การบรหารจตการบรหารจตดวยการฝกสมาธ เปนการให เปนการใหอาหารท

มคณภาพแกจตใจอยางหนงจตใจทไดรบการบำารงรกษาดวยสมาธ จะมความบรสทธ สะอาด มคณธรรม เขมแขง มประสทธภาพในการทำางาน คอ จะอานฟงหรอศกษาเร องใด ยอมเกดความรความเขาใจและความชำานาญไดไมยาก ดงพทธวจนะทวา “จตทมสมาธ ยอมจะเ ก อ ก ล แ ก ก า ร เ จ ร ญ ป ญ ญ า เ ป น อ ย า ง ด ”ค ว า ม ห ม า ย ข อ ง ก า ร บ ร ห า ร จ ต

การบรหารจต คอ การฝกพฒนาจตโดยมสมาธเปนเปาหมาย เพอชวยใหใหจตใจมความมนคงทางอารมณและสามารถพจารณาสงต า ง ๆ ใ ห เ ก ด ค ว า ม ร ค ว า ม เ ข า ใ จ ไ ด อ ย า ง ถ ก ต อ ง ช ด เ จ น

ป ร ะ โ ย ช น ข อ ง ส ม า ธ ประโยชนของสมาธอาจกลาวเปน 4 ระดบ ลดหลนลงไป คอ1. ประโยชนของสมาธทเปนจดหมายทางศาสนา แบงออก

เ ป น 2 ป ร ะ ก า ร ค อ 1.1 ประโยชนระดบตน สามารถระงบกเลสไดเปนคร ง

คราว คอ ผทฝกจตจนไดสมาธระดบฌานแลว สามารถใชกำาลงสมาธนน กด ขม ระงบกเลสไดตลอดเวลาทอยในสมาธนน กเลสทมในใจจะไมขนมาสำาแดงฤทธเดช ประดจหญาทถกกอนศลาใหญทบไว ฉะนนความสามารถระดบนเรยกวา เจโตวมตต “ ” (ความหลดพนจากกเลสดวยพลงจต) คอ วกขมภนวมตต “ ” (ความหลดพนจากกเลสดวยการกดขมไว) ยงมใชประโยชนทสงสดในทางพระพทธศาสนา แตคนท ป ฏ บ ต ไ ด ถ ง ข น น ก น บ ว า ใ ก ล จ ด ห ม า ย พ อ ส ม ค ว ร แ ล ว

1.2 ประโยชนระดบสงสด คอ การเตรยมจตใหพรอมทจะใชปญญาพจารณาสภาวธรรมตามเปนจรง เรยกอกนยหนงวา ใชสมาธระดบฌานนนเปนบาทฐานของวปสสนา พจารณาสภาวธรรมทงหลายจนเหนแจงไตรลกษณ กำาจดกเลสอาสวะใหหมดไปจากจตส น ด า น ใ น ท ส ด

2. ประโยชนทางดานอภญญา ผฝกฝนจตจนไดสมาธระดบฌานสมาบตแลว จะมความสามารถพเศษเหนอวสยสามญชน (อภญญา) คอ ไดฤทธชนโลกยตาง ๆ เชน มหทพย ตาทพย แสดงฤ ท ธ ต า ง ๆ ไ ด ท า ย ใ จ ค น อ น ไ ด ส า ม า ร ถ ร ะ ล ก ช า ต ไ ด

3. ประโยชนในดานพฒนาบคลกภาพ บคคลทฝกจตใหเปนสมาธประจำา ยอมมบคลกภาพทพงปรารถนาหลายประการ เชน

3.1 ม บ ค ล ก เ ข ม แ ข ง ห น ก แ น น ม น ค ง3.2 มความสงบเยอกเยน ไมฉนเฉ ยวเกร ยวกราด3.3 ม ค ว า ม ส ภ า พ น ม น ว ล ท า ท ม เ ม ต ต า ก ร ณ า3.4 ส ด ช น ผ อ ง ใ ส ย ม แ ย ม เ บ ก บ า น3.5 ง า ม ส ง า อ ง อ า จ น า เ ก ร ง ข า ม3.6 ม ค ว า ม ม น ค ง ท า ง อ า ร ม ณ 3.7 กระฉ บกระ เฉง กระปร ก ร ะ เป ร า ไม เซ อง ซ ม3.8 มจตใจพรอมทจะเผชญเหตการณตาง ๆ และสามารถ

แ ก ไ ข ส ถ า น ก า ร ณ ค บ ข น ไ ด 3.9 มองอะไรทะลปรโปรง รบรอะไรฉบไว รจกตนเองและ

ผ อ น ต า ม ค ว า ม เ ป น จ ร ง4. ป ร ะ โ ย ช น ใ น ช ว ต ป ร ะ จ ำา ว น

4.1 ทำาใหจตใจสบายหายเครยด มความสขผ องใส4.2 หายจากการวตกหวาดกลว หายกระวนกระวาย4.3 นอนหลบงาย หลบสนทไมฝนราน สงตวเองได เชน

ก ำา ห น ด ใ ห ห ล บ ใ ห ต น ต า ม เ ว ล า ท ต อ ง ก า ร4.4 มความวองไวกระฉบกระเฉง รจกเลอกตดสนใจเหมาะ

แ ก ส ถ า น ก า ร ณ 4.5 มความเพยรพยายามแนวแนใจจดหมาย มความใฝ

ส ม ฤ ท ธ ส ง4.6 มสตปชญญะสงรเทาทนปรากฏการณและยบยงชงใจ

ด เ ย ย ม

4.7 มประสทธภาพในการทำางาน เชน เรยนหนงสอ การทำาก จ ก ร ร ม ท ก อ ย า ง

4.8 สงเสรมความจ ำา และสมรรถนะทางมนสมอง4.9 เกอกลแกสขภาพทางกาย เชน ชะลอความแกหรอ

อ อ น ก ว า ว ย4.10 รกษาโรคบางอยางได เชน โรคทองผกเร อรง โรค

กระเพาะอาหาร โรคความดนโลหต โรคหด โรคกายจตอน ๆ การรหารจต โดยใช อนสสต 10 คอการพจารณาอารมณทควรระลกถงอยเนอง ๆ 10 ประการ คอ

1 พทธานสสต (การระลกถงคณของพระพทธเจา) 2 ธมมานสต (การระลกถงคณของพระธรรม)

3. สงฆานสต (การระลกถงคณของพระสงฆ)4. สลานสต (การระลกถงศลของตนทบรสทธไมดางพรอย)5. จาคานสต (การระลกถงทานทไดบรจาคและเสยสละเผอ

แผทมในตน)6. เทวตานสต (การระลกถงเทวดาและคณธรรมททำาใหคน

เปนเทวดาตามทมอยในตน)7. มรณสต (การระลกถงความตายวาเปนสงธรรมดา แลว

กำาหนดสตไมประมาทในการ ดำารงชวต)

8. กายคตาสต (การระลกถงกายใหเหนวาไมสะอาด ไมสวยงาม เพอไมใหเกดความลม หลงในรปกาย)

9. อานาปานสตสต (การมสตกำาหนดลมหายใจเขาออก)10. อปสมานสต (การระลกถงธรรมอนเปนทสงบ คอ พระ

น พ พ า น อ น เ ป น ท ร ะ ง บ ก เ ล ส แ ล ะ ค ว า ม ท ก ข

พทธานสสตพทธานสสต คอ การระลกถงพระพทธเจาเนอง ๆ หรอระลก

ถงบอย ๆ (พทธ = พระพทธเจา + อนสสต = ระลกถงเนอง ๆ ร ะล กถ ง บ อ ย ๆ ) เป นห น ง ใ นจ ำา น ว น อ น ส ส ต 10 ป ระก า ร

1. เ ห ต ผ ล ท ช า ว พ ท ธ ต อ ง ร ะ ล ก ถ ง พ ร ะ พ ท ธ เ จ า1.1 เพราะพระพทธเจาเปนหนงในพระรตนตรย พระ

รตนตรยเปนโครงสรางทงหมดของพระพทธศาสนา ถาไมมพระรตนตรยกไมมพระพทธศาสนา และในพระรตนตรยนน พระพทธเจาสำาคญทสด เพราะถาไมมผตรสรสจธรรม สจธรรมทมอยแลวโดยธรรมชาตกไมเกดประโยชนอะไรแกปวงชน แตเพราะมผตรสรแจงเหนจรง เชน พระพทธเจา แลวนำาเอาสจธรรมนนไปเผยแผนสงสอนคนอนจงไดรตามแลวนำาไปถายทอดตอ ๆ กนไป กลมชนทรตามพระพทธองคนแลคอพระสงฆ เพราะฉะนนจะเหนวา เมอมพระพทธเจา พระธรรมกปรากฏเดนชด พระสงฆกเกดมขน กลายเปนพระรตนตรย อ น เ ป น ท พ ง ท ร ะ ล ก ข อ ง พ ท ธ ศ า ส น ก ช น ท ง ห ล า ย

1.2 เพราะพระพทธเจาเปนผกอตงพระพทธศาสนา มผตรสรสจธรรมเปนพระพทธเจากอนหนาพระพทธเจาเปนจำานวนมาก ทเรารจกกนในนามวา พระปจเจกพทธ แตการตรสรของทานไม“ ”สำาเรจประโยชนแกมวลมนษยชาต เพราะทานเหลานนมไดนำาสงทร แลวมาสอนประชาชนใหรตาม ไมไดกอตงพระพทธศาสนา ไมไดสถาปนาองคกรสำาหรบสบทอดพระศาสนา แตพระพทธเจาของเรา หลงจากตรสรแลว มไดปลกตนออกไปเสวยสขตามลำาพงพระองค ตรงขามกลบเสดจไปสงสอนประชาชนทงหลายกอตงพระพทธศาสนา สถาปนาพทธบรษทสไวสบทอดคำาสอน อนเปนผลใหพระพทธศาสนาดำารงมนเปนมรดกตกทอดมาถงพวกเราชาวพทธจนกระทงท ก ว น น

1.3 เพราะพระพทธเจาเป นผมพระคณ พระคณของพระพทธเจานนมมากมายมหาศาลสดจะพรรณนา โดยพสดารม 9 ป ร ะ ก า ร โ ด ย ย อ ม 3 ป ร ะ ก า ร ค อ

1) พระป ญญาคณ ทรงมป ญญาเฉ ยบแหลม ค อ ปญญาชนดทสามารถตรสรสจธรรมสงสด ซงเรยกวา อรยสจ 4 คอ

1. ท ก ข ค ว า ม ท ก ข ห ร อ ป ญ ห า ข อ ง ช ว ต2. สมทย สาเหตของทกขหรอสาเหตของปญญาชวต3. นโรธ ความพบทกขหรอการหมดปญหาชวต4. มรรค ทางดบทกขหรอวธการแกป ญหาชวต

2) พระวสทธคณ (หรอ บรสทธคณ) ทรงมความบรสทธ หมายถง ทรงบรสทธสะอาดพรอมทกดาน อนเปนผลจากก า ร ต ร ส ร ส จ ธ ร ร ม ส ง ส ด น น ซ ง ม ล ก ษ ณ ะ ด ง น

1. ทรงปราศจากกเลสเคร องเศราหมองจตทงปวง ค อ ท ร ง ส ล ะ โ ล ภ โ ก ร ธ ห ล ง ไ ด โ ด ย ส น เ ช ง

2. ทรงทำาไดตามทสอนคนอน ทรงสอนคนอนอยางใด ทรงท ำา ได เช นน น เป นแมแบบท ด ให ผ อ น ได ด ำา เน นตาม

3. ทรงมความบรสทธพระทยในการสอน ทรงสอนเพอมงใหเขาเกดความรความเขาใจและนำาไปปฏบตใหเกดประโยชนส ข แ ก เ ข า จ ร ง ๆ ม ไ ด ห ว ง ผ ล ป ร ะ โ ย ช น ต อ บ แ ท น ใ ด ๆ

3) พระมหากรณาคณ ทรงมพระกรณาอนยงใหญตอสรรพสตว อทศพระองคบำาเพญพทธกจและพทธจรยา เพอประโยชนสขแกชาวโลกโดยไมเหนความเหนอยยาก สรปได 3 ประการ คอ

1. ทรงบำาเพญประโยชนแกชาวโลก ไมเลอกทรกมกทชง มงมนใหผตกอยในหวงแหงทกขไดพนทกขบรรลถงสขอยางแ ท จ ร ง

2. ทรงบำาเพญประโยชนแกพระประยญาต คอ ทรงสงเคราะหพระประยรญาตทงฝายพระราชบดาและฝายราชมารดา ดวยการเสดจไปแสดงธรรมโปรดทกรงกบลพสด และนำาศากยกมารม า บ ว ช ส บ ท อ ด พ ร ะ ศ า ส น า เ ป น ต น

3. ทรงบำาเพญประโยชนในฐานะเปนพระพทธเจา คอ ทรงกอตงพระพทธศาสนา ทรงกอตงพทธบรษทส บญญตพระวนยเ พ อ ค ว า ม ด ำา ร ง ม น แ ห ง พ ร ะ ศ า ส น า

