ปรญญานพนธ

เรอง

การศกษาเรองราวของชาวญปนในประวตศาสตรไทยในสมยกรงศรอยธยา アユタヤ時代の日本人について学ぶ。

โดย

นางสาวศวาพร เลกพงศ

รหสประจาตวนกศกษา 530110453

เสนอ

ผชวยศาตราจารยเบญจางค ใจใส แดรอารสลานออง

อาจารยยอจ คนโนะ

ปรญญานพนธฉบบนเปนสวนหนงของกระบวนวชา 018499 (Seminar in Japanese Language and Literature)

ภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2556 สาขาวชาภาษาญปน คณะมนษยศาสตร

มหาวทยาลยเชยงใหม

ก

บทคดยอ

การศกษาครงนเปนการศกษาเชงคณภาพ มวตถประสงคเพอศกษาถงทมาตางๆของชาวญปนในประวตศาสตรไทยสมยกรงศรอยธยา อาทเชน ประวตความเปนมาของหมบานญปน ความสมพนธไทย – ญปนในสมยกรงศรอยธยาในสมยอยธยาตอนกลางและตอนปลาย และ ยามาดะ นางามาสะ และวเคราะหบทบาททางการดานการเมองการปกครอง สาเหตเพราะ ผลประโยชนทางดานการคาแบบบรรณาการ ผลจากการอพยพของครสตชนและนกรบชาวญปนทแพสงคราม และความสมพนธของราชวงศสโขทยกบกองอาสาญปนนอกจากนนชาวญปนยงมบทบาททางเศรษฐกจในสมยกรงศรอยธยา สาเหตเพราะ กรงศรอยธยานนมความอดมสมบรณเปนอยางมาก นอกจากนการมทาเลทตงทเหมาะสมกบการคาขายกบเมองตางๆ ทอยภายในตามเสนทางแมนา และการคาขายกบภายนอกทางเรอสาเภา ทาใหเศรษฐกจของกรงศรอยธยามพนฐานสาคญอยทการเกษตรและการคากบตางประเทศ ดวยเหตตางๆเหลานทาใหบทบาทของชาวญปนทปรากฏชดในสงคมสมยกรงศรอยธยา โดยเฉพาะตงแตรชสมยสมเดจพระนเรศวรเปนตนมา และมารงเรองสงสดในสมยสมเดจพระเจาทรงธรรม กอนจะถกกาจดและลดบทบาทในสมยสมเดจพระเจาปราสาททอง ซงประจวบเหมาะกบทรฐบาลโชกนญปนดาเนนนโยบายปดประเทศพอด ทาใหบทบาทของชาวญปนในสงคมและราชสานกกรงศรอยธยาลดลงไปโดยปรยาย

ข

สารบญเรอง

เรอง หนา

บทคดยอ ก สารบญ ข บทท 1 บทนา 1 ความสาคญและทมาของการวจย 1 วตถประสงคของการวจย 1

คาถามการวจย 2 สมมตฐานการวจย 2 แหลงขอมล 2

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 2 บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ 3 ประวตความเปนมาของหมบานญปน 3 - การอพยพของชาวญปนเขามาสกรงศรอยธยา 3

- การกอตงหมบานญปน 5 ความสมพนธไทย – ญปนในสมยกรงศรอยธยา 7

- สมยกรงศรอยธยาตอนกลาง 7 - สมยกรงศรอยธยาตอนปลาย 7 - พระราชสาสนและเครองบรรณาการจากญปนถงกรงศรอยธยา 8

บทบาทของชาวญปนตอการเมองการปกครองภายในกรงศรอยธยา 9 - กรมอาสาญปน 9 - บทบาทของชาวญปนในกองทพกรงศรอยธยา 9

ยามาดะ นางามาสะ 10 - ประวตความเปนมาของยามาดะ นางามาสะในประวตศาสตรไทย 10 - ยามาดะ นางามาสะ ในรชสมยสมเดจพระเจาทรงธรรม 11 - ยามาดะ นางามาสะ ในรชสมยสมเดจพระเจาปราสาททอง 12

ค

สารบญเรอง(ตอ)

เรอง หนา

บทท 3 วธดาเนนการวจย 15 วธการศกษาและวจย 15 ตารางแสดงกาหนดเวลาการดาเนนการศกษาและวจย 16 บทท 4 ผลการวเคราะหขอมล 19 สาเหตทชาวญปนมบทบาททางการเมองการปกครองในสมยกรงศรอยธยา 19

- ผลประโยชนทางดานการคาแบบบรรณาการ 19 - การอพยพของครสตชนและนกรบชาวญปนทแพสงคราม 20 - ความสมพนธของราชวงศสโขทยกบกองอาสาญปน 20

สาเหตทชาวญปนมบทบาททางเศรษฐกจในสมยกรงศรอยธยา 22

บทท 5 บทสรปและขอเสนอแนะ 24 บทสรป 24 ขอเสนอแนะสาหรบการศกษา 25

สรปภาษาญปน 26-30 บรรณานกรม 31-32

ง

目次

第一章 はじめに 26

研究背景 26

研究目的 26 問題提示 26

先行研究 26 研究範囲と研究方法 26 研究の意義 26

第二章 問題提示 27 日本人村の歴史。 27

- どうやって日本人がアユタヤに避難してきたのか。 27

- 日本人村の建設 27

アユタヤ時代における日タイ関係。 27

- アユタヤ時代中期 27

- アユタヤ時代後期 27

タイの歴史における山田長政 28

第三章 研究方法 28

研究過程 28

第四章 データ分析の結果 28

日本人がアユタヤ時代に政治的役割を持っていた理由 28

- 貿易と奉献制度のメリット 28

- キリスト教徒と敗戦した侍の移住 28

- 日本人志願兵とスコータイ王朝との関係 29 アユタヤ時代の経済に対する日本人の役割。 29

จ

第五章 結論 30

結論 30 今後の課題 30

参考資料 31-32

1

บทท 1 บทนา

1. ความสาคญและทมาของการวจย หนงสอประวตการเผยแพรครสตศาสนาเลมหนงทกลาวถงการลภยของครสเตยนชาวญปนจากเมองนางาซากมาพานกอาศยอยในอยธยา รวมถงพอคาญปนทตดตอคาขายกบกรงศรอยธยา โดยเมอญปนดาเนนนโยบายปดประเทศจนมอาจกลบบานเกดเมองนอนได จงตงรกรากทามาหากนทกรงศรอยธยา นอกจากนยงมบางพวกทเปนผเชยวชาญในดานการรบทพจบศก ชาวญปนกลมนจงไดกลายเปนทหารอาสาญปน เขารบราชการในราชสานกอยธยา สวนกลมโจรสลดและกะลาสเรอชาวญปนทมาตงรกรากอยทกรงศรอยธยากมดวยเชนกน อยางไรกตามบรรดาชาวญปนอพยพทมประวตความเปนมาและชะตากรรมทแตกตางกนเหลาน ตางกมจดประสงคทจะมาเยอนอาณาจกรอยธยาดวยความหวงใหมทงสน ดวยเหตนสงคมของชาวญปนทกรงศรอยธยาจงมโครงสรางทคอนขางจะซบซอน ชมชนญปนทกรงศรอยธยายงคงมสมาชกเพมขนเรอยๆ จนกระทงถงสมยทญปนใชนโยบายปดประเทศทาใหการหลงไหลของชาวญปนมายงกรงศรอยธยาหยดชะงกลง ในชวงทชมชนญปนขยายใหญขนเรอยๆ ในทสดจงมคาภาษาไทยทเรยกบรเวณทตงชมชนนวา "หมบานญปน" หมบานญปน เลาเรองราวประวตศาสตรกรงศรอยธยา สมยทกรงศรอยธยารงเรองถงขดสด มการคาขายกบนานาชาต หลายประเทศรวมทงประเทศญปน จนเปนชมชนญปนทเกดขนในกรงศรอยธยา ยามาดะ นางามาซะ หรอ ออกญาเสนาภมข ผนาและหวหนาหมบานญปนสมยนน ไดตงกองอาสาญปนขนและชวยปราบกบฏ จนไดรบการแตงตงใหเปนถงเจาเมองนครศรธรรมราช ซงถอเปนชาวญปนคนแรกและคนเดยวทไดรบตาแหนงออกญา เรองราวของทานไดถกบอกเลาผานสอตางๆมากมาย รวมถงเคยถกนามาสรางเปนภาพยนตรเรอง “ซามไร อโยธยา” อกดวย และเนองดวยตวผวจยไดมโอกาสไป เยอน หมบานญปน ทจงหวดอยธยาจงเกดความสนใจศกษาเรองราวประวตศาสตรของสงคมความเปนอย รวมถงวฒนธรรมของชาวญปนและบทบาทของชาวญปนในสมยกรงศรอยธยาดวย ยงไปกวานน ผวจยคดวา ประวตศาสตรชาวญปน ในประเทศไทยนนนาสนใจและนาคนหาความเปนมา เพราะทผานมา ผวจยมกจะเรยนประวตศาสตรชาวญปนในประเทศญปนเสยมากกวา จงเกดคาถามในการวจยครงนวา ชาวญปนนนมความเปนมาอยางไร มบทบาทอยางไรตอประเทศไทยในสมยนนบาง 2. วตถประสงคของการวจย

2.1 เพอศกษาเรองราวประวตศาสตรของชาวญปนในประเทศไทยสมยกรงศรอยธยา 2.2 เพอศกษาบทบาทหนาทของชาวญปน ทมตอสงคมไทยสมยกรงศรอยธยา

2

2.3 เพอศกษาประวตของบคคลสาคญชาวญปนทมอทธพลตอสงคมไทยสมยกรงศรอยธยา 2.4 เพอศกษาความสมพนธระหวางชาวไทยและชาวญปนในสมยกรงศรอยธยา

3. คาถามการวจย 3.1 เหตใดทชาวญปนทเขามาตงถนฐานในไทยสมยกรงศรอยธยา 3.2 เหตใดชาวญปนถงมบทบาทในสงคมไทยสมยกรงศรอยธยา

4. สมมตฐานการวจย 4.1 เหตทชาวญปนทเขามาตงถนฐานในไทย เพราะสมยกรงศรอยธยา ไทยเปนเมองทาใน การคาขาย และมความอดมสมบรณ 4.2 เหตทชาวญปนมบทบาทในสงคมไทยสมยกรงศรอยธยาเพราะ ชาวญปนมความสามารถ ในยทธวธการรบ

5. ขอบเขตของการศกษา การศกษาเรองราวของชาวญปนในประวตศาสตรไทยในสมยกรงศรอยธยา ไดกาหนดขอบเขต

การศกษาเกยวกบประวตความเปนมาของหมบานญปน บทบาทของชาวญปน และความสมพนธระหวางไทยกบญปน ในสมยกรงศรอยธยา 6. แหลงขอมล 6.1 หมบานญปน จงหวดพระนครศรอยธยา 6.2 ศนยศกษาประวตศาสตรอยธยา 6.3 หอสมดแหงชาต 6.4 ขอมลจากการสอบถามผเชยวชาญ 7. ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

