางถกตอง และมวธการด าเนนการ ไดแก ๑. จดท าเอกสารประกอบชมชนใหแกนกทองเทยวท เขามาเทยวชมชมชน ๒. จดบคลากรในการใหความรเกยวกบประวตชมชน ความเปนมาของชมชน และเรยนรถงวฒนธรรมในชมชนนน ๆ ๙๓

โครงการกอสรางลานธรรม ลานวถไทย โดยการขจดสงปฏกล ขยะมลฝอย ใหเกดความสะอาด สวยงาม มวตถประสงคของโครงการ คอ ๑. เพอใหชมชนไดเขามามสวนรวมกบทางชมชน ๒.

๙๐สมภาษณ นางศารสา จนดาวงษ , ผอ านวยกา รพพธภณฑสถานแหงชาตเ จาสามพระยา พพธภณฑสถานแหงชาต เจาสามพระยา ต าบลประตชย อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา , ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๙๑สมภาษณ นางนฤมล เกาเงน, หวหนาพพธภณฑสถานแหงชาตจนทรเกษม พพธภณฑสถานแหงชาตจนทรเกษม ต าบลหวรอ อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๑ มกราคม ๒๕๖๑.

๙๒สมภาษณ นางขนษฐา ค าจนทรแกว, วฒนธรรมจงหวดพระนครศรอยธยา ต าบลคลองสวนพล อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๑ มกราคม ๒๕๖๑.

๙๓สมภาษณ ดร.จงกล เฮงสวรรณ, ผอ านวยการสถาบนอยธยาศกษา สถาบนอยธยาศกษา มหาวทยาลยราชภฏพระนครศรอยธยา ๙๖ ถนนปรด พนมยงค ต าบลประตชย อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๑ มกราคม ๒๕๖๑.

๙๕

ชวยกนอนรกษ ดแล รกษาความสะอาด สวยงาม ขจดสงสกปรก สงปฏกล ขยะภายในชมชน ๓. เพอใหนกทองเทยวเกดความประทบใจกบการเขามาทองเทยวในชมชนนน ๆ และมวธการด าเนนการ ไดแก ๑. แตงตงคณะกรรมการในการดแลความสะอาดภายในชมชน ๒. ประชมหารอรวมกนระหวางชมชน ชมชน หนวยงานทรบผดชอบ ๓. ก ากบและตดตามผลการด าเนนการ ๙๔

๔.๔.๒ การสงเสรมการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ดานศาสนบคคล ไดแก จดบคลากรของชมชนใหศกษาโบราณสถาน โบราณวตถ และสามารถอธบายแนะน า

นกทองเทยวได มการสงเสรมการทองเทยว และประชาสมพนธ จดกจกรรมทหลากหลายอยางจรงจง ปรบปรงภมทศนใหสวยงาม

รปแบบการพฒนาทเหมาะสมในการพฒนาชมชนใหเปนแหลงทองเทยวในชมชน๙๕ ๑. พฒนาคนในชมชนทกคนใหมความร ความเขาใจในชมชนของตน เรยนรประวตศาสตร

ความเปนมาของชมชน โบราณสถาน โบราณวตถทชมชนมอะไรบาง ๒) มคนดแลความปลอดภย หองน าสะอาดนาเขา รานคาตาง ๆ ตองมระเบยบเรยบรอย ๓) แตงตงคณะกรรมการบรหารจดการจดระเบยบในชมชน การมสวนรวมของชมชน ภม

ปญญาทองถน การจดกจกรรมตาง ๆ ในชมชน ปรบภมทศนใหสวยงามทงภายในและภายนอกชมชนท าความรวมมอกบชาวบานและผน าชมชน ใหชาวบานชวย จดหาทนทรพย ปจจยเพอมาพฒนาชมชน ควรมการจดการทด เพอเตรยมความพรอมในการเขาสประชาคมอาเซยน และตองเตรยมวธปองกนผลกระทบทจะเกดขนจากการทองเทยวดวย

๔) สรางจดเดน คณสมบตของชมชน ถาเปนชมชนเกาท มประวตศาสตรยาวนาน กตองเนนสรางภาพลกษณทด เพอประชาสมพนธใหนกทองเทยวทเดนทางมาเทยวไดรบความร มศลปกรรม จตรกรรม ทมเอกลกษณ

๕) มผน าชมชน หรอบคคลทมชอเสยง องคกรตาง ๆ ใหการสนบสนน สรางรายไดใหชาวบานใกลเคยง โดยน าภมปญญาทองถน วฒนธรรมทองถน อาชพดงเดมเขารวมกบชมชนเพอพฒนาแหลงทองเทยวในชมชนได

โดยมโครงการเสรม ดงน โครงการสงคนในชมชนไปศกษาตอทางดานภาษาในสถาบน หนวยงานทจด มวตถประสงค

ของโครงการ คอ ๑. เพอใหคนในชมชนมความรทงภาษาไทย ภาษาองกฤษ และภาษาอาเซยน ๒. เพอพฒนาทกษะดานภาษาบคลากรอยางมประสทธภาพ ๓. บคลากรภายในชมชนสามารถพด อาน เขยน ไดอยางคลองแคลว และเขาใจวฒนธรรมอยางแทจรง ๔. เพอใหบคลากรภายในชมชนสามารถอธบาย

๙๔สมภาษณ นายอสสระพงษ แทนศร , ผอ านวยการการทองเทยวแหงประเทศไทยส านกงาน

พระนครศรอยธยาส านกงานการเคหะชมชนอยธยา ๖๘ ม.๑ ต าบลหนตรา อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๑ มกราคม ๒๕๖๑.

๙๕สมภาษณ พระครสธปรยตยาภรณ (สมพงศ อทโย), เจาคณะอ าเภอบางปะอน เจาอาวาสวดชมพลนกายารามราชวรวหาร ต าบลบานเลน อ าเภอบางปะอน จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๙๖

เรองราวตาง ๆ ภายในชมชนดวยภาษาของตน และภาษาอน ๆ ไดเพมมากขน และมวธการด าเนนการ ไดแก ๑. จดสงคนในชมชนเขารวมอบรมทางดานภาษาในสถาบนทจดใหมการอบรม ๒. จดจดหางบประมาณในการสนบสนนการศกษาของคนในชมชนในการเขารบการศกษาตอ๙๖

โครงการจดอบรมใหความรแกคนในชมชน ใหมความเขาใจดานภาษา มวตถประสงคของโครงการ คอ ๑. เพอใหบคลากรภายในชมชน สามารถพดอธบายใหความร เกยวกบชมชนไดอยางถกตอง ๒. เพอพฒนาทกษะทางดานภาษาแกบคลากรใหมความรอยางมประสทธภาพ ๓. ชมชนเปนศนยกลางการเรยนรทางดานศลปวฒนธรรม และประวตศาสตรของไทย และมวธการด าเนนการ ไดแก ๑. จดหาวทยากรมาอบรมใหแกบคลากรภายในชมชน ๒. จดหาเอกสารมาใหบคลากรภายในชมชนไดศกษา๙๗

โครงการศกษาดงานตางประเทศเพอใหเกดความช านาญมากยงขนมวตถประสงคของโครงการ คอ ๑. เพอใหบคลากร มวสยทศนทกวางไกล ๒. เพอใหไดประสบการณตรงจากการเดนทางไปศกษาดงานตางประเทศ ๓. เพอใหเกดความรใหม ๆ เพมขน และมวธการด าเนนการ ไดแก ๑. จดหางบประมาณในการไปศกษาดงานตางประเทศ ๒. จดท าเอกสารประกอบการศกษาดงาน ๙๘

โครงการมคคเทศกนอย มวตถประสงคของโครงการ คอ ๑. เพอใหนกทองเทยวไดรบความสะดวก สบายในการเทยวชมภายในชมชน ๒. สามารถอธบายประวต ความเปนมาของชมชนใหกบนกทองเทยวไดทงชาวไทย และตางชาต ๓. เพอใหชมชนมสวนรวมในการพฒนาชมชนใหเปนแหลงทองเทยว และมวธการด าเนนการ ไดแก ๑. ใหเดกรอบ ๆ ชมชนมสวนรวมในการเปนผใหท ด ๒. สามารถอธบายแหลงส าคญภายในชมชนไดอยางถกตอง ๓. สรางรายไดใหกบเดกทมาเปนมคคเทศกนอยกบชมชน ๙๙

โครงการเรยนรแลกเปลยนภาษาและวฒนธรรมมวตถประสงคของโครงการ คอ ๑. มการแลกเปลยนเรยนรกบตางชาตใหมาศกษาประวตศาสตร และวฒนธรรมของชมชน ๒.ท า MOU รวมกบหนวยงานอน ๓. แลกเปลยนกบหนวยงานการศกษาตาง ๆ และมวธการด าเนนการ ไดแก ๑. เชญชาวตางชาตมาใหความรแกคนภายในชมชน โครงการจดท าหนงสอคมอ ประวตชมชน โบราณสถาน โบราณวตถ ศลปากรรม มวตถประสงคของโครงการ คอ ๑. เพอใหความรแกนกทองเทยวท เขามาเยยมชมชมชน ๒. เพอความสะดวก สบายในการคนหาเอกสารประกอบการท างานดานตาง ๆ และมวธการ

๙๖สมภาษณ พระครธรรมกาจารคณ (ธรรมภณ ธมมพโล), เจาคณะต าบลทาวาสกร เขต ๑ เจาอาวาส

วดธรรมกราช ต าบลทาวาสกร อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑. ๙๗สมภาษณ พระครสงฆรกษปญญาพล วดอโยธยา (ปญญาพล ปญญาพโล) , เจาอาวาสวดอโยธยา

ต าบลหนตรา อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑. ๙๘สมภาษณ พระครวบรอาจารพพฒน (สนอง ฐตาจาโร), เจาคณะต าบลทาวาสกร เขต ๒ เจาอาวาสวด

สามวหาร ต าบลหวรอ อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑. ๙๙สมภาษณ พระมหาเสถยร วรธมโม, รองเจาคณะต าบลทาวาสกร เขต ๒ เจาอาวาสวดเจดยแดง

ต าบลหวรอ อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๙๗

ด าเนนการ ไดแก ๑. จดพมพหนงสอ ประวตชมชน ความเปนมาของชมชนใหแกนกทองเทยวไดรบทราบ ๒. จดท าสอเทคโนโลยใหเปนปจจบน ไมลาสมย๑๐๐

โครงการหองนทรรศการการเรยนรศลปวฒนธรรมทองถน มวตถประสงคของโครงการ คอ ๑. ใหความรแกผทสนใจเกยวกบประวต ความเปนมาของชมชน ๒. เรยนรภมปญญาทองถนของชมชนนน ๆ ๓. เพอใหนกทองเทยวไดศกษาประวต วถชวตความเปนอยของชมชนรอบ ๆ ชมชน และมวธการด าเนนการ ไดแก ๑. จดหองนทรรศการพดได ๒. จดหาสงทเปนจดส าคญของชมชนมาน าเสนอผานทางภาพและการด าเนนการ ๓. จดใหมมคคเทศกในการใหค าบรรยาย๑๐๑

๔.๔.๓ การสงเสรมการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ดานกจกรรมภายในวด ไดแก

จงหวดพระนครศรอยธยามความไดเปรยบเรองความสะดวกสบาย มระยะทางใกลกบกรงเทพฯ ตลอดจนภาครฐและภาคเอกชนไดรวมมอกนจดกจกรรมสงเสรมการทองเทยว เชน เทยวเมองไทย ใชของไทย อนรกษความเปนไทย ซงไดรบความสนใจจากนกทองเทยวชาวไทยคอนขางมาก จงสงผลตอการเดนทางเขาพกในพนทในป พ.ศ. ๒๕๕๖ ภาพรวมการเดนทางทองเทยว ในจงหวดพระนครศรอยธยา มอตราการเจรญเตบโตคอนขางนอย โดยผทมาทองเทยว เปนชาวไทยเพมขน สวนชาวตางชาตลดลง ทงนอาจจะมผลกระทบมาจากการเมองของไทย แตในทางกลบกนชาวไทยยงมการเดนทางทองเทยวตลอดทงปโดยเฉพาะกจกรรมทเกยวของกบศาสนา เชน กจกรรมไหวพระ ๙ วด กจกรรมสวดมนตขามป๑๐๒ และปจจบนการทองเทยวของจงหวดพระนครศรอยธยา สวนส าคญของจงหวดทสามารถดงดดใหทงชาวไทยและตางชาตมาเทยวชมวดและโบราณสถาน และโบราณวตถมากขน ท าใหทางจงหวดใหความสนในเปนพเศษ เชนการทองเทยวเชงอนรกษ และการทองเทยววฒนธรรม ไดรบการสงเสรมและสนบสนนการทองเทยวจากภาครฐ และเอกชน จดกจกรรมตาง ๆ มากมาย มการประชาสมพนธอยางตอเนอง เชน เทศการวนเขาพรรษา เทศกาลวนสงกรานต เปนตน ท าใหไดรบความสนในเปนจ านวนมากจากนกทองเทยวเขามาเทยวในจงหวดพระนครศรอยธยา เปนจ านวนมาก ระยะทางในการเดนทางกไมไดไกลจากกรงเทพฯ๑๐๓ สวนชาวตางชาตกมทพกสะอด คาใชจายไมแพง

๑๐๐สมภาษณ พระญ าณไตรโลก ( สมคด จนตยโส ) , รองเจ าคณะจงหวดพระนครศรอยธยา

เจาอาวาสวดบรมวงศอศรวรารามวรวหาร ต าบลสวนพรก อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา , ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๑๐๑สมภาษณ พระ พศาลวหาร กจ (สมศก ด ฉนทกโ ร) , เจ าคณะต าบล ทา วาสกร เขต ๓ เจาอาวาสวดหนาพระเมรราชการาม ต าบลทาวาสกร อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา , ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๑๐๒สมภาษณ พระมหาเสถยร วรธมโม, รองเจาคณะต าบลทาวาสกร เขต ๒ เจาอาวาสวดเจดยแดง ต าบลหวรอ อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๑๐๓สมภาษณ พระครอนกลศาสนกจ (ประดษฐ านโก), เจาคณะอ าเภอพระนครศรอยธยา รกษาการเจาอาวาสวดศาลาปนวรวหาร ต าบลทาวาสกร อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา , ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๙๘

มากเกนไปนอกจากภารฐแลว ภาคเอกชน กสนบสนนในดานอน เชน การจดแสดงวถชวตของไทยในสมยเกาและใหมของชาวอยธยา การเขามาของนกทองเทยว อาจมาเทยวดวยความสนใน หรอไดขอมลจกการประชาสมพนธ บางครงขอมลทไดรบอาจจะไมตรงหรอคลาดเคลอน ทางจงหวดควรจดการอบรมหรอชแนะใหกบผน าทวรหรอไกดใหขอมลทถกตองยงเปนผลดกบจงหวดมากขน นกทองเทยวทมาเทยวอยธยาจะไดไมถกเอาเปรยบจากผทแสวงหาผลประโยชน๑๐๔

ควรเนนกจกรรมการอนรกษศลปวฒนธรรมไทย ควรเนนกจกรรมทางดานพระพทธศาสนามากกวาพทธพานชย ควรเนนการสรางศาสนทายาทมากกวาการสรางศาสนสถาน ควรเนนกจกรรมทเสรมปญญาใหแกประชาชน และควรเนนกจกรรมทมสวนรวมของภาคประชาชนและชมชน ๑๐๕

๔.๔.๔ การสงเสรมการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ดานสงแวดลอม ดงน ดานอาวาสสปปายะ คอ สถานท, ดานโคจรสปปายะ คอ การเดนทาง, ดานกสสสปปายะ

คอ การตอนรบ, ดานปคคลสปสสยะ คอ คนในชมชน, ดานโภชนสปปายะ คอ อาหาร เครองดม ของทระลก, ดานอตสปปายะ คอ ฤดอนเปนทสบาย และดานอรยาปาถสปปายะ คอ การเคลอนไหวอนเปนทสบาย๑๐๖

ในบรเวณชมชนมการปลกไมดอก ไมประดบเพอความสงบ รมรน และสวยงาม ภาพโดยรวมของชมชน มทศนยภาพทสวยงาม มบรรยากาศทสดชน นารนรมย มการจดตงถงรบขยะไวตามจดตางๆ ของชมชนอยางเพยงพอ เพอความสะดวกในการรกษาความสะอาดในบรเวณชมชน จดระเบยบทวางรองเทาไวชดเจน และท าความสะอาดทเดนเทาเปลา ใหสะอาดเสมอ มการจดสถานทนงพกผอนหยอนใจอยางเพยงพอตอจ านวนประชาชนทมาชมชน ทจอดรถ มบรเวณทจอดรถ ท เพยงพอ สะดวก และมความปลอดภยตอทรพยสน มหองน าสะอาด เพยงพอ มการแยกชาย หญง ไวชดเจน เปนสดสวน มการจดระเบยบรานคา รานขายของทระลก รานอาหาร เปนระเบยบเรยบรอย ขายสนคาในราคาทเปนธรรม และถกสขลกษณะ๑๐๗

๑๐๔สมภาษณ พระพพฒนศาสนกจวธาน (ประยร สทธปญโญ), รองเจาคณะอ าเภอพระนครศรอยธยา

เจาอาวาสวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑. ๑๐๕สมภาษณ พระญ าณไตรโลก ( สมคด จนตยโส ) , รองเจ าคณะจงหวดพระนครศรอยธยา

เจาอาวาสวดบรมวงศอศรวรารามวรวหาร ต าบลสวนพรก อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา , ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๑๐๖สมภาษณ พระครธรรมกาจารคณ (ธรรมภณ ธมมพโล), เจาคณะต าบลทาวาสกร เขต ๑ เจาอาวาสวดธรรมกราช ต าบลทาวาสกร อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๑๐๗สมภาษณ นายอสสระพงษ แทนศร , ผอ านวยการการทองเทยวแหงประเทศไทยส านกงานพระนครศรอยธยาส านกงานการเคหะชมชนอยธยา ๖๘ ม.๑ ต าบลหนตรา อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๑ มกราคม ๒๕๖๑.

๙๙

สงเสรมการจด กจกรรมการท องเท ยวดานประวตศาสตร ง านประเพณ และ กา รประชาสมพนธเชงรกดานการทองเทยว๑๐๘

- โดยอยในพนฐานของการคงไวซงเอกลกษณของชาต - โดดเดนเรองการบรการ มความปลอดภยสง - เสรมสรางการเรยนรคชมชน ใหชมชนมสวนรวม - อ านวยความสะดวกในทกดาน ทงดานสถานท ขอมล และดานบคลากร - มการจดระบบบรหารจดการภายในทดมรวมกนทกฝาย - ปรบเปลยนในสงทควรปรบเปลยนเพอใหทนกบกระแสโลก - เขาถงงายและรสกมความสขทกครงทไดมา - มการแกไขปญหาทเกดขนอยางรวดเรว และมผลการพฒนาชมชนหรอปรบปรงแหลง

ทองเทยวอยเสมอ เพอใหราบขอบกพรอง - มการสงเสรมและประชาสมพนธจากภาครฐเพอผลกดนการทองเทยวอยางเตมท โครงการจดตงกองทนพฒนารวมกนระหวางศาสนา มวตถประสงคของโครงการ คอ ๑.