2. ว ธ ร ะ ล ก ถ ง พ ร ะ พ ท ธ เ จ า ท ถ ก ต อ งวธเจรญพทธานสสต หรอวธระลกถงคณพระพทธเจาอาจ

ท ำา ไ ด ด ง ต อ ไ ป น 2.1 สวดสรรเสรญพระคณของพระพทธเจา โดยสวดสน

ๆ วา นะโม ตสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สมมาสมพทธสสะ (3 หน) หรอ อตปโส ภะคะวา ฯลฯ หรอสวดพทธคณแปล องคใดพระสม“พ ท ธ ฯ ล ฯ”

2.2 นำาพระพทธคณบทใดบทหนงมาทอง เพอใหจตสงบอ ย ท พ ร ะ พ ท ธ ค ณ บ ท น น ๆ

2.3 นำาพระพทธคณบทใดบทหนงมาพจารณา เพอเกดความเขาใจเทาทจะทำาได เชน อะระหงแปลวาอะไร (ผบรสทธ) บรสทธอยางไร (จตใจปราศจากกเลส) ขณะเดยวกนกสงใจร ำาล กถงพ ร ะ พ ท ธ อ ง ค ไ ป ด ว ย

2.4 แดสงออกซงความเคารพในพระพทธเจา เชน ไมพดต ล ก โ ป ก ฮ า ห ร อ ล อ เ ล น เ ก ย ว ก บ พ ร ะ พ ท ธ เ จ า

2.5 เคารพตอสญลกษณของพระพทธเจา เชน พระพทธร ป ส ถ ป เ จ ด ย เ ป น ต น

2.6 ไปนมสการสงเวชนยสถานสต ำาบล ถามโอกาสเดนทางไปนมสการสถานทประสต ตรสร แสดงปฐมเทศนา เสดจดบขนธป ร น พ พ า น ท ป ร ะ เ ท ศ อ น เ ด ย

2.7 ตงใจปฏญาณถงพระพทธเจาเปนทพ ง พยายามป ฏ บ ต ต า ม ค ำา ส อ น ข อ ง พ ร ะ อ ง ค

2.8 ลองนำาเอาพระพทธคณมาประยกตใชในชวตประจำาวนเทาททำาได เชน เร องของปญญา ความบรสทธ หรอความกรณา

3. ผ ล ข อ ง ก า ร ร ะ ล ก ถ ง พ ร ะ พ ท ธ ค ณ เ ป น ป ร ะ จ ำาผร ำาลกถงพระพทธเจาเปนประจำา ยอมไดรบผลประโยชน ดง

ต อ ไ ป น 3.1 มศรทธามนคงในพระพทธเจา เชอมนในพระพทธองค

วาเปนผตรสรชอบดวยพระองค มความบรสทธทงกาย วาจา ใจ และ

มพระมหากรณาตอชาวโลกตาง ๆ เปนทพงทระลกทก ำาจดภยของช า ว พ ท ธ ไ ด จ ร ง

3.2 มสตสมบรณ ผทร ำาลกถงพระคณเจาเสมอ มศรทธาเชอมนในพระองคไมเสอมคลาย ยอมสต มความระงบยบยงใจได ไมกลาทำาสงทไมควร ไมวาในทลบหรอทแจง เพราะพระพทธเจาจะเตอนใ จ อ ย เ ส ม อ

3.3 มากไปด วยป ต ปราโมทย จต ใจของผ ร ะล กถ งพระพทธคณอยเสมอ จะอมเอบ มความสงบสข ปราศจากความวตกก ง ว ล น อ น ห ล บ ส น ท ต น น อ น ม า ก ร ส ก ส ด ช น ส ด ใ ส

3.4 ขจดภยอนตรายได คอ ปราศจากความหวาดกลวภายในใจ และภยกายนอกไมสามารถกลำากรายได เรยกไดวา คณพระค ม ค ร อ ง ใ ห ร อ ด ป ล อ ด ภ ย เ ส ม อ

3.5 อดกลนทกขเวทนาได เวลาประสบทกขเวทนาหรอความเจบปวดจากโรคภยไขเจบตาง ๆ ผร ำาลกถงพระพทธคณเนอง ๆ จะสามารถอดกลนความเจบปวดไวได หรอความเจบปวดทเลาลง เ พ ร า ะ จ ต ม ส ม า ธ แ น ว ด ง อ ย ใ น พ ร ะ พ ท ธ ค ณ

3.6 เสมอนอยใกลพระศาสดา คอ มความรสกวาไดอยใกลชดพระศาสดา เพราะตลอดเวลานกคดถงแตพระพทธองค วาดมโนภาพในใจอยางแจมชด มความรสกอบอน ปลอดภยอยางประหลาดย ง ดจทารกน อยอย ในอ อมกอดของมารดาฉะน น

3.7 เตมเป ยมไปดวยบญ บญ คอ ความสะอาดบรสทธ ของจต และความสขใจผทระลกถงพระพทธคณเสมอยอมมทงความส ะ อ า ด แ ล ะ ค ว า ม ส ข ท า ง ใ จ

3.8 เต มเป ยมด วยป ญญา ผ ร ะล กถ งพระพทธเจ าพจารณาเหนความดงามของพระองค ท ำาใหเกดความรท แทจรงปราศจากความสงสย และความรนนกเกอหนนใหศรทธามนคงยงขนอ ก ด ว ย

3.9 รางกายเปนเสมอนเจดยควรแกการเคารพของคนอน คนทม คณพระ อยในใจยอมเปนผควรทผอนจะพงเคารพบชา“ ” แ ม ว า เ ข า จ ะ ด อ ย ค ณ ว ฒ ช า ต ว ฒ ห ร อ ว ย ว ฒ ก ต า ม

3.10 มหรโอตตปปะสมบรณ เมอพบเขากบสงทจะพงลวงละเมดหรอประสบกบสถานการณยวยชกพาใหเคลบเคลมหลงผด หร โอตตปปะจะปรากฏขนมาในใจทนทดจมพระศาสดามาปรากฏเตอนสต ระงบยบบงไดทน เรยกวาคนเชนนจะมพระมาโปรดใหรอดเสมอ

3.11 จตนอมไปในพทธภม เมอระลกถงพระพทธคณเสมอจตใจดมดำาในพระพทธคณมศรทธาเชอมนในพระพทธเจา สงเหลาน จะบนดาลใหเขาเก ดฉนทะพยายามด ำาเน นตามรอยบาทพ ร ะ พ ท ธ อ ง ค จ น ส ด ค ว า ม ส า ม า ร ถ

3.12 ชวตไปด ผทระลกถงพระพทธคณเสมอในอนาคตขางหนา (ในชาตน) ยอมประสบความสขความเจรญแนนอนและในอนาคตอนยาวไกล (ชาตหนา) กยอมจะไปเกดในสถานทดมความสขเ ช น เ ด ย ว ก นธ ม ม า น ส ส ต

ธมมานสสต แปลวา ระลกถงพระธรรมเนอง ๆ หรอระลกถงบอย ๆ (ธมม = พระธรรม + อนสสต = ระลกถงเนอง ๆ ระลกถงบอย ๆ) อนเปนสวนหนงของอนสสต 10 ประการ ซงการระลกถงธ ร ร ม ห ร อ ค ว า ม ด น น อ า จ ท ำา ไ ด ห ล า ย ว ธ เ ช น

1. ร ะ ล ก ถ ง ต ว ค ว า ม ด ระลกถงความดวา ธรรมหรอความดนนทงธรรมระดบสง

(โลกตตรธรรม = มรรคผล นพพาน) และธรรมระดบพนฐาน (โลกยธรรม = ความดสำาหรบปถชนทวไป) ดอยางไรบางมประโยชนแกบ ค ค ล แ ล ะ ส ง ค ม อ ย า ง ไ ร บ า ง เ ช น

1.1 ธรรมทพระพทธเจาตรสไวด ตรสไวถกตองแลว ไมมใครเปลยนแปลงลบลางได เชน สงใดทพระองคตรสวาเปนทางแหงความเสอมกนำาไปสความเสอมจรง ๆ สงใดทตรสไววาถาประพฤตแลวจะใหเจรญงอกงาม กเจรญจรง ๆ ไมผ นแปรเปนอยางอน

1.2 ผปฏบตพงเหนผลดวยตนเอง คอใครลงมอกระทำาตามททรงสงสอน จะเหนประจกษดวยตนเอง เชน ทรงสอนวาผบำาเพญสมาธจนจตแนวแนมนคงแลว จะเกดปตความปลมใจ เกดความสขความสบายใจ เมอปฏบตตามแลวจะไดสมผสกบปตและสขดวยตนเอง เปนประสบการณเฉพาะตน ไมจำาตองอาศยคนอนบอก ถ ง แ ม ค น อ น บ อ ก เ ร า ก ส ม ผ ส ไ ม ไ ด

1.3 ไมขนอยกบกาลเวลา หรอไมลาสมย เสอผาอาภรณทคนนยมกนวาสวยงามในสมยหนง อกสมยตอมาเขาอาจเหนวาไมสวยงามลาสมยไปแลว แตธรรมของพระพทธองคไมขนกบกาลเวลา เปนอมตะ ไมเปลยนแปลง เปนจรงอยางไรกจรงอยอยางนน เชน ทรงสอนวาทกสงทกอยาง เปนอนจจง (ไมเทยงแท) เปนทกขง (เปนทกขคอมความบกพรอง ขดแยงในตว คงอยในสภาวะเดมไมได จะตองเปนเปลยนแปลงในทสด) เปนอนตตา (ไมมตวตนทแทจรงหรอไมมใครบงคบใหมนเปนไปตามปรารถนาของใครได) เกดขนแลวแปรเปลยนไป และดบสลายไปในทสด เปนจรงอยางไรกเปนอยอยางนน หรออกนยหนง ใครปฏบตเมอใดกไดผลเมอนน ไมตองรอเวลา เชน สามารถระงบความโกรธไดเมอใด จตใจกสงบเยอกเยนลงทนท เ ป น ต น

1.4 ทาใหพสจนได สงททรงสอนวาเปนความเสอม ใครทำาตามกเสอมทนท สงททรงสอนวาเปนความเจรญ ใครทำาตามกไดรบความเจรญ พรอมจะใหผตองการทราบมาพสจนดวยตวเองไดทกเวลา เนองจากเปนคำาสอนทเปนเหตเปนผล ดจทองแทยอมทนตอก า ร พ ส จ น ฉ ะ น น

1.5 ควรนอมนำามาปฏบต เนองจากเปนของดดงกลาวขางตน จงควรทจะนำาเอามาปฏบตเพอพสจนผลดวยตนเอง ดจเพชรมณอนลำาคา ควรทใคร ๆ จะนำามาเกบไวเปนสมบตของตนฉะนน

1.6 ผรพงประจกษเฉพาะตน เปนสงทวญญชนหรอผร แจงจะพงประจกษเฉพาะตนวาเปนสงทดมประโยชน ทำาใหกนกไมได มอบใหกนกไมได เลาใหกนฟงกไมสามารถเลาไดแจมแจง เพราะเปน

ประสบการณโดยตรงเฉพาะบคคล ดจเรารบประทานผลไมหวานชนดหนง แลวเลาความหวานของผลไมนนใหผทไมเคยรบประทานฟง ถงจะเลาอยางไรกไมสามารถหาคำาพดมาเลามาอธบายไดตรงตามความร ส ก ข อ ง ต น ฉ น น น

2. ร ะ ล ก ถ ง ค น ด ใหระลกถงคนดมศลธรรมทสงคมยอมรบและยกยอง ทงทม

ชวตอยและทตายแลว เชน พระอรหนตสาวกทงหลาย หรอมหาบรษของโลก พยายามมองจดดของทานเลานนแลวนำามาเปนแบบอยางแหงการดำาเนนชวตของตนใหได การนกถงความดของคนดเหลาน กเปนความดระดบหนงแลว ยงถาพยายามทำาดตามอยางเขาใหได ยงเปนความดทนาสรรเสรญ เพราะคนทรวาอะไรดอะไรไมด ใครดใครไมดนนมมาก แตคนทรแลวพยายามละทำาความชวทำาความดนนมนอย

3. ร ะ ล ก ค ว า ม ด ใ น ต ว เ อ งคอหนมาสำารวจตรวจตราดตวเองวามธรรมหรอความดอะไร

บ า ง โ ด ย อ า จ ท ำา ไ ด ด ง ต อ ไ ป น 3.1 สำารวจความบกพรองของตนเอง หรอความไมดของ

ต น เ อ ง ว า ม อ ะ ไ ร บ า ง ม า ก น อ ย แ ค ไ ห น เ ช น- ชอบเบยดเบยนรงแกสตว รงแกเพอน เอารดเอา

เ ป ร ย บ เ พ อ น ช อ บ ช ก ต อ ย ท บ ต ห ร อ แ ก ล ง เ พ อ น ห ร อ ไ ม - ชอบหยบฉวยเอาของทเขาไมให ลกเลกขโมยนอย