7.1 ไดทราบถงสาเหตของการเขามาตงถนฐานของชาวญปนในสมยกรงศรอยธยา 7.2 ไดทราบถงสาเหตของการมบทบาทของชาวญปนในสงคมสมยกรงศรอยธยา 7.3 ไดทราบประวต และเรองราว รวมไปถงเรองเลาของยามาดะ นางามาซะ 7.4 ไดทราบถงประวตของชาวญปนทมบทบาทในสงคมสมยกรงศรอยธยา 7.5 ไดทราบถงความเปนอย วฒนธรรม และประเพณของชาวญปนในสมยกรงศรอยธยา

3

บทท 2 ทฤษฎและงานวจยทเกยวของ

หลกฐานเอกสารทางประวตศาสตรทกลาวถงความสมพนธระหวางไทยและญปนนนถกรวบรวมและกลาวถงอยางมากมาย เนองจากในทางประวตศาสตรมการศกษาถงเรองนกนอยางกวางขวาง ซงเอกสารทถกนามาใชนนมทงภาษาไทยและภาษาตางประเทศ มทงแบบกลาวถงความสมพนธทางตรง และทางออม โดยในบทนจะกลาวถงความสมพนธระหวางไทยกบญปนในสมยกรงศรอยธยา 1. ประวตความเปนมาของหมบานญปน

1.1 การอพยพของชาวญปนเขามาสกรงศรอยธยา จาก อชอ โยเนะโอะ และ โยชกาวะ โทชฮาร , ความสมพนธไทย-ญปน 600 ป (กรงเทพมหานคร :

มลนธโครงการตาราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร,2542),9. ปรากฏขอความดงนคอประวตศาสตรเกาหล กลาวถง ลกเรอสยาม 8 คน ทนาเครองราชบรรณาการจากกรงศรอยธยามาถวายกษตรยเกาหลในปพ.ศ. 1931 หรอ (หรอ ค.ศ. 1388) ตรงกบรชสมยสมเดจพระนเรศวร (ครงท 2) ในสมยกรงศรอยธยารวมสมยกบพระเจาชาง แหงราชวงศโกเรยว โดยกอนหนานนลกเรอสยามไดแวะพกทญปนเปนเวลาหนงป พงศาวดารราชวงศหมง เปนเอกสารทมบนทกถงการตอนรบสาเภาอยธยาทกาลงจะเดนทางไปอาณาจกรรวกว ในป พ.ศ.1947 (หรอ ค.ศ.1404) ตรงกบรชสมยสมเดจพระรามราชาธราชในสมยกรงศรอยธยา รวมสมยกบพระจกรพรรดหยงเลอ แหงราชวงศหมง (Yongle Emperor of Ming Dynasty) พระราชพงศาวดารราชวงศหมงทาใหทาใหทราบถงความสมพนธระหวางไทยกบอาณาจกรรวกว

จาก “The RekidaiHoan: Documents of the Ryukyu kingdom” (A published translation from Japanese by the Editorial Office of RekidaiHoan, Okinawa Archives, Okinawa Prefectural Board of Education, March 2003.) ,เขาถงเมอ 17 ธนวาคม 2556, เขาถงไดจาก kyotoreview.cseas.kyoto-u.ac.jp/issue/issue2/article_231.doc.ปรากฏขอความดงนคอ เรคไดโฮอน (Rekidaihoan) เปนเอกสารทมอายตงแต พ.ศ. 1967-2410 หรอ ค.ศ. 1424-1867 ตรงกบรชสมยสมเดจพระบรมราชาธราช (เจาสามพระยา) รชสมยของพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว เปนบนทกขอมลทางการทตของอาณาจกรตางๆ จากบนทกพบวา อาณาจกรรวกวสงสาเภากวา 58 ลา มายงกรงศรอยธยาเปนประจาทกป ปละ 1-3 ตงแตป พ.ศ 1968 (ค.ศ.1425) จนกระทง พ.ศ. 2113 (ค.ศ.1570) อนเปนปสดทายทอาณาจกรรวกวสงเรอมายงอยธยา

4

ภาพท 1 : พระราชสาสนของกษตรยอยธยา ทไดแปลเปนภาษาจนกอนถวายแกกษตรยแหงอาณาจกรรวกว

ทมา : อชอ โยเนะโอะ และ โยชกาวะ โทชฮาร , ความสมพนธไทย-ญปน 600 ป, (กรงเทพมหานคร : มลนธโครงการตาราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร,2542), 22.

จาก อชอ โยเนะโอะ และ โยชกาวะ โทชฮาร , ความสมพนธไทย-ญปน 600 ป, (กรงเทพมหานคร : มลนธโครงการตาราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร,2542),35. ปรากฏขอความดงนคอ รายงานของสเปน กลาวถงเรอบรรทกสนคาประเภทอาวธของญปน ทมปลายทางยงอยธยา ถกพายพดเสยหายจงเขาเทยบทเมองมะนลา ในปพ.ศ. 2132 (ค.ศ. 1589) ตรงกบรชกาลของสมเดจพระมหาธรรมราชา รวมสมยกบสมยของโชกน โทโยโทม ฮเดโดช (ToyotomiHideyoshi) จาก Wikipedia,Red Seal Ship,[ออนไลน],เขาถงเ มอ 15 ตลาคม 2556, เขาถงไดจาก http://en.wikipidia.org/wiki/Red_seal_ships.ปรากฏขอความดงนคอหนงสอประทบตราแดง (Red-Seal) หรอใบนารอง เอกสารสาคญทเปนเสมอนกญแจเปดประตสความสมพนธอยางเปนทางการระหวางสองประเทศ เอกสารดงกลาวเปนหนงสออนญาต ใหมการเดนเรอจากญปนเพอไปทาการคากบตางชาต ทเรมมใชในสมยของโชกน โตคกาวา อเอยาส (Tokugawa Ieyasu) ซงเปนรฐบาลโชกนทปกครองญปนตงแต พ.ศ. 2146 - 2148 (ค.ศ. 1603 - 1605) ตรงกบรชกาลของสมเดจพระนเรศวร

5

ภาพท 2 : ภาพสาเภาญปนทไดรบ “ใบเบกรองประทบตราแดง”

ทมา : อชอ โยเนะโอะ และ โยชกาวะ โทชฮาร , ความสมพนธไทย-ญปน 600 ป, (กรงเทพมหานคร : มลนธโครงการตาราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร,2542), 36.

จาก เออเนสต ซาเตา, “เรองพระราชไมตรระหวางไทยกบญปน,” ประชมพงศาวดาร ภาคท20 (พระนคร:องคการคาครสภา,2507),62-241.ปรากฏขอความดงนคอประชมพงศาวดารภาคท 20 วาดวยเรองทางพระราชไมตรระหวางไทยกบญปน บนทกการเรมตนความสมพนธระหวางสองประเทศเรมขนเมอพ.ศ. 2149 (ค.ศ. 1606) ตรงกบรชกาลของสมเดจพระเอกาทศรถ จากนนเปนตนมาญปนและไทยกมพระราชสาสนตอบโตกนหลายฉบบ มรายละเอยดโดยสงเขป ดงน “ เมอพ.ศ. 2152 (ค.ศ. 1609) ญปนไดมสาสนเจรญทางพระราชไมตรมายงประเทศสยามหลายฉบบ และประเทศสยามกไดแตงฑตเชญพระราชสาสน พรอมดวยเครองราชบรรณาการไปเจรญทางพระราชไมตรตอประเทศญปนเปนการตอบแทนดวย นบแตนนมาการคาขายระหวางประเทศทงสองนกดาเนนไปอยางราบรน ปราศจากอปสรรคใดๆ จนถงคราวทญปนปดสนคาตางประเทศมใหเขาประเทศตนในทสด”(ญปนมนโยบายปดประเทศในป พ.ศ. 2182 หรอค.ศ. 1639)

1.2 การกอตงหมบานญปน จาก ปยดา ชลวร, “ฮราโดะ: ตามรอยความสมพนธไทย-ญปน ค.ศ.1400-1720,”ศลปวฒนธรรม, 31,

10 (สงหาคม 2553) : 39. ปรากฎขอมลเกยวกบ พระราชพงศาวดารของไทยฉบบตางๆ อาท ฉบบหลวงประเสรฐอกษรนต ฉบบพนจนทนมาศ (เจม) ฉบบพระพนรตน ฉบบสมเดจกรมพระปรมานชตชโนรส ฉบบพระราชหตถเลขา พระจกพรรดพงศ (จาด) ตลอดจนคาใหการชาวกรงเกา หรอ จดหมายเหตวน วลต ซงมการกลาวถงญปนอยบาง โดยมากคาวา “ญปน” ปรากฏเปนครงแรกในเอกสารของไทยนน เปนรชกาลของสมเดจพระนเรศวร ในฐานะกองทหารอาสาในสงครามยตถหตถกบ สมเดจพระมหาอปราช ตอมาในรชกาลของสมเดจพระเจาทรงธรรม ซงในรชกาลนบทบาทของชาวญปนเดนชดทสด โดยไดมการขออาสารบราชการในกองอาสาอยภายใตบงคบบญชาของพระยาเสนาภมข หรอออกญาเสนาภมข (อกฐานะหนง

6

เปนตาแหนงหวหนาหมบานญปนในกรงศรอยธยา) แมวามชาวญปนไดบกเขาจบกมพระองค เนองจากสาเหตความไมพอใจในการคาสาเภา แตกไดรบการอภยโทษ และปลอยตวไป

จาก อชอ โยเนะโอะ และ โยชกากะ โทชฮาร , ความสมพนธไทย-ญปน 600 ปกรงเทพมหานคร : มลนธโครงการตาราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร ,2542),45-46. ไดกลาวถง จดหมายเหตลาลแบร จดหมายเหตการณเดนทางสประเทศสยามของบาทหลวงตาชารด และจดหมายเหตรายวนการเดนทางไปสประเทศสยามในปค.ศ. 1685 และ 1686 (พ.ศ. 2228 – 2229 ซงบนทกโดยบาทหลวงเดอ ซวซย) ทงสามชนเปนเอกสารระบทตงของหมบานญปนไวอยางชดเจน นอกจากนยงกลาวถงสนคาพเศษจากญปนทนามาใชตอนรบแขกบาน แขกเมองในรชกาลของสมเดจพระนารายณอกดวย ในสวนของแผนทหมบานญปน หรอชมชนชาวญปนในกรงศรอยธยานน ตงอยทางตะวนออกเฉยงใตนอกเกาะเมอง ใกลกบหมบานโปรตเกส ฮอลนดา และองกฤษ สนนษฐานวาหมบานญปนเปนรปเปนรางขนในปพ.ศ. 2159 (ค.ศ. 1616) กลาวคอเปนชวงการคาขายระหวางสองอาณาจกรทมความรงเรองขนเปนอยางมาก โดยสนคาทญปนนาเขาจากไทยเปนสนคาประเภทของปา เชน ไมฝาง ไมกฤษณา และหนงกวาง ในปรมาณสง จงจาเปนตองมผชานาญในการจดเตรยมสนคาดงกลาว สอดคลองกบเอกสารของบรษท อนเดยตะวนออกของฮอลนดา ทระบไววาชาวญปนเปนผจดการสนคา โดยเฉพาะหนงกวางทตองการผทมความชานาญในการลา และถนอมใหสามารถอยไดคงทนทสด ดงนนการขยายชมชนของชาวญปนจนถงระดบหมบานจงนาจะสอดคลองกบการขยายตวทางการคาระหวางสองอาณาจกรอกดวย

ภาพท 3 : ภาพแผนทซงปรากฎอยในจดหมายเหตลาลแบร แสดงทตงหมบานญปน

ทมา : อชอ โยเนะโอะ และ โยชกาวะ โทชฮาร , ความสมพนธไทย-ญปน 600 ป, (กรงเทพมหานคร : มลนธโครงการตาราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร,2542), 45.