เพอหาทนในการพฒนาชมชน ๒. เพอการบรณะซอมแซมสงกอสรางตาง ๆ และมวธการด าเนนการ ไดแก ๑. แตงตงคณะกรรมจดตงกองทนพฒนารวมกนระหวางศาสนา ๒. ประชมปรกษาหารอกบหลาย ๆ หนวยงานทเกยวของ ๓. หากจกรรมในการจดหาทนในการพฒนาชมชน ๑๐๙

โครงการชมชนสมพนธพฒนาชมชน โบสถ มสยด มวตถประสงคของโครงการ คอ ๑. ความสมพนธรวมกนทกศาสนา ๒. พฒนาศาสนสถานทกศาสนารวมกน ๓. รวมกนพฒนาแหลงทองเทยวใหม ๆ และมวธการด าเนนการ ไดแก ๑.แตงตงคณะกรรมการชมชนสมพนธของทกศาสนา ๒. ปรกษาหารอรวมกนของทกศาสนาในการพฒนา๑๑๐

โครงการปรบภมทศนชมชน มสยด โบสถ เพอการทองเทยวเชงรก มวตถประสงคของโครงการ คอ ๑. เพอพฒนาแหลงทองเทยวเชงบรณาการระหวาง ชมชน บาน ชมชน ศาสนาอน ๆ ๒. เพอใหนกทองเทยวเกดความประทบใจในการมาเยยมเยอนสถานทนน ๆ และมวธการด าเนนการ ไดแก

๑๐๘สมภาษณ พระมหาเสถยร วรธมโม, รองเจาคณะต าบลทาวาสกร เขต ๒ เจาอาวาสวดเจดยแดง

ต าบลหวรอ อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑. ๑๐๙สมภาษณ พระญ าณไตรโลก ( สมคด จนตยโส ) , รองเจ าคณะจงหวดพระนครศรอยธยา

เจาอาวาสวดบรมวงศอศรวรารามวรวหาร ต าบลสวนพรก อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา , ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๑๑๐สมภาษณ พระ พศาลวหาร กจ (สมศก ด ฉนทกโ ร) , เจ าคณะต าบล ทา วาสกร เขต ๓ เจาอาวาสวดหนาพระเมรราชการาม ต าบลทาวาสกร อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา , ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๑๐๐

๑. แตงตงคณะกรรมการในการด าเนนการปรบภมทศน ๒. ประชมปรกษาหารอกบหนวยงานอน ๆ ๓. ขอการสนบสนนจากหนวยงานอนในการปรบภมทศน ใหสวยงาม รมรน นาอย นาเขา๑๑๑

โครงการไหวพระสญจรสามศาสนา ระหวาง ชมชน มสยด และโบสถครสต มวตถประสงคของโครงการ คอ ๑. เพอใหนกทองเทยวไดเขามากราบไหว เยยมชมสถานทตาง ๆ ๒. เพอการพฒนาเชงรก ๓. การพฒนารวมกนอยางสนตสข ๔. เปนแหลงทองเทยวทางศาสนาอยางครบถวน และมวธการด าเนนการ ไดแก ๑. ประชาสนพนธตามสอตาง ๆ ๒. มโครงการเสนอใหกบหนวยงานทรบผดชอบ ๑๑๒

โครงการกอสรางแหลงทองเทยวใหมเชงศาสนา มวตถประสงคของโครงการ คอ ๑. การสรางแหลงทองเทยวใหมอยางครบถวน ๒. เพอพฒนาแหลงทองเทยวในเชงบรณาการ ๓. สรางสงใหมทดแทนสงเกาทช ารด เสยหาย และมวธการด าเนนการ ไดแก ๑. จดหาแหลงเงนทนในการกอสราง ๒. แตงตงคณะกรรมการในการกอสรางแหลงทองเทยวเชงศาสนา ๓. ประชมปรกษาหารอกนกบหนวยงานทรบผดชอบ ๔. ก ากบดแลตดตามผลการด าเนนงาน๑๑๓

๑๑๑สมภาษณ พระครอนกลศาสนกจ (ประดษฐ านโก), เจาคณะอ าเภอพระนครศรอยธยา รกษาการเจาอาวาสวดศาลาปนวรวหาร ต าบลทาวาสกร อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา , ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๑๑๒สมภาษณ พระพพฒนศาสนกจวธาน (ประยร สทธปญโญ), รองเจาคณะอ าเภอพระนครศรอยธยา เจาอาวาสวดทาการอง ต าบลบานปอม อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๑๑๓สมภาษณ พระครสงฆรกษปญญาพล วดอโยธยา (ปญญาพล ปญญาพโล) , เจาอาวาสวดอโยธยา ต าบลหนตรา อ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๐ มกราคม ๒๕๖๑.

๑๐๑

กลไกการบรหารจดการการทองเทยว ในชมชน ผานมตศาสนา จงหวดพระนครศรอยธยา

การสงเสรมการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ดานศาสนสถาน สะอาด ไมมขยะ สวาง ไฟฟาสวาง ปลอดภย สงบ เงยบ ไมพลกพลาน สขลกษณ ปราศจากสงปฏกล คนในชมชนสขภาพด มวนย

การ สงเสรม การบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ดานศาสนบคคล การสรางแรงจงใจใหแกคนในชมชน, การสรางอปนสยใหแกคนในชมชน ( ขยนท างาน มความสามคค แบงงานกนท า), การสงเสรมบทบาททางสงคมใหแกคนในชมชน (รหนาท ) , การสรางความรความเขาใจ (มความร เรองของชมชน), การพฒนาทกษะ (มทกษะสง)

การสงเสรมการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ดานกจกรรมภายในวด ก จ ก ร ร ม ท อ อ ก แ บ บ เ พ อ ใ หนกทองเทยวไดสมผสความรสกผานประสาททง ๕ คอ รป เสยง กลน รส สมผส

การ สง เสร มการบรหาร จดการการทองเทยวในชมชน ดานสงแวดลอม จดสถานท ทองเทย วอยางเหมาะสม , นกทองเทยวไมเยอะเกนไป, การสญจรไปมาสะดวก, การตอนรบด, คนในชมชนเปนกนเอง, มอาหาร เครองดม ของทระลก เพยงพอ, อากาศสบาย ไมรอนหรอเยนเกนไป, มทใหพกผอน, การเดนชมสถานทสะดวก

๔.๕ องคความรจากการวจย จากการศกษาวจยเรอง “กลไกการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนา

จงหวดพระนครศรอยธยา” สามารถสรปองคความรไดดงน

แผนภาพท ๔.๒ องคความรจากการวจย

๑๐๒

จากแผนภาพท ๔.๒ พบวา กลไกการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนา จงหวดพระนครศรอยธยา ประกอบดวย ๔ กลไก คอ การพฒนาสถานท การพฒนาคน การพฒนากจกรรม และการพฒนาสงแวดลอม ดงน

๑. การสงเสรมการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ดานศาสนสถาน ในการบรหารจดการแหลงทองเทยวนน สงแรกทจ าเปนตองบรหารจดการคอ สถานท ในการบรหารจดการสถานทนนชมชนจ าเปนตองบรหารจดการตามหลก ๕ ส ไดแก สะอาด ไมมขยะ ไมสกปรก สวาง ไฟฟาสวางทวถง ไมมมมอบ และปลอดภย ไมเปนอนตรายตอนกทองเทยว สงบ เงยบ ไมพลกพลาน มมมสงบ เยนสบาย สขลกษณ ปราศจากสงปฏกล ปลอดภย และคนในชมชนสขภาพด มระเบยบวนย๑๑๔

๒. การสงเสรมการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ดานศาสนบคคล ๑. สรางแรงจงใจ การสรางแรงจงใจใหแกคนในชมชนเกดแรงบนดานใจและรสกภมใจ

ในการเปนสวนหนงของการพฒนาชมชนของตนเอง เชน การเปนสมาชก เปนอาสาสมครของชมชน การมสวนรวมในการตดสนใจ การมสวนรวมในการด าเนนกจกรรมดวยตนเอง การมสวนรวมในการประเมนผล ปรบปรงชมชน และการมสวนรวมในการรบผลประโยชน เชน การน าสนคามาขาย การเปดรานคาในชมชน เปนตน๑๑๕

๒. สรางอปนสย การสรางอปนสยใหแกคนในชมชนใหมคณลกษณะ ๓ ประการ คอ ขยนท างาน มความสามคค และแบงงานกนท า๑๑๖

๓. สรางบทบาท การสงเสรมบทบาททางสงคมใหแกคนในชมชน ร จกหนาทของตนเอง มการจดท าโครงสรางการบรหารหรอการมสวนรวมอยางชดเจน๑๑๗

๔. สรางความรความเขาใจ การสรางความรความเขาใจ เชน มความร เรองของชมชนของตนเอง การพฒนาทกษะ การมทกษะสง เชน ดานภาษา ดานการท ามาหากน

๓. การสงเสรมการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ดานกจกรรมภายในวดประกอบดวย กจกรรมทออกแบบเพอใหนกทองเทยวไดสมผสความรสกผานประสาททง ๕ คอ รป เสยง กลน รส สมผส รป๑๑๘ คอ การมองเหน นกทองเทยวสามารถมองเหนสงทชมชนน าเสนอไดอยางชดเจน เพราะสงแรกทนกทองเทยวจะสมผสไดคอการมองเหน ดงนนชมชนจงตองจดสถานทใหสะอาด รมเยน

๑๑๔สนทนากลมเฉพาะ พระครศรปรยตยานยต, เจาอาวาสวดเกต จงหวดพระนครศรอยธยา , ๑๙ กมภาพนธ ๒๕๖๑.

๑๑๕สนทนากลมเฉพาะ พระครศรปรยตยานยต, เจาอาวาสวดเกต จงหวดพระนครศรอยธยา , ๑๙ กมภาพนธ ๒๕๖๑.

๑๑๖สนทนากลมเฉพาะ พระครภาวนารตนาภรณ, ดร. เจาอาวาสส าเภาลม จงหวดพระนครศรอยธยา , ๑๙ กมภาพนธ ๒๕๖๑.

๑๑๗สนทนากลมเฉพาะ พระครภาวนาวชรคณ, ดร. เจาอาวาสตก จงหวดพระนครศรอยธยา , ๑๙ กมภาพนธ ๒๕๖๑.

๑๑๘สนทนากลมเฉพาะ พระมหาบรรณ ปญญาธโร , ผชวยเจาอาวาสวดใหญชยมงคล จงหวดพระนครศรอยธยา, ๑๙ กมภาพนธ ๒๕๖๑.

๑๐๓

สวยงาม และมมมส าหรบการถายรปทแสดงถงเอกลกษณของทองถนนนๆ เสยง คอการไดยน ชมชนควรออกแบบกจกรรมทมการบรรยายประกอบ เพอใหนกทองเทยวเขาใจสงทชมชนก าลงน าเสนอผานเสยงพด หรอดนตร กลน ในดานของกลนนนเปนสงดงดดใหนกทองเทยวอย กบชมชนนาน หากชมชนบรหารจดการเรองกลนไดด๑๑๙ เชน ไมเหมน มกลนหอมของดอกไม สรางบรรยายกาศใหสดชน เปนตน รส คอรสชาต ชมชนตองมมมรบรองนกทองเทยว เพราะมนกทองเทยวจ านวนมากทมาทองเทยวเพอหาของกนทมรสชาตอรอย ดงนนชมชนจงตอบโจทยการทองเทยวของนกทอง เทยวกลมนมาก สดทายคอ สมผส คอการสรางรอยยม และสมพนธภาพทดของคนในชมชนกบนกทองเทยว คอท าใหนกทองเทยวเกดความประทบใจในการมาทองเทยวใหมากทสด๑๒๐

๔. การสงเสรมการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ดานสงแวดลอม เชน จดสถานททองเทยวอยางเหมาะสม จ านวนนกทองเทยวไมเยอะเกนไป รบเทาทสามารถบรหารจดการได ไมสงผลกระทบตอสภาพแวดลอมของชมชน การสญจรไปมาสะดวก มปายบอกทางชดเจน การตอนรบด มแผนกตอนรบชดเจน ใหนกทองเทยวเกดความประทบใจในการมาทองเทยว คนในชมชนเปนกนเอง มอาหาร เครองดม ของทระลก เพยงพอ อากาศสบาย ไมรอนหรอเยนเกนไป มทใหพกผอน การเดนชมสถานทสะดวก๑๒๑

๑๑๙สนทนากลมเฉพาะ พระครภาวนาวชรคณ, ดร. เจาอาวาสตก จงหวดพระนครศรอยธยา , ๑๙

กมภาพนธ ๒๕๖๑. ๑๒๐สนทนากลมเฉพาะ พระครภาวนารตนาภรณ, ดร. เจาอาวาสส าเภาลม จงหวดพระนครศรอยธยา ,

๑๙ กมภาพนธ ๒๕๖๑. ๑๒๑สนทนากลมเฉพาะ พระสมหโอภาส โอภาโส, วดหนาพระเมรราชการาม จงหวดพระนครศรอยธยา

, ๑๙ กมภาพนธ ๒๕๖๑.

บทท ๕ สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ

จากการศกษาวจยเรอง “กลไกการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนา จงหวดพระนครศรอยธยา” นน ผวจยไดด าเนนการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) ดวยการสมภาษณเชงลก (In depth Interview) กบผใหขอมลส าคญ จ านวน ๑๘ รปหรอคน เพอศกษาบรบทของชมชนในจงหวดพระนครศรอยธยา ศกษาสภาพปญหาการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา และกลไกการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาใน จงหวดพระนครศรอยธยา รวมถงก าหนดเสนอแนวทางการสงเสรมการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยาในเบองตน หลงจากนนน าผลการวจยไปจดสนทนากลมเฉพาะ (Focus Group Discussion) กบผเชยวชาญจ านวน ๑๒ ทาน เพอยนยนเสนอแนวทางการสงเสรมการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยาทผวจยเสนอ ทงนจากผลการวจยสามารถสรปผลการวจย อภปรายผล และมขอเสนอแนะดงน ๕.๑ สรปผลการวจย ผลการวจยครงน ผวจยจะกลาวถงประเดนส าคญในกลไกการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนา จงหวดพระนครศรอยธยาตามวตถประสงคในการวจยดงน

๕ .๑. ๑ สภาพป ญหาการ ทอง เ ทย ว ในช มชน ผานม ตศาสนาใน จงหว ดพระนครศรอยธยา ไดแก ปญหาในการพฒนาพนทสาธารณะ เนองจากพนทใชสอยสาธารณะมนอย คนในชมชนไมใหความรวมมอในการพฒนาชมชนอยางเปนองคาพยพ ท าใหเกดปญหา สถานทคบแคบ ไมสามารถขยายพนทออกไปได ท าใหจ ากดในการจอดรถ การแยงพนทท ามาหากนของคนในชมชน ชมชนควรมการวางแผนในการพฒนาชมชน สถานททองเทยว โบราณสถาน ทงในระยะสนและระยะยาว มแผนปฏบตการประจ าป การพฒนาชมชน ทางจงหวดพระนครศรอยธยา ควรมการสงเสรมใหมสถานททองเทยวในรปแบบตาง ๆ มากมายเพอตอบโจทยของนกทองเทยวท เขามา โดยบางชมชนจะมการปรบปรงบรเวณชมชน ปรบเปลยนสาธารณปโภคภายในชมชนใหมความเหมาะสมยงขน เชน ทจอดรถ หองน า และสถานทพกผอนภายในชมชน ผวาราชการจงหวดตองท านโยบายพฒนาระบบสาธารณปโภคพนฐานเพอรองรบการทองเทยวทจะพฒนาขน เชน จดท าระบบถนนใหมประสทธภาพ และกวางขวางสะดวกในการเดนทาง จดท าระบบระบายน า ระบบไฟฟาและน าประปา เพอรองรบการขยายตวของสถานททองเทยว พรอมดแลปรบแตงภมทศนในจงหวดพระนครศรอยธยา เปนเมองทนาอย นาด นามอง

คนในชมชนขาดทกษะทางดานภาษาและการอธบายประวตความเปนมาของชมชนทชดเจนได มความรความสามารถนอย และมไมเพยงพอตอจ านวนนกทองเทยวท มปรมาณเพมมากขน ทงยงขาดความพรอมในการแนะน าสถานททองเทยวทถกตอง ควรพฒนาความรความสามารถของคน

๑๐๕

ภายในชมชนใหเพมมากขน เชน การแนะน าประวตความเปนมาและความส าคญของ ชมชน และโบราณสถาน เปนตน

เนนการทองเทยวไหวพระเพยงรปแบบ เดย ว ขาดกา รใหความรแ กนกทองเทย ว กจกร รมทช มชนในจงหวดพร ะนครศรอยธยา จดขน เนนประชาชนจากภายนอก ขา ดกา รประชาส มพน ธและดงดดควา มสนใจของ คน ในท องถ นในกา รจด กจกรรมรวมกน กบช มชน นกทองเทยวมหลายประเภท เนนการทองเทยวมากกวาการศกษาหาความรหรอสมผสบรรยากาศในชมชน ทงยงขาดการสนบสนนงบประมาณจากรฐบาลทเพยงพอ ตองเนนการสรางศาสนทายาทมากกวาการสรางศาสนสถาน การสอสารเรองภาษา โดยเฉพาะภาษาองกฤษ เชนจดใหมอาสาสมคร คอยตอนรบนกทองเทยวตางชาตทเขามาในชมชน สงเสรมการประชาสมพนธการทองเทยวชมชน โดยกระทรวงการทองเทยวและกฬาตองเปนผสนบสนนหลก ประชาสมพนธ ชมชนทเปนแหลงทองเทยวและชมชนทเพงเปดตวเองเปนแหลงทองเทยวโดยประชาสมพนธในทก ๆ สอ เชน โทรทศน วทย อนเตอรเนต หนงสอพมพ เพอกระตนใหประชาชนมความตองการทจะมาเทยวชมชน

ชมชนในจงหวดพระนครศรอยธยามงบประมาณในการพฒนาสงแวดลอมนอย ไมตอเนอง ขาดการวางแผนในการพฒนาสงแวดลอมในระยะยาว ขาดแผนปฏบตการประจ าป ขาดการพฒนาสงแวดลอมอยางตอเนอง เนนการกอสรางมากกวาการพฒนาสงแวดลอม ความรมรน และการใชประโยชนอยางคมคาปญหาการจดการ ไดแก การจดการจราจรในชวงวนหยด และชวงเทศกาล รวมทงการจอดรถไมมระเบยบ ขาดขอมลในการประชาสมพนธ รปแบบการทองเทยว และการจดการเสนทางการทองเทยว ท าใหเกดการกระจกตวของนกทองเทยวในแหลงทองเทยว ขาดการมสวนรวมระหวางภาครฐและองคกรการทองเทยวหรอหนวยงานทเกยวของ และปญหาความซ า ซอนของหนวยงานทก ากบดแลแหลงทองเทยว ขาดการบรหารจดการภายในชมชนทด ทงในเรอง ขอมลทนกทองเทยวจะไดรบการดแลก าลงคน การซ าซอนของงาน การบรหารจดการรายได การบรหารจดการดแลสถานท ควรเนนความรมรนและสวยงามภายในชมชน เนนความสะอาด เปนระเบยบเรยบรอย สงบ พฒนาหองน าใหไดมาตรฐาน และมจ านวนเพยงพอตอจ านวนของนกทองเทยว มปายประชาสมพนธกจกรรม สถานท อยางชดเจน

๕.๑.๒ กลไกการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา คอ PDCA และหลกธรรมในพระพทธศาสนา หมวดอทธบาทธรรม ดงน ดานการวางแผน ประกอบดวย เปดโอกาสใหคนในชมชนมสวนรวมในการจดการทองเทยวรวมกน จดท าแผนพฒนาชมชนโดยการมสวนรวมของทกฝาย แตงตงคนในชมชนทมความรมาชวยงาน หมนประชมกนเนองนตย ดานการปฏบต ประกอบดวย คนในชมชนท างานอยางเสยสละ อทศตนเพอสวนรวมและชมชน ด าเนนทกกจกรรมตามแผนทไดวางไวอยางรดกม คนในชมชนมสวนรวมในการพฒนาชมชนและเกดเปนความภาคภมใจในชมชน ใหทกฝายไดตรวจสอบผลการท างานของแตละฝายอยางตรงไปตรงมาและตอเนอง ดานการตรวจสอบ ประกอบดวย ยอมรบฟงความคดเหนจากทกภาคสวนและยนดทจะใหผอนตรวจสอบผลการด าเนนงานของชมชนของตนได แตงตงคณะกรรมการในการก ากบ ตดตาม และประเมนผลงานอยางตอเนอง พฒนาชมชนอยางตอเนอง น าขอบกพรองไปปรบปรงแกไข เนนการมสวนรวมจากทกฝาย ดานการปรบปรง ประกอบดวย มวสยทศนในการพฒนาชมชนทเขมแขง มนคง

๑๐๖

มงคง ยงยน หมนพจารณาปรบปรงแผนงานทด าเนนการไปแลวมขอบกพรอง มกา รบ นทกจ ดเ ดน จดดอย ของชมชน แลวน ามาพฒนา เนนการท าประชาพจารณ รบฟงความคดเหนของคนในชมชน

๕.๑.๓ กลไกการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนา จงหวดพระนครศรอยธยา ประกอบดวย ๔ กลไก คอ การพฒนาสถานท การพฒนาคน การพฒนากจกรรม และการพฒนาสงแวดลอม ดงน