ก ล า ว ต เ อ า ข อ ง ข อ ง เ พ อ น ห ร อ ไ ม - ชอบทะเลาะ ดาวาราย สอเสยด นนทา ยยงใหเพอน

แ ต ก ก น พ ด เ ท จ พ ด ค ำา ห ย า บ ห ร อ ไ ม - เสพสงเสพยตดมนเมา เชน ดมทนเนอร เหลาแหง

ส ร า เ ม ร ย ก ญ ช า ฝ น เ ฮ โ ร อ น ห ร อ ไ ม - เกยจคราน ไมสนในศกษาเลาเรยน ไมเคารพเชอฟง

บดามารดา ครอาจารย ไรระเบยบวนย พราผลาญเวลาไปเปลา ๆ หรอไ ม

- หลงจากตรวจตราดความประพฤตของตนวาขาดคณธรรมขอใดมากเปนพเศษแลว กวางแผนทจะแกไข ดวยปณธานอนแนวแนวาจะพยายามลดละความไมดนน ๆ ทละนอย ๆ จนกระทงห ม ด ไ ป ใ น ท ส ด

3.2 สำารวจความดของตน ลองสำารวจดวาบรรดาความดงามทงหลายทพระพทธเจาตรสสอนไวใหคนประพฤตปฏบตนน ตวเ ร า เ อ ง ก ค ณ ง า ม ค ว า ม ด ข อ ใ ด บ า ง เ ช น

- คณธรรมทเปนความนมนวลออนโยนแหงจตใจ อาท ความเมตตากรณา ความเออเฟ อเผอแผ ความเหนอกเหนใจเพอนร ว ม โลกท ง หลา ย ม หร อ ไม ห ากม เ ร า ม ม า กน อ ย เพ ยง ใด

- คณธรรมทเปนความเขมแขงแหงจตใจ อาท ความอดทน ความพากเพยร ความรจกยบยงชงใจ ความมปณธานแนวแน ความใฝสมฤทธ สง มหรอไม ถ าหากม เรามมากนอยเพยงใด

- คณธรรมทเปนความผอนคลายแหงจตใจ อาท ความปตปราโมทย ความละวางได ไมยดตดทงในรปธรรมและนามธรรมจนเกนพอด ความเขาใจโลกและชวต พรอมจะใหอภยผอน มหรอไม ถาม เ ร า ม ม า ก น อ ย เ พ ย ง ใ ด

ส ง ฆ า น ส ส ต สงฆานสสต แปลวา การระลกถงพระสงฆเนอง ๆ หรอระลก

ถงพระสงฆบอย ๆ (สงฆ = พระสงฆ + อนสสต = ระลกถงเนอง ๆ หรอระลกถงบอย ๆ ) หรอระลกถงคนด อาจทำาไดหลายวธ เชน

1. ร ะ ล ก ถ ง ค ณ ธ ร ร ม ท ท ำา ใ ห พ ร ะ ส ง ฆ เ ป น ค น ด คอพจารณาวาปฏปทาอะไรททำาใหผทเขามาบวชในพระพทธ

ศาสนากลายเปนคนด เปนตวอยางสำาหรบการดำาเนนชวตของคนท ว ไ ป อ า ท

1.1 การปฏบตด คอปฏบตตนอยในศลอยางเครงครด และมอาจาระ (มรรยาท) ดงาม สงบ สำารวม มกาย วาจา ใจ สจรต นาเ ค า ร พ เ ล อ ม ใ ส

1.2 การปฏบตตรง คอตรงทางทนำาไปสการลดละ ความโลภ โกรธ หลง ไมเลยงชพดวยมจฉาอาชวะอนไมควรแกสมณะ เชน เดรจฉานวชา (วชาทขดขวางตอการบรรลมรรคผลนพพาน เชน เ ข า ผ ท ร ง เ จ า เ ส ก เ ป า อ ม น ำา ม น ต พ น น ำา ม น ฯ ล ฯ )

1.3 การปฏบตเพอรแจง คอปฏบตเพอเปาหมายคอการร แจงสจธรรม มใชบวชมาเพอหมกมนงมงายในสงทไรสาระ เชน บวชมาเพอแสวงหาลาภสกการะ เพอความเปนอยอยางหรหราสบายเยยงค ฤ ห ส ถ ท ว ไ ป

1.4 การปฏบตชอบยง คอการปฏบตทชอบธรรมและเปนทชอบใจของวญญชน มใชปฏบตเอาตามใจชอบของใคร พดอกนยหนงกคอปฏบตตามหลกอรยธรรมมองคแปด ซงสรปเปนสามดานใหญ ๆ คอ ปญญา ศล จต (เรยกโดยทวไปวา ศล สมาธ ปญญา)

2. ร ะ ล กถ ง ผ ล ท ไ ด ร บ จ า กก า ร ท พร ะ ส ง ฆ เ ป น ค น ด เพราะพระสงฆปฏบตตนดงขางตน จงเปนเหตใหพระสงฆทาน

เปนคนด ความเปนคนดดงกลาวของทานจงสงผล คอ เปนทยอมรบแ ล ะ ช น ช ม ข อ ง ส ง ค ม เ ช น

2.1 เปนผควรรบของไหว ในสงคมทเคารพนบถอผใหญอยางเครงครด เวลาผนอยไปแสดงความเคารพผใหญ ยอมนำาของตดมอไปดวยเรยกวา ของไหว หรอ ของคำานบ พระสงฆควร“ ” “ ”เปนผรบของไหวเชนนนเปนอยางยง เพราะทานเพยบพรอมดวยศลาจารวตรงดงาม ญาตผใหญในตระกลจะรบของไหวเฉพาะจากบตรหลานของตนเทานน แตพระสงฆควรรบของไหวจากคนทงปวง

2.2 เปนผควรรบของตอนรบ เวลามแขกมาเยอน เจาของบานยอมนำาของมาตอนรบ เชน เคร องดมและของขบเคยว แขกทวไปบางครงอาจไมปลอดภยสำาหรบเรา เพราะแขกบางคนมาดกม บางคนมารายกม แตแขกทเปนพระสงฆจะไมเปนพษเปนภย มแตนำาความสขใจมาให เพราะฉะนนพระสงฆจงเปนผควรตอนรบอยางยง

2.3 เปนผควรรบของทำาบญ การทำาบญใหทานแกยาจก วณพกหรอคนทวไป ทำาใหไดรบกศลผลบญ อยางนอยกไดมความ

สขใจ แตการถวายทานแกพระสงฆจะไดอานสงสมากกวานน เพราะพระสงฆเปนผมศลบรสทธ ยงถวาย สงฆทาน ไมเจาะผหนงผใด“ ” ยงมอานสงสมาก เพราะฉะนนพระสงฆจงควรแกรบของทำาบญยงก ว า ค น ป ร ะ เ ภ ท อ น

2.4 เปนผควรยกมอไหว จรงอยการยกมอไหวแสดงความเคารพ ใคร ๆ กทำาไดและทำาตอใครกยอมไดทกโอกาส แตการไหวบคคลบางคนอาจมเงอนไขคอ ไหวเพราะจ ำาเปนตองไหว เชนขาราชการผนอยจำาตองไหวผบงคบบญชา ทง ๆ ทไมอยากไหว เพราะมความรสกวาเขาผนนไมมคณสมบตทจะไดไหวไดสนทใจ หรอไหวเพราะเตมใจทจะไหว คอมความรสกวาผนนสมควรไหวดวยความเ ต ม ใ จ

เนองจากพระสงฆเปนผปฏบตชอบดงกลาว จงควรแกการยกมอไหวอยางยง เพราะทำาใหผไหวมความสนทใจ มความเลอมใส เ บ ก บ า น อ ย า ง ท ภ า ษ า ส า ม ญ ว า ไ ห ว ไ ม เ ส ย ม อ“ ”

2.5 เปนเนอนาบญอนยอดเยยมของชาวโลก คณขอนเปนคำาเปรยบเทยบ คอ เปรยบพระสงฆเหมอนทนา เปรยบการทำาบญดวยการถวายทานเปนตนแกพระสงฆ เปนการหวานพชลงทนา เมอนาด คอไมใชทลมเกนไป ทดอนเกนไป ดนดไมกรวดหนดนทราย เมอชาวนาหวานพนธขาวลงไปแลว ขาวกลายอมเจรญงอกงามด เมอถงฤดเกบเกยวกไดขาวเปลอกมากมายเพยงพอแกความตองการฉนใด ทานทบคคลถวายแกพระสงฆผมศลบรสทธ ยอมมผลมากดจเดยวก บ ก า ร ท ำา น า ท อ ด ม ส ม บ ร ณ ฉ น น น

ส ล า น ส ส ต สลานสสต คอ การระลกถงศลเนอง ๆ หรอระลกถงบอย ๆ

(สล = ศล + อนสสต = ระลกถงเนอง ๆ ระลกถงบอย ๆ) เปนหนงใ น จ ำา น ว น อ น ส ส ต 10 ป ร ะ ก า ร

ศล แปลตามศพทวา ปรกต หมายถง การควบคมกาย“ ” วาจา (ไมรวมถงใจ) ใหเปนปรกต ใหเรยบรอย ใหตงอยในความดงาม

เนองจากเปนระบบฝกฝนอบรมใหมระเบยบวนย จงมช อเรยกอกอ ย า ง ห น ง ว า ว น ย“ ”

ป ร ะ เ ภ ท ข อ ง ศ ลศ ล แ บ ง ก ว า ง ๆ ไ ด 2 ป ร ะ เ ภ ท ค อ1. ศลของคฤหสถ หรอผครองเรอนม 2 ระดบ คอ ระดบพน

ฐ า น อ น ไ ด แ ก ศ ล 5 แ ล ะ ร ะ ด บ ส ง ไ ด แ ก ศ ล 82. ศลของบรรพชต หรอนกบวช ม 3 ระดบ คอ ศล 10 ของ

สามเณร ศ ล 227 ของพระภ กษ และศ ล 311 ของภ กษณ ศ ล ร ะ ด บ พ น ฐ า น 4 ป ร ะ ก า รศลระดบพนฐาน 5 ประการนเนนสาระท การไมเบยดเบยน“

ตนเองและผอน เปนหลกธรรมเพออยรวมกนอยางปรกตของ”บคคลในสงคม พระพทธเจาทรงบญญตใหเปนหลกสำาหรบประพฤตเปนประจำาสำาหรบอบาสกอบาสกา เรยกวา นจศล หมายถง ศลทพง“รกษาเปนประจำา และเพอใหเกดผลโดยสมบรณ พงปฏบตธรรมะอน”สน บสน นศ ล 5 ควบค ก น ไปด วย เร ยกว า เบญจศ ล และ“ เ บ ญ จ ธ ร ร ม ด ง น ”

1. เ บ ญ จ ศ ล ไ ด แ ก 1.1 เวนจากการฆาสตวตดชวต รวมถงการไมท ำาราย

รางกาย การทรมาน การใชแรงงานของคนและสตวเกนกำาลงความส า ม า ร ถ ด ว ย

1.2 เวนจาการลกทรพย รวมถงการไมถ อเอาของไมอนญาตมาเพอตนดวย ไมวาจะเปนโดยวธการหลอกลวง ฉอโกง เบยดบง ยกยอก ตลอดจนการทำาความเสยหายใหเกดแกทรพยสนข อ ง ผ อ น โ ด ย ม ช อ บ

1.3 เวนจากการประพฤตผดในกาม หมายถง ไมยงเกยวท า ง เ พ ศ ส ม พ น ธ ก บ ห ญ ง ห ร อ ช า ย ท ม ค ค ร อ ง แ ล ว

1.4 เวนจากการพดเทจ หมายถง ไมเจตนาบดเบอนความจรงทกอยาง เชน ไมพดเลนสำานวนใหคนอนเขาใจผด ไมพดเกนค ว า ม จ ร ง ไ ม พ ด น อ ย ก ว า ท เ ป น จ ร ง เ ป น ต น

1.5 เวนจากการดมสราเมรย หมายถง เวนจากเครองดมททำาใหมนเมา ครองสตไมอย เชน เหลา เบยร นำาตาลเมา รวมถงสงเ ส พ ย ต ด อ น ๆ เ ช น บ ห ร ก ญ ช า เ ฮ โ ร อ น

2. เ บ ญ จ ธ ร ร ม ไ ด แ ก 2.1 เมตตากรณา ขอนคกบศลขอหนง เมตตา คอ ความ

รกใครปรารถนาดตอคนอน สตวอน กรณา คอ ความสงสารคดชวยเหลอใหเขาพนจากความทกข เมตตาเปนความรกความปรารถนาดในจตใจ สวนกรณาเปนพฤตกรรมทเคลอนไหวชวยเหลอเทาทชวยได อนเปนผลมาจากความปรารถนาดนนเพยงงดเวนจากการฆาและเบยดเบยนเทานนไมทำาใหสงคมเปนสขแทจรง บคคลในสงคมจะตองป ร า ร ถ น า ด ต อ ก น แ ล ะ ช ว ย เ ห ล อ เ ก อ ก ล ก น ด ว ย