นอกจากน อวาโอ เซออช สนนษฐานวาจานวนชาวญปนในขณะนนจากการศกษาเอกสารฮอลนดารวมสมยพบวา ในหมบานญปนมคนอาศยอยอยางมากทสดประมาณ 1,000 – 1,500 คน และดารงชวตดวยการคาขาย อกทงขอมลจากการบนทกประจาวนของคลงสนคาฮอลนดา ปรากฏวามชาวญปนจานวนไมนอย

7

ทเปนลกจางรายวน รบจางฟอกหนงหรอทางานประเภทบรรจสนคาทคลงสนคาฮอลนดา ซงตงอยเหนอหมบานญปน เปนตน สวนอาณาเขตของหมบาน ฮงาออนนะ คนจง ทาการสารวจตามตาแหนงทปรากฏ ในแผนท พบวาหมบานญปนมบรเวณจากตะวนออก ถงตะวนตกกวางประมาณ 2 โจ (ประมาณ 480 หลา) จากเหนอถงใตยาวประมาณ 5 โจ (ประมาณ 1,200 หลา)

2. ความสมพนธไทย - ญปนในสมยกรงศรอยธยา

เรองราวของชาวญปน หลงจากทเรมตดตอ และอพยพเขามาในกรงศรอยธยาแลวไดมความสมพนธกบชาวไทยในสมยกรงศรอยธยาตอนกลางและตอนปลาย อนเปนยคของราชวงศสโขทย ราชวงศปราสาททอง และราชวงศบานพลหลวง ดงปรากฏในพงศาวดารฉบบหลวงประเสรฐอกษรนต และประชมพงศาวดารภาคท 20 โดยมเนอหาโดยสงเขปดงน

2.1 สมยกรงศรอยธยาตอนกลาง ในรชสมยสมเดจพระมหาธรรมราชา ชวงทสมเดจพระนเรศวรทรงทาสงครามกชาตในเมองไทย

ทางญปนเกดสงครามกลางเมอง มผลใหซามไรและครสตศาสนกชนอพยพมาตงถนฐานมากขนจนขยายตวเปนชมชน มซามไรบางสวนทเขาเปนทหารอาสาและราชองครกษ ตอมาในสมยสมเดจพระเอกาทศรถ พวกโรนนทรอดชวตจากสงครามเซกงาฮาราและจากการสรบทปราสาทโอซากา เปนสงครามครงสาคญกอนการสถาปนาระบบโชกนในญปน (ชวงพ.ศ. 2157 ตรงกบสมยสมเดจพระเอกาทศรถ) ไดโดยสารสาเภาญปนซงกาลงจะเดนทางไปคาขายทชมพทวป ไดแวะ และพานกอยทสยาม จงทาใหไดทราบวาบรรดาชาวญปนทพานกอยในอยธยา บางพวกเปนผเชยวชาญดานรบทพจบศก อกทงยงปรากฏวาทางราชสานกอยธยายงไดสงคณะฑตไปเยอนญปน ในปพ.ศ. 2159 อกดวย ตอมาในสมยสมเดจพระเจาทรงธรรม ปรากฏหลกฐานเกยวกบหวหนาชมชนชาวญปนทไดรบราชการชนสงในราชสานก ยามาดะ นางามาสะ หลกฐานเหลานไดแก จดหมายเหตตางแดน ทมการบนทกการทางานของพระ (นกายเซน) ซงทาหนาทรบผดชอบการออกใบเบกรอง ประทบตราแดง โดยกลาวถงยามาดะวา “ยามาดะ นนซาเอมอง คนหามเกยวของโอคโบะ จเอมอง ไดไปสยาม เวลานมขาววารบราชการอยทนน” หนงสอเลมเดยวกนนยงไดรวบรวมจดหมายทยามาดะสงไปยงโดอ โทชคะส ขนนางญปนราวพ.ศ. 2164

2.2 สมยกรงศรอยธยาตอนปลาย ตอมาในสมยสมเดจพระเชษฐาธราช ในปพ.ศ. 2172 ราชสานกอยธยาสงคณะฑตไปเยอนญปนอก

ครง สมยสมเดจพระเจาปราสาททอง พระองคทรงสงใหกองทหารจโจมเผาหมบานญปน หลงจากยามาดะ นางามาสะ หรอออกญาเสนาภมขจบชวตลงทนครศรธรรมราช แต”บนทกปตตาเวย” ซงลงวนท 5 ธนวาคม พ.ศ. 2174 กลาววา “ ถงแมหมบานญปนจะถกทาลายลง แตกมการฟนตวขนอยางรวดเรว” ตอมาในป พ.ศ. 2176 รายงานจากคลงสนคาในอยธยาไปยงคลงสนคาในเมองนางาซาก ความวา “ชาวญปนจานวนมากไดรบพระบรมราชาอนญาตใหอาศยในอยธยาอกครงหนง ไดเรมทาการคาหนงกวางอก และกลายเปนคแขงทาง

8

การคาตวฉกาจของฮอลนดา” เมอพจารณาจากหลกฐานตางๆ เกยวกบการฟนตวของหมบานญปนแลว พบวาเมอพ.ศ. 2180 สนนษฐานวามชาวญปนอาศยอยในหมบานญปนประมาณ 300 – 400คน แตในเวลาตอมาเมอรฐบาลญปนใชนโยบายปดประเทศ หามชาวญปนเดนทางเขา - ออก จงไมมชาวญปนเดนทางมาพานกในหมบานญปนทอยธยาอกตอไป สวนชาวญปนทอยทอยธยาเองกไมสามารถสงสาเภาสนคาไปทญปนไดอก ดงนนจงมชาวญปนทเปลยนวถชวตไปเปนลกจางใหแกฮอลนดาบาง

นอกจากนยงปรากฏบนทกตางชาต ทสนนษฐานวาเปนหลกฐานฉบบสดทายทกลาวถงชาวญปนในอยธยาคอ บนทกของอเลกซานเดอร แฮมมงตน ในปพ.ศ. 2262 ตรงกบสมยสมเดจพระเจาอยหวทายสระ มเนอหาเกยวกบมาร เดอกมาร ภรรยาของคอนสแตนตน ฟอลคอน หรอออกญาวไชเยนทร มเชอสายญปน รบตาแหนงเปนหวหนาวเศษหองเครอง และภายหลงจากออกญาวไชยเยนทรเสยชวต นางกไดลภยกลบมาอยทหมบานญปน

2.3 พระราชสาสนและเครองบรรณาการจากญปนถงกรงศรอยธยา จากเออเนสต ซาเตา, “เรองพระราชไมตรระหวางไทยกบญปน”, ประชมพงศาวดาร ภาคท 20

(พระนคร : องคการคาครสภา, 2507), 62-241. ปรากฏขอความวาดวยเรองทางพระราชไมตรระหวางไทยกบญปนไดกลาวถงพระราชสาสนทญปนไดสงมาถงกษตรยแหงกรงศรอยธยา และไดมการโตตอบกนไปมาหลายฉบบ โดยมเนอหาโดยสงเขป ดงน “เมอพ.ศ. 2152 (ค.ศ. 1609) ญปนไดมสาสนเจรญทางพระราชไมตรมายงประเทศสยามหลายฉบบ และประเทศสยามกไดแตงฑตเชญพระราชสาสน พรอมดวยเครองราชบรรณาการไปเจรญทางพระราชไมตรตอประเทศญปนเปนการตอบแทนดวย นบแตนนมาการคาขายระหวางประเทศทงสองน กดาเนนไปอยางราบรนปราศจากอปสรรคใดๆ จนถงคราวทญปนปดสนคาตางประเทศมใหเขาประเทศของตนในทสด”ญปนมนโยบายปดประเทศเมอปพ.ศ. 2182 (ค.ศ. 1639) โดยญปนจากดความสมพนธทางการคากบจนและโปรตเกสเทานน สาหรบในสวนของเครองราชบรรณาการทปรากฏอยในอกษรสาสนจากทางญปนทสงมาถงกรงศรอยธยามดงน

อกษรสาสนของโชกนอเอยสสถวายพระเจากรงสยาม (สมเดจพระเอกาทศรถ) มรายการเครองราชบรรณาการเปนเกราะ 3 สารบ สารบละ 3 ชน และดาบญปนอยางยาว 10 เลม

อกษรสาสนโชกนถงพระเจากรงสยามโชกนมนาโมโต อเอยสส สมเดจพระเอกาทศรถ มบญชเครองราชบรรณาการเปน ปนคาบศลา 50 กระบอก เกราะ 1 สารบ ดาบ 1 เลม และกนหยน 1 เลม (ดาบสองคมสาหรบพก หรอเหนบเอว)

อกษรสาสน โชกนมนาโมโต ฮเดทาตะ ตอบสนองพระราชสาสนพระเจากรงสยาม (สมเดจพระเจาทรงธรรม) มรายชอเครองบรรณาการดงน โดตมร (อาวธสาหรบซด หรอหอกซด มปลอกรปใบโพธสวมอย) 2 อน เสอ 30 ตว และมามอาน และบงเหยนพรอม 2 มา

อกษรสาสนโชกนถวายพระเจากรงสยาม (โชกนมนาโมโต อเยมส คาบเกยวระหวางสมเดจพระเชษฐาธราช สมเดจพระอาทตยวงศ และตนรชกาลของสมเดจพระเจาปราสาททอง) มรายการเครองราช

9

บรรณาการดงน ฉากทอง 1 ค เกราะ 3 สารบ มาฝเทา 3 มา มเครอง และอานพรอม และมาฝเทาอก 2 มา มเครองและอานพรอม 3. บทบาทของชาวญปนตอการเมองการปกครองภายในกรงศรอยธยา

3.1 กรมอาสาญปน จาก อชอ โยเนะโอะ และ โยขกากะ โทชฮาร , ความสมพนธไทย-ญปน 600 ป (กรงเทพมหานคร :

มลนธโครงการตาราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร,2542),47. ปรากฏขอความทกลาวถงกฎหมายตราสามดวง ทพบขอมลทางประวตศาสตรทเกยวของกบหมบานญปนทกรงศรอยธยาโดยมคาวา กรมอาสาญปน ปรากฏอยในกฎหมายนโดย อาสาญปนในทนหมายถง ชมชนตางชาตทสงกดหนวยราชการหนวยหนง โดยแตละกรมจะมหวหนาปกครองเรยกวา เจากรม โดยมราชทนนาม และศกดนาดงน

พระเสนาภมก เจากรมอาสาญปน นา 1000 ขนสระสงคราม ปลดกรม นา 600 หมนไชยาสร สมบาญชย นา 500 ขนในกรม นา 300 หมนในกรม นา 200

