ปญหาการด าเนนกระบวนพจารณาในการสงค าคความและการตรวจส านวนคดตามกฎหมายวธพจารณาความของไทยโดยใชสออเลกทรอนกส

ธนา พทยะเวสดสนทร

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรนตศาสตรมหาบณฑต สาขาวชานตศาสตร คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรกจบณฑตย

พ.ศ. 2556

DPU

The Problems of Legal Proceeding : Service of Pleadings and Assize the Case in Civil Procedure via Electronic media

TANA PITTAYAVESSSOONTORN

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Master of Laws

Department of Law Pridi Banomyong Faculty of Law, Dhurakij Pundit University

2013

DPU

DPU

ช

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธฉบบนส าเรจลลวงไปดวยดเนองมาจากไดรบความกรณาจากทานรองศาสตราจารยพนจ ทพยมณ ทไดสละเวลาอนมคายงเปนทปรกษาวทยานพนธ ซงทานไดใหความเมตตาและใหค าแนะน า ค าปรกษา และขอคดเหนตางๆ อนมคาและเปนประโยชนตอการท าวทยานพนธฉบบนจนกระทงเสรจสมบรณ ขาพเจารสกซาบซงในความอนเคราะหจากทานและขอขอบพระคณเปนอยางสงมา ณ ทน รวมตลอดถงคณะกรรมการสอบวทยานพนธทกทาน คอ ทานศาสตราจารย ดร.ธระ ศรธรรมรกษ ทกรณารบเปนประธานกรรมการสอบวทยานพนธ ทานรองศาสตราจารย ไพฑรย คงสมบรณ และทานรองศาสตราจารย ดร.วจตรา (ฟงลดดา) วเชยรชม ทกรณารบเปนกรรมการวทยานพนธ ซงไดใหแนวคดและค าแนะน าตางๆ อนเปนประโยชนอยางยงตอการจดท าวทยานพนธฉบบน

นอกจากคณาจารยดงกลาวขางตนแลว ผเขยนขอขอบคณพชญลกษณ ค าทองสก ทใหค าปรกษาทเปนประโยชนและใหความชวยเหลอดานขอมลตอผเขยนในการท าวทยานพนธฉบบน คณจรพนธ พทยะเวสดสนทร และคณนวธร ชวะสจนต ทสละเวลาชวยผเขยนจดท าค าแปลบทคดยอ และขอบคณเพอนๆ พนองทกทานทเปนก าลงใจใหผเขยนมาโดยตลอด

ทายทสด ผเขยนขอกราบขอบพระคณครอบครวของผเขยนทคอยใหความชวยเหลอและก าลงใจอยางดยงใหกบผเขยนในการท าวทยานพนธฉบบนตลอดมา

วทยานพนธเลมนหากจะเปนประโยชนและมสวนดบางแลว ผเขยนขอมอบบชาคณ ครบาอาจารยทไดอบรมสงสอนผเขยน และบดามารดาอนเปนทรกยงของผเขยน หากมขอผดพลาดหรอบกพรองประการใด ผเขยนขอนอมรบไวแตเพยงผเดยว

ธนา พทยะเวสดสนทร

DPU

ซ

สารบญ

หนา บทคดยอภาษาไทย ................................................................................................................... ฆ บทคดยอภาษาองกฤษ .............................................................................................................. จ กตตกรรมประกาศ .................................................................................................................... ช บทท 1. บทน า ........................................................................................................................... 1

1.1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา ............................................................... 1 1.2 วตถประสงคของการศกษา .................................................................................. 4 1.3 สมมตฐานของการศกษา ...................................................................................... 5 1.4 ขอบเขตของการศกษา .......................................................................................... 5 1.5 วธด าเนนการศกษา ............................................................................................... 5 1.6 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ .................................................................................. 6

2. ทฤษฎและความเปนมาของประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง และสออเลกทรอนกส ................................................................................................. 7

2.1 ววฒนาการของกฎหมายสามยค .......................................................................... 7 2.2 ทฤษฎและความเปนมาของประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง ................... 10

2.3 สาระส าคญของประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง ....................................... 11 2.4 สออเลกทรอนกสและกฎหมายเทคโนโลยสารสนเทศ ......................................... 13

2.4.1 ววฒนาการของสออเลกทรอนกสในการตดตอสอสาร…………….…... 13 2.4.2 พฒนาการทางกฎหมายเทคโนโลยสารสนเทศ …………………………. 14 2.4.3 การพฒนากฎหมายเทคโนโลยสารสนเทศของไทย……………….……. 15 2.4.4 พระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. 2544………..….. 21

3. การด าเนนกระบวนวธพจารณาความแพงตามกฎหมายไทย การสงค าคความ และการตรวจส านวนคด ............................................................................................ 33

3.1 หลกการด าเนนกระบวนพจารณาคดแพงของไทย…………..…………………. 33 3.2 การสงค าคความหรอเอกสารแกคความหรอบคคลภายนอก

ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง…………………………………… 37

DPU

ฌ

สารบญ (ตอ) บทท หนา

3.2.1 หลกกฎหมายเกยวกบการสงค าคความหรอเอกสารแกคความ หรอบคคลภายนอก.........…………………………………………..……. 38 3.2.2 ขอพจารณาเกยวกบการสงค าคความและเอกสาร ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง.…..…………………..……. 48

3.3 การตรวจส านวนคด…………………………………………………………….. 50 3.3.1 สารบบความของศาล……………………………………………….……. 50 3.3.2 การตรวจส านวนและคดส าเนาเอกสารของคความ……………………..… 53 3.3.3 ขอพจารณาเกยวกบกระบวนการตรวจส านวนคด .................................... 55

3.4 การเกบรกษาเอกสารส านวนความ ....................................................................... 58 3.4.1 หลกเกณฑในการเกบรกษาเอกสารส านวนความ ....................................... 59 3.4.2 ขอพจารณาเกยวกบการเกบรกษาเอกสารส านวนความ ............................. 60 3.5 การน าเทคโนโลยสารสนเทศมาใชในกระบวนการยตธรรม ................................ 62 3.5.1 ทศทางและแนวนโยบายในการพฒนาระบบศาลอเลกทรอนกส ............... 63

3.5.2 กฎหมายทเกยวของกบการประยกตใชเทคโนโลยสารสนเทศ ................... 66 3.5.3 การประยกตใชเทคโนโลยสารสนเทศในกระบวนการยตธรรม................. 72

4. การด าเนนกระบวนพจารณาโดยใชสออเลกทรอนกสในตางประเทศ ......................... 79 4.1 ประเทศสงคโปร .................................................................................................. 79 4.1.1 โครงสรางพนฐานของศาลสงคโปร ........................................................... 79 4.1.2 การประยกตใชเทคโนโลยกบกระบวนการยตธรรม .................................. 80 4.1.3 ระบบศาลอเลกทรอนกสตามกฎหมายสงคโปร ......................................... 80 4.2 ประเทศมาเลเซย........................................................... ........................................ 83 4.2.1 ระบบศาลตามกฎหมายมาเลเซย ................................................................. 83 4.2.2 การประยกตใชเทคโนโลยสารสนเทศกบกระบวนการยตธรรม ................ 83 4.2.3 ระบบศาลอเลกทรอนกสตามกฎหมายมาเลเซย.......................................... 84

DPU

ญ

สารบญ (ตอ)

บทท หนา 4.3 ประเทศออสเตรเลย................................................................................................ 91 4.3.1 ระบบศาลตามกฎหมายออสเตรเลย ............................................................ 91 4.3.2 การประยกตใชเทคโนโลยสารสนเทศกบกระบวนการยตธรรม ................ 92 4.3.3 ระบบศาลอเลกทรอนกสตามกฎหมายออสเตรเลย ..................................... 96 4.4 ประเทศเกาหลใต................................................................................................. 97 4.4.1 ระบบศาลของเกาหลใต .............................................................................. 99 4.4.2 การประยกตใชเทคโนโลยสารสนเทศกบกระบวนการยตธรรม ................ 101 4.4.3 ระบบศาลอเลกทรอนกสตามกฎหมายเกาหลใต ........................................ 103

5. ปญหาและวเคราะหการด าเนนกระบวนพจารณาในการสงค าคความ และการตรวจส านวนคดตามกฎหมายวธพจารณาความของไทย .................................. 109 5.1 การสงค าคความหรอเอกสารใหแกคความหรอบคคลภายนอก .............................. 110

5.1.1 กระบวนพจารณาตามกฎหมายกบปญหาในการสงค าคความ หรอเอกสารใหแกคความหรอบคคลภายนอก... ........................................... 110 5.1.2 การประยกตใชเทคโนโลยสารสนเทศในกระบวนการยตธรรม....... ........... 113

5.2 การตรวจส านวนคด ................................................................................................ 118 5.2.1 ขอพจารณาเกยวกบการตรวจส านวนคด...... ................................................ 118 5.2.2 การประยกตใชเทคโนโลยอเลกทรอนกสกบกระบวนการตรวจส านวน...... 121

5.3 การจดเกบเอกสาร .................................................................................................. 125 5.3.1 กระบวนพจารณาตามกฎหมายกบปญหาในการจดเกบเอกสาร...... ............. 125 5.3.2 การน าเทคโนโลยอเลกทรอนกสมาประยกตใชกบการจดเกบเอกสาร.......... 126

5.4 หลกเกณฑทางกฎหมายธรกรรมทางอเลกทรอนกสทตองน ามาพจารณา ประกอบการประยกตใชเทคโนโลยสารสนเทศ ..................................................... 131

6. บทสรปและขอเสนอแนะ .............................................................................................. 140 6.1 บทสรป ................................................................................................................... 140 6.2 ขอเสนอแนะ ........................................................................................................... 144

DPU

ฎ

สารบญ (ตอ)

หนา บรรณานกรม ............................................................................................................................ 147 ภาคผนวก ................................................................................................................................ 154

ก พระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. 2544 แกไข เพมเตม พ.ศ. 2551 ................................................................................................ 155

ข ขอบงคบของประธานศาลฎกา วาดวยการสงค าคความหรอเอกสารตอพนกงานเจาหนาทของศาลหรอตอคความอกฝายหนงโดยทางไปรษณย โทรสาร หรอจดหมายอเลกทรอนกส พ.ศ. 2550 ...................................................................................... 175

ค ประกาศส านกงานศาลยตธรรม เรอง หลกเกณฑและวธการสงค าคความ หรอเอกสารตอพนกงานเจาหนาทของศาลหรอตอคความอกฝายหนง โดยทางไปรษณย โทรสาร หรอจดหมายอเลกทรอนกส ....................................... 179

ง ใบสมครเขารวมโครงการบรการสงค าคความทางจดหมาย อเลกทรอนกส (E-mail) ของศาลจงหวดสพรรณบร .............................................. 191

ประวตผเขยน ........................................................................................................................... 193

DPU

ฏ

สารบญภาพ

ภาพท หนา 4.1 การสงค าคความทางอเลกทรอนกสของสงคโปร ..................................................... 82 4.2 กระบวนการในระบบ E-Filing Process (ในศาลสง) ส าหรบคดทมการลงทะเบยน ตงแตวนท 1 มนาคม 2554 เปนตนไป 87 ................................................................. 88 4.3 กระบวนการของหนวยงานใหบรการในระบบศาลอเลกทรอนกส

ของประเทศมาเลเซย ................................................................................................ 89 4.4 แผนปฏบตการพฒนากระบวนพจารณาทางอเลกทรอนกสของเกาหลใต ................ 102 4.4 แผนการด าเนนกระบวนพจารณาในระบบศาลอเลกทรอนกสแบบครบวงจร ของเกาหลใต ............................................................................................................ 103

DPU

ค

หวขอวทยานพนธ ปญหาการด าเนนกระบวนพจารณาในการสงค าคความและการ ตรวจส านวนคดตามกฎหมายวธพจารณาความของไทยโดยใชสออเลกทรอนกส

ชอผเขยน ธนา พทยะเวสดสนทร อาจารยทปรกษา รองศาสตราจารย พนจ ทพยมณ สาขาวชา นตศาสตร ปการศกษา 2555

บทคดยอ วทยานพนธฉบบนมจดมงหมายเพอศกษาถงปญหาและขอขดของในทางปฏบตในระหวางการด าเนนกระบวนพจารณาของศาลในประเทศไทย ซงในปจจบนมปรมาณคดเพมมากขนและกอใหเกดปญหาความลาชาในระหวางการพจารณาคดของศาลโดยเฉพาะในสวนของการน าสงค าคความ เอกสาร การตรวจส านวนคด รวมถงการจดเกบเอกสารส านวนความอนมผลกระทบโดยตรงตอประชาชน คความและผมสวนไดเสยในบรรดาอรรถคดตางๆ ในตางประเทศมการประยกตน าเอาเทคโนโลยสารสนเทศเขามาใชในการด าเนนกระบวนพจารณาตางๆ ของศาลเพออ านวยความสะดวกใหแกประชาชนหรอคความ จากการศกษาพบวา การด าเนนกระบวนพจารณานบตงแตทมการยนค าฟองเขามาสศาล การน าสงค าคความ เอกสารตางๆ การจดเกบเอกสารอนเปนส านวนความ การอนญาตใหคความ ผมสวนเกยวของหรอสวนไดเสยเขาตรวจส านวนเพอดความคบหนาคดของตนในรปแบบเดมซงเปนเอกสารทเปนกระดาษ กอใหเกดปญหาความลาชาในการด าเนนกระบวนพจารณา การสบคนตรวจส านวน ความสมเสยงทเอกสารหรอส านวนความจะสญหายถกท าลาย ทงยงเปนภาระแกคความหรอประชาชนในเรองของคาใชจายและเวลาในการเดนทางมายงทตงของศาลเพอด าเนนกระบวนพจารณาเหลานน แมปจจบนจะมการออกขอบงคบของประธานศาลฎกา วาดวยการสงค าคความหรอเอกสารตอพนกงานเจาหนาทของศาลหรอตอคความอกฝายหนงโดยทางไปรษณย โทรสาร หรอจดหมายเลกทรอนกส พ.ศ. 2550 และประกาศส านกงานศาลยตธรรม เรอง หลกเกณฑและวธการสงค าคความหรอเอกสารตอพนกงานเจาหนาทของศาลหรอตอคความอกฝายหนงโดยทางไปรษณย โทรสาร หรอจดหมายอเลกทรอนกสกตาม แตกมใชกระบวนการทมการพฒนาพรอมกนในทกศาลทวประเทศคงขนอยกบความพรอมในการบรหารจดการของแตละศาลวาจะมความพรอมในการเปดใหบรการในเรองดงกลาวมากนอยเพยงใด

ฆ

DPU

ง

ดงนนเพอใหการด าเนนกระบวนพจารณาของศาลเปนไปดวยความสะดวก รวดเรว และประหยดคาใชจายจงควรน าเอาระบบจดหมายอเลกทรอนกสมาประยกตใชแทนการสงค าคความในรปแบบเดม โดยใหจดเกบเอกสารหรอส านวนความอยในรปแบบเอกสารอเลกทรอนกสและจดสรางระบบเครอขายภายในบนทกขอมลการท างานในขนตอนตางๆ เพอใชในการตรวจสอบวาส านวนอยระหวางพจารณาในขนตอนใด โดยคความและบคคลทวไปสามารถตรวจดส านวนวาด าเนนการไปถงขนตอนใดผานระบบของศาล ซงจะชวยลดปรมาณการใชกระดาษและพนทในการจดเกบ สะดวกในการสบคน เคลอนยายและลดความเสยงในความช ารดหรอเสยหาย อกทงยงเปนการลดภาระคาใชจายของคความและประชาชน

DPU

จ

Thesis Title The Problems of Legal Proceeding : Service of Pleadings and Assize the Case in Civil Procedure via Electronic media

Author Tana Pittayavessoontorn Thesis Advisor Associate Professor Phinit Tipmanee Department Law Academic Year 2012

ABSTRACT

This thesis aims to study the practical problem and difficulties during case proceeding in the court which caused delay in court consideration such as service of pleadings, document, case inspection including court filing that have impact on public, litigants and involved parties. In other country apply information technology in various process of the court to facilitate to public and litigants. By study found that process to determine since sending indictment into court, service of pleadings , various of document , filling all document , allowing litigant, involved parties or proper party can check progress of case in paper document that will cause delays in the process to determine and query. It risk to lost or destroy document and it is also a burden to parties or public in term of cost and time to travel to court for those proceeding. Even currently there are regulation announcement from Chief Justice of Supreme Court in 2007 about service of pleading or deliver document to court officer or to the other litigant by mail, fax or e-mail and Office of Justice Court ’s announcement about regulation and procedure in service of pleading or deliver document to court officer or to other litigant by mail, fax or e-mail. This process will be not used simultaneously in all court , it depend on the readiness of management of each court to provide this facility. So to make the process of the court is convenience and cost savings, It should use electronic mail instead of deliver pleadings in the traditional process. By storing documents and case documents in the electronic format including build the internal network system for recording of all process in order to determine the case status. Litigant and general public can

DPU

ฉ

check case status through court system which reduce paper usage and storage space, it’s easy to retrieve , mobilize and reduce risk of damage. It also reduces cost of litigants and general public.

DPU

ช

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธฉบบนส าเรจลลวงไปดวยดเนองมาจากไดรบความกรณาจากทานรองศาสตราจารยพนจ ทพยมณ ทไดสละเวลาอนมคายงเปนทปรกษาวทยานพนธ ซงทานไดใหความเมตตาและใหค าแนะน า ค าปรกษา และขอคดเหนตางๆ อนมคาและเปนประโยชนตอการท าวทยานพนธฉบบนจนกระทงเสรจสมบรณ ขาพเจารสกซาบซงในความอนเคราะหจากทานและขอขอบพระคณเปนอยางสงมา ณ ทน รวมตลอดถงคณะกรรมการสอบวทยานพนธทกทาน คอ ทานศาสตราจารย ดร.ธระ ศรธรรมรกษ ทกรณารบเปนประธานกรรมการสอบวทยานพนธ ทานรองศาสตราจารย ไพฑรย คงสมบรณ และทานรองศาสตราจารย ดร.วจตรา (ฟงลดดา) วเชยรชม ทกรณารบเปนกรรมการวทยานพนธ ซงไดใหแนวคดและค าแนะน าตางๆ อนเปนประโยชนอยางยงตอการจดท าวทยานพนธฉบบน

นอกจากคณาจารยดงกลาวขางตนแลว ผเขยนขอขอบคณพชญลกษณ ค าทองสก ทใหค าปรกษาทเปนประโยชนและใหความชวยเหลอดานขอมลตอผเขยนในการท าวทยานพนธฉบบน คณจรพนธ พทยะเวสดสนทร และคณนวธร ชวะสจนต ทสละเวลาชวยผเขยนจดท าค าแปลบทคดยอ และขอบคณเพอนๆ พนองทกทานทเปนก าลงใจใหผเขยนมาโดยตลอด

ทายทสด ผเขยนขอกราบขอบพระคณครอบครวของผเขยนทคอยใหความชวยเหลอและก าลงใจอยางดยงใหกบผเขยนในการท าวทยานพนธฉบบนตลอดมา

วทยานพนธเลมนหากจะเปนประโยชนและมสวนดบางแลว ผเขยนขอมอบบชาคณ ครบาอาจารยทไดอบรมสงสอนผเขยน และบดามารดาอนเปนทรกยงของผเขยน หากมขอผดพลาดหรอบกพรองประการใด ผเขยนขอนอมรบไวแตเพยงผเดยว

ธนา พทยะเวสดสนทร

DPU

ซ

สารบญ

หนา บทคดยอภาษาไทย ................................................................................................................... ฆ บทคดยอภาษาองกฤษ .............................................................................................................. จ กตตกรรมประกาศ .................................................................................................................... ช บทท 1. บทน า ........................................................................................................................... 1

1.1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา ............................................................... 1 1.2 วตถประสงคของการศกษา .................................................................................. 4 1.3 สมมตฐานของการศกษา ...................................................................................... 5 1.4 ขอบเขตของการศกษา .......................................................................................... 5 1.5 วธด าเนนการศกษา ............................................................................................... 5 1.6 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ .................................................................................. 6

2. ทฤษฎและความเปนมาของประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง และสออเลกทรอนกส ................................................................................................. 7

2.1 ววฒนาการของกฎหมายสามยค .......................................................................... 7 2.2 ทฤษฎและความเปนมาของประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง ................... 10

2.3 สาระส าคญของประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง ....................................... 11 2.4 สออเลกทรอนกสและกฎหมายเทคโนโลยสารสนเทศ ......................................... 13

2.4.1 ววฒนาการของสออเลกทรอนกสในการตดตอสอสาร…………….…... 13 2.4.2 พฒนาการทางกฎหมายเทคโนโลยสารสนเทศ …………………………. 14 2.4.3 การพฒนากฎหมายเทคโนโลยสารสนเทศของไทย……………….……. 15 2.4.4 พระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. 2544………..….. 21

3. การด าเนนกระบวนวธพจารณาความแพงตามกฎหมายไทย การสงค าคความ และการตรวจส านวนคด ............................................................................................ 33

3.1 หลกการด าเนนกระบวนพจารณาคดแพงของไทย…………..…………………. 33 3.2 การสงค าคความหรอเอกสารแกคความหรอบคคลภายนอก

ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง…………………………………… 37

DPU

ฌ

สารบญ (ตอ) บทท หนา

3.2.1 หลกกฎหมายเกยวกบการสงค าคความหรอเอกสารแกคความ หรอบคคลภายนอก.........…………………………………………..……. 38 3.2.2 ขอพจารณาเกยวกบการสงค าคความและเอกสาร ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง.…..…………………..……. 48

3.3 การตรวจส านวนคด…………………………………………………………….. 50 3.3.1 สารบบความของศาล……………………………………………….……. 50 3.3.2 การตรวจส านวนและคดส าเนาเอกสารของคความ……………………..… 53 3.3.3 ขอพจารณาเกยวกบกระบวนการตรวจส านวนคด .................................... 55

3.4 การเกบรกษาเอกสารส านวนความ ....................................................................... 58 3.4.1 หลกเกณฑในการเกบรกษาเอกสารส านวนความ ....................................... 59 3.4.2 ขอพจารณาเกยวกบการเกบรกษาเอกสารส านวนความ ............................. 60 3.5 การน าเทคโนโลยสารสนเทศมาใชในกระบวนการยตธรรม ................................ 62 3.5.1 ทศทางและแนวนโยบายในการพฒนาระบบศาลอเลกทรอนกส ............... 63

3.5.2 กฎหมายทเกยวของกบการประยกตใชเทคโนโลยสารสนเทศ ................... 66 3.5.3 การประยกตใชเทคโนโลยสารสนเทศในกระบวนการยตธรรม................. 72

4. การด าเนนกระบวนพจารณาโดยใชสออเลกทรอนกสในตางประเทศ ......................... 79 4.1 ประเทศสงคโปร .................................................................................................. 79 4.1.1 โครงสรางพนฐานของศาลสงคโปร ........................................................... 79 4.1.2 การประยกตใชเทคโนโลยกบกระบวนการยตธรรม .................................. 80 4.1.3 ระบบศาลอเลกทรอนกสตามกฎหมายสงคโปร ......................................... 80 4.2 ประเทศมาเลเซย........................................................... ........................................ 83 4.2.1 ระบบศาลตามกฎหมายมาเลเซย ................................................................. 83 4.2.2 การประยกตใชเทคโนโลยสารสนเทศกบกระบวนการยตธรรม ................ 83 4.2.3 ระบบศาลอเลกทรอนกสตามกฎหมายมาเลเซย.......................................... 84

DPU

ญ

สารบญ (ตอ)

บทท หนา 4.3 ประเทศออสเตรเลย................................................................................................ 91 4.3.1 ระบบศาลตามกฎหมายออสเตรเลย ............................................................ 91 4.3.2 การประยกตใชเทคโนโลยสารสนเทศกบกระบวนการยตธรรม ................ 92 4.3.3 ระบบศาลอเลกทรอนกสตามกฎหมายออสเตรเลย ..................................... 96 4.4 ประเทศเกาหลใต................................................................................................. 97 4.4.1 ระบบศาลของเกาหลใต .............................................................................. 99 4.4.2 การประยกตใชเทคโนโลยสารสนเทศกบกระบวนการยตธรรม ................ 101 4.4.3 ระบบศาลอเลกทรอนกสตามกฎหมายเกาหลใต ........................................ 103

5. ปญหาและวเคราะหการด าเนนกระบวนพจารณาในการสงค าคความ และการตรวจส านวนคดตามกฎหมายวธพจารณาความของไทย .................................. 109 5.1 การสงค าคความหรอเอกสารใหแกคความหรอบคคลภายนอก .............................. 110

5.1.1 กระบวนพจารณาตามกฎหมายกบปญหาในการสงค าคความ หรอเอกสารใหแกคความหรอบคคลภายนอก... ........................................... 110 5.1.2 การประยกตใชเทคโนโลยสารสนเทศในกระบวนการยตธรรม....... ........... 113

5.2 การตรวจส านวนคด ................................................................................................ 118 5.2.1 ขอพจารณาเกยวกบการตรวจส านวนคด...... ................................................ 118 5.2.2 การประยกตใชเทคโนโลยอเลกทรอนกสกบกระบวนการตรวจส านวน...... 121

5.3 การจดเกบเอกสาร .................................................................................................. 125 5.3.1 กระบวนพจารณาตามกฎหมายกบปญหาในการจดเกบเอกสาร...... ............. 125 5.3.2 การน าเทคโนโลยอเลกทรอนกสมาประยกตใชกบการจดเกบเอกสาร.......... 126

5.4 หลกเกณฑทางกฎหมายธรกรรมทางอเลกทรอนกสทตองน ามาพจารณา ประกอบการประยกตใชเทคโนโลยสารสนเทศ ..................................................... 131

6. บทสรปและขอเสนอแนะ .............................................................................................. 140 6.1 บทสรป ................................................................................................................... 140 6.2 ขอเสนอแนะ ........................................................................................................... 144

DPU

ฎ

สารบญ (ตอ)

หนา บรรณานกรม ............................................................................................................................ 147 ภาคผนวก ................................................................................................................................ 154

ก พระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. 2544 แกไข เพมเตม พ.ศ. 2551 ................................................................................................ 155

ข ขอบงคบของประธานศาลฎกา วาดวยการสงค าคความหรอเอกสารตอพนกงานเจาหนาทของศาลหรอตอคความอกฝายหนงโดยทางไปรษณย โทรสาร หรอจดหมายอเลกทรอนกส พ.ศ. 2550 ...................................................................................... 175

ค ประกาศส านกงานศาลยตธรรม เรอง หลกเกณฑและวธการสงค าคความ หรอเอกสารตอพนกงานเจาหนาทของศาลหรอตอคความอกฝายหนง โดยทางไปรษณย โทรสาร หรอจดหมายอเลกทรอนกส ....................................... 179

ง ใบสมครเขารวมโครงการบรการสงค าคความทางจดหมาย อเลกทรอนกส (E-mail) ของศาลจงหวดสพรรณบร .............................................. 191

ประวตผเขยน ........................................................................................................................... 193

DPU

ฏ

สารบญภาพ

ภาพท หนา 4.1 การสงค าคความทางอเลกทรอนกสของสงคโปร ..................................................... 82 4.2 กระบวนการในระบบ E-Filing Process (ในศาลสง) ส าหรบคดทมการลงทะเบยน ตงแตวนท 1 มนาคม 2554 เปนตนไป 87 ................................................................. 88 4.3 กระบวนการของหนวยงานใหบรการในระบบศาลอเลกทรอนกส

ของประเทศมาเลเซย ................................................................................................ 89 4.4 แผนปฏบตการพฒนากระบวนพจารณาทางอเลกทรอนกสของเกาหลใต ................ 102 4.4 แผนการด าเนนกระบวนพจารณาในระบบศาลอเลกทรอนกสแบบครบวงจร ของเกาหลใต ............................................................................................................ 103

DPU

บทท 1 บทน ำ

1.1 ควำมเปนมำและควำมส ำคญของปญหำ

ในสภาวะของระบบเศรษฐกจในโลกปจจบนทมความสลบซบซอนมากขนและมรปแบบของธรกรรมมากมายหลายประเภทซงประชาชนเขาท าสญญากบคสญญาอกฝายหนงไดโดยเสรท าใหมการท านตกรรมหรอธรกรรมจ านวนมากเกดขน ปญหาส าคญประการหนงทตามมาคอ การผดสญญาหรอไมอาจปฏบตตามสญญาตอกนได ไมวาจะเปนเพราะสภาวะปญหาเศรษฐกจตกต าทเกดขน ปญหาการบรหารธรกจทผดพลาดลมเหลวของผประกอบการ ปญหาการขาดสภาพคลองทางการเงน เปนตน และเปนเหตใหมการน าคดมาสศาลเพอระงบขอพพาทตางๆ ทเกดขน ซงในปจจบนมคดขนสศาลเปนจ านวนมากอนจะเหนไดจากปรมาณคดทขนสศาลยตธรรมทมแนวโนมสงขนทกป โดยในป 2553 มจ านวนคดรบใหมทเขาสการพจารณาของศาลชนตนรวม ทวราชอาณาจกร 1,010,948 คด ในป 2554 มจ านวนสงถง 1,048,904 คด และในป 2555 เพยงครงป ตงแตเดอนมกราคมถงเดอนมถนายน มคดเขาสการพจารณาของศาลชนตนทวราชอาณาจกรซงเปนคดรบใหมรวมทงสน 524,724 คด1 ซงในขณะทสงคมเขาสยคเทคโนโลยสารสนเทศ ศาลยตธรรม กไดปรบบทบาทขององคกรเพอใหเขาสยคเทคโนโลยเพอใหเขาสระบบ e-Court โดยรเรมทจะน าเอาเทคโนโลยมาปรบใชในการพฒนาระบบการบรหารงานของศาลดวยเชนกน2 ทงน เพอ การพฒนาระบบงานศาลใหมประสทธภาพและประสทธผล สามารถสนบสนนการพจารณาพพากษาคดและตอบสนองตอการอ านวยความยตธรรม สวนหนงเนองมาจากปรมาณคดทเพมสงขนเปนจ านวนมากอนสงผลตอการอ านวยความยตธรรมแกประชาชน ซงควรจะเปนไปดวยความเทยงธรรม ถกตอง และรวดเรว

1 ส านกแผนงานและงบประมาณ ส านกงานศาลยตธรรม. (2555). ขอมลสถตคดประจ ำป. สบคนเมอ

13 กมภาพนธ 2555, จาก http://www.coj.go.th. 2 ธนะชย ผดงธต. ศาลยตธรรมกบเปาหมายในการเปน e-court. วำรสำรศำลยตธรรม. หนา 157-163.