๑. การสงเสรมการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ดานศาสนสถาน ในการบรหารจดการแหลงทองเทยวนน สงแรกทจ าเปนตองบรหารจดการคอ สถานท ในการบรหารจดกา รสถานทนนชมชนจ าเปนตองบรหารจดการตามหลก ๕ ส ไดแก สะอาด ไมมขยะ ไมสกปรก สวาง ไฟฟาสวางทวถง ไมมมมอบ และปลอดภย ไมเปนอนตรายตอนกทองเทยว สงบ เงยบ ไมพลกพลาน มมมสงบ เยนสบาย สขลกษณ ปราศจากสงปฏกล ปลอดภย และคนในชมชนสขภา พด มระเบยบวนย

๒. การ สง เสร มการบร หาร จดการการทอง เทยว ในช มชน ดานศาสน บคคลประกอบดวย กจกรรมทออกแบบเพอใหนกทองเทยวไดสมผสความรสกผานประสาททง ๕ คอ รป เสยง กลน รส สมผส รป คอ การมองเหน นกทองเทยวสามารถมองเหนสงทชมชนน า เสนอไดอยางชดเจน เพราะสงแรกทนกทองเทยวจะสมผสไดคอการมองเหน ดงนนชมชนจงตองจดสถานทใหสะอาด รมเยน สวยงาม และมมมส าหรบการถายรปทแสดงถงเอกลกษณของทองถนนนๆ เสยง คอการไดยน ชมชนควรออกแบบกจกรรมทมการบรรยายประกอบ เพอใหนกทองเทยวเขาใจสงทชมชนก าลงน าเสนอผานเสยงพด หรอดนตร กลน ในดานของกลนนนเปนสงดงดดใหนกทองเทยวอย กบชมชนนาน หากชมชนบรหารจดการเรองกลนไดด เชน ไมเหมน มกลนหอมของดอกไม สรางบรรยายกาศใหสดชน เปนตน รส คอรสชาต ชมชนตองมมมรบรองนกทองเทยว เพราะมนกทองเทยวจ านวนมากทมาทองเทยวเพอหาของกนทมรสชาตอรอย ดงนนชมชนจงตอบโจทยการทองเทยวของนกทองเทยวกลมนมาก สดทายคอ สมผส คอการสรางรอยยม และสมพนธภาพทดของคนในชมชนกบนกทองเทยว คอท าใหนกทองเทยวเกดความประทบใจในการมาทองเทยวใหมากทสด

๓. การสงเสรมการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ดานศาสนบคคล ประกอดวยหลก ๔ ส คอ

๑. สรางแรงจงใจ การสรางแรงจงใจใหแกคนในชมชนเกดแรงบนดานใจและรสกภมใจในการเปนสวนหนงของการพฒนาชมชนของตนเอง เชน การเปนสมาชก เปนอาสาสมครของชมชน การมสวนรวมในการตดสนใจ การมสวนรวมในการด าเนนกจกรรมดวยตนเอง การมสวนรวมในการประเมนผล ปรบปรงชมชน และการมสวนรวมในการรบผลประโยชน เชน การน าสนคามาขาย การเปดรานคาในชมชน เปนตน

๒. สรางอปนสย การสรางอปนสยใหแกคนในชมชนใหมคณลกษณะ ๓ ประการ คอ ขยนท างาน มความสามคค และแบงงานกนท า

๓. สรางบทบาท การสงเสรมบทบาททางสงคมใหแกคนในชมชน รจกหนาทของตนเอง มการจดท าโครงสรางการบรหารหรอการมสวนรวมอยางชดเจน

๔. สรางความรความเขาใจ การสรางความรความเขาใจ เชน มความร เรองของชมชนของตนเอง การพฒนาทกษะ การมทกษะสง เชน ดานภาษา ดานการท ามาหากน

๑๐๗

๔. การสงเสรมการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ดานสงแวดลอม เชน จดสถานททองเทยวอยางเหมาะสม จ านวนนกทองเทยวไมเยอะเกนไป รบเทาทสามารถบรหารจดการได ไมสงผลกระทบตอสภาพแวดลอมของชมชน การสญจรไปมาสะดวก มปายบอกทางชดเจน การตอนรบด มแผนกตอนรบชดเจน ใหนกทองเทยวเกดความประทบใจในการมาทองเทยว คนในชมชนเปนกนเอง มอาหาร เครองดม ของทระลก เพยงพอ อากาศสบาย ไมรอนหรอเยนเกนไป มทใหพกผอน การเดนชมสถานทสะดวก

๕.๒ อภปรายผล การอภปรายผลการวจยครงน จะกลาวถงกลไกการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน

ผานมตศาสนา จงหวดพระนครศรอยธยา โดยผวจยจะกลาวถงประเดนส าคญและนาสนใจและน ามาอภปรายดงน

๕.๑ กลไกการการจดสถานททองเทยวในชมชน ตามหลก ๕ ส ในการบรหารจดการแหลงทองเทยวนน สงแรกทจ าเปนตองบรหารจดการคอ สถานท ในการบรหารจดการสถานทนนชมชนจ าเปนตองบรหารจดการตามหลก ๕ ส ไดแก สะอาด ไมมขยะ ไมสกปรก สวาง ไฟฟาสวางทวถง ไมมมมอบ และปลอดภย ไมเปนอนตรายตอนกทองเทยว สงบ เงยบ ไมพลกพลาน มมมสงบ เยนสบาย สขลกษณ ปราศจากสงปฏกล ปลอดภย และคนในชมชนสขภาพด มระเบยบวนย ผลการวจยดงกลาวสอดคลองกบงานวจยของ นลรตน กลนจนทร และคณะ ไดวจยเรอง “ศกษาศาสนสถานทส าคญตอการอนรกษการทองเทยวของวดในกรงเทพมหานคร” ผลการวจยพบวา ๑. ศาสนสถานทส าคญของวดทเปนแหลงดงดดนกทองเทยวทงชาวไทยและชาวตางชาตมองคประกอบส าคญ คอ วดทง ๔๐ แหง มศาสนสถานส าคญ คอ พระพทธรป พระอโบสถ เจดย พระปรางค พระวหารหลวง ความส าคญของศาสนสถานคอ เปนวตถธรรมทแสดงสญลกษณทางศาสนาและพระรตนตรย เชน พระพทธรปแสดงสญลกษณถงพระพทธเจา พระอโบสถเปนทประกอบกจกรรมทางพระพทธศาสนาของพระสงฆ เจดย พระปรางคเปนทประดษฐานของพระบรมสารรธาตพระพทธเจา พระวหาร มกเปน สถาปตยกรรมและภาพจตรกรรมอนแสดงถงหลกธรรมทางพระพทธศาสนา ความส าคญของศาสนสถานสงแรก คอ เปนสงกอสรางทเกดจากแรงศรทธาทางพระพทธศาสนาและเปนสงทพระพทธศาสนกชนยดถอทางดานจตใจและยดถอเพอประกอบพธกรรมทางพระพทธศาสนา ขอเสนอแนะ ควรจดรกษาวดใหสะอาดรมรน เปนทรมเยนแหงจตใจและเปนท ศกษาหาความรเกยวกบศาสนสถาน และขนบธรรมเนยมประเพณอนดงามของชาตแกประชาชนทวไป และสงส าคญควรใหชมชนเขามามสวนรวมในการดแลรกษาศาสนสถานทส าคญ๑

๕.๒ กลไกการจดกจกรรมเพอรองรบการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในชมชน จงหวดพระนครศรอยธยา ประกอบดวย กจกรรมทออกแบบเพอใหนกทองเทยวไดสมผสความรสกผานประสาททง ๕ คอ รป เสยง กลน รส สมผส รป คอ การมองเหน นกทองเทยวสามารถมองเหนสงทชมชนน าเสนอไดอยางชดเจน เพราะสงแรกทนกทองเทยวจะสมผสไดคอการมองเหน ดงนนชมชนจงตองจดสถานทใหสะอาด รมเยน สวยงาม และมมมส าหรบการถายรปทแสดงถงเอกลกษณ

๑รศ.นลรตน กลนจนทร และคณะ, “ศกษาศาสนสถานทส าคญตอการอนรกษการทองเทยวของวดในกรงเทพมหานคร”, รายงานการวจย, (มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย), ๒๕๕๓.

๑๐๘

ของทองถนนนๆ เสยง คอการไดยน ชมชนควรออกแบบกจกรรมทมการบรรยายประกอบ เพอใหนกทองเทยวเขาใจสงทชมชนก าลงน าเสนอผานเสยงพด หรอดนตร กลน ในดานของกลนนนเปนสงดงดดใหนกทองเทยวอยกบชมชนนาน หากชมชนบรหารจดการเรองกลนไดด เชน ไมเหมน มกลนหอมของดอกไม สรางบรรยายกาศใหสดชน เปนตน รส คอรสชาต ชมชนตองมมมรบรองนกทองเทยว เพราะมนกทองเทยวจ านวนมากทมาทองเทยวเพอหาของกนทมรสชาตอรอย ดงนนชมชนจงตอบโจทยการทองเทย วของนกทองเทยวกลมนมาก สดทาย คอ สมผส คอการสรางรอยยม และสมพนธภาพทดของคนในชมชนกบนกทองเทยว คอท าใหนกทองเทยวเกดความประทบใจในการมาทองเทยวใหมากทสด ผลการวจยดงกลาวสอดคลองกบงานวจยของตตยาพร จารมณรตน ไดวจยเรอง “การบรณาการการเรยนรขามวฒนธรรมผานหลกสตรการทองเทยวในกลมประชาคมเศรษฐกจ” ผลจากการวจย แนวทางการบรณาการความรเกยวกบวฒนธรรมขามชาตทภาคการศกษาในทงสองประเทศควรด าเนนการตอไปน บรณาการความร เกยวกบวฒนธรรมขามชาตมากขนในหลกสตร โดยผสมผสานวธการสอนทหลากหลาย เชน การเรยนรผานการทศนศกษาหรอเขารวมกจกรรมในประเทศกลมประชาคมเศรษฐกจอาเซยน เพอสรางความเขาใจอนดระหวางกน เพมเนอหาเกยวกบวฒนธรรมอาเซยนในหลกสตรฯ เชน ภาษาทใชในกลมประเทศแถบอาเซยน

นอกจากน ควรมการเรงสรางความรวมมอระหวางสถาบนการศกษาในภมภาคอาเซยน กระตนใหเกดการรวมมอในทกภาค เชน โครงการฝกปฏบตงานทมผลตอบแทนทนา ดงดดใจ ใชสอ Social network สนบสนนการเรยนรระหวางวฒนธรรม เชน การจดท า web blog เพอใหนกศกษาใชเปนเวทในการอภปรายและเรยนรวฒนธรรมขามชาต เปนตน๒

๕.๓ กลไกการพฒนาสมรรถนะของคนในชมชน เพอเปนสวนหนงในการจดกา รทองเทยวในชมชนอยางยงยน ประกอดวยหลก ๔ ส คอ ๑. สรางแรงจงใจ การสรางแรงจงใจใหแกคนในชมชนเกดแรงบนดานใจและรสกภมใจในการเปนสวนหนงของการพฒนาชมชนของตนเอง เชน การเปนสมาชก เปนอาสาสมครของชมชน การมสวนรวมในการตดสนใจ การมสวนรวมในการด าเนนกจกรรมดวยตนเอง การมสวนรวมในการประเมนผล ปรบปรงชมชน และการมสวนรวมในการรบผลประโยชน เชน การน าสนคามาขาย การเปดรานคาในชมชน เปนตน ๒. สรางอปนสย การสรางอปนสยใหแกคนในชมชนใหมคณลกษณะ ๓ ประการ คอ ขยนท างาน มความสามคค และแบงงานกนท า ๓. สรางบทบาท การสงเสรมบทบาททางสงคมใหแกคนในชมชน รจกหนาทของตนเอง มการจดท าโครงสรางการบรหารหรอการมสวนรวมอยางชดเจน ๔. สรางความรความเขาใจ การสรางความรความเขาใจ เชน มความรเรองของชมชนของตนเอง การพฒนาทกษะ การมทกษะสง เชน ดานภาษา ดานการท ามาหากน ผลการวจยดงกลาวสอดคลองกบงานวจยของ พระโอภาส โอภาโส (ศรกตตกล) ไดวจยเรอง การสงเสรมการทองเทยวเสนทางแสวงบญ ในมตทางพระพทธศาสนา ของวดในอ าเภอพระนครศรอยธยา ผลการวจยพบวา ๑. ประชาชนทวไปมความคดเหนตอการสงเสรมการทองเทยวเสนทางแสวงบญ ในมตทางพระพทธศาสนา ของวดในอ าเภอพระนครศรอยธยา ในภาพรวมอยในระดบมาก (X = ๓.๘๕, S.D. = ๐.๓๑๗) และเมอพจารณาเปนรายดาน พบวา อยใน

๒ตตยาพร จารมณรตน, “การบรณาการการเรยนรขามวฒนธรรมผานหลกสตรการทองเทยวในกลม

ประชาคมเศรษฐกจ”, รายงานการวจย, (คณะการบรการและการทองเทยว มหาวทยาลยสงขลานครนทร), ๒๕๕๔.

๑๐๙

ระดบมากทกดาน ดงน ดานการพฒนาศาสนสถาน (X = ๓.๙๕, S.D. = ๐.๓๕๗) ดานการพฒนาบคคลหรอบคลากรภายในวด (X = ๓.๘๓, S.D. = ๐.๔๓๗) ดานการพฒนากจกรรมภายในวด (X = ๓.๘๒, S.D. = ๐.๓๓๔) และดานการพฒนาสงแวดลอม (X = ๓.๘๑, S.D. = ๐.๓๑๗) ตามล าดบ

๒. ขอเสนอแนะเกยว กบการสงเสร มการท องเทย วเสนทางแสวงบญ ในมตทา งพระพทธศาสนา ของวดในอ าเภอพระนครศรอยธยา คอ ควรสงเสรมใหพระภกษสามเณรและบคลา กรภายในวดไ ดพฒนาท กษะทางดานภาษาอ งกฤษและภาษาอา เซยน พฒนาความรความสามารถของพระภกษสามเณรและบคลากรภายในวดใหเพมมากขน เชน การแนะน าประวตความเปนมาและความส าคญของวด และโบราณสถาน เปนตน ควรเนนกจกรรมการอนรกษศลปวฒนธรรมไทย เนนกจกรรมทางดานพระพทธศาสนามากกวาพทธพานชย เนนการสรางศาสนทายาทมากกวาการสรางศาสนสถาน เนนกจกรรมทเสรมปญญาใหแกประชาชน และเนนกจกรรมทมสวนรวมของภาคประชาชนและชมชน ควรเนนความรมรนและสวยงามภายในวด เนนความสะอาด เปนระเบยบเรยบรอย สงบ พฒนาหองน าใหไดมาตรฐาน และมจ านวนเพยงพอตอจ า นวนของนกทองเทยว ควรมปายประชาสมพนธกจกรรม สถานท อยางชดเจน๓

๕.๔ กลไกการพฒนาสงแวดลอมในชมชน เพอรองรบการทองเทยว เชน จดสถานททองเทยวอยางเหมาะสม จ านวนนกทองเทยวไมเยอะเกนไป รบเทาทสามารถบรหารจดการได ไมสงผลกระทบตอสภาพแวดลอมของชมชน การสญจรไปมาสะดวก มปายบอกทางชดเจน การตอนรบด มแผนกตอนรบชดเจน ใหนกทองเทยวเกดความประทบใจในการมาทองเทยว คนในชมชนเปนกนเอง มอาหาร เครองดม ของทระลก เพยงพอ อากาศสบาย ไมรอนหรอเยนเกนไป มทใหพกผอน การเดนชมสถานทสะดวก ผลการวจยดงกลาวสอดคลองกบงานวจยของพระครภาวนาวชรคณ (วชรนทร วชรธมโม) ไดศกษาวจยเรอง “รปแบบการพฒนาวดใหเปนแหลงทองเทยวเชงวฒนธรรม ในจงหวดพระนครศรอยธยา” ผลการวจยพบวา สภาพทวไปในการพฒนาวดใหเปนแหลงทองเทยวเชงวฒนธรรม ในจงหวดพระนครศรอยธยา พบวา วดในจงหวดพระนครศรอยธยามโบราณสถาน โบราณวตถ จ านวนมาก ทเปนเอกลกษณเฉพาะตน มประวตศาสตรความเปนมาอนยาวนาน มการอนรกษโบราณสถานและโบราณวตถใหอยในสภาพทด มการพฒนาบคลากรและบคคลภายในวดใหสอดคลอง กบการเผยแผพระพทธศาสนาเชงรก มการแ ตงตงพระสงฆผ มความรความสามารถในการบรหารจดการวดและมการพฒนาวดไปแนวทางเดยวกน โดยมหนวยงานราชการคอยใหความรผานโครงการตางๆ เกยวกบการอนรกษโบราณสถาน โบราณวตถแกพระสงฆ และไดรบงบประมาณจากส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต องคการบรหารสวนจงหวด กรมศลปากร และอนๆ ในการสนบสนนกจกรรมและการปรบภมทศนวดใหสวยงาม สะอาด เปนระเบยบ และสงเสรมการทองเทยว โดยเนนการพฒนาวดใหเปนแหลงทองเทยวเชงปฏบตธรรม เชงอนรกษศลปวฒนธรรม โบราณสถาน โบราณวตถ และประวตศาสตร ๓) รปแบบการพฒนาวดใหเปนแหลงทองเทยวเชงวฒนธรรม ในจงหวดพระนครศรอยธยา ไดแก รปแบบท ๑ การอนรกษโบราณสถาน และโบราณวตถใหมความมนคง แขงแรง และคงไวซงเอกลกษณความเปนไทยอยางแทจรง รปแบบท ๒ การพฒนา

๓ พระโอภาส โอภาโส (ศรกตตกล) , “การสง เสรมการทองเทยวเสนทางแสวงบญ ในมตทางพระพทธศาสนา ของวดในอ าเภอพระนครศรอยธยา”, วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต, (สาขาวชาการจดการเชงพทธ บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๙).

๑๑๐

ทกษะทางดานภาษาและวฒนธรรมทองถนของบคลากรอยางมประสทธภาพ รปแบบท ๓ จดกจกรรมการทองเท ยวลกษณะเชงปฏ บตธ รรม บ รณากา รกบกา รอนรก ษโบรา ณสถาน และศกษาประวตศาสตรความเปนมา รปแบบท ๔ บรณาการวถชวตความเปนไทย รวมกบศาสนาอนอยางสนตสข ดวยกลยทธ ๙ ประการ๔ ๕.๓ ขอเสนอแนะ

ผลการวจยเรอง “กลไกการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนา จงหวดพระนครศรอยธยา” ผวจยขอเสนอแนะดงน

๕.๓.๑ ขอเสนอแนะเชงนโยบาย ในการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนา จงหวดพระนครศรอยธยานน

ตองอาศยแรงขบเคลอนนโยบายจากทงภาครฐและภาคคณะสงฆ ซงผวจยขอเสนอแนะดงน ๑. คณะสงฆ รวมกบ ส านกงานพระพทธสาสนา ส านกงานการทองเทยวแหงประเทศไทย

รวมกนจดเคมเปนสงเสรมการทองเทยวของจงหวดพระนครศรอยธยา โครงการไห วพระ ๙ วด ๙ อารามขน

๒. องคการบรหารสวนจงหวด รวมกบการทองเทยวจงหวดพระนครศรอยธยารวมกนพฒนาสถานททองเทยวในชมชนอยางตอเนอง

๕.๓.๒ ขอเสนอแนะเชงปฏบต ในการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนา จงหวดพระนครศรอยธยา ตอง

อาศยความรวมมอจากทกฝาย ซงผวจยขอเสนอแนะดงน ๑. ในการบรหารจดการสถานทนนชมชนจ าเปนตองบรหารจดการตามหลก ๕ ส ไดแก

สะอาด ไมมขยะ ไมสกปรก สวาง ไฟฟาสวางทวถง ไมมมมอบ และปลอดภย ไมเปนอนตรายตอนกทองเทยว สงบ เงยบ ไมพลกพลาน มมมสงบ เยนสบาย สขลกษณ ปราศจากสงปฏกล ปลอดภย และคนในชมชนสขภาพด มระเบยบวนย

๒. ชมชนตองออกแบบกจกรรมส าหรบนกทองเทยว เ พอใหนกทองเทยวไดสมผ สความรสกผานประสาททง ๕ คอ รป เสยง กลน รส สมผส รป อยางครบวงจร

๓. ผน าชมชนตองสรางแรงจงใจใหคนในชมชน สรางอปนสยท ด แบงงานกนท าอยางชดเจน และสรางความเขาใจใหคนในชมชน

๔ พระครภาวนาวชรคณ (วชรนทร วชรธมโม), “รปแบบการพฒนาวดใหเปนแหลงทองเทยวเชง

วฒนธรรม ในจงหวดพระนครศรอยธยา”, วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต, (สาขาวชาการจดการเชง พทธ บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๗).