2.2 สมมาอาชวะ คอ การหาเลยงชพในทางสจรต ขอนคก บศลขอสอง คนทมอาชพและเปนอาชพทสจรตไมเป นไปเพอเบยดเบยนใคร ขยนทำามาหาเลยงชพ ยอมยนดกบคนทตนหามาไดดวยนำาพกนำาแรงไมคดฉกฉวยเอาของคนอน เพราะฉะนนสมมาอาชวะจงเปนคณธรรมทสนบสนนสงเสรมใหศลขอสองเปนไปดวยด

2.3 ความสำารวมในกาม คอ ระมดระวงและควบคมการแสดงออกทางกามารมณไมคดหมกมนแตเร องรกเร องใครเกนขอบเขต ยนดเฉพาะค ครองของตน การทคนธรรมดามความตองการทางเพศนนมใชเร องผด แตถารจกควบคมไมใหยนดในลกเมยของคนอนกจะชวยสงเสรมใหรกษาศลขอมสามไดงายและมนคง

2.4 สจจะ คอ การพดจรง เปนคณธรรมคกบศลขอส คนทพดตรงตามความจรง ไมเหลวไหลหลอกลวง รวมถงประพฤตวจส จ ร ต อ น ๆ ด ว ย ย อ ม ส า ม า ร ถ ร ก ษ า ศ ล ข อ ส ไ ด ง า ย

2.5 สตสมปชญญะ คอ ความไมประมาท ไมขาดสต มความยบยงชงใจ และรตวทวพรอมกอนทำา พด คด หรอขณะทำา พด ค ด คณธรรมขอน ชวยเก อกลใหรกษาศลขอหาได เป นอยางด

เพอสะดวกแกการจดจำา ขอสรปเบญจศล-เบญจธรรมเปนต า ร า ง เ ป ร ย บ เ ท ย บ ใ ห เ ห น ง า ย ๆ ด ง น

เบญจศล เบญจธรรม1. เวนจากการฆาสตวต ด

ช ว ตเ ม ต ต า ก ร ณ า

2. เว นจากการล กทรพย ส ม ม า อ า ช ว ะ3. เวนจากการประพฤตผดใน

ก า มส ำา ร ว ม ใ น ก า ม

4. เ ว น จ า ก ก า ร พ ด เ ท จ ส จ จ ะ5. เวนจากการดมสราเมรย ส ต ส ม ป ช ญ ญ ะ

3. ผ ล ด ข อ ง ศ ลผรกษาศลอยางนอยศล 5 ไดบรบรณ ยอมไดรบผลตอบ

ส น อ ง ใ น ด า น ด ห ล า ย ป ร ะ ก า ร อ า ท 3.1 ตนตเตยนตนไมได หมายถง เปนคนมความประพฤต

ทางกาย วาจา ไมเปนพษเปนภยแกใคร เมอระลกถงความดงามดานนของตนเมอใดกภาคภมใจ ไมตะขดตะขวงใจ ไมขอบกพรองใดทตนจ ะ พ ง ต ำา ห น ต น ไ ด

3.2 วญญชนยกยองสรรเสรญ วญญชน คอ ผร จรง ผทรงศลทรงธรรมแทจรงใหการยอมรบและยกยองวาเปนคนดจรง การยอมรบของคนดนนมคณคายงกวาการยอมรบของคนชวคนพาล เพราะเทากบเปนหลกประกนและทำาใหเรามนใจในการทำาดยงขน

3.3 เปนคนองอาจในสมาคม คนมความประพฤตดมศลธรรม เปนคนไมม แผล หรอไมมเร องทตองปดบง ยอมแกลวกลา“ ”ในททกสถานในกาลทกเมอ ไมเหมอนคนชวททำาผดไว ไปไหนกกลวคนอนเขาจะเปดเผยความลบของตน จงมอาการหวาดระแวงอยเ ส ม อ ห า ค ว า ม อ ง อ า จ ม ไ ด

3.4 ชอเสยงยอมขจรขจาย คนมศลไมวาอยในทใดชอเสยงของเขายอมเปนทกลาวขวญถงในทางดไปทว ความดของเขาไมวนสญหายหรอถกลมแมวาเขาจะลวงลบไปเปนเวลานานกตาม ตาง

จากคนชวมแตคนดหมนสาปแชง แมตายไปตงรอยปพนปกยงมคนพ ด ถ ง ค ว า ม ช ว ข อ ง เ ข า อ ย ด ง ก ร ณ พ ร ะ เ ท ว ท ต เ ป น ต น

3.5 เปนคนสงางามแทจรง ไมมความงามใดเทาความงามของคนมศล (ดงคำาบาลวา สลำ อาภรณ เสฏฐำ “ ” = ศลเปนอาภรณเครองประดบทประเสรฐสด) คนชวชาเลวทรามถงจะประดบตกแตงดวยเสอผาอาภรณ เพชรนลจนดาทสวยงามและล ำาค า ก เป นทรงเกยจเดยดฉนทของคนด ไมมใครอยากคบคาสมาคมดวย สวนคนทมศล คอ มความประพฤตทางกาย วาจาดงามไมเบยดเบยนคนอน แมจะไมประดบตกแตงดวยเครองประดบภายนอกใด ๆ กดสงางามเ ป น ท ร ก ใ ค ร ช อ บ พ อ ข อ ง ค น อ น

3.6 ร ำารวยและไดเสวยผลของความร ำารวยเตมภาคภม คนทศลคอคนทจรตฉอโกงหรอเลยงชพดวยมจฉาอาชวะตาง ๆ กร ำารวยได และรวดเรวกวาคนมศลเสยอก แตคนทศลไดทรพยสนเงนทองมาแลว ยอมมแตความเดอดรอน หวาดระแวง จตใจหาความสงบไดยาก อยทไหนกไมมความความปลอดภย บางคนถงกบจาง

มอปน มาคมกน จะยน เดน นง นอน กไมเปนสข คนเชนนเรยก“ ”กวา ไมไดเสวยผลแหงโภคทรพยอยางเตมท ตางจากคนมศลทกอ“ ”รางสรางตนมาดวยความอตสาหะและในทางทสจรตชอบธรรม ไดทรพยสนมาดวยความบรสทธยอมมความรสกมนคงทางจตใจ มความสงบสข และไดเสวยผลแหงโภคทรพยอยางเตมภาคภม คนเชนนแหละเรยกวา คนร ำารวยและคนทไดผลแหงความร ำารวยแทจรง“ ”

3.7 อนาคตยอมเจรญรงเรอง แมวาตอนแรก ๆ ฐานะความเปนอย ตลอดถงความพรอมทางดานอน ๆ จะยงดอยและไมมนคงกตาม ถาบคคลยดมนในศลอยางสมำาเสมอแลว อนาคตของเขายอมจะไปดแนนอน ยกตวอยาง เชน คนทไมประพฤตตนเปนหวขโมย ตงหนาตงตาประกอบสมมาอาชพดวยความขยนหมนเพยร รจกเกบออกไมชาไมนานกสามารถสรางเนอสรางตวได ตางจากคนทศลมอาชพทางฉกชง วงราว ปลน ฆา หรอเกยจครานทำามาหาเลยง

ชพในทางสจรต ใครเหนกมองอนาคตเขาออกวา ในทสดถาไมถกฆาต า ย เ ส ย ก อ น ก ต อ ง ต ด ค ก ต ด ต ะ ร า ง อ ย า ง แ น น อ น

3.8 ไดรบสนตสขแทจรง คนมศลยอมความสงบทางกาย วาจา คอ ไมมพฤตกรรมทไมเบยดเบยนใคร มความเคลอนไหวทกอรยาบถเปนไปในทางเกอกล สรางสรรคขณะเดยวกนกมความสงบใจอยางแทจรง เพราะไมมความชวความผดในนกหวาดระแวงภยนเปนสนตสขสวนตว ในดานสนตสขตอสวนรวมเลา เมอสงคมมแตคนมศล ไมฆา ไมเบยดเบยนกน ไมลกขโมยกน ไมลวงลำากำาเกนสามภรรยากน เปนตน ความสงบรมเยนยอมเกดขนอยางมตองสงสย ศลจงเปนทเรยกรองตองการของคนทตองการใหสงคมสงบสข ดงทพดกนอยเสมอวา ศลธรรมไมกลบมา โลกาพนาศ ศลธรรมกลบมา“ โ ล ก า ส ง บ ส ข ”

3.9 ตายอยางมสตไมเพอหรอทรนทราย คนทศลเวลาจะสนชวต ภาพความชวทตนทำาไวมกจะปรากฏใหเหน ทำาใหเพอ รองดนทรนทรายเปนทสลดสงเวชของคนรอบขาง ดงกรณนายจนทะ ผมอาชพเชอดหม พอปวยหนกจวนสนชวตไดรองครวญครางเปนเสยงหมกำาลงถกเชอดคลานสขาจนกระทงสนลมหายใจ สวนคนมศลถงคราวจะตายกตายอยางสงบ ตายอยางมสตสมปชญญะถงบตรหลายจะเศราโศกเสยใจกเสยใจทเขาไดพลดพรากจากไปโดยไมหวนกลบคนมา แตเมอนกถงวาเขาได ไปด กหกหามความเสยใจนนได กลบม“ ”ค ว า ม ป ต แ ล ะ ภ า ค ภ ม ใ จ เ ข า ม า แ ท น ท ”

4. ว ธ ร ะ ล ก ถ ง ศ ล ท ถ ก อ ง แ ล ะ เ ก ด ป ร ะ โ ย ช น การระลกถงศลเนอง ๆ ทจะกอใหเกดประโยชนแกผระลกถง

อ า จ ท ำา ไ ด 3 ว ธ ด ง ต อ ไ ป น ค อ4.1 ศลเปนเคร องฝกฝนอบรมคนใหเรยบรอยทางกาย

ว า จ า เ ป น ผ ส ง า ง า ม แ ท จ ร ง4.2 ศลสรางความมนใจใหแกผปฏบต ท ำาใหองอาจใน

ส ม า ค ม เ พ ร า ะ ไ ม ม ข อ บ ก พ ร อ ง ใ ห ใ ค ร ต ำา ห น ต เ ต ย น ไ ด

4.3 ศลเปนพนฐานสรางความมนคงแกชวต เพราะคนมศลสามารถประกอบสมมาอาชพจนมนคงร ำารวยได และเปนความร ำา ร ว ย ท บ ร ส ท ธ ไ ม เ ด อ ด ร อ น ใ จ

4.4 ศลสรางความเชอมนแกตนเองในทางทถกตอง ไมรงเกยจ ขยาดแขยงความประพฤตของตนเอง และ เปนทกราบไหว“ข อ ง ค น อ น อ ย า ง ส น ท ใ จ”

4.5 ศลเปนทยกยองสรรเสรญของคนดมศลธรรม ใครมศลคนนนกไดรบเกยรตและเปนทรกใครทงของมนษยและภตผเ ท ว ด า

4.6 ศลสรางชอเสยงทงดงามไมรเสอมสญ คนมศลแมจะล ว ง ล บ ไ ป น า น แ ล ว ก ถ ก ก ล า ว ถ ง ด ว ย ค ว า ม ช น ช ม

4.7 ศลสรางความสขสงบแหงจตใจไดอยางแทจรงแมขณะยงมชวตอยเพราะคนมศลไมสรางเวรสรางกรรมแกใคร เวลาจะต า ย ก ต า ย อ ย า ง ส ง บ

4.8 ศลสรางสงคมมนษยใหอยด วยกนอยางสนตสข ปราศจากการเอารดเอาเปรยบกน การเบยดเบยนกน ทำาใหอยดวยก น ด ว ย ค ว า ม เ อ อ เ ฟ อ เ ก อ ก ล ช ว ย เ ห ล อ ก น แ ล ะ ก น

2. ระลกถงคนทมศล คอ ใหระลกถงคนทมศลหรอคนดทสงคมยอมรบและยกยองหรอทเรารจก (แมเพราะความดเพยงบางข อ ก ต า ม ) ด ง ก ร ณ ท เ ป น ข า ว ป ร า ก ฏ เ ม อ ไ ม น า น ม า น ค อ

(1) กรณเดกหญงวลล ผมความประพฤตทางกาย วาจาเรยบรอย ขยนหมนเพยรเรยนหนงสอ และมความกตญญกตเวทเปนเลศ พยายามเลยงดมารดาซงเปนอมพาต แมจะยากลำาบากและอดอยากอยางไร กไมยอทอ คนความดนนเปนทรบร และเปนทย ก ย อ ง ส ร ร เ ส ร ญ จ า ก ป ร ะ ช า ช น ท ว ไ ป

(2) กรณเดกชายวโรจน เกบเงนและเอกสารของคนอนไดมลคาเปนลานบาท ไมเกบไวเปนของตนนำาไปมอบใหเจาของทแทจรง คนเปนขาวปรากฏทวไป เปนทยกยองชมเชย วาเปนตวอยางทดของเ ย า ว ช น ข อ ง ช า ต ค น ห น ง