DPU

2

ปญหาส าคญประการหนงทพบมากในกระบวนพจารณาคด คอ ความลาชาใน การด าเนนคด ไมวาจะเปนความลาชาอนเนองมาจากกระบวนการสงค าคความ การสงหมายขามเขต ทงน แทบจะทกกระบวนการลวนแตเปนการด าเนนการและจดเกบในรปแบบเอกสารกระดาษ ซงนอกจากจะกอใหเกดปญหาความลาชาในการด าเนนคดแลวยงมผลกระทบในสวนอนๆ ทตามมาดวย เชน การเดนทางมาศาลของคความ ภาระในการจดเกบ คนหาเอกสาร และการดแลบรหารระบบการจดเกบส านวนคดซงมปรมาณมาก ซงการน าเอากระบวนการทางอเลกทรอนกสมาประยกตใชกบกระบวนการตางๆ ในการด าเนนกระบวนพจารณาของศาลจงนาจะชวยลดภาระของศาลและคความได ทงน จากการศกษาวเคราะหของผเขยนพบวากระบวนการส าคญซงสงผลใหเกดความลาชาในการด าเนนคดและกอใหเกดภาระแกคความและศาลซงควรไดรบการแกไขมอยหลายประการ ทงน ขอขดของในบางประการผเขยนมความเหนวาหากน าเอาเทคโนโลยอเลกทรอนกสมาประยกตนาจะชวยสนบสนนการอ านวยความยตธรรมแกประชาชน ลดภาระของคความและศาล ไดแก

ประการทหนง ความลาชาในกระบวนการขอหมายศาลตางๆ โดยเฉพาะอยางยงในขนตอนการสงหมายเรยกและส าเนาค าฟองแกจ าเลยในคด ซงในการด าเนนกระบวนพจารณาโดยปกตเมอมการยนค าฟองแลว โจทกเปนผทมภาระหนาทตองน าสงหมายเรยกและส าเนาค าฟองหรอค ารองใหแกจ าเลยโดยเสยคาธรรมเนยมศาลในการสงหมายตามทบญญตไวในประมวลกฎหมาย วธพจารณาความแพง ซงในทางปฏบตปญหาสวนใหญทพบคอ กรณทมการยนฟองแลวแต ไมสามารถน าสงหมายเรยกและส าเนาค าฟองใหแกจ าเลยในคดนนได เชน เนองจากปญหาการยายภมล าเนาของจ าเลยซงมไดแจงยายส ามะโนครวทระบเปนเอกสารอางองของทางราชการวายายไปอย ณ ทใด เปนตน ทงน โดยปกตเมอมการยนค าฟองแลวโจทกมภาระหนาทตองน าสงหมายเรยกและส าเนาค าฟองหรอค ารองใหแกจ าเลยโดยเสยคาธรรมเนยมศาลในการสงหมาย ซงหาก ไมสามารถสงหมายโดยวธปกตศาลอาจสงใหสงโดยวธอนได เชน การปดหมาย โดยในทางปฏบตหากจ าเลยเปนบคคลทมรายการทางทะเบยนระบภมล าเนาในเอกสารทางราชการ โจทกจะเปนผไปคดส าเนาทะเบยนราษฎรมาจากทางส านกงานเขตหรออ าเภอเพอใชเปนเอกสารแนบทายค าแถลงขอใหปดหมาย ณ ภมล าเนาของคความหรอบคคลนนตามรายการระบภมล าเนา หากไมมผรบ หมายศาลโดยชอบศาลจะพจารณาจากรายการส าเนาทะเบยนราษฎรทคดมานนวาถกตองและอนญาตใหปดหมายได เพราะเมอมการสงหมายเรยกและส าเนาค าฟองแลวไมปรากฏวามผรบหมายหรอกรณมการระบแจงตามใบตอบรบของเจาพนกงานศาลแจงวาบานปดมกจะมการปดหมายและถอวาจ าเลยทราบผลการสงหมายโดยชอบดวยกฎหมายแลว ทงทในความเปนจรงจ าเลยอาจยายทอยไปกอนหนานนและไมมภมล าเนาทแทจรงตามทปรากฏในใบรายการทะเบยนราษฎรนน หรอ

DPU

3

เปนกรณทเจาพนกงานเดนหมายไปถงบานของจ าเลยปรากฏวาบานนนถกไฟไหมหรอมการรอถอนไปแลว เชนนศาลมกจะมค าสงโจทกสงหมายเรยกและส าเนาค าฟองโดยการประกาศทางหนงสอพมพหรอโดยการประกาศหนาศาลแทนซงในความเปนจรงแลวมโอกาสนอยมากทจ าเลยในคดนนจะทราบ เพราะสวนใหญการประกาศหนงสอพมพไมวาจะเปนการประกาศในคดจดการมรดกเพอเปดโอกาสใหทายาทอนเขามาคดคานหรอการประกาศหมายเรยกและส าเนาค าฟองมกจะประกาศในหนงสอพมพทองถนทไมแพรหลายแกประชาชนทวไป อกทงวธการตดประกาศหนาศาลกไมมโอกาสทบคคลทจะเปนจ าเลยจะมาศาลเปนปกตเพอดประกาศหนาศาลแตอยางใด ท าใหเกดปญหาตามมาคอเมอจ าเลยทราบในภายหลงวาตนถกฟองกจะมรองขอใหพจารณาคดใหมตามหลกเกณฑของการขาดนดยนค าใหการ การขาดนดพจารณา หรอจ าเลยเพงจะมาทราบวาตนถกฟองในภายหลงเมอศาลมค าพพากษาไปแลวจนกระทงมการด าเนนกระบวนการบงคบคดอนท าใหเกดปญหาการรองขอใหเพกถอนกระบวนพจารณาของศาลทงหมดเนองจากจ าเลยไมทราบวาตนถกฟองคด รวมถงกระบวนการระหวางศาล เชน การสงหมายขามเขต การโอนเงนคาน าสงหมายระหวางศาล ซงโดยปกตแลวศาลเจาของคดจะตองมหนงสอถงศาลทมเขตอ านาจเหนอภมล าเนาของผรบหมายนนเพอใหด าเนนการน าสงหมายเรยกส าเนาค าฟองรวมทงเอกสารทงหลาย และจะตองโอนเงนคาน าหมายดงกลาวนนใหกบศาลทท าหนาทน าสงหมายแทน ซงในชวงระยะเวลาดงกลาวนจะตองมกระบวนการทางธรการของศาลเจาของคดเพอจดท าหนงสอถงศาลทรบเรอง และตองใชระยะเวลาพอสมควรในการน าสงเอกสารทงหลายไปยงศาลนนดวย แตชวงระยะเวลาดงกลาวอาจไมเทากนเนองดวยระยะทางความใกลไกลของแตละพนท ดงนน นบแตทโจทกน าคดมายนฟองตอศาลระยะเวลาจนกวาจ าเลยในคดจะไดรบหมายเรยกและส าเนาค าฟองอาจทอดยาวออกไป ทงเปนภาระทเพมขนของเจาหนาทศาลทจะตองจดท าเอกสารตางๆ เพอสงใหแกศาลทด าเนนการแทนดวย

ประการทสอง ระบบการตรวจส านวนคด ในระหวางการด าเนนกระบวนพจารณาคดของศาลนนระหวางคความกบศาลมกจะมการสงเอกสารตางๆ รวมถงการยนค ารองตอศาล เชน การยนค ารองขอขยายระยะเวลายนค าใหการ การยนค ารองสอดเขามาในคด เปนตน และมผพพากษาเปนผเกษยณสงค ารองดงกลาว โดยตองน าส านวนพรอมดวยค ารองเสนอผพพากษาเจาของส านวนซงกรณเหลานจะเสยเวลาในการคนหาส านวน หรอหากผพพากษาเจาของส านวนไมอาจมค าสงไดภายในวนทยนค ารอง ท าใหคความตองรอตรวจส านวนวาจะสงเมอใด สงอยางไร หรออนญาตตามทขอหรอไม กรณเหลานยอมเกดความลาชา ทงเปนการเสยหายแกคความทตองเสยเวลาและคาใชจายในการเดนทางมาศาลเพยงเพอตรวจส านวนเทานน นอกจากน ในบางศาลอาจม การบรหารจดการภายในทเรยกวา “เวรสง” โดยมผพพากษาทเปนเวรอยประจ าปฏบตหนาทใน

DPU

4

แตละวนเพอรอสงรบฟองหรอสงค ารองตางๆ ซงสามารถมค าสงไปไดในทนททมค ารองยนเขามา กรณนแมคความจะสามารถทราบค าสงไดภายในวนนน แตเนองจากผพพากษาผท าค าสงมไดเปนเจาของส านวนหรอเปนผพพากษาทไดนงพจารณาคดนนๆ มากอนยอมท าใหไมทราบรายละเอยดของคดอยางครบถวน ดงนน จงควรพฒนากระบวนการในทางปฏบตเพอใหผพพากษาทเปนเจาของส านวนไดรบทราบความเคลอนไหวและรายละเอยดขอเทจจรงในส านวนคด และสามารถท าค าสงค ารองในคดได ซงควรจดใหมระบบทส านวนคดสามารถเขาถงผพพากษาไดทนทโดยไมจ าเปนตองรอสงเมอเสรจการพจารณาสบพยานในแตละวนแลวและไมจ าเปนตองเสยเวลาเพอคนหาส านวนน ามาเสนอเสยกอน

ประการทสาม การจดเกบส านวนคด เนองจากส านวนความในปจจบนเปน การด าเนนการในรปแบบเอกสารทงหมดไมวาจะเปนค าฟอง ค าใหการ บญชพยาน ใบแตงทนายความ เอกสารทายฟอง รายงานการเดนหมาย บนทกค าเบกความพรอมเอกสารอางสงเพอใหศาลหมายเอกสารรวมอยในส านวนความ เปนตน ซงเอกสารทงหมดนนงายตอการเสอมสภาพและถกท าลาย เปนภาระในการคนหาและขนยายเพอเสนอแกผพพากษาเพอใชในการพจารณาคดและจะการจดเกบจ าตองใชพนทจ านวนมาก รวมถงกรณทมการขอยมส านวนผกเขาดวยกนเพอใชในการพจารณาคดของศาลอนกเปนปญหาในการจดเกบและสงมอบเพราะอาจเกดการสญหายหรอ ถกท าลายไดโดยงายระหวางการขนสง จงควรจะมการพฒนารปแบบของการจดเกบเอกสารในลกษณะอนๆ ทสะดวกตอการน าออกมาใชและปลอดภยในการเกบ 1.2 วตถประสงคของกำรศกษำ

1. เพอศกษาทฤษฎและความเปนมาของการด าเนนกระบวนพจารณาคดแพงในประเทศไทย และสภาพปญหาในการด าเนนกระบวนพจารณาอนสงผลกระทบและกอใหเกดความลาชาในการด าเนนคด รวมทงกอใหเกดภาระแกคความ

2. เพอศกษากฎหมายทเกยวของกบการด าเนนกระบวนพจารณาในคดแพงของประเทศไทยและของตางประเทศ

3. เพอศกษาวเคราะหกระบวนการพจารณาในคดแพงผานสออเลกทรอนกส เพอแกปญหาความลาชาและกอใหเกดภาระแกคความในการด าเนนกระบวนพจารณาในคดแพง

4. เพอหาแนวทาง มาตรการและวธการทเหมาะสมในการน ามาใชแกไขปรบปรงกฎหมายเกยวกบการด าเนนกระบวนวธพจารณาในประเทศไทย

DPU

5

1.3 สมมตฐำนของกำรศกษำ โดยเหตทกฎหมายวธพจารณาความไดก าหนดขนตอนการด าเนนกระบวนพจารณาไว

ใหคความตองปฏบต แตในการด าเนนกระบวนพจารณาบางประการพบวามขอขดของในทางปฏบตซงสงผลกระทบและกอใหเกดความลาชาในการด าเนนคด ประกอบกบในปจจบนมการน าเทคโนโลยอเลกทรอนกสมาใชอยางแพรหลายและประยกตใชในหลายลกษณะ แมแตศาลยตธรรมเองกไดน าเทคโนโลยมาประยกตใชกบการใหบรการประชาชนเชนกน แตยงไมอาจน ามาใชกบการด าเนนกระบวนพจารณาไดอยางสมบรณโดยเฉพาะอยางยงการน ามาปรบใชกบการตรวจส านวนคดทางอนเทอรเนตและการสงค าคความซงในปจจบนยงคงเปนกระบวนพจารณาแบบเดมคอรปแบบเอกสารอนกอใหเกดภาระแกคความในการ เดนทางมาศาล การคนหาส านวน และ การจดเกบ จงจ าเปนตองมการศกษาถงปญหาและขอขดของทเกดขน เพอใหสามารถน าเอาเทคโนโลย อ เลกทรอนกสมาประยกต ใชกบการด า เนนกระบวนพจารณา ด งกล าวได ทงน เพอความสะดวก ลดภาระของคความและศาล ขจดปญหาความลาชาในการด าเนนกระบวนพจารณา ทงยงเปนการสนบสนนการอ านวยความยตธรรมใหแกประชาชน

1.4 ขอบเขตของกำรศกษำ

การศกษาวจยเรองนมขอบเขตของเนอหาครอบคลมถงการด าเนนกระบวนพจารณาตามกฎหมายของประเทศไทย โดยมงเนนเรองการสงหมายเรยกและส าเนาค าฟอง การสงหมาย ขามเขต และระบบการตรวจสอบส านวนคด อนสงผลกระทบใหเกดความลาชาในการด าเนนคด ทงกอใหเกดภาระแกศาลและคความ และศกษาพฒนาการในการด าเนนกระบวนพจารณาตามกฎหมายวธพจารณาความทงในและตางประเทศ โดยวเคราะหเปรยบเทยบและชใหเหนถงสภาพปญหาทเกดขน พรอมเสนอแนะแนวทางแกไขเกยวกบปญหาความลาชาในการด าเนนคดดงกลาว

1.5 วธด ำเนนกำรศกษำ

การศกษาเรองนเปนการศกษาวจยเอกสาร โดยการคนควาและรวบรวมเอกสาร ทเกยวของกบการด าเนนกระบวนพจารณาตามกฎหมายวธพจารณาความในประเทศไทยจากแหลงขอมลตางๆ ซงมาจากหนงสอ บทความในวารสารและจลสารกฎหมาย วทยานพนธ บทบญญตของกฎหมายตางๆ ทเกยวของ รวมทงเอกสารเผยแพรของหนวยงานทงภาครฐและภาคเอกชน และขอมลทางอนเทอรเนต โดยท าการวเคราะหขอมลทไดจากเอกสารตางๆ เรยบเรยงและอางองประกอบเนอหาการศกษาในแตละบทตอไป

DPU

6

1.6 ประโยชนทคำดวำจะไดรบ 1. ท าใหทราบทฤษฎ ความเปนมาและสภาพปญหาอนสงผลใหเกดความลาชาในการด าเนน

กระบวนพจารณาคดตามกฎหมายวธพจารณาความของไทย 2. ท าใหทราบถงกระบวนการทางกฎหมายทเกยวกบการด าเนนกระบวนวธพจารณาและการ

ก าหนดมาตรการหรอการแกไขปญหาทเกดขนของประเทศไทยและตางประเทศ 3. ท าใหทราบถงขอขดของทเกดขนในเชงกฎหมายเกยวกบการประยกตใชเทคโนโลย

อเลกทรอนกสในการด าเนนกระบวนพจารณาคดตามกฎหมายวธพจารณาความของประเทศไทย 4. เพอทราบแนวทางในการแกไขปญหา และเสนอแนะแนวทางในการปรบปรงกฎหมายท

เกยวของใหเหมาะสมกบการน า เทคโนโลย อเลกทรอนกสมาประยกตใช ใหเหมาะสมกบกระบวนการยตธรรม เพอใหการด าเนนกระบวนพจารณาเปนไปอยางมประสทธภาพรวดเรวยงขนกวาระบบการด าเนนกระบวนพจารณาในรปแบบเดมเพอประโยชนสงสดของคความทกฝายและประชาชน และสามารถอ านวยความยตธรรมใหกบประชาชนไดอยางแทจรง

DPU

บทท 2 ทฤษฎและความเปนมาของประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง

และสออเลกทรอนกส 2.1 ววฒนาการของกฎหมาย 3 ยค4

ในประวตความเปนมาของกฎหมายทมในโลกปจจบนนนกวาทจะสามารถพฒนามาจนถงมระบบกฎหมายดงทปรากฏในปจจบนไดผานการเปลยนแปลงทางความคดทางรปแบบและโครงสรางของกฎหมายมาหลายยคหลายสมยซงกฎหมายไดปรากฏขนในประวตศาสตรของมนษยเปน 3 รปแบบคอ

1. กฎหมายชาวบาน (Volksrecht) 2. กฎหมายนกกฎหมาย (Juristenrecht) 3. กฎหมายเทคนค (Technical Law) กฎหมาย 3 รปแบบน กฎหมายชาวบานเกดขนกอน ตามมาดวยกฎหมายนกกฎหมาย

และกฎหมายเทคนค เปนรปแบบสดทาย โดยอาจกลาวถงววฒนาการของกฎหมาย 3 ยค ไดดงตอไปน

1. กฎหมายชาวบาน (Volksrecht) กฎหมายในยคนปรากฏออกมาในรปแบบของขนบธรรมเนยมจารตประเพณซงมองคประกอบสองประการคอ องคประกอบภายนอก คอตองประพฤตปฏบตอยางสมาเสมอและเปนเวลานาน และองคประกอบภายใน ไดแก สงทปฏบตอยางสมาเสมอนนไดรบการยอมรบกนในชมชนวาเปนสงทถกตอง (Opunio Juris) ถาไมปฏบตเชนนน กรสกวาเปนสงทผดหรอนยหนงรสกวาจาเปนตองปฏบตเชนนน (Opinion Necessitates) กฎหมายในยคนจงเรมจากกฎเกณฑทเปนขนบธรรมเนยมประเพณงาย ๆ ซงรจกกนโดยทวไปเปนกฎหมายทตกทอดกนมาแตโบราณทเรยกวา “กฎหมายทดของบรรพบรษ” ในยคนมนษยยงไมสามารถแยกวาศลธรรมขนบธรรมเนยมจารตประเพณกบกฎหมายวาตางกนอยางไรจงเรยกวา “กฎหมายชาวบาน (Volksrecht)” เพราะเปนสงทรกนโดยชาวบานสามญทวไป ใชเหตผลธรรมดาสามญ กสามารถเขาใจได ในยคนยงไมมนกกฎหมายทเปนวชาชพเอกเทศแยกจากประชาชนโดยทวไป ใน

4 สมยศ เชอไทย. (2552). “ววฒนาการกฎหมายสามยค.” สบคนเมอ 15 กนยายน 2555, จาก

www.openbase.in.th

DPU

8

สมยตอมาจงคอย ๆ ววฒนาการเปนระบบกฎหมายทสลบซบซอนยงขน ตวอยางของหลกกฎหมายในยคน เชน การหามฆาคน หามลกทรพยของผอน เปนตน

2. ยคกฎหมายนกกฎหมาย (Juristenrecht) หรอหลกกฎหมายเปนยคทกฎหมายเจรญขนตอจากยคแรกซงมองเหนวากฎหมายเปนกฎเกณฑอกแบบหนงซงแตกตางจากศลธรรมและจารตประเพณ โดยเฉพาะกฎหมายทเปนขนบธรรมเนยมจารตประเพณทสาคญ เมอมการละเมดกฎหมายทสาคญเหลานมากขนคนในชมชนอาจไมพอใจตอการกระทานน เพราะรสกวาเปนการกระทาสงทชวรายเปนความผดจงรวมกนเขาเพอการาบผกระทาความผด ไมใชการแกแคนสวนตวแตเปนความรสกรวมกนของคนในกลม วาการกระทาดงกลาวเปนสงชวราย และรวมกนไปปราบปรามผกระทาผด การกระทาดงกลาวคอยๆ พฒนากลายเปนกระบวนการยตธรรมขนมา การทคนในชมชนรสกแคนเคองตอการกระทาชวหรอความผดทเกดขนแลวรวมตวกนไปทารายตอผกระทาผดเพอตอบสนองตอความผดเชนนนบวาเปนการลงโทษในนามของชมชนสวนรวม กระบวนการบงคบตามกฎเกณฑเพอใหเกดความถกตองและเปนธรรมจงเกดขนทเรยกวา “กระบวนการยตธรรม” ซงกระบวนการยตธรรมหรอกระบวนการรกษาความเปนธรรมมอย 2 ขนตอน คอ ขนตอนแรกเปนขนตอนการพจารณาและชขาดวา ใครผดใครถก ขนตอนนเรยกวา '“กระบวนการพจารณาคด” และเมอชขาดวาฝายใดถกฝายใดผดแลวตอมาเปนขนตอนทสองคอ การลงโทษผกระทาผด ขนตอนนเรยกวา “กระบวนการบงคบคด” เมอกระบวนการดงกลาวเกดขนบอยๆ อยางสมาเสมอในชมชนนนจะมอานาจอยางหนงเกดขนคอ “อานาจตลาการ” และจากการทชมชนหนงมกระบวนการพจารณาและบงคบคดชมชนนนกจะเรม “การปกครอง” ทเปนรปธรรมทเหนไดชดเจนทาใหชมชนกลายเปนชมชนทเจรญ เพราะมการแบงงานในชมชนนน ซงการปกครองเกดขนใหเหนไดชดเจนในชมชนใดกตอเมอชมชนนนมกระบวนการยตธรรมอยางเปนกจลกษณะ โดยมกระบวนการชขาดและบงคบคดนเปนประจาตดตอกนเปนเวลานานจนทาใหมกฎเกณฑเกดขนใหม เปนการเสรมกฎเกณฑเกาทมอยในรปของขนบธรรมเนยมประเพณเพอเตมแตงใหมรายละเอยด เพอแกปญหาทเกดในคดทสลบซบซอน เมอตดสนคดไปหลายคด ขอทเคยปฏบตในการพจารณาคดกจะมเพมมากขนเรอยๆ จนกลายเปนกฎเกณฑ กฎเกณฑทเกดขนใหมนเราเรยกวา “กฎหมายนกกฎหมาย (Juristenrecht)”

ก ฎ หม า ย น ก ก ฎ หม า ย เ ป น ก ฎ เ ก ณ ฑ ท เ ก ดข น เ พ ม เ ตม จ าก ก ฎ เ ก ณ ฑ ท เ ป นขนบธรรมเนยมจารตประเพณดงเดม ตองใชเหตผลละเอยดลกซงในการวนจฉยชขาด ถาหากในการชขาดไมใชเหตผลเปนเครองวนจฉยแลว คาชขาดทตดตอตามหลงกนมากจะหาเหตผลทสมาเสมอไมได คนธรรมดากไมมทางทจะเขาใจคาชขาดเหลานน แตมการชขาดคดความโดยคนหาเหตผลทถกตองเหมาะสมและเปนธรรมในคด กฎเกณฑจงจะพฒนาจนกลายเปนกฎหมายได

DPU

9

ลกษณะการใชเหตผลโดยการตดสนคดดงกลาวเรยกวา “เหตผลปรงแตงทางนกกฎหมาย (Artificial Juristic Reason)” ซงทาใหเกดหลกกฎหมายหรอกฎหมายนกกฎหมายในทสด กฎเกณฑทเกดจากการคดไตรตรองคนหาเหตผลในแตละเรองของนกกฎหมายเปนเหตผลทปรงแตงขนโดย นกกฎหมาย ซงเปนรายละเอยดเพมเตมจากกฎเกณฑด งเดมทเปนขนบธรรมเนยมประเพณ การวนจฉยชขาดคดโดยการใชเหตผลเชนนเมอทาตดตอกนเปนเวลานาน วธคดหาเหตผลแบบนตศาสตรจงคอยๆ พฒนากอตวขนจนเกดมวชานตศาสตรขนโดยเปนกฎเกณฑอนเกดจากการใชเหตผลทละเอยดออนลกซง เปนเหตผลทปรงแตงขนในทางกฎหมาย (Artificial Juristic Reason) เปนกฎเกณฑทนกกฎหมายพฒนาขนมาเพอปรงแตงกฎหมายทเปนขนบธรรมเนยมประเพณทมอยแตดงเดม เพอชขาดขอพพาทใหถกตองและเปนธรรม กฎเกณฑเหลานเปนกฎเกณฑทสามญชนใชสามญสานกคดเอาเองไมได ตองเรยนรดวยเหตผลจงจะเขาใจ

3. ยคกฎหมายเทคนค (Technical Law) เมอสงคมเจรญขนการตดตอระหวางคนในสงคมมมากขนและใกลชดยงขน ซบซอนยงขน เครองมอเครองใชในการดารงชวตกมมากขน ทาใหม ขอขดแยงในสงคมมากขน กฎเกณฑทเปนแตขนบธรรมเนยมประเพณไมเพยงพอ จงจาตองมกฎเกณฑทบญญตขนมาทนทเพอแกปญหาทเกดขนโดยมวตถประสงคเฉพาะเจาะจงไมเกยวกบศลธรรมขนบธรรมเนยมประเพณและไมเกยวกบหลกกฎหมาย แตเปนเรองทกาหนดกฎเกณฑขนมาทนททนใดเพอแกปญหาเฉพาะหนาบางอยางโดยมลกษณะ 2 ประการ คอ เปนกฎหมายทบญญตขนทนทเพอวตถประสงคบางประการซงเปนเหตผลทางเทคนค (Technical Reason) และกฎเกณฑเหลานนไมมเหตผลในทางศลธรรม (Moral Reason) หรอหลกกฎหมายคอยสนบสนนอย กฎหมายเทคนคเปนกฎหมายทเกดขนโดยกระบวนการนตบญญต จงมกจะเรยกวา “กฎหมาย สวนบญญต” หรอ “กฎหมายนตบญญต” ตอมาเพอเปนการกาหนดรปแบบหรอเงอนไขใหบคคล ทเกยวของในระงบหรอยตขอพพาททเกดขนใหผมสวนไดเสยเกยวของปฏบตหรอยดถอตามเพอความถกตอง สะดวก และรวดเรวในการดาเนนการนนๆ จงไดมการกาหนดหรอบญญตกฎหมายอกรปแบบหนงซงเรยกวา กฎหมายสบญญต หรอกฎหมายวธสบญญต (Adjective law หรอ Procedural Law) โดยมลกษณะของกฎหมายทบญญตกระบวนการตลอดจนวธการนาเอาเนอหาสาระของกฎหมายสารบญญตมาใช หรอกลาวอกนยหนงคอเปนกฎหมายทวาดวยวธการดาเนนอรรถคดตงแตแรกเรมจนเสรจสน เชนบญญตวาในแตละกระบวนการนนมขนตอนอยางไร ตองดาเนนการอยางไร มเรองเวลา สถานทและบคคลใดทเกยวของ เชน กฎหมายวธพจารณา ความแพงและกฎหมายวธพจารณาความอาญา

DPU

10

2.2 ทฤษฎและความเปนมาของประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง5 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมฐานะเปนประมวลกฎหมายทรวบรวมกฎหมาย

เรองเดยวกนไวดวยกน จดเปนหมวดหมทมความสมพนธกนอยางเปนระบบ เมอรฐธรรมนญใหรฐสภาออกกฎหมายไดเฉพาะในรปพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญและพระราชบญญตเทานน การจะใหประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงใชบงคบเปนกฎหมายไดจงตองมการตราพระราชบญญตใหใชประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง พ.ศ. 2477 ออกใชบงคบโดยใหบทบญญตประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงทอยตอทายใชบงคบเปนกฎหมาย ดงนน การอางถงบทบญญตของสวนทอยตอทายดงกลาวยอมใชคาวาประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง ไดเลยโดยไมตองมคาวาพระราชบญญตนาหนาหรอมพระราชบญญตใหใชประมวลกฎหมาย วธพจารณาความแพง พ.ศ. 2477 ประกอบ ในกรณทมการแกไขเพมเตมบทบญญตในประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงกออกเปนพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มใชออกพระราชบญญตแกไขเพมเตมพระราชบญญตใหใชประมวลกฎหมาย วธพจารณาความแพง พ.ศ. 2477

เนอหาของกฎหมายวาดวยวธพจารณาความแพงแตเดมนนมไดรวบรวมเปนหมวดหม แตกระจดกระจายอยในกฎหมายตางๆ เชนมอยในกฎหมายลกษณะรบฟอง ลกษณะตระลาการ เปนตน ครนเมอ ร.ศ. 115 ไดมพระราชบญญตวธพจารณาความ ร.ศ. 115 ออกใชเปนทานองรวบรวมบรรดากฎหมายวาดวยวธพจารณาความเขาไวเปนหมวดหม กระนนกด คงเปนกฎหมาย ทใชไปพลางกอนชวคราวเทานนยงไมบรบรณเพยงพอ ครนเมอ พ.ศ. 2451 (ร.ศ. 127) จงไดประกาศใชพระราชบญญตวธพจารณาความแพงออกใชเปนกฎหมาย ซงพระราชบญญตวธพจารณาความแพง ร.ศ. 127 นเปนประโยชนในการพจารณาและพพากษาคดแพงมาเปนเวลาชานาน ตอมาเมอบทบญญตขอใดทลวงพนสมยหรอขดเขนตอความยตธรรมกไดประกาศแกไขเพมเตมเปน ครงคราวตอๆ มาหลายครง อาท พระราชบญญตลกษณะฎกาอทธรณ พ.ศ. 2457 พระราชบญญตลกษณะฎกาอทธรณแกไขเพมเตม พ.ศ. 2461-2469 พระราชบญญตวธพจารณาความแพงแกไขเพมเตม พ.ศ. 2473 พระราชบญญตลกษณะอทธรณ พ.ศ. 2473 พระราชบญญตวธพจารณาความแพงแกไขเพมเตม พ.ศ. 24746

5 ไพโรจน วายภาพ. (2552). ค ำอธบำยกฎหมำยวธพจำรณำควำมแพง ภำค 1 บททวไป. หนา 7-9. 6 นตการณประสม. (2515). ค ำอธบำยประมวลกฎหมำยวธพจำรณำควำมแพง. หนา 2.

DPU

11

ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงทตราไวตอทายพระราชบญญตใหใชประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง พ.ศ. 2477 ใชบงคบมาตงแตวนท 1 ตลาคม พ.ศ. 2474 โดยมาตรา 4 ใหยกเลกบรรดากฎหมาย กฎและขอบงคบอนๆ ในสวนทมบญญตไวแลวในประมวลก ฎหมายนหรอซงแยงกบบทบญญตแหงประมวลกฎหมายน ตอมาไดมการแกไขเพมเตมประมวลกฎหมาย วธพจารณาความแพงอกหลายครง ขณะนเปนครงท 25

ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงใชในศาลยตธรรมทกศาลทวราชอาณาจกร เวนแตในศาลพเศษทมขอบงคบสาหรบศาลนนแลว เชน ศาลเยาวชนและครอบครว ศาลแรงงาน ศาลทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศ ศาลภาษอากร ศาลลมละลาย เปนตน และถามกฎหมายใหใชธรรมเนยมประเพณหรอกฎหมายทางศาสนาในศาลใด ศาลนนกยกธรรมเนยมประเพณหรอกฎหมายนนๆ มาใชแทนบทบญญตแหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงได เวนแตค ความจะไดตกลงกนใหใชประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงบ งคบตามพระราชบญญตใหใชประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง พ.ศ. 2477 มาตรา 3 วรรคสอง ซงในขณะนมพระราชบญญตวาดวยการใชกฎหมายอสลามในเขตจงหวดปตตาน นราธวาส ยะลา และสตล พ.ศ. 2489 ใหบงคบแกการวนจฉยชขาดคดแพงเกยวดวยเรองครอบครวและมรดกอสลาม ศาสนกของศาลชนตนใน 4 จงหวดดงกลาว ซงอสลามศาสนกเปนทงโจทกและจาเลย หรอผเสนอคาขอในคดไมมขอพพาท จงตองใชกฎหมายอสลามวาดวยครอบครวและมรดกบง คบแทนบทบญญตแหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยการนน เวนแตบทบญญตวาดวยอายความมรดก และใหมดะโตะยตธรรมนงในศาลชนตนเพอชขาดขอกฎหมายอสลาม 2.3 สาระส าคญของประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง7

กฎหมายวธพจารณาความแพงเปนสวนหนงของกฎหมายวธสบญญตอนมลกษณะเปนกฎหมายทวาดวยวธดาเนนการเพอความรบรอง (Acknowledgement) คมครอง (Protection) และบงคบตาม (Enforcement) ซงสทธของบคคลในอรรถคดทางแพงโดยการฟองรองหรอตอสในศาล หรออกนยหนงคอเมอมผใดมาโตแยงหรอคดคานตอสทธของเราซงมอยโดยชอบกด หรอเมอสทธของเราถกผใดทาลายเสยหายกด หรอเมอเรามสทธจะไดรบประโยชนจากผอนกด การทเราจะขอใหไดรบความรบรอง คมครองและบงคบตามสทธนนๆ จะตองดาเนนตามกฎหมายอนวาดวย วธพจารณาความเพอทจะไดรบการคมครองสทธในทางศาล โดยศาลจะเปนผนากฎหมาย สารบญญตมาปรบใชแกคดทขนมาสศาลนน

7 ไพโรจน วายภาพ. อางแลว. หนา 9-12.