๑๑๑

๕.๓.๓ ขอเสนอเพอการวจยครงตอไป ผลการวจยเรอง “กลไกการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนา จงหวด

พระนครศรอยธยา” ผวจยขอเสนอแนะในสวนทสามารถตอยอดจากงานวจยฉบบนดงน ๑. ควรศกษาเรองกลไกการขบเคลอนการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมต

ศาสนา จงหวดพระนครศรอยธยาสการปฏบต ๒. ควรศกษาประสทธภาพและประสทธผลการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผ าน

มตศาสนา จงหวดพระนครศรอยธยา

บรรณานกรม ๑. ภาษาไทย : ก. ขอมลปฐมภม มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. พระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย .

กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย , ๒๕๓๙. ข. ขอมลทตยภม

๑ หนงสอ : ตย ชมสาย. ปฐมบทแหงวชาการทองเทยว. กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานช, ๒๕๒๗. ธร ว ฒ บญยภณ และว ร ะพง ษ เฉล มจ ร ะร ตน . พนฐานการบร หาร ง าน อตสาหกรรม .

กรงเทพมหานคร : สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลา, ๒๕๕๔. ธระรตน กจจารกษ. เอกสารค าสอนวชาการบรหารการศกษา. เพชรบรณ : บณฑตวทยาลย คณะคร

ศาสตร สถาบนราชภฏเพชรบรณ, ๒๕๔๒. ถายเอกสารเยบเลม. บรรยงค โตจนดา. องคการและการจดการ . กรงเทพมหานคร : บรษทรวมสาสน ๑๙๗๗ จ ากด,

๒๕๔๒. บญเลศ จตตงวฒนา. การพฒนาการทองเทยวแบบยงยน. กรงเทพมหานคร : บรษท เพรส แอนด

ดไซน จ ากด, ๒๕๔๘. พยอม วงศสารศร. องคการและการจดการ. พมพครงท ๗. กรงเทพมหานคร : สภา, ๒๕๔๒. พรนพ พกกะพนธ. ภาวะผน าและการจงใจ. กรงเทพมหานคร : โรงพมพจามจรโปรดกท, ๒๕๔๔. พะยอม ธรรมบตร . เอกสารประกอบการเรยนการสอนเรองหลกการทองเทยวเชงอนรกษ.

กรงเทพมหานคร : สถาบนการทองเทยวเพออนรกษสงแวดลอม มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ, ๒๕๔๘.

พะยอม วงษสารศร. องคการและการจดการ. กรงเทพมหานคร : วทยาลยครสวนดสต. ม.ป.ป.. พมลจ รรย นา มรตน และเสนห จ ยโต . องคการและการจดการ . นนทบร : ส าน กพมพ

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, ๒๕๕๑. ภราเดช พยฆวเชยร. ถามอยางคด หลาย อยาง. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพรวมดวยชวยกน ,

๒๕๔๓. ภา ว ดา ธ าร า ศร ส ทธ และว บ ลย โ ตวณะบตร . หลกและทฤษฎ การบร หารการ ศกษา .

กรงเทพมหานคร : ส านกพมพมหาวทยาลยรามค าแหง, ๒๕๔๒. ราชบณฑตยสถาน. พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ, ๒๕๔๒ . กรงเทพมหานคร : บรษท

นานมบคสพบลเคชนส จ ากด. ๒๕๔๖. ราณ อสชยกล. การทองเทยวเชงวฒนธรรมในเอกสารการสอนชดวชาประสบการณวชาชพการ

จดการการทองเทยว = Professional experience in tourism management. นนทบร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, ๒๕๔๖.

วรช สงวนวงษวาน. การจดการและพฤตกรรมองคการ. กรงเทพมหานคร : บรษทซเอตดเคชน จ ากด มหาชน, ๒๕๕๓.

๑๑๒

สมคด บางโม. องคการและการจดการ. พมพครงท ๓. กรงเทพมหานคร : วทยพฒน, ๒๕๔๕. สมาน รงสโยกฤษฎ และ สธ สทธสมบรณ. หลกการบรหารเบองตน . กรงเทพมหานคร : สวสดการ

ส านกพมพ ก.พ., ๒๕๓๖. สมพนธ ภไพบลย. องคการและการจดการ. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพพทกษอกษร. ๒๕๔๐. ส านกพฒนาแหลงทองเทยว กระทรวงการทองเทยวและกฬา. คมอการพฒนาและประเมนคณภาพ

แหลงทองเทยว. กรงเทพมหานคร : ส านกพฒนาแหลงทองเทยว, ๒๕๕๐. สนทร โคตรบรร เทา . รศ.ดร.. หลกการและทฤษฎการบรหารการศกษา . พมพครงท ๒ .

กรงเทพมหานคร : ส านกพมพปญญาชน, ๒๕๕๒. สพจน บญวเศษ. ความรเบองตนเกยวกบการบรหาร. ชลบร : คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

มหาวทยาลยบรพา, ๒๕๔๒. สรพล สยะพรหมและคณะ. พนฐานทางการจดการ. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณ

ราชวทยาลย. ๒๕๕๕. อโคโมสไทย. การอนรกษและการพฒนามรดกวฒนธรรมทองถนอยางยงยนในแนวทางบรณาการ

การขามศาสตร. กรงเทพมหานคร : อมรนทรพรนตงแอนดพลลซซง, ๒๕๕๐. ๒ วทยานพนธ/รายงานการวจย : พระโอภาส โอภาโส ศรกต ตกล . “ การสงเสร มกา รทองเท ยว เสนทางแสวงบญ ในมตทา ง

พระพทธศาสนา ของวดในอ าเภอพระนครศรอยธยา ”. วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต. สาขาวชาการจดการเชงพทธ บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๙.

พระครภาวนาวชรคณ วชรนทร วชรธมโม . “รปแบบการพฒนาวดใหเปนแหลงทองเทยวเชงวฒนธรรม ในจงหวดพระนครศรอยธยา ”. วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต. สาขาวชาการจดการเชงพทธ บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๗.

พระครวนยธรเอก ชนว โส เฉยประทม. “การพฒนารปแบบการอนรกษโบราณสถานของวดในจงหวดพระนครศรอยธยา”. วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต. สาขาวชาการจดการเช งพทธ บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๗.

พระมหา นพร กษ ขน ตโสภโณ นา เมอง . “กา รบร หาร จดการว ดพฒนาตวอย างในจงหว ดพระนครศรอยธยา. วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต. สาขาวชาการจดการเชงพทธ บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๗.

ตตยาพร จารมณรตน. “การบรณาการการเรยนรขามวฒนธรรมผานหลกสตรการทองเทยวในกลมประชา คมเศรษฐกจ” . รายง านการว จย . คณะกา รบรการ และการทองเทย ว มหาวทยาลยสงขลานครนทร, ๒๕๕๔.

มานพ ชมอน. “การพฒนาการตลาดและการทองเทยวของธ รกจชมชนเพอการยกระดบสวสาหกจชมชน กรณศกษา : ชมชนเทศบาลเมองแกนพฒนา อ. แมแตง จ . เชยงใหม”.รายงาน

๑๑๓

การวจย. สาขาวชาการตลาด คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฏเชยงใหม , ๒๕๕๔.

นลรตน กลนจนทร และคณะ. “ศกษาศาสนสถานทส า คญตอการอนรกษการท องเทยวของวดในกรงเทพมหานคร”. รายงานการวจย . มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย , ๒๕๕๓.

๓. สออเลกทรอนกส กตตสนทร เตยวฒนาตระกล วาท ร .ต.. ทฤษฎการบรหารการศกษา . [ออนไลน]. แหลงขอมล :

http://portal.in.th/kitsuntorn/pages/1288/ ๙ พฤษภาคม ๒๕๖๐. ๒. ภาษาองกฤษ : I. Book Allen R.E. cd. The Ocford Dictionary of Current English. Great Britain : oxford

University Press, 1985. Gee. Chuck Y.. Dexter J. L. Choy and Makens James C. The Travel Industry.

Connecticut : The AVI Publish Company, 1984. Harold Karold and Heing Weihrich. Management. Singapore : Mc Graw-Hill Book

Company, 1998. Holloway. J. Christopher. The Business of Tourism. Plymouth : Macdonald and

Evans Ltd, 1983.

๑๑๔

ภาคผนวก ก บทความวจย

๑๑๕

กลไกการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนา จงหวดพระนครศรอยธยา

A Mechanism of Tourism Management in Community by Religions Dimension at Ayutthaya

พระครวนยธรเอก ชนวโส, ดร.๑

พระมหากฤษฎา กตตโสภโณ, ดร.๒ พระปลดประดสษฐ ฐตาโภ, ดร.๓ Phrakhruwinaithorn Ek Jinavamso, Dr., Phramaha Krisada Kittisobhano , Dr.

Phrapalad Pradisist Thitabho , Dr.

บทคดยอ การวจยครงนมวตถประสงคเพอ ๑) ศกษาสภาพปญหาการทองเทยวในชมชน ผานมต

ศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา ๒) ศกษากลไกการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา ๓) เสนอแนวทางการสงเสรมการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา การวจยครงนเปนการวจยแบบผสมผสานทงวจยในเชงเอกสาร (Documentary Research) และการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) ในภาคสนาม โดยใชวธวทยาวจยการแบบผสมผสาน เครองมอทใชในการศกษา ประกอบดวย แบบสอบถามประกอบการสมภาษณ (Inter-view Guideline) และแนวคาถามสาหรบการสนทนากลม เกบรวบรวมขอมลดวยตนเอง วเคราหขอมลโดยวธการวเคราะหเนอหา (Content analysis)

ผลการวจยพบวา ๑) สภาพปญหาการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา

ไดแก ปญหาในการพฒนาพนทสาธารณะ เนองจากพนทใชสอยสาธารณะมนอย คนในชมชนไมใหความรวมมอในการพฒนาชมชนอยางเปนองคาพยพ ทาใหเกดปญหา สถานทคบแคบ ไมสามารถขยายพนทออกไปได ทาใหจากดในการจอดรถ การแยงพนททามาหากนของคนในชมชน ชมชนควรมการวางแผนในการพฒนาชมชน สถานททองเทยว โบราณสถาน ทงในระยะสนและระยะยาว มแผนปฏบตการประจาป

๒. กลไกการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา คอ PDCA และหลกธรรมในพระพทธศาสนา หมวดอทธบาทธรรม ดงน ดานการวางแผน ประกอบดวย เปดโอกาสใหคนในชมชนมสวนรวมในการจดการทองเทยวรวมกน จดทาแผนพฒนาชมชนโดยการมสวน

๑ Department of Political Science, Faculty of Social Sciences, Mahachulalongkorn-

rajavidyalaya University ๒ Department of Political Science, Faculty of Social Sciences, Mahachulalongkorn-

rajavidyalaya University ๓ Department of Political Science, Faculty of Social Sciences, Mahachulalongkorn-

rajavidyalaya University

๑๑๖

รวมของทกฝาย แตงตงคนในชมชนทมความรมาชวยงาน หมนประชมกนเนองนตย ดานการปฏบต ประกอบดวย คนในชมชนทางานอยางเสยสละ อทศตนเพอสวนรวมและชมชน ดาเนนทกกจกรรมตามแผนทไดวางไวอยางรดกม คนในชมชนมสวนรวมในการพฒนาชมชนและเกดเปนความภาคภมใจในชมชน ใหทกฝายไดตรวจสอบผลการทางานของแตละฝายอยางตรงไปตรงมาและตอเนอง ดานการตรวจสอบ ประกอบดวย ยอมรบฟงความคดเหนจากทกภาคสวนและยนดทจะใหผ อน ตรวจสอบผลการดาเนนงานของชมชนของตนได แตงตงคณะกรรมการในการกากบ ตดตาม และประเมนผลงานอยางตอเนอง พฒนาชมชนอยางตอเนอง นาขอบกพรองไปปรบปรงแกไข เนนการมสวนรวมจากทกฝาย ดานการปรบปรง ประกอบดวย มวสยทศนในการพฒนาชมชนทเขมแขง มนคง มงคง ยงยน หมนพจารณาปรบปรงแผนงานทดาเนนการไปแลวมขอบกพรอง มการบนทกจดเ ดน จ ดดอย ของชมชน แลวนามาพฒนา เนนการทาประชาพจารณ รบฟงความคดเหนของคนในชมชน

๓. กล ไกกา รบรห า รจ ดการกา รท อง เท ย วในช มชน ผา น มตศา สนา จงหว ดพระนครศรอยธยา ประกอบดวย ๑) กลไกการการจดสถานททองเทยวในชมชน ตามหลก ๕ ส ไดแก สะอาด ไมมขยะ ไมสกปรก สวาง ไฟฟาสวางทวถง ไมมมมอบ และปลอดภย ไมเปนอนตรายตอนกทองเทยว สงบ เงยบ ไมพลกพลาน มมมสงบ เยนสบาย สขลกษณ ปราศจากสงปฏกล ปลอดภย และคนในชมชนสขภาพด มระเบยบวนย ๒) กลไกการจดกจกรรมเพอรองรบการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในชมชน จงหวดพระนครศรอยธยา ประกอบดวย กจกรรมทออกแบบเพอใหนกทองเทยวไดสมผสความรสกผานประสาททง ๕ คอ รป เสยง กลน รส สมผส รป ๓) กลไกการพฒนาสมรรถนะของคนในชมชน เพอเปนสวนหนงในการจดการทองเทยวในชมชนอยางยงยน ประกอดวยหลก ๔ ส คอ สรางแรงจงใจ สรางอปนสย สรางบทบาท และสรางความรความเขาใจ ๔) กลไกการพฒนาสงแวดลอมในชมชน เพอรองรบการทองเทยว เชน จดสถานททองเท ยวอยางเหมาะสม จานวนนกทองเทยวไมเยอะเกนไป รบเทาทสามารถบรหารจดการได ไมสงผลกระทบตอสภาพแวดลอมของชมชน การสญจรไปมาสะดวก มปายบอกทางชดเจน การตอนรบด มแผนกตอนรบชดเจน ใหนกทองเทยวเกดความประทบใจในการมาทองเทยว คนในชมชนเปนก นเอง มอาหาร เครองดม ของทระลก เพยงพอ อากาศสบาย ไมรอนหรอเยนเกนไป มทใหพกผอน การเดนชมสถานทสะดวก ค าส าคญ : กลไก, การบรหารจดการ, การทองเทยวในชมชน

ABSTRACT Objectives of this research were to: 1. Study the local tourism problems

through the religious dimension in Ayuthaya Province,2. Study the local tourism mechanism through the religious dimension in Ayuthaya Province and 3. To propose the local tourism promotion through the religious dimension in Ayuthaya Province.

Methodology was the mixed methods: the qualitative research collected data by the researcher, from document, from key informants and participants in focus group discussion by in-depth-interviewing analyzed data by content analysis.

Findings were as follows:

๑๑๗

1. The community tourism condition through the religious dimension in Ayudhaya Province was that public land development was difficult to pursue due to limited space, local people did not participate in whole development, the public land was narrow, not possible to expand causing limited parking. Local people were fighting for the space for making living. There should be good short, long and annual plan for community development for cultural and ancient city tourism.

2. Community tourism mechanism through the religious dimension in Ayudhaya Province consisted of 4 dimensions as of Demming’s quality cycle of PDCA and Buddhadhamma, Itthipada 4:

Planning, opening opportunities fir people in the communities to participate in tourism planning together. Regular and frequent meeting for the project.

Doing, people in communities dedicated to the project according to the set plan carefully. People in communities participated in developing the local tourism through the religious dimension with pride and could be ckecked at every step.

Checking, listening to others’ opinions. Committee appointment for cross monitoring and following-up and evaluating continuously. Improving the loop holes and mistakes by participatory action.

Acting, strong, secure and sustainable vision and determination with regularly checking for the strong and weak points for more development, emphasizing public hearing and opinions.

3. Community tourism mechanism through the religious dimension in Ayudhaya Province consisted of: 1) tourism place in communities consisting of 5 S’s; clean, no garbage, not dirty, lighted, no dark corner, safe, not dangerous for tourists, peaceful, not crowded, no pollutions, safe and people in communities are healthy and self disciplined, 2) tourism activities mechanism through the religious dimension in Ayuthaya Province consisted of the activities designed for tourists to sense through the six senses; figure, sound, smell, tase and touch, 3) competency development mechanism for local people to be a part of sustainable tourism consisted of 4 S’s; creating motivation, habit, role and comprehension, 4) community environmental development mechanism for community tourism was that; appropriate tourist attractions to welcome appropriate tourists, not too many to handle that caused the inconveniences in transportation, communication, There should be clear signs for locations, good welcoming atmosphere to impress the tourists. People in communities should provide sufficient food, drink and souvenirs with comfortable

๑๑๘

environment, not too hot or too cold and plenty of rest areas when strolling for sight-seeing.

Keyword : tourism, religious dimension

๑. บทน า

การทอง เท ยวของประเทศในระยะท ผานมา ไดสะทอน ใหเหน ถงควา มสา เร จ ของการเตบโตในเชงปรมาณทงจานวนนกทองเทยวและรายไดจากการทองเทยว แตยงคงมปญหา ในเชงคณภาพ ทเปนภยคกคามตอการพฒนาอยางยงยนในอนาคต อาทความเสอมโทรมของแหลงทองเทยวจากการกระจกตว ของนกทองเทยว ปญหาความปลอดภยนกทองเทยว ขาดแคลนโครงสรางพนฐานเพอการเขาถงและการ เชอมโยงแหลงทองเทยว และการรองรบการขยายตว ของสาขาการทองเทยวใหมๆ บคลากรการทองเทยว ยงขาดแคลนทงดานปรมาณและคณภาพ ปญหาในการบงคบใชกฎหมาย๔ พระพทธศาสนาเปนปจจยสาคญในการกาหนดวถชวตของชาวไทย โดยเฉพาะอยางยงเปนแหลงทรวบรวม งานศลปะ วทยาการและความรมากมายหลายสาขา ตลอดจนเปนแหลง รวมของ ศลปกรรมทม คา เชน โบราณสถาน โบราณวตถ และจตรกร รมฝาผน ง ซงงานศลปกรรมตางๆ เหลานนบเปนมรดกทางวฒนธรรม อนลา คา และเปนเสมอนเอกลกษณ ของความเปนชาตไทย ปจจบนวดมสถานทสาคญประกอบไปดวย ศลปวฒนธรรมทสะทอนใหเหน อารยธร รมและควา มเจ รญของชาต อนเปนแหลง รวม ท สามารถ ศกษาย อนกลบไ ดใน ดา นประวตศาสตร โบราณคด วฒนธรรม ศลปกรรม สถาปตยกรรมรวมทงความเชอมโยงความเปนมาของวฒนธรรมกบชมชนและการตงถนฐานของอกทงสภาพแวดลอมทางธรรมชาตทสวยงาม สงบตามหลกพระพทธศาสนา

กลไกการจดการการทองเทยวในชมชนควรเปนเรองท มหลกประสมประสานกนหลายรปแบบ รวมทงการจดการรกษาพทธศาสนสถานทซงเปนมรดกโบราณคด พพธภณฑศลปะทมองเหนสมผสได และผลผลตตางๆ ทางวฒนธรรม สถาปตยกรรม ศลปวฒนธรรม ความสวยงามของสงดงกลาว ไดเรยนรและเขาใจความสาคญทางประวตศาสตรและวฒนธรรม พทธศาสนสถานทมการบอกเลาเรองราวในการพฒนาทางสงคมและมนษยผานทางประวตศาสตรอนเปนผลเกยวเนอง กบวฒนธรรม รวมถงเปนหลกฐานสาคญทางประวตศาสตรสมยใดสมยหนงของป ระเทศ หลกฐาน และความสาคญดงกลาวอาจเปนทาง วฒนธรรม การเมอง และสงคมวทยา

สาหรบจงหวดพระนครศรอยธยานน ถอไดวาเปนนครแหงประวตศาสตรของชาตไทย มพทธศาสนสถาน รวมทงวดทยงใหญและมชอเสยงมากมาย แหลงพทธศาสนสถานในจงหวดพระนครศรอยธยา จงไดกลายเปนเอกลกษณของเมองอนเปนทรจกทงชาวไทยและชาวตางประเทศและความเปนเมองเกาทมวดและพทธศาสนสถานอยมากมายน เองทาใหจงหวดพระนครศรอยธยา เปนมรดกทางวฒนธรรมทมคณคายงของประเทศไทย

๔ กระทรวงการทองเทยวและกฬา, (๒๕๕๘), ยทธศาสตรการทองเทยว พ.ศ. ๒๕๕๘-๒๕๖๐. หนา

๑๘.