การนกถงความดของคนดกเปนความดระดบหนงแลว ยงถาพยายามทำาดตามอยางเขาใหได ยงเปนความดทนาสรรเสรญ เพราะคนรวาอะไรด อะไรไมด ใครคอคนด ใครคอคนไมดนนมมาก แตค น ท ร แ ล ว พ ย า ย า ม ล ะ ช ว ท ำา ด น น ม น อ ย

3. ระลกถงศลในตวเอง คอ หนมาพนจพจารณาส ำารวจตนเองในเร องเกยวกบศลหรอความประพฤตทว ๆ ไป เพอหาทางแ ก ไ ข ป ร บ ป ร ง อ า จ ท ำา ไ ด โ ด ย

(1) สำารวจความบกพรองของตน หรอความไมดของตนว า ม อ ะ ไ ร บ า ง อ ะ ไ ร ม า ก อ ะ ไ ร น อ ย แ ค ไ ห น เ พ ย ง ใ ด เ ช น

- ชอบเบยดเบยนสตว ชอบรงแกเพอน เอารดเอาเ ป ร ย บ เ พ อ น ช ก ต อ ย ท บ ต เ พ อ ห ร อ แ ก ล ง เ พ อ น ห ร อ ไ ม

- ชอบหาเร องทะเลาะ ดาวาราย สอเสยด ยยงใหเพอนแตกแยกกน นนทาใสรายปายสใหเพอนเสยหาย พดเทจ พดคำาหยาบห ร อ ไ ม

- ชอบหยบฉวยเอาของทเขาไมให ยกยอก ลกขโมย ก ล า ว ต เ อ า ข อ ง ข อ ง เ พ อ น ห ร อ ไ ม

- เสพสงเสพยตดมนเมา เชน สดดมทนเนอร เหลาแหง ส ร า -เ ม ร ย ก ญ ช า บ ห ร แ ล ะ ข อ ง ม น เ ม า อ น ๆ ห ร อ ไ ม

- เกยจคราน เฉอยชา ไมสนใจศกษาเลาเรยน ไมเคารพเ ช อ ฟ ง ค ร อ า จ า ร ย บ ด า ม า ร ด า ไ ม ม ร ะ เ บ ย บ ว น ย ห ร อ ไ ม

ใหสำารวจดวยใจเปนธรรมไมเขาขางตวเอง เพอดวาตนมความบกพรองในเรอง อะไรมากเปนพเศษ แลววางแผนทจะแกไขและวธการแกไข ดวยปณธานอนแนวแนวาจะพยายามลดละความไมดนน ๆ แ ล ว ล ง ม อ ป ฏ บ ต ต อ ไ ป

(2) สำารวจความดของตน การส ำารวจความผดความบกพรองของตนสำาหรบบางคนอาจทำาใหใจหดห เมอรวาตนเองชางมความบกพรองมากกมายเหลอเกน พาลทอแท ไมคดปรบปรงแกไขเอาเลยกม เพราะฉะนน มอกวธหนงทจะชวยได คอ แทนทจะสำารวจ

ความบกพรองของตน ใหหนมาสำารวจความด คอ พจารณาดวาต น เ อ ง ม ค ณ ง า ม ค ว า ม ด อ ะ ไ ร บ า ง เ ช น

- มความเมตตากรณาตอเพอมนษยและสตวทงหลายไ ห ม

- ม ค ว า ม เ อ อ เ ฟ อ เ ผ อ แ ผ ไ ม เ ห น แ ก ต ว ไ ห ม- มความขยน อดทน ต ง ใ จท ำา อ ะ ไ รจร งจ ง ไห ม- มความเสยสละ ไมเหนแกประโยชนสวนตวอยางเดยว

ไ ห ม- ทำาใหตนเป นประโยชน แก สงคม เชน ชวยรกษา

สาธารณสมบตและสาธารณปโภค ไมสรางมลพษแกธรรมชาตแ ว ด ล อ ม ห ร อ ไ ม

เมอพจารณาเหนวาตนเองมคณงามความดอยางนน ๆ จตใจกจะปตปราโมทย มกำาลงใจทจะเพมพนคณความดดานนน ๆ ใหมากย งข น และร กษาความด ท ม อย แล ว ใหย นนานสบต อ ไป

สรปแลว สลานสสตหรอการระลกถงศลนน ไมวาจะเปนการระลกถงสภาวะของศล ระลกถงศลของคนอนหรอศลของตนเอง เนนสาระไปท การพจารณาความบกพรองของตนเอง แลวพยาม“ยามแกไข โดยนำาเอาแบบอยางทดมาเปนการเสรมแรงใหการแกไขป ร บ ป ร ง ต น เ อ ง ใ ห บ ร ร ล ผ ล ด ว ย ด น น เ อ ง”

จ า ค า น ส ส ต 1. ค ว า ม ห ม า ย แ ล ะ ล ก ษ ณ ะจาคานสสต คอ การมสตความระลกถงการเสยสละ (จาคานส

สต = จาคะ + อนสสต = ระลกถงเนอง ๆ ระลกถงบอย ๆ) เปนห น ง ใ น อ น ส ส ต 10 ป ร ะ ก า ร

จ า ค ะ ค อ ก า ร ส ล ะ ซ ง แ บ ง อ อ ก เ ป น 2 ล ก ษ ณ ะ ค อ1.1 สละวตถสงของตาง ๆ ใหเปนทาน เชน ถวายปจจยส

แกพระภกษสามเณร ใหขาวใหนำาและสงของอยางอนแกคนยากจน คนขอทาน หรอการบรจาคทรพยสนเง นทองและส งของแก

สาธารณประโยชนอน ๆ จาคะในความหมายนตรงกบคำาวา ทาน“ ” ห ร อ บ ร จ า ค น น เ อ ง“ ”

1.2 สละสงทไมดออกจากใจ คอ สงไมดทมาทำาใหจตใจมวหมอง ไมผองใส และเสอมคณภาพ เรยกวา กเลส บาง อปกเลส“ ” “ ” บาง การสละสงเหลานออกจากจตใจ ไมยอมใหมอทธพลครอบงำาจตใจ ไมวาจะเพยงชวขณะหรอตลอดไป เรยกวา จาคะ ในมชฌม“ ”นกาย มลปณณาสก (พระไตยปฏกเลมท 12 ขอ 26 หนา 26) พระพทธเจาตรสถงสงททำาใหจตใจเศราหมอง ดจธลททำาใหผาขาวก ล า ย เ ป น ผ า ส ก ป ร ก ไ ว 16 ป ร ะ ก า ร ค อ

(1) ความโลภ จองแตละไดของผอนมาเปนของตน โดยไมค ำาน งถ งความถกต องชอบธรรม (อภ ชาฌาวสม โลภะ”

(2) ความอาฆาตพยาบาล คดแตจะทำาลายเขา หรอหาทางใหเขาประสบความวบต ฉ บหายท ง โดยตรงและโดยออม (พ ย า บ า ท )

(3) ความโกรธ ความเดอดดาล ไมร จกยบยงช งใจ (โ ก ธ ะ )

(4) ความผกโกรธ คอเกดความโกรธขนดวยสาเหตใดสาเหตหนงแลวไมยอมปลอยใหหายไป นกขนมาทไรกเดอดดาลขนมาเ ม อ น น (อ ป น า ห ะ )

(5) ความลบหลบญคณทาน ไมรจกบญคณคน ใครเคยมบญคณตอตน เคยชวยเหลอตนมากอน ไมตระหนกในบญคณนนแ ล ะ ไ ม ค ด ท จ ะ ต อ บ แ ท น เ ข า (ม ก ข ะ )

(6) การตตนเสมอผใหญ ไมรจกกาลเทศะ ไมรจกตนอยใ น ฐ า น ะ อ ะ ไ ร อ ะ ไ ร ค ว ร ไ ม ค ว ร แ ค ไ ห น (ป ล า ส ะ )

(7) ความรษยา เหนคนอนไดดประสบความส ำาเรจในชวตหรอมความสข ทนอยไมได แสดงออกทางคำาพดหรอกรยาอ า ก า ร (อ ส ส า )

(8) ความตระหนหวงแหน ไมเผ อแผแบงป นผ อ น ครอบคลมถงความตระหนวตถสงของและวชาความรดวย (มจฉรยะ)

(9) ความเจาเลห ทำาอะไรมเลสนย แอบแฝงซอนเรน มเจตนาไมบรสทธอยเบองหลง สำาแดงใหคนหลงผดไปจากความจรง (ม า ย า )

(10) ความโออวด เชน อวดมงอวดม อวดรอวดฉลาด อ ว ด เ ก า ก ล า ส า ม า ร ถ (ส า เ ถ ย ย ะ )

(11) แขงด หมายถง แยงด คนอน แยงคณงาม“ ”ความดทคนอนควรจะได เชน ยกเอาผลงานคนอนมาเปนผลงานของต น เ ส น อ เ พ อ เ ล อ น ข น ต ำา แ ห น ง ใ ห ต น (ส า ร ม ภ ะ )

(12) ความดอร น ดอดาน ไมยอมรบฟงคำาแนะนำาตกเ ต อ น จ า ก ผ ห ว ง ด (ถ ม ภ ะ )

(13) ค ว า ม ถ อ ต ว ถ อ ว า ต น เ ส ม อ เ ข า (ม า น ะ )(14) ความดหมนคนอน คดวาตนดกวา เกงกวาคนอน

แ ล ว ด ถ ก ด ห ม น ค น อ น (อ ต ม า น ะ )(15) ความมวเมา คอเพลดเพลนในลาภ ยศ สรรเสรญ

สข เพลดเพลนในความเปนหนมเปนสาว และในความไมมโรคภยเ บ ย ด เ บ ย น (ม ท ะ )

(16) ความประมาท คอเพลดเพลนในลาภยศเปนตน (ด ง ข า ง ต น ) แ ล ว ก ป ร ะ ม า ท ม ว เ ม า (ป ม า ท ะ )

สรป จาคะ หมายถง การสละวตถสงของใหเปนทานหรอเพอบำาเพญสาธารณประโยชน เรยกวา สละภายนอก และการสละสง“ ”มวหมองออกจากใจ เชน สละความตระหน ความโลภ ความพยาบาทเ ร ย ก ว า ส ล ะ ภ า ย ใ น“ ”

2. ว ธ ร ะ ล ก ถ ง จ า ค ะ ท ถ ก ต อ งการระลกถงจาคะเนอง ๆ ทจะกอใหเกดประโยชนแกผระลกถง

อ า จ ท ำา ไ ด 3 ว ธ ด ง ต อ ไ ป น 2.1 ระลกถงตวจาคะ วาจาคะมประโยชนแกบคคลและ

ส ง ค ม อ ย า ง ไ ร บ า ง เ ช น (1) จาคะชวยใหคนรจกชวยเหลอผอนทางกาย เชน ไม

น ง ด ด า ย ข ว น ข ว า ย ช ว ย เ ห ล อ ผ อ น แ ล ะ ช ว ย เ ห ล อ ง า น

สาธารณประโยชนด วยความเตมใจ โดยไมค ดถ งผลประโยชนต อ บ แ ท น

(2) จาคะชวยใหคนรจกชวยเหลอคนอนในดานวาจา เชน คอยแนะนำาสงทเปนประโยชนแกผอนและสงคม ชวยเจรจาเอาเ ป น ธ ร ะ ใ ห ส ำา เ ร จ ป ร ะ โ ย ช น เ ป น ต น

(3) จาคะชวยใหคนร จ ก ใชก ำาล งสตป ญญาใหเก ดประโยชนแกสงคม เชน ชวยแสดงความเหนอยางตรงไปตรงมา ชวยแกปญหาเดอดรอนแกคนทไมทำาผด ชวยคดหาแนวทางทถกทชอบช ว ย เ พ ม พ น ค ว า ม ร แ ก ผ อ น ต า ม ก ำา ล ง ส ต ป ญ ญ า

(4) จาคะชวยใหคนพฒนาจตใจใหเตบกลาดานกำาลงทรพย เชน ชวยแบงปนเครองอปโภคบรโภคแกผขดสนและผทควรใ ห ช ว ย ส ล ะ ท ร พ ย ส น เ พ อ ส า ธ า ร ณ ก ศ ล

(5) จาคะชวยใหคนพฒนาจต ใจ ให เต บกล าด วยคณธรรม เชน ยนดเมอเหนคนอนมความสขไมอาฆาตจองเวร ไมนกสมนำาหนาเมอผอนเพลยงพลำา ไมโลภอยากไดของผอนมาเปนของต น พ ร อ ม จ ะ ใ ห อ ภ ย แ ก ผ ส ำา น ก ผ ด

2.2 ระลกถงคนทมจาคะ คอ ใหระลกถงคนทเสยสละเพอส ง ค ม ท เ ร า ร จ ก เ ช น

(1) ระลกถงพอแม ผทเฝาฟมฟกเลยงดเรามาตงแตเลกจนโต วาทานทงสองไดเสยสละมากนอยเพยงใด ใหนกทบทวนในใจ พระคณของทานจะปรากฏชดขน ๆ จนทำาใหเรารสกซาบซงและส ำา น ก ด ว ย ค ว า ม ก ต ญ ญ ก ต เ ว ท ต า ธ ร ร ม