DPU

12

กฎหมายวธพจารณาความแพงมเนอหาเกยวกบวธปฏบตหรอการดาเนนกระบวนพจารณาในศาลตงแตเรมตนคดจนกระทงเสรจสนและรวมตลอดถงการบงคบคดอยางสมบรณ โดยมบทบญญตกาหนดอานาจหนาทของศาล สทธและหนาทของคความและบคคลทเกยวของ แตสทธและหนาทดงกลาวแตกตางกบสทธและหนาทของบคคลทมอยในกฎหมายสารบญญต กลาวคอ ปญหาทเปนประเดนของกฎหมายวธพจารณาความแพงทจะตองนากฎหมายวธพจาร ณาความแพงมาใชบงคบเปนเรองทวาในการดาเนนกระบวนพจารณาในศาลนน คความมสทธตามกฎหมายวธพจารณาความแพงทจะกระทาการเชนนนหรอไม เชน โจทกยนฟองตอศาล กอนวน ชสองสถานโจทกยนคารองขอแกไขคาฟองตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาตรา 179 และ 180 ไดหรอไม เปนตน สวนเรองหนาทนนกจะมปญหาวาคความมหนาทตองกระทาการอยางหนงอยางใดหรอไม หากไมกระทาการนนจะไดรบผลอยางไร เชน โจทกยนอทธรณมหนาทตองวางเงนคาธรรมเนยมทจะตองใชแทนจาเลยตามคาพพากษาศาลชนตน แตโจทกไมวางเงนดงกลาวผลจะเปนอยางไร เปนตน ในสวนของศาลกอาจมปญหาวาศาลมอานาจกระทาการอยางใดอยางหนงหรอไม หรอการทศาลกระทาไปนนชอบดวยกฎหมายหรอไม เชน การทศาลมคาสงใหโจทกชาระคาธรรมเนยมศาลใหครบถวนในระหวางคดอยระหวางพจารณาเปนคาสงทชอบดวยกฎหมายหรอไม เปนตน เหลานลวนแตกาหนดรายละเอยดและวธปฏบตไวในกฎหมายวธพจารณา ความแพงทงสน

โครงสรางทสาคญในประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงแบงออกเปน 4 ภาค ไดแก ภาค 1 บททวไป ซงเปนการนาเรองทใชไดทวไปไมวาในศาลชนใดทกชนศาลหรอ

การพจารณาคดชนใดไมวาชนพจารณาหรอชนบงคบคด รวมทงทไมอาจบญญตไวในภาคอนได มารวมไวดวยกน

ภาค 2 วธพจารณาในศาลชนตน และภาค 3 อทธรณและฎกา เปนเรองทใชเฉพาะใน ศาลชนตนหรอในศาลชนอทธรณและชนฎกา

ภาค 4 วธการชวคราวกอนพพากษาและการบงคบคดตามคาพพากษาและคาสง หากพจารณาจากบทวเคราะหศพทของคาวา “กระบวนพจารณา” ตามมาตรา 1 (7)8 จะ

เหนไดวา บทบญญตในประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงแตละมาตราไดกาหนดหลกเกณฑ

8 มาตรา 1 (7) แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง บญญตวา “(7) “กระบวนพจารณา” หมายความวา การกระทาใดๆ ตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายนอน

เกยวดวยคดซงไดกระทาไปโดยคความในคดนนหรอโดยศาล หรอตามคาสงของศาล ไมวาการนนจะเปนโดยคความฝายใดทาตอศาลหรอตอคความอกฝายหนง หรอศาลทาตอคความฝายใดฝายหนงหรอทกฝาย และรวมถงการสงคาคความและเอกสารอนๆ ตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายน.”

DPU

13

และวธการทใชบงคบกบการกระทาใดๆ อนเกยวกบคดไวทงหมด ไมวาจะเปนการกระทาของคความ ศาล หรอเจาพนกงานศาลทกระทาไปตามทกฎหมายบญญตหรอตามคาสงของศาล รวมทงทศาลอนญาตใหกระทาตามทรองขอ เชน โจทกซงเปนผถกโตแยงเกยวกบสทธหรอหนาทตามมาตรา 55 ประสงคทจะยนฟองตอศาลตองนาแบบพมพของศาลตามมาตรา 67 มาเรยบเรยงเปน คาฟองตามมาตรา 72 นาไปเสนอตอศาลชนตนทมเขตอานาจตามมาตรา 4 (1) หรอมาตรา 4 ทว โดยสงคาฟองตอพนกงานเจาหนาทของศาลตามมาตรา 69 เปนตน การดาเนนกระบวนพจารณาในศาลไมวากระทาโดยคความ ศาล หรอเจาพนกงานศาลจงตองยดและดาเนนตามบทบญญตของประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงเปนหลก แตละฝายจาตองรวามาตราใดไดกาหนดหลกเกณฑบงคบใหคความ ศาล หรอเจาพนกงานศาลกระทาการอยางไรในขนตอนหรอเวลาใดตามลาดบ รวมทงตองกระทาตามคาสงศาลซงมบทบญญตของกฎหมายใหอานาจศาลทจะสงใหกระทาไดดวย นอกจากนยงมบทบญญตบางมาตราทหามมใหกระทา เชน มาตรา 142 วรรคหนง หามมใหศาลพพากษาหรอทาคาสงใหสงใดๆ เกนไปกวาหรอนอกจากทปรากฏในคาฟอง

2.4 สออเลกทรอนกสและกฎหมายเทคโนโลยสารสนเทศ

2.4.1 ววฒนาการของสออเลกทรอนกสในการตดตอสอสาร จากพฤตกรรมการตดตอสอสารของมนษยนบแตอดตกาลซงอาศยการตดตอสอสารเฉพาะหนา ไมวาจะโดยการใชกรยาทาทาง หรอการพด กไดพฒนามาเปนการตดตอสอสารระหวางบคคลทอยหางโดยระยะทาง เชน การใชคน หรอสตวเปนพาหนะในการตดตอสอสารระหวางทหนงไปยงอกทหนง แตเนองจากการตดตอสอสารดวยวธการดงกลาวใชเวลามาก และอาจเกดอปสรรคมากมายกวาทสารหรอขอความจะสงถงผรบปลายทาง มนษยจงไดพยายามคดคนวธการตดตอสอสารรปแบบใหม เพอใหการตดตอสอสารมความปลอดภย สะดวก รวดเรวและประหยดเวลามากยงขน โดยการกาหนดรปแบบหรอจดระบบการตดตอสอสาร หรอระบบตางๆ ทเกยวของกบขอความใหมความปลอดภยมากขนซงเกดจากการผสมผสานระหวางแนวความคดรเรมแบบใหม ประกอบกบการพฒนาทางเทคโนโลย เชน การสงไปรษณย โทรเลข หรอโดยการใชอปกรณอเลกทรอนกส เชน โทรศพทหรอโทรสาร เปนตน9

9 ชยวฒน วงศวฒนศานต, ทวศกด กออนนตกล และสรางคณา แกวจานงค. (2545).

ค ำอธบำยพระรำชบญญตวำดวยธรกรรมทำงอเลกทรอนกส พ.ศ. 2544. หนา 11.

DPU

14

ปจจบน เทคโนโลยสารสนเทศเปนตวแปรสาคญ ตอการทสงคมกาวเข าส ยค “สงคมสารสนเทศ” (The Information Society) หรอทเรยกกนวาเปนยคของสงคมแหงขอมลขาวสาร เปนสงคมทมการใชเทคโนโลยสารสนเทศ (Information Technology) หรอทเรยกวา IT เพอเพมประสทธภาพในการบรหารจดการ และการประกอบการดานตางๆ ใหเกดประสทธภาพมากยงขน และปจจยสาคญทพฒนาสงคมไปส “สงคมสารสนเทศ” อยางรวดเรวกเรมจากพฒนาการทางวทยาการคอมพวเตอร สระบบการเชอมตอระบบเครอขายคอมพวเตอร (Computer Network) เขาดวยกน หรอทเรยกกนวา อนเทอรเนต (Internet) ซงคอมพวเตอรและอนเทอรเนตนเองททาใหรปแบบของสงคมเปลยนแปลงไปจากสงคมแบบเดมมาสสงคมอเลกทรอนกส (Electronic Society or E-Society)

2.4.2 พฒนาการทางกฎหมายเทคโนโลยสารสนเทศ เมอสงคมเปลยนแปลงไปสรปแบบสงคมอเลกทรอนกส ผลทางกฎหมายทตามมาคอ

กฎหมายทเคยนามาปรบใชไดกบขอเทจจรงทเกดขนในสงคมแบบเดมไมสามารถนามาปรบใชไดกบขอเทจจรงทเกดขนในสงคมอเลกทรอนกสเพราะเหตปจจยหลายประการ ดงน10

1. ในสงคมแบบเดมบคคลมกทาการตดตอสอสาร ปฏสมพนธ และทาธรกรรมระหวางกนแบบตอหนา ทางจดหมาย หรอทางโทรศพท แตในสงคมอเลกทรอนกสบคคลจะทาการตดตอสอสาร ปฏสมพนธ และทาธรกรรมระหวางกนโดยใชคอมพวเตอรผานระบบเครอขายอนเทอรเนตทเรยกวา “ธรกรรมทางอเลกทรอนกส” (Electronic Transaction) ปญหากฎหมายทตามมาคอ กฎหมายนตกรรมสญญาทใชบงคบในปจจบนจะสามารถนามาปรบใชกบธรกรรมทางอเลกทรอนกสไดหรอไม หรอกลาวอกนยหนงธรกรรมทางอเลกทรอนกสจะมผลสมบรณและบงคบตามกฎหมายไดหรอไม

2. ในสงคมแบบเดมบคคลมกทาการตดตอสอสาร ปฏสมพนธและทาธรกรรมกนภายในพรมแดนหรอภายในประเทศ แตในสงคมอเลกทรอนกสบคคลสามารถตดตอสอสาร ปฏสมพนธหรอทาธรกรรมกนไดอยางไรพรมแดน ปญหาทางกฎหมายทตามมาคอ จะนากฎหมายของประเทศใดมาใชบงคบกบธรกรรมทางอเลกทรอนกสระหวางคสญญาทอยคนละประเทศและศาลของประเทศใดจะมอานาจเหนอคดเกยวกบธรกรรมทางอเลกทรอนกสนน นอกจากนหากมการทาละเมดโดยคอมพวเตอรหรอความผดใดๆ เกยวกบคอมพวเตอรจะฟองรองไดตามกฎหมายของประเทศใดและทศาลใด

10 สราวธ ปตยาศกด. (2555). กฎหมำยเทคโนโลยสำรสนเทศ Information Technology Law. หนา16.

DPU

15

3. ในสงคมแบบเดมสงทเปนวตถแหงสญญาเปนทรพยสนหรอวตถมรปรางทอาจถอเอาได แตในสงคมอเลกทรอนกสสงทเปนวตถแหงสญญาไดแก ขอมล หรอทรพยสนทางปญญา ซงไมรปราง ไมสามารถจบตองได หากแตมราคาหรอมลคามหาศาล ปญหาทางกฎหมายทตามมาคอ กฎหมายทใชอยในปจจบนใหความคมครองขอมลอเลกทรอนกสไดเพยงพอหรอไม รวมถง การรบฟงขอมลอเลกทรอนกสเปนพยานหลกฐานในชนศาลจะสามารถรบฟงไดหรอไม

ดวยเหตน นบตงแต พ.ศ. 2540 ประเทศตางๆ ทวโลกจงเรมตระหนกถงความสาคญตอการพฒนากฎหมายเทคโนโลยสารสนเทศและไดพฒนามาจนกระทงปจจบน

2.4.3 การพฒนากฎหมายเทคโนโลยสารสนเทศของไทย11 สาหรบประเทศไทย สบเนองจากเมอวนท 28 กมภาพนธ 2539 คณะรฐมนตรไดมมต

เหนชอบตอนโยบายเทคโนโลยสารสนเทศแหงชาต (IT 2000) เพอพฒนาสงคมและเสรมสรางความแขงแกรงทางดานธรกจอตสาหกรรมและการคาระหวางประเทศ หนงในมาตรการสาคญของนโยบายดงกลาวคอการปฏรปกฎหมายเทคโนโลยสารสนเทศ ตอมาเมอวนท 15 ธนวาคม 2541 คณะรฐมนตรไดมมตเหนชอบใหคณะกรรมการเทคโนโลยสารสนเทศแหงชาตดาเนน “โครงการพฒนากฎหมายเทคโนโลยสารสนเทศ” ทเสนอโดย กระทรวง วทยาศาสตรเทคโนโลยและสงแวดลอม (ชอเดม) และใหเปนศนยกลางการดาเนนการและประสานงานระหวางหนวยงานตางๆ โดยมศนยเทคโนโลยอเลกทรอนกสและคอมพวเตอรแหงชาต (เนคเทค) สานกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต ทาหนาทเปนเลขานการของคณะกรรมการฯ

สานกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต โดยศนย เทคโนโลยอเลกทรอนกสและคอมพวเตอรแหงชาต (เนคเทค) ในฐานะสานกงานเลขานการคณะกรรมการเทคโนโลยสารสนเทศแหงชาต ไดดาเนนโครงการพฒนากฎหมายเทคโนโลยสารสนเทศซงประกอบไปดวยการศกษาและยกรางกฎหมายหลกจานวน 6 ฉบบ ไดแก

1. กฎหมายเกยวกบธรกรรมทางอเลกทรอนกส 2. กฎหมายเกยวกบลายมอชออเลกทรอนกส (ตอมาไดมการรวมเปนฉบบเดยวภายใต

ชอวา “พระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. 2544”) 3. กฎหมายเกยวกบอาชญากรรมทางคอมพวเตอร (ปจจบนคอ พระราชบญญตวาดวย

การกระทาความผดเกยวกบคอมพวเตอร พ.ศ. 2550) 4. กฎหมายเกยวกบการพฒนาโครงสรางพนฐานสารสนเทศ

11 ชยวฒน วงศวฒนศานต, ทวศกด กออนนตกล และสรางคณา แกวจานงค. เลมเดม.

DPU

16

5. กฎหมายเกยวกบการโอนเงนทางอเลกทรอนกส (ปจจบนคอ พระราชกฤษฎกา วาดวยการควบคมดแลธรกจบรการการชาระเงนทางอเลกทรอนกส พ.ศ. 2551)

6. กฎหมายเกยวกบการคมครองขอมลสวนบคคล อนง เพอใหบรรลวตถประสงคหลกในการดาเนนงานของโครงการพฒนากฎหมาย

เทคโนโลยสารสนเทศ ในการยกรางกฎหมายทง 6 ฉบบขางตน คณะกรรมการฯ จงไดแตงตงคณะอนกรรมการเฉพาะกจขนมา 6 คณะ ประกอบดวยผแทนจากหนวยงานตางๆ ทเกยวของทงภาครฐและภาคเอกชน และผทรงคณวฒทงจากสาขานตศาสตร รฐศาสตร วศวกรรมศาสตร วทยาการคอมพวเตอร การเงนการธนาคาร และอนๆ ทเกยวของ เพอทาหนาทในการพจารณา ยกรางกฎหมาย

สาหรบการยกรางกฎหมายเทคโนโลยสารสนเทศในสวนทเกยวกบธรกรรมทางอเลกทรอนกสและลายมอชออเลกทรอนกสนน แตเดมไดแยกออกเปน 2 ฉบบ เนองจากหลกการของกฎหมายเกยวกบธรกรรมทางอเลกทรอนกสนนตราขนเพอรบรองสถานะทางกฎหมายของขอมลอเลกทรอนกส เพอใหขอความทอยในรปของขอมลอเลกทรอนกสมสถานะเทาเทยมกบขอความทปรากฏอยบนกระดาษ หลกการดงกลาวมลกษณะเปนกฎหมายกลางทเสรมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย เพยงแตอาจจะมขอบเขตการบงคบใชกวางขวางมากเนอง จากใชครอบคลมธรกรรมทกประเภททใชวธการทางอเลกทรอนกส ทงกจกรรมทางแพง ทางพาณชย และการดาเนนงานของรฐ และยงรบรองสถานะทางกฎหมายของลายมอชออเลกทรอนกสซงใชในการยนยนตวบคคลเอาไวดวยเพอใหลายมอชออเลกทรอนกสทสรางขนมสถานะเชนเดยวกบลายมอชอธรรมดาของมนษย ทงน เพอเออประโยชนและกอใหเกดความมนใจอยางเตมทในการทาธรกรรมทางอเลกทรอนกส

แมมการรบรองสถานะทางกฎหมายทงของขอมลอเลกทรอนกสและลายมอชออเลกทรอนกสไวในฉบบเดยวกน ซงเปนกฎหมายฉบบแรกทมการยกรางแลวเสรจ คอ กฎหมายเกยวกบธรกรรมทางอเลกทรอนกส แตหลกการสาคญเกยวกบลายมอชออเลกทรอนกสนนไดแยกไวในกฎหมายฉบบทสองทไดยกรางขน ไดแก กฎหมายเกยวกบลายมอชออเลกทรอนกส เพอใหกฎหมายทงสองฉบบมความเปนอสระจากกน เพราะแมวากฎหมายฉบบแรกจะรองรบสถานะทางกฎหมายของลายมอชออเลกทรอนกสไวดวยกตาม แตกเปนการบญญตรองรบไวเพอเออใหเกดความสะดวกตอการทาธรกรรมทางอเลกทรอนกสในกรณทกฎหมายกาหนดใหมการลงลายมอชอเทานน สวนหลกการสาคญของลายมอชออเลกทรอนกสนนจะไปกาหนดไวในกฎหมายฉบบทสองซงจะครอบคลมหลกการสาคญในการยนยนตวบคคลและตรวจสอบตวบคคลทงโดยวธการท ไมซบซอนและวธการทซบซอน ซงคณะอนกรรมการเฉพาะกจเพอพจารณายกรางกฎหมาย เหนวา

DPU

17

นาจะมการกาหนดหลกการสาคญเพอรองรบหลกการสาคญของการใชเทคโนโลยทนยมใชทงในปจจบนและคาดการณวาจะยงคงนยมใชในอนาคตอกนานมากเอาไวดวย เพอใหเกดความมนใจในการใชบงคบกฎหมายซงผานการพจารณาของฝายนตบญญตเพราะมการตราหลกการสาคญไวในกฎหมายอยางครบถวน

อนง กฎหมายทงสองฉบบเปนกฎหมายทรฐบาลตองการเรงรดผลกดนเพอใหมผลใชบงคบโดยเรวเพราะนบเปนโครงสรางพนฐานทสาคญในการเออประโยชนและสงเสรมสนบสนนตอการทาธรกรรมทางอเลกทรอนกส และดวยเนอหาของกฎหมายซงอาจคอนขางยากตอการทาความเขาใจในเบองตนเนองจากองอยกบพนฐานของความกาวหนาทางเทคโนโลย ประกอบกบขอจากดในการใชคาศพทตางๆ ซงมกเปนคาศพทใหมๆ โดยเฉพาะอยางยงคาทมความหมายในทางเทคโนโลย แมบางคาจะมการแปลไวในศพทบญญตของราชบณฑตยสถานแลวกตาม แตกไมไดมการอธบายความหมายไวแตอยางใด จงมสวนทาใหการพจารณายกรางกฎหมายนนจาเปนตองใชระยะเวลาพอสมควร ดงนน การพจารณาแยกรางกฎหมายทงสองฉบบออกจากกนจงอาจสงผลใหการพจารณายกรางกฎหมายเกยวกบธรกรรมทางอเลกทรอนกสซงมหลกการสาคญอยเพยงไมกมาตรานนสามารถกระทาไดคอนขางเรวและการพจารณาอาจกระทาไดทนภายในสมยประชมของรฐสภาประจาป 2543 ตางกบกฎหมายเกยวกบลายมอชออเลกทรอนกสทมการกาหนดหลกการสาคญทางเทคโนโลยไวดวย จงอาจตองใชระยะเวลาในการพจารณารางกฎหมายนานกวาและอาจทาใหการพจารณายกรางกฎหมายไมสามารถกระทาไดทนในป 2543

หลงจากคณะอนกรรมการเฉพาะกจเพอพจารณายกรางกฎหมายฯ ไดพจารณายกรางกฎหมายแลวเสรจจงไดเสนอรางกฎหมายทงสองฉบบใหคณะกรรมการเทคโนโลยสารสนเทศแหงชาตไดพจารณาใหความเหนชอบ 2 ครง โดยครงแรกเปนการพจารณาเพอใหความเหนชอบในหลกการของรางพระราชบญญตฯ และครงทสองเพอพจารณาอนมตรางพระราชบญญตเสนอตอคณะรฐมนตร ทงน โดยไดขอความเหนไปยงกระทรวงตางๆ และหนวยงานภาครฐทเกยวของ และไดเผยแพรรางพระราชบญญตไปยงหนวยงานตางๆ อยางเปดกวางทงภาครฐและภาคเอกชน และจดสมมนาเพอระดมความเหนและขอเสนอแนะจากสาธารณชนหลายครง รวมทงเผยแพรรางพระราชบญญตทงสองฉบบผานทางเวบไซตของหนวยงาน

ในการยกรางพระราชบญญตนน นอกจากกระทรวงวทยาศาสตรฯ จะไดรบมอบหมายจากคณะรฐมนตรใหรบผดชอบในการยกรางกฎหมายเทคโนโลยสารสนเทศแลว กยงไดมมตเหนชอบในหลกการโครงการปรบปรงและพฒนากฎหมายเกยวกบการคาระหวางประเทศของไทยเมอวนท 30 ธนวาคม 2540 และอนมตใหกระทรวงยตธรรมตงคณะกรรมการเพอการศกษาและพจารณาปรบปรงกฎหมายดงกลาว โดยกระทรวงยตธรรมไดแตงตงคณะอนกรรมการเพอศกษา

DPU

18

และพจารณาปรบปรงกฎหมายเกยวกบการคาระหวางประเทศของไทยในเรองพาณชยอเลกทรอนกส โดยไดดาเนนการยกรางพระราชบญญตการพาณชยอเลกทรอนกส พ.ศ. .... ขน ซงมหลกการกฎหมายอยางเดยวกบรางพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. ....

ดงนน กอนจะมการเสนอรางพระราชบญญตตอคณะกรรมการเทคโนโลยสารสนเทศแหงชาตครงท 2 ประธานคณะกรรมการเทคโนโลยสารสนเทศแหงชาต (ฯพณฯ รองนายกรฐมนตร นายไตรรงค สวรรณคร) จงไดมคาสงท 18/2542 แตงตงคณะทางานเพอรวมรางพระราชบญญต วาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. .... และรางพระราชบญญตการพาณชยอเลกทรอนกส พ.ศ. .... ใหเปนรางพระราชบญญตฉบบเดยว ซงทประชมคณะทางานเพอรวมรางพระราชบญญตไ ดบ ร รลข อ ตก ล ง รวม ก นใ นท ก ม าต รา แ ล ะ ใ ห ใ ช ช อ ร างพ ระ รา ช บ ญญ ตด งก ล าวว า “รางพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. ....” และเปนฉบบทไดเสนอใหคณะกรรมการเทคโนโลยสารสนเทศแหงชาตไดใหความเหนชอบในครงท 2

จากนนกระทรวงยตธรรมจงได เสนอรางพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. .... และกระทรวงวทยาศาสตร เทคโนโลยและสงแวดลอม โดยศนยเทคโนโลยอเลกทรอนกสและคอมพวเตอรแหงชาต สานกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต ในฐานะสานกงานเลขานการคณะกรรมการเทคโนโลยสารสนเทศแหงชาต ได เสนอรางพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ .ศ. .... และรางพระราชบญญตลายมอชออเลกทรอนกส พ.ศ. .... ใหคณะรฐมนตรไดพจารณา ทงน คณะรฐมนตรไดพจารณาและมมตเห น ช อ บ ใ น ห ลก ก าร ข อง ร าง พ ระ ร าช บ ญญ ต ท ง ท เส น อโ ด ย ก ร ะ ท ร วง ย ต ธ ร รม แ ล ะกระทรวงวทยาศาสตรฯ เมอวนท 4 มนาคม 2543 และมอบหมายใหสานกงานคณะกรรมการกฤษฎกาตรวจพจารณารางพระราชบญญตทงสองฉบบดงกลาวตอไป สานกงานคณะกรรมการกฤษฎกาจงไดแตงตงคณะกรรมการกฤษฎกา (คณะพเศษ) ขนพจารณารางพระราชบญญตทงสองฉบบดงกลาวขางตน โดยมผแทนกระทรวงยตธรรมและผแทนกระทรวงวทยาศาสตรฯ (เนคเทค สวทช.) เปนผชแจงรายละเอยดกฎหมาย

คณะกรรมการกฤษฎกา (คณะพเศษ) ไดพจารณารางพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกสไปทงสนรวม 2 วาระ โดยใหคงหลกการเดมไวเกอบทกมาตรา เพยงแตมการปรบแกถอยคาบางเทานน และใหมการตดมาตรา 3 ซงกาหนดวา “เมอใดไมมบทบญญตในพระราชบญญตนหรอกฎหมายอนใดทจะยกมาปรบแกกรณได ใหวนจฉยตามหลกกฎหมายทวไป รวมทงหลกกฎหมายวาดวยขอมลอเลกทรอนกสและลายมอชออเลกทรอนกสทนานาประเทศถอปฏบต ” ออก เนองจากพจารณาแลวเหนวาบทบญญตดงกลาวบญญตขนเพออดชองวางในกฎหมาย ซงสามารถใชหลกเกณฑตามมาตรา 4 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยไดอยแลว

DPU

19

สวนรางพระราชบญญตลายมอชออเลกทรอนกสนน คณะกรรมการกฤษฎกา (คณะพเศษ) ไดพจารณาไปในวาระท 1 ไดเพยงบางมาตราเทานน แตเนองจากรางพระราชบญญตทงสองฉบบดงกลาวจาเปนตองปรบปรงใหแลวเสรจเพอเสนอตอสภาผแทนราษฎรโดยดวนตาม มตคณะรฐมนตร ซงสานกงานคณะกรรมการกฤษฎกาไดพจารณาแลวเหนวา คณะกรรมการกฤษฎกา (คณะพเศษ) คงไมสามารถตรวจพจารณาปรบปรงรางพระราชบญญตทงสองฉบบ โดยละเอยดไดทน สานกงานฯ จงไดนารางพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. .... ตามทคณะกรรมการกฤษฎกา (คณะพเศษ) ไดตรวจพจารณาแกไขไวแลวมาพจารณาในรายละเอยดอกครงหนง และไดแกไขถอยคาในบางมาตราอกเลกนอย แลวจงเสนอตอคณะรฐมนตรเปนแบบท 1

อยางไรกตาม สานกงานคณะกรรมการกฤษฎกามขอสงเกตเกยวกบรางพระราชบญญตทงสองฉบบวา เปนกฎหมายทม เนอหาสาระเกยวของกน เพราะวธการรบรองลายมอชออเลกทรอนกสนนกเพอใหการทาธรกรรมมความนาเชอถอ ดงนน จงควรแยกกาหนดรายละเอยดเกยวกบลายมอชออเลกทรอนกสเปนพระราชกฤษฎกาเพอใหสามารถระบรายละเอยดตางๆ ไดอยางชดเจนในการนาไปปฏบต และสามารถปรบเปลยนไดทนตามเทคโนโลยทมการเปลยนแปลงไปเสมอ จงไดจดทารางพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ .ศ. .... เสนอตอคณะรฐมนตรเปนแบบท 2 ซงรวมหลกการของรางพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. .... และรางพระราชบญญตลายมอชออเลกทรอนกส พ.ศ. .... เขาดวยกน โดยคงหลกการสวนแรกทเกยวกบธรกรรมทางอเลกทรอนกสไว และเพมบทบญญตเกยวกบการประกอบธรกจบรการเกยวกบธรกรรมทางอเลกทรอนกส และใหมคณะกรรมการธรกรรมทางอเลกทรอนกสดวย ซงสานกงานคณะกรรมการกฤษฎกาไดเสนอรางพระราชบญญตทง 2 แบบ ใหคณะรฐมนตรไดพจารณาพรอมกน

คณะรฐมนตรไดพจารณารางพระราชบญญตอกครงเมอวนท 25 กรกฎาคม 2543 และไดใหความเหนชอบกบรางพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. .... แบบท 2 ซงมการรวมรางกฎหมายทงสองฉบบเขาดวยกน และไดเสนอใหคณะกรรมการประสานงานสภาผแทนราษฎรพจารณาเมอวนท 26 กรกฎาคม 2543 เพอเสนอตอสภาผแทนราษฎรตอไป

ในการประชมสภาผแทนราษฎร ชดท 20 ปท 4 ครงท 17 (สมยนตบญญต) เมอวนท 23 สงหาคม 2543 ทประชมไดพจารณาและลงมตรบหลกการแหงรางพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. .... รวมทงไดรบหลกการแหงรางพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. .... (นายบญมาก ศรเนาวกล กบคณะเปนผเสนอ) ซงเปนรางพระราชบญญตฉบบทมแตเพยงหลกการของธรกรรมทางอเลกทรอนกสเทานน ทงน โดยไดมการตงคณะ

DPU

20

กรรมาธการวสามญพจารณารางพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. .... โดยใหถอเอารางพระราชบญญตของคณะรฐมนตรเปนหลก

หลงจากคณะกรรมาธการวสามญไดพจารณาแลวเสรจ จงไดเสนอใหสภาผแทนราษฎรพจารณาอกครง ทประชมสภาผแทนราษฎร ชดท 20 ปท 4 ครงท 27 (สมยนตบญญต) วนท 27 กนยายน 2543 ไดลงมตเหนชอบดวยกบรางพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. .... ซงคณะรฐมนตรและสมาชกสภาผแทนราษฎรเปนผเสนอ และใหเสนอตอวฒสภ าเพอพจารณาตอไป

หลงจากนน คณะกรรมาธการวสามญกจการวฒสภากไดพจารณารางพระราชบญญต วาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. .... เมอวนท 3 ตลาคม 2543 และไดมการบรรจรางพระราชบญญตในระเบยบวาระการประชมของวฒสภา (สมยสามญนตบญญต) อยางไรกตาม ไดมพระราชกฤษฎกาปดสมยประชมสภา สมยประชมสามญนตบญญต พ.ศ. 2543 ตงแตวนท 22 ตลาคม 2543 โดยทประชมวฒสภายงไมไดพจารณารบหลกการของรางพระราชบญญตแตอยางใด ตอมาไดมการประกาศใชพระราชกฤษฎกายบสภาผแทนราษฎรเมอวนท 9 พฤศจกายน 2543

ตอมาเมอมการจดตงคณะรฐมนตรขนใหม กระทรวงวทยาศาสตร เทคโนโลยและสงแวดลอม ในฐานะหนวยงานทนาเสนอรางพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. .... ซงคางการพจารณาของวฒสภา วาระท 1 นน พจารณาแลวเหนสมควรใหดาเนนการพจารณารางพระราชบญญตดงกลาวตอไป โดยไดมหนงสอแจงไปยงสานกเลขาธการคณะรฐมนตรเมอวนท 14 มนาคม 2544 ตอมาเมอวนท 27 มนาคม 2544 คณะรฐมนตรมมตใหดาเนนการนาสงรางพระราชบญญตทคางการพจารณาของวฒสภาและกระทรวงยนยนมายงสานกเลขาธการคณะรฐมนตรภายในกาหนด ไปยงคณะกรรมการประสานงานสภาผแทนราษฎรเพอดาเนนการ จากนน ในการประชมสภาผแทนราษฎร เมอวนท 23 พฤษภาคม 2544 ทประชมไดมมตใหนา รางพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. .... เสนอใหวฒสภาดาเนนการพจารณาตอไป

ทประชมคณะกรรมาธการวสามญ วฒสภา ไดพจารณาปรบแก รางพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. .... โดยยงคงหลกการของรางเดมไวเกอบทงสน อยางไรกตาม เพอใหรางกฎหมายฉบบดงกลาวกาหนดหลกการสาคญไวอยางสมบรณและครบถวนตามแนวทางกฎหมายแมแบบวาดวยลายมอชออเลกทรอนกสทนานาประเทศใชเปนแนวในการตรากฎหมาย ตามกฎหมายแมแบบสหประชาชาต ทประชมจงไดพจารณาเพมหลกการสาคญบางประการไวดวย เชน หนาทของเจาของลายมอชอ หนาทของผประกอบธรกจการรบรอง หนาทของคกรณทเกยวของ รวมทงระบบทนาเชอถอในการใหบรการ

DPU

21

ภายหลงทคณะกรรมาธการวสามญไดพจารณาแลวเสรจ ไดเสนอใหวฒสภาพจารณาอกครงหนงในการประชมวฒสภา ครงท 23 (สมยสามญนตบญญต) วนท 9 ตลาคม 2544 ซงทประชมไดลงมตเหนชอบดวยกบรางทคณะกรรมาธการวสามญพจารณาแกไขเพมเตม

เนองจากรางพระราชบญญตฉบบทผานการพจารณาของวฒสภามการแกไขเพมเตมแตกตางไปจากรางพระราชบญญตทผานการพจารณาของสภาผแทนราษฎร จงตองสงไปยงสภาผแทนราษฎรอกครงหนง อยางไรกตาม เนองจากกฎหมายเกยวกบธรกรรมทางอเลกทรอนกสและกฎหมายลายมอชออเลกทรอนกสเปนกฎหมายทรฐบาลตองเรงรดผลกดนเพอใหมผลบงคบใชโดยเรวเพราะนบเปนโครงสรางพนฐานทสาคญในการเออประโยชน สงเสรมและสนบสนนการทาธรกรรมทางอเลกทรอนกส ซงในการประชมสภาผแทนราษฎรเมอวนท 18 ตลาคม 2544 สภาผแทนราษฎรกไดลงมตเหนชอบ รางพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ .ศ. .... และใหนายกรฐมนตรนาขนทลเกลาทลกระหมอมถวายพระมหากษตรยเพอทรงลงพระปรมาภไธย โดยพระราชบญญตฉบบนไดนาลงประกาศในราชกจจานเบกษาเมอวนท 4 ธนวาคม 2544 และ มผลใชบงคบเมอพนกาหนดหนงรอยยสบวนนบแตวนประกาศในราชกจจานเบกษาซงมผล ใชบงคบตงแตวนท 3 เมษายน 2545 เปนตนไป

ตอมาในป 2551 ไดมการแกไขเพมเตม โดยพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส (ฉบบท 2) พ.ศ. 2551 โดยมหลกการสาคญในการรบรองใหขอมลอเลกทรอนกสมผลเสมอกบการทาเปนหนงสอหรอหลกฐานเปนหนงสอ รวมทงรบรองการใชลายมอชอหรอตราประทบทางอเลกทรอนกสในการระบตวบคคลผทาธรกรรมโดยใหมผลเชนเดยวกบการลงลายมอชอในเอกสารตาง ๆ นอกจากน หากมขอโตแยงเกยวเนองกบการทาธรกรรมทางอเลกทรอนกสและจาเปนตองมการนาคดขนสศาลแลว กฎหมายกไดยอมรบใหขอมลอเลกทรอนกสสามารถรบฟงเปนพยานหลกฐานได

2.4.4 พระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. 254412 กฎหมายฉบบนไดยกรางขนตามแนวทางกฎหมายแมแบบวาดวยการพาณชย

อเลกทรอนกส หรอ Model Law on Electronic Commerce 1996 และกฎหมายแมแบบวาดวยลายมอชออเลกทรอนกส หรอ Model Law on Electronic Signatures 2001 ของคณะกรรมาธการกฎหมายการคาระหวางประเทศแหงสหประชาชาต หรอ UNCITRAL อนเปนกฎหมายทหลายประเทศยอมรบและใชเปนแนวทางในการยกรางกฎหมาย 13 โดยกฎหมายฉบบนมวตถประสงคเพอ

12 ภาคผนวก ก. 13 ชยวฒน วงศวฒนศานต, ทวศกด กออนนตกล และสรางคณา แกวจานงค. (2545).