3.2 บทบาทของชาวญปนในกองทพกรงศรอยธยา จากกรมศลปากร หอสมดแหงชาต, กระบวนพยหยาตราทางสถลมารค สมยสมเดจพระนารายณมหาราช,(กรงเทพมหานคร : กรมศลปากร, 2544) ปรากฏขอความดงนหลกฐานสาคญอกชนทแสดงถงบทบาทและหนาทของชาวญปนในกรงศรอยธยา นนคอภาพกองทหารอาสาญปน ในกระบวนเสดจถวายผาพระกฐน ในภาพแสดงถงกองทหารอาสาชาวญปน ปดทายกระบวนเสดจพยหยาตราทางสถลมารค เพอถวายผาพระกฐน เมอป พ.ศ. 2228 สมยสมเดจพระนารายณ เหลากองอาสาญปนสวมเสอทบสาบ สเขยว เหลอง และขาว มลวดลายเสนโคงทงตว สาบเสอกนสเหลอง-แดง มผาคาดเอวคาดทบวตถทรงยาว สนนษฐานวาเปนดาบญปน หรอดาบซามไร เดมเปนภาพจตรกรรมฝาผนงในพระอโบสถวดยม ตอมา พระยาโบราณราชธานนทร เมอครงยงเปนหลวงอนรกษภเบศร ผรกษากรงเกา ใหพนเทยงกบรายแข ชางเขยน คดลอกภาพจตรกรรมนลงใน สมดภาพอยธยาพพธภณฑ เมอ พ.ศ. 2440 เพราะเหนวาชารดหลดลอกไปมาก จากนนในป พ.ศ. 2461 สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาดารงราชา นภาพ โปรดใหขนประสทธจตรกรรม จาลองภาพ เรยกวา สมดรปภาพจาลองจาดวดยมกรงเกา ซงเปนหนงสอสมดไทยขาว ขนาดกวาง 14 เซนตเมตร ยาว 68.5 เซนตเมตร โดยกรมศลปากรจดพมพเผยแพรครงนเพอเปนการฉลองความสมพนธไทย และฝรงเศส ในป พ.ศ. 2530

10

ภาพท 4 : ภาพกองทหารอาสาญปนในกรงศรอยธยา สวมเสอ ปดทายกระบวน

ทมา : กรมศลปากร หอสมดแหงชาต, กระบวนพยหยาตราทางสถลมารค สมยสมเดจพระนารายณมหาราช,(กรงเทพมหานคร : กรมศลปากร, 2544).

ภาพดงกลาวถอเปนหลกฐานสาคญ ทสนบสนนหลกฐานเอกสารทกลาวถงกองอาสาญปน ชมชนชาวญปน หรอกระทงบทบาทชาวญปนคนสาคญอยางยามาดะ นางามาสะ 4. ยามาดะ นางามาสะ

4.1 ประวตความเปนมาของยามาดะ นางามาสะในประวตศาสตรไทย จาก อชอ โยเนะโอะ และ โยขกากะ โทชฮาร , ความสมพนธไทย-ญปน 600 ป (กรงเทพมหานคร : มลนธโครงการตาราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร,2542),49. ปรากฏเรองราวเกยวกบยามาดะ นางามาสะ ดงน ยามาดะ นางามาสะ เกดในครอบครวพอคา เปนชาวเมองชซโอกะ (Shizuoka) ชอเดมคอเมองซรกะ (Suruga) เมอวยเยาวไดถกสงไปเรยนหนงสอทวดแหงหนง แตกลบหนไปฝกวถซามไร จากนนไดไปเปนพนกงานหามเกยวของปราสาท นมาส (Numazu Castle)

ภาพท 5 ภาพวาดของยามาดะ นางามาสะปกหนงสอเรอง Samurai of Siam

ทมา : “ความสมพนธไทย - ญปน,” เจแปน เวรล นะอะน, 12, 63 (มนาคม 2551):93

11

ตามประวตศาสตรไมปรากฏปทแนชด ทยามาดะ นางามาสะเขามาในประเทศไทย สนนษฐานวาในปพ.ศ. 2155 ยามาดะ ไดลงเรอสาเภาญปน จากเกาะไตหวน มายงกรงศรอยธยา โดยมอาชพเปนพอคาหนงกวาง ตอมาไดเขารบราชการเปนขนนางในราชสานกไทย ไดรบการแตงตงเปน ขนไชยสนทร ในพ.ศ. 2164 เลอนฐานะเปน หลวงไชยสนทร ในพ.ศ. 2169 และออกญาเสนาภมข เจากรมอาสาญปน ในพ.ศ.2171 มซามไรญปนเปนทหารในสงกดราวๆ 300 – 700 นาย ระหวางรบราชการในราชสานกไทย ออกญาเสนาภมข (ยามาดะ นางามาสะ) ไดแตงสาเภาของตวเอง รวมกบกองเรอพาณชยฮอลนดา ไปคาขายทนางาซาก เมอปพ.ศ. 2167 และไดพานกอยทประเทศญปนเปนเวลา 3 ป

จาก“ความสมพนธไทย - ญปน,” เจแปน เวรลด นะอะน, 12, 63 (มนาคม 2551):93. ปรากฏขอความวา ระหวาง พานกทญปน ในปพ.ศ. 2169ยามาดะไดมอบภาพเขยนเรอรบลาหนงในสงกด ใหกบวดเซนเจน (Sengen) ในเมองชซโอกะ บานเกดของยามาดะ ตอมาภาพเขยนนถกไฟไหมทาลายไปสน เหลอเพยงภาพสาเนา โดยตวเรอรบเปนเรอแบบตะวนตก มปนใหญ 18 กระบอก ลกเรอสวมเกราะซามไร

ภาพท 6 : ภาพเขยนเรอสาเภาญปนทยามาดะ นางามาสะ ถวายใหศาลเจาอะซะมะ ในเมองชสโอกะ เมอป

พ.ศ. 2169 ทมา : “ความสมพนธไทย - ญปน,” เจแปน เวรลด นะอะน, 12, 63 (มนาคม 2551) : 93

4.2 ยามาดะ นางามาสะ ในรชสมยสมเดจพระเจาทรงธรรม จาก ชมรมมคคเทศกอาชพแหงซซโอกะเมองแหงภเขาไฟฟจ[ออนไลน], เขาถงเมอ 19 พฤศจกายน

2556, เขาถงไดจากhttp://thai.fusion-guide.org/nagamasa.html. ไดปรากฏขอความดงน รชสมยของพระเจาทรงธรรม เปนยคทชาวญปนเขามามบทบาท ในราชสานกไทยมากทสด ทงไดรบชกชวน ใหเขารบราชการ สนองพระเดชพระคณพระมหากษตรย แหงกรงศรอยธยาเปนจานวนมาก โดยเฉพาะดานการทหารรกษาพระองค พระเจาทรงธรรมทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ สถาปนาเหลาทหารรกษาพระองคชาวญปน ขนเปน

12

กรม พระราชทานนามวา “กรมอาสาญปน“พระราชทานพระบรมราชานญาต ใหถอธงชาตญปน เปนสญลกษณของกรมฯ มชาวญปนเปนทหารประจาการประมาณ 800 นาย

ยามาดะ นางามาสะ เปนนายทหารทโดดเดนของกรมอาสาญปน บรรดาศกดสงสดททานไดรบพระราชทาน คอ ออกญาเสนาภมข (ออกญา เปนบรรดาศกด หรอ ยศของขนนางชนสง เทยบเทาเสนาบด หรอเจาครองนคร ถอศกดนา 10,000 ไร เสนาภมข เปนราชทนนามทางทหาร แปลวา หวหนาทหารสงสด เสนา-ทหาร อภ-สงสด มข-หวหนา) หลกฐานบางแหงระบวาทาน เปนราชวลลภ (นายทหารรกษาพระองค) ซงผทจะดารงตาแหนงราชวลลภไดนน ตองเปนทไววางพระราชหฤทยสง

จากหลกฐานภาพเขยน ทเหลออยในภายหลง แสดงวาออกญาเสนาภมขมความชานาญทงการรบทางบก และการรบทางทะเล เหตทนกรบซามไร ในกรมอาสาญปน มความชานาญการรบเปนอยางสง และเปนทไววางพระราชหฤทยนน เซอร ยอรจ แซนซมนกประวตศาสตรชาวองกฤษ ใหเหตผลวา พวกเขาเปนผทมความตงใจแนวแน เดดเดยว ทจะออกสโพนทะเล โดยไมหนหลงกลบบานอยางเดดขาด ทาใหพวกเขาไมกลวตาย และพรอมทจะกาวไปขางหนาตลอดเวลา นกประวตศาสตรญปน กนจ คอจ บรรยายถงชาวญปนในอยธยาวา“ดวย โลเหลก ความกลาหาญ และดาบคม พวกเขาไมสามารถอยเฉยไดแมขณะจต และเมอตอสดวยคมดาบ ความหาญกลาของเขาใครเลยจะเขาใจ นอกจากชาวญปนดวยกนเอง จงไมนาแปลกใจเลยวา ในสายตาของชาวสยามและชาวตะวนตก พฤตกรรมของชาวญปน เตมไปดวยความฮกเหมและหาวหาญ"

4.3 ยามาดะ นางามาสะ ในรชสมยสมเดจพระเจาปราสาททอง จากสถาบนอยธยาศกษา [ออนไลน ], เข าถงเ มอ 19 พฤศจกายน 2556, เขา ถงไดจาก http://www.ayutthayastudies.aru.ac.th/content/view/172/32/. ไดปรากฏขอความดงน เมอยามาดะ ไดเปนออกญาเสนาภมขเปนหวหนาญปนในสมยนน และดจะเปนทเกรงใจของขนนางไทยมากตามจดหมายเหตของวนวลต ไดกลาวถงเหตการณตอนเจาพระยากลาโหมเขายดอานาจจากสมเดจพระเชษฐาธราช แลวยกพระอาทตยวงศ ซงมพระชนษาเพยง ๑๐ ขวบ ขนครองราชยแทน เปนการกนครหานนทาชวคราว ในตอนนเจาพระยากลาโหมใครจะฟงคารมของออกญาเสนาภมขวาจะมความคดเปนอยางไรบางเกยวกบการเลอกตงผครองราชยสมบต เรองราวตอนนมกลาวในประชมพงศาวดารภาคท ๒๐ จะขอตดตอนมาดงน

“ครนคนวนหนงเปนเวลาเดอนมด จงพรอมกบออกญาพระคลงพากนลงเรอไปยง บานออกญาเสนาภมขแตสองคน โดยมไดมขาทาสตดตามไปดวย เจาพระยากลาโหมกลาวเปนทปรกษาวา พระราชอาณาจกรทจะดารงคงอยโดยมมพระมหากษตรยทรงปกปกษรกษานนไมได สวนพระราชอนชาของพระเจาอยหวเสดจสวรรคตไปเมอเรวๆ นนเลา กลวนแตยงทรงพระเยาว ครนจะอญเชญเสดจขนครอบครองราชยสมบต เกรงวาจะมภยแกบานเมอง นาเสยดายทประเทศอนทรงไวซงอานาจเปนใหญเชนน จะมแตพระมหากษตรยททรงพระเยาว ขอใหออกญาเสนาภมขพเคราะหวาควรคดเลอกขนนางผใหญคนใดคนหนงขนเปนพระเจาแผนดน รงการไปชวคราวกอนหรอไม ตอเมอพระองคทรงพระเจรญมพระชนมายสมควรครอบครองราชยสมบตแลว จงมอบถวายราชสมบตสบตอไป"