(2) ระลกถงบรพมหากษตรยและบรรพชนไทย ทสละเลอดและเนอปกปองแผนดนไทยใหพนจากการยดครองของอรราชศตรพทกษรกษาความเปนไทเอาไวได ใหเปนมรดกตกทอดมาถงพวกเราทกวนน ทานเหลานนไดหลงเลอดทาแผนดน พลชพเพออนชนรนหลงมาดวยความกลาหาญ ใหระลกวาทานเสยสละอยางไรบาง

(3) ระล กถ งพระสมมาสมพทธเจา ผ ทรงค นพบสจธรรมอนประเสรฐ และไดสงสอนแนวทางดบทกข สรางสขแกชาว

โลก โดยไมเหนแกความเหนดเหนอยตลอดพระชนมชพ ซงพระองคไ ด ท ร ง เ ส ย ส ล ะ อ ย า ง ม า ก ม า ย

2.3 ระลกถงจาคะในตวเอง คอ หนมาพจารณาสำารวจตวเองในเรองเกยวกบจาคะหรอความประพฤตทว ๆ ไป เพอหาทางแกไขป ร บ ป ร ง ต น เ อ ง ซ ง อ า จ ท ำา ไ ด โ ด ย

(1) สำารวจความบกพรองของตน หรอความไมดของตนว าม อ ะ ไรบ าง อะ ไรมาก อ ะ ไรน อยแค ไหน เพยง ใด เช น

- ชอบเหนแกตนโดยไมคำานงถงคนอนหรอไม เปนตนวา ขนรถเมลกนงขวางอยคนเดยว ทง ๆ มทนงไดถงสองสามคน

- เลนพรรคเลนพวก เอาแตพวกของตน เพอนรวมส เ พ อ ร ว ม โ ร ง เ ร ย น ข อ ง ต น ห ร อ ไ ม

- มผลประโยชนอะไรเกดขนกเอาไวใหแกตน พรรคพว กเ พ อ นฝ ง ข อ ง ต นไ ม เ ฉ ล ย เ จ อ จ า น ให ผ อ น บ า ง ห ร อ ไ ม

- รอะไรดมประโยชนไมบอกคนอน หวงไวคนเดยว ไมใ ช ค ว า ม ร น น ใ ห เ ก ด ป ร ะ โ ย ช น แ ก ส ง ค ม ห ร อ ไ ม

(2) สำารวจความดของตน นอกจากสำารวจวาตนมขอบกพรองอะไรแลว การสำารวจวาตนมความดอะไรบางกมประโยชนเหมอนกน คอชวยใหเกดความภาคภมใจ และมกำาลงใจสรางความดเ พ ม ข น ไ ด ก า ร ส ำา ร ว จ ค ว า ม ด ข อ ง ต น เ ช น

- เป นคนมน ำา ใจ ชอบช วย เหล อผ อ นบ าง ไหม- เหนแกประโยชนสวนรวมมากกวาประโยชนสวนตน

ไ ห ม- ชวยรกษาสาธารณปโภค สาธารณสมบต และสภาพ

แ ว ด ล อ ม ท า ง ธ ร ร ม ช า ต บ า ง ไ ห มเม อพจารณาวาตนมคณความดอยางน น ๆ จตใจก ป ต

ป ร า โ ม ท ย ม ฉ น ท ะ ใ น ก า ร เ พ ม พ น ค ว า ม ด ด า น น น ๆ ย ง ข นสรปแลว จาคานสสต (การระลกถงจาคะเนอง ๆ) นนเนนสาระ

ท การพจารณาความบกพรองของตนเองแลวพยายามแกไข โดย“

นำาเอาแบบอยางทดมาเปนการเสรมแรงใหการแกไขปรบปรงตนเองใ ห บ ร ร ล ผ ล ด ว ย ด น น เ อ ง”

เ ท ว ต า น ส ส ต 1. ค ว า ม ห ม า ย แ ล ะ ป ร ะ เ ภ ทเทวตานสสต คอ การระลกถงเทวดาเนอง ๆ หรอระลกถง

บอย ๆ (เทวตานสสต = เทวดา + อนสสต = ระลกถงเนอง ๆ ร ะ ล ก ถ ง บ อ ย ๆ ) เ ป น ห น ง ใ น อ น ส ส ต 10 ป ร ะ ก า ร

เ ท ว ด า ม อ ย 3 ป ร ะ เ ภ ท ค อ1.1 เทวดาโดยกำาเนด ไดแก ผททำาบญกศลในสมยเปน

มน ษยตายแล ว ไป เก ด เป น เทวดา เร ยกว า อ ปป ตต เทพ“ "1.2 เทวดาโดยสมมต ไดแก พระราชามหากษตรย ท

ป ร ะ ช า ช น ย ก ย อ ง ใ ห เ ป น เ ท ว ด า เ ร ย ก ว า ส ม ม ต เ ท พ“ ”1.3 เทวดาโดยความบรสทธ ไดแก ผละซ งความโลภ

โกรธ หลงไดโดยส นเชง (พระอรหนต) เรยกวา วสทธเทพ“ ”2. ว ธ ร ะ ล ก ถ ง เ ท ว ด า ท ถ ก ต อ งการระลกถงเทวดาเนอง ๆ ทจะกอใหเกดประโยชนแกผระลก

ถ ง อ า จ ท ำา ไ ด ด ง น 2.1 ร ะ ล ก ถ ง ค ณ ธ ร ร ม ท ท ำา ใ ห เ ป น เ ท ว ด า เ ช น

(1) คณธรรมททำาใหคนไปเกดเปนเทวดาโดยกำาเนด ไดแก กศลกรรมบถ 10 ประการ คอ กายสจรต 3 วจสจรต 4 และม โ น ส จ ร ต 3

(2) คณธรรมททำาใหคนเปนเทวดาโดยสมมต คอ ทศพธราชธรรม (ทาน ศล บรจาค ซอตรง ออนโยน เพยร ไมโกรธ ไมเ บ ย ด เ บ ย น อ ด ท น ไ ม ผ ด ธ ร ร ม )

(3) คณธรรมททำาใหเปนเทวดาโดยความบรสทธอยางสง คอ การละความโลภ โกรธ หลง ไดโดยสนเชง อยางตำากคอ หร แ ล ะ โ อ ต ต ป ป ะ

2.2 ระลกถงคณธรรมเหลานนในตวเอง คอ สำารวจดวาต ว เรา เองมคณธรรมเหล าน นบ างหรอ ไม ซ งอาจท ำา ได โดย

(1) สำารวจความบกพรองของตน คอ พจารณาวาตนเองยงมความไมดอะไรบางในเร องเกยวกบคณธรรมของเทวดาน เชน

- ชอบเบยดเบยนสตว รงแกเพอน เอารดเอาเปรยบเ พ อ น ช ก ต อ ย ท บ ต ห ร อ แ ก ล ง เ พ อ น ห ร อ ไ ม

- ชอบดาวา ทะเลาะเบาะแวง สอเสยดยยงเพอนใหแตกกน นนทาใสรายปายสเพอนใหเสยหาย พดเทจ พดคำาหยาบหรอไ ม

- ชอบคดอาฆาตมาดราย อจฉารษยา ไมอยากให เ พ อ น ไ ด ด ห ร อ ป ร ะ ส บ ค ว า ม ส ำา เ ร จ ห ร อ ไ ม

- เหนแกได มกโมโหโทโส ฮดฮดขดเคอง หลงตดในอบายมข เชนเลนการพนน เสพสงเสพตดมนเมา เชน สดดมทนเนอร เหลาแหง สราเมรย ก ญชา บหร และของมนเมาอน ๆ หรอไม

- ไมอายช วกลวบาป ชอบฝาฝนระเบยบขอบงคบ ก ฎ ห ม า ย แ ล ะ ศ ล ธ ร ร ม ท ง ต อ ห น า แ ล ะ ล บ ห ล ง ห ร อ ไ ม

(2) สำารวจความดของตน คอ สำารวจวาตนเองมความอะไรบาง อยางไหนมากอยางไหนนอย เพอจะไดมก ำาลงใจพฒนาความดทมอยแลวใหเจรญยงขน และปลกฝงความดทยงไมมใหเกดข น ก า ร ส ำา ร ว จ ค ว า ม ด ข อ ง ต น เ ช น

- ม ส ต ย บ ย ง ช ง ใ จ ต น เ อ ง ห ร อ ไ ม - มความละอายตอกากรระทำาทผดกฎหมายหรอไม- มมโนธรรมสำานกทดงาม ไมกลาทำาสงผดศลธรรม

แ ม ว า ผ อ น จ ะ ไ ม ร เ ห น ก ต า ม ห ร อ ไ ม สรปแลวเทวตานสสต (การระลกถงเทวดาเนอง ๆ) นนเนน

สาระท การพจารณาความบกพรองของตวเอง แลวพยายามแกไข“โดยนำาเอาแบบอยางทดมาเสรมแรงใหการแกไขปรบปรงตนเองใหบ ร ร ล ผ ล ด ว ย ด น น เ อ ง”

ก า ย ค ต า ส ต กายคตาสต คอ สตกำาหนดความเปนไปของรางกายไดแก“

สวนตาง ๆ ของกายและอาการของกาย ในทนจะกลาวเฉพาะสต”กำาหนดพจารณากาย อนครอบคลมทงรางกายของตน รางกายของค น อ น ต ล อ ด ถ ง ร า ง ก า ย ข อ ง ส ต ว ต า ง ๆ ด ว ย

ก า ร พ จ า ร ณ า อ า จ พ จ า ร ณ า ไ ด 2 แ ง ค อ1. พ จ า ร ณ า ใ น แ ง บ ว ก ห ร อ ด า น ด ข อ ง ร า ง ก า ย

1.1 รางกายประกอบดวยอาการ 32 ประการครบถวน อวยวะแตละสวนไมวาแขน ขา นวมอ นวเทา ลวนสมสวน งดงาม นาดน า ช ม

1.2 ธรรมชาตไดสรางลกษณะและขนาดของอวยวะแตละสวนแตกตางกนไป ลวนเหมาะสม วางไวถกท สมดลอยางย ง

1.3 อวยวะแตละสวนถกสรางขนมาเพอใหทำาหนาทแตกตางกนไป ตางกเปนใหญในหนาทของตน เชน ตามหนาทในการด หม ห น า ท ใ น ก า ร ฟ ง ฟ น ม ห น า ท ใ น ก า ร เ ค ย ว อ า ห า ร ฯ ล ฯ

1.4 อวยวะภายในรางกายทงหลาย เชน ตบ ไต สำาไสใหญ ลำาไสเลก หวใจ ฯลฯ ธรรมชาตไดจดสรรไวอยางเหมาะเจาะ งดงาม แ ล ะ ม ห ศ จ ร ร ย อ ย า ง ย ง

1.5 ยงไปกวานนอวยวะทกสวนไมมสวนใดหยดแมแตวนาทเดยว ตางกทำางานตามหนาทของตน เมอแตละสวนทำาหนาทข อ ง ต น จ ง ช ว ย ป ร ะ ส า ร ใ ห ร า ง ก า ย น ด ำา ร ง อ ย ไ ด ย น ย า ว

2. พ จ า ร ณ า ใ น แ ง ล บ ห ร อ ด า น ไ ม ด ข อ ง ร า ง ก า ย2.1 รางกายนโดยปกตเปนของสกปรกโสโครก ไมมสวน

ไหนทนาปรารถนา เตมไปดวยมตร (ปสสาวะ) และกรส (อจจาระ) ดงพทธวจนะวา จงดอตตภาพรางกายนเปนของชวคราวถงจะตกแกง“ใหวจตรงดงามภายนอก แตภายในเตมไปดวยแผล ประกอบขนดวยกระดกทอนเลกทอนนอย 300 ทอน เจบไขไดปวยเปนนตย คนสวนมากผไมรความจรงจงพากนครนคดปรารถนาในสงซงหาความยงยนอ ะ ไ ร ม ไ ด ”

2.2 รางกายนมภาระตองดแลรกษามาก แมจะพยายามรกษาความสะอาดเพยงใดกตาม กยงสกปรกอยนนเอง ถงจะสะอาดกชวครงชวคราว เชน ฟนตองแปรงทกวน ตองอาบนำาทกวน ถาเวนเพยงวนสองวน ความสกปรกกจะปรากฏใหเหน จงตองเปนภาระหนาทตองดแลยงในยามเจบปวยดวยแลว ยงตองขวนขวายรกษาพ ย า บ า ล เ ส ย เ ง น เ ส ย เ ว ล า เ ป น จ ำา น ว น ม า ก