๑๑๙

จากความเปนมาและเหตผลดงกลาวขางตน แสดงใหเหนว า วดและพทธศาสนสถานตางๆ ในจงหวดพระนครศรอยธยาเปนแหลงทชาวไทยและชาวตางชาตใหความสนใจผวจยซงเปน ผอยในพนทจงหวดพระนครศรอยธยา ไดเลงเหนถงความสาคญจากประเดนดงกลาว จงไดศกษาคนควาหาขอมลตางๆ มาประกอบ เพอการศกษากลไกการบร หารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาจงหวดพระนครศรอยธยา ซงเปนสงสาคญทจะทาใหวฒนธรรมประเพณของชาตไทย ไดเปนทรจกแพรหลายไปทวโลก อกทงยงเปนขอมลและหลกฐานเพอประกอบการศกษาสาหรบ ผทจะตองการศกษาในงานดานน ตอไปอกดวย

๒. วตถประสงคของการวจย เ พอ ศกษ า สภา พป ญหา กา ร ท อง เท ย ว ในช มช น ผ า น ม ตศา สนา ในจ งหว ดพระนครศรอยธยา ศกษากลไกการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา และ เสนอแนวทางการสงเสรมการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา ๓. วธด าเนนการวจย

๓.๑ รปแบบการวจย การวจยครงน เปนการวจย แบบผสมผสานทงวจยในเช งเอกสาร ( Documentary

Research) และการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) ในภาคสนาม ๓.๒ ผใหขอมลหลก การวจยเปนการศกษาวจยในเชงลกมงเนนการสมภาษณและประชมกลมยอย ( Focus

Group) รวมกบพระสงฆาธการ ผนาชมชน และชาวบาน เพอใหเหนกลไกการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนา จงหวดพระนครศรอยธยา จานวน ๒๑ รป/คน

๓.๓ เครองมอทใชในการวจย การดาเนนการตามโครงการวจยดงกลาว เนนการศกษาวเคราะหและการมสวนรวมทง

การเกบรวบรวมขอมลจากเอกสาร งานวจย รายงานการประชมท เกยวของ การประชมกลมยอย (Focus Group) การจดเวทประชมในระดบชาตและนานาชาต สวนการวเคราะห สงเคราะหขอ มลนนเนนวธการแสวงหาความร จากการตงประเดนหลกในการศกษาความสมพนธ และการจดการทางพระพทธศาสนา โดยดาเนนการและใชเครองมอทสาคญ ไดแก แบบสอบถามประกอบการสมภาษณ (Inter-view Guideline) และแนวคาถามสาหรบการสนทนากลมสาหรบคณะสงฆ ผบรหาร และผ ทเกยวของ ๓.๔ การเกบรวบรวมขอมล ผวจยไดใชวธการเกบรวบรวมขอมลทหลากหลาย เพอใหไดขอมลตามวตถประสงคของการศกษา โดยมวธการเกบรวบรวมขอมล ดงน ๑) การลงพนทในจงหวดพระนครศรอยธยา จานวน ๗ วด คอ วดหนาพระเมรราชการาม วดทาการอง วดกษตราธราช วดใหญชยมงคล วดภเขาทอง วดพทไธสวรรค และวดพนญเชงวรวหาร

๑๒๐

๒) การสงเกตแบบไมมสวนรวม (Non Observations Participant) ซงเปนการสงเกตพฤตกรรมและการแสดงออกของฝายตางๆ ทจะทาควบคกบการสมภาษณพระสงฆ และเขารวมกจกรรมกบชมชน นกทองเทยว เพอใหสามารถมองเหนถงการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนา ๓) การสมภาษณ คณะผวจยใช การสมภาษณเชงลก ( In–depth Interviews) สาหรบพระสงฆาธการ ผบรหารสวนงานของจงหวด นกวชาการและผเกยวของกบการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ๕) การรวบรวมขอมลจากเอกสารเกยวกบการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนา ๕) การประชมกลมยอย (Focus Group) รวมกบผใหขอมลสาคญ เพอยนยนกลไกการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนา จงหวดพระนครศรอยธยาทผวจยเสนอ ๓.๕ การวเคราะหขอมล จาการศกษาทงในเชงเอกสาร (Documentary Research) และขอมลเชงประจกษ จากการสมภาษณ การประชมกลมยอย การแจกแบบสอบถาม เปนกระบวนศกษาวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) โดยผวจยดาเนนการวเคราะหขอมล โดยมงเนนการวเคราะหโดยการสรปตามสาระสาคญดานเนอหาทกาหนดไว โดยวธการวเคราะหเนอหา (Content analysis) ตามประเดนหวขอดงน

(๑) วเคราะห สภาพปญหากา รทองเทยวในช มชน ผ านมตศาสนาในจงหว ดพระนครศรอยธยา

(๒) ว เคร า ะห กล ไกก า รท อง เท ย ว ในช มชน ผ า น ม ตศา ส นา ในจ งหว ดพระนครศรอยธยา

(๓) นาผลการวเคราะหขอมลเชงคณภาพ มาทาการวเคราะหปจจยขอมลพนฐานเก ยว กบกา รส งเสร มการบร หา รจ ดการกา รท อง เท ยว ในชมชน ผ าน มตศา สนาในจ งหว ดพระนครศรอยธยา (๕) สงเคราะหขอมลโดยการเชอมโยงแนวคดทฤษฎทไดกลาวแลว เพอใหเหนชดความร กระบวนการ และแนวทางการสงเสรมการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา ๓.๖ การน าเสนอผลการศกษาวจย การนาเสนอขอมลจะอยในลกษณะการพรรณนาความ (Descriptive Presentation) ประกอบภาพถายและการพรรณนาความประกอบการบรรยายเหตการณทเกยวของกบสภาพปญหาการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา เพอใหเหนกลไกการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา เพอนาไปสการประยกตใชในระดบนโยบาย ชมชน องคกร และปจเจกบคคล

๑๒๑

๔. ผลการวจย ผลการวจยครงน ผวจยจะกลาวถงประเดนสาคญในกลไกการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนา จงหวดพระนครศรอยธยาตามวตถประสงคในการวจยดงน

๔ . ๑ สภ าพ ปญหาก าร ทอ ง เ ทย ว ใน ช ม ชน ผ าน ม ตศ าส นา ใน จง หว ดพระนครศรอยธยา ไดแก ปญหาในการพฒนาพนทสาธารณะ เนองจากพนทใชสอยสาธารณะมนอย คนในชมชนไมใหความรวมมอในการพฒนาชมชนอยางเปนองคาพยพ ทาใหเกดปญหา สถานทคบแคบ ไมสามารถขยายพนทออกไปได ทาใหจากดในการจอดรถ การแยงพนททามาหากนของคนในชมชน ชมชนควรมการวางแผนในการพฒนาชมชน สถานททองเทยว โบราณสถาน ทงในระยะสนและระยะยาว มแผนปฏบตการประจาป การพฒนาชมชน ทางจงหวดพระนครศรอยธยา ควรมการสงเสรมใหมสถานททองเทยวในรปแบบตาง ๆ มากมายเพอตอบโจทยของนกทองเทยวท เขามา โดยบางชมชนจะมการปรบปรงบรเวณชมชน ปรบเปลยนสาธารณปโภคภายในชมชนใหมความเหมาะสมยงขน เชน ทจอดรถ หองนา และสถานทพกผอนภายในชมชน ผวาราชการจงหวดตองทานโยบายพฒนาระบบสาธารณปโภคพนฐานเพอรองรบการทองเทยวทจะพฒนาขน เชน จดทาระบบถนนใหมประสทธภาพ และกวางขวางสะดวกในการเดนทาง จดทาระบบระบายนา ระบบไฟฟาและนาประปา เพอรองรบการขยายตวของสถานททองเทยว พรอมดแลปรบแตงภมทศนในจงหวดพระนครศรอยธยา เปนเมองทนาอย นาด นามอง

คนในชมชนขาดทกษะทางดานภาษาและการอธบายประวตความเปนมาของชมชนทชดเจนได มความรความสามารถนอย และมไมเพยงพอตอจานวนนกทองเทยวท มปรมาณเพมมากขน ทงยงขาดความพรอมในการแนะนาสถานททองเทยวทถกตอง ควรพฒนาความรความสามารถของคนภายในชมชนใหเพมมากขน เชน การแนะนาประวตความเปนมาและความสาคญของ ชมชน และโบราณสถาน เปนตน

เนนการทองเทยวไหวพระเพยงรปแบบ เดยว ขาดกา รใหความรแ กนกทองเทย ว กจกร รมทช มชนในจงหวดพร ะนครศรอยธยา จดขน เนนประชาชนจากภายนอก ขา ดกา รประชาส มพน ธและดงดดควา มสนใจของ คน ในท องถ นในกา รจด กจกรรมรวมกน กบช มชน นกทองเทยวมหลายประเภท เนนการทองเทยวมากกวาการศกษาหาความรหรอสมผสบรรยากาศในชมชน ทงยงขาดการสนบสนนงบประมาณจากรฐบาลทเพยงพอ ตองเนนการสรางศาสนทายาทมากกวาการสรางศาสนสถาน การสอสารเรองภาษา โดยเฉพาะภาษาองกฤษ เชนจดใหมอาสาสมคร คอยตอนรบนกทองเทยวตางชาตทเขามาในชมชน สงเสรมการประชาสมพนธการทองเทยวชมชน โดยกระทรวงการทองเทยวและกฬาตองเปนผสนบสนนหลก ประชาสมพนธชมชนทเปนแหลงทองเทยวและชมชนทเพงเปดตวเองเปนแหลงทองเทยวโดยประชาสมพนธในทก ๆ สอ เชน โทรทศน วทย อนเตอรเนต หนงสอพมพ เพอกระตนใหประชาชนมความตองการทจะมาเทยวชมชน

ชมชนในจงหวดพระนครศรอยธยามงบประมาณในการพฒนาสงแวดลอมนอย ไมตอเนอง ขาดการวางแผนในการพฒนาสงแวดลอมในระยะยาว ขาดแผนปฏบตการประจาป ขาดการพฒนาสงแวดลอมอยางตอเนอง เนนการกอสรางมากกวาการพฒนาสงแวดลอม ความรมรน และการใชประโยชนอยางคมคาปญหาการจดการ ไดแก การจดการจราจรในชวงวนหยด และชวงเทศกาล รวมทงการจอดรถไมมระเบยบ ขาดขอมลในการประชาสมพนธ รปแบบการทองเทยว และการจดการ

๑๒๒

เสนทางการทองเทยว ทาใหเกดการกระจกตวของนกทองเทยวในแหลงทองเทยว ขาดการมสวนรวมระหวางภาครฐและองคกรการทองเท ยวหรอหนวยงานทเกยวของ และปญหาความซาซอนของหนวยงานทกากบดแลแหลงทองเทยว ขาดการบรหารจดการภายในชมชนทด ทงในเรอง ขอมลทนกทองเทยวจะไดรบการดแลกาลงคน การซาซอนของงาน การบรหารจดการรายได การบรหารจดการดแลสถานท ควรเนนความรมรนและสวยงามภายในชมชน เนนความสะอาด เปนระเบยบเรยบรอย สงบ พฒนาหองนาใหไดมาตรฐาน และมจานวนเพยงพอตอจานวนของนกทองเทยว มปายประชาสมพนธกจกรรม สถานท อยางชดเจน

๔.๒ กลไกการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา คอ PDCA และหลกธรรมในพระพทธศาสนา หมวดอทธบาทธรรม ดงน ดานการวางแผน ประกอบดวย เปดโอกาสใหคนในชมชนมสวนรวมในการจดการทองเทยวรวมกน จดทาแผนพฒนาชมชนโดยการมสวนรวมของทกฝาย แตงตงคนในชมชนทมความรมาชวยงาน หมนประชมกนเนองนตย ดานการปฏบต ประกอบดวย คนในชมชนทางานอยางเสยสละ อทศตนเพอสวนรวมและชมชน ดาเนนทกกจกรรมตามแผนทไดวางไวอยางรดกม คนในชมชนมสวนรวมในการพฒนาชมชนและเกดเปนความภาคภมใจในชมชน ใหทกฝายไดตรวจสอบผลการทางานของแตละฝายอยางตรงไปตรงมาและตอเนอง ดานการตรวจสอบ ประกอบดวย ยอมรบฟงความคดเหนจากทกภาคสวนและยนดทจะใหผอนตรวจสอบผลการดาเนนงานของชมชนของตนได แตงตงคณะกรรมการในการกากบ ตดตาม และประเมนผลงานอยางตอเนอง พฒนาชมชนอยางตอเนอง นาขอบกพรองไปปรบปรงแกไข เนนการมสวนรวมจากทกฝาย ดานการปรบปรง ประกอบดวย มวสยทศนในการพฒนาชมชนทเขมแขง มนคง มงคง ยงยน หมนพจารณาปรบปรงแผนงานทดาเนนการไปแลวมขอบกพรอง มการบนท กจดเดน จดดอย ของชมชน แลวนามาพฒนา เนนการทาประชาพจารณ รบฟงความคดเหนของคน ในชมชน

๔.๓ กลไกการบรหาร จดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนา จงหว ดพระนครศรอยธยา ประกอบดวย ๔ กลไก คอ การพฒนาสถานท การพฒนาคน การพฒนากจกรรม และการพฒนาสงแวดลอม ดงน

๑. กลไกการการจดสถานททองเทยวในชมชน ตามหลก ๕ ส ในการบรหารจดการแหลงทองเทยวนน สงแรกทจาเปนตองบรหารจดการคอ สถานท ในการบรหารจดการสถานทนนชมชนจาเปนตองบรหารจดการตามหลก ๕ ส ไดแก สะอาด ไมมขยะ ไมสกปรก สวาง ไฟฟาสวางทวถง ไมมมมอบ และปลอดภย ไมเปนอนตรายตอนกทองเทยว สงบ เงยบ ไมพลกพลาน มมมสงบ เยนสบาย สขลกษณ ปราศจากสงปฏกล ปลอดภย และคนในชมชนสขภาพด มระเบยบวนย

๒. กลไกการจดกจกรรมเพอรองรบการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในชมชน จงหวดพระนครศรอยธยา ประกอบดวย กจกรรมทออกแบบเพอใหนกทองเทยวไดสมผสความรสกผานประสาททง ๕ คอ รป เสยง กลน รส สมผส รป คอ การมองเหน นกทองเทยวสามารถมองเหนสงทชมชนนาเสนอไดอยางชดเจน เพราะสงแรกทนกทองเทยวจะสมผสไดคอการมองเหน ดงนนชมชนจงตองจดสถานทใหสะอาด รมเยน สวยงาม และมมมสาหรบการถายรปทแสดงถงเอกลกษณของทองถนนนๆ เสยง คอการไดยน ชมชนควรออกแบบกจกรรมทมการบรรยายประกอบ เพอใหนกทองเทยวเขาใจสงทชมชนกาลงนาเสนอผานเสยงพด หรอดนตร กลน ในด านของกลนนนเปนสง

๑๒๓

ดงดดใหนกทองเทยวอยกบชมชนนาน หากชมชนบรหารจดการเรองกลนไดด เชน ไมเหมน มกลนหอมของดอกไม สรางบรรยายกาศใหสดชน เปนตน รส คอรสชาต ชมชนตองมมมรบรองนกทองเทยว เพราะมนกทองเทยวจานวนมากทมาทองเทยวเ พอหาของกนทมรสชาตอรอย ดงนนชมชนจงตอบโจทยการทองเทย วของนกทองเทยวกลมนมาก สดทาย คอ สมผส คอการสรางรอยยม และสมพนธภาพทดของคนในชมชนกบนกทองเทยว คอทาใหนกทองเทยวเกดความประทบใจในการมาทองเทยวใหมากทสด

๓. กลไกการพฒนาสมรรถนะของคนในชมชน เพอเปนสวนหนงในการจดการทองเทยวในชมชนอยางยงยน ประกอดวยหลก ๔ ส คอ

๑. สรางแรงจงใจ การสรางแรงจงใจใหแกคนในชมชนเกดแรงบนดานใจและรสกภมใจในการเปนสวนหนงของการพฒนาชมชนของตนเอง เชน การเปนสมาชก เปนอาสาสมครของชมชน การมสวนรวมในการตดสนใจ การมสวนรวมในการดาเนนกจกรรมดวยตนเอง การมสวนรวมในการประเมนผล ปรบปรงชมชน และการมสวนรวมในการรบผลประโยชน เชน การนาสนคามาขาย การเปดรานคาในชมชน เปนตน

๒. สรางอปนสย การสรางอปนสยใหแกคนในชมชนใหมคณลกษณะ ๓ ประการ คอ ขยนทางาน มความสามคค และแบงงานกนทา

๓. สรางบทบาท การสงเสรมบทบาททางสงคมใหแกคนในชมชน รจกหนาทของตนเอง มการจดทาโครงสรางการบรหารหรอการมสวนรวมอยางชดเจน

๔. สรางความรความเขาใจ การสรางความรความเขาใจ เชน มความร เรองของชมชนของตนเอง การพฒนาทกษะ การมทกษะสง เชน ดานภาษา ดานการทามาหากน

๔. กลไกการพฒนาสงแวดลอมในชมชน เพอรองรบการทองเทยว เชน จดสถานททองเทยวอยางเหมาะสม จานวนนกทองเทยวไมเยอะเกนไป รบเทาทสามารถบรหารจดกา รได ไมสงผลกระทบตอสภาพแวดลอมของชมชน การสญจรไปมาสะดวก มปายบอกทางชดเจน การตอนรบด มแผนกตอนรบชดเจน ใหนกทองเทยวเกดความประทบใจในการมาทองเทยว คนในชมชนเปนกนเอง มอาหาร เครองดม ของทระลก เพยงพอ อากาศสบาย ไมรอนหรอเยนเกนไป มทใหพกผอน การเดนชมสถานทสะดวก

๕. อภปรายผล

การอภปรายผลการวจยครงน จะกลาวถงกลไกการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนา จงหวดพระนครศรอยธยา โดยผวจยจะกลาวถงประเดนสาคญและนาสนใจและนามาอภปรายดงน

๕.๑ กลไกการการจดสถานททองเทยวในชมชน ตามหลก ๕ ส ในการบรหารจดการแหลงทองเทยวนน สงแรกทจาเปนตองบรหารจดการคอ สถานท ในการบรหารจดการสถานทนนชมชนจาเปนตองบรหารจดการตามหลก ๕ ส ไดแก สะอาด ไมมขยะ ไมสกปรก สวาง ไฟฟาสวางทวถง ไมมมมอบ และปลอดภย ไมเปนอนตรายตอนกทองเทยว สงบ เงยบ ไมพลกพลาน มมมสงบ เยนสบาย สขลกษณ ปราศจากสงปฏกล ปลอดภย และคนในชมชนสขภาพด มระเบยบวนย