13

ออกญาเสนาภมข เมอไดฟงถอยคาเจาพระยากลาโหมเชนนนกรเทาจงตอบวา ถาถงคราวจาเปนจะตองเลอกขนนางผใหญคนใดคนหนง เพอตงขนเปนพระเจาแผนดนผรงการแลวจะมผเลอกเจาพระยากลาโหมเปนมนคง เพราะเจาพระยากลาโหมเปนทงราชตระกล แลเปนขนนางผใหญมอานาจสงสดไมมผใดทสมควรยงไปกวาเปนแนแท แตถาเลอกเจาพระยากลาโหมขนประชาชนกจะมขอครหา แลทงจะเขาใจวาสมรเปนใจกนใชอานาจอนมชอบธรรม เจาพระยากลาโหมจะครอบครองบานเมองโดยปราศจากความสขสาราญ อกนยหนงถาเลอกตงขนนางผ อนขน นาเกรงวา เมอถงคราวทพระองคทรงพระเจรญและมพระชนมายสมควรไดขนเถลงถวลยราชสมบตแลว ผนนกจะยดถอเอาราชสมบตไวเปนของตนเสยไมยอมถวายคน ขอนกลบจะเปนเหตใหขตตยวงศของพระเจากรงศรอยธยาเสอมสญไป อนงความระลกวาพระราชาแหงพระนครศรอยธยาถง ๒ พระองคแลว ไดถกสาเรจโทษในเวลาตดๆ กนจนเปนเหตใหเกดรบราฆาฟนกนขนเปนอยางใหญ เพราะฉะนนในเวลานจงควรดารจดการบานเมองเสยใหสงบราบคาบ แลอญเชญเสดจพระราชอนชาของพระเจากรงศรอยธยาทยงดารงพระชนมายอยขนครอบครองราชยสมบตตอไป สวนเจาพระยากลาโหมควรใหเปนผสาเรจราชการแผนดน เพราะเจาพระยากลาโหมเปนผมความสามารถอาจรบราชการในหนาททปรกษาหารอของพระมหากษตรยไดด แลคงจะจดการวางระเบยบแบบแผนของบานเมอง ใหดาเนนไปโดยเรยบรอยได นอกจากนออกญาเสนาภมขยงกลาวเพมเตมอกวา “ถาในพระนครศรอยธยา ยงมขตตยวงศผมสทธทจะไดสบราชสมบตอยตราบใด ออกญาเสนาภมขจะคอยขดขวางไมยอมใหผอนไดราชสมบตเปนอนขาด” ตามเรองทกลาวมานน จะเหนวาออกญาเสนาภมขเปนคนสาคญคนหนงทเดยว เจาพระยากลาโหมจะทาอะไรกยงเกรงใจอย และในทสดเจาพระยากลาโหมกตองทาตามทออกญาเสนาภมขแนะนา แตกคอยหาโอกาสจะกาจดอยเสมอ กคนทเจาพระยากลาโหมเกรงวาจะเปนผขดขวางตนนน มอยเพยงสองคนเทานนคอ ออกญาจกรกบออกญาเสนาภมข สาหรบออกญาจกรกาจดงายเพราะเพยงแตออกอบายกราบทลพระอาทตยวงศวา ออกญาจกรเปนตนเหตททาใหพระเชษฐาถกปลงพระชนมเทานน ออกญาจกรกถกจบมาคมขง แลวหาโอกาสประหารเสย ซงทาใหออกญาเสนาภมขซงเปนสหายเกาของออกญาจกรขดเคองมาก

อยางไรกตาม เจาพระยากลาโหมไมละความพยายามทจะกาจดออกญาเสนาภมขเมอกาจดโดยเปดเผยไมได เพราะพวกพองของออกญาเสนาภมขมมาก กหาทางกาจดทางออม โดยเพดทลใหพระเจาแผนดนมพระกระแสรบสงใหเจาเมองนครศรธรรมราช เขามาเฝายงกรงศรอยธยา กเวลานนเมองนครกาลงสรบกบพวกฮอลนดา เจาพระยากลาโหมกเกงลวงหนาไวแลววายงไงเสยเจาเมองนครกเขามาเฝาไมได เมอเจาเมองไมเขามาเจาพระยากลาโหมกยยงวาเมองนครเปนกบฏ ขอใหแตงตงออกญาเสนาภมขลงไปเปนเจาเมองแทนและใหพาพวกญปนไปใหหมดดวย โดยอางวาจะไดเปนเครองประกอบเกยรตยศ

เมอออกญาเสนาภมขไปถงเมองนครกไดจดการปราบปรามหวหนาสาคญๆ ในเมองนนหลายคน แตสาหรบเจาเมองคนเกานนยงคงเลยงไวเปนทปรกษา เมอจดการบานเมองเรยบรอยแลวกใหทารายงานเขาไปยงกรงศรอยธยา โดยทยงไมรวาเจาพระยากลาโหมไดขนเปนกษตรยทรงพระนามวา พระเจาปราสาททองแลว พระเจาปราสาททองเมอทรงทราบรายงานของออกญาเสนาภมข หรอเจาพระยานครกแสรงทาเปน

14

ยนด ไดพระราชทานหญงงามคนหนงซงกลาววาชอจนทรา มาใหเปนภรรยาโดยเฉพาะ แตยงไมทนทจะไดรบความสข มจจราชกมาคราเอาชวตไปเสยกอน

สาเหตแหงความตายของออกญาเสนาภมขนน ตามเรองของวนวลตกลาววา คราวหนงออกญาเสนาภมขคมพลออกไปปราบปรามพวกปตตานทกอการกาเรบ และถกอาวธบาดเจบทขาอยางสาหส ออกพระมรตผเปนอนชาของพระเจาปราสาททองไดนาเอายามาใสให นยวาเปนยาบาบดความเจบปวดและทาใหแผลหายเรว แตการกลบตรงกนขาม ยาทออกพระมรตใสใหนนไดสาแดงฤทธขนและออกญาเสนาภมขถงแกความตายภายใน ๒ – ๓ ชวโมงนนเอง

ตามประวตของออกญาเสนาภมขนน ปรากฏวามบตรชายคนหนง เมอออกญาเสนาภมขถงแกอนจกรรมนน บตรชายมอายได ๑๘ ป ไดตงตวเปนเจาเมองนครแทนบดา มตาแหนงเปนออกขนเสนาภมข ชอจรงจะใชอะไรไมพบในจดหมายเหต แตในบทละครเรอง “มรณกรรมของยามาดะ นางะมาสะ” ของชสก เทรโฮะ กลาววาชอนางะโตช และวาไดแตงงานกบลกสาวเจาเมองคนเกาชอ มาน สวนออกญาเสนาภมขนนวาเมอถงอนจกรรมอายไดเพยง ๔๐ ปเทานนเอง ในหนงสอประวตยอของบคคลสาคญกลาววาถงอนจกรรมเมอ ค.ศ. ๑๖๓๓ (พ.ศ. ๒๑๗๖)

15

บทท 3 วธดาเนนการศกษาและวจย

ปรญญานพนธฉบบนศกษาจากขอมลและเอกสารงานวจยทเกยวของ วารสารและหนงสอตางๆ รวมไปถงหลกฐานสถานทจรงในจงหวดพระนครศรอยธยา เพอรวบรวมขอมลหลกฐาน รวมไปถงการวเคราะหสภาพสงคมในสมยนนจากภาพยนตรไทยทเกยวของโดยใชวธการทางประวตศาสตรเปนตวชวยในการดาเนนการศกษาและวจย 1. วธการศกษาและวจย

ปรญญานพนธฉบบน ทางผจดทาไดใชวธการทางประวตศาสตรมาใชในการดาเนนการศกษาและวจย โดยมขนตอนการศกษาและวจย ดงน

1.1 ขนตอนการกาหนดขอบเขตงาน เปนขนตอนการกาหนดขอบเขตของปรญญานพนธ โดยผจดทาตงขอบเขตของ

ปรญญานพนธนเกยวกบความสมพนธระหวางไทย กบญปนในสมยกรงศรอยธยา

1.2 ขนตอนการรวบรวมขอมล เปนขนตอนทรวบรวมขอมลประเภทเอกสาร ทงทางประวตศาสตรและโบราณคดรวมไปถงเกบ

ขอมลจากแหลงโบราณคด เชน หมบานญปน และเขตจงหวดพระนครศรอยธยาตลอดจนพพธภณฑทมโบราณวตถ อนเกยวของกบความสมพนธไทยและญปนจดแสดงไว

1.3 ขนตอนการวเคราะหขอมล เปนขนตอนทนาขอมลหลกฐานเกยวกบความสมพนธไทยและญปนทไดมา มาวเคราะหโดยปราศจากอคต เพอหาคาตอบของสมมตฐานทไดตงขน

1.4 ขนตอนการสรปผล เปนขนตอนสรปผลจากขอมลทไดรวบรวมและวเคราะหมา เพอสรปผลการศกษาและวจยจากขอเทจจรง

1.5 ขนตอนการนาเสนอ เปนขนตอนการนาเสนอ และอธบายถงปรญญานพนธน เพอใหผฟงสามารถเขาใจถงขอมล บทวเคราะหและบทสรปในปรญญานพนธนไดอยางถกตอง

16

2. ตารางแสดงกาหนดเวลาการดาเนนการศกษาและวจย ในการดาเนนการศกษาและวจยน ทางผจดทาไดจดตารางกาหนดเวลาการดาเนนการศกษาและวจยขน โดยแบงเปนชวงเดอนตงแตเดอน ตลาคม จนถงเดอน กมภาพนธ

ตารางท 1 : แสดงกาหนดเวลาการดาเนนการศกษาและวจยประจาเดอน ตลาคม กจกรรม สปดาหท

1 2 3 4 1. คยกบอาจารยทปรกษาในสาขาวชาเพอปรกษาความเปนไปไดในการทาหวขอ

2. คนควาหนงสอและเอกสารทเกยวของเพอหาประเดนหวขอการวจย

3. เขยนรางแบบหวขอปรญญานพนธ

4. สงหวขอปรญญานพนธ

5. นดแนะอาจารยทปรกษาเพอนดการปรกษาเกยวกบโครงรางปรญญานพนธ

6. เรมดาเนนการทาโครงรางปรญญานพนธเพมเตม

ตารางท 2 : แสดงกาหนดเวลาการดาเนนการศกษาและวจยประจาเดอนพฤศจกายน

กจกรรม สปดาหท

1 2 3 4 1. เขาพบอาจารยทปรกษาในสาขาวชาเพอปรบแกเนอหาโครงราง

2. แกไขแบบเนอหาโครงรางปรญญานพนธและเขยนสารบญงานวจย

3. เขาพบอาจารยทปรกษาเพอสงโครงรางทแกไขแลว

4. ทาสไลคแบบนาเสนอโครงราง

5. สงผลการศกษาโครงรางปรญญานพนธ

6. นาเสนอโครงรางปรญญานพนธ

7. แปลแบบเสนอหวขอโครงรางปรญญานพนธเปนภาษาญปน

8. เขาพบรองอาจารย ทปรกษาเพอสงโครงรางปรญญานพนธเปน

9. ดาเนนการศกษาคนควาวจยเพอทาบทท 2 และ 3

17

ตารางท 3 : แสดงกาหนดเวลาการดาเนนการศกษาและวจยประจาเดอน ธนวาคม กจกรรม สปดาหท

1 2 3 4 1. หาขอมลเพมเตมจากหนงสอประวตศาสตรไทยและงานวจยตางๆทเกยวของรวมทงตวผวจยไดมโอกาสไปศกษาดเอกสารและหลกฐานตางๆ ทหมบานญปน ณ.จงหวดกรงศรอยธยา