2.3 รางกายนไมเชอฟงใคร เมอเกดมากมการแปรเปลยนและดบสลายไปตามอายขยไมมใครสามารถขอรองหรอบงคบใหมนเปนไปตามความตองการได เชน หามหรอขอรองมใหมนแก มนกแก มใหมนเจบ มนกเจบ ดงเถรภาษตมไววา มอและเทาแกคร ำาครา“เพราะชรา กำาลงกถดถอยลงตามลำาดบ ไมเชอฟงใคร ไมทำาตามคำาขอร อ ง ข อ ง ใ ค ร ”

2.4 รางกายนเปนของยม คอ สงทเราถอวาเปนรางกายเรานจรง ๆ แลวเปนเพยงการประชมแหงธาตส (ดน นำา ลม ไฟ) แลวกสมมตกนวาเปนนายนน นางน ทจรงเปนเพยงสงทธรรมชารใหยมมาใชชวคราว เมอถงกำาหนดเวลา ดนกลบไปสดน นำากลบไปสนำา ลมก ล บ ไ ป ส ล ม ไ ฟ ก ล บ ไ ป ส ไ ฟ

2.5 รางกายนเปนดจปาชาทงซากศพ และเปนตนเหตแหงการทำาลายลางชวตเพอความดำารงชพอยได มนษยเราตางกแสวงหาอาหารมาเลยงรางกาย ฆาสตวตดชวตเปนจำานวนมากเพอเปนอาหาร เชน กง หอย ป ปลา และสตวอน ๆ ถกฆาเพอมาปรนเปรอรางกาย ซงนบชวตไมถวน รางกายนจงนบวาเปนปาชาสำาหรบทงซากศพทงห ล า ย แ ล ะ เ ป น ต น เ ห ต ใ ห ฆ า ส ต ว ต ด ช ว ต น บ ไ ม ถ ว น

2.6 อวยวะตาง ๆ เปนตนวา ผม ขน เลบ ฟน หนง ฯลฯ ลวนเปนของปฏกล นาเกลยด ไมวาจะเปนส สณฐาน กลน หรอแ ห ล ง ท เ ก ด

จดประสงคของการพจารณากายตามแบบ กายคตาสต น กเพอใหรเทาทนความจรงแลวจะไดไมประมาทในการดำารงชวตอยในโลก และในการเกยวของสมพนธกบคนอน ๆ เชน เมอก ำาหนด

พจารณาถงความงดงาม ความสมสวน ความสมบรณของรางกายของตน กจะไดรความจรงวารางกายเราสมบรณ มพลานามยด เราควรจะใชรางกายทสมบรณแขงแรงนสรางความเจรญกาวหนาและความสำาเรจแกตน ตลอดถงชวยเหลอประเทศชาตและสงคม หรอเมอกำาหนดพจารณารางกายในดานไมสวยงาม ไมจรงยงยน เตมไปดวยความนาเกลยดปฏกล กจะไดคดวารางกายนไมนานกจะแตกสลายไป ไมมอะไรยงยน เพราะฉะนน ขณะทเรายงมชวตอย กเปนโอกาสอนดทจะสรางสรรคความดงามใหปรากฏ ทงความดงามสวนตนและความดงามทเออประโยชนสขแกสงคม สรปแลว ไมวาจะกำาหนดพจารณารางกายในแงดหรอแงไมด กสามารถคดพจารณาเพอใหเกดการกระทำาทดได อยางนเรยกวาการกำาหนดพจารณากายคต า ส ต ท ถ ก ต อ ง

อ า น า ป า น ส ต อานาปานสต คอ สตกำาหนดลมหายใจเขาออก (อานาปาน =

การหายใจเขาออก + สต = การระลกถง การกำาหนดจต) ซงเปนหนงในสมถกรรมฐาน 40 วธ ทพระพทธเจาตรสสอน อานาปานสตน ย ม ฝ ก ป ฏ บ ต ก น อ ย า ง แ พ ร ห ล า ย ก ว า ว ธ อ น เ พ ร า ะ

1. ทำาไดสะดวก ไมตองเตรยมอปกรณมากเหมอนกรรมฐานอยางอนเชนกสณ เปนตนเพราะอานาปานสตใชสมหายใจเปนหลกซงท ก ค น ม อ ย แ ล ว

2. เปนวธการปฏบตทไมซบซอนสบสน สามารถทำาไดงาย พอลงมอปฏบตกไดรบผลทนทตงแตตนเรอยไป ไมตองรอจนเกดสมาธเปนขนเปนตอน กลาวคอกายใจผอนคลายไดพก จตกสงบสบายลกซ ง ไ ป เ ร อ ย ๆ

3. เปนหนงในจำานวนกรรมฐาน 12 อยาง ทสามารถปฏบตตอเนองตงแตคนไปจนสำาเรจผลสงสด โดยไมตองพะวงทจะหาก ร ร ม ฐ า น อ น ม า ส บ เ ป ล ย น ห ร อ ต อ เ ต ม อ ก

4. ไมกระทบกระเทอนตอสขภาพ กายกไมเหนอย ไมเหมอนกรรมฐานอน ๆ ทตองจองเพงหรอเดนกลบไปกลบมา ตรงขามวธอานาปานสตกลบเกอกลแกสขภาพอยางด คอชวยใหรางกายไดพกผ อ น

5. เปนทงสมถะและวปสสนาในตว คอ จะปฏบตเพอมงผลฝายสมาธอยางเดยวกได จะปฏบตใชเปนบานปฏบตตามแนวสตปฏฐ า น จ น ค ร บ ท ง 4 อ ย า ง ก ไ ด

6. เปนกรรมฐานทพระพทธเจาทรงใชเปนสวนมาก และทรงแ น ะ น ำา ใ ห ส า ว ก ป ฏ บ ต ม า ก ก ว า อ ย า ง อ น

ก า ร ก ำา ห น ด ล ม ห า ย ใ จ ด ว ย ก า ร น บท ำา ไ ด ส อ ง ว ธ ค อ น บ อ ย า ง ช า ก บ น บ อ ย า ง เ ร ว1. การนบอยางชา คอ เมอผฝกไดเตรยมการเบองตนตาง ๆ

เรยบรอยแลว ใหเร มนบในใจโดยนบเปนค ๆ คอ หายใจเขานบ 1 ห า ย ใ จ อ อ ก น บ 1 เ ร อ ย ไ ป ด ง น

(1) 1-1, 2-2, 3-3, 4-4, 5-5(2) 1-1, 2-2, 3-3, 4-4, 5-5, 6-6(3) 1-1, 2-2, 3-3, 4-4, 5-5, 6-6, 7-7(4) 1-1, 2-2, 3-3, 4-4, 5-5, 6-6, 7-7, 8-8(5) 1-1, 2-2, 3-3, 4-4, 5-5, 6-6, 7-7, 8-8, 9-9(6) 1-1, 2-2, 3-3, 4-4, 5-5, 6-6, 7-7, 8-8, 9-9,

10-102. ก า ร น บ อ ย า ง เ ร ว ใ ห น บ ต า ม ล ำา ด บ ด ง น

(1) 1, 2, 3, 4, 5(2) 1, 2, 3, 4, 5, 6(3) 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7(4) 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8(5) 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 (6) 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10

เมอนบถง 10 แลว ใหกลบมาตงตนนบ 1-5 ฯลฯ อก จนการน บ ไ ม ห ล ง ล ม ค ล อ ง แ ค ล ว ไ ม ส บ ส น แ ล ะ จ ต เ ป น ส ม า ธ ด

ก า ร ว ง ต า ม ล ม

กอนทำาใหนงสมาธบนพน เหมอนพระพทธรปปางสมาธ คอ เอาขาขวาทบขาซาย มอขวาทบมอซาย หลบตา ตงกายใหตรง อยางมไปขางหนา หรอเอนไปขางหลง ทานงสมาธ สตรอาจทำาไมถนด จะเปลยนมานงพบเพยบกได (แตไมควรนงเกาอ ถงแมปจจบนจะนยมทำากนมากกตาม ผลเสยของการนงเกาอ คอ เราทรงตวใหตรงยาก และมกจะพงเกาอบาง เอยงไปขางหนา ขางหลง หรอขาง ๆ บาง ทำาใหระบบลมหายใจเดนไมสะดวก และเกดอาการงวงนอนไดงาย)

กอนอนใหสดลมเขาจนเตมปด แลวค อยปลอยออก ท ำาประมาณ 3 ครง เพอปลกความพรอม จากนนใหหายใจเขาออกตามธรรมชาต ตงสตตามลมหายใจเขาออก ดงไปดงมาเหมอนคนเลอยไม ขณะหายใจเขาใหภาวนาในใจวา พท ขณะหายใจออกภาวนาวา “ ” “โธ สงใจตามกำาหนดตามจดเร มตน ชวงกลาง และทสดของลม”ห า ย ใ จ (ป ล า ย จ ม ก ห ว ใ จ แ ล ะ ส ะ ด อ )

เวลาหายใจเขา ปลายจมกเปนตนลม หวใจเปนกลางลม ส ะ ด อ เ ป น ป ล า ย ล ม

เวลาหายใจออก สะดอเปนตนลม หวใจเปนกลางลม ปลายจ ม ก เ ป น ห ล า ย ล ม

ก า ร ด ก ล มเมอทำาตามกรรมวธวงตามลมแลว คราวนหนมาตงจตกำาหนด

เฉพาะจดใดจดหนงในสามจด คอ ปลายจมก หวใจ หรอสะดอ ตามแตถนดจะดกอยจดไหน แตทนยมสวนมากคอ ทปลายจมก ซ งเปนทางออกของลม เพราะกำาหนดไดงายกวาจดอน ในตำาราไดเปรยบการดกลมทปลายจมกเหมอนนายโคบาลผฉลาด เมอปลอยโคออกจากคอกตงแตเชาแลว ไมตองตดตามมนไปทกฝกกาว เพยงแตนงรอมนอยททานำาทโคจะตองลงกนในเวลาเยนทกวน แลวไลตอนมนกลบเขาคอมไดโดยสะดวกฉนใด ผฝกสมาธกเชนเดยวกน เพยงตงสตคอยกำาหนดอยทปลายจมกแหงเดยวกพอ เพราะเวลาลมจะเขาหรอออก ยอมผานทางปลายจมกแนนอน ทำาอยอยางนเร อยไปจนจตส ง บ ไ ม ฟ ง ซ า น ก น บ ว า ส ำา เ ร จ ใ น ข น ท ส อ ง

ม ร ณ ส ส ต มรณสสต คอ สตระลกถงความตาย (มรณะ = ความตาย +

สต = ระลกถง) พระพทธเจาตรสสอนวา คนเรามความแกเปนธรรมดา ไมมใครลวงพนความตายไปได ชวตของสรรพสตวมความตายเปนทสนสด ทกคนทเกดมาจงหนไมพนความตาย ทานจงสอนใหพจารณาความตายเพอใหเกดความเขาใจสภาพเปนจรงของสรรพสง แ ล ะ เ พ อ ใ ห เ ก ด ค ว า ม ส ง บ ใ จ แ ล ะ ไ ม ป ร ะ ม า ท

ในหนงสอ วสทธมรรค นพนธของพระพทธโฆษาจารย“ ” บ อ ก ว ธ พ จ า ร ณ า ค ว า ม ต า ย ไ ว 8 ว ธ ค อ

1. ใหระลกถงความตายเหมอนเพชฌฆาต นกโทษประหารทเขานำาไปสตะแลงแกง ผกตดไวกบหลกประหาร เพชฌฆาตถอดาบรายรำาไปมากอนฟนศรษะขาดกระเดนจากบา เขายอมมองเหนความตายคอย ๆ คบคลานเขามาตรงหนาสดทหลกเลยงได คนเรากเชนกน เกดมาความตายกคอยตดตามไปทกฝกาว มชวตอยในโลกไมนานกถงแกความตาย บางคนเกดมากตายทนท บางคนเกดมาอายได 7 ข ว บ 10 ข ว บ ก ต า ย น อ ย ค น จ ะ อ ย ไ ป ถ ง 80 ป 90 ป

2. ใหระลกถงความตายโดยวบตจากสมบต หมายความวาใหคดเหนวาแมผทถงพรอมทกอยางกยงไมพนวบตคอความตาย ยกตวอยางเชน พระเจาอโศกมหาราช กษตรยผปกครองบานเมองโดยระบบ ธรรมราชา พระองคทรงพรงพรอมไปดวยทรพยสมบตและ“ ”แผกฤษดาภนหารกวางไกล และถงแมวาพระองคจะมพระนามวา

อโศก “ ” (แปลวาผไมโศก) แตในทสดพระองคกยงถงความวบตคอค ว า ม ต า ย อ ย น น เ อ ง

3. ใหระลกถงความตายโดยนำามาเปรยบเทยบ คอเปรยบเ ท ย บ ก บ บ ค ค ล ต า ง ๆ เ ช น

3.1 คนทมยศศกดสงสง เชน จอมพลหรอนายพลแหงกองทพ ไมวาตำาแหนงนนจะเคยมในอดต ปจจบน หรอจะมมาในอ น า ค ต ท ก ค น ล ว น ไ ม พ น ค ว า ม ต า ย ท ง น น