๑๒๔

ผลการวจยดงกลาวสอดคลองกบงานวจยของ นลรตน กลนจนทร และคณะ ไดวจยเรอง “ศกษาศาสนสถานทสาคญตอการอนรกษการทองเทยวของวดในกรงเทพมหานคร” ผลการวจยพบวา ๑. ศาสนสถานทสาคญของวดทเปนแหลงดงดดนกทองเทยวทงชาวไทยและชาวตางชาตมองคประกอบสาคญ คอ วดทง ๔๐ แหง มศาสนสถานสาคญ คอ พระพทธรป พระอโบสถ เจดย พระปรางค พระวหารหลวง ความสาคญของศาสนสถานคอ เปนวตถธรรมทแสดงสญลกษณทางศาสนาและพระรตนตรย เชน พระพทธรปแสดงสญลกษณถงพระพทธเจา พระอโบสถเปนทประกอบกจกรรมทางพระพทธศาสนาของพระสงฆ เจดย พระปรางคเปนทประดษฐานของพระบรมสารรธาตพระพทธเจา พระวหาร มกเปน สถาปตยกรรมและภาพจตรกรรมอนแสดงถงหลกธรรมทางพระพทธศาสนา ความสาคญของศาสนสถานสงแรก คอ เปนสงกอสรางทเกดจากแรงศรทธาทางพระพทธศาสนาและเปนสงทพระพทธศาสนกชนยดถอทางดานจตใจและยดถอเพอประกอบพธกรรมทางพระพทธศาสนา ขอเสนอแนะ ควรจดรกษาวดใหสะอาดรมรน เปนทรมเยนแหงจตใจและเปนท ศกษาหาความรเกยวกบศาสนสถาน และขนบธรรมเนยมประเพณอนดงามของชาตแกประชาชนทวไป และสงสาคญควรใหชมชนเขามามสวนรวมในการดแลรกษาศาสนสถานทสาคญ๕

๕.๒ กลไกการจดกจกรรมเพอรองรบการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในชมชน จงหวดพระนครศรอยธยา ประกอบดวย กจกรรมทออกแบบเพอใหนกทองเทยวไดสมผสความรสกผานประสาททง ๕ คอ รป เสยง กลน รส สมผส รป คอ การมองเหน นกทองเทยวสามารถมองเหนสงทชมชนนาเสนอไดอยางชดเจน เพราะสงแรกทนกทองเทยวจะสมผสไดคอการมองเหน ดงนนชมชนจงตองจดสถานทใหสะอาด รมเยน สวยงาม และมมมสาหรบการถายรปทแสดงถงเอกลกษณของทองถนนนๆ เสยง คอการไดยน ชมชนควรออกแบบกจกรรมทมการบรรยายประกอบ เพอใหนกทองเทยวเขาใจสงทชมชนกาลงนาเสนอผานเสยงพด หรอดนตร กลน ในดานของกลนนนเปนสงดงดดใหนกทองเทยวอยกบชมชนนาน หากชมชนบรหารจดการเรองกลนไดด เชน ไมเหมน มกลนหอมของดอกไม สรางบรรยายกาศใหสดชน เปนตน รส คอรสชาต ชมชนตองมมมรบรองนกทองเทยว เพราะมนกทองเทยวจานวนมากทมาทองเทยวเพอหาของกนทมรสชาตอรอย ดงนนชมชนจงตอบโจทยการทองเทย วของนกทองเทยวกลมนมาก สดทาย คอ สมผส คอการสรางรอยยม และสมพนธภาพทดของคนในชมชนกบนกทองเทยว คอทาใหนกทองเทยวเกดความประทบใจในการมาทองเทยวใหมากทสด ผลการวจยดงกลาวสอดคลองกบงานวจยของตตยาพร จารมณรตน ไดวจยเรอง “การบรณาการการเรยนรขามวฒนธรรมผานหลกสตรการทองเทยวในกลมประชาคมเศรษฐกจ” ผลจากการวจย แนวทางการบรณาการความรเกยวกบวฒนธรรมขามชาตทภาคการศกษาในทงสองประเทศควรดาเนนการตอไปน บรณาการความร เกยวกบวฒนธรรมขามชาตมากขนในหลกสตร โดยผสมผสานวธการสอนทหลากหลาย เชน การเรยนรผานการทศนศกษาหรอเขารวมกจกรรมในประเทศกลมประชาคมเศรษฐกจอาเซยน เพอสรางความเขาใจอนดระหวางกน เพมเนอหาเกยวกบวฒนธรรมอาเซยนในหลกสตรฯ เชน ภาษาทใชในกลมประเทศแถบอาเซยน

๕รศ.นลรตน กลนจนทร และคณะ, “ศกษาศาสนสถานทสาคญตอการอนรกษการทองเทยวของวดใน

กรงเทพมหานคร”, รายงานการวจย, (มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย), ๒๕๕๓.

๑๒๕

นอกจากน ควรมการเรงสรางความรวมมอระหวางสถาบนการศกษาในภมภาคอาเซยน กระตนใหเกดการรวมมอในทกภาค เชน โครงการฝกปฏบตงานทมผลตอบแทนทนา ดงดดใจ ใชสอ Social network สนบสนนการเรยนรระหวางวฒนธรรม เชน การจดทา web blog เพอใหนกศกษาใชเปนเวทในการอภปรายและเรยนรวฒนธรรมขามชาต เปนตน๖

๕.๓ กลไกการพฒนาสมรรถนะของคนในชมชน เพอเปนสวนหนงในการจดกา รทองเทยวในชมชนอยางยงยน ประกอดวยหลก ๔ ส คอ ๑. สรางแรงจงใจ การสรางแรงจงใจใหแกคนในชมชนเกดแรงบนดานใจและรสกภมใจในการเปนสวนหนงของการพฒนาชมชนของตนเอง เชน การเปนสมาชก เปนอาสาสมครของชมชน การมสวนรวมในการตดสนใจ การมสวนรวมในการดาเนนกจกรรมดวยตนเอง การมสวนรวมในการประเมนผล ปรบปรงชมชน และการมสวนรวมในการรบผลประโยชน เชน การนาสนคามาขาย การเปดรานคาในชมชน เปนตน ๒. สรางอปนสย การสรางอปนสยใหแกคนในชมชนใหมคณลกษณะ ๓ ประการ คอ ขยนทางาน มความสามคค และแบงงานกนทา ๓. สรางบทบาท การสงเสรมบทบาททางสงคมใหแกคนในชมชน รจกหนาทของตนเอง มการจดทาโครงสรางการบรหารหรอการมสวนรวมอยางชดเจน ๔. สรางความรความเขาใจ การสรางความรความเขาใจ เชน มความรเรองของชมชนของตนเอง การพฒนาทกษะ การมทกษะสง เชน ดานภาษา ดานการทามาหากน ผลการวจยดงกลาวสอดคลองกบงานวจยของ พระโอภาส โอภาโส (ศรกตตกล) ไดวจยเรอง การสงเสรมการทองเทยวเสนทางแสวงบญ ในมตทางพระพทธศาสนา ของวดในอาเภอพระนครศรอยธยา ผลการวจยพบวา ๑. ประชาชนทวไปมความคดเหนตอการสงเสรมการทองเทยวเสนทางแสวงบญ ในมตทางพระพทธศาสนา ของวดในอาเภอพระนครศรอยธยา ในภาพรวมอยในระดบมาก (X = ๓.๘๕, S.D. = ๐.๓๑๗) และเมอพจารณาเปนรายดาน พบวา อยในระดบมากทกดาน ดงน ดานการพฒนาศาสนสถาน (X = ๓.๙๕, S.D. = ๐.๓๕๗) ดานการพฒนาบคคลหรอบคลากรภายในวด (X = ๓.๘๓, S.D. = ๐.๔๓๗) ดานการพฒนากจกรรมภายในวด (X = ๓.๘๒, S.D. = ๐.๓๓๔) และดานการพฒนาสงแวดลอม (X = ๓.๘๑, S.D. = ๐.๓๑๗) ตามลาดบ

๒. ขอเสนอแนะเกยว กบการสงเสร มการท องเทย วเสนทางแสวงบญ ในมตทา งพระพทธศาสนา ของวดในอาเภอพระนครศรอยธยา คอ ควรสงเสรมใหพระภกษสามเณรและบคลา กรภายในวดไ ดพฒนาท กษะทางดานภาษาอ งกฤษและภาษ าอา เซยน พฒนาความรความสามารถของพระภกษสามเณรและบคลากรภายในวดใหเพมมากขน เชน การแนะนาประวตความเปนมาและความสาคญของวด และโบราณสถาน เปนตน ควรเนนกจกรรมการอนรกษศลปวฒนธรรมไทย เนนกจกรรมทางดานพระพทธศาสนามากกวาพทธพานชย เนนการสรางศาสนทายาทมากกวาการสรางศาสนสถาน เนนกจกรรมทเสรมปญญาใหแกประชาชน และเนนกจกรรมทมสวนรวมของภาคประชาชนและชมชน ควรเนนความรมรนและสวยงามภายในวด เนนความสะอาด

๖ตตยาพร จารมณรตน, “การบรณาการการเรยนรขามวฒนธรรมผานหลกสตรการทองเทยวในกลม

ประชาคมเศรษฐกจ”, รายงานการวจย, (คณะการบรการและการทองเทยว มหาวทยาลยสงขลานครนทร), ๒๕๕๔.

๑๒๖

เปนระเบยบเรยบรอย สงบ พฒนาหองนาใหไดมาตรฐาน และมจานวนเพยงพอตอจานวนของนกทองเทยว ควรมปายประชาสมพนธกจกรรม สถานท อยางชดเจน๗

๕.๔ กลไกการพฒนาสงแวดลอมในชมชน เพอรองรบการทองเทยว เชน จดสถานททองเทยวอยางเหมาะสม จานวนนกทองเทยวไมเยอะเกนไป รบเทาทสามารถบรหารจดการได ไมสงผลกระทบตอสภาพแวดลอมของชมชน การสญจรไปมาสะดวก มปายบอกทางชดเจน การตอนรบด มแผนกตอนรบชดเจน ใหนกทองเทยวเกดความประทบใจในการมาทองเทยว คนในชมชนเปนกนเอง มอาหาร เครองดม ของทระลก เพยงพอ อากาศสบาย ไมรอนหรอเยนเกนไป มทใหพกผอน การเดนชมสถานทสะดวก ผลการวจยดงกลาวสอดคลองกบงานวจยของพระครภาวนาวชรคณ (วชรนทร วชรธมโม) ไดศกษาวจยเรอง “รปแบบการพฒนาวดใหเปนแหลงทองเทยวเชงวฒนธรรม ในจงหวดพระนครศรอยธยา” ผลการวจยพบวา สภาพทวไปในการพฒนาวดใหเปนแหลงทองเทยวเชงวฒนธรรม ในจงหวดพระนครศรอยธยา พบวา วดในจงหวดพระนครศรอยธยามโบราณสถาน โบราณวตถ จานวนมาก ทเปนเอกลกษณเฉพาะตน มประวตศาสตรความเปนมาอนยาวนาน มการอนรกษโบราณสถานและโบราณวตถใหอยในสภาพทด มการพฒนาบคลากรและบคคลภายในวดใหสอดคลอง กบการเผยแผพระพทธศาสนาเชงรก มการแ ตงตงพระสงฆผ มความรความสามารถในการบรหารจดการวดและมการพฒนาวดไปแนวทางเดยวกน โดยมหนวยงานราชการคอยใหความรผานโครงการตางๆ เกยวกบการอนรกษโบราณสถาน โบราณวตถแกพระสงฆ และไดรบงบประมาณจากสานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต องคการบรหารสวนจงหวด กรมศลปากร และอนๆ ในการสนบสนนกจกรรมและการปรบภมทศนวดใหสวยงาม สะอาด เปนระเบยบ และสงเสรมการทองเทยว โดยเนนการพฒนาวดใหเปนแหลงทองเทยวเชงปฏบตธรรม เชงอนรกษศลปวฒนธรรม โบราณสถาน โบราณวตถ และประวตศาสตร ๓) รปแบบการพฒนาวดใหเปนแหลงทองเทยวเชงวฒนธรรม ในจงหวดพระนครศรอยธยา ไดแก รปแบบท ๑ การอนรกษโบราณสถาน และโบราณวตถใหมความมนคง แขงแรง และคงไวซงเอกลกษณความเปนไทยอยางแทจรง รปแบบท ๒ การพฒนาทกษะทางดานภาษาและวฒนธรรมทองถนของบคลากรอยางมประสทธภาพ รปแบบท ๓ จดกจกรรมการทองเท ยวลกษณะเชงปฏ บตธ รรม บ รณากา รกบกา รอนรก ษโบรา ณสถาน และศกษาประวตศาสตรความเปนมา รปแบบท ๔ บรณาการวถชวตความเปนไทย รวมกบศาสนาอนอยางสนตสข ดวยกลยทธ ๙ ประการ๘ ๖. ขอเสนอแนะ

ผลการวจยเรอง “กลไกการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนา จงหวดพระนครศรอยธยา” ผวจยขอเสนอแนะดงน

๖.๑ ขอเสนอแนะเชงนโยบาย

๗ พระโอภาส โอภาโส (ศรกตตกล) , “การสง เสรมการทองเทยวเสนทางแสวงบญ ในมตทาง

พระพทธศาสนา ของวดในอาเภอพระนครศรอยธยา”, วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต, (สาขาวชาการจดการเชงพทธ บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๙).

๘ พระครภาวนาวชรคณ (วชรนทร วชรธมโม), “รปแบบการพฒนาวดใหเปนแหลงทองเทยวเชงวฒนธรรม ในจงหวดพระนครศรอยธยา”, วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต, (สาขาวชาการจดการเชง พทธ บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๗).

๑๒๗

ในการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนา จงหวดพระนครศรอยธยา นนตองอาศยแรงขบเคลอนนโยบายจากทงภาครฐและภาคคณะสงฆ ซงผวจยขอเสนอแนะดงน

๑. คณะสงฆ รวมกบ สานกงานพระพทธสาสนา สานกงานการทองเทยวแหงประเทศไทย รวมกนจดเคมเปนสงเสรมการทองเทยวของจงหวดพระนครศรอยธยา โครงการไหวพระ ๙ วด ๙ อารามขน

๒. องคการบรหารสวนจงหวด รวมกบการทองเทยวจงหวดพระนครศรอยธยารวมกนพฒนาสถานททองเทยวในชมชนอยางตอเนอง

๖.๒ ขอเสนอแนะเชงปฏบต ในการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนา จงหวดพระนครศรอยธยา ตอง

อาศยความรวมมอจากทกฝาย ซงผวจยขอเสนอแนะดงน ๑. ในการบรหารจดการสถานทนนชมชนจาเปนตองบรหารจดการตามหลก ๕ ส ไดแก

สะอาด ไมมขยะ ไมสกปรก สวาง ไฟฟาสวางทวถง ไมมมมอบ และปลอดภย ไมเปนอนตรายตอนกทองเทยว สงบ เงยบ ไมพลกพลาน มมมสงบ เยนสบาย สขลกษณ ปราศจากสงปฏกล ปลอดภย และคนในชมชนสขภาพด มระเบยบวนย

๒. ชมชนตองออกแบบกจกรรมสาหรบนกทองเทยว เ พอใหนกทองเทยวไดสมผ สความรสกผานประสาททง ๕ คอ รป เสยง กลน รส สมผส รป อยางครบวงจร

๓. ผนาชมชนตองสรางแรงจงใจใหคนในชมชน สรางอปนสยท ด แบงงานกนทาอยางชดเจน และสรางความเขาใจใหคนในชมชน

๖.๓ ขอเสนอเพอการวจยครงตอไป ผลการวจยเรอง “กลไกการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนา จงหวด

พระนครศรอยธยา” ผวจยขอเสนอแนะในสวนทสามารถตอยอดจากงานวจยฉบบนดงน ๑. ควรศกษาเรองกลไกการขบเคลอนการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมต

ศาสนา จงหวดพระนครศรอยธยาสการปฏบต ๒. ควรศกษาประสทธภาพและประสทธผลการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผาน

มตศาสนา จงหวดพระนครศรอยธยา เอกสารอางอง ๑ หนงสอ : บญเลศ จตตงวฒนา. การพฒนาการทองเทยวแบบยงยน. กรงเทพมหานคร : บรษท เพรส แอนด

ดไซน จากด, ๒๕๔๘. ราณ อสชยกล. การทองเทยวเชงวฒนธรรมในเอกสารการสอนชดวชาประสบการณวชาชพการ

จดการการทองเทยว = Professional experience in tourism management. นนทบร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, ๒๕๔๖.

๒ วทยานพนธ/รายงานการวจย : พระโอภาส โอภาโส ศรกต ตกล . “ การสงเสร มกา รทองเท ยว เสนทางแสวงบญ ในมตทา ง

พระพทธศาสนา ของวดในอาเภอพระนครศรอยธยา ”. วทยานพนธพทธศาสตร

๑๒๘

มหาบณฑต. สาขาวชาการจดการเชงพทธ บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๙.

พระครภาวนาวชรคณ วชรนทร วชรธมโม. “รปแบบการพฒนาวดใหเปนแหลงทองเทยวเชงวฒนธรรม ในจงหวดพระนครศรอยธยา ”. วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต. สาขาวชาการจดการเชงพทธ บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๗.

ตตยาพร จารมณรตน. “การบรณาการการเรยนรขามวฒนธรรมผานหลกสตรการทองเทยวในกลมประชา คมเศรษฐกจ” . รายง านการว จย . คณะกา รบรการ และการทองเทย ว มหาวทยาลยสงขลานครนทร, ๒๕๕๔.

๑๒๙

ภาคผนวก ข กจกรรมเกยวของกบการนาผลจากการวจยไปใชประโยชน

๑๓๐

๑๓๑

๑๓๒

ภาคผนวก ค ตารางเปรยบเทยบวตถประสงค กจกรรมทวางแผนไว และกจกรรมทได

ดาเนนการและผลทไดรบของโครงการ

๑๓๓

ตารางเปรยบเทยบวตถประสงค กจกรรมทวางแผนไว และกจกรรมทไดด าเนนการและผลทไดรบของโครงการ

กจกรรม ผลทไดรบ บรรลวตถประสงค โดยท าให

๑. ศกษาข อมลจ า กเอกสาร ตารา แนวคด ทฤษฎทเกยวของ

-ทร า บแน ว คดแล ะทฤษฎ เ ก ย ว กบ กา รบรหารการจดการ -ทร า บแน ว คดแล ะทฤษฎ เ ก ย ว กบ กา รทองเทยว -ทรา บผลงา นว จยทเกยวของ -สามารถกาหนดกรอบแนวคดในการวจยได

ขอ ๑ ทาใหสามารถนาไปสการกาหนดแนวทา งและกรอบดาเนนการวจยได

๒. ศกษาข อมลจ า กกล มเปา หมาย ดวยกา รส มภ า ษ ณผ ใ หขอมลสาคญ

-ท ร า บ บ ร บ ท ข อ งช ม ช น ใ น จ ง ห ว ดพระนครศรอยธยา -ทร าบสภา พปญหาการทองเทยวในชมชน ผ า น ม ต ศา ส น า ใ นจ ง ห ว ดพระนครศรอยธยา -ท ร า บ ก ล ไ ก ก า รท อง เท ย ว ในช มช น ผ า น ม ต ศา ส น า ใ นจ ง ห ว ดพระนครศรอยธยา

ขอ ๑ – ๒ สา มา รถ ว เ คร า ะ หก ล ไ ก ก า ร บ ร ห า รจดการการทองเทยวใน ช ม ช น ผ า น ม ตศ า ส น า จ ง ห ว ดพระนครศรอยธยาได

๔. การเกบขอมลดวย กา ร จดสนทนากล มเ ฉ พ า ะ ( Focus Group Discussion) กบผเชยวชาญจานวน ๑๒ ทาน

ย น ย น ส น อ แ น วทางกา รสงเสรมกา รบร ห า ร จ ดกา รกา รท อง เท ย ว ในช มช น ผ า น ม ต ศา ส น า ใ นจ ง ห ว ดพระนครศรอยธยา ทผ ว จ ย เ ส น อ แ ล ะ

ขอ ๑-๓ ไดสนอแนวทางกา รสง เสร มกา ร บร ห า รจดการการทองเทยวใน ช ม ช น ผ า น ม ตศ า ส น า ใ น จ ง ห ว ดพระนครศรอยธยา ทถกตอง