ค ำอธบำยพระรำชบญญตวำดวยธรกรรมทำงอเลกทรอนกส พ.ศ. 2544. หนา 11.

DPU

22

การรองรบสถานะทางกฎหมายของขอมลทางอเลกทรอนกสใหเสมอกบการทาเปนหนงสอหรอหลกฐานเปนหนงสอ การรบรองวธการสงและรบขอมลอเลกทรอนกส การใชลายมอชออเลกทรอนกส ตลอดจนการรบฟงพยานหลกฐานทอยในรปขอมลอเลกทรอนกส เพอเปนการสงเสรมการทาธรกรรมทางอเลกทรอนกสใหนาเชอถอและมผลในทางกฎหมายเชนเดยวกบการทาธรกรรมโดยวธการทวไปทเคยปฏบตอยเดม ทงนกฎหมายฉบบดงกลาวมไดกาหนดถงขอบเขตการใชบงคบไวโดยเฉพาะ แตจะใชบงคบกบธรกรรมใดๆ กตามทมการดาเนนการโดยกระบวนการทางอเลกทรอนกส โดยทพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ .ศ. 2544 เปนกฎหมายทใชควบคไปกบกฎหมายฉบบอนๆ ดงนน หากกฎหมายอนไดวางหลกเกณฑไวเชนไรกใหเปนไปตามนน พระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ .ศ. 2544 เพยงแตรองรบในกรณทมการทาธรกรรมนนๆ ผานทางอเลกทรอนกส

พระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. 2544 นนมหลกการพนฐานทสาคญคอ14

1. หลกความเทาเทยมกน ในทนหมายถงความเทาเทยมกนระหวางการใชเอกสารทอยในรปของกระดาษ และการใชขอมลคอมพวเตอร กลาวคอ การตดตอสอสารหรอการผกนตสมพนธผานสอทอยในรปของกระดาษ หรอการทาธรกรรมผานสออเลกทรอนกสจะตองใหผลทางกฎหมายทเทาเทยมกน

2. หลกความเปนกลางทางเทคโนโลย รวมทงหลกการความเปนกลางของสอ กลาวคอ ในการตดตอสอสารจะตองไมมการเลอกปฏบตเทคโนโลยใดเทคโนโลยหนงโดยเฉพาะ ซงกฎหมายฉบบนไดเปดกวางเพอรองรบการตดตอสอสารดวยวธการทางอเลกทรอนกสทกรปแบบ คอ บางชวงอาจมการจดทาใหขอความอยในรปของขอมลดจทลบางชวงตดตอกนทางโทรศพท โทรสาร หรอการตดตอกนผานทางคอมพวเตอรซงกาหนดใหโปรแกรมอตโนมตกระทาการแทน และวางหลกการเพอรองรบเทคโนโลยทงทมอยในปจจบนและทจะมการพฒนาขนในอนาคต

โครงสรางของพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. 2544 แบงออกเปน 6 หมวดหลก คอ

หมวด 1 ธรกรรมทางอเลกทรอนกส (มาตรา 7-มาตรา 25) หมวด 2 ลายมอชออเลกทรอนกส (มาตรา 26-มาตรา 31) หมวด 3 ธรกจบรการเกยวกบธรกรรมทางอเลกทรอนกส (มาตรา 32-มาตรา 34)

14 แหลงเดม. หนา 11–13.

DPU

23

หมวด 4 ธรกรรมทางอเลกทรอนกสภาครฐ (มาตรา 35) หมวด 5 คณะกรรมการธรกรรมทางอเลกทรอนกส (มาตรา 36-มาตรา 43) หมวด 6 บทกาหนดโทษ (มาตรา 44-มาตรา 46) 1. ขอบเขตการบงคบใชกฎหมาย โดยหลกแลวพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ .ศ. 2544 กาหนด

ขอบเขตไวใหใชไดเปนการทวไป กลาวคอ ใหใชบงคบแกธรกรรมในทางแพงและพาณชยทดาเนนการโดยใชขอมลอเลกทรอนกสทงหมด เวนแตธรกรรมทมพระราชกฤษฎกากาหนดมใหนาพระราชบญญตนทงหมดหรอแตบางสวนมาใชบงคบ และใหใชบงคบแกการดาเนนงานของรฐดวย ซงในปจจบนไดมการออกพระราชกฤษฎกากาหนดประเภทธรกรรมในทางแพงและพาณชย ทยกเวนมใหนากฎหมายวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกสมาใชบงคบ พ .ศ. 2549 กาหนดมใหนากฎหมายวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกสมาใชบงคบในธรกรรมเกยวกบมรดกและครอบครว 15 เนองจากเปนเรองละเอยดออนซงอาจไมเหมาะสมกบประเพณและวฒนธรรมไทย

นอกจากน พระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. 2544 ยงมหลกการสาคญอกประการหนงคอ การกาหนดบทบญญตโดยคานงถง “หลกความศกดสทธ ใน การแสดงเจตนา หรอเสรภาพในการแสดงเจตนา” ซงปรากฏอยในมาตรา 5 ทไดกาหนดหลกเกณฑใหบทบญญตของ หมวด 1 ใน มาตรา 13-มาตรา 24 และ หมวด 2 ในมาตรา 26-มาตรา 31 เปนบท บญญตทสามารถตกลงเปนอยางอนได ซงโดยสวนใหญจะเปนการกาหนดรายละเอยดเกยวกบ วธตดตอสอสาร การสงหรอการรบขอมลอเลกทรอนกส เปนตน16

2. สถานะหรอผลทางกฎหมายของขอความททาใหอยในรปของขอมลอเลกทรอนกส พระราชบญญตฉบบนไดรบรองสถานะหรอผลทางกฎหมายของขอความททาใหอยใน

รปของขอมลอเลกทรอนกสเพอมใหมการปฏเสธความมผลผกพน และการบงคบใชทางกฎหมายซงปรากฏอยในมาตรา 7 โดยเปนการกาหนดหลกการพนฐานมใหมการเลอกปฏบตระหวางสงทจดทาขนในรปของกระดาษทงในรปของหนงสอ หลกฐานเปนหนงสอ หรอตนฉบบ กบสงทจดทา

15 มาตรา 3 แหงพระราชกฤษฎกากาหนดประเภทธรกรรมในทางแพงและพาณชยทยกเวนมใหนา

กฎหมายวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกสมาใชบงคบ พ.ศ. 2549 บญญตวา “มใหนาบทบญญตตามกฎหมาย วาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกสมาใชบงคบแกธรกรรมดงตอไปน

(1) ธรกรรมเกยวกบครอบครว (2) ธรกรรมเกยวกบมรดก.” 16 ชยวฒน วงศวฒนศานต, ทวศกด กออนนตกล และสรางคณา แกวจานงค. เลมเดม. หนา 86.

DPU

24

ขนในรปของขอมลอเลกทรอนกส17 แตพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. 2544 มไดกาหนดเกยวกบเรองแบบไวอยางชดแจง เนองจากโดยหลกแลวกฎหมายฉบบนมงทจะบงคบใชควบคกบกฎหมายฉบบอน โดยกฎหมายฉบบใดไดกาหนดเกยวกบเรองแบบไวอยางไร กฎหมายธรกรรมทางอเลกทรอนกสกจะเขาไปรองรบผลทางกฎหมายหากไดทาโดยวธการทางอเลกทรอนกสทถกตอง

3. ลายมอชออเลกทรอนกส ในเรองลายมอชอตามทปรากฏในพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส

พ.ศ. 2544 แกไขเพมเตม พ.ศ. 2551 นนมปรากฏอยสองสวนดวยกน ดงน 1) ลายมอชอทวไป ตามมาตรา 9 มาตรา 9 บญญตขนเพอรบรองสถานะทางกฎหมายของลายมอชอในขอมล

อเลกทรอนกสเพอระบหรอยนยนตวบคคล โดยวางหลกการในการรบรองการใชลายมอชอในขอมลอเลกทรอนกสใหมผลเชนเดยวกบทกาหนดไวในระบบกระดาษ กลาวคอ โดยสวนใหญเมอมการใชลายมอชอจะเปนการใชเพอวตถประสงคในการยนยนตวบคคลและกาหนดความผกพนของบคคลผลงลายมอชอนน โดยอาจแตกตางกนไปขนอยกบเอกสารทจะลงลายมอชอ

บทบญญตในมาตรา 9 เปนบทบญญตทกาหนดขนบนพนฐานของหลกความ เทาเทยมกนระหวาง “ลายมอชอหรอลายเซนตบนกระดาษ” กบ “ลายมอชอทอยในรปของขอมลอเลกทรอนกส” และเนองจากวธการทางเทคโนโลยทนามาใชในการลงลายมอชอขอความทอยในรปของขอมลอเลกทรอนกสอาจมความแตกตางกนไป บทบญญตมาตรานจงมไดบญญตรบรองเทคโนโลยใดเทคโนโลยหนงโดยเฉพาะ แตเปดกวางใหสามารถรบรองลายมอชอทอยในรปของขอมลอเลกทรอนกสไดทกรปแบบ ผลงลายมอชอจงสามารถใชวธการใดกไดเพยงแตวธการดงกลาวควรเปนวธการทเชอถอได

2) ลายมอชออเลกทรอนกสทเชอถอได ตามหมวด 2 ลายมอชออเลกทรอนกส ตงแต มาตรา 26-31

ในหมวด 2 ลายมอชออเลกทรอนกส ของกฎหมายฉบบน ไดบญญตขนเพอเสรมหลกการตามมาตรา 9 กลาวคอ เพอกาหนดแนวทางในการพจารณาเกยวกบวธการทนาเชอซงเหมาะสมกบวตถประสงคของการสรางหรอสงขอมลอเลกทรอนกสโดยคานงถงพฤตการณแวดลอมหรอขอตกลงของคกรณ

17 แหลงเดม. หนา 62.

DPU

25

4. การเกบรกษาเอกสารหรอขอความ ในมาตรา 12 กาหนดใหสามารถเกบรกษาเอกสารหรอขอความในรปของขอมล

อเลกทรอนกสได โดยกาหนดเงอนไขคอตองสามารถเขาถงขอมลอเลกทรอนกสนนและนากลบมาใชไดโดยความหมายไมเปลยนแปลง รวมทงไดเกบรกษาขอมลอเลกทรอนกสนนใหอยในรปแบบทเปนอยในขณะทสราง สง หรอไดรบขอมลอเลกทรอนกสนน หรออยในรปแบบทสามารถแสดงขอความทสราง สง หรอไดรบใหปรากฏอยางถกตองได

หลกเกณฑเกยวกบการเกบรกษาขอมลอเลกทรอนกสตามมาตรานกาหนดใหขอความหรอเนอหาทอยในรปของขอมลอเลกทรอนกสนนตองตรงกบขอความหรอเนอหาของเอกสารกอนการจดเกบใหอยในรปแบบของขอมลอเลกทรอนกส แมวาในการแปลงขอความใหอยในรปของขอมลอเลกทรอนกสจะทาใหขอความหรอรปแบบของเนอหาทปรากฏในภายหลงจะแตกตางกนไปบาง เชน ระยะหรอยอหนาบรรทดคลาดเคลอนไปจากเดม

5. สญญาและการแสดงเจตนาในรปของขอมลอเลกทรอนกส ในเรองของสญญาและการแสดงเจตนาในรปของขอมลอเลกทรอนกสนน มาตรา 13 และมาตรา 14 ของพระราชบญญตนไดบญญตหลกเกณฑเกยวกบการแสดงเจตนาและการทาสญญาวาจะไมถกปฏเสธผลทางกฎหมายแมกระทาขนในรปของขอมลอเลกทรอนกส ทงน มาตรา 13 ทบญญตวา “คาเสนอหรอคาสนองในการทาสญญาอาจทาเปนขอมลอเลกทรอนกสกได และหามมใหปฏเสธการมผลทางกฎหมายของสญญาเพยงเพราะเหตทสญญานนไดทาคาเสนอหรอคาสนองเปนขอมลอเลกทรอนกส” ไดกาหนดขนเพอสรางความแนนอนของผลทางกฎหมาย โดยเฉพาะอยางยงในกรณทมการตงโปรแกรมใหเครองคอมพวเตอรทางานโดยอตโนมตในการทาคาเสนอและคาสนองโดยไมมการแทรกแซงของมนษยเลย แมจะมบทบญญตในมาตรา 7 ซงรบรองสถานะทางกฎหมายของขอมลอเลกทรอนกสไวแลวกตาม นอกจากน มาตรา 13 ยงสามารถใชไดกบกรณทมการทาแตเพยงคาเสนอ หรอคาสนองอยางใดอยางหนงทางอเลกทรอนกสเทานนดวย สาหรบมาตรา 14 ทบญญตวา “ในระหวางผสงขอมลและผรบขอมล การแสดงเจตนาหรอคาบอกกลาวอาจทาเปนขอมลอเลกทรอนกสกได” เปนการบญญตเพอใหครอบคลมการแสดงเจตนา ฝายเดยว เชน การแจงความชารดบกพรองของสนคา การขอเสนอชาระราคา เปนตน กฎหมายดงกลาวกาหนดเกยวกบการทาคาเสนอและคาสนอง แตมไดกาหนดเกยวกบเวลาและสถานทในการเกดขนของสญญาเอาไว เนองจากไมตองการแทรกแซงกฎหมายภายในวาดวยสญญา อยางไรกตาม เพอขจดความไมแนนอนของการเกดขนของสญญาในกรณทมการทาคาเสนอ คาสนองทางอเลกทรอนกสจงตองพจารณากฎหมายทใชบงคบในปจจบนประกอบกบบทบญญตใน มาตรา 22-มาตรา 24 วาดวยเวลาและสถานทในการสง หรอรบขอมลอเลกทรอนกส

DPU

26

โดยไดกาหนดวธการสงและการรบขอมลอเลกทรอนกสไวเพอแกปญหาทอาจจะเกดขนในทางปฏบตอนเกดจากการตดตอทางอเลกทรอนกส โดยเฉพาะอยางยงในการตดตอทางเครอขายหรอทางอนเทอรเนตซงวธการสงและรบขอมลแตกตางไปจากการตดตอกนดวยวธการทางอเลกทรอนกสอนๆ เชน การตดตอกนทางโทรเลข หรอโทรพมพซงสามารถระบตวบคคล เวลา สถานทสงและรบขอมลไดงายและมความแนนอน

6. เวลาและสถานทในการรบ-สงขอมลอเลกทรอนกส เนองจากการตดตอสอสารดวยวธการทางอเลกทรอนกสมความซบซอนและแตกตาง

ไปจากการตดตอสอสารดวยวธหรอรปแบบเดมๆ กฎหมายฉบบนจงไดกาหนดวธการสงและการรบขอมลอเลกทรอนกสไวเพอแกปญหาทอาจเกดขนในทางปฏบตอนเกดจากการตดตอทางอเลกทรอนกส โดยเฉพาะอยางยงในการตดตอทางเครอขายหรอทางอนเทอรเนต

1) เวลาทถอวามการสงและรบขอมลอเลกทรอนกส ในมาตรา 22 และ 23 ไดกาหนดเกยวกบเวลาทมการสงและรบขอมลอเลกทรอนกส โดยใหถอวามการสงขอมลอเลกทรอนกสเมอขอมลอเลกทรอนกสนนไดเขาสระบบขอมลทอยนอกเหนอการควบคมของผสงขอมลหรอบคคลซงไดสงขอมลนนในนามของผสงขอมล สาหรบการกาหนดบทบญญตเกยวกบการรบขอมลอเลกทรอนกสนนกาหนดใหถอวามการรบขอมลอเลกทรอนกสตอเมอขอมลอเลกทรอนกสนนเขาสระบบขอมลทไดกาหนดไว ท งนการเขาสระบบขอมลนนไมตองคานงถงวาขอมลนนจะสามารถอานออกหรอเขาใจไดหรอไม ทงนเพราะมความเปนไปไดวาขอมลอเลกทรอนกสนนอาจมการเขารหสลบไว

2) สถานทซงถอวามการสงและรบขอมลอเลกทรอนกส เนองจากในการกาหนดเกยวกบสถานทในการตดตอสอสารทางระบบเครอขายอนเทอรเนตนนคอนขางยากทจะกาหนดหรอรสถานททมการสงและรบขอมลอเลกทรอนกสจรง กฎหมายจงไดกาหนดใหสถานททมการสงหรอรบขอมลคอ ททาการงานของผสงขอมลหรอผรบขอมล และในกรณทมททาการงานหลายแหงใหถอเอาททาการงานทเกยวของมากทสดกบการทาธรกรรมนน และหากไมสามารถกาหนดสถานททาการงานทเกยวของทสดได กให “สานกงานใหญ” เปนทสงหรอรบ และในกรณไมมททาการงานใหถอเอา “ถนทอยปกต” เปนสถานทสงหรอรบขอมลอเลกทรอนกส

DPU

27

7. วธการแบบปลอดภย ในมาตรา 25 ของกฎหมายฉบบนบญญตขนเพอใหกฎหมายมความยดหยนในการปรบ

ใชเทคโนโลยตางๆ ทมอยในปจจบนและทอาจจะเกดขนในอนาคต ซงวธการทเชอถอไดมหลายรปแบบกฎหมายจงมไดกาหนดรายละเอยดวาวธการอยางไรจงจะเปนวธการทเชอถอได และเพอชวยใหการปฏบตตามกฎหมายมหลกเกณฑและวธการในรายละเอยดจงกาหนดใหมการตราพระราชกฤษฎกาเพอกาหนดวาวธการใดบางเปนวธการทเชอถอไดตามกฎหมาย ซงในปจจบนไดมพระราชกฤษฎกาวาดวยวธการแบบปลอดภยในการทาธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. 2553 บงคบใชแลว

8. การทาธรกรรมทางอเลกทรอนกสภาครฐ มาตรา 35 ของกฎหมายฉบบนไดกาหนดขนโดยมวตถประสงคเพอสงเสรมให

หนวยงานภาครฐใชเทคโนโลยสารสนเทศในการใหบรการประชาชน โดยมหลกเกณฑสาคญคอ ในการทาธรกรรมทางอเลกทรอนกสของหนวยงานภาครฐหรอโดยหนวยงานภาครฐจะทาไดเมอมการตราพระราชกฤษฎกากาหนดหลกเกณฑและวธการทหนวยงานภาครฐจะตองปฏบตกอนจงจะมผลโดยชอบตามกฎหมายฉบบน ซงในปจจบนมพระราชกฤษฎกากาหนดหลกเกณฑและวธการในการทาธรกรรมทางอเลกทรอนกสภาครฐ พ.ศ. 2549 ออกใชบงคบแลว

ภายหลงจากพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. 2544 ใชบงคบ และไดมการแกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส (ฉบบท 2) พ.ศ. 2551 หลายมาตราในกฎหมายฉบบดงกลาวจาเปนตองมการกาหนดหลกเกณฑและรายละเอยดเพมเตมเพอใหเกดความชดเจนในทางปฏบต จงไดมการออกกฎหมายลาดบรองทจาเปนหลายฉบบดวยกน ดงน

1. พระราชกฤษฎกากาหนดหลกเกณฑและวธการในการทาธรกรรมทางอเลกทรอนกสภาครฐ พ.ศ. 2549 ในกรณทมการดาเนนการใดๆ กบหนวยงานของรฐหรอโดยหนวยงานของรฐในรปของขอมลอเลกทรอนกส มาตรา 35 แหงพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. 2544 ใหถอวามผลโดยชอบดวยกฎหมายเมอไดกระทาตามพระราชกฤษฎกาจงไดมการตรากฎหมายฉบบนขน ทงน โดยมวตถประสงคในการสงเสรม สนบสนนใหหนวยงานของรฐสามารถพฒนาธรกรรมทางอเลกทรอนกสไดอยางมมาตรฐานและเปนไปในทศทางเดยวกน ซงกฎหมายฉบบนไดกาหนดหลกเกณฑ วธการทาธรกรรมทางอเลกทรอนกสภาครฐในสาระสาคญคอการจดใหมระบบเอกสารททาในรปของขอมลอเลกทรอนกส กระบวนการพจารณาทางปกครองโดยวธการทางอเลกทรอนกส การจดทาแนวนโยบายและแนวปฏบตในการรกษาความมนคงปลอดภย

DPU

28

ดานสารสนเทศ และการจดทาแนวนโยบายและแนวปฏบตในการคมครองขอมลสวนบคคลของหนวยงานของรฐ

2. พระ ราชกฤ ษฎ กาว าด วยก ารควบ คม ดแลธรกจบรก ารการช าระ เงนทางอเลกทรอนกส พ.ศ. 2551 กฎหมายฉบบนตราขนเพอเปนกากบดแลธรกจบรการการชาระเงนทางอเลกทรอนกสเพอประโยชนในการรกษาความมนคงทางการเงนและการพาณชย โดยการกาหนดรปแบบในการกากบดแลและจดแบงประเภทธรกจบรการชาระเงนทางอเลกทรอนกสทเหมาะสม โดยจดแบงเปนสามบญช ไดแก

1) บญช ก ธรกจบรการทตองแจงใหทราบกอนใหบรการ 2) บญช ข ธรกจบรการทตองขอขนทะเบยนกอนใหบรการ 3) บญช ค ธรกจบรการทตองไดรบอนญาตกอนใหบรการ

ซงธรกจบรการประเภทใดจะถกกากบดแลตามบญชใดนนปรากฏรายละเอยดตามบญชทาย พระราชกฤษฎกา กฎหมายฉบบนมสาระสาคญประกอบดวย บททวไป ซงกาหนดรายละเอยดของพระราชกฤษฎกาฉบบน ไดแก ชอ วนทใชบงคบ คานยาม ผรบผดชอบตามพระราชกฤษฎกา ขอบเขตการบงคบใช และผรกษาการตามกฎหมาย สวนตอมาคอ หมวด 1 กาหนดรายละเอยดเกยวกบคณสมบตของผใหบรการทงสามบญช และรายละเอยดในการดาเนนการเพอแจงใหทราบ ขนทะเบยน หรอการขอรบใบอนญาตกอนใหบรการ

สาหรบหมวด 2 เปนการกาหนดใหอานาจคณะกรรมการธรกรรมทางอเลกทรอนกสในการประกาศกาหนดหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขการใหบรการตามความจาเปนและเหมาะสมกบประเภทธรกจ และใหอานาจธนาคารแหงประเทศไทยในฐานะเปนผรบผดชอบในการควบคมดแลตามพระราชกฤษฎกาทจะกาหนดหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขการใหบรการเพมเตมตามความจาเปนได นอกจากนยงไดกาหนดหนาทของผใหบรการทเกยวกบการแจงรายละเอยดเกยว กบการใหบรการ หรอการแจงการเลกใหบรการไวดวย

ในหมวด 3 กาหนดหลกเกณฑในการดาเนนการเพอหามประกอบธรกจ การพกใช และการเพกถอนใบอนญาตในกรณทผใหบรการฝาฝนหรอไมปฏบตตามหลกเกณฑทกาหนดไวในประกาศธนาคารแหงประเทศไทย ประกาศคณะกรรมการธรกรรมทางอเลกทรอนกส หรอพระราชกฤษฎกา และสวนสดทายคอ บทเฉพาะกาลทขยายระยะเวลาใหแกผใหบรการในการปฏบตเพอใหเปนไปตามพระราชกฤษฎกาน

DPU

29

3. พระราชกฤษฎกาวาดวยวธการแบบปลอดภยในการทาธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. 2553 กฎหมายฉบบนตราขนเพอสงเสรมใหมการบรหารจดการและรกษาความมนคงปลอดภยของทรพยสนสารสนเทศในการทาธรกรรมทางอเลกทรอนกส เพอใหการทาธรกรรมทางอเลกทรอนกสไดรบการยอมรบและเกดความเชอมนในขอมลอเลกทรอนกสมากยงขน ซงใชบงคบสาหรบการทาธรกรรมทางอเลกทรอนกสซงมผลกระทบตอความมนคงหรอความสงบเรยบรอยของประเทศหรอตอสาธารณชน และการทาธรกรรมทางอเลกทรอนกสของหนวยงานหรอองคกรทถอเปนโครงสรางพนฐานสาคญของประเทศ โดยมการกาหนดระดบของวธการแบ บปลอดภยออกเปนสามระดบ ไดแก (1) ระดบเครงครด (2) ระดบกลาง และ (3) ระดบพนฐาน และยงไดกาหนดมาตรฐานการรกษาความมนคงปลอดภยของระบบสารสนเทศสาหรบวธการแบบปลอดภยในแตละระดบ ซงพระราชกฤษฎกาฉบบนได รบเอาหลกเกณฑตาม ISO 27001 อนเปนมาตรฐานสากลในการรกษาความมนคงปลอดภยดานสารสนเทศมาเปนแนวทาง จงไดกาหนดมาตรฐานการรกษาความมนคงปลอดภยในการทาธรกรรมทางอเลกทรอนกสไวใน 11 ประการดวยกน ไดแก

1) การสรางความมนคงปลอดภยดานบรหารจดการ 2) การจดโครงสรางดานความมนคงปลอดภยของระบบสารสนเทศในสวน

การบรหารจดการทงภายในและภายนอกหนวยงานหรอองคกร 3) การบรหารจดการสนทรพย 4) การสรางความมนคงปลอดภยดานเทคโนโลยสารสนเทศดานบคลากร 5) การสรางความมนคงปลอดภยดานกายภาพและสภาพแวดลอม 6) การบรหารจดการดานการสอสารและการดาเนนงานของระบบเครอขาย

ระบบงานคอมพวเตอร และระบบสารสนเทศ 7) การควบคมการเขาถงระบบเครอขายคอมพวเตอร ระบบคอมพวเตอร ระบบงาน

คอมพวเตอร ระบบสารสนเทศ 8) การจดหา การพฒนา และการบารงรกษาระบบเครอขาย ระบบงานคอมพวเตอร

และระบบสารสนเทศ 9) การบรหารจดการสถานการณดานความมนคงปลอดภยทไมพงประสงค หรอไม

อาจคาดคด 10) การบรหารจดการดานการบรการหรอการดาเนนงานใหมความตอเนอง 11) การตรวจสอบและประเมนผลการปฏบตตามนโยบาย มาตรการ หลกเกณฑ

DPU

30

4. ประกาศคณะกรรมการธรกรรมทางอเลกทรอนกส เ รอง แนวทางการจดทาแนวนโยบาย (Certificate Policy) และแนวปฏบต (Certification Practice Statement) ของ ผใหบรการออกใบรบรองอเลกทรอนกส (Certification Authority) พ.ศ. 2552 คณะกรรมการธรกรรมทางอเลกทรอนกสออกประกาศฉบบนโดยกาหนดแนวทางในการจดทาแนวนโยบายและแนวปฏบตของผใหบรการออกใบรบรองอเลกทรอนกส โดยไดอางองกรอบหรอแนวทางในการจดทาประกาศฉบบนจาก RFC 3647 อนเปนมาตรฐานทไดรบการยอมรบในระดบสากล ซงในประกาศฉบบนไดกาหนดนยามเพอความเขาใจทตรงกน และกาหนดหวขอและเนอหาขนตาในการจดทาแนวนโยบายและแนวปฏบตไวรวม 9 หวขอดวยกน

5. ประกาศคณะกรรมการธรกรรมทางอเลกทรอนกส เรอง หลกเกณฑ วธการ และเงอนไขในการประกอบธรกจบรการการชาระเงนทางอเลกทรอนกส พ.ศ. 2552 ค ณ ะ ก ร ร ม ก า รธรกรรมทางอเลกทรอนกสไดออกประกาศฉบบนเพอเปนการกาหนดหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขในการประกอบธรกจการชาระเงนทางอเลกทรอนกสเพมเตมจากพระราชกฤษฎกา ซงมการกาหนดคณสมบตผใหบรการเพมเตม รวมถงการกาหนดรายละเอยดในวธปฏบตใหผใหบรการตามทกาหนดไวในบญชทายพระราชกฤษฎกาวาดวยการควบคมดแลธรกจบรการการชาระเงนทางอเลกทรอนกส พ.ศ. 2551 ใน บญช ก บญช ข บญช ค ถอปฏบต

6. ประกาศคณะกรรมการธรกรรมทางอเลกทรอนกส เรอง แนวนโยบายและแนวปฏบตในการรกษาความมนคงปลอดภยดานสารสนเทศของหนวยงานของรฐ พ .ศ. 2553 คณะกรรมการธรกรรมทางอเลกทรอนกสออกประกาศฉบบนโดยมจดมงหมายเพอเปนแนวทางเบองตนสาหรบหนวยงานของรฐในการกาหนดแนวนโยบายและแนวปฏบตในการร กษาความมนคงปลอดภยดานสารสนเทศ เพอใหการดาเนนการใดๆ ดวยวธการทางอเลกทรอนกสของหนวยงานของรฐมความนาเชอถอและมมาตรฐานในระดบสากล โดย กาหนดหลกเกณฑใหมนโยบายอยางนอย 3 เรอง คอ

1) การเขาถงหรอการควบคมการใชงานสารสนเทศ 2) การจดใหมระบบเทคโนโลยสารสนเทศและระบบสารองซงอยในสภาพพรอม

ใชงานและจดทาแผนเตรยมความพรอมฉกเฉนในกรณทไมสามารถดาเนนการดวยวธการทางอเลกทรอนกสเพอใหสามารถใชงานสารสนเทศไดตามปกตอยางตอเนอง

3) การตรวจสอบและประเมนความเสยงดานระบบเทคโนโลยสารสนเทศ นอกจากนยงกาหนดใหการออกแนวปฏบตหนวยงานของรฐตองกาหนดขอปฏบต

ใหครอบคลมอยางนอย 10 เรอง ไดแก 1) การเขาถงและควบคมการใชงานระบบเทคโนโลยสารสนเทศ

DPU

31

2) การกาหนดการใชงานตามภารกจ 3) การบรหารจดการการเขาถงของผใชงาน 4) การกาหนดหนาทความรบผดชอบของผใชงาน 5) การควบคมการเขาถงเครอขาย 6) การควบคมการเขาถงระบบปฏบตการ 7) การควบคมการเขาถงโปรแกรมประยกต 8) สานกงานตองจดทาระบบสารอง 9) การตรวจสอบและประเมนความเสยงดานระบบเทคโนโลยสารสนเทศ 10) การกาหนดความรบผดชอบและบทลงโทษ