2. เขาพบอาจารยทปรกษาเพอปรบแกเนอหาในบทท 2 และ 3

3. ทาตารางการดาเนนงานในบทท 3

4. แกไขเนอหาทขาดตกบกพรอง

5. ทาสไลคนาเสนอผลการศกษาปรญญานพนธครงแรก

6. สงผลการศกษาปรญญานพนธครงแรก

7. นาเสนอผลการศกษาปรญญานพนธครงแรก

8. แปลเนอหาของปรญญานพนธครงแรกเปนภาษาญปน

9. สงอเมลลหารองอาจารยทปรกษาเพอสงโครงรางปรญญานพนธเปนภาษาญปน

ตารางท 4 : แสดงกาหนดเวลาการดาเนนการศกษาและวจยประจาเดอน มกราคม

กจกรรม สปดาหท

1 2 3 4 1. อานหนงสอทเกยวของและคดเลอกในบทท 4

2. คนหาขอมลเพมเตม

3.สงผลการศกษาครงแรกฉบบภาษาญปน

4. วเคราะห สรปผลและเขยนบทสรปของบทท 5

5. สงผลการศกษาปรญญานพนธครงหลง

6. ทาสไลคนาเสนอผลการศกษาปรญญานพนธครงหลง

7. นาเสนอผลการศกษาศกษาปรญญานพนธครงหลง

8. แปลเนอหาบทท 4-5 เปนภาษาญปน

9. สงอเมลลหารองอาจารยทปรกษาเพอนดสงโครงรางปรญญานพนธฉบบ

10. สงผลการศกษาปรญญานพนธครงหลงฉบบภาษาญปน

11. สงเนอหานาเสนอภาษาญปน

18

ตารางท 5 : แสดงกาหนดเวลาการดาเนนการศกษาและวจยประจาเดอน กมภาพนธ กจกรรม สปดาหท

1 2 3 4 1.ทาสไลคนาเสนอปรญญานพนธภาษาญปน

2.นาเสนอปรญญานพนธเปนภาษาญปน

3.ทาการแกไขจดทขาดตกบกพรองของปรญญานพนธ

4.สงรปเลมปรญญานพนธพรอมซด

19

บทท 4 ผลการวเคราะหขอมล

หลกฐานประเภทเอกสารทกลาวถงการตดตอสมพนธระหวางกรงศรอยธยากบญปนนน สามารถสนนษฐานถงระยะเวลาของการเรมตนตดตอสมพนธจากประวตศาสตรเกาหล ทกลาวถงลกเรอสยาม 8 คน ทเดนทางมาพานกอยทเกาะญปนเปนเวลา 1 ป โดยคาดวาความสมพนธระหวางกรงศรอยธยาและญปน นาจะเรมขนกอนปพ.ศ. 1931 (ค.ศ. 1388) เพราะการเดนทางครงนนดจะเปนการเดนทางทมการกาหนดเสนทาง และวางแผนไวอยาง เปรยบเทยบไดกบการเดนทางของสาเภาการคาอยธยา ไปยงญปนในระยะตอมา ทใชเวลาเตรยมสนคาประมาณ 1 ป เพอรอรอบของลมมรสม 1. สาเหตทชาวญปนมบทบาททางการเมองการปกครองในสมยกรงศรอยธยา

1.1 ผลประโยชนทางดานการคาแบบบรรณาการ กรงศรอยธยาเรมตดตอกบญปนและอาณาจกรรวกวในระยะเวลาไลเลยกน โดยเปนการตดตอใน

ลกษณะของความสมพนธแบบบรรณาการ (จากเรคไดโฮอน) ซงเปนอทธพลจากประเทศจน แตการตดตอกบรวกวของกรงศรอยธยา โดดเดนกวาญปน เนองจากสภาพทางภมศาสตร อาณาจกรรวกวสามารถเปนพอคาคนกลางระหวางจนและญปนได จนกระทงญปนเขมแขงขนภายหลงจากสงครามกลางเมอง รฐบาลโชกนเขามาบรหารประเทศอยางเตมตว จากความเปนปกแผนนทาใหญปนแผอานาจเหนออาณาจกรรวกว ความสมพนธระหวางกรงศรอยธยากบอาณาจกรรวกวนน จงกลายเปนสวนหนงของความสมพนธระหวางกรงศรอยธยากบญปนไปโดยปรยาย จาก กลชล กลนกรอง, ประวตความเปนมาของหมบานญปน,” สยามอารยะ,3,35(มกราคม 2539):17. ปรากฏขอความดงนคอ หลกฐานเอกสารทเปนรปธรรมและชดเจนทสดทบนทกการตดตอระหวางกรงศรอยธยาและอาณาจกรรวกวคอ เรคไดโฮอน (Rekidai Hoan) ซงกลาวไววา ระหวาง พ.ศ 1968-2113 อาณาจกรรวกว ไดสงสาเภามายงเอเชยอาคเนยและจานวนกวาหนงในสามของสาเภาสงมาทงหมดไดเขามาคาขายกบกรงศรอยธยา เอกสารสาคญทแสดงถงความสมพนธทางการคาอกฉบบคอใบเบกรองประทบตราแดง”ซงเปนเอกสารอนญาตในการคากบตางชาตและเปนการบนทกเรองของ เรอสาเภาทเดนทางไปตางประเทศของรฐบาลญปน การออกใบเบกรองเรมตงแต พ.ศ 2147 กระทง พ.ศ. 2179

20

ภาพท 7 : เรคได โฮอน สาเนาพระราชสาสนทกษตรยรวกวแหงหมเกาะชซน สงไปอยธยาในปแรกแหง

รชกาลหงซ (ค.ศ. ๑๖๘๙) เรคได โออน เปนเอกสารทเกาแกทสด ใหขอมลเกยวกบระบบ การคาแบบผกขาดของอยธยา (ภาพจาก ศนยศกษาประวตศาสตรอยธยา)

ทมา : http://haab.catholic.or.th/web/images/photo2

1.2 การอพยพของครสตชนและนกรบชาวญปนทแพสงคราม จาก พงศธดา เกษมสน, “บทบาทของชาวญปนตอการเมองภายภายในอยธยาชวงกลาง,”, วารสารไทย-ญปนศกษา,-73. ปรากฏขอความดงนคอ ผลจากสงครามกลางเมองทาใหเกดสภาวะไรหลกแหลงของซามไรฝายทแพสงคราม กลายเปนซามไรไรนาย (โรนน) จงมการออกเดนทางเพอแสวงหาแหลงพกพงใหม นอกจากนยงเปนชวงเวลาทครสตชนในญปนถกตอตาน ทงซามไรและคนนอกศาสนา จงพากนหลงไหลเขาสดนแดนแหงใหมหนงในนนคอ กรงศรอยธยา ในขณะทเหตการณบานเมองของกรงศรอยธยาไมมนคง ภายหลงจากการเสยกรงใหกบพมา สมเดจพระนเรศวนจงจาเปนตองทาการศก เพอสรางความมนคงใหแกประเทศ ซามไรทอพยพมาจงเขามาเปนกองทหารอาสาในทพสมเดจพระนเรศวร ยงการศกชวยใหบานเมองมนคงมากเทาไร ความมนคงของสถานภาพชาวญปนในกรงศรอยธยากจะมมากขนเปนเงาตามตว ในขณะทความสมพนธระหวางรฐยงคงเปนไปในลกษณะการคาแบบบรรณาการเดม

1.3 ความสมพนธของราชวงศสโขทยกบกองอาสาญปน

บทบาทของกองอาสาญ ปนปรากฏชดเจนในสมยของสมเดจพระนเรศวร ซงทรงเปนพระมหากษตรยในราชวงศสโขทย กองอาสาญปนจงมความผกพนกบราชวงศน และ สงผลดตอความสมพนธระดบประเทศอกดวย เหนไดจากพระราชสาสนททงสองราชอาณาจกรมตอกนอยางสมาเสมอ

ตงแตรชสมยของสมเดจพระเอกาทศรถจนถงสมยพระเจาทรงธรรม จาก กลชล กลนกรอง, “ประวตความเปนมาของหมบานญปน,” สยามอารยะ, 16-20 ปรากฏขอความดงนคอ ในชวงทสมเดจพระนเรศวรทรงทาสงครามกชาตในเมองไทย ในขณะนนเองทางญปนเกด

21

สงครามกลางเมอง จงมผลทาใหครตศาสนกชนอพยพมาตงถนฐานมากขนจนขยายตวเปนชมชน มซามไรบางสวนทเขาเปนทหารอาสาและราชองรกษ ในชวงสมเดจพระเอกาทศรถ พวกโรนนทรอดชวตจากสงครามเซกงาฮาราและจากการสรบทปราสาทโอซากา เปนสงครามครงสาคญกอนการสถาปนาระบบโชกนในญปน (ชวง พ.ศ. 2157 ตรงกบสมยสมเดจพระเอกาทศรถ) ไดโดยสารสาเภาญปนซงกาลงจะเดนทางไปคาขายทชมพทวปไดแวะ และพานกอยทสยาม จงทาใหทราบไดวา ชาวญปนทพานกอาศยอยในกรงศรอยธยาในตอนนน บางพวกเปนผเชยวชาญดานการรบทพจบศก นอกจากนนในสมยนนเอง จาก พงศธดา เกษมสน, “บทบาทของชาวญปนตอการเมองภายภายในอยธยาชวงกลาง,”, วารสารไทย-ญปนศกษา,-73. ปรากฏขอความดงนคอ ทางราชสานกอยธยายงไดสงคณะทตไปเยอนญปนในป พ.ศ. 2159 อกดวย จาก ป.บนนาค,”ยามาดะ เรองจรงหรอองนยาย? กบขอประวตศาสตรทยงสบสน….?,”สยามอารยะ,3, 35 (มกราคม 2539) : 18 ตอมาในสมยสมเดจพระเจาทรงธรรม ปรากฏหลกฐานเกยวกบหวหนาชมชนชาวญปนทไดรบราชการชนสงในราชสานก คอ ยามาดะ นางามาซะ ซงเปนนายกองคมทหารญปนอาสาจานวนราว 600 คน อยประจาราชสานกของกรงศรอยธยา ซงขนนางในราชสานกสยามในชวงนนใหความเกรงอกเกรงใจมาก หลกฐานเหลาน ไดแก จดหมายเหตตางแดน ทมการบนทกการทางานของพระ ( นกายเซน) ซงทาหนาทรบผดชอบการรออกใบเบกรองประทบตราแดง โดยกลาวถงยามาดะวา “ ยามาดะ” นนซาเอมอง คนหามเกยวของโอคโบะ จเอมอง ไดไปสยาม เวลานมขาววารบราชการอยทนน” หนงสอเลมเดยวกนนยงรวบรวมจดหมายทยามาดะสงไปยงโดอ โทชคะส ขนนางญปนราว พ.ศ 2164

ภาพท 8 : ยามาดะ นางามาซะ

ทมา :http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/YamadaNagamasa.jpg/220px-YamadaNagamasa.jpg