๑๓๔

กจกรรม ผลทไดรบ บรรลวตถประสงค โดยท าให เพม เตมในส วนท ย งขาดอยใหบรบรณมากยงขน

๕ . ร า ย ง า น ฉ บ บสมบรณ

ไ ด ร า ย ง า น ฉ บ บสมบ ร ณ ท ส า ม า ร ถตอบวตถประสงคของโครงการวจยทง ๓ ขอ คอ ๑. เ พอศกษา สภา พปญหาการทองเทย วใน ช ม ช น ผ า น ม ตศ า ส น า ใ น จ ง ห ว ดพระนครศรอยธยา ๒. เ พอ ศกษากลไกการทองเทยวในชมชน ผ า น ม ต ศา ส น า ใ นจ ง ห ว ดพระนครศรอยธยา ๓. เ พอ เ ส นอ แ น วทางกา รสงเสรมกา รบร ห า ร จ ดกา รกา รท อง เท ย ว ในช มช น ผ า น ม ต ศา ส น า ใ นจ ง ห ว ดพระนครศรอยธยา

ขอ ๑ – ๓ ไดรายงานการวจยท มคณคาสา มา รถตอบวตถประสงคของการว จ ย แล ะน า ไ ป ใ ชประโยชนได -ไดช ดอง คควา มร ทสามารถเผยแพรได

๑๓๕

ภาคผนวก ง เครองมอวจย สมภาษณ / ชอผทรงคณวฒ

๑๓๖

แบบสมภาษณเพอการวจย เรอง “กลไกการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนา

จงหวดพระนครศรอยธยา” ค าชแจง

แบบสมภาษณเพอการวจย เรอง “กลไกการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนา จงหวดพระนครศรอยธยา” จดทาขนเพอรวบรวมขอมลสาคญจากผทรงคณวฒทมสวนเกยวของกบการจดการทองเทยวภายในวดจงหวดพระนครศรอยธยา คาตอบทไดจากการสมภาษณจะนาไปสงเคราะหขอมล แลวสรางแนวทางการสงเสรมการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา ตอไป

แบบสมภาษณแบงออกเปน ๔ สวน คอ สวนท ๑ เปนขอมลสวนบคคลของผใหขอมลสาคญ สวนท ๒ เปนคาถามเกยวกบสภาพปญหาการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาใน

จงหวดพระนครศรอยธยา มจานวน ๒ ขอ สวนท ๓ เปนคาถามเกยวกบกลไกการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวด

พระนครศรอยธยา มจานวน ๓ ขอ สวนท ๔ เปนคาถามเกยวกบแนวทางการสงเสรมการบรหารจดการการทองเทยวใน

ชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา มจานวน ๔ ขอ ทงน ผวจยขออนญาตผใหขอมลสาคญ ในการบนทกเสยง จดบนทก และถายภาพ

ระหวางทาการสมภาษณทกขนตอน เพอประกอบรายงานการวจย หวงเปนอยางยงวาจะไดรบความเมตตาเออเฟอขอมลทางวชาการเปนอยางด

คณะผวจย

๑๓๗

สวนท ๑ ขอมลสวนบคคล ๑) ชอ-นามสกล ผใหขอมลสาคญ......................................................................................................... ๒) ทอย.................................................................................................................................................. ๓) ตาแหนง............................................................................................... ............................................. ๔) สงกด................................................................................................................................................. ๕) เบอรโทรศพท...................................................................................... ............................................. สวน ท ๒ ค าถาม เกยวกบสภาพปญหา การ ทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหว ดพระนครศรอยธยา มจ านวน ๒ ขอ

๒.๑ ทานคดวาสภาพปญหาการทองเทยวในชมชนในจงหวดพระนครศรอยธยา เปนอยางไร ๒.๑.๑ สภาพปญหาดานสถานท ๒.๑.๒ สภาพปญหาดานคน ๒.๑.๓ สภาพปญหาดานกจกรรม ๒.๑.๔ สภาพปญหาดานสงแวดลอม

๒.๒ ทานคดวาสภาพปญหาการทองเทยวดงกลาวขางตน จะแกปญหานนอยางไร และใครเปนผรบผดชอบในการแกไขปญหาดงกลาว ๒.๒.๑ สภาพปญหาดานสถานท

วธแกไขปญหา คอ ผรบผดชอบในการแกไขปญหา คอ

๒.๒.๒ สภาพปญหาดานคน วธแกไขปญหา คอ ผรบผดชอบในการแกไขปญหา คอ

๒.๒.๓ สภาพปญหาดานกจกรรม วธแกไขปญหา คอ ผรบผดชอบในการแกไขปญหา คอ

๒.๒.๔ สภาพปญหาดานสงแวดลอม วธแกไขปญหา คอ ผรบผดชอบในการแกไขปญหา คอ

๑๓๘

สวนท ๓ ค าถามเกยวกบกลไกการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา มจ านวน ๓ ขอ ๓.๑ ทา คดว ากลไก ใดทน ามา ใช ในกา ร จดกา รกา รท อง เท ย วในช มชน ในจ งหว ดพระนครศรอยธยาใหประสบผลสาเรจ ๓.๒ PDCA เปนหนงในกลไกทนามาใชในการจดการทองเทยวในชมชนไดอยางไรบาง ดานการวางแผนงาน ดานการปฏบตตามแผนงาน ดานการตรวจสอบผลการดาเนนงาน ดานแนวปฏบตทดในการจดการทองเทยวในชมชน ๓.๓ ทานคดวาหลกธรรมในพระพทธศาสนา หมวดอทธบาทธรรม นามาใชในการการจดการทองเทยวในชมชนไดอยางไรบาง หลกฉนทะ หลกวรยะ หลกจตตะ หลกวมงสา สวนท ๔ ค าถามเกยวกบแนวทางการสงเสรมการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา มจ านวน ๔ ขอ

๔.๑ การจดสถานททองเทยวในชมชน ตามหลก ๕ ส คอ สะอาด สวาง สงบ สขลกษณ เสรมสรางลกษณะนสย ควรจดอยางไรบาง

สะอาด คอ กจกรรมทควรสงเสรม ไดแก

สวาง คอ กจกรรมทควรสงเสรม ไดแก

สงบ คอ กจกรรมทควรสงเสรม ไดแก

สขลกษณ คอ กจกรรมทควรสงเสรม ไดแก

เสรมสรางลกษณะนสย คอ กจกรรมทควรสงเสรม ไดแก

๔.๒ การพฒนาสมรรถนะของคนในชมชน เพอเปนสวนหนงในการจดการทองเทยวในชมชนอยางยงยนควรด าเนนการอยางไร

๑๓๙

๔.๒.๑ การสรางแรงจงใจใหแกคนในชมชน เพอเปนสวนหนงในการจดการทองเทยวในชมชนอยางยงยน

๔.๒.๒ การสรางอปนสยใหแกคนในชมชน เพอเปนสวนหนงในการจดการทองเทยวในชมชนอยางยงยน

๔.๒.๓ การสงเสรมบทบาททางสงคมใหแกคนในชมชน เพอเปนสวนหนงในการจดการทองเทยวอยางเปนรปธรรม

๔.๒.๔ การสรางความรความเขาใจในเรองการทองเทยวในชมชนใหแกคนในชมชน เพอเปนสวนหนงในการจดการทองเทยวอยางเปนรปธรรม

๔.๒.๕ การพฒนาทกษะในเรองการทองเทยวในชมชนใหแกคนในชมชน เพอเปนสวนหนงในการจดการทองเทยวอยางเปนรปธรรม ๔.๓ การจดกจกรรมเพอรองรบการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา ควรมกจกรรมใดบาง ๔.๓.๑ กจกรรมทสงเสรมทางดานกาย (กายภาวนา)

๔.๓.๑ กจกรรมทสงเสรมทางดานจต (จตภาวนา) ๔.๓.๑ กจกรรมทสงเสรมทางดานสงคม (สลภาวนา) ๔.๓.๑ กจกรรมทสงเสรมทางดานปญญา (ปญญาภาวนา)

๔.๔ ชมชนควรพฒนาสงแวดลอมในชมชน เพอรองรบการทองเทยวไดอยางบาง ๔.๔.๑ ดานอาวาสสปปายะ คอ สถานท ๔.๔.๒ ดานโคจรสปปายะ คอ การเดนทาง ๔.๔.๓ ดานกสสสปปายะ คอ การตอนรบ ๔.๔.๔ ดานปคคลสปสสยะ คอ คนในชมชน ๔.๔.๕ ดานโภชนสปปายะ คอ อาหาร เครองดม ของทระลก ๔.๔.๖ ดานอตสปปายะ คอ ฤดอนเปนทสบาย ๔.๔.๗ ดานอรยาปาถสปปายะ คอ การเคลอนไหวอนเปนทสบาย

๑๔๐

แบบสงเกตการณแบบไมมสวนรวม เรอง “กลไกการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนา

จงหวดพระนครศรอยธยา” ผสงเกตการณชอ........................................................................................................ สถานททเขาไปสงเกต................................................................................................. สงเกตเมอวนท...................................................เวลา................................................. อปกรณทใชในการสงเกต............................................................................................. วธการในการสงเกต......................................................................................................

ท รายการ สงทสงเกตเหน

สงทคนพบเพมเตม ม ไมม

๑. ดานสถานท สะอาด ไมมขยะ สวาง ไฟฟาเขาถง ปลอดภย สงบ เงยบ ไมพลกพลาน สขลกษณ ปราศจากสงปฏกล คนในชมชนสขภาพด มวนย ๒. ดานคนในชมชน ขยนทางาน มความสามคค แบงงานกนทา รหนาท มความรเรองของชมชน มทกษะสง ๓. ดานกจกรรม

๑๔๑

ท รายการ สงทสงเกตเหน

สงทคนพบเพมเตม ม ไมม กจกรรมดานกาย กจกรรมดานจต กจกรรมดานสงคม กจกรรมดานศล ๔. ดานสงแวดลอม จดสถานททองเทยวอยาง

เหมาะสม

นกทองเทยวไมเยอะเกนไป การสญจรไปมาสะดวก การตอนรบด คนในชมชนเปนกนเอง มอาหาร เครองดม ของทระลก

เพยงพอ

อากาศสบาย ไมรอนหรอเยนเกนไป

มทใหพกผอน การเดนชมสถานทสะดวก ขอคดเหนเพมเตมจากการเขาไปสงเกตการณในครงน......................................................................... .. ............................................................................................................................. ................................... ............................................................................................................................. ................................... .............................................................. ..................................................................................................

๑๔๒

ภาคผนวก จ รปภาพกจกรรมดาเนนการวจย

๑๔๓

๑๔๔

๑๔๕

ภาคผนวก ฉ ประวตคณะผวจย

แบบสรปโครงการวจย

๑๔๖

ประวตผวจย

๑. ชอ – นามสกล (ภาษาไทย) พระครวนยธรเอก ชนวโส (เฉยประทม)

ชอ – นามสกล (ภาษาองกฤษ) Phrakhruwinaithorn Ek Jinavamso (Choeiprathum)

๒. เลขหมายบตรปะจ าตวประชาชน ๕ ๑๐๑๔ ๐๐๐๓๙ ๕๖ ๘

๓. ต าแหนงปจจบน อาจารยประจาหลกสตรพทธศาสตรบณฑต ภาควชารฐศาสตร คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๔. หนวยงานและสถานทอ ยทตดตอไดสะดวก พรอมหมายเลขโทร ศพท โทรสาร และไปรษณยอเลกทรอนกส (E-mail) ทอยปจจบน หลกสตรพทธศาสตรบณฑต ภาควชารฐศาสตร คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย สถานทท างาน หลกสตรพทธศาสตรบณฑต ภาควชารฐศาสตร คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย โทรศพท ๐๘-๙๕๓๓-๓๙๙๒ E-mail eak_mcu1@hotmail.com

๕. ประวตการศกษา ๕.๑ ปรญญาเอก พทธศาสตรดษฎบณฑต (สาขาวชาการจดการเชงพทธ) สถาบน มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ป ๒๕๕๘ ๕.๒ ปรญญาโท พทธศาสตรมหาบณฑต (สาขาวชาการจดการเชงพทธ) สถาบน มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ป ๒๕๕๕ ๕.๓ ปรญญาตร พทธศาสตรบณฑต (สาขาวชาการจดการเชงพทธ) (เกยรตนยมอนดบหนง) สถาบน มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ป ๒๕๕๓ ๕.๔ นกธรรมชนเอก

๖. สาขาวชาการทมความช านาญพเศษ (แตกตางจากวฒการศกษา) ระบสาขาวชาการท าการวจยวาเปนผอ านวยการแผนงานวจย หวหนาโครงการวจยหรอผรวมวจยในแตละงานวจย

๗. ประสบการณทเกยวของกบการบรหารงานวจยทงภายในและภายนอกประเทศ โดยระบสถานภาพในการ (ไมม)

๑๔๗

นกวจยรวม ๑. ชอ – นามสกล (ภาษาไทย)

พระมหากฤษฎา กตตโสภโณ (แซหล) ชอ – นามสกล (ภาษาองกฤษ)

Phramaha Krisada Kittisobhano (Saelee) ๒. เลขหมายบตรปะจ าตวประชาชน

๑ ๘๐๙๙ ๐๐๐๕๔ ๙๘ ๐ ๓. ต าแหนงปจจบน

อา จ า รย ป ร ะจ า หล กส ตร พทธศา สตร ดษฎ บณฑ ต ภ า คว ช า ร ฐศา สต ร คณะสงคมศาสตรมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๔. หนวยงานและสถานทอ ยทตดตอไดสะดวก พรอมหมายเลขโทร ศพท โทรสาร และไปรษณยอเลกทรอนกส (E-mail) ทอยปจจบน หล กส ตรพทธศาสตร ดษฎ บณฑ ต ภ า คว ชา ร ฐศาสตร คณะสงคมศาสตร

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย สถานทท างาน หล กส ตรพทธศาสตร ดษฎ บณฑ ต ภ า คว ชา ร ฐศาสตร คณะสงคมศาสตร

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย โทรศพท ๐๘-๑๙๓๑-๔๙๙๗ E-mail maha_krisada@hotmail.com

๕. ประวตการศกษา ๕.๑ ปรญญาเอก พทธศาสตรดษฎบณฑต (สาขาวชาการจดการเชงพทธ) สถาบน มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ป ๒๕๕๘ ๕.๒ ปรญญาโท พทธศาสตรมหาบณฑต (สาขาวชาการจดการเชงพทธ) สถาบน มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ป ๒๕๕๕ ๕.๓ ปรญญาตร พทธศาสตรบณฑต (สาขาวชาการจดการเชงพทธ) (เกยรตนยมอนดบหนง) สถาบน มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ป ๒๕๕๔ ๕.๔ นกธรรมชนเอก, เปรยญธรรม ๖ ประโยค

๖. สาขาวชาการทมความช านาญพเศษ (แตกตางจากวฒการศกษา) ระบสาขาวชาการท าการวจยวาเปนผอ านวยการแผนงานวจย หวหนาโครงการวจยหรอผรวมวจยในแตละงานวจย

๑. การวางแผนกลยทธการจดการบรหารจดการ ๒. พระไตรปฎก ภาษาบาล พระพทธศาสนา ๓. เปนวทยากรฝกอบรมไดหลายหลกสตร เชน การบรหารองคกร คณธรรมจรยธรรม

เปนตน ๔. มความเชยวชาญในการสอน การบรรยาย การฝกอบรม ๕. มความเชยวชาญในการทางานวจยทงเชงปรมาณ และคณภาพ ๖. ใชคอมพวเตอรไดด สามารถจดการระบบฐานขอมลไดเปนอยางด

๑๔๘

๗. สามารถใชภาษาองกฤษได ๗. ประสบการณทเกยวของกบการบรหารงานวจยทงภายในและภายนอกประเทศ โดย

ระบสถานภาพในการวจย พระมหากฤษฎา กตตโสภโณ และพระมหากาพล คณงกโร. (๒๕๕๘). การสรางความปรองดองสมานฉนทดวยการขบเคลอนโครงการหมบานรกษาศล ๕ จงหวดพระนครศรอยธยา. สถาบนวจยพทธศาสตร : มหาวทยาลยจฬาลงกรณราชวทยาลย. ตพมพในวารสาร มจร สงคมศาสตรปรทรรศน, ปท 5 ฉบบท 3 กนยายน – ธนวาคม 2559 . หนา 55-62.

๑๔๙

นกวจยรวม ๑. ชอ – นามสกล (ภาษาไทย)

พระปลดประดสษฐ ฐตาโภ (ประคองสาย) ชอ – นามสกล (ภาษาองกฤษ)

Phrapalad Pradisist Thitabho , Dr. ๒. เลขหมายบตรปะจ าตวประชาชน

๓. ต าแหนงปจจบน

นกวชาการศกษา ภาควชารฐศาสตร คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๔. หนวยงานและสถานทอ ยทตดตอไดสะดวก พรอมหมายเลขโทร ศพท โทรสาร และไปรษณยอเลกทรอนกส (E-mail) ทอยปจจบน ภาควชารฐศาสตร คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย สถานทท างาน ภาควชารฐศาสตร คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย โทรศพท ๐๘๒-๕๕๑๕๙๙๑ E-mail tep2520@hotmail.com

๕. ประวตการศกษา ๕.๑ ปรญญาเอก พทธศาสตรดษฎบณฑต (สาขาวชาการจดการเชงพทธ) สถาบน มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ป ๒๕๕๘ ๕.๒ ปรญญาโท พทธศาสตรมหาบณฑต (สาขาวชาการจดการเชงพทธ) สถาบน มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ป ๒๕๕๕ ๕.๓ ปรญญาตร พทธศาสตรบณฑต (สาขาวชาการจดการเชงพทธ) (เกยรตนยมอนดบหนง) สถาบน มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ป ๒๕๕๔

๖. สาขาวชาการทมความช านาญพเศษ (แตกตางจากวฒการศกษา) ระบสาขาวชาการท าการวจยวาเปนผอ านวยการแผนงานว จย หวหนาโครงการวจยหรอผรวมวจยในแตละงานวจย

๑. การวางแผนกลยทธการจดการบรหารจดการ ๒. พระไตรปฎก ภาษาบาล พระพทธศาสนา ๓. เปนวทยากรฝกอบรมไดหลายหลกสตร เชน การบรหารองคกร คณธรรมจรยธรรม

เปนตน ๔. มความเชยวชาญในการสอน การบรรยาย การฝกอบรม ๕. มความเชยวชาญในการทางานวจยทงเชงปรมาณ และคณภาพ ๖. ใชคอมพวเตอรไดด สามารถจดการระบบฐานขอมลไดเปนอยางด ๗. สามารถใชภาษาองกฤษได

๗. ประสบการณทเกยวของกบการบรหารงานวจยทงภายในและภายนอกประเทศ โดยระบสถานภาพในการวจย

๑๕๐

๑๕๑

แบบสรปโครงการวจย (เพออนมตจบโครงการวจย) สถาบนวจยพทธศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

-------------------------------- ๑. สญญาเลขท ว.๒๒๖/๒๕๖๐ ๒. ชอ โครงการ กลไกกา รบรห ารจ ดการการทองเทยว ในชมชน ผา นม ตศาสนา จงหว ดพระนครศรอยธยา ๓. หวหนาโครงการวจย/นกวจย พระครวนยธรเอก ชนวโส, ดร., พระมหากฤษฎา กตตโสภโณ, ดร.๙ พระปลดประดสษฐ ฐตาโภ, ดร.

