PS 103 203

1. แนวคด

1.1 รปแบบการปกครองมการแบงเปน 6 แบบ โดย ปราชญอารสโตเตล ซงถอกนวาเปน

แบบ อยางทใชไดดในอดต

1.2 รปแบบการปกครองในปจจบนเขาใจไดงายโดยพจารณาในรปของการเปน

ประชาธปไตยกบไมใชไมเปนประชาธปไตย

2. วตถประสงคเชงพฤตกรรม

เมออานจบแลว นกศกษาจะสามารถ

2.1 อธบายการแบงประเภทรปแบบการเมองทงในยคเรมตนวชารฐศาสตรและยคตอมาได

2.2 ชแจงเกยวกบรปแบบการปกครองแบบประชาธปไตยแบบรฐสภาขององกฤษและ

แบบกงรฐสภา-กงประธานาธบดของฝรงเศสได

แนะนาบทท 6

รปแบบการปกครอง

PS 103 204

PS 103 205

1. ความนา

รปแบบการจดองคการทางการเมองพฒนามานาน นบตงแตเผาชนจนถงนคร

รฐ จกรวรรด และชาต รฐ (หรอรฐชาต, รฐประชาชาต) รปแบบการปกครองมตาง ๆ กน ไม

วาจะเปนการจดองคการทางการเมองในระดบใด

ทพงตระหนกคอ รปแบบไมจาเปนตองอยคงท เปลยนแปลงไดเสมอ และรปแบบท

ยกมานนเปนการกาหนดกวาง ๆ เปนแบบนามธรรมหรอเปนไปตามศพทของนกวชาการ

เยอรมนชอ แมกซ(มกซ) เวเบอร คอเปน “ภาพในอดมทศน” (ideal type) แตในสภาพท

เปนจรงยอมมลกษณะไมครบถวน อกทงอาจเปนแบบ “ผสม”

ตวอยาง คอ หากพจารณาวา “คนด” ตามนามธรรมหรอตามอดมทศนเปนอยางไร

แตในสภาพทเปนจรงยอมม “ด” ทตางระดบและมผสมดคละเลวอยบาง สาหรบนกวชาการ

นยมคลอยตามหรอปรบปรงจากการแบงประเภทแบบคลาสสก (classic อาจแปลวาเปนแบบ

ฉบบหรอตามปฐมรป) ของมหาปราชญอารสโตเตล

2. รปแบบการปกครอง 6 ประเภทตามอารสโตเตล

อารสโตเตล แบงรปการปกครองออกเปน 6 ประเภทใหญ ๆ โดยใชเกณฑ 2

ประการ 1) เปนเกณฑเกยวกบจานวนผมอานาจในการปกครอง 2) เปนเกณฑเชงปทสถาน

(เชงประเมนคณคา หรอ normative) คอ พจารณาวารปแบบการปกครองนนดหรอไมด

จานวน

ผมอานาจ ด ไมด

1 คน

หลายคน

จานวนมาก

ราชาธปไตย (monarchy)

อภชนาธปไตย (aristocracy)

มชฌมวถอธปไตย หรอประชาธปไตย

แบบสายกลาง (polity)

ทชนาธปไตย (tyranny)

คณาธปไตย (oligarchy)

ประชาธปไตยแบบมวลชน หรอ

มวลชนาธปไตย (democracy)

บทท 6

รปแบบการปกครอง

PS 103 206

ปราชญกรกโบราณใชศพท “democracy” ในความหมายทไมด คาวา democracy

ในทศนะของปราชญกรกโบราณ 3 ทาน (ไตรเมธ) เรมตงแตซอคคระตส เพลโต มาจนถง อา

รสโตเตล เหนวาเปน “การปกครองโดยฝงชนหรอมวลชน” (rule of the masses) สอ

ความหมายในทางวนวาย

อารสโตเตลอธบายลกษณะของการปกครอง “โดยคนจานวนมาก” (rule of the

many) ในทางทดโดยใชชอวา “polity” วาเปนประชาธปไตยแบบหนง ซงมลกษณะ เฉพาะคอ

ผมบทบาทในการปกครอง อยในระดบกลาง ๆ หรอชนชนกลางในสงคม และนโยบายและการ

บรหารเปนแบบกลาง ๆ ไมเอยงไปทางขวาจดหรอซายจดนก

ระบบการปกครองไมวาจะเปนโดยคน ๆ เดยวหรอกคนกตาม แตในความเปนจรง

ผทาหนาทปกครองมกจะเปนคนจานวนหนงหรอคณะบคคลเทานน กลาวคอ แมเปน

แบบราชาธปไตย แตผททาหนาท คอ บรรดาขนนางทงฝายพลเรอนและทหารจานวนหนง

กรณประชาธปไตย การปกครองจรง ๆ คอ ผทาหนาทปฏบตการยอยอาศยบคคล

จานวนหนงเสมอ ไมใชมหาชนทงหมด

(R.M. Mac Iver, The Web of Government, rev.ed., New York: Free Press,

1966, p.112.)

3. การแบงตามแนวของ รอเบรต แมคไคเวอร : ประเภทแรก: ราชาธปไตย

3.1 รอเบรต แมคไคเวอร นกรฐศาสตรอเมรกนไดแบงรปแบบการปกครองโดย

พจารณาเชงรฐธรรมนญ (ยงไมใชเชงเศรษฐกจหรอการรวมตวกนทางสงคม) ออกเปน 7 ประเภท

ไดแก 1) ราชาธปไตย 2) ลทธเผดจการ 3) เทวา ธปไตย 4) พหประมข 5)

ประชาธปไตยโดยตรง 6) ราชาธปไตยซงมอานาจจากด 7) สาธารณรฐหรอมหาชนรฐ

(Mac Iver, op.cit., pp.114-118.)

3.2 ราชาธปไตย ศพทนในภาษาองกฤษใชวา “monarchy” ซงมาจากคาวา

“mono” กบ “archy” ; “mono” แปลวา “หนง” และ “archy” เทยบไดกบคาวา “อคร” คอ

ความเปนใหญ “monarchy” ซงอาจแปลตามรปศพทไดวา “ผเปนใหญมเพยงคนเดยว” และ

แมจะใชโดด ๆ คอไมขยายดวย คาวา “absolute” เปน absolute monarchy

(สมบรณาญาสทธราชย) กมกจะใชในความหมายเชนนน

การเปนกษตรย คอ การแยกออกจากพลเมองทวไป ไดแก การสบตออยใน

วงจากดและม

PS 103 207

การใชศพทเฉพาะเรยกกนวา ราชาศพท โดยปกตการสบตอเปนไปโดยสายโลหต แตม

ราชาธปไตยแบบเลอกตง (elective monarchy) เชนใน 1) อนเดยโบราณ 2) กรงโรม และ 3)

โปแลนดยคกอน

(Appadorai, op.cit., p.131.)