22

2. สาเหตทชาวญปนมบทบาททางเศรษฐกจในสมยกรงศรอยธยา

กรงศรอยธยานนมความอดมสมบรณเปนอยางมาก อนเนองมาจากตงอยบรเวณทราบลมแมนาเจาพระยาตอนลาง การมแหลงนาจานวนมาก ดนมความอดมสมบรณเพราะเกดจากการทบถมของดนตะกอนแมนา ซงเหมาะสาหรบการทานา ทาใหกรงศรอยธยาเปนแหลงเพาะปลกทสาคญ นอกจากนการมทาเลทตงทเหมาะสมกบการคาขายกบเมองตางๆ ทอยภายในตามเสนทางแมนา และการคาขายกบภายนอกทางเรอสาเภา ทาใหเศรษฐกจของกรงศรอยธยามพนฐานสาคญอยทการเกษตรและการคากบตางประเทศ ตอมาไดพฒนาเปนศนยกลางทางการคาในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต

เนองจากทาเลทตงของอาณาจกรอยธยาเอออานวยตอการคา เหมาะสมกบการคาทงภายในและภายนอกราชอาณาจกร กลาวคอ กรงศรอยธยามแมนาลอมรอบทง 3 ดาน คอ แมนาลพบร แมนาปาสก และแมนา เจาพระยา ทาใหอยธยาใชเสนทางทางนาตดตอกบแวนแควนทอยภายในไดสะดวก นอกจากนทตงของราชธานทอยไมหางไกลปากนาหรอทะเล ทาใหอยธยาตดตอคาขายทางเรอกบตางประเทศทอยหางไกลไดสะดวก และเมออาณาจกรมความเขมแขง สามารถควบคมการคารอบชายฝงทะเลอนดามน และโดยรอบอาวไทย ซงเปนแหลงทพอคาตางชาตเดนทางมาคาขายได ทาใหอยธยาสามารถทาหนาทเปนพอคาคนกลางในการตดตอคาขายระหวางจน ญปนกบพอคาตางชาตอน ๆ กรงศรอยธยาจงเปนศนยกลางทสาคญแหงหนงในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต จาก อชอ โยเนะโอะ และ โยชกาวะ โทชฮาร , ความสมพนธไทย-ญปน 600 ป, (กรงเทพมหานคร : มลนธโครงการตาราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร,2542), 16.ปรากฏขอความดงนสนคาทกรงศรอยธยาสงไปคาขายยงญปนนนคอ ไมฝาง หนงกวาง ผาฝายพมพ สรา และนากหลาบ ในจานวนนสนคาทสาคญทสดคอ ไมฝางโดยปๆหนงกรงศรอยธยาไดสงไมฝางไปขายทญปนถงปละ 25,000 ชงเลยทเดยว โดยชาวญปนจะนาแกนของไมฝางไปทาสยอมผาสาหรบชดขนนาง ไมฝางในญปนจงมคาและหายากเปนอยางมาก ในทางกลบกนในสายตาของชาวกรงศรอยธยานนกลบมองเปนเพยง ไมฝนสาหรบจดไฟเทานนเอง นแสดงใหเหนถงความฉลาดและหวการคาของพอคาชาวญปนทสามารถสรางรายไดใหกบตนเอง

สวนสนคาหนงกวางนน กมความสาคญไมแพกน ชาวญปนนยมนาหนงกวางไปตดทาเปนเสอผาสวมใส ทาใหปรมาณหนงกวางทกรงศรอยธยาสงไปขายยงญปนมากถงปละ 100,000 ผน โดยพอคาชาวญปนจะอาศยเรอสาเภาทไดรบใบเบกรองประทบตราแดงมาทาการกวานซอหนงกวางทกรงศรอยธยา และทาการจดเกบอยภายในคลงสนคาทสรางขน ซงหนงกวางไดรบการดแลรกษาโดยชาวญปนอยางด มหลกฐานบงชวา ราคาของหนงกวางนนจะสงหรอตา ขนอยกบจานวนการซอของเรอสาเภาญปน เหตนเองทาใหพอคาชาวญปนสามารถทาการคาหนงกวางแขงกบพอคาชาวฮอลนดาทครองตลาดการคาทกรงศรอยธยาได ถงขนาดมหลกฐานปรากฏในจดหมายเหตฮอลนดาวา หากไมพงพอคาชาวญปน ชาวฮอลนดากไมอาจทาการซอขายหนงกวางได

23

สนคาทกรงศรอยธยาสงซอจากญปน คอ ผาไหมและเครองศาสตราวธ ดวยความทชาวญปนมความเชยวชาญในการตดาบ และมวตถดบชนเลศในการต ทาใหเครองศาสตราวธของญปนเปนทตองการของประเทศตางๆ รวมไปถงกรงศรอยธยาดวย

จากหลกฐานทงหมด ทาใหเหนวาพอคาชาวญปนมบทบาทตอเศรษฐกจของกรงศรอยธยาเปนอยางมาก เนองจากพอคาชาวญปนมคลงเกบสนคาจานวนมากในกรงศรอยธยา และมความชานาญในการเกบรกษาสนคา พอคาชาวญปนจงสามารถอาศยกรงศรอยธยาเปนแหลงในการคาขาย ถงขนาดทสามารถสรางกลไกตลาดของตวเองขนมา สามารถกาหนดราคาสนคาบางชนดไดเอง และทาตวเปนพอคาคนกลางคาขายกบชาตตางๆ สงผลตอภาพรวมของเศรษฐกจในกรงศรอยธยาในทางทดขน นคออกหนงบทบาทของชาวญปนทปรากฏชดในสงคมสมยกรงศรอยธยา

24

บทท 5 บทสรปและขอเสนอแนะ

การศกษาวจยเรองชาวญปนในสมยกรงศรอยธยาน ศกษาจากเอกสารทางประวตศาสตรและสถานทจรงโดยสามารถสบคนจากตาแหนงทเชอกนวาเคยเปนหมบานญปนในอดต โดยสถานทแหงนถกบรณะ และสรางสงปลกสรางขนมาใหมโดยความรวมมอระหวางไทย กบญปน เพอเปนอนสรณสถานราลกถงความสมพนธอนยาวนานกวา 600 ป แมวาการสบคนจากสถานทจรง และจากเอกสารทางประวตศาสตรจะไมสมบรณเนองจากขาดความตอเนองในการบนทก แตกยงคงมขอมลบางอยางทสามารถนามาปะตดปะตอวเคราะหเรองราวเกยวกบความสมพนธระหวางไทยกบญปนในสมยกรงศรอยธยาได 1. บทสรป

จากหลกฐานเอกสารประวตศาสตรพบวา ความสมพนธระหวางชาวไทยกบชาวญปนเรมขนตงแตกอนพ.ศ. 1931 (ค.ศ. 1388) ดงปรากฏในเอกสารประวตศาสตรของเกาหล ททงสองชนชาตมลกษณะความสมพนธทางการคาในรปแบบบรรณาการระดบรฐตอรฐ ซงในชวงแรกนนมอาณาจกรรวกวเปนเสมอนตวกลาง หรอพอคาคนกลาง หลงจากนนไมนานเมอรฐบาลโชกนมอานาจเขมแขง ทางญปนและไทยจงมการตดตอกนโดยตรง จนกระทงญปนดาเนนนโยบายปดประเทศ

อยางไรกตามนนเปนเพยงความสมพนธภายนอก ยงมความสมพนธภายในทชวยใหทงสองประเทศมมความแนนแฟนยงขน จรงอยทระหวางไทยกบญปนมผลประโยชนทางการคารวมกนเปนหลก แตดวยลกษณะสนคาทไทยสงออกไปญปนนน ทงหมดเปนของปา และทรพยากรธรรมชาตทตองอาศยความเชยวชาญเฉพาะทางในการจดการ เชน หนงกวาง หนงสตวตางๆ เพอใหเกดความเสยหายตอสนคานอยทสด ชาวญปนจงเขามาตงชมชนเพอจดระบบการจดการสนคาทด ประกอบกบเหตการณภายในของประเทศญปนเอง ทาใหเกดการอพยพมาตงถนฐานของชาวญปนในกรงศรอยธยาอยางกวางขวาง และเมอการคาเปนไปอยางราบรน ชมชนเกดความเขมแขง สงผลใหชาวญปนเขาไปมบทบาทในราชสานกอยธยาตงแตรชสมยสมเดจพระนเรศวรเปนตนมา และมารงเรองสงสดในสมยสมเดจพระเจาทรงธรรม กอนจะถกกาจดและลดบทบาทในสมยสมเดจพระเจาปราสาททอง ซงประจวบเหมาะกบทรฐบาลโชกนญปนดาเนนนโยบายปดประเทศพอด ทาใหบทบาทของชาวญปนในสงคมและราชสานกกรงศรอยธยาลดลงไปโดยปรยาย ในทางการคาเองกมจน และฮอลนดามาเปนตวกลางในการคาขายระหวางไทยกบญปน เนองดวยญปนในขณะปดประเทศ จะดาเนนการคาขายแคสองชาตนเทานน แมในภายหลง สมเดจพระนารายณมหาราช และสมเดจพระเพทราชา จะมความพยายามรอฟนความสมพนธระหวางราชสานกกรงศรอยธยากบรฐบาลโชกนญปนโดยตรง แตกไมเปนผล จนกระทงเสยกรงครงทสองไปในทสด

25

2. ขอเสนอแนะสาหรบการศกษา หากหมบานญปนในปจจบน มการดาเนนการทางโบราณคด รวมถงสบเสาะคนหาหลกฐานมากกวาน ขอมลทไดคงจะเพมขน และสามารถมหลกฐานมายนยนความสมพนธระหวางสองประเทศไดดมากขน

26

まとめ

第一章

はじめに

1. 研究背景

アユタヤ日本人町（アユタヤにほんじんまち）とは、14世紀中ごろから 18世紀頃まで

アユタヤにあった日本人町である。15世紀後半から 16世紀初頭までアユタヤ王朝下、軍事

力と貿易による利益によって政治方面の力を持つようになった。アユタヤ日本人町は当時の

アユタヤの中心地をチャオプラヤー川に沿ってに南に下った西岸にあり、ポルトガル人街と

は反対側の位置にあった。南北約 570 メートル、東西約 230 メートルの敷地に、最も栄えた

時代で 1000～1500 人の日本人（タイ族などの使用人を除く）が住んでいたと思われてい

る。なお『暹羅国風土軍記』の資料では寛永期ごろのアユタヤ日本人町の人口を 8000 人と

見積もっている。アユタヤ日本人町の住民は、傭兵、貿易商、キリシタン、あるいは彼らの

配偶者やタイ族使用人などで構成されていた。

2. 研究目的

2.1 アユタヤの日本人の歴史をを理解する。

2.2 アユタヤに対する日本人の役割を理解する。

2.3 アユタヤでのタイと日本人の関係を理解する。

３．問題提示

3.1 日本人がアユタヤ時代に政治的役割を持っていた理由は何か。

3.2 アユタヤ時代の経済に対する日本人の役割は何か。

４． 先行研究

4.1 グンチャリー・キンコン著「日本人村の歴史」サイアムアラヤー章

4.2 ポンチダー・カセムシン著「アユタヤ中期の政治における日本人の役割」定期

刊行誌「タイ日本学」より

4.3 イシイヨネオ、ヨシカワトオル著「タイと日本の関係 600 年」

5. 研究範囲と研究方法

研究の形式

この研究では、関連資料を含めた研究からのデータを参考にする。また実際にアユ

タヤへ行くことや、アユタヤ日本人町と関連する映画を考察することも行う。

６．研究の意義

タイ人の視点から山田長政を論じることによって、タイ日関係を見直し、友好関係

の促進につなげる。

27

第二章

先行研究

日タイ関係の歴史的証拠資料を収集し、歴史について検討する。この資料は、タイ

話と外国語の両方で書かれている。

１. 日本人村の歴史。

1.1 どうやって日本人がアユタヤに避難してきたのか。

2013 年 12 月 17 日付の “The RekidaiHoan: Documents of the Ryukyu kingdom”