7. ประกาศคณะกรรมการธรกรรมทางอเลกทรอนกส เรอง แนวนโยบายและแนวปฏบตในการคมครองขอมลสวนบคคลของหนวยงานของรฐ พ.ศ. 2553 คณะกรรมการธรกรรมทางอเลกทรอนกสไดออกประกาศฉบบนเพอเปนแนวทางเบองตนสาหรบหนวยงานของรฐซงรวบรวม จดเกบ ใช เผยแพร หรอดาเนนการอนใดเกยวกบขอมลสวนบคคลของผใชบรการธรกรรมทางอเลกทรอนกส ในการจดทานโยบายและแนวปฏบตในการคมครองขอมลสวนบคคลสาหรบการทาธรกรรมทางอเลกทรอนกส โดยกาหนดรายละเอยดอนเปนมาตรฐานขนตาในการจดทาแนวนโยบายและแนวปฏบตดงกลาว ซงหลกการสาคญทนามากาหนดนโยบายและแนวปฏบตในการคมครองขอมลสวนบคคล ไดแก

1) การเกบรวบรวมขอมลสวนบคคลอยางจากด 2) คณภาพของขอมลสวนบคคล 3) การระบวตถประสงคในการเกบรวบรวม 4) ขอจากดในการนาขอมลสวนบคคลไปใช 5) การรกษาความมนคงปลอดภย 6) การเปดเผยเกยวกบการดาเนนงาน แนวปฏบต และนโยบายเกยวกบขอมลสวน

บคคล 7) การมสวนรวมของเจาของขอมล 8) ความรบผดชอบของบคคลซงทาหนาทควบคมขอมล

8. ประกาศคณะกรรมการธรกรรมทางอเลกทรอนกส เรอง หลกเกณฑและวธการในการจดทาหรอแปลงเอกสารและขอความใหอยในรปของขอมลอเลกทรอนกส พ.ศ. 2553 ตามมาตรา 12/1 แหงพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. 2544 กาหนดใหการจดทาหรอแปลงเอกสารใหอยในรปของขอมลอเลกทรอนกสอนจะมผลตามกฎหมายรองรบนนให

DPU

32

เปนไปตามหลกเกณฑและวธการทคณะกรรมการธรกรรมทางอเลกทรอนกสกาหนด ดงนน คณะกรรมการธรกรรมทางอเลกทรอนกสจงออกประกาศฉบบนเพอกาหนดหลกเกณฑและวธการอนเปนมาตรฐานขนต าในการจดทาหรอแปลงเอกสารและขอความใหอย รปของขอมลอเลกทรอนกส

โดยประกาศฉบบนแบงไดเปน 2 สวนคอ สวนทหนง ตวประกาศอนเปนสวนทวาดวยหลกเกณฑและวธการในการจดทาหรอแปลงเอกสารและขอความใหอยในรปของขอมลอเลกทรอนกส ประกอบดวย หลกเกณฑในการจดทาหรอแปลง กระบวนการจดทาหรอแปลง การตรวจสอบและการรบรองคณภาพกระบวนการจดทาหรอแปลง การบนทกการดาเนนการ ผรบผดชอบในการดาเนนงาน การกาหนดมาตรการในการรกษาความมนคงปลอดภยของขอมลอเลกทรอนกส หนาทของผจดทาหรอแปลง และการจดทาวธปฏบต สวนทสองเปนขอกาหนดแนบทายประกาศซงมสองฉบบ ไดแก (1) ขอกาหนดวธปฏบตในการจดทาหรอแปลงเอกสารและขอความใหอยในรปของขอมลอเลกทรอนกส และ (2) ขอกาหนดวธปฏบตในการจดทาหรอแปลงเอกสารและขอความใหอยในรปของขอมลอเลกทรอนกสสาหรบระบบการหกบญชเชคดวยภาพเชคและระบบการจดเกบภาพเชค ซงทงสองฉบบกาหนดวธปฏบตอนเปนมาตรฐานขนตาในการจดทาหรอแปลง

9. ประกาศคณะกรรมการธรกรรมทางอเลกทรอนกส เรอง หลกเกณฑการพจารณาลงโทษปรบทางปกครองสาหรบผประกอบธรกจใหบรการการชาระเงนทางอเลกทรอนกส พ.ศ. 2554 ประกาศฉบบนเปนการกาหนดการดาเนนการทเกยวกบการพจารณาลงโทษปรบทางปกครอง โดยกาหนดถงหลกเกณฑการพจารณาทางปกครอง การกาหนดลงโทษปรบทางปกครอง การทาคาสงลงโทษปรบทางปกครอง การอทธรณ และการบงคบโทษปรบทางปกครองสาหรบผทประกอบธรกจใหบรการการชาระเงนทางอเลกทรอนกส

ตามทกลาวมาขางตนเปนจะเหนไดวาการพฒนากฎหมายธรกรรมทางอเลกทรอนกสของประเทศไทยเปนเรองทรฐบาลเลงเหนความสาคญเนองจากสภาพของสงคมทเปลยนแปลงไปจาตองเรงพฒนากฎหมายเพอรองรบรปแบบการทาธรกรรมในลกษณะใหมๆ ทเกดขน ดงนน กระบวนการพจารณาคดของศาลกจาตองปรบเปลยนเพอใหสอดคลองกบพฒนาการทางเทคโนโลยสารสนเทศเชนกน ทงน เพอการอานวยความยตธรรมแกสงคมอยางมประสทธภาพซงผเขยนจะไดกลาวตอไปในบทท 3

DPU

บทท 3 การด าเนนกระบวนวธพจารณาความแพงตามกฎหมายไทย

: การสงค าคความ และการตรวจส านวนคด

ในการน าคดแพงขนสศาลคความตองปฏบตตามกฎหมายวธสบญญตซงเปนกฎหมายทบญญตถงวธการตางๆ ในอนทบคคลทงหลายจะพงปฏบตเพอจะไดรบความรบรอง คมครองและบงคบตามสทธและหนาทซงมอยตามกฎหมายสารบญญต 17 ซงกฎหมายวธสบญญตทส าคญคอ ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงทมเนอหาเกยวกบวธปฏบตหรอการด าเนนกระบวนพจารณาในศาลตงแตการน าคดขนสศาล การพจารณา จนกระทงเสรจสนกระบวนพจารณาตลอดถงการบงคบคดอยางสมบรณ โดยมบทบญญตก าหนดอ านาจหนาทของศาล สทธและหนาทของคความและบคคลทเกยวของ ซงจะตองท าใหเกดความถกตองและเปนธรรมใหไดจงจะบรรลผลตามสทธและหนาททบคคลมอยตามกฎหมายแพง18

3.1 หลกการด าเนนกระบวนพจารณาคดแพงของไทย

กระบวนพจารณาทางแพงในศาลไทยนนมกฎหมายสารบญญตซงก าหนดหลกเกณฑอนเปนแบบแผนในการด าเนนกระบวนพจารณาทใชบงคบเปนการทวไปซงค านงถงสงอนเปนสาระส าคญของความยตธรรม กลาวคอ กระบวนพจารณาทยตธรรม รวดเรว และประหยดคาใชจาย ทงน การด าเนนคดในศาลมหลกการพนฐานทส าคญอย 6 ประการดวยกน19 คอ

1. ความสะดวก (Convenient) 2. รวดเรว (Speedy) 3. ยตธรรม (Fair) 4. ไมล าเอยง (Non-prejudicial)

17 นตการณประสม. (2515). ค ำอธบำยประมวลกฎหมำยวธพจำรณำควำมแพง. หนา 4. 18 ไพโรจน วายภาพ. อางแลว. หนา 3. 19 มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. (2541). เอกสำรกำรสอนชดวชำกฎหมำยวธสบญญต 1 สำขำวชำ

นตศำสตร. หนา 3.

DPU

34

5. สนเปลองนอย (Inexpensive) และ 6. ไมดอยโอกาส (Sufficient opportunity)

หลกดงกลาวบางเรองไดน าไปบญญตไวในกฎหมายอยางชดเจน เชน ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 6 ใหสทธจ าเลยขอโอนคดไดหากพจารณาคดตอไปในศาลนนจะไมไดรบความสะดวก หรอจ าเลยอาจไมไดรบความยตธรรม หรอมาตรา 10 ใหศาลทรบค ารองมอ านาจท าค าสงอยางใดอยางหนงตามทเหนสมควรเพอประโยชนแหงความยตธรรม เปนตน ทงน การพจารณาพพากษาคดของศาลนนถอไดวาเปนหลกประกนในการใหอ านวยความยตธรรมใหกบทกฝาย ซงมไดหมายเฉพาะความถกตองอนเปนคณภาพของการพจารณาพพากษาคดแตเพยงอยางเดยวเทานน แตการด า เนนกระบวนพจารณาเพออ านวยความยตธรรมจะตองมการด าเนนการในระยะเวลาทเหมาะสมและความถกตองประกอบกน 20 ดงทมสภาษตองกฤษทกลาววา “ความยตธรรมทลาชาอาจหมายถงการปฏเสธความยตธรรม” (Justice delayed may mean justice denied)21 ซงประเทศไทยเองกมการพดถงความลาชาในกระบวนการยตธรรมเชนกน กลาวคอ หากเกดความลาชาในการใหความเปนธรรมอยางเตมท เชน การพจารณาคดเพอเยยวยาความเสยหายในทางแพง หรอการพจารณาเพอลงโทษผกระท าความผดทางอาญาทใชระยะเวลายาวนานและในทายทสดไมสามารถก าหนดคาเสยหายไดหรอก าหนดไดแตไมคมกบคาใชจายทตองเสยไป หรอไมอาจลงโทษผกระท าความผดได ยอมไมอาจใหการเยยวยาผเสยหายไดอยางแทจรง ซงความลาชาทเกดขนในกระบวนการพจารณาพพากษาคดของศาลไทยมสาเหตไดหลายประการ22 เชน

1. การเลอนคด ซงสาเหตทศาลจะสงเลอนการนงพจารณาหรอเลอนคดอาจแบงออกไดเปน 6 สาเหตหลก23 ดงน

20 เฉลมเกยรต ชาญศลป. (2550). ปจจยทมผลกระทบตอความลาชาในการพจารณาพพากษาคดของศาล

อทธรณภาค 1. งำนวจยหลกสตร “ผบรหำรกระบวนกำรยตธรรมระดบสง (บ.ย.ส.)” รนท 10. หนา 1. 21 ไชยยศ วรนนทศร. (2539, มกราคม-มนาคม). “ความลาชาของความยตธรรมเปรยบประดจการ

ปฏเสธความยตธรรม.” ดลพำหะ เลม 1 ปท 43. 22 อภชย ประเสรฐสรรพกจ. (2541). “ปญหาและอปสรรคของการน าระบบฐานขอมลมาประยกตใชใน

กระบวนการเรงรดการพจารณาพพากษาคดของศาลอทธรณภาค 3.” งำนวจยหลกสตร “ผบรหำรกระบวนกำรยตธรรมระดบสง (บ.ย.ส.)” รนท 3. หนา 4-5.

23 มนนพทธ คงทอง. (2554). มำตรกำรทำงกฎหมำยในกำรพจำรณำคดแพงใหรวดเรว: ศกษำกรณกำรเลอนคด. หนา 43-44.

DPU

35

1) เนองจากกจธระของศาลตามมาตรา 38 แหงประมวลกฎหมายวธพจารณา ความแพง ซงใหศาลมอ านาจสงเลอนการพจารณาไดถามเหตอนเนองจากกจธระของศาลเองท าใหไมมเวลาพอทจะนงพจารณาคดตอไปได ศาลจงจ าเปนตองสงเลอนการพจารณาโดยไมมคความ รองขอ

2) เนองจากตองรอการพพากษาหรอชขาดค าพพากษาของศาลตามมาตรา 39 แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง เหตดงกลาวใหอ านาจศาลทจะสงเลอนคดไดอนเปนดลพนจของศาล ถาศาลเหนวาไมควรรอฟงผลกได ไมตองเลอนคด แตถาคความทากนใหฟงผลของอกคดหนง ศาลตองใชดลพนจเลอนคดเพอรอฟงผลตามทคความทากน 24 เมอเลอนคดไปแลว การนงพจารณาจะเรมตอไปเมอถงเวลาทศาลก าหนด ถาศาลส งเลอนคดโดยไมมก าหนด เมอศาลเหนสมควรหรอคความรองขอ ศาลจะมค าสงใหเรมการนงพจารณาตอไปในวนใดๆ กได เพอปองกนมใหหลงลมศาลจะก าหนดใหเปนหนาทของคความแถลงใหทราบถงความกาวหนาเปนระยะๆ ไป

3) เนองจากเหตจ าเปนของคความตามมาตรา 40 แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง ซงใชบงคบทงการขอเลอนคดครงแรกและการขอเลอนคดครงอน โดยการขอเลอนคด ไมวาครงใดจะตองมเหตจ าเปนอนไมอาจกาวลวงเสยได และหากศาลไมอนญาตจะท าใหเสยความยตธรรม เชน ทนายความจ าเลยปวยหนกไมสามารถมาศาลได ศาลไมอนญาตใหเลอนคดและท าการสบพยานไปโดยคความไมมทนายความชวยเหลอยอมเสยความยตธรรม เปนตน ดงนนเมอศาลจะพจารณาวาเปนเหตจ าเปนอนไมอาจกาวลวงไดหรอไมนนศาลตองพจารณาพฤตการณในการด าเนนคดของคความฝายทขอเลอนเสยกอนวาเคยด าเนนคดในลกษณะประวงคดใหชกชาหรอไม ถาเคยด าเนนคดในลกษณะดงกลาวมาแลวกอาจถอไดวาการขอเลอนหลายๆ ครงนนถอเปนเหตในการประวงคด

24 ค าพพากษาศาลฎกาท 265/2535 คความตกลงทากนใหถอเอาผลของค าพพากษาในคดอาญาทวาจ าเลย

ปลอมพนยกรรมฉบบพพาทหรอไมมาเปนขอวนจฉยวาพนยกรรมฉบบพพาทเปนพนยกรรมปลอมหรอไม ตามขอตกลงดงกลาวยอมมความหมายวา คความประสงคใหถอเอาผลของค าพพากษาทถงทสดเปนขอแพชนะกนในประเดนนน เมอขอเทจจรงฟงไดวาคดอาญายงไมถงทสดเพราะอยระหวางการพจารณาของศาลอทธรณ ขอเทจจรงจงยงไมเปนไปตามค าทา ดงนนทศาลชนตนและศาลอทธรณภาค 3 ฟงขอเทจจรงวาจ าเลยไมไดปลอมพนยกรรมฉบบพพาท โดยถอเอาผลของค าพพากษาคดอาญาซงคดยงไมถงทสดเปนขอวนจฉยคดจงไมชอบ เมอไมไดความวาคความไดยกเลกค าทา ศาลจงตองรอฟงผลของค าพพากษาคดอาญาทถงทสดเปนหลกในการวนจฉยคดตามทคความทากนตอไป.

DPU

36

การเลอนคดเพราะเหตเจบปวยตามมาตรา 41 แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงนนก าหนดหลกเกณฑทเครงครดมากยงขน โดยความเจบปวยดงกลาวอาจเปนความเจบปวยของตวความ ผแทน ทนายความ พยานหรอบคคลอนทถกศาลเรยกใหมาศาลซงตองรายแรงถงกบท าใหไมสามารถมาศาลไดหรอมาศาลแลวไมสามารถด าเนนคดได

4) คความมรณะ กลาวคอ บคคลทเขามาเปนคความแทนหรอด าเนนคดแทน ผมรณะคอทายาทของผมรณะ ผจดการทรพยมรดกของผมรณะและผปกครองทรพยมรดกของ ผมรณะ ดงนนการทบคคลดงกลาวจะเขามาเปนคความแทนทคความผมรณะนนศาลจ าตองพจารณาอกชนหนงกอนวาบคคลดงกลาวจะเขามารกษาผลประโยชนของผมรณะในคดความเรองนนไดหรอไมเปนส าคญ

5) คความตกเปนผไรความสามารถ หรอผแทนโดยชอบธรรมมรณะหรอหมดอ านาจ ใหศาลเลอนการนงพจารณาไปจนกวาตวความจะไดยนค ารองตอศาลแจงใหทราบถง การแตงตงผแทนหรอทนายความขนใหม หรอคความฝายนนมความประสงคจะมาวาคดดวยตนเอง แตถาศาลเหนสมควรหรอเมอคความอกฝายหนงมค าขอ ใหศาลมอ านาจสงก าหนดระยะเวลาไวพอสมควรเพอใหตวความมโอกาสแจงใหทราบถงการแตงตงหรอความประสงคของตนนน ในกรณเชนวานนถาตวความมไดแจงใหทราบภายในระยะเวลาทก าหนดไว ศาลจะมค าสงใหเลอนการนงพจารณาตอไปในวนใดๆ ตามทเหนสมควร

6) ผแทนหรอทนายความของคความมรณะหรอหมดอ านาจ 2. การบรหารงานคดอนเนองมาจากจ านวนบคลากรทไมเพยงพอ ขาดวสดอปกรณทม

ความทนสมย ขาดระบบการบรหารงานทด 3. ระบบขอมลสารสนเทศทลาสมย เปนตน

ทงน หากมความลาชาในการอ านวยความยตธรรมแลว ยอมเปรยบเสมอนวาผแสวงหาความยตธรรมคนนนถกปฏเสธและไมไดรบความเปนธรรมอยางเตมท การเรงรดการพจารณาพพากษาคดของศาลจงตองรวดเรวและคาดหมายไดวาคดความจะแลวเสรจไดในระยะเวลาเทาใด ซงการด าเนนกระบวนพจารณาทลาชายอมกอใหเกดผลเสยหายในหลายประการอาจสรปไดดงน25

1. ผลเสยหายตอบคคลทเปนคความและบคคลทเกยวของ โดยเฉพาะคดแพงอาจท าใหคความตองเสยผลประโยชนหรอรายไดอนควรไดรบในระยะเวลาทเหมาะสม เสยโอกาสในการประกอบธรกจ

25 อภชย ประเสรฐสรรพกจ. เลมเดม. หนา 9.

DPU

37

2. ผลเสยหายตอสภาพจตใจของคความและครอบครว ตลอดจนญาตและมตรสหายทใกลชด เนองจากการมคดความฟองรองยอมท าใหเกดความกงวลใจจนกวาคดนนจะสนสด

3. ผลทางออมคอมโอกาสท าใหเพมจ านวนผท าผดกฎหมาย เนองจากกระบวนการพจารณาพพากษาคดทลาชาท าใหผท าผดกฎหมายไมรสกกลวหรอลมความรายแรงแหงคด และในบางครงไมสามารถเอาผดกบผกระท าความผดได

4. กอใหเกดการวพากษวจารณในทางทไมเหมาะสม สงผลใหประชาชนลดความศรทธาในระบบศาลยตธรรม

5. ผลเสยหายตอภาพพจนของประเทศ เนองจากศาลยตธรรมเปนองคกรส าคญทใชอ านาจตลาการ หากมกระบวนพจารณาทลาชายอมกระทบกระเทอนตอชอเสยงของประเทศได 3.2 การสงค าคความหรอเอกสารแกคความหรอบคคลภายนอกตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง

เมอมการเสนอคดเขาสกระบวนพจารณาของศาลไมวาจะเปนคดมขอพพาทหรอคดไมมขอพพาท กฎหมายกไดก าหนดขนตอนตางๆ ใหคความปฏบต ส วนหนงทส าคญคอการปฏบตเกยวกบค าคความและเอกสารตางๆ ทเขาสส านวนคดในแตละเรอง โดยค าคความทท าขนเพอใชในการด าเนนกระบวนพจารณารวมถงเอกสารบางอยางตองยนตอศาลนนเปนสวนหนงของกระบวนพจารณาทศาลตองใชในการพจารณาคด ซงนอกจากจะมการยนค าคความหรอเอกสารตอศาลแลว ยงมกรณทกฎหมายก าหนดใหตองสงค าคความหรอเอกสารไปยงคความหรอบคคลภายนอก ทเกยวของดวย

ค าคความทท าขนเพอใชในการด าเนนกระบวนพจารณารวมถงเอกสารบางอยางทตองยนตอศาลนนเนองจากเปนสวนหนงของกระบวนพจารณาทศาลตองใชในการพจารณาคด ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงจงไดก าหนดวธการยนไวในมาตรา 6926 ซงตามบทบญญตดงกลาวก าหนดใหยนค าคความหรอเอกสารตอศาลได 2 วธ27 คอการสงตอพนกงานเจาหนาทของศาล และการยนตอศาลในระหวางนงพจารณา ทงน ตามปกตการยนค าคความหรอเอกสารตอศาลจะสงตอพนกงานเจาหนาทของศาลจะไมยนตอศาลโดยตรงในระหวางนงพจารณา โดยเฉพาะกรณทยงไมม

26 มาตรา 69 แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง บญญตวา “การยนค าคความหรอเอกสารอนใดตอศาลนน ใหกระท าไดโดยสงตอพนกงานเจาหนาทของศาล หรอ

ยนตอศาลในระหวางนงพจารณา” 27 ไพโรจน วายภาพ. อางแลว. หนา 363-365.

DPU

38

คดอยระหวางพจารณากจะไมสามารถยนโดยตรงตอศาลได เชน การยนค าฟองตองยนตอพนกงานเจาหนาทของศาลเสมอ

1. สงตอพนกงานเจาหนาทของศาล การสงค าคความหรอเอกสารตอพนกงานเจาหนาทของศาลผยนจะตองน าค าคความ

หรอเอกสารไปสงตอพนกงานเจาหนาทของศาลดวยตนเองหรอมอบฉนทะใหผอนไปสงแทน โดยไมสามารถสงทางไปรษณยได เพราะการสงตอพนกงานเจาหนาทของศาลนนพนกงานเจาหนาทจะตองท าการตรวจสอบตวบคคลทสงค าคความหรอเอกสารนนวาถกตองหรอไมดวย โดยพนกงานเจาหนาทของศาลจะแบงหนาทรบผดชอบออกเปนหลายแผนกจงตองสงตอพนกงานเจาหนาทของศาลใหตรงตามแผนกทรบผดชอบดวย และเมอสงตอพนกงานเจาหนาทแลว พนกงานเจาหนาทกจะเปนผน าค าคความหรอเอกสารทรบไวเสนอผพพากษาตอไป

2. ยนตอศาลในระหวางนงพจารณา การยนค าคความหรอเอกสารตอศาลโดยตรงจะท าไดกแตเฉพาะกรณทศาลออกนงพจารณาเทานน ซงจะตองท าโดยคความในคดนนและเปนค าคความหรอเอกสารทเกยวของกบกระบวนพจารณาทศาลด าเนนอยในขณะนนดวย เชน ศาลออกนงพจารณาท าการสบพยาน คความยนค ารองขอเลอนคดหรอยนค ารองขอถอนฟองตอศาลหรอยนใบแตงทนายความได เปนตน เมอผพพากษาไดรบค าคความหรอเอกสารกจะมค าสง แลวสงใหพนกงานเจาหนาทด าเนนการตอไป แตถาศาลไมมค าสงทนท ศาลอาจใหผยนน าไปสงตอพนกงานเจาหนาทของศาลกอนแลวพนกงานเจาหนาทของศาลจะน าเสนอผพพากษาตอไปกได

3.2.1 หลกกฎหมายเกยวกบการสงค าคความหรอเอกสารแกคความหรอบคคลภายนอก วธปฏบตเกยวกบการสงค าคความหรอเอกสารไปยงคความหรอบคคลภายนอกท

เกยวของตามทประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงไดก าหนดไวแบงออกไดเปน 4 ทาง ไดแก28 1. เจาพนกงานศาลเปนผสง 2. คความสงเอง 3. การลงลายมอชอรบรในศาลแทนการสง 4. การรบไปโดยทางเจาพนกงานศาล

28 ไพโรจน วายภาพ. อางแลว. หนา 367-369.

DPU

39

ทงน ค าคความหรอเอกสารใดจะสงโดยทางใดมกฎหมายก าหนดไวตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความ มาตรา 70 ถงมาตรา 72 ดงทบญญตไวดงน

“มาตรา 70 บรรดาค าฟอง หมายเรยก และหมายอนๆ ค าสง ค าบงคบของศาลนน ใหเจาพนกงานศาลเปนผสงใหแกคความหรอบคคลภายนอกทเกยวของ แตวา

(1) หมายเรยกพยาน ใหคความฝายทอางพยานนนเปนผสงโดยตรง เวนแตศาลจะสงเปนอยางอน หรอพยานปฏเสธไมยอมรบหมาย ในกรณเชนวานใหเจาพนกงานศาลเปนผสง

(2) ค าสงค าบงคบของศาล รวมทงค าสงก าหนดวนนงพจารณาหรอสบพยานแลวแตกรณ หรอค าสงใหเลอนคด ถาคความหรอบคคลทเกยวของนนอยในศาลในเวลาทมค าสงและไดลงลายมอชอรบไว ใหถอวาไดสงโดยชอบดวยกฎหมายแลว

(3) ค าฟองนน ใหโจทกเสยคาธรรมเนยมในการสง สวนการน าสงนนโจทกจะน าสงหรอไมกได เวนแตศาลจะสงใหโจทกมหนาทจดการน าสง สวนหมายเรยก หมายอนๆ ค าสง ค าบงคบของศาลทไดออกตามค าขอของคความฝายใด ถาศาลมไดสงใหจดการน าสงดวย กใหคความฝายนนเพยงแตเสยคาธรรมเนยมในการสง

ในกรณอนๆ ใหเปนหนาทของศาลทจะจดการสงใหแกคความหรอบคคลทเกยวของ มาตรา 71 ค าใหการนน ใหฝายทใหการน าตนฉบบยนไวตอศาลพรอมดวยส าเนา

ส าหรบใหคความอกฝายหนง หรอคความอนๆ รบไปโดยทางเจาพนกงานศาล ค ารองเพอแกไขเพมเตมค าใหการนน ใหเจาพนกงานศาลเปนผสงใหคความอกฝายหนง

หรอคความอนๆ โดยฝายทยนค ารองเปนผมหนาทจดการน าสง มาตรา 72 ค ารองและค าแถลงการณซงไดยนตอศาลภายในเวลาทกฎหมายหรอศาล

ก าหนดไว หรอโดยขอตกลงของคความตามทศาลจดลงไวในรายงานนน ใหผยนค ารองหรอค าแถลงการณน าตนฉบบยนไวตอศาลพรอมดวยส าเนาเพอใหคความอกฝายหนง หรอคความอนๆ หรอบคคลทเกยวของมารบไปโดยทางเจาพนกงานศาล

บรรดาค ารองอนๆ ใหยนตอศาลพรอมดวยส าเนาเพอสงใหแกคความอกฝายหนงหรอคความอนๆ หรอบคคลทเกยวของ และถาศาลก าหนดใหเจาพนกงานศาลเปนผสงส าเนาเชนวานน กใหเจาพนกงานศาลเปนผสงโดยใหคความฝายทยนค ารองเปนผออกคาใชจาย

บรรดาเอกสารอนๆ เชนส าเนาค าแถลงการณหรอส าเนาพยานเอกสารนนใหสงแกคความอกฝายหนงหรอคความอนๆ หรอบคคลทเกยวของ โดยวธใดวธหนงในสองวธดงตอไปน

(1) โดยคความฝายทตองสงนน สงส าเนาใหแกคความอกฝายหนงหรอคความอนๆ หรอบคคลทเกยวของเอง แลวสงใบรบตอศาลพรอมกบตนฉบบนนๆ ใบรบนนจะท าโดยวธลงไวในตนฉบบวาไดรบส าเนาแลว และลงลายมอชอผรบ กบวน เดอน ป ทไดรบกได หรอ

DPU

40

(2) โดยคความฝายทตองสงนนน าส าเนายนไวตอศาลพรอมกบตนฉบบ แลวขอให เจาพนกงานศาลเปนผน าสงใหแกคความอกฝายหนงหรอคความอนๆ หรอบคคลทเกยวของ ในกรณเชนน ผขอตองไปกบเจาพนกงานศาลและเสยคาธรรมเนยมในการสงนนดวย”

3.2.1.1 เจาพนกงานศาลเปนผสง29 ค าคความหรอเอกสารทสงโดยเจาพนกงานศาลเปนผสง ไดแก ค าฟอง หมายเรยกและหมายอนๆ ค าสง ค าบงคบของศาลตามมาตรา 70 วรรคหนง หมายเรยกพยานในกรณทศาลสงใหเจาพนกงานศาลเปนผสงหรอพยานปฏเสธไม

ยอมรบตามมาตรา 70 (1) ค ารองเพอแกไขเพมเตมค าใหการตามมาตรา 71 วรรคสอง ค ารองทมไดยนตอศาลภายในเวลาทกฎหมายหรอศาลก าหนดไว หรอโดยขอตกลงของ

คความ ซงศาลก าหนดใหเจาพนกงานศาลเปนผสงส าเนาแกคความอกฝายหรอคความอนๆ หรอบคคลทเกยวของตามมาตรา 72 วรรคสอง

เอกสารอนๆ เชน ส าเนาค าแถลงการณหรอส าเนาพยานเอกสารตามมาตรา 72 วรรคสาม (2)

การสงโดยเจาพนกงานศาลเปนผสงดงกลาวมหลกเกณฑส าคญดงน 1. การด าเนนการสง

การสงโดยเจาพนกงานศาลเปนผสง เจาพนกงานศาลหรอพนกงานเจาหนาทของศาลตองด าเนนการสงค าคความหรอเอกสารนนตามหลกเกณฑในประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 73 ซงบญญตวา

“ถาคความหรอเอกสารใดจะตองใหเจาพนกงานศาลเปนผสง เมอคความผมหนาทตองสงไดรองขอ ใหพนกงานเจาหนาทด าเนนการสงโดยเรวเทาทจะท าได เพอการนพนกงานผสงหมายจะใหผขอหรอบคคลทผขอเหนสมควรไปดวยเพอชตวคความหรอบคคลผรบ หรอเพอคนหาภมล าเนาหรอส านกท าการงานของผรบกได

ในกรณทตองสงค าคความหรอเอกสารอนใดไปตามค าสงของศาล ซงบคคลอนหรอคความไมมหนาทตองรบผดชอบในการสงนน ใหเปนหนาทของพนกงานเจาหนาทของศาลจะด าเนนการสง”

ตามบทบญญตดงกลาว ในวรรคหนงเปนกรณทคความเปนผมหนาทตองจดการสง สวนวรรคสองเปนกรณทเปนหนาทของศาลจดการสงเอง เนองจากเปนเรองของศาลโดยเฉพาะ

29 ไพโรจน วายภาพ. อางแลว. หนา 370-384.