กรณอนเดยเหนไดชดในพระพทธประวต ซงพระเจาสทโธนะไดรบเลอกใหเปนราชา

สาหรบมาเลเซยมระบบการเลอกพระราชา (เรยกวาพระราชาธบดหรอ Yang Agong) โดย

การเลอกจาก (มล) รฐตาง ๆ ทมสลตาน (sultan) เปนประมข

โดยปกตการเปนกษตรยสามารถเปนไดตลอดชพ แตกมการสละราชย เชน กรณ

สมเดจองคนโรดมสหนแหงกมพชา ซงทรงเคยสละราชยและถวายราชสมบตใหแกพระราชบดา

ตอมาคอ ปจจบน (2547) กกลบมาเปนเสมอนกษตรยอก แตเรยกวา “head of state”

(ประมขของรฐ) และมวาระ 5 ป

4. การแบงตามแนวของ แมคไคเวอร: ประเภททสอง: ลทธเผดจการ

เขาใจกนวา การมผนาแบบเดดขาดคงจะอยเพยงชวคราว คอ ยอมใหมการใช

อานาจเดดขาดไปกอนโดยถอวาไมนาน แตเหตการณมกหาเปนเชนนนไม เพราะเมอครอง

อานาจแลวมกพยายามเปนตอไปเรอย ๆ เชน ผนาเกาหลเหนอซงสบทอดอานาจในสาย

เดยวกนมาเกนกวา 60 ปและกรณซอารโตแหงอนโดนเซย

มกเขาใจกนอยางไมถกตองวาผเผดจการมอานาจแตเพยงผเดยว เมอมการพจารณา

ตามหลกเหตผล และดตามหลกฐานหรอขอมลเชงพฤตกรรมศาสตร หรอเชงประจกษวาท

(empirical) ผเผดจการตองอาศยกลมบคคลทใกลชดและไวใจอยางทเรยกกนวา “กลมวง

ใน” (inner circle) กลมวงในยอมมอานาจสงเขาถง ขอมลขาวสาร

ผนาแบบเผดจการ อาจเปน 1) เผดจการแบบธรรมดา (dictatorship) ซงใช

อานาจโดยไมมกฎเกณฑ ปฏบตตามความพอใจของตน ใชอานาจบาทใหญขมเหง รงแก

ละเมดสทธบคคล และปฏบตการตาง ๆ โดยไมคานงถงกฎเกณฑแหงศลธรรมและจรยธรรมและ

มนษยธรรม และ 2) เผดจการแบบถวนทว (totalitarianism) ใชอานาจตามอาเภอใจของผนา

และกลมพรรคพวก (clique) มลกษณะเพมเตมจากแบบธรรมดา คอ ไมไดมงเฉพาะอานาจทาง

การเมองอยางเดยว หรอเปนสวนใหญ แตมงควบคม “ทวทงสงคม” ไมวาจะเปนเรอง

เศรษฐกจ ศาสนา ศกษา ศลธรรม และวฒนธรรมนานาประการ

รปแบบการปกครองประเภทนมการเอนเอยงในเชงนโยบายแบบสดก คอ แบบ

ซายสดและขวาสด

PS 103 208

แบบซายสด เรมขนกอนโดยเหนชดแจงภายหลงการปฏวตใหญของรสเซยในป ค.ศ.

1917 (พ.ศ.2460) โดยเลนน (Lenin) เปนผนา อนเปนผลใหรสเซยเปลยนรปแบบจากราชาธป

ไตย

โดยมพระเจาซาร (czar) เปนประมขไปเปนรปแบบสงคมนยมแบบมารกซสต

(Marxist socialism) โดยเชอวาจะกรยทางไปสการเปนรปแบบคอมมวนสตในกาลอนาคต

แบบขวาสด เรมเหนชดครงแรกในขบวนการทางการเมองทเรยกวา “ฟาสซสต”

(fascist) ของมสโสลนในอตาลรปแบบการปกครองแบบฟาสซสตถกนาไปใชในประเทศ

เยอรมนโดย อดอลฟ ฮตเลอร

5. ประเภททสาม : เทวาธปไตย (theocracy)

รปแบบนแตกตางจากระบบราชาธปไตยหรอกษตรยาธปไตย เพราะผนาไมมการ

สบตอโดยสายโลหตแตกตางจากแบบเผดจการเพราะการขนสอานาไมได โดยอาศยการ

ปฏวตหรอรฐ ประหาร ในอดตในการปกครองทเบตสมยหนงซง องคดาไล ลามะ หรอทะเล

ลามะ (Dalai Lama) เปนหวหนาหรอประมข กอนทจนจะยดทเบตและเปลยนรปแบบการ

ปกครอง ทเบตเปนแบบเทวาธปไตย องคดาไล ลามะ ดบขนธไป ทงน ผจะเปนผนาแทนนน

จะตองถกสรรหาโดยวธเสยงทายจนกระทงไดบคคลทเหมาะสมผซงปฏสนธในเวลาใกลเคยง

ภายหลงการดบขนธของดาไล ลามะ องคกอน

6. ประเภททส: พหประมข (plural headship)

“พหประมข” หรอ “หลายผนา” คอ มผนาตงแต 2 คนขนไปโดยฐานะทดเทยมกน

แตละฝายสภาพเชนนเปนของปกตในเผาชน ซงอาจมหวหนา 2 คน โดย 1) คนหนง

รบผดชอบ ฝายศาสนาและพธกรรม 2) อกคนหนงรบผดชอบดานการปกครองโดยทวไป การ

ปกครองในยคไอยคปต หรออยปตโบราณ ซงประมขหรอหวหนาฝายอาณาจกรคกบ

ประมขฝายศาสนจกร

สมยกลางของยโรป ซงฝายศาสนจกร คอ องคสนตะปาปา (Pope) มอานาจทาง

บานเมอง(อาณาจกร) ในบางเรองดวย

ยคนครรฐโรม ซงมผนาสองคนเรยกวา “กลสล” หรอ “คอนซล” (consuls)

ในชวงเวลากอนทโรมจะกลายเปน “จกรวรรด” หรอ “สากลรฐ”

PS 103 209

7. ประเภททหา : ราชาธปไตยแบบมอานาจจากด (limited monarchy)

กรณประเทศองกฤษ ซงกษตรย “ครองราชย” แตไมได “ปกครอง” (reigns but

does not rule) กษตรยองกฤษครองราชย คอมฐานะเปนสญลกษณแหงความเปนเอกภาพ

ทรงมฐานะเปน “ประมขของรฐ” (chief of state) แตไมใช “ประมขของรฐบาล” (head of

government) ของไทยเรยกวารปแบบพระมหากษตรยภายใตรฐธรรมนญ (constitutional

monarchy) ซงพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงเปนทเคารพอยางสงยงของพสกนกร

8. รปแบบทหก : สาธารณรฐหรอมหาชนรฐ (republic)

อาจหมายถง ประเทศเผดจการหรอประเทศประชาธปไตยกได ในกรณทเปน

ประเทศเผดจการนยมคอมมวนสต ตวอยาง ไดแก อดตสหภาพโซเวยต และประเทศเผดจการ

อน ๆ เชน หลายประเทศอเมรกาใต ในกรณท เ ปนประเทศประชาธปไตย เชน

สวตเซอรแลนด ฝรงเศส สหรฐอเมรกา อนเดย สงคโปร สหภาพแอฟรกาใตและบราซล

9. รปแบบทเจด : ประชาธปไตยแบบโดยตรง (direct democracy)

เคยปรากฏในนครรฐเอเธนส ปจจบนมกมในระดบทองถนเทานน เชน ในเมองหรอ

ชมชนเลก ๆ บางแหงทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอของสหรฐอเมรกา

นกปรชญาชาวฝรงเศสชอ ฌง ฌางคส รสโซ กลาววา เงอนไขของการเปน

ประชาธปไตยแบบโดยตรงม 4 ประการ ไดแก 1) พลเมองจานวนนอย 2) ราษฎรมความ

อยดกนดทวถง 3) สงคมจะตองมสมานรป (homogeneous) คอ มวฒนธรรมคลายคลงกน

และ 4) ผซงคมอานาจกฎหมายตองปฏบตตามเสยงของราษฎร

(Jean Jacques Rousseau. cf. Rodee, ea al. Introduction to Political

Science, 4th ed., McGraw-Hill,1983,p.44.)