(A published translation from Japanese by the Editorial Office of RekidaiHoan,

Okinawa Archives, Okinawa Prefectural Board of Education, March 2003.), kyotoreview.cseas.kyoto-u.ac.jp/issue/issue2/article_231.doc というウェブサイト.に

よると、『歴代宝案』は琉球王国の外交文書を記録した漢文史料である。その史料には、琉

球王国から帆船でアユタヤへ文書を 1425 年から毎年提出したと書かれている。

石井米雄・吉川利治の『日・タイ交流 600 年史』に は、スペ インの文書の中で、

日本 の貨物船はアユタヤへ行くつもりだったが不運にも 1589 年にマニラで嵐に遭い破壊さ

れた、 と記述されている。

また、ピヤダー チョンラウォーン、「平戸；1400 年～1720 年の

日タイ関係の軌跡 」には、朱印船とは、16世紀末から 17世紀初頭にかけて、日本の支配

者の朱印状を得て海外交易を行った船のことを言う、と記述されている。

1.2 日本人村の建設

石井米雄・吉川利治の『日・タイ交流 600 年史』には、1616 年、タイと日本の間

の貿易が栄え、アユタヤへの輸出品が多く なった。その結果、日本人村に住む日本人の数

が増加した、と記述されている。また、岩生成一は日本人村に住んでいる日本人の数は約

1000～1500 人で、彼らのほとんどが貿易をして生計を立てていたと想定している。

2.アユタヤ時代における日タイ関係。

2.1 アユタヤ時代中期

ナレスワン王の時代には、ビルマと戦争をしていた。その頃、日本では内戦が起こ

り、日本から侍と避難民が多くアユタヤに移住した。アユタヤに来た侍たちは、ビルマと戦

うために軍に参加した。初め、アユタヤは日本との友好関係を発展するために大使を派遣し

た。後のソングタム王の統治中に、アユタヤの日本人村は全盛期を迎える。その頃、山田長

政という日本人村の頭領が出現した。

2.2 アユタヤ時代後期

山田長政の死後、プラサートン王がアユタヤを統治した。プラサートン王は、日本

人村の破壊を命じ、日本人村の日本人は約 300〜400 人だけが生き残った。その頃日本では

鎖国が始まり、日本人はアユタヤへ行くことが出来なくなり、アユタヤに居る日本人の果た

す役割は少なくなった。

28

3.タイの歴史における山田長政

山田長政は、静岡の商人の家庭に生まれた。子どもの頃、学問をするために学校に

送られた。彼は学問が嫌いだったが、武士道を学ぶことは好きだった。大人になると、彼は

沼津藩で駕籠かきとして働いていた。1 6 1 2 年、山田長政は日本の貨物船でアユタヤへ向か

った。当初、山田は鹿の革を売る仕事をしていた。後に、山田は政府に仕える機会を得て、

クン·チャイスントーンに仕えた。そして山田は武力の才能を発揮した。それからソング·タ

ム王の信頼を得て、オーヤセナピーモックに任命された。プラサートトン王の時代、山田は

ナコンシータマラートの反乱を征圧するよう依頼された。反政府勢力を征圧することに成功

し、彼はナコンシータマラートの支配者として任命された。任命されて間もなくの１６３３

年に、当時 40歳であった山田は毒殺された。

第三章

研究方法

この論文では、歴史的文書を参考にしている。また研究に関連する史跡へ実際に行

き、調査研究を行う。

1. 研究過程

研究は歴史検証法に従い、次の５段階に分ける。

1.1 研究範囲

1.2 データ収集

資料と実際の場所での情報の両方を収集します 1.3 データ分析の方法

仮定した問題を分析したデータを用いる。

1.4 要約する手順

研究結果を要約するために、データをまとめる。

1.5 提示されたデータ

指導者から提示されたデータを用いる。

第四章

データ分析の結果

1. 日本人がアユタヤ時代に政治的役割を持っていた理由

1.1 貿易と奉献制度のメリット

アユタヤはほぼ同じ時期にに、日本と琉球王国と交易を始めた。関係は奉献制度に

基づいていた。 （レシフェの市） 。

クンチャリー・クリンクローンの、「日本人村の歴史、 3,35 （ 2539 年 1月） 、

シャム文明化」によると、アユタヤと琉球王国の関係の最も明らかな資料は、歴代宝案であ

る。それによると、琉球王国時代は 1968 年から 2113 年に東南アジアにジャンク船を送り、

その隻数はアユタヤとの貿易全体の三分の一以上の量であった。

1.2 キリスト教徒と敗戦した侍の移住

ポンティダー・カゼームシンのタイと 日本研究 -73 –の機関紙 「アユタヤ中期の、

日本人の政治における役割」 によると、内戦の結果は敗戦した侍に、呼称を失うなどの不

29

利な状況を生み出していた。それ以外にも、この時期には日本にいるキリスト教徒が弾圧を

受けたり、武士と異教徒がアユタヤにやってきました。その結果、アユタヤの町は不安定な

状況に陥った。そして、移民していた侍は、ナレスワン王の軍民兵に志願し、入隊した。そ

のため、日本はこの期間中に非常に大きな役割を果たした。

1.3 日本人志願兵とスコータイ王朝との関係

-サーン王は、エカトサロット王の時代からソングタム王の時代に至るまで、常に二

つの国と関係を持っていた。

-ナレースワン王がタイ国内の民族と戦っていた時代、日本でも内戦が起きていた。

そのため、共同体が拡大するまでにキリスト教の移民入植者のの数が増えた。侍の中には

は、志願兵に参加したり、王朝の警備をする者もいた。

-エカトーサロット王の時代には、関ヶ原の戦いや大阪城での戦いで生き残った浪人

は、インド大陸で商売しようとしていた日本のジャンク船によってサイアムに居留した。

そのことから、この時にアユタヤに移り住んできた日本人の中には、戦いに優れた者がいた

ことが分かる。

-ソング·タムの王の時代の後期には、日本人コミュニティーの頭領であり、朝廷から

高い位階を与えられた山田長政がいたことが明らかとなっている。彼は、アユタヤ朝での約

６００人の日本人志願兵の長であった。当時のシャムの宮廷の貴族は非常に彼に信頼を置い

ていた。

2. アユタヤ時代の経済に対する日本人の役割。

アユタヤは非常は豊かなくにであった。アユタヤは三方を川に囲まれ、海や河口から遠

くはなかった。その結果、アユタヤは遠く離れた外国との海路による貿易を便利に行うこと

が出来た。王国が強化されたとき、タイのアンダマン海岸を中心の貿易を管理することがで

きた。その場所は、外国商人が商売するためにやって来る場所であった。その結果、アユタ

ヤは、中国、日本、その他の外国人商人との貿易において仲介者としての役割を持つことが

出来た。

日本人商人のアユタヤ経済における役割は大きかった。日本人商人はアユタヤで多くの

製品を集める必要がり、製品の管理に優れていたからです。そのため、日本人商人、彼らは

アユタヤを貿易の地として住むことが出来た。独自の市場を構築することができ、一部の製

品に自ら値を付けることができた。そして、様々な国々の仲介をする商人となった。アユタ

ヤの経済全体に良い影響を与えた。これは、アユタヤ時代の社会における日本の明確な役割

の一つといえる。

30

第五章

結論

アユタヤ時代における日本人の研究は、歴史的文書の検討と実際の場所つまり、過去の

日本人村をが存在したと考えられている位置から研究することができる。

1. 結論

その歴史的文書からの証拠タイと日本との関係は、仏暦 1931 年以前から始まった。タイ

と日本は商業における協力を基盤として有益な関係を持っている。しかし、タイが日本に輸

出する商品は、専門的技術が必要な木材や天然資源であった。例えば、鹿の皮や様々な動物

の皮であった。そのため、損傷を最小限に抑える必要があった。ゆえに、日本人は良い商品

管理システムを設けるために共同体を作った。日本が鎖国政策を実施にともなって、アユタ

ヤの日本人集落の移民がより多くなった。貿易が円滑におこなわれているとき、共同体が強

化された。その結果、ナレースワン王の時代から朝廷内での日本人の役割が高まり、ソング

·タム王の統治の時代には最も繁栄した。

2. 今後の課題

仮に、現在日本人村の研究が考古学的に実施され、これ以上に証拠が明らかになると、

データを増加させることができる。そして、より良い二国間の関係を確認することが出来る

だろう。

31

บรรณานกรม

กรมศลปากร หอสมดแหงชาต, กระบวนพยหยาตราทางสถลมารค สมยสมเดจพระนารายณ มหาราช,(กรงเทพมหานคร : กรมศลปากร, 2544). “ความสมพนธไทย - ญปน,” เจแปน เวรลด นะอะน, 12, 63 (มนาคม 2551): 93. จาก ชมรมมคคเทศกอาชพ

แหงซซโอกะเมองแหงภเขาไฟฟจ[ออนไลน], เขาถง เมอ 19 พฤศจกายน 2556, เขาถงไดจากhttp://thai.fusion-guide.org/nagamasa.html.

ปยดา ชลวร, “ฮราโดะ: ตามรอยความสมพนธไทย-ญปน ค.ศ.1400-1720,” ศลปวฒนธรรม, 31, 10 (สงหาคม 2553) : 39.

สถาบนอยธยาศกษา [ออนไลน], เขาถงเมอ 19 พฤศจกายน 2556, เขาถงไดจาก http://www.ayutthayastudies.aru.ac.th/content/view/172/32/. อชอ โยเนะโอะ และ โยชกาวะ โทชฮาร , ความสมพนธไทย-ญปน 600 ป(กรงเทพมหานคร : มลนธ โครงการตาราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร,2542),9,35,45-47,49 เออเนสต ซาเตา, “เรองพระราชไมตรระหวางไทยกบญปน,” ประชมพงศาวดาร ภาคท20 (พระนคร: องคการคาครสภา,2507),62-241. “The RekidaiHoan: Documents of the Ryukyu kingdom” (A published translation from Japanese by the

Editorial Office of RekidaiHoan, Okinawa Archives, Okinawa Prefectural Board of Education, March 2003.) ,เขาถงเมอ 17 ธนวาคม 2556, เขาถงไดจาก kyotoreview.cseas.kyoto-u.ac.jp/issue/issue2/article_231.doc.

32

参考資料

2013 年 12月 17 日付の “The RekidaiHoan: Documents of the Ryukyu kingdom” (A published

translation from Japanese by the Editorial Office of RekidaiHoan, Okinawa Archives,

Okinawa Prefectural Board of Education, March 2003.), kyotoreview.cseas.kyoto-

u.ac.jp/issue/issue2/article_231.doc というウェブサイト.

ピヤダー チョンラウォーン、「平戸；1400 年～1720 年の日タイ関係の軌跡 」

石井米雄・吉川利治の『日・タイ交流 600 年史』

クンチャリー・クリンクローンの、「日本人村の歴史、 3,35 （ 2539 年 1 月） 、シャム文明

化」

ポンティダー・カゼームシンのタイと 日本研究 -73 –の機関紙 「アユタヤ中期の、日本人の

政治における役割」