DPU

41

กรณทคความเปนผมหนาทจดการสงเรมตนเมอคความผมหนาทจดการสงไดรองขอตอพนกงานเจาหนาทของศาล พนกงานเจาหนาทของศาลตองด าเนนการสงใหโดยเรวเทาทจะท าได ทงน พนกงานเจาหนาทของศาลจะขอใหผขอหรอบคคลทผขอเหนสมควรไปดวยเพอชตวคความหรอบคคลผรบ หรอคนหาภมล าเนาหรอส านกท าการงานของผรบกได

บรรดาเอกสารอนๆ เชน ส าเนาค าแถลงการณหรอส าเนาพยานเอกสารทคความตองสงแกคความอกฝายหนงหรอคความอนๆ หรอบคคลทเกยวของ คความฝายทตองสงตองน าส าเนาไปยนตอศาลพรอมกบตนฉบบแลวขอใหเจาพนกงานศาลเปนผน าไปสงใหแกผรบโดยผขอตองไปกบเจาพนกงานศาลดวยตามมาตรา 72 วรรคสาม (2)

สวนกรณทตองสงค าคความหรอเอกสารไปตามค าสงศาลซงเปนหนาทของศาลในการจดการสง เชน ค าสงเรยกใหคความมาศาลดวยตนเองตามมาตรา 19 เปนตน เมอศาลมค าสงใหสง พนกงานเจาหนาทของศาลกด าเนนการสงไปไดเลย แตพนกงานเจาหนาทของศาลจะสงใหคความไปดวยเพอชตวคความหรอผรบหรอคนหาภมล าเนาหรอส านกท าการงานของผรบไมได

การทพนกงานเจาหนาทของศาลขอใหผขอหรอบคคลทผขอเหนสมควรไปดวยตามมาตรา 73 วรรคหนง เปนอ านาจของพนกงานเจาหนาทของศาล มใชศาลเปนผสงใหผขอน าสงตามมาตรา 70 วรรคสอง หรอกฎหมายบงคบใหน าสงตามมาตรา 71 วรรคสอง ทผขอตองน าสงโดยพนกงานเจาหนาทของศาลไมตองขอใหผขอหรอบคคลทผขอเหนสมควรไปดวย 2. คาธรรมเนยมในการสง

การสงโดยเจาพนกงานศาลเปนผสง ถาเปนกรณทคความมหนาทรบผดชอบในการสงตามมาตรา 70 (1) มาตรา 70 วรรคสอง มาตรา 71 วรรคสอง มาตรา 72 วรรคสอง และวรรคสาม (2) คความจะตองเสยคาธรรมเนยมในการสงดวยในอตราทแตละศาลก าหนดตามความเหมาะสมของแตละทองท สวนกรณทศาลมหนาทจดการสงเองเปนเรองของศาล คความยอมไมตองเสยคาธรรมเนยมในการสง ซงตามทมาตรา 72 วรรคสอง บญญตใหคความฝายทยนค ารองเปนผออกคาใชจายนนกคอคาธรรมเนยมการสงนนเอง

ในกรณค าบงคบทศาลออกเอง ถอวาเปนกรณทศาลเปนผสง จงไมตองเสยคาธรรมเนยมในการสง แตถาออกค าบงคบตามค าขอของคความตามมาตรา 70 วรรคสอง ถอวาเปนกรณทคความมหนาทจดการสงจงตองเสยคาธรรมเนยมการสง 3.การน าสง

หากเปนกรณทคความมหนาทจดการสง บางกรณมกฎหมายบงคบใหคความตองน าพน ก ง าน เ จ า หน า ท ข อ ง ศ าล ไปส ง อ า ท ค า ร อ ง เ พ อ แ ก ไ ข เ พ ม เ ต ม ค า ให ก า ร ต า ม มาตรา 71 วรรคสอง แตแมจะไมมกฎหมายบงคบเชนนน ศาลจะสงใหคความน าสงกได อาท

DPU

42

ค าฟอง หมายเรยก หมายอนๆ ค าสง ค าบงคบของศาลทไดออกตามค าขอของคความตามมาตรา 70 วรรคสอง เมอเปนกรณทคความตองน าสง คความจะตองน าพนกงานเจาหนาทของศาลไปสงเพอชตวคความหรอผรบ หรอคนหาภมล าเนาหรอส านกท าการงานของผรบซงจะชวยใหการสงมประสทธภาพยงขน แมจะไดมการเสยคาธรรมเนยมซงเปนคาใชจายในการสงแลวกตาม กไมท าใหหมดหนาททจะตองจดการน าสงตามค าสงศาล นอกจากนยงมประโยชนในขอทวาถามการน าสง ผน าสงยอมทราบผลการสงทนทวาสงไดหรอไมได โดยศาลไมตองแจงผลการสงใหทราบอก แตศาลไมถอเครงครดวาจะตองน าสงจรงๆ จะไมน าสงกได เพยงแตถาไมน าสงกตองผกพนเชนเดยวกบไดมการน าสง กลาวคอ ผลการสงเปนอยางไร ตองถอวาคความผมหนาทตองน าสงไดทราบแลว โดยศาลไมตองแจงผลการสงใหทราบอก

อยางไรกตาม ถาเปนการสงหมายขามเขต แมศาลจะสงใหน าสงกไมตองน าสง เมอศาลไดรบแจงผลการสงจากอกศาลหนงแลวจะตองแจงใหคความผมหนาทตองสงทราบตอไปดวย

4. บคคลทจะมการสงไปถง การสงค าคความหรอเอกสารแกคความหรอบคคลภายนอกโดยเจาพนกงานศาลเปนผ

สง เจาพนกงานศาลจะตองสงใหแกคความหรอบคคลภายนอกทเกยวของในคดซงเปนบคคลทจะมการสงไปถงตามทระบไวในค าคความหรอเอกสาร จะสงใหบคคลอนไมได

แตการสงค าคความหรอเอกสารใหแกทนายความทคความตงแตงใหวาความตามมาตรา 62 หรอใหแกบคคลททนายความไดตงแตงเพอกระท ากจการอยางใดๆ ทระบไวในมาตรา 64 นน มาตรา 75 ใหถอวาเปนการสงโดยชอบดวยกฎหมายเชนกน แมจะไมไดระบชอทนายความวาเปนบคคลทจะมการสงไปถงหรอเปนผรบกตาม

การททนายความทคความแตงตงมอ านาจรบค าคความหรอเอกสารแทนตวความตามทมาตรา 75 ใหอ านาจไวไมตองมใบมอบอ านาจ หรอระบอ านาจเชนนนไวในใบแตงทนายความ

เมอทนายความทคความแตงตงมอ านาจรบค าคความหรอเอกสารไดตามมาตรา 75 จงสงค าคความหรอเอกสารดวยวธการทในการสงใหคความไดทกวธ เชน สงใหบคคลอายเกน 20 ป ซงอยในส านกงานของทนายความกได

5. เวลาและสถานทสง การสงค าคความหรอเอกสารโดยเจาพนกงานศาลเปนผสง เจาพนกงานศาลตองปฏบต

เกยวกบเวลาและสถานทสงตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 74 ซงบญญตวา “มาตรา 74 การสงค าคความหรอเอกสารอนใดโดยเจาพนกงานศาลนนใหปฏบตดงน

(1) ใหสงในเวลากลางวนระหวางพระอาทตยขนและพระอาทตยตก และ

DPU

43

(2) ใหสงแกคความหรอบคคลซงระบไวในค าคความหรอเอกสาร ณ ภมล าเนาหรอส านกท าการงานของคความหรอบคคลนน แตใหอยในบงคบแหงบทบญญตหกมาตราตอไปน” ตามบทบญญตดงกลาวมขอพจารณาดงน 1) เ วล าส ง ก า รส ง ค า ค ค ว ามห รอ เอกส ารโดย เ จ าพน ก ง านศาล เป นผ ส ง เจาพนกงานศาลตองไปสงในเวลากลางวนระหวางพระอาทตยขนและพระอาทตยตก จงไมจ าเปนตองสงในเวลาราชการ ทงจะสงในวนหยดราชการกได 2) สถานทสง แบงออกเปน (1) ภมล าเนาของผรบ การสงค าคความหรอเอกสารไปยงบคคลธรรมดาหรอนตบคคลตองสงไปยงภมล าเนาของผรบซงตองเปนภมล าเนาของผรบในขณะสงทอาจจะมใชภมล าเนาในขณะยนฟองกได ภมล าเนาดงกลาวส าหรบบคคลธรรมดาถอตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 37 ถงมาตรา 47 สวนนตบคคลถอตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 68 และมาตรา 69 (2) ส านกท าการงานของผรบ การสงค าคความหรอเอกสารใหบคคลธรรมดาหรอนตบคคล ไมจ าเปนตองสงใหแกผรบ ณ ภมล าเนาของผรบเทานน แตอาจสงใหแกผรบ ณ ส านกท าการงานของผรบกได (3) สถานท อน การส งค าค ความหรอ เอกสารโดย เจ าพนกงานศาล เปน ผสงตามปกตทกลาวมาในสองขอขางตนแลว การสงไปยงทอนกอาจเปนการถกตองตามกฎหมายไดตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 77 ซงบญญตวา “มาตรา 77 การสงค าคความหรอเอกสารอนใดโดยเจาพนกงานศาลไปยงทอนนอกจากภ ม ล า เ น า ห ร อ ส า น ก ท า ก า ร ง า น ข อ ง ค ค ว า ม ห ร อ ข อ ง บ ค ค ล ซ ง ร ะ บ ไ ว ใ น ค าคความหรอเอกสารนน ใหถอวาเปนการถกตองตามกฎหมาย เมอ (1) คความหรอบคคลนนยอมรบรบค าคความหรอเอกสารนนไว หรอ (2) การสงค าคความหรอเอกสารนนไดกระท าในศาล” ก า ร ส ง ค า ค ค ว า ม ห ร อ เ อ ก ส า ร ใ ห ค ค ว า ม ห ร อ บ ค ค ล ซ ง ร ะ บ ไ ว ใ น ค าคความหรอเอกสารอนเปนผรบไปยงทอนนอกจากภมล าเนาหรอส านกท าการงานของผนน จะตองเปนการสงของเจาพนกงานศาลและบคคลดงกลาวยอมรบโดยสมครใจ มฉะนนตองไปสงทภมล าเนาหรอส านกท าการงานของผรบ สวนการสงค าคความหรอเอกสารในศาล เปนกรณทผรบมาศาล และอาจมาตดตอร า ช ก า ร ใ นค ด อ น ก ไ ด ก ส า ม า ร ถ ส ง ค า ค ค ว า มห ร อ เ อ ก ส า ร ใ ห ผ ร บ ไ ด เ ล ย โ ด ย ไมจ าเปนตองใหผรบยอมรบโดยสมครใจ และไมตองรบจากศาลในขณะทศาลออกนงพจารณาคด

DPU

44

6. วธการสงโดยเจาพนกงานศาลเปนผสง การสงค าคความหรอเอกสารโดยเจาพนกงานศาลเปนผสงตองใหเปนไปไดมากทสดและถงตวผรบใหได กฎหมายจงไดก าหนดวธการสงไวหลายวธเพอทจะใหกระบวนพจารณาด าเนนไปไดอยางเปนธรรมตามมาตรา 76 ถงมาตรา 79 ซงอาจแบงออกไดเปน

1) สงโดยวธธรรมดา ท าไดหลายวธซงไมวาจะเปนการสงโดยวธใดกสามารถสงดวยวธนนไดเลยโดยไมตองไดรบค าสงจากศาลวาใหสงโดยวธนนได แบงออกเปน

(1) สงใหผรบโดยตรง การสงใหผรบโดยตรงเปนกรณทเจาพนกงานศาลน าค าคความหรอเอกสารไปทภมล าเนาหรอส านกท าการงานของผรบ ไดพบผรบและผรบยอมรบค าคความหรอเอกสารนน ถาไมยอมรบจะตองสงโดยวธวางหมายตามมาตรา 78 ตอไป จะสงใหผอนรบแทนตามมาตรา 76 ไมได เชน เจาพนกงานศาลพบผรบแลว แตผรบบอกใหบตรของผรบเปนผรบแทน เจาพนกงานศาลจะสงใหบตรของผรบโดยใหลงลายมอชอเปนผรบในรายงานการสงหมายไมได แมบตรของผรบจะมอายเกน 20 ปกตาม เปนตน

(2) สงแกผรบแทน ตองปฏบตตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 76 ซงบญญตวา “มาตรา 76 เมอเจาพนกงานศาลไมพบคความหรอบคคลทจะสงค าคความหรอเอกสาร ณ ภมล าเนาหรอส านกท าการงานของบคคลนนๆ ถาไดสงค าคความหรอเอกสารใหแกบคคลใดๆ ทม อ า ย เ ก น ย ส บ ป ซ ง อ ย ห ร อ ท า ง า น ใ น บ า น เ ร อ น ห ร อ ท ส า น ก ท า ก า ร ง า น ทปรากฏวาเปนของคความหรอบคคลนน หรอไดสงค าคความหรอเอกสารนนตามขอความในค าสงของศาล ใหถอวาเปนการเพยงพอทจะฟงวาไดมการสงค าคความ หรอเอกสารถกตองตามกฎหมายแลว ในกรณเชนวามาน การสงค าคความหรอเอกสารแกคความฝายใด หามมใหสงแกคความฝายปกปกษเปนผรบไวแทน” ตามบทบญญตดงกลาวเปนกรณทเจาพนกงานศาลน าค าคความหรอเอกสารไปสงทภมล าเนาหรอส านกท าการงานของผรบแลว แตไมพบตวผรบ ถามบคคลอายเกน 20 ป ซงอยหรอท างานในบานเรอนหรอทส านกท าการงานของผรบยนยอมรบค าคความหรอเอกสารนน กถอวาไดสงโดยถกตองตามกฎหมายแลว เพราะนาเชอไดวาผรบแทนจะมอบใหผรบตอไป ซงการสงใหผรบแทนดงกลาวไมตองไดรบอนญาตจากศาล แตหามมใหสงแกคความฝายปรปกษเปนผรบไวแทนคความ ส าหรบการสงตามขอความในค าสงของศาลนน ศาลจะระบวธการสงไวใหเหมาะสมกบผรบเปนรายกรณไป

DPU

45

3) วางหมาย ตองปฏบตตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 78 ซงบญญตวา

“มาตรา 78 ถาคความหรอบคคลทระบไวในค าคความหรอเอกสารปฏเสธไมยอมรบค าคความหรอเอกสารนนจากเจาพนกงานศาล โดยปราศจากเหตอนชอบดวยกฎหมาย เจาพนกงานนนชอบทจะขอใหพนกงานเจาหนาทฝายปกครองทมอ านาจหรอเจาพนกงานต ารวจไปดวยเพอเปนพ ย า น แ ล ะ ถ า ค ค ว า ม ห ร อ บ ค ค ล น น ย ง ค ง ป ฏ เ ส ธ ไ ม ย อ ม ร บ อ ย อ ก ก ใ ห ว า ง ค าคความหรอเอกสารไว ณ ทนน เมอไดท าดงนแลวใหถอวาการสงค าคความหรอเอกสารนนเปนการถกตองตามกฎหมาย” ตามบทบญญตดงกลาวเปนกรณทเจาพนกงานศาลน าค าคความหรอเอกสารไปสงโดยพ บ ผ ร บ แ ล ว แ ต ผ ร บ ไ ม ย อ ม ร บ โ ด ย ป ร า ศ จ า ก เ ห ต อ น ช อ บ ด ว ย ก ฎ ห ม า ย เจาพนกงานศาลตองสงโดยวธวางหมายตามทกฎหมายก าหนดไว โดยตองใหพนกงานเจาหนาทฝายปกครองทมอ านาจหรอเจาพนกงานต ารวจไปดวยเพอเปนพยาน เมอไดท าดงกลาวแลวถอวาเปนการถกตองตามกฎหมาย

2) สงโดยวธพเศษ เปนการสงโดยวธอนนอกเหนอจากวธธรรมดา ซงจะตองด าเนนการตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 79 ซงบญญตวา “มาตรา 79 ถาการสงค าคความหรอเอกสารนนไมสามารถจะท าไดดงทบญญตไวในมาตรากอน ศาลอาจสงใหสงโดยวธอนแทนได กลาวคอปดค าคความหรอเอกสารไวในทแลเหนไดง า ย ณ ภ ม ล า เ น าห ร อส า น ก ท า ก า ร ง าน ขอ ง ค ค ว า มห ร อบ ค ค ล ผ ม ช อ ร ะ บ ไ ว ใ น ค าคความหรอเอกสาร หรอมอบหมายค าคความหรอเอกสารไวแกเจาพนกงานฝายปกครองในทองถนหรอเจาพนกงานต ารวจแลวปดประกาศแสดงการทไดมอบหมายดงกลาวแลวนนไวดงกลาวมาขางตน หรอลงโฆษณาหรอท าวธอนใดตามทศาลเหนสมควร การสงค าคความหรอเอกสารโดยวธอนแทนนน ใหมผลใชไดตอเมอก าหนดเวลาสบหาวนหรอระยะเวลานานกวานนตามทศาลเหนสมควรก าหนดไวลวงพนไปแลวนบตงแตเวลาทค าคความหรอเอกสาร หรอประกาศแสดงการมอบหมายนนไดปดไว หรอการโฆษณาหรอวธอนใดตามทศาลสงนนไดท าหรอไดตงตนแลว” ตามบทบญญตดงกลาวเปนกรณทเจาพนกงานศาลไมสามารถสงค าคความหรอเอกสารดวยวธธรรมดาไดจงมทางแกใหสงโดยวธการพเศษซงท าไดหลายวธอาจแบงออกไดเปน

(1) ปดหมาย เปนการน าค าคความหรอเอกสารไปตดไวทภมล าเนาหรอส านกท าการงานของผรบ ซงตองกระท าใหมลกษณะแนนหนาไมหลดออกไปโดยงาย และไมจ าเปนตองมพยานร

DPU

46

เหนในการปดหมาย อยางไรกตาม การปดหมายตองไปสงทภมล าเนาหรอส านกท าการงานของผรบ ถาผรบไมไดอยทภมล าเนาหรอส านกท าการงานนนหรอยายไปแลวยอมปดหมาย ณ ทนนไมได

(2) มอบค าคความหรอเอกสาร วธการมอบค าคความหรอเอกสารมไดมการสงใหผรบ แตเจาพนกงานศาลจะน าค าคความหรอเอกสารไปมอบไวแกเจาพนกงานฝายปกครองในทองถนหรอเจาพนกงานต ารวจ แลวปดประกาศแสดงการทไดมอบหมายดงกลาวไว ผรบจะไปรบค าคความหรอเอกสารจากเจาพนกงานฝายปกครองในทองถนหรอเจาพนกงานต ารวจเอง ถาไมไปรบกถอวาเปนการสงโดยชอบแลว อยางไรกตามเจาพนกงานฝายปกครองหรอเจาพนกงานต ารวจอาจน าค าคความหรอเอกสารไปสงใหผรบกได

(3) โฆษณาทางหนงสอพมพ การโฆษณาทางหนงสอพมพเปนวธการสงแบบพเศษทมไดมการสงค าคความหรอเอกสารใหผรบ แตเจาพนกงานศาลจะน าขอความในค าคความหรอเอกสารไปลงหนงสอพมพ ซงอาจเปนหนงสอพมพสวนกลางหรอหนงสอพมพทองถนกได แตตองเปนหนงสอพมพทแพรหลาย

(4) ท าวธอนตามทศาลเหนสมควร วธการนทศาลใชอยเสมอคอการปดประกาศหนาศาล โดยเจาพนกงานศาลเปนผน าขอความในค าคความหรอเอกสารมาปดประกาศหนาศาล ก า รส ง โ ด ย ว ธ พ เ ศ ษ ต า ม ม า ต ร า 79 น ต า ม ป ก ต จ ะ เ ป น เ ร อ ง ท ม ก า ร ส ง ครงแรกตามวธธรรมดาแลว แตสงไมได จงมาขออนญาตสงเปนครงทสองโดยวธพเศษ ศาลจงมค าสงก าหนดวธพเศษใหสงอกครงหนง แตหากยงสามารถสงโดยวธธรรมดาได ศาลจะสงใหสงโดยวธพเศษไมได แตอยางไรกตาม ศาลอาจมค าสงใหสงโดยวธพเศษไวลวงหนาในการสงครงแรกกได ในการสงหมายโดยวธพเศษจะมผลใชไดตอเมอก าหนดระยะเวลา 15 วน หรอระยะเวลาทศาลก าหนดไวไดลวงพนไปแลวนบตงแตเวลาทค าคความหรอเอกสารหรอประกาศแสดงการมอบหมายนนไดปดไว หรอการโฆษณาหรอวธอนใดตามทศาลสงนนไดท าหรอไดตงตนแลว ก าหนดระยะเวลาดงกลาวเปนก าหนดระยะเวลาตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 23 ซงหากมพฤตการณพเศษศาลอาจสงยนก าหนดระยะเวลาได

3) สงทางไปรษณย ค าคความหรอเอกสารทสงโดยเจาพนกงานศาลเปนผสง เจาพนกงานศาลอาจสงทางไปรษณยไดตามประมวลวธพจารณาความแพง มาตรา 73 ทว ซงบญญตวา “มาตรา 73 ทว ค าคความหรอเอกสารทเจาพนกงานศาลเปนผสง ไมวาการสงนนจะเปนหนาทของศาลจดการสงเองหรอคความมหนาทจดการน าสงกตาม ศาลอาจสงใหสงโดยทางไปรษณยลงทะเบยนตอบรบ โดยใหคความฝายทมหนาทน าสงเปนผเสยคาธรรมเนยมไปรษณยากร

DPU

47

กรณเชนนใหถอวาค าคความหรอเอกสารทสงโดยเจาพนกงานไปรษณยมผลเสมอนเจาพนกงานศาลเปนผสง และใหน าบทบญญตมาตรา 74 มาตรา 76 และมาตรา 77 มาใชบงคบโดยอนโลม” ตามบทบญญตดงกลาวเปนการสงค าคความหรอเอกสารโดยเจาพนกงานศาลเปนผสง ไมวาจะเปนหนาทของศาลจดการสงเองหรอคความมหนาทจดการน าสงและศาลสงใหสงโดยทางไปรษณย ลงทะเบยนตอบรบ เจาพนกงานศาลจะน าค าคความหรอเอกสารไปสงทางไปรษณยธรรมดาไมได ซงถาเปนหนาทของคความจดการน าสงคความนนตองเปนผเสยคาธรรมเนยมไปรษณยากร ในการสงโดยทางไปรษณยลงทะเบยนตอบรบนตองมค าสงศาลใหสงเจาพนกงานศาลจะสงโดยพลการไมได นอกจากนการสงวธนมใชการสงโดยวธพเศษตามมาตรา 79 จงมผลทนท ไมตองรอก าหนดเวลา 15 วนไดลวงพนไปแลวนบแตวนสง

3.2.1.2 คความสงเอง กรณนไมใชกบการสงค าคความ คงใชกบการสงเอกสารบางอยางอนไดแก

1. หมายเรยกพยานตามมาตรา 70 (1) การสงหมายเรยกพยานใหแกพยานตามทมาตรา 70 (1) ใหคความสงหมายเรยกไดเองนนเนองจากคความทขอหมายเรยกพยานของตนยอมมความสมพนธกบพยานในระดบหนงอยแลวทจะชวยใหพยานยอมรบหมายเรยกแตโดยด เวนแตศาลจะสงเปนอยางอน หรอพยานปฏเสธไมยอมรบหมายจงจะใหเจาพนกงานศาลเปนผสง การสงหมายเรยกพยานเองท าโดยคความไปรบหมายเรยกพยานทศาลออกใหแลวจากพนกงานเจาหนาทของศาลไปสงเอง

2. ส าเนาค าแถลงการณหรอส าเนาพยานเอกสารตามตรา 72 วรรคสาม (1) นอกจากหมายเรยกพยานแลวคความอาจสงส าเนาค าแถลงการณหรอส าเนาพยานเอกสารไดเองตามมาตรา 72 วรรคสาม (1) โดยคความฝายทสงตองสงส าเนาใหคความอกฝายหนงหรอคความอนๆ หรอบคคลทเกยวของรบโดยตรง แลวสงใบรบตอศาลพรอมกบตนฉบบเอกสารนนๆ ใบรบดงกลาวอาจท าโดยวธลงไวในตนฉบบวาไดรบส าเนาแลวและลงลายมอชอผรบกบวนเดอนปทไดรบกได

3.2.1.3 การลงลายมอชอรบรในศาลแทนการสง กรณนไดแก ค าสง ค าบงคบของศาล ค าสงก าหนดวนนงพจารณาหรอสบพยาน

หรอค าสงใหเลอนคดตามมาตรา 70 (2) ถาคความหรอบคคลทเกยวของอยในศาลในเวลาทมค าสง ศาลจะใหผนนลงลายมอชอรบไวกได และถอวาไดมการสงโดยชอบดวยกฎหมายแลว ไมตองสงใหอก

DPU

48

3.2.1.4 การรบไปโดยทางเจาพนกงานศาล กรณนไดแกค าใหการตามมาตรา 71 วรรคหนง โดยฝายทใหการตองน าตนฉบบไปยน

ไวตอศาลพรอมดวยส าเนาค าใหการ โจทกหรอคความอนๆ จะไปรบจากเจาพนกงานศาลเอง ไมตองมการสงเพราะเปนหนาทของผรบตองมาตดตามวาจ าเลยยนค าใหการภายในก าหนดหรอไม 3.2.2 ขอพจารณาเกยวกบการสงค าคความและเอกสารตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง ตามหลกกฎหมายเกยวกบการสงค าคความหรอเอกสารแกคความหรอบคคลภายนอกดงกลาวมาขางตนจะเหนไดวา ในการเรมตงตนคดเมอมคความฝายหนงน าคดมาสกระบวนการพจารณาคดของศาลเพอใหการทงหลายบงคบเปนไปตามสญญาหรอการเรยกรองใหกระท าการอยางใดอยางหนงตามทไดตกลงไวในสญญา การเรยกรองใหช าระคาสนไหมทดแทน เปนตน ลวนจะตองมการน าค าฟองพรอมดวยส าเนาในจ านวนทเพยงพอมายนตอศาลเพอด าเนนการจดสงใหแกบคคลหรอนตบคคลใดทถกฟองรองในคดนนๆ เพอใหฝายทตกเปนจ าเลยหรอผถกกลาวหาทราบขอพพาทอนเปนมลเหตทมาแหงการโตแยงสทธซงโจทกน าคดมาฟองรอง ซงในทางปฏบตโดยปกตแลวนอกจากโจทกจะตองจดเตรยมเอกสารอนเปนส าเนาค าฟอง ค ารอง เอกสารทายฟองและบญชระบพยานทตองน าสงแกจ าเลยแลว โจทกยงมภาระหนาททจะตองแถลงทอยอนเปนภมล าเนาของจ าเลยในค าฟองและแถลงขอสงหมายเรยกและส าเนาค าฟองใหแกจ าเลยรวมถงการช าระคาธรรมเนยมในการน าสงเอกสารทงปวงแกศาลเพอใหเจาหนาทศาลเปนผจดการน าสง อยางไรกตาม แมกฎหมายจะไดก าหนดหลกเกณฑ วธการและขนตอนไวอยางชดเจนแลวกตาม แตในทางปฏบตมกจะปรากฏขอขดของดวยเหตนานาประการท าใหไมอาจด าเนนกระบวนการตางๆ ไดอยางราบรน ซงสงผลกระทบทงในเรองปรมาณเอกสารทเพมจ านวนขนอนเนองมาจากความจ าเปนตองรายงานเหตขดของตางๆ ทเกดขนและการพจารณาท าค าสงของศาล ความลาชาของคด ระยะเวลาและคาใชจายทสญเสยไป ซงในสวนของการสงค าคความหรอเอกสารนนมกจะพบปญหาอปสรรคตางๆ ดงตวอยางเชน การน าสงยงภมล าเนาของจ าเลย ในการยนฟองตอศาลซงโจทกจ าเปนตองระบโดยชดแจงถงภมล าเนาของคความอกฝายหนงเพอประโยชนในการแจง น าสงเอกสาร หรอการตดตามตว โดยมากโจทกจะระบตามเอกสารหลกฐานของทางราชการตามทปรากฏ อยางไรกด แมจะปรากฏตามหลกฐานทางทะเบยนของหนวยราชการ เชน ตามฐานขอมลของส านกบรหารงานทะเบยน กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทยวาจ าเลยมภมล าเนาปรากฏอยทใดกตาม แตกมไดแสดงหรอระบไดโดยแนชดวาการด ารงชวตตามปกตประจ าวนของจ าเลยจะอยตามภมล าเนาดงกลาวจรง เนองจากอาจเปนกรณทจ าเลยมภมล าเนาปรากฏตามหลกฐานทะเบยนดงค าฟองโจทกแตแทจรงจ าเลยอาจประกอบอาชพทมความ

DPU

49

จ าเปนตองเดนไปไปยงตางจงหวดเปนประจ า อาจไปประกอบธรกจในสถานทอนหรอแมกระทงการเดนทางไปประกอบอาชพหรอศกษาตอในตางประเทศซงจ าเลยอาจไมไดเดนทางกลบมายงภมล าเนาของตนเองเปนเวลานานกเปนเรองทเกดขนไดเสมอ ในบางครงภมล าเนาของจ าเลยตามทปรากฏในทะเบยนของทางราชการกอาจเปนบานเชาทกรรมสทธในทดนพรอมสงปลกสรางดงกลาวมใชของจ าเลย เชน ทดนทเชาของวด เปนตน หรออาจจะเปนกรณทบานพกอาศยของจ าเลยอาจถกรอถอน ไฟไหม ไปแลวกอนโจทกน าคดมาฟองแตจ าเลยยงมไดยายส ามะโนครวหรอขอมลทะเบยนราษฎรออกไปยงทอน เหตปจจยตางๆ เหลานลวนแตสงผลกระทบกบการด าเนนการเพอสงค าคความใหส าเรจตามค าสงศาลทงสน หากค าคความหรอเอกสารนนไมสามารถน าสงไดกระบวนการตางๆ กจะยอนกลบไปโดยตองมการรายงานใหศาลทราบและน าสงค าคความหรอเอกสารนนอกครงหนงหรอน าสงโดยวธตามค าสงศาล หรอในบางครงแมจะสงค าคความหรอเอกสารใหแกผทเกยวของไดตามค าสงศาล แตบคคลเหลานนอาจมไดอยในทนนดงทไดกลาวมาตามเหตตางๆ ขางตน ในบางกรณบคคลผรบค าคความหรอเอกสารเหลานนอาจมไดรบเอกสารเหลานน หรอไมทราบถงความคบหนาทางคด หรออาจมไดทราบเสยดวยซ าวาตนเองถกด าเนนคด นอกจากน การทโจทกน าสงหมายเรยกและส าเนาค าฟองไปสงทภมล าเนาของจ าเลยดงกลาวหากเปนกรณท เปนวธการสงโดยวธธรรมดาเมอไมมผ รบหมายศาลโดยชอบแลว หมายเรยกและส าเนาค าฟองดงกลาวกจะถกตกลบไปยงศาลทไดออกหมายเรยกดงกลาว ซงทางปฏบตแลวเมอปรากฏตามรายงานการเดนหมายวาไมมผรบหมายโดยชอบแลว ศาลกจะมค าสงใหปดหมายยงภมล าเนาของจ าเลยตามทปรากฏในทะเบยนราษฎร หรอหากเปนกรณทบานอนเปนภมล าเนาของจ าเลยตามทปรากฏในทะเบยนบานนนไดถกรอถอนไปกอนแลว หรอถกไฟไหมจนหมดไมสามารถใชอยอาศยไดอกตอไป การสงหมายเรยกและส าเนาค าฟองกไมอาจปดหมายทภมล าเนาของจ าเลยไดอกและจะมรายงานการเดนหมายระบถงเหตดงกลาววาเปนเหตทไมสามารถปดไดตามค าสง ซงกรณดงกลาวในทางปฏบตเมอโจทกมค าขอสงหมายเรยกและส าเนาค าฟองโดยการประกาศหนงสอพมพทองถนใหจ าเลยทราบแทนการสงโดยวธธรรมดา หนงสอพมพทองถนหากไมใชหนงสอพมพทมชอเสยงเปนทแพรหลายของประชาชนแลวยอมจะมบคคลเพยงสวนนอยเทานนทจะซอหามาเพออานในแตละวน ดงนนจงเปนการยากทอาจจะรบฟงไดวาการสงหมายเรยกและส าเนาค าฟองจะสามารถยนยนหรอรบรองไดวาผทเปนคความในคดนนจะไดหมายเรยกและส าเนาค าฟองดงเจตนารมณของกฎหมายจรง นอกจากปญหาในทางปฏบตอนเปนอปสรรคตอการด าเนนคดแลว กระบวนการขนตอนตางๆ ทกฎหมายก าหนดยงมงเนนทการจดท าโดยเอกสารกระดาษเปนหลก ตงแตการยนค าฟองซงจะตองมการจดท าส าเนาเอกสารส าหรบศาลและคความทกฝาย การด าเนนการน าสงซงจะตองน า

DPU

50

เอกสารไปใหแกคความทเกยวของ การจายคาธรรมเนยมการน าสงกยงตองมการจดท าใบเสรจและรายงานตอศาลในรปของเอกสารกระดาษทงสน ซงประเดนนจะไดกลาวถงในหวขอการจดเกบเอกสารตอไป 3.3 การตรวจส านวนคด

ในกระบวนพจารณาในศาลอนเกยวกบคดเอกสารตางๆ ทท าขนไมวาจะโดยศาล คความ เจาพนกงานศาลหรอบคคลภายนอกกตามตองน ามารวมกนประกอบไวเปนส านวนความเพอใชในการพจารณาชขาดตดสนคดและการบงคบคด อนจะเปนหลกฐานทแสดงไดวามการด า เนนกระบวนพจารณาไปอยางไร และยงใชในการบรหารงานคดใหด าเนนไปไดอยางมประสทธภาพ ดงนนส านวนความจงมความส าคญเปนอยางมาก ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงจงไดก าหนดหลกเกณฑการปฏบตในเรองนไวดวยซงมการก าหนดหลกเกณฑตงแตภาษาทใชในกระบวนพจารณา รายงานกระบวนพจารณา สารบบความของศาล ส านวนความสญหายหรอ บบสลาย ไปจนถงการตรวจส านวนและคดส าเนาเอกสาร ซงจะไดกลาวถงสวนส าคญและมความเกยวของกบการตรวจส านวนคด ดงน

3.3.1 สารบบความของศาล30 ในการด าเนนกระบวนพจารณาของศาลตองมการท าหลกฐานไวนอกเหนอจาก

พยานหลกฐานทคความเสนอตอศาลเพอทจะใชในการตรวจส านวนท าค าพพากษาหรอค าสงของศาลชนตน ศาลอทธรณและศาลฎกา รวมเปนส านวนความขนและมสารบบตางๆ เปนทะเบยนคดไวส าหรบลงทะเบยนเพอใหตรวจดได ทงตองมการท าส าเนาเอกสารบางอยางตางหากเกบรกษาไวในทปลอดภยดวยตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 5131 ซงก าหนดเรองทศาล

30 ไพโรจน วายภาพ. (ตลาคม 2552). ค ำอธบำยกฎหมำยวธพจำรณำควำมแพง ภำค 1 บททวไป

(พมพครงท 2). หนา 237-242. 31 มาตรา 51 แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง บญญตวา “ใหเปนหนาทของศาลทจะปฏบตดงน (1) ลงทะเบยนคดในสารบบความของศาลตามล าดบทรบไว กลาวคอ ตามวนและเวลาทยนหรอเสนอ

ค าฟองเพอเรมคดตอศาล ตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายน (2) ลงทะเบยนค าพพากษา หรอค าสงชขาดทงหมดของศาลในสารบบค าพพากษา (3) รวบรวมรายงานและเอกสารทสงตอศาลหรอศาลท าขน กบค าสงและค าพพากษาของศาล ไวใน

ส านวนความเรองนน แลวเกบรกษาไวในทปลอดภย (4) คดส าเนาพพากษา ค าสงชขาดคด แลวเกบรกษาไวเรยงตามล าดบและในทปลอดภย (5) เกบรกษาสารบบและสมดของศาล เชน สารบบความ และสารบบค าพพากษาไวในทปลอดภย.”