10. การแบงประเภทเปนสองรปแบบใหญ ๆ

ในยครวมสมยอาจแบงรปแบบการปกครองออกเปนสองประเภทใหญ ๆ ไดแก 1)

การเปนประชาธปไตย และ 2) การมลกษณะอานาจนยม คอแบบไมเ ปนไมใช

ประชาธปไตย

การเปนประชาธปไตย ณ ทนหมายถง ประชาธปไตยแบบมผแทนราษฎรไมใช

ประชาธปไตยแบบโดยตรง อานาจนยมอาจเปนทางซาย คอ แบบคอมมวนสตหรอทางขวา

คอฟาสซสต

PS 103 210

ประเทศตาง ๆ อาจเอนเอยงไปทางประชาธปไตย หรอทางอานาจนยมกได

คณะผแตงตารารฐศาสตรทมผนยมใชทวไป คอ คณะนกวชาการชาวอเมรกนนาโดย

โรด ใหความเหนวา ควรพจารณารปแบบการปกครองวาเปน “เสมอนเสนตอกน”

(continuum) ซงผลกคอ 1) ประเทศทไดรบการจดวาเปนประชาธปไตยมากทสด คอ

องกฤษ สวเดน นอรเว ฮอลแลนด และสวตเซอรแลนด และ 2) ประเทศทมลกษณะเปน

อานาจนยมมากทสด ไดแก สหภาพโซเวยต(กอนแปรสภาพเปนรสเซยและอนๆ) จน และ

เยอรมนตะวนออก นอกนนเปนประเทศในชวงอนของเสนตอกน ดงน

กลม A กลม B ประเทศ B-C กลม C กลม D กลม E

(Rodee, et al., op.cit., p.46.)

11. การปกครองแบบประชาธปไตย

11.1 การปกครองแบบประชาธปไตยเทาทคนเคยกนไดแก 1)ระบบรฐสภาแบบ

องกฤษ 2) แบบประธานาธบดแบบอเมรกน และ 3) แบบผสม ซงมใน 1) ฝรงเศส 2) ศร

ลงกา และ 3) ฟลปปนส ซงอาจเรยกวา แบบ “กงรฐสภา-กงประธานาธบด” หรอ “กง

ประธานาธบด-กงรฐสภา” หรอ ระบบคณะรฐมนตรแบบฝรงเศส (French Cabinet

System)

รปแบบรฐสภา คอ กรณองกฤษ ในกรณรฐสภาองกฤษ มกกลาวกนวา “รฐสภาอาจ

ทาไดทกอยาง ยกเวนทาใหผหญงเปนผชาย และผชายเปนผหญง” แตในความเปนจรง

ลกษณะประชาธปไตย ลกษณะอานาจนยม

องกฤษ

สวเดน

นอรเว

ฮอลแลนด

สวสเซอร-

แลนด

สหรฐอเมรกา แคนาดา ออสเตรเลย ฝรงเศส ญปน เยอรมนตะวนตก อสราเอล อตาล

อนเดย

เมกซโก

ยโกสลาเวย

เตอรก

กานา

ปากสถาน

คนยา

ฮงการ

บราซล กรซ ชล อยปต แอฟรกาใต รมาเนย เชคโกสโล-

วาเกย

สหภาพโซเวยต

จน

เยอรมน

ตะวนออก

PS 103 211

รฐสภาองกฤษกมอานาจอยในขอบเขต

(William Ebenstein, et al. American Democracy in World Perspective, 5th

ed., New York: Harper Row, 1980, pp.31-33.)

11.2 องกฤษแตกตางจากกรณของสหรฐอเมรกา ทงน

1) ถกจากดโดยอตโนมต ไดแก ความเคยชนกบระเบยบปฏบตอนเปน

ประเพณสบเนองกนมา

2) ถกจากดโดย “3C’s และ 1L” ซงตว 3และตว 1 นน ไดแก Crown,

Cabinet,Commons and Lords. ซง C แรก Crown หมายถง ฝาย

พระมหากษตรยซงไมยอมใหคณะรฐมนตรใชอานาจไปในทางทผด C สอง

คอ ฝาย Cabinet คอ คณะรฐมนตรสามารถกระทาการตาง ๆ ไดภายใน

ขอบเขตทสาคญทางนตบญญต คอ House of Commons คอ สภาสามญ

จะอนมตใหทาได สวน Lords คอ สภาขนนาง (House of Lords) ซง

แมจะมอานาจนอยกวา สภาสามญมากแตกอาจชลอการใหความเหน

ชอบกฎหมายทผานสภาสามญ แลวไวไดเปนเวลา 1 ป ดงท เคยกระทา

มาแลวในป ค.ศ.1976 เมอสภาขนนางไมให ความเหนชอบราง

กฎหมายของพรรคกรรมกร (Labour Party) ซงตองการจะใหยด

อตสาหกรรมตอเรอและอตสาหกรรมเครองบนมาเปนของรฐ

11.3 การขาดกฎเกณฑทชดเจนในทางรฐธรรมนญยอมทาใหเกดการละเมดสทธ

ของราษฎรโดยรฐสภาองกฤษไดในบางครง

ตวอยางท 1 ไดแก การทโครงสรางการปกครองทองถนของไอรแลนดเหนอไมอาจ

คมครองชาวองกฤษทนบถอศาสนาคาทอลกมาเปนเวลากวา 60 ป

หากมกฎหมายรฐธรรมนญซงพทกษสทธอยางชดแจงดงปรากฏในกรณรฐธรรมนญ

อเมรกนยอมมวธการทางศาลซงอาจชวยใหคนกลมนอยมสวสดภาพดขนได

ในกรณสหรฐอเมรกาสามารถใชอานาจทางศาลเพอปกปองสทธของคนผวดา

(บรรพต จรโชค วระสย (ผแปล) บทบาทของศาลสงสดในการเมองอเมรกน.

กรงเทพฯ: แพรพทยา, 2523)

ตวอยางท 2 ไดแก คนทถอหนงสอเดนทางองกฤษมากกวา 200,000 คนผทมเชอ

สายเอเชยถกขบไลออกจากคนยาและอกานดาภายหลงรบเอกราช

แตรฐบาลองกฤษไมอนญาตใหเขาอยอาศยในองกฤษ แมวาคนจะเปนคนองกฤษดวย

PS 103 212

การมหนงสอเดนทางเชนวานน

กฎหมายขององกฤษทออกมาเพอการกดกนนไมอาจฟองรองในศาลได เพราะไมม

เขยนไวอยางเปนทางการเกยวกบสทธของพลเมององกฤษ

12. ประชาธปไตยในประเทศองกฤษ : รฐบาล

รฐธรรมนญขององกฤษไมมปรากฏเปนลายลกษณอกษรในฉบบเดยวกน เพราะการ

กระจดกระจายอยตามทตาง ๆ ความยดหยนมมากเพราะขนอยกบการตความกฎหมายเกาหรอ

แนวปฏบตเกา

ในการพดคยโดยปกตคนองกฤษจะไมพดถงเรองรฐธรรมนญแตพดเกยวกบ

รฐบาล ลกษณะเชนนแตกตางอยางชดแจงกบสภาวะในสหรฐอเมรกาซงคานงถงเรอง

รฐธรรมนญมาก

(Gabriel A. Almond and G. Bingham Powell, Jr.,eds., Comparative Politics

Today: A World View, 2nd

ed., Boston: Little, Brown,1980,p.159.)