หนวยงานทสงกด คณะสงคมสาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย โทรศพท ๐๘-๙๕๓๓-๓๙๙๒ E-mail eak_mcu1@hotmail.com ๔. ความส าคญ/ความเปนมา/ประเดนปญหากอนการวจย

การทองเทยวของประเทศในระยะทผานมา ไดสะทอนใหเหนถงความสาเร จ ของการเตบโตในเชงปรมาณทงจานวนนกทองเทยวและรายไดจากการทองเทยว แตยงคงมปญหา ในเชงคณภาพ ทเปนภยคกคามตอการพฒนาอยางยงยนในอนาคต อาทความเสอมโทรมของแหลงทองเทยวจากการกระจกตว ของนกทองเทยว ปญหาความปลอดภยนกทองเทยว ขาดแคลนโครงสรางพนฐานเพอการเขาถงและการ เชอมโยงแหลงทองเทยว และการรองรบการขยายตว ของสาขาการทองเทยวใหมๆ บคลากรการทองเทยว ยงขาดแคลนทงดานปรมาณและคณภาพ ปญหาในการบงคบใชกฎหมาย๑๐ พระพทธศาสนาเปนปจจยสาคญในการกาหนดวถชวตของชาวไทย โดยเฉพาะอยางยงเปนแหลงทรวบรวม งานศลปะ วทยาการและความรมากมายหลายสาขา ตลอดจนเปนแหลง รวมของ ศลปกรรมทม คา เชน โบราณสถาน โบราณวตถ และจตรกร รมฝาผน ง ซงงานศลปกรรมตางๆ เหลานนบเปนมรดกทางวฒนธรรม อนลา คา และเปนเสมอนเอกลกษณ ของความเปนชาตไทย ปจจบนวดมสถานทสาคญประกอบไปดวย ศลปวฒนธรรมทสะทอนใหเหน อารยธร รมและควา มเจ รญของชาต อนเปนแหลง รวม ท สามารถ ศกษาย อนกลบไ ดใน ดา นประวตศาสตร โบราณคด วฒนธรรม ศลปกรรม สถาปตยกรรมรวมทงความเชอมโยงความเปนมาของวฒนธรรมกบชมชนและการตงถนฐานของอกทงสภาพแวดลอมทางธรรมชาตทสวยงาม สงบตามหลกพระพทธศาสนา

ฉะนน วดจงเปนสถานททรงคณคา เพราะเปนแหลงรวมของวฒนธรรมมทรพยากร ทางกายภาพ ทรพยากรทงทเปนรปธรรมและนามธรรม เพยงแตจะถายทอดออกไปไดอยางไร ถาเราไปแยกสวนไมไดมองอยางตอเนองเปนเหตเปนผล เรากจะทาไดเพยงแคมาวดเพอถายรปสวยงาม ชาวตางชาตจานวนมากทมพนฐานศาสนา และวฒนธรรมตางกนกมาเพยงแคถายรป บางครง

๙ Department of Political Science, Faculty of Social Sciences, Mahachulalongkorn-

rajavidyalaya University

๑๐ กระทรวงการทองเทยวและกฬา, (๒๕๕๘), ยทธศาสตรการทองเทยว พ.ศ. ๒๕๕๘ -๒๕๖๐. หนา ๑๘.

๑๕๒

กมาทากรยาทไมเหมาะสม คนไทยบางกลมมากไมไดสรางเสรมปญญา สวนหนงอาจจะเปนเพราะวดไมไดแสดงบทบาทอยางชดเจนวาจะพฒนาสงคม ทงทบทบาทของวดสามารถสนองประโยชน ไดทง ๒ ดาน ทงดานเศรษฐกจและสงคมและดานการนารายไดเขามาทานบารงวด ทานบารงทองถน จงหวดและประเทศโดยรวม ขณะเดยวกนวดกเปนแหลงทสามารถใหความรความคดทกวางขวางขน ใหความสงบ ความรมเยนกบผมาเยอน ทาใหพทธศาสนกชนเขาใจพทธศาสนาไดดขน วฒนธรรมของชมชน ของสงคมไมวาทใดในโลก ไมมอะไรเปนหลกเทากบศาสนา ศาสนาเปนรากเหงาของ การตงชมชนสงคม โดยเฉพาะในประเทศไทยเปนเมองแหงพระพทธศาสนา การทองเทยวเชงพทธศาสนา จงเปนอกทางเลอกหนงทกระแสสงคมในปจจบนใหความตองการ เนองจากการทองเทยวเช งพระพทธศาสนาเปนการเดนทาง ทนกทองเทยวปฏบตตนใหกลายเปนสวนหนงของวฒนธรรม ของสงคมไทย การทองเทยวเชงพทธศาสนา มาจากคาวา Buddhist Tourism ซงสามารถสรปความหมายของการทองเทยวเชงพทธศาสนาไดคอ ๑) เปนการทองเทยวทสงเสรมวฒนธรรมประเพณ ๒) เปนการทองเท ยวท เปนการสบทอดพระพทธศาสนา ๓) เปน การทองเทยว เพอเ พมพนคณประโยชนทางเศรษฐกจและสงคมปนผลประโยชนตางๆ กลบสชมชนทองถน ในแหลงชมชนตางๆ ทว ด ต งอย แ ละเพอ เป นกา ร ดงคนเข า ว ดปฏ บ ต ธ รรมและไดส มผ ส กบพระพทธศา สนา ซงวดในแตละวดทมศกยภาพในดานตางๆ อาทเชน ดานการแพทยแผนไทย ดานการปฏบตธรรม วดทเปนแหลงโบราณสถาน วดทมพระพทธรปศกดสทธ จะทาใหนกท องเทยวไดมทางเลอกเพมขนและยงเปนการทาใหวดกลายเปนแหลงศกษาหาความรไดอกทางหนง

กลไกการจดการการทองเทยวในชมชนควรเปนเรองท มหลกประสมประสานกนหลายรปแบบ รวมทงการจดการรกษาพทธศาสนสถานทซงเปนมรดกโบราณคด พพธภณฑศลปะทมองเหนสมผสได และผลผลตตางๆ ทางวฒนธรรม สถาปตยกรรม ศลปวฒนธรรม ความสวยงามของสงดงกลาว ไดเรยนรและเขาใจความสาคญทางประวตศาสตรและวฒนธรรม พทธศาสนสถานทมการบอกเลาเรองราวในการพฒนาทางสงคมและมนษยผานทางประวตศาสตรอนเปนผลเกยวเนอง กบวฒนธรรม รวมถงเปนหลกฐานสาคญทางประวตศาสตรสมยใดสมยหนงของประเทศ หลกฐาน และความสาคญดงกลาวอาจเปนทาง วฒนธรรม การเมอง และสงคมวทยา

สาหรบจงหวดพระนครศรอยธยานน ถอไดวาเปนนครแหงประวตศาสตรของชาตไทย มพทธศาสนสถาน รวมทงวดทยงใหญและมชอเสยงมากมาย แหลงพทธศาสนสถานในจงหวดพระนครศรอยธยา จงไดกลายเปนเอกลกษณของเมองอนเปนทรจกทงชาวไทยและชาวตางประเทศและความเปนเมองเกาทมวดและพทธศาสนสถานอยมากมายน เองทาใหจงหวดพระนครศรอยธยา เปนมรดกทางวฒนธรรมทมคณคายงของประเทศไทย

จากความเปนมาและเหตผลดงกลาวขางตน แสดงใหเหนวา วดและพทธศาสนสถานตางๆ ในจงหวดพระนครศรอยธยาเปนแหลงทชาวไทยและชาวตางชาตใหความสนใจผวจยซงเปน ผอยในพนทจงหวดพระนครศรอยธยา ไดเลงเหนถงความสาคญจากประเดนดงกลาว จ งไดศกษาคนควาหาขอมลตางๆ มาประกอบ เพอการศกษากลไกการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาจงหวดพระนครศรอยธยา ซงเปนสงสาคญทจะทาใหวฒนธรรมประเพณของชาตไทย ไดเปนทรจกแพรหลายไปทวโลก อกทงยงเปนขอมลและหลกฐานเพอประกอบการศกษาสาหรบ ผทจะตองการศกษาในงานดานน ตอไปอกดวย

๑๕๓

๕. วตถประสงคของการวจย

๕.๑ เพอศกษาสภา พปญหาการทองเทย วในช มชน ผา นม ตศาสนา ในจงหว ดพระนครศรอยธยา

๕.๒ เพอศกษากลไกการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา ๕.๓ เพอเสนอแนวทางการสงเสรมการบรหารจดการการทองเทยวในชมชน ผานมต

ศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา

๖. ผลการวจย/การแกปญหาโดยการวจย ผลการวจยครงน ผวจยจะกลาวถงประเดนสาคญในกลไกการบรหารจดการการทองเทยว

ในชมชน ผานมตศาสนา จงหวดพระนครศรอยธยาตามวตถประสงคในการวจยดงน ๖ .๑ สภ าพ ปญหาก าร ทอ ง เ ทย ว ใน ช ม ชน ผ าน ม ตศ าส นา ใน จง หว ด

พระนครศรอยธยา ไดแก ปญหาในการพฒนาพนทสาธารณะ เนองจากพนทใชสอยสาธารณะมนอย คนในชมชนไมใหความรวมมอในการพฒนาชมชนอยางเปนองคาพยพ ทาใหเกดปญหาสถานทคบแคบ ไมสามารถขยายพนทออกไปได ทาใหจากดในการจอดรถ การแยงพนททามาหากนของคนในชมชน ชมชนควรมการวางแผนในการพฒนาชมชน สถานททองเทยว โบราณสถาน ทงในระยะสนและระยะยาว มแผนปฏบตการประจาป การพฒนาชมชน ทางจงหวดพระนครศรอยธยา ควรมการสงเสรมใหมสถานททองเทยวในรปแบบตาง ๆ มากมายเพอตอบโจทยของนกทองเทยวท เขามา โดยบางชมชนจะมการปรบปรงบรเวณชมชน ปรบเปลยนสาธารณปโภคภายในชมชนใหมความเหมาะสมยงขน เชน ทจอดรถ หองนา และสถานทพกผอนภายในชมชน ผวาราชการจงหวดตองทานโยบายพฒนาระบบสาธารณปโภคพนฐานเพอรองรบการทองเทยวทจะพฒนาขน เชน จดทาระบบถนนใหมประสทธภาพ และกวางขวางสะดวกในการเดนทาง จดทาระบบระบายนา ระบบไฟฟาและนาประปา เพอรองรบการขยายตวของสถานททองเทยว พรอมดแลปรบแตงภมทศนในจงหวดพระนครศรอยธยา เปนเมองทนาอย นาด นามอง

คนในชมชนขาดทกษะทางดานภาษาและการอธบายประวตความเปนมาของชมชนทชดเจนได มความรความสามารถนอย และมไมเพยงพอตอจานวนนกทองเทยวท มปรมาณเพมมากขน ทงยงขาดความพรอมในการแนะนาสถานททองเทยวทถกตอง ควรพฒนาความรความสามารถของคนภายในชมชนใหเพมมากขน เชน การแนะนาประวตความเปนมาและความสาคญของ ชมชน และโบราณสถาน เปนตน

เนนการทองเทยวไหวพระเพยงรปแบบ เดยว ขาดกา รใหความรแ กนกทองเทย ว กจกร รมทช มชนในจงหวดพร ะนครศรอยธยา จดขน เนนประชาชนจากภายนอก ขา ดกา รประชาส มพน ธและดงดดควา มสนใจของ คน ในท องถ นในกา รจด กจกรรมรวมกน กบช มชน นกทองเทยวมหลายประเภท เนนการทองเทยวมากกวาการศกษาหาความรหรอสมผสบรรยากาศในชมชน ทงยงขาดการสนบสนนงบประมาณจากรฐบาลทเพยงพอ ตองเนนการสรางศาสนทายาทมากกวาการสรางศาสนสถาน การสอสารเรองภาษา โดยเฉพาะภาษาองกฤษ เชนจดใหมอาสาสมคร

๑๕๔

คอยตอนรบนกทองเทยวตางชาตทเขามาในชมชน สงเสรมการประชาสมพนธการทองเทยวชมชน โดยกระทรวงการทองเทยวและกฬาตองเปนผสนบสนนหลก ประชาสมพนธ ชมชนทเปนแหลงทองเทยวและชมชนทเพงเปดตวเองเปนแหลงทองเทยวโดยประชาสมพนธในทก ๆ สอ เชน โทรทศน วทย อนเตอรเนต หนงสอพมพ เพอกระตนใหประชาชนมความตองการทจะมาเทยวชมชน

ชมชนในจงหวดพระนครศรอยธยามงบประมาณในการพฒนาสงแวดลอมนอย ไมตอเนอง ขาดการวางแผนในการพฒนาสงแวดลอมในระยะยาว ขาดแผนปฏบตการประจาป ขาดการพฒนาสงแวดลอมอยางตอเนอง เนนการกอสรางมากกวาการพฒนาสงแวดลอม ความรมรน และการใชประโยชนอยางคมคาปญหาการจดการ ไดแก การจดการจราจรในชวงวนหยด และชวงเทศกาล รวมทงการจอดรถไมมระเบยบ ขาดขอมลในการประชาสมพนธ รปแบบการทองเทยว และการจดการเสนทางการทองเทยว ทาใหเกดการกระจกตวของนกทองเทยวในแหลงทองเทยว ขาดการ มสวนรวมระหวางภาครฐและองคกรการทองเทยวหรอหนวยงานทเกยวของ และปญหาความซาซอนของหนวยงานทกากบดแลแหลงทองเทยว ขาดการบรหารจดการภายในชมชนทด ทงในเรอง ขอมลทนกทองเทยวจะไดรบการดแลกาลงคน การซาซอนของงาน การบรหารจดการราย ได การบรหารจดการดแลสถานท ควรเนนความรมรนและสวยงามภายในชมชน เนนความสะอาด เปนระเบยบเรยบรอย สงบ พฒนาหองนาใหไดมาตรฐาน และมจานวนเพยงพอตอจานวนของนกทองเทยว มปายประชาสมพนธกจกรรม สถานท อยางชดเจน

๖.๒ กลไกการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในจงหวดพระนครศรอยธยา คอ PDCA และหลกธรรมในพระพทธศาสนา หมวดอทธบาทธรรม ดงน ดานการวางแผน ประกอบดวย เปดโอกาสใหคนในชมชนมสวนรวมในการจดการทองเทยวรวมกน จดทาแผนพฒนาชมชนโดยการมสวนรวมของทกฝาย แตงตงคนในชมชนทมความรมาชวยงาน หมนประชมกนเนองนตย ดานการปฏบต ประกอบดวย คนในชมชนทางานอยางเสยสละ อทศตนเพอสวนรวมและชมชน ดาเนนทกกจกรรมตามแผนทไดวางไวอยางรดกม คนในชมชนมสวนรวมในการพฒนาชมชนและเกดเปนความภาคภมใจในชมชน ใหทกฝายไดตรวจสอบผลการทางานของแตละฝายอยางตรงไปตรงมาและตอเนอง ดานการตรวจสอบ ประกอบดวย ยอมรบฟงความคดเหนจากทกภาคสวนและยนดทจะใหผอนตรวจสอบผลการดาเนนงานของชมชนของตนได แตงตงคณะกรรมการในการกากบ ตดตาม และประเมนผลงานอยางตอเนอง พฒนาชมชนอยางตอเนอง นาขอบกพรองไปปรบปรงแกไข เนนการมสวนรวมจากทกฝาย ดานการปรบปรง ประกอบดวย มวสยทศนในการพฒนาชมชนทเขมแขง มนคง มงคง ยงยน หมนพจารณาปรบปรงแผนงานทดาเนนการไปแลวมขอบกพรอง มกา รบ นทกจ ดเ ดน จดดอย ของชมชน แลวนามาพฒนา เนนการทาประชาพจารณ รบฟงความคดเหนของคนในชมชน

๖.๓ กลไกการบรหาร จดการการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนา จงหว ดพระนครศรอยธยา ประกอบดวย ๔ กลไก คอ การพฒนาสถานท การพฒนาคน การพฒนากจกรรม และการพฒนาสงแวดลอม ดงน

๑. กลไกการการจดสถานททองเทยวในชมชน ตามหลก ๕ ส ในการบรหารจดการแหลงทองเทยวนน สงแรกทจาเปนตองบรหารจดการคอ สถานท ในการบรหารจดการสถานทนนชมชนจาเปนตองบรหารจดการตามหลก ๕ ส ไดแก สะอาด ไมมขยะ ไมสกปรก สวาง ไฟฟาสวางทวถง ไม

๑๕๕

มมมอบ และปลอดภย ไมเปนอนตรายตอนกทองเทยว สงบ เงยบ ไมพลกพลาน มมมสงบ เยนสบาย สขลกษณ ปราศจากสงปฏกล ปลอดภย และคนในชมชนสขภาพด มระเบยบวนย

๒. กลไกการจดกจกรรมเพอรองรบการทองเทยวในชมชน ผานมตศาสนาในชมชน จงหวดพระนครศรอยธยา ประกอบดวย กจกรรมทออกแบบเพอใหนกทองเทยวไดสมผสความรสกผานประสาททง ๕ คอ รป เสยง กลน รส สมผส รป คอ การมองเหน นกทองเทยวสามารถมองเหนสงทชมชนนาเสนอไดอยางชดเจน เพราะสงแรกทนกทองเทยวจะสมผสไดคอการมองเหน ดงนนชมชนจงตองจดสถานทใหสะอาด รมเยน สวยงาม และมมมสาหรบการถายรปทแสดงถงเอกลกษณของทองถนนนๆ เสยง คอการไดยน ชมชนควรออกแบบกจกรรมทมการบรรยายประกอบ เพอใหนกทองเทยวเขาใจสงทชมชนกาลงนาเสนอผานเสยงพด หรอดนตร กลน ในด านของกลนนนเปนสงดงดดใหนกทองเทยวอยกบชมชนนาน หากชมชนบรหารจดการเรองกลนไดด เชน ไมเหมน มกลนหอมของดอกไม สรางบรรยายกาศใหสดชน เปนตน รส คอรสชาต ชมชนตองมมมรบรองนกทองเทยว เพราะมนกทองเทยวจานวนมากทมาทองเทยวเ พอหาของกนทมรสชาตอรอย ดงนนชมชนจงตอบโจทยการทองเทย วของนกทองเทยวกลมนมาก สดทาย คอ สมผส คอการสรางรอยยม และสมพนธภาพทดของคนในชมชนกบนกทองเทยว คอทาใหนกทองเทยวเกดความประทบใจในการมาทองเทยวใหมากทสด

๓. กลไกการพฒนาสมรรถนะของคนในชมชน เพอเปนสวนหนงในการจดการทองเทยวในชมชนอยางยงยน ประกอดวยหลก ๔ ส คอ

๑. สรางแรงจงใจ การสรางแรงจงใจใหแกคนในชมชนเกดแรงบนดานใจและรสกภมใจในการเปนสวนหนงของการพฒนาชมชนของตนเอง เชน การเปนสมาชก เปนอาสาสมครของชมชน การมสวนรวมในการตดสนใจ การมสวนรวมในการดาเนนกจกรรมดวยตนเอง การมสวนรวมในการประเมนผล ปรบปรงชมชน และการมสวนรวมในการรบผลประโยชน เชน การนาสนคามาขาย การเปดรานคาในชมชน เปนตน

๒. สรางอปนสย การสรางอปนสยใหแกคนในชมชนใหมคณลกษณะ ๓ ประการ คอ ขยนทางาน มความสามคค และแบงงานกนทา

๓. สรางบทบาท การสงเสรมบทบาททางสงคมใหแกคนในชมชน รจกหนาทของตนเอง มการจดทาโครงสรางการบรหารหรอการมสวนรวมอยางชดเจน

๔. สรางความรความเขาใจ การสรางความรความเขาใจ เชน มความร เรองของชมชนของตนเอง การพฒนาทกษะ การมทกษะสง เชน ดานภาษา ดานการทามาหากน

๔. กลไกการพฒนาสงแวดลอมในชมชน เพอรองรบการทองเทยว เชน จดสถานททองเทยวอยางเหมาะสม จานวนนกทองเทยวไมเยอะเกนไป รบเทาทสามารถบรหารจดกา รได ไมสงผลกระทบตอสภาพแวดลอมของชมชน การสญจรไปมาสะดวก มปายบอกทางชดเจน การตอนรบด มแผนกตอนรบชดเจน ใหนกทองเทยวเกดความประทบใจในการมาทองเทยว คนในชมชนเปนกนเอง มอาหาร เครองดม ของทระลก เพยงพอ อากาศสบาย ไมรอนหรอเยนเกนไป มทใหพกผอน การเดนชมสถานทสะดวก

๑๕๖

๘. การเผยแพร/การประชาสมพนธ

จดทารายงานฉบบสมบรณมอบใหหองสมดของมหาวทยาลยทวประเทศ จดทาผลการวจยฉบบยอ จานวน ๑๐ เลม ตพมพในวารสาร มจร สงคมศาสตรปรทรรศน , ปท ๗ ฉบบท ๑ มกราคม-มนาคม

๒๕๖๐. ๙. ภาพประกอบกจกรรมการวจย/การเผยแพรผลงานวจย การเผยแพรผลงานวจยตพมพในวารสาร มจร สงคมศาสตรปรทรรศน, ปท ๗ ฉบบท ๑ มกราคม-มนาคม ๒๕๖๐.