DPU

51

ตองปฏบตไว 3 เรอง ไดแก การลงทะเบยนคด การท าส านวนความ และการเกบรกษา ซงจะไดกลาวถงสวนทเกยวของกบกระบวนการตรวจส านวนดงน

1. การลงทะเบยนคด การลงทะเบยนคดเปนกรณทศาลตองปฏบตตามมาตรา 51 (1) (2) โดยตองลงในสารบบ

ทเปนทะเบยนของศาลซงแบงออกเปน 1) การลงทะเบยนคดซงตองลงในสารบบความเพอเปนหลกฐานแสดงวามคดขนส

ศาล สารบบความนเรยกกนวา “สารบบรบฟองหรอบญชรบฟอง” วธลงทะเบยนคดในสารบบความตองลงตามล าดบทรบไว โดยถอตามวนและเวลาทยนหรอเสนอค าฟองเพอเรมคดตอศาล สารบบความดงกลาวแยกกนเปนแตละป แมศาลชนตนจะมค าสงไมรบฟองคดไดกตองลงทะเบยนคดนนไวในสารบบความเชนกน ในศาล อทธรณ ห รอศ าลฎ ก า ก ม ก า รลงทะ เบ ยนคด ใ นสา รบบความของ ศาลอทธรณหรอศาลฎกาตามล าดบของวนและเวลาทศาลอทธรณหรอศาลฎกาไดรบส านวนจากศาลชนตน กรณททงโจทกและจ าเลยตางยนอทธรณหรอฎกา หรอมคความหลายคนตางยนอทธรณหรอฎกาจะลงทะเบยนคดเพยงล าดบเดยว เมอมการลงทะเบยนคดในสารบบบความเปนไปตามล าดบดงกลาวกจะไดเลขคดทศาลไดรบคดไวเปนหมายเลขด าของปนนๆ เปนหมายเลขประจ าคด ศาลอทธรณหรอศาลฎกากมหมายเลขคดด าของศาลอทธรณหรอศาลฎกาเชนกน มใชถอตามศาลชนตน คดหมายเลขด าจงเปนล าดบเลขคดทอยระหวางการพจารณาของศาลนนๆ และศาลจะตองด าเนนคดไปตามล าดบหมายเลขคดในสารบบความซงเปนหมายเลขคดด า เวนแตศาลจะก าหนดเปนอยางอนเมอมเหตผลพเศษตามมาตรา 17 ทบญญตวา “คดทไดยนฟองไวตอศาลนน ใหศาลด าเนนการไปตามล าดบเลขหมายส านวนในสารบบความ เวนแตศาลจะก าหนดเปนอยางอนเมอมเหตผลพเศษ” เนองจากแตละศาลมคดขนสศาลเปนจ านวนมากและแตละคดตองใชเวลาพจารณามากนอยตางกน 2) การลงทะเบยนค าพพากษาหรอค าสงชขาดคดซงตองลงในสารบบค าพพากษาเพอเปนหลกฐานแสดงวาคดนนไดเสรจไปจากศาลโดยศาลมค าพพากษาหรอค าสงชขาดคดรวมทงค าสงจ าหนายคดจากสารบบความแลว สารบบค าพพากษานเรยกกนวา “สารบบตดสน” วธการลงทะเบยนค าพพากษาหรอค าสงในสารบบค าพพากษาจะตองลงตามล าดบทศาลมค าพพากษาหรอค าสง โดยถอตามวนและเวลาทศาลอนค าพพากษาหรอค าสงนนซงสารบบค าพพากษาดงกลาวแยกกนเปนรายป ในศาลอทธรณหรอศาลฎกากมการลงทะเบยนค าพพากษาหรอค าสงชขาดคดในสารบบค าพพากษาของศาลอทธรณหรอฎกาตามล าดบของวนและเวลาทศาลอทธรณหรอศาลฎกาออกค า

DPU

52

พพากษาห รอค าส ง ม ใช ต ามล าดบของว นท และ เวลาท ศ าลช นตน อ านค าพพ ากษา ศาลอทธรณหรอศาลฎกาทสงไปใหศาลชนตนอานแทนใหคความฟงในภายหลง เพราะค าพพากษาศาลอทธรณหรอศาลฎกาไดลงล าดบเลขคดและลงสารบบความตดสนของศาลอทธรณและศาลฎกาไวกอนแลว เมอมการลงทะเบยนค าพพากษาหรอค าสงดงกลาวกจะไดล าดบเลขคดทศาลม ค าพพากษาหรอค าสงเปนหมายเลขคดแดงอกนอกเหนอจากหมายเลขคดด า แตหมายเลขคดด ากบหมายเลขคดแดงยอมมใชหมายเลขเดยวกนและอาจเปนคนละปกนกได เพราะคดทศาลรบไวพจารณามไดเสรจไปตามล าดบนน ซงในศาลอทธรณหรอศาลฎกากมหมายเลขคดแดงของ ศาลอทธรณหรอศาลฎกาเชนกน มไดถอตามศาลชนตน แตหมายเลขคดแดงของศาลฎกาทปรากฏอยในค าพพากษาศาลฎกาจะไมระบวาเปน “หมายเลขคดแดง” คงปรากฏแตหมายเลขคดแดงและ ป พ.ศ. เทานน และไมมหมายเลขคดด าปรากฏอยดวย ในคดท ม ค ความรวมหลายคน ถ ามการถอนฟองหรอโจทกบางคนท งฟอง ศาลชนตนจะมค าสงจ าหนายคดจากสารบบความส าหรบโจทกบางคนหรอจ าเลยบางคนเทานน ท าใหคดเสรจเพยงบางสวน และพจารณาคดของคความคนอนตอไป จงยงไมไดออกหมายเลขคดแดงจนกวาจะมค าพพากษา และในคดทโจทกจ าเลยยนอทธรณหรอฎกา หรอคความหลายคนยนอทธรณหรอฎกา ถาบางคนถอนอทธรณหรอถอนฎกา หรอบางคนทงอทธรณหรอทงฎกา ศาลอทธรณหรอศาลฎกาจะมค าสงจ าหนายคดเฉพาะของคความคนนน ท าใหคดเสรจเพยงบางสวนและตองพจารณาคดของคความคนอนตอไป ศาลอทธรณหรอศาลฎกาจงยงไมไดออกหมายเลข คดแดงจนกวาจะมค าพพากษา ดงนนคดทมแตหมายเลขคดด าจ ง เปนคดทอย ระหวางการพจารณาของศาล ยงไมเสรจไปจากศาลโดยศาลมค าพพากษาหรอค าสงชขาดคด รวมทงค าสงจ าหนายคดจากสารบบความ ถามหมายเลขคดแดงแลวแสดงวาคดไดเสรจไปจากศาลดวยเหตดงกลาวแลว

2. การท าส านวนความ ศาลมหนาทท าส านวนความของศาลแยกเปนแตละคด โดยส านวนความ ประกอบดวย

1) รายงานทศาลท าขน เปนรายงานกระบวนพจารณาทศาลจดตาม มาตรา 4832

32 มาตรา 48 แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง บญญตวา “ในคดทกเรองใหเปนหนาทของศาลตองจดแจงรายงานการนงพจารณาหรอกระบวนพจารณาอนๆ

ของศาลไวทกครง รายงานนนตองมรายการตอไปน (1) เลขคด

DPU

53

2) เอกสารทสงตอศาลหรอศาลท าขน ส าหรบเอกสารทสงตอศาลอาจเปนเอกสารทคความหรอบคคลทเกยวของสงตอศาลกได ไมวาจะเปนค าคความ ค ารอง ค าขอ ค าแถลง หรอ ค าคดคาน หรอเปนเอกสารทเปนพยานหลกฐานทคความสงตอศาลกได สวนเอกสารทศาลท าขนอาจเปนกรณทผพพากษาหรอเจาพนกงานศาลเปนผท าขนกได ในสวนทผพพากษาท าขน เชน บนทกค าเบกความของพยานทศาลจดไวหรอค าสงของศาล เปนตน สวนทเจาพนกงานศาลเปนผท า เชน รายงานการสงหมายของเจาพนกงานศาล เปนตน 3) ค าสงและค าพพากษาของศาล เปนค าสงและค าพพากษาชขาดคดทท าเปนหนงสอเตมรปแบบ ถาเปนกรณทศาลมค าสงหรอค าพพากษาดวยวาจาไดศาลตองบนทกไวในรายงานกระบวนพจารณาซงเปนรายงานทศาลท าขนตามขอ (2.1) นนเอง รายงาน เอกสาร ค าสง และค าพพากษาทประกอบเปนส านวนความตองรวบรวมตงเปนส านวนคดขนไวดวยกน เรยงล าดบเอกสารทเขาส านวนตงแตตนตามวนเวลาทท าเอกสารหรอทศาลสงใหรวมไวในส านวนความโดยมปกส านวนดวย

3.3.2 การตรวจส านวนและคดส าเนาเอกสารของคความ33 นอกจากการจดท าสารบบความของศาลแลว ในการด าเนนกระบวนพจารณายงมกรณท

คความอาจจะรองขอตอศาลเพอตรวจหรอคดถายส านวนซงอยในระหวางการตรวจพจารณาของศาลได ซงการตรวจส านวนหรอคดส าเนาเอกสารในส านวนจะท าไดกตอเมอไดปฏบตตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 54 ซงบญญตวา

“คความกด ห รอพยานในสวนท เก ยวกบค าใหการของตนในคดนนกด หรอบคคลภายนอกผมสวนไดเสยโดยชอบหรอมเหตผลอนสมควรกด อาจรองขออนญาตตอศาลไมวาเวลาใดในระหวางหรอภายหลงการพจารณาเพอตรวจเอกสารทงหมดหรอแตบางฉบบในส านวนเรองนน หรอขอคดส าเนาหรอขอใหจาศาลคดส าเนาและรบรอง แตทงน

(2) ชอคความ (3) สถานท วน และเวลาทศาลนงพจารณาหรอด าเนนกระบวนพจารณา (4) ขอความโดยยอเกยวดวยเรองทกระท าและรายการขอส าคญอนๆ (5) ลายมอชอผพพากษา เมอมกฎหมายบญญตไวหรอเมอศาลเหนเปนการจ าเปนกใหศาลจดบนทก (โดยจดรวมไวในรายงาน

พสดารหรออกสวนหนงตางหาก) ซงค าแถลงหรอค าคดคานในขอส าคญ ขอตกลง ค าชขาด ค าสง หรอการอนๆ หรอกระบวนพจารณาท าดวยวาจา ตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายน.”

33 ไพโรจน วายภาพ. อางแลว. หนา 243-246.

DPU

54

(1) หามมใหอนญาตเชนวานนแกบคคลอนนอกจากคความหรอพยานในคดทพจารณาโดยไมเปดเผย หรอในคดทศาลไดมค าสงหามการตรวจหรอคดส าเนาเอกสารในส านวนทงหมดหรอบางฉบบ เพอรกษาความสงบเรยบรอยหรอผลประโยชนทวไปของประชาชน แมผขอจะเปนคความหรอพยานกหามมใหอนญาตดจกน แตทงนไมตดสทธของคความในการทจะตรวจหรอคดส าเนาค าพพากษาหรอค าสงในคดนน หรอในการทจะขอส าเนาอนรบรองถกตอง

(2) หามมใหอนญาตใหคความคดถอยค าพยานฝายตนจนกวาจะไดสบพยานฝายตนเสรจสนแลว เวนแตจะมพฤตการณพเศษทจะใหอนญาต

เมอไดใหอนญาตแลว การตรวจหรอการคดส าเนานน ใหผขอหรอบคคลซ งไดรบการแตงตงจากผขอโดยชอบเปนผคดตามเวลาและเงอนไขซงจาศาลจะไดก าหนดใหเพอความสะดวกของศาลหรอเพอความปลอดภยของเอกสารนน

หามมใหคดส าเนาค าพพากษาหรอค าสงกอนทไดอานค าพพากษาหรอค าสงนนและกอนทไดลงทะเบยนในสารบบค าพพากษา

ในกรณทศาลไดท าค าอธบายเพมเตมกลดไวกบรายงานแหงค าสงหรอค าพพากษาซงกระท าดวยวาจาตามบทบญญตมาตรา 141 ค าอธบายเพมเตมเชนวานนคความจะขอตรวจหรอขอคดส าเนา หรอขอส าเนาเสมอนเปนสวนหนงแหงค าสงหรอค าพพากษากได

ส าเนาทรบรองนน ใหจาศาลเปนผ รบรองโดยเรยกคาธรรมเนยมตามทก าหนดไวในอตราทายประมวลกฎหมายน ในกรณทผขอตรวจเอกสารหรอขอคดส าเนาดวยตนเองไมตองเรยกเกบคาธรรมเนยม”

ตามบทบญญตดงกลาวเปนเรองการขอตรวจเอกสารในส านวนความหรอขอคดส าเนาหรอขอใหจาศาลคดส าเนาและรบรองความถกตองในระหวางพจารณา ซงรวมตลอดไปถงหลงจากศาลมค าพพากษาแลวดวย ส าเนาค าพพากษาหรอค าสงจงเปนเอกสารในส านวนความทขอตรวจหรอคดส าเนาได

1. ผมสทธขอตรวจหรอคดส าเนาเอกสาร ไดแก 1) คความ 2) พยานในสวนทเกยวกบค าใหการของตนในคดนน 3) บคคลภายนอกผมสวนไดเสยโดยชอบ 4) บคคลภายนอกทมเหตผลอนสมควร

2. ขอจ ากดในการอนญาตใหตรวจหรอคดส าเนาเอกสาร เมอมการยนค าขออนญาตตรวจหรอคดส าเนาเอกสารในส านวนมใชวาศาลจะอนญาตทกกรณ เนองจากประมวลกฎหมาย วธพจารณาความแพง มาตรา 54 บญญตขอหามมใหอนญาตในกรณดงตอไปน

DPU

55

1) ในกรณทมการพจารณาโดยไมเปดเผย ศาลจะอนญาตใหตรวจหรอคดส าเนาเอกสารไดเฉพาะผขอทเปนคความหรอพยาน ฃจะอนญาตใหบคคลอนตรวจหรอคดส าเนาเอกสารไมได แตหากเอกสารนนเปนค าพพากษาหรอค าสงในคดดงกลาว ศาลสามารถอนญาตใหคความตรวจหรอคดส าเนาหรอใหส าเนาอนรบรองถกตองตามทขอได

2) ในกรณทศาลมค าสงหามการตรวจหรอคดส าเนาเอกสารในส านวนเพอรกษาความสงบเรยบรอยหรอผลประโยชนทวไปของประชาชน ศาลจะอนญาตใหตรวจหรอคดส าเนาเอกสารไมได แมผขอจะเปนคความหรอพยานกตาม แตถาเอกสารนนเปนค าพพากษาหรอค าสงในคดดงกลาว ศาลอนญาตใหคความตรวจหรอคดส าเนาหรอใหส าเนาอนรบรองถกตองตามทขอได

3) ในกรณทเปนถอยค าพยาน ศาลจะอนญาตใหคความคดถอยค าพยานฝายตนไมไดจนกวาจะไดสบพยานฝายตนเสรจสนแลว เวนแตมพฤตการณพเศษจงจะอนญาตได

4) ค าพพากษาหรอค าสง ศาลจะอนญาตใหคดส าเนาค าพพากษาหรอค าสงกอนทไดอานค าพพากษาหรอค าสงนนและกอนทไดลงทะเบยนในสารบบค าพพากษาไมได

3. วธการตรวจหรอคดส าเนาเอกสาร เมอศาลอนญาตใหตรวจหรอคดส าเนาเอกสารแลว การตรวจหรอคดส าเนาดงกลาวท าไดโดยผขอหรอบคคลซงไดรบแตงตงจากผขอเปนผคดตามเวลาและเงอนไขทจาศาลหรอผอ านวยการซงเปนหวหนาส านกงานของศาลแตละศาลในปจจบนก าหนด เพอความสะดวกของศาลหรอเพอความปลอดภยของเอกสารนน

4. การรบรองส าเนาเอกสาร ในการคดส าเนาเอกสารถาผขอตองการใหมการรบรองส าเนาเอกสารทคดนนดวยจะตองขอใหจาศาลหรอผอ านวยการของศาลเปนผคดส าเนาและรบรองส าเนาเอกสารนนให โดยตองเสยคาธรรมเนยมศาลเปนคารบรองตามตาราง 2 ทายประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง ซงแกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง (ฉบบท 24) พ.ศ. 2551 มาตรา 18 ตามมาตรา 54 วรรคทาย

3.3.3 ขอพจารณาเกยวกบกระบวนการตรวจส านวนคด ในระหวางการด าเนนกระบวนพจารณาของศาลไมวาจะเปนในชนภายหลงทรบฟอง

แลว การออกหมายเรยกพยานบคคล พยานเอกสาร การส าเนาเอกสารใหแกคความอกฝายหนง การขยายระยะเวลาในการกระท าการใดๆ ตามค าสงของศาล การวางเงนคาน าสงเอกสาร คาฤชาธรรมเนยมตางๆ การออกค าบงคบ การออกหมายบงคบคด การยดทรพยของลกหน กระบวนการทงหลายดงไดกลาวมาน เปนแตเพยงบางสวนของกระบวนพจารณาในศาลทงหมดซง ในกระบวนการแตละขนตอนจ าเปนตองใชระยะเวลามากพอสมควร สวนหนงกเนองมาจากระบบการคดกรองและการตรวจส านวนคด ซงในการยนค าคความหรอเอกสารใดๆ ทเกยวของทกครงกจะตองมการน าเขาสสารบบและการจดท าส านวนคดดงทไดกลาวมาขางตน ซงในการจดท าส านวน

DPU

56

คดแตละส านวนตองมการจดท าสารบบและรวบรวมบรรดาสรรพเอกสารตางๆ เขาไวในส านวน ซงผตรวจส านวนคดจ าเปนตองตรวจสอบรายละเอยดเอกสารทกแผนเพอความครบถวนถกตองกอนทส านวนคดนนจะถกน าสงไปยงผพพากษาผรบผดชอบคดนนๆ แตทวาในการด าเนนกระบวนพจารณาจะมการเอกสารเพมเตมเขามาอยเสมอ ไมวาส านวนคดนนจะยงอยในหองเกบส านวน หรอถกน าสงไปยงผพพากษาเจาของส านวนแลวกตาม

หากพจารณาถงระบบการท างานของศาลโดยเฉพาะอยางยงในศาลชนตนซงจะมการสบเปลยนหมนเวยนเปนประจ าแลวกจะเหนไดวา ในการด าเนนกระบวนพจารณาคดเรองหนงๆ นนใชเวลานานกวาจะมการนดความ การสบพยาน ตลอดจนการท าค าพพากษา ซงองคคณะทพจารณาคดนนอาจถกสบเปลยนโยกยายไปตามวาระ ดงนน ส านวนคดหนงๆ ผพพากษาทรบ ค าฟองไวพจารณาตงแตตน ผพพากษาทเปนองคคณะในการนงพจารณา หรอผพพากษาทเปนองคคณะในการท าค าพพากษา อาจมใชผพพากษาคนเดยวกนทงหมด หรอในกรณศาลทมการบรหารจดการภายในทเรยกวา “เวรสง” โดยมผพพากษาทเปนเวรอยประจ าปฏบตหนาทในแตละวนเพอรอสงรบฟองหรอสงค ารองตางๆ ซงสามารถมค าสงไปไดในทนททมค ารองยนเขามา กรณนแมคความจะสามารถทราบค าสงไดภายในวนนน แตเนองจากผพพากษาผท าค าสงมไดเปนเจาของส านวนหรอเปนผพพากษาทไดนงพจารณาคดนนๆ มากอนยอมท าใหไมทราบรายละเอยดของคดอยางครบถวน

นอกจากน ในฝงของคความเองกจ าเปนตองคอยตดตามความเคลอนไหวของส านวนคดนนๆ อยเสมอเนองจากอาจมการยนเอกสาร มค าสง หรอมเอกสารใดๆ เพมเตมเขามาในส านวนคดไดอยตลอดเวลา คความแตละฝายจงจ าเปนตองขอเขามาตรวจสอบหรอคดส าเนาเอกสารในส านวนคดนน ซงในการด าเนนกระบวนพจารณาในศาลไมวาคความนนจะอยในสถานะเปนโจทก จ าเลย หรอผรองสอดกตาม การจะด าเนนการอยางใดๆ ในศาลอนเปนการกระท าในการด าเนนกระบวนพจารณาจะมทนายความเปนผเขามาท าหนาทวาตาง แกตางหรอด าเนนกระบวนพจารณาอยางใดใหเสมอ การวาจางแตงตงทนายความนนจะมคาใชจายไมวาจะเปนการเดนทางมาศาลเพอปฏบตหนาทโดยอาจค านวณเปนจ านวนนด (ครง) ททนายมาศาลด าเนนการตางๆ ให ซงตวคความเองอาจจะเขามาตรวจสอบค าสงหรอขอเขามาคดเอกสารเองไมไดเพราะไมมความรในเรองกฎหมายและ ไมทราบขนตอนในการด าเนนกระบวนพจารณาของศาล แตจะมทนายความเปนผด าเนนการแทนใหเสยทงสน ดงนน การสงค าคความ ค ารอง ค าแถลง ทคความตองการยนตอศาลจงตองมการน าเอกสารดงกลาวมายนตอศาลเพอใหศาลลงตราประทบรบรวมไวอยในส านวนความ แมเปนเพยงการยนค ารองขอวางเงนคาธรรมเนยมใหครบถวนตามทศาลมค าสง การขอขยายระยะเวลายนอทธรณ การยนค าแถลงยนยนภมล าเนาของคความอกฝายหนงเพอใหศาลมค าสงสงหมายเรยกและ

DPU

57

ส าเนาค าฟองโดยการปดหมาย คความฝายนนหรอทนายความกจ าตองเดนทางมาศาลหรออาจม การมอบฉนทะใหเสมยนทนายความเดนทางมาศาลเพอยนค ารองดงกลาวท าใหเสยเวลาและคาใชจายแกคความฝายนน อกทงเมอยนค ารองขอคดถายส านวนคดตอเจาหนาทศาลแลวสวนใหญกไมสามารถทจะรอรบเอกสารทขอคดถายนนไดทนท โดยเจาหนาทศาลจะก าหนดวนใหมารบเอกสารทขอคดถายนนอกครงหนง หรออาจจะใหคความตองคอยตดตามสอบถามกบเจาหนาทวาจะขอรบเอกสารทขอคดถายไดเมอใด เพราะเจาหนาทศาลกตองใชเวลาในการตามหาส านวนคดนนวาไปอยทใด จะขอมาคดถายไดหรอไม ซงบางครงอาจจะอยทผพพากษาเจาของส านวนโดย ผพพากษาเจาของส านวนเองกอาจมส านวนคดอยในการพจารณาเปนจ านวนมากกจะท าใหตองเพมระยะเวลาในการคนหาส านวนคดเพมมากขน สวนนจงกอใหเกดภาระอยางมากแกคความทงในเรองของภาระคาใชจายและเวลาทตองสญเสยไปในการรอตดตามและคดถายส านวนคด

แมจะมการวางหลกเกณฑการจดสารบบส านวนความตามทกลาวมาขางตน แตเนองดวยปรมาณส านวนคดทเขาสศาลทมปรมาณมาก ประกอบกบส านวนคดลวนแลวแตอยในรปของเอกสารกระดาษ ดงนน การคนหาส านวนคดหรอเอกสารในแตละเรองจงตองใชเวลาในการตดตามส านวน ไมวาจะเปนขนตอนของการคนหาส านวนซงถกเกบเอาไวในหองส านวน เมอมการยน ค ารองตางๆ เจาหนาทศาลกตองคนหาส านวนดงกลาวนนเพอแนบค ารองซงคยนเขามาในคดเสนอ ผพพากษาเจาของส านวนหรอผพพากษาซงมหนาทเปนเวรสงในวนดงกลาวนนพจารณาตอไป หรอหากผพพากษาเจาของส านวนไมอาจมค าสงไดภายในวนทยนค ารอง ท าใหคความตองรอตรวจส านวนวาจะสงเมอใด สงอยางไร หรออนญาตตามทขอไปหรอไม จงเหนไดวากรณยอมเกดความลาชา ทงเปนการเสยหายแกคความทตองเสยเวลาและคาใชจายในการเดนทางมาศาลเพยงเพอตรวจส านวนเทานน ดงนน ในกระบวนการตรวจส านวนซงอยในรปของเอกสารกระดาษ หากสามารถน าเอาเทคโนโลยอเลกทรอนกสมาประยกตใชเพออ านวยความสะดวกทงในแงการคนหาส านวนคด การตดตามส านวนคด การตรวจสอบเอกสารและรายละเอยดตางๆ ในส านวน รวมตลอดถงการท าส าเนาเอกสาร กนาจะเออประโยชนแกทกฝายทเกยวของไมวาจะเปนผพพากษาซงตองรบผดชอบส านวนคดนน หรอเจาหนาทศาลทจะตองคอยตดตามความเคลอนไหวของส านวน หรอคความทตองการส าเนาหรอคดถายเอกสารตางๆ หากแตการน าเอาเทคโนโลยสารสนเทศมาปรบใชกบกระบวนการขนตอนดงทกลาวมานจะมขอขดของหรอผลกระทบกบประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงอยางไรหรอไม ผเขยนจะไดกลาววเคราะหในบทท 5 ตอไป

DPU

58

3.4 การเกบรกษาเอกสารส านวนความ การด าเนนกระบวนพจารณาคดในศาลนบตงแตการยนค าฟอง การยนค าใหการ บญชระบพยาน ค ารอง ค าขอ หรอค าสงใดๆ กตาม ลวนแลวแตอยในรปแบบของเอกสารทงสน ซงนอกจากจะตองจดท าลงสารบบส านวนความแลว ศาลยงตองจดเกบเอกสารตางๆ เหลานนตามรปแบบและวธการทกฎหมายก าหนดอกดวย ซงประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงไดก าหนดหลกเกณฑในการจดเกบรกษาเอกสารส านวนความไวดงจะกลาวตอไปน

3.4.1 หลกเกณฑในการเกบรกษาเอกสารส านวนความ ตามมาตรา 51 แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง ก าหนดใหศาลมหนาทเกบรกษาเอกสารดงตอไปนไวในทปลอดภย

1. สารบบความและสารบบค าพพากษา 2. ส านวนความ 3. ส าเนาค าพพากษาหรอค าสงชขาดคด ซงตองเกบรกษาโดยเรยงตาม ล าดบหมายเลข

คดแดง 4. สมดของศาล เปนสมดส าหรบบนทกเปนหลกฐานในเรองอนๆ ทมใชสารบบท

มาตรา 51 ใหใชส าหรบลงทะเบยน เชน บญชนดพจารณา บญชรบสงส านวน บญชหมายตางๆ และตนขวใบเสรจรบเงน เปนตน ซงตองเกบรกษาใหปลอดภยเชนกน

เอกสารดงกลาวขางตนตองเกบรกษาไวทศาล แตเฉพาะส านวนความมก าหนดเวลา สถานทเกบรกษาและการจดการตามทก าหนดไวในประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 52 ซงบญญตวา

“เมอค าพพากษาหรอค าสงอนเปนเดดขาดถงทสดแลวเรองใดไดมการปฏบตตามหรอบงคบไปแลว หรอระยะเวลาทก าหนดไวเพอการบงคบนนไดลวงพนไปแลว ใหศาลทเกบส านวนนนไวจดสงส านวนนนไปยงกระทรวงยตธรรมเพอเกบรกษาไว หรอจดการตามกฎกระทรวงวาดวยการนน”

ตามบทบญญตดงกลาวศาลทเกบรกษาส านวนความไวจะเกบไวทศาลจนกวาศาลม ค าพพากษาหรอค าสงถงทสดและไดมการปฏบตตามหรอบงคบตามค าพพากษาไปแลว หรอระยะเวลาทก าหนดเพอการบงคบนนไดลวงพนไปแลว จงสงส านวนนนไปยงกระทรวงยตธรรม ซงในปจจบนหมายถงส านกงานศาลยตธรรมทแยกเปนอสระจากกระทรวงยตธรรมแลว เพอเกบรกษาไวหรอจดการตามกฎกระทรวงตอไป โดยมกฏกระทรวงฉบบท 6 (พ.ศ. 2496) ออกตามความในพระราชบญญตใหใชประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง พ.ศ. 2477 ก าหนดรายละเอยดในการเกบรกษา หรอจดการเกยวกบส านวนความ และขยายถงเอกสารอนๆ ทเกบรกษาไวทศาล ดงน

DPU

59

1. บรรดาส านวนความในคดแพงทมใชคดมโนสาเรอนถงทสดเกนกวาสบป ใหจดการปลดเผาท าลาย หรอเกบรกษาไวดงตอไปน

(ก) ส านวนความทพพาทกนเรองทดน ใหเกบรกษาไวแตพยานเอกสาร แผนทค าพพากษาหรอค าสง และค าบงคบ นอกนนใหท าลายเสย

(ข) ส านวนความเรองอนๆ ใหเกบรกษาไวแตเฉพาะค าพพากษาหรอค าสง และเมอเกบรกษาไวครบสบปแลว ใหท าลายเสยทงสน

2. ส านวนความคดมโนสาเรอนถงทสดเกนกวาสบปใหท าลายเสยทงส านวน 3. แสตมปฤชากรทตดอยบนเอกสารทจะตองท าลายใหท าลายเสยดวย 4. บรรดาสารบบความ บญชนดพจารณา บญชรบสงส านวน บญชหมายตางๆ และ

ตนขวใบเสรจรบเงนซงไดผานการตรวจของเจาหนาทคณะกรรมการตรวจเงนแผนดนแลว เมอมอายเกนสบปใหท าลายเสย

ในกรณทส านวนความของศาลทศาลเกบรกษาไวนนหากมการสญหายหรอบบสลาย 34

กฎหมายไดก าหนดทางแกใหศาลด าเนนการตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 53 ซงบญญตวา

“ถารายงาน ค าพพากษา ค าสง หรอเอกสารอนใดทรวมไวในส านวนความซงยงอยในระหวางพจารณา หรอรอการบงคบของศาลสญหายไป หรอบบสลายทงหมดหรอแตบางสวน เปนการขดของตอการชขาดตดสนหรอบงคบคด เมอศาลเหนสมควรหรอเมอคความฝายทเกยวของยนค าขอโดยท าเปนค ารอง ใหศาลสงคความหรอบคคลผถอเอกสารนนน าส าเนาทรบรองถกตองมาสงตอศาล ถาหากส าเนาเชนวานนทงหมดหรอบางสวนหาไมได ใหศาลมค าสงใหพจารณาคดนนใหม หรอมค าสงอยางอนตามทเหนสมควรเพอประโยชนแหงความยตธรรม”

ตามบทบญญตดงกลาวเปนกรณทส านวนความอนประกอบดวยรายงาน ค าพพากษา ค าสงหรอเอกสารอนใดทรวมไวในส านวนความซงยงอยในระหวางพจารณา หรอรอการบงคบของศาลเกดสญหายไปหรอบบสลายทงหมดหรอแตบางสวน และเปนเหตใหขดของตอการชขาดหรอตดสนหรอการบงคบคด เจาพนกงานศาลจะตองรายงานใหศาลทราบ หรอคความยนค ารองตอศาลขอใหด าเนนการเพอใหการชขาดตดสนคดหรอการบงคบคดด าเนนการตอไปไดตามมาตรา 53 ดงตอไปน

1. สงคความหรอบคคลผถอเอกสารนนน าส าเนาทรบรองถกตองมาสงตอศาล 2. สงใหพจารณาคดนนใหม ถาหากหาส าเนาเอกสารไมได 3. สงใหด าเนนการอยางอนตามทเหนสมควรเพอประโยชนแหงความยตธรรม

34 ไพโรจน วายภาพ. อางแลว. หนา 242-243.