รฐบาลหรอการปกครอง (government) ซงคนองกฤษกลาวถงนนมความหมาย

ตาง ๆ กนอยางนอย 4 ความหมาย คอ 1) รฐบาลของพระมหากษตรย 2) รฐบาลของ

นายกรฐมนตร 3) รฐบาลพรรคการเมอง และ 4) รฐบาล คอ ขาราชการ

12.1 รฐบาลของสมเดจพระนางเจาเอลซาเบธ (the Queen’s government)

กรณนบงถงความเปนรฐบาลในความหมายกลาง ๆ คอ ไมเกยวกบพรรคการเมอง

(non-partisan) เพราะพระมหากษตรยองกฤษ (มกเรยกวา “the Crown” คอมงกฎ) เปน

สญลกษณของบรรดาอานาจในบานเมองแตโดยไมไดเขาไปยงเกยวในกจกรรมแหงการ

ปกครองหรอการกาหนดนโยบาย

พระนางเจาเอลซาเบธท 2 มบทบาทหนกไปในทางพธการ (ceremonial) ตาม

ประเพณปฏบตกฎหมายซงไดผานรฐสภาแลวจะประกาศไดกตอเมอไดรบความเหนชอบ

อยางเปนทางการ (formal assent) จากพระมหากษตรยเสยกอน ทรงไมแสดงทรรศนะ

เกยวกบกฎหมายใด ๆ อยางเปดเผย ทรงแตงตงนายกรฐมนตร (ตวอยางทพอเขาใจไดคอ

ภาพยนตรเรอง The Queen) ทรงสามารถ “ยบ” (dissolve) รฐสภากอนทจะมการเลอกตงทวไป

ทงนตามถวายคาแนะนาทางนายกรฐมนตร อนง ทรงโปรดใหนายกรฐมนตรเขาเฝาเปน

ประจาสปดาหละหนงครง หรอถวายรายงานและปรกษาขอราชการ พระมหากษตรยถอ

วาเปนสวนสาคญของชวตคนองกฤษ ในฐานะทเปนสวนทเปน “ศกดศร” หรอ “มเกยรต”

PS 103 213

(dignified parts) ของรฐธรรมนญองกฤษ สวนทเปน “ศกดศร” เปนเรองของสญลกษณ

(symbolic) เปนภาพซงกระตนเราใหเกดความรสกหรออารมณ เชน ความรกชาต ความ

ภมใจในระบบของตน

สวนปฏบตการลงมอกระทาหรอสวนทเปน “ประสทธภาพ” (efficient parts) คอ

หนาทอน ๆ เกยวกบการบรหารราชการแผนดน

รฐบาลองกฤษในความหมายของรฐบาลของสมเดจพระบรมราชน (Her Majesty’s

Government) ซงหมายถงองคประมขถอวา “เปนกลาง” หรอ “เหนอการเมอง”

ดงนน ฝายคานกถอวาเปนฝายคานในนามของสมเดจพระบรมราชนดวย อยางท

เรยกวา “ฝายคานทสวามภกด” หรอ Her Majesty’s Loyal Opposition

(Richard Rose, Politics in England, Boston: Little Brown,1964, p.51.)

12.2 รฐบาลแหงนายกรฐมนตรคนใดคนหนง ความหมายแคบลงเพอทจะ

อธบายลกษณะหรอสไตลการปกครองของนายกรฐมนตรคนใดคนหนง เชน 1) รฐบาลของ

อดตนายก รฐมนตรชอกอง ไดแก เบนจามน ดสราเอล (Benjamin Disraeli, 1804-81) 2)

วนสตน เชอรชลล (Winston Churchill, 1874-1965) หรอ 3) นายกรฐมนตรคนปจจบน คอ

ทอนน (ไมใชโทน) แบลร (Tony Blair)

12.3 รฐบาลของพรรคการเมอง เนนลกษณะแหงนโยบายของพรรคการเมอง เชน

กลาววาเปน 1) Conservative government (C ตวใหญ) หมายถง รฐบาลของพรรคอนรกษ

หรอคอนเซอรเวตฟ หรอ 2) Labour government (L ตวใหญ) หมายถง รฐบาลของพรรค

กรรมกร

12.4 รฐบาลคอขาราชการ กรณนหมายถง ขาราชการทกคน คอ ผททางานให

รฐบาลคอ ขาราชการพลเรอน (civil servants)

13. เขตรฐสภา และททาการฝายบรหาร

รฐสภาองกฤษอยบรเวณ เวสตมนสเตอร (Westminster) ซงเปน “เขตมหานคร”

(metropolitan borough) ของกรงลอนดอน หนวยงานบรหารของรฐบาลองกฤษอาจ

เรยกวา “ไวทฮอลล (Whitehall) ซงแปลตามตววา “หองโถงสขาว” หรอหองใหญสขาว และ

ไวทฮอลลเปนชอถนนซงสานกงานตาง ๆ ทสาคญทางฝายบรหารขององกฤษตงอย หากเปดพ

จานกรมเลมใหญ ๆ เชน Webster’s New World Dictionary จะพบวา ไวทฮอลล

ใชแทนคาวา รฐบาลองกฤษ (British government) ไดดวย

PS 103 214

14. รฐบาลองกฤษ : รฐบาลคณะรฐมนตร

เปนรฐบาลโดยคณะรฐมนตร (Cabinet Government) ซงนกวชาการองกฤษ ชอ

วอลเตอร บชเชต (Walter Bagehot) เรยกคณะรฐมนตรวาเปนสวนทเปน “ประสทธภาพ”

คอ สวนปฏบตการหรอดาเนนการ รฐบาลโดยคณะรฐมนตรขององกฤษซงมลกษณะแตกตาง

จากสหรฐอเมรกา

สหรฐอเมรกาแบงแยกอานาจระหวางฝายตาง ๆ (separation of powers) แตของ

องกฤษนนรฐบาลโดยคณะรฐมนตรมลกษณะผสมของอานาจบรหารกบนตบญญต ใน

สหรฐอเมรกา รฐมนตรซงเปนฝายบรหารเปนสมาชกสภาผแทน(คอ ฝายนตบญญต) พรอมๆ

กนไปดวยไมได ในองกฤษ หวหนาหรอรฐมนตรสาคญ ๆ ของรฐบาลกลางมาจากผไดรบ

เลอกตงจากพรรคการเมองซงมเสยงขางมากในสภาผแทน (หรอสภาสามญ)

การออกเสยงลงคะแนนของสมาชกพรรคในองกฤษมกเปนกลมกอน (bloc) คอ

ออกเสยงลงคะแนนตามมตพรรค หรอตามวนยพรรค (party discipline) ซงใน

สหรฐอเมรกาแตกตางมาก เพราะสมาชกพรรคเดยวกนอาจออกเสยงลงคะแนน (voting) ตาม

อาเภอใจตนเองซงอาจไมเปนไปตามแนวทางของพรรค (คอ สมาชกสวนใหญของพรรคนนๆ) ได

โดยทพรรคไมสามารถจะลงโทษรนแรง เชน ขบใหออกจากพรรคได

การใหความไววางใจ คณะรฐมนตรองกฤษกบรฐสภามกไปในทศทาง

เดยวกน หากรฐบาลโดยคณะรฐมนตรขององกฤษยงคงมเสยงขางมากจากสมาชกพรรคของ

ตน (เรยกวา “พรรคในสภา” หรอ “Parliamentary parties”) ในสภาสามญยอมไมมทางลม

จากการแพคะแนนเสยงลงมตเรองความไววางใจ (vote of confidence) โดยฝายนตบญญต

อานาจและความรบผดชอบรวมกน อานาจของรฐบาลโดยคณะรฐมนตรในองกฤษสง

มาก มตหลายเรองทสาคญ ๆ ไมจาเปนตองผานความเหนชอบของรฐสภา โดยเฉพาะในเรอง

เศรษฐกจและการตางประเทศ ทงนเพราะสามารถตดสนใจไดภายในกรอบกวาง ๆ ทรฐสภาให

อานาจไว

อนง เมอรฐบาลวางนโยบายอะไร สภาผแทนราษฎรกมกใหความเหนชอบและ

ขาราชการ (civil servants, bureaucrats) กจะปฏบตตาม

มแนวปฏบตหรอธรรมเนยมซงใชในประเทศองกฤษมาชานานแลว ไดแก การม “ความ

รบผดชอบรวมกน” (collective responsibility) ของคณะรฐมนตรองกฤษ

หากผดพลาดกตองถอวาเปนความบกพรองของทกคนไมใชคนใดคนหนง ความ

รบผดชอบรวมกนของคณะรฐมนตรองกฤษมในเรองใหญ ๆ ดงน ก. การกาหนดและ

PS 103 215

ดาเนนการตามนโยบายภายในและภายนอกประเทศ ข. ประสานงานเกยวกบการ

ดาเนนการของหนวยงานของรฐบาล ค. ดาเนนการในสถานการณฉกเฉน และ ง. กาหนด

นโยบายระยะยาว

(Jack C. Plano, et al. Political Science Dictionary, Dryden Press, 1973,

p.41.)