3.2 คนทร ำารวยมหาศาล เชน มหาเศรษฐของโลกหรอของประเทศ คนทวไปนบหนาถอตาวาเปนผมบญบารมสงสมมาแตปางกอน ประกอบกนความขยนทำามาคาขายจนรำารวย คนเหลานกไมพ น ค ว า ม ต า ย

3.3 คนมฤทธมาก ไดฌานสมาบตสามารถเหาะเหนเดนอากาศได ลองหนหายตวหรอบนดาลอทธฤทธอน ๆ ได กหนไมพนค ว า ม ต า ย

3.4 คนมปญญามาก เชน พระสารบตร อครสาวก ซ งพระพทธเจาไดตรสชมเชยวามปญญามาก ในทสดทานกนพพาน (ต า ย ) เ ช น ก น

3.5 คนมพละกำาลงมาก เชน ภมเสน ยธษเฐยร (ในว ร ร ณ ค ด ) ห ร อ น ก ม ว ย ป ล ำา ม ช อ บ า ง ค น ก ล า น ต อ ง ต า ย

3.6 พระปจเจกพทธะและพระสมมาสมพทธะ พระปจเจกพทธะ คอผตรสรดวยตนเองแกมไดประกาศพระศาสนา สวนพระสมมาสมพทธะ คอ ผตรสรดวยพระองคเอง และประกาศพระศาสนา ท านเหล าน ทรงพร งพรอมดวยพระคณทกอยางก ยงด บขนธ ป ร น พ พ า น เ ช น ก น

4. ใหระลกถงความตายโดยเหนกายเตมไปดวยเชอโรค คอใหพจารณาวารางกายของเราเปนทรวมของโรคสารพดชนด ทงยงบนทอนทำาลายรางกายใหเจบไขไดปวยอยเสมอ ในทสดกสนชวตเ พ ร า ะ โ ร ค ใ ด โ ร ค ห น ง ห ร อ ห ล า ย โ ร ค

5. ใหระล กถ งความตายโดยความเปราะบางแหงอาย หมายความวาอายของคนเราเปราะบางมาก แตกดบสลายไปไดโดยงาย เพราะแขวนอยกบลมหายใจเขาออก ถาหายใจเขาแตไมออกกตาย หายใจออกแลวไมเขากตาย ตอเมอไดความสมำาเสมอแหงลมห า ย ใ จ เ ข า แ ล ะ ห า ย ใ จ อ อ ก จ ง จ ะ ม ช ว ต ย น ย า ว อ ย ไ ด

6. ใหระลกถงความตายโดยเปนสงทกำาหนดไมได คอเราจะตายเมออายเทาใด ตายดวยโรคอะไร ตายวนเดอนปอะไร ตายทไหน แ ล ะ ต า ย แ ล ว จ ะ ไ ป เ ก ด ท ไ ห น ไ ม ม ใ ค ร ก ำา ห น ด ร ไ ด

7. ใหระลกถงความตายโดยชวงแหงชวต คอชวงแหงชวตของคนอยางสงทสด ก 100 ป จะเกน 100 ป ไปบางกเลกนอยและม บ า ง ค น เ ท า น น

8. ใหระล กถ งความตายโดยเหนวาชวตน ส นน ก ค อให พจารณาวาแททจรงแลว ชวตของคนเรามอยชวขณะจตเดยวเทานนเอง คอคนเราเกดตายทกเวลา ทกขณะทหายใจเขาออก แมจะมองในแงรปธรรมหรอกายภาพ เซลลในรางกายกเปลยนแปลงตลอดเวลา เซลลเกาสลายไปเซลลใหมเกดขนมาแทนท มการตายและการเกดสบเนองกนตลอดเวลา ความตายอยางนเรยกวา ตายปกปด “ ” (ปฏจฉ น น ม ร ณ ะ ) ซ ง ม อ ง ด ว ย ต า เ ป ล า ไ ม เ ห น

ความตายเปน สจจะ แหงชวตทสรรพสตวทถอกำาเนดมาไม“ ”สามารถหลกเลยงได พระพทธเจาจงทรงสอนใหยอมรบความจรง เพอประโยชนคอความไมประมาทมวเมาในชวตเมอเหนวามเวลาในโลกนนอยนด จะไดเรงรบทำาคณความดทงแกตนเองและสงคมตอไป

อ ป ส ม า น ส ส ต อปสมานสสต คอ สตระลกถงความสงบ (อปสม = ความ

สงบ + อนสสต = สตระลกถง) “ความสงบ โดยความหมายอยาง”สงสด หมายเอาพระนพพาน (คอความดบสนทแหงราคะ โทสะ และโมหะ) ราคะ โทสะ และโมหะ พระพทธเจาตรสวาเปนดจไฟทเผาผลาญจตใจใหเรารอน เมอดบไฟคอราคะ โทสะ และโมหะไดสนท จตใจจงมแตความสงบ รมเยน แตในความหมายอยางตำาหรอความหมายโดยอนโลม หมายเอาเพยงความเสงบใจชวคร งชวคราว ไมตกเปนทาสของกเลสตณหาจนเกนไป รจกขมใจ ระงบใจไมใหเรารอนวนวายมากน ก

ว ธ ร ะ ล ก ถ ง ค ว า ม ส ง บ อ า จ ท ำา ไ ด ด ง น ค อ1. ร ะ ล ก ถ ง ค ว า ม ส ง บความหมายอยางสงหมายถงพระนพพาน อยางตำาหมายถง

ความสงบกาย วาจา ใจ เพราะไมถกนวรณกลมรมจตใจ เชนระลกวา

1.1 พระนพพานเปนความสงบอยางยง ไมมความสงบใดเสมอดวยนพพาน ความสงบนอกอนใด ไมวาความแหงบคคลทอยรวมกน หรอความสงบระหวางประเทศยงมอยไดกตอเอแตละคนหรอแตละประเทศเขาใจกน หรอไมเบยดเบยนแยงชงประโยชนของกนและกน ถาขาดความเขาใจกน มการเอารดเอาเปรยบแยงชงผลประโยชนกนเมอใด ความสงบดงกลาวกหายไป กลายเปนความทะเลาะเบาะแวงรบราฆาฟนกนได แตความสงบแหงจตใจทดบความโลภ โกรธ หลงไดโดยสนเชง เปนความสงบภายในทประณตลกซอ เ ป น ค ว า ม เ ย อ ก เ ย น แ ล ะ ส ข อ ย า ง แ ท จ ร ง

1.2 พระนพพานเปนความสขอยางยง หมายความวาความสขอน ๆ ทคนเราโดยทวไปไดรบ ไมวาจะเปนความสขจากการมทรพยสนเงนทอง สขจากการมยศศกดอครฐาน สขจากความพรงพรอมดวยญาตมตร ขาทาสบรวาร ตลอดจนสขทางรป เสยง กล น รส สมผส และความคดคำานงทงหมาย ทานวาเปนความสขชวคราว มใชสขทแทจรง ความสขทเก ดความความพร งพรอมดวยวตถภายนอก เปรยบเหมอนความสลายจากการเกาผดหนงทเปนโรคหดหรอกลาก เมอมอาการคนขนมากจะเกาเพอใหหายคน ขณะทเกานนกมความรสกวาสขสลายด แตถาหยดเกาเมอใดกจะเกดอาการคนขนอก หรอถาเกาแรงหรอเกาบอยเกนไป ผวหนงอาจเปนแผลเกดอาการแสบรอนได สวนความสขอนเกดจากการดบกเลสตณหาไดสนทเปนความสขทแทจรง ดจเดยวกบคนทไมเปนโรคผวหนง เชน หดหรอกลากดงกลาวมา จงไมจ ำาเปนตองเกาเพอใหหายคนฉะนน

2. ร ะ ล ก ถ ง ผ ท ส ง บผทสงบอยางสงสดหมายเอาพระอรหนตและพระพทธเจา

อยางตำาหมายเอาบคคลธรรมดาทมความสงบทางกาย วาจา ใจ ซงปรากฏใหเหนพอสมควร เชน พระภกษสงฆและกลยาณปถชนทงห ล า ย ก า ร ร ะ ล ก ถ ง บ ค ค ล ผ ส ง บ เ ช น ร ะ ล ก ว า

2.1 พระพทธเจาทรงละกเลสไดโดยสนเชง ทรงมพระปญญาคณรแจงเหนจรง มพระวสทธคณบรสทธทงกาย วาจา และใจ

ทรงมพระมหากรณาคณชวยเหลอสรรพสตวใหพนจากความทกข แ ล ะ ถ อ ว า พ ร ะ อ ง ค ท ร ง เ ป น ผ ส ง บ อ ย า ง แ ท จ ร ง

2.2 พระพทธเจาทรงดำาเนนชวตอยางผสงบ ทรงไมหวนไหวรอการนนทาและสรรเสรญ แมบางคร งจะมผไมปรารถนาด ใสรายปายสอยางรายแรง ดงกรณนางกญจมาณ วกา เขาใสไคลวาพระองคมความสมพนธทางชสาวกบตน ขณะทพระองคกำาลงแสวงธรรมอย พระองคกตรสเตอนเธออยางสงบวา เร องนมเธอกบเรา“เทานนทรดวาจรงหรอเทจ แลวพระองคกทรงแสดงธรรมตอไปโดย”มไดหวนไหว ในทสดนางกญจมาณวกากถกประชาชนขบไลและถกท ำา ร า ย จ น ส น ช ว ต

2.3 พระอรหนตสาวกของพระพทธเจากมความสงบกาย วาจา และใจดจเดยวกบพระศาสดาและเปนทศรทธาเลอมของผพบเหน ดงกรณอปตสสมาณพ (ตอมาเปนพระสารบตร) เหนการเคลอนไหวอรยาบถอยางสงบสำารวมของพระอสสช กเกดความเลอมใส เขาไปสนทนาและไดฟงธรรมโดยยอจากทาน จงตามไปบวชเปนสาวกของพระพทธเจา หรอกรณพระเจาอชาตศตรเขาไปเฝาพระพทธเจาและภกษสงฆหมใหญทปามะมวงของหมอชวกโกมารภจจ โดยพระองคเหนพระสงฆจ ำานวนนบรอยนงสงบเงยบ ไมมแมกระทงการกระแอมไอ จงไดเกดความประทบใจในความสงบอยางยงข อ ง พ ร ะ อ ร ห น ต ส า ว ก ท ง ห ล า ย

3. ร ะ ล ก ถ ง ค ว า ม ส ง บ ข อ ง ต นคอใหระลกยอนมาทตนเองวา ในวนหนง ๆ ตนเองมความสงบ

กาย สงบวาจา สงบใจ บ างหรอ ไม มากน อยเพยง ใด เช น3.1 ทางกาย มความสงบ งดเวนจากการสรางความเดอด

รอนแกผอ น เชน เบยดเบยนรงแกคนอนเขามากนอยเพยงใด3.2 ทางวาจา มความสงบ โดยไมทำาวจทจรตตาง ๆ มาก

น อ ย เ พ ย ง ใ ด3.3 ทางใจ มความสงบ โดยไมคดอาฆาตพยาบาทเขา ไม

ค ด ผ ด ท ำา น อ ง ค ล อ ง ธ ร ร ม ม า ก น อ ย เ พ ย ง ใ ด

การหมนระลกอยางนเปนการสำารวจตนเอง จะไดรจกตนเองวามขอดอยขอเดนแคไหนเพยงใด และจะไดปรบปรงตวเองใหดขนในโ อ ก า ส ต อ ไ ป

แ ห ล ง ข อ ม ล1. หนงสอเรยนสงคมศกษารายวชา ส 048 พระพทธ

ศ า ส น า ส ำา น ก พ ม พ อ ก ษ ร เ จ ร ญ ท ศ น 2. หนงสอเรยนสงคมศกษารายวชา ส 049 พระพทธ

ศ า ส น า ส ำา น ก พ ม พ อ ก ษ ร เ จ ร ญ ท ศ น 3. หนงสอเรยนสงคมศกษารายวชา ส 0410 พระพทธ

ศ า ส น า ส ำา น ก พ ม พ อ ก ษ ร เ จ ร ญ ท ศ น 4. หนงสอเรยนสงคมศกษารายวชา ส 0411 พระพทธ

ศ า ส น า ส ำา น ก พ ม พ อ ก ษ ร เ จ ร ญ ท ศ น 5. หนงสอเรยนสงคมศกษารายวชา ส 0412 พระพทธ

ศ า ส น า ส ำา น ก พ ม พ อ ก ษ ร เ จ ร ญ ท ศ น 6. หนงสอเรยนสงคมศกษารายวชา ส 0413 พระพทธ

ศ า ส น า ส ำา น ก พ ม พ อ ก ษ ร เ จ ร ญ ท ศ น 7. หนงสอเรยน รายวชาพนฐาน พระพทธศาสนา ช น

ม ธ ย ม ศ ก ษ า ป ท 4-6 ส ำา น ก พ ม พ อ ก ษ ร เ จ ร ญ ท ศ น