หลกเอกภาพ รฐบาลองกฤษมลกษณะแหง “คณะรฐมนตรซงมเอกภาพ”

(Cabinet unity) หากมผไมเหนคลอยตามกยอมตองลาออกจากการเปนรฐมนตร แตกรณนน

มกมนาน ๆ ครง และหากเสนอเรองสาคญเขาไปพจารณาในสภาสามญและแพคะแนนเสยง

คณะรฐมนตรยอมตองลาออกทงคณะ

(Almond and Powell, op.cit., p.160)

การลาออก เมอคณะรฐมนตรมการลาออกมทางปฏบตได 2 กรณ คอ 1) สมเดจพระ

บรมราชนอาจมอบหมายใหผนาฝายคานจดตงรฐบาล และ 2) นายกรฐมนตรขอใหทรงประกาศ

ยบสภาเพอมการเลอกตงทวไปใหม

15. คณะรฐมนตร

คณะรฐมนตรองกฤษประกอบดวยรฐมนตร 15-20 คน จากกระทรวงสาคญ ๆ ผท

ดารงตาแหนงรฐมนตรขององกฤษมาจากสมาชกสภาสามญ สมาชกสภาสงหรอสภาขนนางมก

ไมไดรบแตงตงใหเปนรฐมนตร ทงนเพราะไมอาจชวยอภปรายสนบสนนรฐบาลในสภาสามญ

ได

(Plano, op.cit., p.40.)

หากเปรยบเทยบกบของประเทศไทย คณะรฐมนตรองกฤษมเปนจานวนนอย และมก

มองคประกอบดงน เชน รฐมนตร 1) วาการกระทรวงการคลง (เรยกวา Chancellor of the

Exchequer) 2) วาการกระทรวงการตางประเทศ (Secretary of State for Foreign Affairs)

3) วาการกระทรวงมหาดไทย (Secretary of State for the Home Department) 4) วาการ

กระทรวงยตธรรม (Lord Chancellor) 5) วาการกระทรวงกลาโหม (Minister of Defense) 6)

วาการกระทรวงเกษตร, ประมงและการอาหาร (Minister of Agiculture, Fisheries and Food)

7) วาการกระทรวงของสาธารณสข (Minister of Health) 8) วาการกระทรวงศกษาธการ

(Minister of Education) 9) วาการกระทรวงขนสง (Minister of Transport)

(Rose, op.cit., pp.258-9.)

PS 103 216

นอกจากนมรฐมนตรนอกคณะรฐมนตร ซงเปนผทไมอยในระดบคณะรฐมนตร ไดแก

1) รฐมนตรวาการเดนอากาศ (Minister of Aviation) 2) รฐมนตรวาดวยการบานาญและ

ประกนภยแหงชาต (Minister of Pensions and National Insurance) 3) รฐมนตรชวยวาการ

กระทรวงตางประเทศ (Ministers of State for Foreign Affairs-ม 2 คน)

อนง คณะรฐมนตรขององกฤษอาจประกอบดวย “รฐมนตรลอย” (Minister

Without Portfolio) ซงรบหนาทตามแตนายกรฐมนตรจะมอบหมายให และคงคลายๆ กบ

รฐมนตรประจาสานกนายกรฐมนตรของไทย

16. กระทรวงขององกฤษ

16.1 จานวนกระทรวงในคณะรฐมนตรขององกฤษเปลยนแปลงอยเสมอ ซงผด

กบกรณของสหรฐอเมรกาซงมกคงท ตวอยางคอ เมอมารกาเรท แธชเชอรจดตงรฐบาลครง

แรกในเดอนพฤษภาคม ค.ศ.1979 นน ไดแบงกระทรวงออกเปน 6 กลม ดงตอไปน 1) กลม

เศรษฐกจ ไดแก กระทรวงการคลง, การคา, การอตสาหกรรม, การจางงาน, การพลงงาน,

การเกษตรประมง และอาหาร 2) กลมตางประเทศ ไดแก กระทรวงการตางประเทศและจกร

ภพ, กระทรวง กลาโหม 3) กลมบรหารทางสงคม ไดแก กระทรวงสาธารณสขและสวสดการ

ทางสงคม, กระทรวงการศกษาและวทยาศาสตร 4) กลมสงแวดลอมและอาณาบรเวณ

ไดแก กระทรวงสงแวดลอม (รวมทงรฐบาลทองถนองกฤษและการเคหะ), Scottish Office, Welsh

Office, Northern Ireland Office. ทงนความหมายของ Office อยในระดบทสงกวาคาแปลท

มกใชวา “สานกงาน” 5) กลมกฎหมาย ไดแก Lord Chanceller’s, Home Office ฯลฯ 6) กลม

การจดการ หรอกลมทไมสงกดกระทรวงใด

(Almond and Powell, Jr., op.cit.,p.163.)

กระทรวงของรฐบาลองกฤษสามารถยบไดไมยากนกทงนเพราะการจดตง

กระทรวงในองกฤษมกเปนการรวมหนวยงานตาง ๆ เขาดวยกน ซงขนอยกบนโยบายของ

แตละรฐบาล ดงนน อาจยบเลกไดในภายหลงโดยทไมมการไลขาราชการออก มแตการเปลยน

สงกด ตวอยาง คอ มการตงกระทรวงเทคโนโลยขน โดยรฐบาลพรรคกรรมกร ในป ค.ศ.1964

ตอมาอก 2 ป คอ ค.ศ.1970 รฐบาลพรรคอนรกษนยมไดยกเลกกระทรวงเทคโนโลยและม

การใหขาราชการบางสวนไปทางานในกระทรวงใหม คอ กระทรวงการคา และอตสาหกรรม

นบตงแตป ค.ศ.1945 คอ หลงสงครามโลกครงท 2 เปนตนมา จวบจนป ค.ศ.1980 มรฐมนตร

ซงขอลาออกเพราะเหตขดแยงทางการเมองเพยง 8 คนเทานน

PS 103 217

การประชมคณะรฐมนตรมความสาคญแตในขอบเขตจากด ทงนเพราะ 1) เวลา

พจารณาตดสนใจมนอยมาก และ 2) เรองตาง ๆ มกผานกระบวนการทางระบบงาน

(bureaucracy) มาแลว คอ ไดรบการพจารณาของคณะกรรมการชดตาง ๆ

รฐมนตรมกเขารวมประชมในคณะกรรมการชดตาง ๆ เพอตดสนแกไขปญหาใหเสรจ

สนกอนนาเขาเสนอคณะรฐมนตร

17. สถานภาพและบทบาทของนายกรฐมนตรองกฤษ

นายกรฐมนตรองกฤษในฐานะหวหนารฐบาลม 3 สถานภาพและบทบาท ซงเสรม

อานาจและบทบาทในการปฏบตงาน ไดแก 1) การเปนผนาพรรคซงมเสยงขางมากในสภา

สามญ 2) การเปนประธานของคณะรฐมนตร และ 3) การเปนหวหนาหรอผนาในการหาเสยง

สนบสนนพรรค

(Ibid. pp.160-161.)

17.1 การเปนผนาพรรคเสยงขางมาก ของนายกรฐมนตรองกฤษ คอ เปนหวหนา

พรรคการเมอง ซงไดรบเสยงขางมากจากการเลอกตงทวไป ยอมทาใหอยในฐานะทจะเปน

ตวแทนของสมาชกสภาสามญทกคน

17.2 การเปนประธานของคณะรฐมนตร นายกรฐมนตรในฐานะเปนประธาน

ของคณะรฐมนตรเปนผกาหนดวาใครจะไดตาแหนงรฐมนตรอะไรบาง รวมทงตาแหนงทางการ

เมองอน ๆ เชน 1) รฐมนตรชวยวาการ 2) ปลดกระทรวง (Undersecretary) และ 3)

เลขานการรฐมนตร (political aide or parliamentary private secretaries) ซงไมไดรบ

เงนเดอนแตเปนตาแหนงมเกยรตเทานน

17.3 การเปนผนาในการหาเสยงหรอหาคะแนนนยม ในการรณรงคเพอหาเสยง

เลอกตงของบรรดาสมาชกพรรค คนทวไปมกใหความสนใจกบบคลกภาพของหวหนาและเมอ

ไดเสยงขางมาก คอ นาชยชนะมาสพรรคยอมถอกนวาเปนผมความสามารถจนไดมโอกาสเขา

อยอาศยในบานทถนนเดาวนง (Downing Street) ซงเปน “บานหลวง” คอ เปนบานพก

ประจาตาแหนงนายกรฐมนตรองกฤษ

18. ประชาธปไตยแบบฝรงเศส

การเมององกฤษม 1) “ววฒนาการแบบคอยเปนคอยไป” และม 2) “เสถยรภาพ

ภายในระบบ” แตการเมองฝรงเศสมกมความผนผวนอยเปนเวลาชานาน จวบจนกระทงม

การประกาศใชรฐธรรมนญฉบบสาธารณรฐท 4 คอ ในป พ.ศ.2501

PS 103 218

18.1 การปฏวตใหญของฝรงเศสในป ค.ศ.1789 ใชเวลา 4 ป เพอลม “โบราณ

ราชย” หรอ “ระบอบเกา” (ภาษาฝรงเศส คอ “ancien régime”) คอ ชวงเวลาระหวาง

1789-1793 กมความยงยากตามมาหลายครงหลายคน มการกลบคนไปสระบอบกษตรยถง 2

ครง มการเปลยนแปลงในระบบประชาธปไตย (แบบไมมกษตรย) เปนประมขถง 5 ครงดวยกน

โดยเรยกชอวาเปน “republic” หรอ “สาธารณรฐ”

ในป 2553 ฝรงเศสมประธานาธบดเชอสายฮงกาเรยนชอ ซารโกซ ยง อยในยค

“สาธารณรฐท 5” คอ เรมจากรฐธรรมนญป ค.ศ.1958 (พ.ศ.2501) ซงกาหนดรปแบบโดย

ประธานาธบด ชารลส เดอโกลย (Charles de Gualle)

ภายหลงการปฏวตใหญในป ค.ศ.1789 จวบจนกระทงในชวงเวลาตนของมหา

สงครามโลกครงท 2 (ซงเปนยคของ “สาธารณรฐท 3” และครอบคลมระยะทฝร งเศสถกยด

ครองโดยเยอรมน โดยมรฐบาลวช (Vichy,1940-44 ซงสวามภกดตอเยอรมน) มคณะรฐบาล 94

ชด ซงอายของการเปนรฐบาลสนมาก คอ ประมาณรฐบาลละ 8 เดอนเทานน

ในชวงเวลาดงกลาว ประเทศฝรงเศสไดผานการมนายกรฐมนตรถง 44 คน ซงดารง

ตาแหนงเฉลยคนละ 16 เดอนเทานน

(Roy Pierce, French Politics and Political Institutions, 3rd ed, New York:

Harper and Row, 1973,pp.21-22.)

18.2 การเมองภายหลงสงครามโลกครงท 2 ในชวงเวลาแหงสาธารณรฐท 4

(1947-58) มความผนผวนในฝรงเศสยงไมหมดสน

กลาวคอ คณะรฐมนตรฝรงเศส 1 ถง 5 คณะอยในตาแหนงไดไมถง 1 เดอน

นอกเหนอจากคณะรฐมนตร 5 ชดดงกลาวเฉลยแลว คณะรฐมนตรแตละ 1 คณะอยไดพอ ๆ

กบในชวงเวลาของสาธารณรฐท 3 คอ เฉลยคณะละ 8 เดอน

นายกรฐมนตรแตละคนดารงตาแหนงโดยเฉลยสนกวาในชวงเวลาของสาธารณรฐท 3

เสยอก คอ เฉลยเพยงคนละ 9 เดอนเทานน

18.3 การตอเนองโดยระบบราชการ แมจะมการเปลยนแปลงมากในระดบ

หวหนารฐบาล (นายกรฐมนตร) และคณะรฐมนตร แตระบบขาราชการประจาทมนคงชวย

ใหสถานการณไมเลวรายนก อกทงแมจะเปลยนแปลงระดบคณะรฐมนตรแตกมกจะมคนเกาจาก

ชดเดมถงประมาณ ครงหนง

(Monte Palmer and William R. Thompson, The Comparative Analysis of

Politics, Itasca, Ill., Peacock Publishers, 1978,p.95.)

PS 103 219

ในชวงเวลาแหงสาธารณรฐท 4 คอ จากป ค.ศ.1944 จนถงเดอนพฤษภาคม ค.ศ.

1958 (พ.ศ. 2501) คอ ชวงเวลา 15 ป มคณะรฐบาลฝรงเศสมากถง 25 ชด กจการรฐบาลไม

อาจดาเนนไปไดมากนก ซงปรากฏการณแหงการเปลยนแปลงคณะรฐบาลบอย ๆ เชนวานน

ทาใหมการขนานนามหรอใหฉายาวาเปนวกฤตการณหรอชวงเวลาแหงการ “ไมเคลอนท” “การ

ชะงกงน” หรอ “ไมขยบ” (ภาษาฝรงเศสใชวา immobilisme) (Loc.cit.)

18.4 ปญหาของรฐธรรมนญในสาธารณรฐท 4 แหงฝรงเศส สาเหตประการ

หนงททาใหการบรหารงาน “ไมขยบ” หรอ “ไมเคลอนท” เปนเพราะรฐธรรมนญของ

สาธารณรฐท 4 ซงมการรางขนมาในชวงทายสงครามโลกครงท 2 มเจตนาทจะปองกนไมให

มรฐบาลทนยมคอม- มวนสตเกดขน จงไดกาหนดวาการผานกฎหมาย (คอ การอนมต

ใหประกาศใชเปนกฎหมาย) จะตองไดรบคะแนนเสยงสนบสนนมากยงกวาเสยงสวนมากโดย

ปกต (คอเกนรอยละ 50 เทานน) คอ มกกาหนดใหไดคะแนนเสยงสนบสนนถง 2 ใน 3 หรอ

แมกระทง 3 ใน 4 ผลจากการเพมอตราสวนใหสงขนกคอ ทาใหฝายบรหารออนแอไมสามารถท

จะออกกฎหมายไดมากเทาทควร

18.5 สงครามอลยเรยและการขนครองอานาจของเดอโกลย ความป นปวน

ภายในประเทศเกยวของกบความลมเหลว แอฟรกาเหนอ คอ อลยเรย (Algeria) เปนความ

เกยวพนระหวางเหตการณภายในกบภายนอกทศพทรฐศาสตรโดย ศาสตราจารย โรสเนา

(Rosenau) เรยกวา “Linkage Politics” อลยเรยเรยกรองใหฝรงเศสปลอยใหเปนเอกราช

เตมตว

รฐบาลฝรงเศสดอร นไมยอมใหเอกราช แตฝายทหารฝรงเศสซงนาโดยนายพลซาลาน

(Salan) ซงมกาลงทหารอยในอลยเรย ไดลกขนตอตานรฐบาลฝรงเศส

ในวนท 13 พฤษภาคม 1958 มเสยงเรยกรองจากหลายกระแสเพอใหมการมอบ

อานาจใหแกนายพลชารลส เดอโกลย เดอโกลยไดรบอานาจเตมทจากสภาผแทนราษฎรใน

เดอนมถนายน ค.ศ.1958 (พ.ศ.2501) เดอโกลยดารงตาแหนงนายกรฐมนตรของฝรงเศส

อยจนถงเดอนมกราคม ค.ศ.1959 ตอจากนนไดมการเปลยนตาแหนงใหเปนประธานาธบด

ทงนเปนไปตามรฐธรรมนญใหมซงผานการออกเสยงประชามต (referendum) ในวนท

28 กนยายน 1958

(Florence Elliot and Michael Summerskill, A Dictionary of Politics, 4th ed.,

Penguin Books,1964, pp.13-14.)

PS 103 220

19. ตาแหนงประธานาธบดฝรงเศส

ชวงสาธารณรฐท 4 : ฝายบรหารมอานาจนอย ในชวงตนของการสถาปนา

“สาธารณรฐ ท 4” (คอ ประมาณป ค.ศ.1945-46) ผรางรฐธรรมนญฝรงเศสถกเถยงกนมาก

วาควรมฝายบรหารทมอานาจมากดหรออานาจนอยด

ผลคอมมตสนบสนนใหฝายบรหารมอานาจนอยและใหฝายนตบญญตมอานาจ

มาก ระบบนคลาย ๆ กนในยคสาธารณรฐท 3 ซงฝายบรหารถกจากดอานาจโดยรฐธรรมนญ

ชวงสาธารณรฐท 5 : ฝายบรหารมอ านาจมาก ในร ฐธรรมนญฉบบใหม

ซงใชในสาธารณรฐท 5 (คอฝรงเศสปจจบน) ไดมการเปลยนแนวคดประเดนสาคญ คอ ให

ฝายบรหารโดยเฉพาะตวประธานาธบด มอานาจมากเมอเทยบกบฝายนตบญญต

วาระของการเปนประธานาธบด ตามรฐธรรมนญฉบบปจจบนซงประกาศใช 5

ตลาคม 1958 (พ.ศ.2501) ประธานาธบดมวาระการดารงตาแหนงถง 7 ป

(เทยบกบประธานาธบดอเมรกนซงอยในตาแหนงไดวาระละ 4 ป และเทยบกบ

วฒสมาชกอเมรกน ซงอยในตาแหนงไดวาระละ 6 ป)

อานาจหนาทของประธานาธบด ประธานาธบดฝรงเศสมอานาจหนาทดง ตอไปน

เชน

1) เปนผเสนอชอผทจะไดรบแตงตงเปนนายกรฐมนตร

2) เปนผลงนามแตงตงรฐมนตร

3) มอานาจในการยบรฐสภา แตตองไมเกน 1 ครงตอป ทงนโดยผานการปรกษากบ

นายกรฐมนตรและประธานสภาผแทน ราษฎรและสภาสงแลว

4) ใชอานาจไดเตมทในภาวะฉกเฉน และ

5) สามารถใชวธการใหมการออกเสยงลงประชามต คอ อาศยเสยงมหาชนโดยตรง

ไมตองผานรฐสภา

(รฐธรรมนญของสาธารณรฐฝรงเศส ซงอยในหมวดท 2 รฐธรรมนญฝรงเศสฉบบแปล

เปนภาษาองกฤษมในหนงสอตาง ๆ

(S.E.Finer, ed., Five Constitutions, New York : Penguin Books, 1979, pp.281-

305.)

วนท 21 ธนวาคม พ.ศ.2501 ชารลส เดอโกลย ไดรบเลอกเปนประธานาธบด และ

โดยทมบคลกภาพพเศษจงทาใหมการใชอานาจประธานาธบดอยางเตมท

(Elliot and Summerskill, op.cit.,p.138.)

PS 103 221

20. การใชเสยงจากประชามต

การอาศยวธการออกกฎหมายสาคญ ๆ โดยวธการขอเสยงสนบสนนจากราษฎรอยาง

ทเรยกวา “ประชามต” แทนรฐสภาไดประสบผลสาเรจมาหลายครงในระยะตนแหงสาธารณรฐ

ท 5 ทงนอาจเปนเพราะคนฝรงเศสในระยะนนเกรงวาจะเกดภาวะวนวายไรเสถยรภาพขนอก

หากขอ เสนอของประธานาธบดชารลส เดอโกลย ไมผานประชามต ในกรณทขอเสนอ

ประชามตไมผาน ผทรบผดชอบกบการจดใหมประชามตในเรองนนยอมตองลาออกจากตาแหนง

โดยถอวาเปน “มารยาท ทางการเมอง”

ดงนนเมอตองเลอกระหวางการรบรองวากฎหมายของเดอโกลยกบการทเดอโกลย

จะตองลาออกจากตาแหนงตาม “มารยาททางการเมอง” (เมอกฎหมายทเสนอในนามของตนไม

ผาน)

การมมารยาททางการเมอง เกดขนจากจตสานกประชาธปไตย (democratic

spirit) และชารลส เดอโกลย ไดแสดงใหเหนประจกษในป ค.ศ.1969 เมอขอเสนอของเขาท

ตองการใหมการแกไขรฐธรรมนญในเรองหนงไมผานการเหนชอบโดยประชามต เขาจงได

ลาออกจากตาแหนงตอจากยคประธานาธบดเดอโกลยกยงมการใชวธการแบบประชามตอน

เปนประชาธปไตยแบบดยตรงอยเปนครงคราวจวบจนทกวนน อนง ผนาญปนมกแสดงสานก

ดวยการลาออก

21. การไดมาซงประธานาธบดฝรงเศส

การเลอกประธานาธบดฝรงเศสม 3 แบบดวยกน ดงน

1) ในระยะแรกของยคสาธารณรฐท 5 ประธานาธบดจะตองไดรบเสยงสนบสนนของ

ทงสองสภา

2) ตอมาไดมการเปลยนแปลงใหมการเลอกประธานาธบดโดยระบบ “คณะผ

เลอกสรร” (electoral college) ซงประกอบดวยเสยงทมาจาก 1) รฐสภา และ 2) สมชชาหรอ

ทประชมยอย ๆ ในระดบทองถน

3) ปจจบน ใชแบบท 3 คอ โดยอาศยเสยงมหาชนโดยตรง ทงนเปนไปตามบท

แกไขใน ป ค.ศ.1962 ของรฐธรรมนญฉบบท 1958 (ผานประชามตเมอ 28 ตลาคม 1962) และ

ตองไดรบเลอกตงโดยคะแนนนยมแบบเสยงขางมากเดดขาด (absolute majority) คอ ตอง

ไดรบเกนรอยละ 50 ดงนน จงยอมใหมการเลอกตง 2 รอบ หากจาเปน

(สรพล ราชภณฑารกษ, การเมองฝรงเศส, กรงเทพฯ : มหาวทยาลยรามคาแหง,

2530, หนา 66.)

PS 103 222

22. ตาแหนงนายกรฐมนตรฝรงเศส

อานาจอสระมนอยตาแหนงนายกรฐมนตรฝรงเศสโดยหลกการเทากบเปนหวหนา

บรหาร แตในความเปนจรงอานาจหนาทแตกตางจากนายกรฐมนตรในระบบรฐสภาแบบ

องกฤษ นายกรฐมนตรฝรงเศสมอานาจนอยกวามาก อานาจอสระของนายกรฐมนตรเอง

เกอบจะไมม ดงนน สภาวะทแทจรง คอ การเปนผชวยหรอตวแทนของประธานาธบดใน

การ 1) หาเสยงสนบสนนสวนมากในรฐสภา และ 2) บรหารงานโดยปกตของรฐบาล

นายกรฐมนตรมสทธในการเสนอชอผทสมควรไดรบแตงตงหรอถอดถอนของกระทรวง แตผม

อานาจแตงตงและถอดถอน คอ ประธานาธบด

มตไมไววางใจ หากนายกรฐมนตรสญเสยเสยงสนบสนนไปเรอย ๆ จนกระทงขาด

เสยงสวนมากแลวยอมถกฝายตรงขาม (the opposition ซงมกถายทอดเปนภาษาไทยซงไม

ถกตองวาเปน “ฝายคาน” ทงน การเปนฝายตรงขามไมจาเปนตองคานเสมอไป ความหมาย

เปนเพยงผไมมตาแหนงในรฐบาล) เสนอญตตไมไววางใจ (vote of no confidence) ซง

หมายความวา ตนเองตองออกจากตาแหนง เมอคะแนนเสยงสนบสนนใหตนอยในตาแหนง

ตอไปมไมมากพอ

23. บทสรป

การพจารณารปแบบการปกครองทเขาใจงายพอควร และมประโยชนมากเพอ

พจารณาในเชงประวตศาสตรการเมอง คอ ทจดเปน 6 รปแบบโดยปราชญอารสโตเตล ในยค

รวมสมยนยมการแบงรปแบบการเมองออกเปนประเภทประชาธปไตยกบไมใช

ประชาธปไตย

การปกครองโดยระบอบประชาธปไตยแยกเปนรปแบบ 1) องกฤษ 2) สหรฐอเมรกา

และ 3) ฝรงเศส ซงไดอธบายโดยสงเขปเกยวกบรฐบาลองกฤษ การพฒนารปแบบการปกครอง

แบบฝรงเศสนาสนใจเพราะเปนการปรบตวซงสามารถทาให “การชะงกงน” หรอ “การไม

เคลอนท” และปญหานานาประการในการเมองของฝรงเศสลดลงไป

รปแบบการปกครองของฝรงเศสมการเลยนแบบโดยศรลงกา

24. หนงสออางองเพมเตม

1) Roy Pierce. French Politics and Political Institutions. Harper and Row, 1973.

2) Richard Rose. Studies in British Politics. New York: St. Martin’s, 1976.

PS 103 223

3) David Solomon. Australia’s Government and Parliament. 5th ed., Melbourne:

Nelson, 1983.

4) Stephen White, et al. ed. Developments in Central and East European

Politics. Macmillan Press, 1998.

5) Paul Heywood, et al. ed. Developments in West European Politics.

Palagrave, 2002.

6) Gurharpal Singh. Ethnic Conflict in India : A Case-Study of Punjab. New

York:

St. Martin’s Press, 2000.

7) Michael Leifer. Dictionary of the Modern Politics of South-East Asia.

Routledge, 1995.

8) Elizabeth Warnock Fernea & Robert A. Fernea. The Arab World : Forty

Years of Change. New York: Anchor Book, 1997.

9) Dirk Van Der Cruysse. Siam and The West 1500-1700. Bangkok:

Silkworm Books, 2002.

10) W.G. Beasley. The Rise of Modern, Third edition. London: Phoenix, 2000.

11) Roger Kershaw. Monarchy in South-East Asia: The Faces of Tradition

in Transition. London and New York: Routledge, 2001.

12) Georg Wiessala. The European Union and Asian Countries. London and

New York: Sheffield Academic Press, 2002.

25. ตวอยางคาถาม

1) ภาพในอดมทศนหมายถงอะไร

2) เกณฑการแบงรปแบบการปกครองของบดาแหงวชารฐศาสตร คออะไร

3) democracy มความหมายอยางไรในยคกรกโบราณตามทศนะของไตรเมธ

4) Yang Agong หมายถงอะไร

5) เผดจการแบบธรรมดากบแบบถวนทวตางกนอยางไร

6) ดาไล ลามะ คอใคร

7) “He reigns but does not rule” หมายความวาอยางไร

8) ประเทศอะไรทเอนเอยงอยกลมประเทศทจดวาเปนประชาธปไตยมากทสด

PS 103 224

9) รฐบาลโดยคณะรฐมนตรหมายความวาอะไร

10) “ความไววางใจ” สาคญอยางไร

11) กระทรวงนอกคณะรฐมนตร ไดแกอะไรบางทสาคญ

12) ระบฐานะของนายกรฐมนตรองกฤษ

13) ซ 3 ตว กบ แอล 1 ตว (3 C’s and 1 L) หมายถงอะไร

14) การยบกระทรวงของรฐบาลองกฤษมผลอยางไร

15) สวนทเปน “ศกดศร” (dignified parts) หมายถงอะไร แตกตางจากสวนทเปน

“ประสทธภาพ” อยางไร

16) “ความรบผดชอบรวมกน” ของคณะรฐมนตรองกฤษ หมายถงอะไร และมก

เกยวกบเรองอะไร

17) จงอธบายสาเหตทปกตไมแตงตงรฐมนตรจากวฒสภา (หรอสภาขนนาง)

18) ระบบทบาทหรอฐานะทสาคญของนายกรฐมนตรองกฤษ

19) Downing Street สาคญอยางไร

20) “โบราณราชย” หรอ ancien regime หมายถงอะไร

21) รฐธรรมนญปจจบนของฝรงเศสใชมาประมาณกปแลว

22) จงอธบายสาเหตทแมจะเปลยนแปลงคณะรฐมนตรฝรงเศสบอยครงมากแต

สถานการณกไมเลวรายนก

23) การชะงกงน หรอ immobilisme ในรฐบาลฝรงเศสยคหนง หมายถงอะไร

24) รฐธรรมนญ 1958 ฉบบแกไขป 1962 ของฝรงเศส กาหนดใหมการไดมาซง

ประธานาธบดอยางไร

25) จงเปรยบเทยบอานาจหนาทของนายกรฐมนตรในการปกครองแบบรฐสภาของ

องกฤษกบนายกรฐมนตรในการปกครองแบบกงรฐสภา-กงประธานาธบดของ

ฝรงเศส

26) ประเทศใดเลยนแบบการปกครองแบบกงรฐสภา-กงประธานาธบดของฝรงเศส

และยงใชอยในปจจบนน

27) ระบตวอยางของการแสดงออกซง “มารยาททางการเมอง”

PS 103 225

“Absolute freedom mocks at justice.

Absolute justice denies freedom.”

ALBERT CAMUS.

THE REBEL 1951

“เสรสดขดทา ยตธรรมสดขดกลา

กลาวคานเสรภาพแล”

อลแบรต กามส

นกเขยนนกคดชาวฝรงเศส

PS 103 226