DPU

60

ทงน การพจารณาคดใหมกรณทส านวนสญหายหรอบบสลายตามมาตรา 53 นนไมถอวาเปนการด าเนนกระบวนพจารณาซ าตามมาตรา 14435 (2) แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง

3.4.2 ขอพจารณาเกยวกบการเกบรกษาเอกสารส านวนความ บรรดาเอกสารส านวนความตางๆ กฎหมายไดก าหนดหนาทของศาลในการเกบรกษาโดยจะตองมการจดท าสารบบในการเกบขอมลเกยวกบส านวนคด การจดเรยงล าดบตามหมายเลขคด การก าหนดเวลาและสถานทจดเกบ ซงบรรดาส านวนความตางๆ นนอยในรปแบบเอกสารกระดาษแทบทงสน ในการจดเกบเอกสารส านวนความเหลานแมจะมหลกเกณฑตางๆ ดงทไดกลาวมาขางตน แตกมปจจยแวดลอมหลายประการทในทางปฏบตศาลจะตองน ามาพจารณาประกอบการจดเกบเอกสาร เชน

1. การจดหาสถานทจดเกบเอกสาร เนองจากส านวนคดทเขาสศาลมปรมาณเพมสงขนทกป ไมวาจะเปนคดผบรโภคทมารก าหนดใหผประกอบการฟองรองแกผบรโภค ณ ภมล าเนาของผบรโภค คดกองทนกยมเพอการศกษาซงในแตละปจะมผประพฤตผดสญญาเปนเหตใหตองน าคดมาฟองรองยงศาลเปนจ านวนมาก ขณะทจ านวนบคลากรทงผพพากษาและเจาหนาทศาลนนไมไดผนแปรตรงตามปรมาณคดทมากขนท าใหบคคลากรแตละคนตองรบภาระในการท างานตอคนเพมมากขนดวย ประกอบกบในระหวางการด าเนนกระบวนพจารณาของศาลยอมตองมการสงเอกสาร

35 มาตรา 144 แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง บญญตวา “เมอศาลใดมค าพพากษา หรอค าสงวนจฉยชขาดคดหรอในประเดนขอใดแหงคดแลว หามมใหด าเนน

กระบวนพจารณาในศาลนนอนเกยวกบคดหรอประเดนทไดวนจฉยชขาดแลวนน เวนแตกรณจะอยภายใตบงคบบทบญญตแหงประมวลกฎหมายนวาดวย

(1) การแกไขขอผดพลาดเลกนอยหรอขอผดหลงเลกนอยอนๆ ตามมาตรา 143 (2) การพจารณาใหมแหงคดซงไดพจารณาและชชาดตดสนไปฝายเดยว ตามมาตรา 209 และคดท

เอกสารไดสญหายหรอบบสลายตามมาตรา 53 (3) การยน การยอมรบ หรอไมยอมรบ ซงอทธรณหรอฎกาตามมาตรา 229 และ 247 และการด าเนนวธ

บงคบชวคราวในระหวางการยนอทธรณหรอฎกาตามมาตรา 254 วรรคสดทาย (4) การทศาลฎกาหรอศาลอทธรณสงคดคนไปยงศาลลางทไดพจารณาและชขาดตดสนคดนน เพอให

พพากษาใหมหรอพจารณาและพพากษาใหมตามมาตรา 243 (5) การบงคบคดตามค าพพากษาหรอค าสงตามมาตรา 302 ทงนไมเปนการตดสทธในอนทจะบงคบตามบทบญญตแหงมาตรา 16 และ 240 วาดวยการด าเนน

กระบวนพจารณาโดยศาลอนแตงตง.”

DPU

61

ตางๆ เชน ค ารอง ค าขอ พยานเอกสารตางๆ ซงจะมจ านวนเอกสารในส านวนเพมขนอยตลอดเวลา นอกจากน กฎหมายยงก าหนดระยะเวลาการจดเกบเอกสารตางๆ ซงมก าหนดระยะเวลาขนต าคอ 10 ป จงเหนไดวาส านวนความทศาลตองจดเกบยอมมปรมาณทเพมสงขน กรณตางๆ เหลานยอมสงผลกระทบในหลายดาน ทงในแงของการบรหารจดการเอกสาร การจดหาสถานทจดเกบเอกสาร จ านวนบคลากร งบประมาณและเวลาทตองสญเสยไปเพอการดแลรกษาเอกสาร

2. การคนหาเอกสาร ในการจดเกบเอกสารในทางปฏบตศาลทกศาลจะมหองส าหรบเปนสถานทในการจดเกบส านวนคด ซงมการจดเกบเรยงตามล าดบเลขคด แตทวาคดทเขาสศาลนนเมอมการน าจายผพพากษาเจาของส านวน ระบบการจดเกบส านวนคดยอมไมอาจน ามาใชส าหรบการคนหาเอกสารซงอยในหองจดเกบส านวนคดได ซงในกรณทมการสงเอกสารเพมเตม หรอการขอคดถายเอกสารของคความ เหลานสงผลใหเจาหนาทศาลตองท าการสบประวตส านวนคดแตละเรองนนวาเขามาเมอใด สงตอไปยงสวนงานใด พจารณาพพากษาเสรจแลวหรอไม การจดเกบในรปแบบเอกสารเมอเอกสารมปรมาณมาก และเอกสารนนมการเคลอนไหวอยตลอดเวลา ยอมเปนการยากทจะสามารถคนหาหรอตดตามเอกสารนนๆ ไดอยางรวดเรว

3. ความช ารด เสยหาย หรอสญหายทอาจเกดขนแกส านวนคด ไมวาจะเนองจากการเคลอนยาย การขนสง หรอแมแตการเปดส านวนเพอตรวจของเจาหนาทศาลหรอผพพากษากเปนสวนหนงของการท าใหส านวนความของศาลเสยหายได ทงน เนองจากส านวนความตางๆ ซงอยในรปแบบเอกสารนนเมอเขาสการพจารณาคดของศาล ศาลกจ าเปนจะตองพจารณาเอกสารเหลานนอยางละเอยดถถวน การเปดเอกสารส านวน การเคลอนยายเอกสารบอยครงกเปนสาเหตทท าใหเอกสารนนขาด ช ารด หรอสญหายได นอกจากนการด าเนนกระบวนพจารณาตางๆ ของศาลกอาจกอใหเกดความสมเสยงในความช ารด เสยหายหรอสญหายของเอกสารเชนกน ยกตวอยางเชน การสงประเดนไปสบพยานทศาลอนนอกเขตอ านาจศาลทไดรบคดไวพจารณา เมอคดมเอกสารจ านวนมากซงจ าเปนตองใชในการถามพยานประเดนดงกลาวกจะตองคดส าเนาเอกสารทงหมดหรอเกอบทงหมดนนไปทศาลซงรบประเดนเพอถามพยานบคคลนน อนเปนการสนเปลองทรพยากรและใหเกดคาใชจายจ านวนมาก ไมวาจะเปนคากระดาษ คาขนสง หรอหากเปนกรณทมเอกสารเปนจ านวนมากผพพากษากอาจมค าสงใหสงไปสบพยานประเดนทศาลอนโดยใหสงส านวนความนนไปทงส านวน ซงกอความเสยงทส านวนความนนสญหาย ช ารด ฉกขาด เปนตน หรอแมแตการเกบไวเปนเวลานานเอกสารกยอมเสอมโทรมไปตามสภาพ อกทงหากเปนส านวนความทมการพจารณามาแลวเปนระยะเวลานานขนาดและความหนาของส านวนความกจะเพมขนตามระยะเวลาเนองจากมการน าสงเอกสาร ค ารอง รายงานเจาหนาท พยานเอกสาร สญญาและเอกสารอนๆ ทรวมในส านวนความนนๆ การทตรวจส านวนและผพพากษาจะมค าสงตามค ารองท

DPU

62

คความยนมานนกจะตองมการตรวจส านวนยอนหลงใหทราบถงสาเหตหรอเงอนไขตามกฎหมายดงปรากฏในส านวนอนเปนมลเหตหรอหลกฐานทผพพากษาอาจจะใชในการพจารณาสงในกรณนนๆ การตรวจส านวนความทมเอกสารจ านวนมากจะท าใหเสยเวลาในการคนหาส านวนความหรอเอกสารในส านวนมาก และเอกสารเหลานนกอาจขาด ช ารด สญหายได ดงนนการจดเกบส านวนความ เอกสาร ค ารอง พยานเอกสารตางๆ หากสามารถปรบเปลยนรปแบบหรอวธการจดเกบเอกสารดงกลาวใหอยในรปแบบทคงทนกวาการบนทกขอมลในทงหมดในเอกสารท เปนกระดาษเชนการบนทกเอกสารในส านวนความเขาส รปแบบอเลกทรอนกส หรอการจดเกบในรปแบบไฟลอเลกทรอนกส เพอความสะดวกในการเกบรกษา ปองกนการช ารด เสยหาย ถกท าลาย หรอสญหาย ประกอบกบเปนการสะดวกในการคนหาจดเกบ รวมถงการเชอมตอระหวางฐานขอมลของศาลนนๆ กบเครองคอมพวเตอรของผพพากษายอมสามารถท าไดโดยงาย เชน เมอมค ารองหรอกรณใดๆ ทผพพากษาจ าตองมค าสงในส านวนความใดกเปนเพยงแตเรยกดขอมลในส านวนความนนมาตรวจตรวจดผานระบบเครอขายของศาลโดยคอมพวเตอรของผพพากษาคนนนๆ เมอไดตรวจดส านวนความแลวหากจะมค าสงใดๆ กยอมสามารถท าไดผานระบบเครอขายของศาลและมการยนยนตวบคคลซงเปนผพพากษาผมอ านาจในการสงส านวนความนนๆ ไดในทนท ซงขนตอนและกระบวนการเหลานเปนตดทอนระยะเวลา ทตองสญเสยไปนบตงแตขนตอนการคนหาส านวน การแนบเอกสารใหผพพากษา การตรวจส านวนของผพพากษาเพอมค าสงใดๆ ตามกฎหมาย รวมถงการประหยดคาใชจายตางๆ ไมวาจะเปนคาขนสง คากระดาษและหมกพมพดวย อกทงเปนการลดปญหาส านวนความสญหาย ช ารด ฉกขาด หรอถกท าลายดวย แตกระบวนการตางๆ ทไดยกตวอยางมานจะมผลกระทบกบรปแบบ หลกเกณฑหรอวธการตามทประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงก าหนดไวอยางใดหรอไม กเปนเรองทจ าเปนจะตองพจารณาอยางรอบคอบดวย 3.5 การน าเทคโนโลยสารสนเทศมาใชในกระบวนการยตธรรม

ในการด าเนนงานของภาครฐนนประชาชนยอมมความคาดหวงตอการด าเนนงานทสะดวก รวดเรวและถกตอง แตจ านวนบคลากรและทรพยากรทอยอยางจ ากดในขณะทปรมาณงานเพมมากขนจงจ าตองมการปรบปรงรปแบบและวธการด าเนนงานเพอใหรองรบความเปลยนแปลงตางๆ ซงส านกงานศาลยตธรรมเองกประสบปญหาในลกษณะเดยวกนเนองจากปรมาณคดทขนสศาลเปนจ านวนมากอนจะเหนไดจากสถตคดทขนสศาลยตธรรมซงมแนวโนมสงขนทกป โดยเหตทศาลยตธรรมมปรมาณงานทตองด าเนนการมากขน เพอใหทนกบการเปลยนแปลงของสงคมและการบรหารจดการใหทนกบความตองการอยางมคณภาพจงจ าเปนตองพฒนารปแบบการด าเนนงาน

DPU

63

และมอปกรณหรอเครองมอทมประสทธภาพ ซงสงหนงทน ามาประยกตใชเพอพฒนาศกยภาพของศาลยตธรรมคอการน าเอาเทคโนโลยมาสนบสนนการปฏบตงาน และการปรบบทบาทขององคกรเพอใหเขาสยคของเทคโนโลยสารสนเทศ 3.5.1 ทศทางและแนวนโยบายในการพฒนาระบบศาลอเลกทรอนกส

ในการน าเทคโนโลยสารสนเทศมาประยกตใชในกระบวนการยตธรรมเพอเพมประสทธภาพในการพจารณาพพากษาคด การสบพยาน การบรหารจดการคด การบรการประชาชน การบรหารราชการและการตดสนใจ และน าไปสการพฒนาระบบ E-Court นน ศาลยตธรรมไดมการวางแผนเพอก าหนดทศทางในการน าระบบเทคโนโลยมาใชในองคกรโดยมการก าหนดเปาหมายยทธศาสตรในการพฒนาในภาพรวมโดยไดมการจดท าแผนยทธศาสตรศาลยตธรรม พ.ศ. 2549-2552 และแผนแมบทเทคโนโลยสารสนเทศศาลยตธรรม พ.ศ. 2547-2551 โดยก าหนดเปาหมายในการพฒนาระบบการท างานดานการบรหารจดการของส านกงานศาลยตธรรมเขาสระบบส านกงานอเลกทรอนกส (e-Office) ภายในป 2552 และศาลยตธรรมยงไดก าหนดแนวทางในการพฒนาอยางตอเนองดงทปรากฏในแผนแมบทเทคโนโลยสารสนเทศศาลยตธรรม พ.ศ. 2553-2556 ซงจดท าขนเพอเปนกรอบแนวทางในการด าเนนงานพฒนาระบบเทคโนโลยสารสนเทศของศาลยตธรรมใหเปนไปอยางมระบบและมประสทธภาพโดยก าหนดยทธศาสตรหลก 6 ประการ36 ไดแก ยทธศาสตรท 1 รกษาความเขมแขงและมงสความเปนเลศในการอ านวยความยตธรรม และการคมครองสทธเสรภาพ ดวยความเสมอภาคเพอประโยชนของประชาชน ยทธศาสตรท 2 พฒนาการอ านวยความยตธรรมและคมครองสทธเสรภาพในระบบศาลช านญพเศษ ยทธศาสตรท 3 พฒนาความรวมมอดานวชาการ การศาล และการยตธรรมทงในและระหวางประเทศ ยทธศาสตรท 4 พฒนาศกยภาพการอ านวยความสะดวกและการใหบรการแกประชาชนผมาตดตอราชการศาล และบรการชมชนแหงการเรยนรเพอคมครองสทธเสรภาพแกประชาชน ยทธศาสตรท 5 เพมศกยภาพระบบการสนบสนนการอ านวยความยตธรรม ยทธศาสตรท 6 เพมศกยภาพระบบการบรหารงานบคคล

ทงน ไดมการก าหนดวสยทศนศาลยตธรรมดวยวา “ในป 2555 ศาลยตธรรมจะเปนองคกรอจฉรยะ (Intelligence Organization) ทเปนเลศในการอ านวยความยตธรรมแกสงคมและรกษาไวซงความเปนแบบอยางดานจรยธรรมและคณธรรมของสงคม” ท าใหมแนวนโยบายทจะ

36 ส านกงานศาลยตธรรม. แผนยทธศำสตรศำลยตธรรม พ.ศ. 2553-2556. หนา 38-80.

DPU

64

พฒนาระบบงานยตธรรมแบบอเลกทรอนกส หรอ e-Court โดยใชเทคโนโลยสารสนเทศในการเพมประสทธภาพระบบการอ านวยความยตธรรมใหเปนไปอยางมประสทธภาพ รวดเรว ถกตอง โปรงใส และเปนมาตรฐาน ซงตามวสยทศนดงกลาวจ าเปนตองมการด าเนนการตามเปาหมายหลกของศาลยตธรรม 4 ขอ คอ

1. คความไดรบความยตธรรมในผลแหงการพจารณาพพากษาคดของศาลยตธรรม 2. ประชาชนผรบบรการจากศาลยตธรรมมความพงพอใจตอการใหบรการของศาล

ยตธรรม 3. สงคมเขาใจอยางถกตองถงขนตอนในการพจารณาพพากษาคด และขนตอนการ

บรการจากศาลยตธรรม 4. บคลากรของศาลยตธรรมมความพงพอใจในระบบการบรหารของศาลยตธรรม นอกจากน ในแงการบรหารยงปรากฏนโยบายประธานศาลฎกาในดานการบรหารงาน

ยตธรรมซงไดแสดงใหเหนถงวสยทศนในการน าเอาเทคโนโลยสารสนเทศมาประยกตใชในกระบวนการยตธรรมเพอพฒนาศกยภาพและประสทธภาพในการท างานดงน

1. ดานการพฒนางานเพออ านวยความยตธรรม ไดแก เรงรดการออกระเบยบ ขอบงคบ และขอก าหนด เพอใหเปนไปตามบทบญญต แหงกฎหมาย อาท ขอบงคบของประธานศาลฎกาตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 230/1 และประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 103/3 ขอก าหนด ขอบงคบ ระเบยบ ตามพระราชบญญตศาลเยาวชนและครอบครวและวธพจารณาคดเยาวชนและครอบครว พฒนาสงเสรมและน ามาใชซงเทคโนโลยเพอสนบสนนงานการอ านวยความยตธรรม และเพอความรวดเรวในการบรการประชาชน สนบสนนใหมการเชอมโยงฐานขอมลกบหนวยงานอนในกระบวนการยตธรรม เรงรดการจดท าฐานขอมลหมายจบและหมายคน และฐานขอมลนายประกนและหลกประกนของศาลทวประเทศ ตลอดจนพฒนาระบบการรกษาความปลอดภยใหมประสทธภาพยงขน ใหศาลยตธรรมเปนศนยรวมองคความรในดานการบรหารความยตธรรมและกฎหมาย โดยมบทบาทชดเจนทางดานวชาการ เปนผน าทางดานความคดและการท างานเปนทยอมรบของหนวยงานในกระบวนการยตธรรม

2. ดานการคมครองสทธเสรภาพและการใหบรการแกประชาชน มงเนนการเขาถงกระบวนการยตธรรมของประชาชนทมความสะดวก รวดเรว และทวถง ตลอดจนการใหบรการประชาชนดวยจตส านกทด

DPU

65

3. ดานการตางประเทศ ผลกดนใหศาลยตธรรมเปนศนยกลางของความรวมมอทางการศาลและทางวชาการทเกยวของกบกระบวนการยตธรรมในภมภาค และระหวางประเทศ เตรยมความพรอมเพอรองรบประชาคมอาเซยนในป 2558 โดยมงเนนในการเปนผน าของภมภาค จดตงคณะท างานเผยแพรความรตลอดจนศกษาถงผลกระทบทอาจเกดขน

นอกจากน ในการผลกดนการพฒนาระบบศาลอเลกทรอนกสใหเปนรปธรรมหากยอนกลบไปพจารณาแผนแมบทเทคโนโลยสารสนเทศศาลยตธรรมป พ .ศ. 2547-2551 ทส านกเทคโนโลยสารสนเทศไดจดท าขนจะพบวามรายละเอยดของแผนท เปนทศทางการพฒนา (Road Map) ใน 3 ดานดวยกน37 คอ

1. การพฒนาดานระบบสารสนเทศ (Information) ไดก าหนดทศทางการพฒนา 4 ระยะ คอ ระยะมงเนนใหทกหนวยงานมสารสนเทศใชในการปฏบตงาน ระยะทหนวยงานสามารถใหบรการสารสนเทศในลกษณะโตตอบ (Interaction) ระยะทหนวยงานมการบรณาการขอมลในระบบตางๆ เพอใหรบกบการบรการในลกษณะรวมศนย หรอ One Stop Service (Integration) และระยะการกาวสการเปนองคกรอจฉรยะ (Intelligence) ทระบบสารสนเทศและบคลากรสามารถปฏบตงานรวมกนอยางมประสทธภาพ

2. การพฒนาดานโครงสรางพนฐานระบบคอมพวเตอรและระบบเครอขาย (Infrastructure) ไดก าหนดทศทางการพฒนาโดยยดมาตรฐานสากลของสถาบนวศวกรรมไฟฟาและวศวกรรมอเลกทรอนกสนานาชาต (The Institute of Electrical and Electronics Engineers หรอ IEEE) และมาตรฐานการสอสารคอมพวเตอรระบบเปด (Open Systems Interconnection หรอ OSI) เพอรองรบการสอสารทงในสวนของระบบการประชมทางจอภาพ (Video Conference) และขอมล (Data) ภายใตแนวคดคอ งายตอการบรหารจดการ มความยดหยน ปลอดภยสง และการใชทรพยากรใหเกดประโยชนสงสด โดยขณะนไดมการเชอมโยงเครอขายระหวางส านกง านศาลยตธรรมสวนกลางกบส านกงานศาลยตธรรมในภมภาค และส านกงานศาลผานเครอขายมหาดไทย (MOI Net) และสามารถสอสารในรปแบบเสยงกบทกศาล ท าใหประหยดคาใชจายทเปนโทรศพททางไกล

37 วบลย ศรพศทธ. “เหลยวหลง..กอนกาวสการเปน “อ-คอรท” (e-Court).” วารสารศาลยตธรรม. หนา

88-90.

DPU

66

3. การพฒนาดานบคลากร (Human Resource Development) ไดก าหนดแผนพฒนาบคลากรโดยแบงกลมหลกสตรส าหรบผเขาอบรมเปน 3 กลมหลกสตร คอ กลมหลกสตรส าหรบขาราชการตลาการ กลมหลกสตรขาราชการส านกงานศาลยตธรรม และกลมหลกสตรพนฐานดานสารสนเทศส าหรบผใชคอมพวเตอร

3.5.2 กฎหมายทเกยวของกบการประยกตใชเทคโนโลยสารสนเทศ 1. การออกค าสงหรอหมายอาญา ในการออกค าสงหรอหมายอาญามการบญญตหลกเกณฑไวในประมวลกฎหมาย

วธพจารณาความอาญา มาตรา 59 ซงในวรรคสามไดวางหลกเกณฑใหสามารถรองขอตอศาลทางสออเลกทรอนกสได แตทงนจะกระท าไดเฉพาะในกรณจ าเปนเรงดวน ดงน

“มาตรา 59 วรรคสาม ในกรณจ าเปนเรงดวนซงมเหตอนควรโดยผรองขอไมอาจไปพบศาลได ผรองขออาจรองขอตอศาลทางโทรศพท โทรสาร สออเลกทรอนกส หรอสอเทคโนโลยสารสนเทศประเภทอนทเหมาะสม เพอขอใหศาลออกหมายจดหรอหมายคนกได ในกรณเชนวานเมอศาลสอบถามจนปรากฏวามเหตทจะออกหมายจบหรอหมายคนไดตามมาตรา 59/1 และมค าสงใหออกหมายนนแลว ใหจดสงส า เนาหมายเชนวานไปยงผ รองขอโดยทางโทรสาร สออเลกทรอนกส หรอสอเทคโนโลยสารสนเทศประเภทอน ทงน ตามหลกเกณฑและวธการทก าหนดในขอบงคบของประธานศาลฎกา”

จากความในวรรคสาม ของมาตรา 59 ดงกลาว ไดมการออก “ขอบงคบประธาน ศาลฎกา วาดวยหลกเกณฑและวธการเกยวกบการออกค าสงหรอหมายอาญา พ .ศ. 2548” ซงม การก าหนดหลกเกณฑและวธการเกยวกบการออกค าสงและหมายอาญาโดยทางสอเทคโนโลยสารสนเทศเพอเปนแนวทางในการปฏบต โดยก าหนดใหเปนการรองในกรณพเศษตามขอ 28 ถง ขอ 34 โดยมหลกการส าคญคอ การขอออกหมายจบหรอหมายคนในกรณจ าเปนเรงดวนและ มเหตอนควรซงผรองขอไมอาจไปพบผพพากษาได ผรองขออาจรองขอตอผพพากษาทางโทรศพท โทรสาร สออเลกทรอนกส หรอสอเทคโนโลยสารสนเทศประเภทอนทเหมาะสมซงจะตองไดความดวยวากรณดงกลาวหากกระท าการรองขอออกหมายดวยวธปกตจะเกดความลาชาเสยหายตอ การปฏบตหนาทและการจดการตามหมาย โดยการจดสงขอมลรายละเอยดทางสอประเภทนนตองระบรายละเอยดทสามารถตดตอผรองขอได หากผพพากษาเหนสมควรกจดท าหมายตนฉบบแลวแจงผรองขอใหรอรบส าเนาหมายทางสอทใชในการตดตอนน ทงน ศาลจะตองจดบนทกถอยค าของผรองขอไวเพอใหผรองขอมาพบ สาบานตวและลงลายมอชอในเอกสารดงกลาวตอไป

DPU

67

2. การสอบถามผตองหาหรอไตสวนพยานหลกฐานในการออกหมายขงผตองหาในลกษณะการประชมทางจอภาพ ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 87/1 บญญตใหสามารถสอบถามผตองหาหรอไตสวนพยานหลกฐานในการออกหมายขงโดยการจดใหมการถายทอดภาพและเสยงในลกษณะการประชมทางจอภาพไดดงน “มาตรา 87/1 เมอพนกงานอยการหรอพนกงานสอบสวนรองขอและผตองหามไดคดคาน หากศาลเหนสมควร ศาลอาจอนญาตใหน าผตองหาหรอพยานหลกฐานไปยงสถานทท าการของทางราชการ หรอสถานทแหงอนทศาลเหนสมควรซ งสามารถสอบถามผตองหาหรอท าการ ไตสวน โดยจดใหมการถายทอดภาพและเสยงในลกษณะการประชมทางจอภาพได การด าเนนการดงกลาวใหเปนไปตามขอบงคบของประธานศาลฎกาโดยความเหนชอบจากทประชมใหญของ ศาลฎกาและประกาศในราชกจจานเบกษาแลวใหใชบงคบได ทงน ใหระบวธการสอบถามและ ไตสวน รวมทงสกขพยานในการนนดวย การไตสวนตามวรรคหนงใหถอเสมอนวาเปนการไตสวนในหองพจารณาของศาล” ทงน กฎหมายไดก าหนดใหหลกเกณฑและวธการในการด าเนนการดงกลาวเปนไปตามขอบงคบประธานศาลฎกา แตในปจจบนยงไมมการออกขอบงคบในเรองดงกลาว

3. การสบพยานคดอาญาโดยไมใหพยานเผชญหนาโดยตรงกบจ าเลย การสบพยานในคดอาญาโดยหลกกฎหมายก าหนดใหตองกระท าโดยเปดเผยตอหนาจ าเลย แตในบางกรณพยานอาจมความเกรงกลวทจะตองเบกความตอหนาจ าเลย ดงนนกฎหมายจงไดก าหนดเปนขอยกเวนใหสามารถสบพยานโดยไมจ าตองใหพยานเผชญหนาโดยตรงกบจ าเลยไดตามทบญญตไวในมาตรา 172 วรรคสาม แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา “มาตรา 172 วรรคสาม ในการสบพยาน เมอไดพเคราะหถงเพศ อาย ฐานะ สขภาพอนามย ภาวะแหงจตของพยานหรอความเกรงกลวทพยานมตอจ าเลยแลว จะด าเนนการโดยไมใหพยานเผชญหนาโดยตรงกบจ าเลยกไดซงอาจกระท าโดยการใชโทรทศนวงจรปด สออเลกทรอนกส หรอวธอนตามทก าหนดในขอบงคบของประธานศาลฎกา และจะใหสอบถามผานนกจตวทยา นกสงคมสงเคราะห หรอบคคลอนทพยานไววางใจดวยกได” ทงน จ าตองมการออกขอบงคบประธานศาลฎกาเพอก าหนดหลกเกณฑ วธการและเงอนไขในกรณดงกลาวดวยโดยไดรบความเหนชอบจากทประชมใหญของศาลฎกา

DPU

68

4. การบนทกค าเบกความพยานคดอาญาโดยวธการบนทกลงในวสดซงสามารถถายทอดออกเปนภาพและเสยง ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาซงไดมการแกไขในป 2551 ไดมการเพมเตมหลกการในการบนทกค าเบกความพยานคดอาญาโดยวธการบนทกลงในวสดซงสามารถถายทอดออกเปนภาพและเสยงเพอใหศาลอทธรณ หรอศาลฎกาใชประกอบการพจารณาคดดวย โดยก าหนดใหมการออกขอบงคบประธานศาลฎกาเพอก าหนดหลกเกณฑ วธการและเงอนไขในกรณดงกลาวดวย “มาตรา 172 วรรคส ในการสบพยาน ใหมการบนทกค าเบกความพยานโดยใชวธการบนทกลงในวสด ซงสามารถถายทอดออกเปนภาพและเสยงซงสามารถตรวจสอบถงความถกตองของการบนทกได และใหศาลอทธรณ ศาลฎกาใชการบนทกดงกลาวประกอบการพจารณาคดดวย ทงน ตามหลกเกณฑ วธการและเงอนไขทก าหนดในขอบงคบของประธานศาลฎกา”

5. การสบพยานคดอาญาทอยนอกศาลในลกษณะการประชมทางจอภาพ ในการสบพยานตองน าตวพยานบคคลทอางมาเบกความตอศาลตามวนนด แตในบางกรณพยานอาจไมสามารถเดนทางมาเบกความตอหนาศาลได กฎหมายจงก าหนดใหสามารถสบพยานทอยนอกศาลไดหากเปนกรณทมพยานบคคลซงอยนอกศาลและมเหตจ าเปนไมสามารถเดนทางไปเบกความทศาลทพจารณาคดได เชน พยานปวยเปนอมพาต พยานชราภาพ เปนตน จงจะใชวธสบพยานนอกศาลในลกษณะการประชมทางจอภาพไดตามทบญญตไวในมาตรา 230/1 แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ดงน “มาตรา 230/1 ในกรณทมเหตจ าเปนอนไมอาจน าพยานมาเบกความในศาลได เมอคความรองขอหรอศาลเหนสมควร ศาลอาจอนญาตใหพยานดงกลาวเบกความทศาลอนหรอสถานทท าการของทางราชการหรอสถานทแหงอนนอกศาลนน โดยจดใหมการถายทอดภาพและเสยงในลกษณะการประชมทางจอภาพได ทงน ภายใตการควบคมของศาลทมเขตอ านาจเหนอทองทนนตามหลกเกณฑและวธการทก าหนดในขอบงคบของประธานศาลฎกา โดยไดรบความเหนชอบจากทประชมใหญของศาลฎกาและประกาศในราชกจจานเบกษาแลว ใหใชบงคบได การเบกความตามวรรคหนงใหถอเสมอนวาพยานเบกความในหองพจารณาของศาล”

6. การสงค าคความทางอเลกทรอนกสในคดแพง เนองจากการพฒนาทางดานเทคโนโลยการสอสารทมความสะดวก รวดเรวมากยงขนจงไดมการออกขอบงคบของประธานศาลฎกา โดยอาศยอ านาจตามความในมาตรา 6 (4) และ (5) แหงพระราชบญญตใหใชประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง พทธศกราช 2477 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญต ให ใชประมวลกฎหมายวธพ จารณาความแพ ง (ฉบบท 2) พ .ศ . 2553

DPU

69

ทใหอ านาจประธานศาลฎกาโดยความเหนชอบของคณะกรรมการบรหารศาลยตธรรมในการออกขอบงคบตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงในเรองจดวางระเบยบทางธรการในเรอง การยนเอกสารตอพนกงานเจาหนาทของศาล เพอยนตอศาลหรอเพอสงใหแกคความหรอบคคลผใดผหนง และในเรองการขอรองดวยวาจาเพอใหศาลพจารณาและชขาดตดสนคดมโนสาเร และจดวางระเบยบทางธรการในเรองทคความฝายหนงจะสงตนฉบบเอกสารไปยงอกฝายหนง โดยการประกาศ “ขอบงคบของประธานศาลฎกา วาดวยการสงค าคความหรอเอกสารตอพนกงานเจาหนาทของศาลหรอตอคความอกฝายหนงโดยทางไปรษณย โทรสาร หรอจดหมายอเลกทรอนกส พ.ศ. 2550”38 เพอใหสอดคลองกบการพฒนาดานการสอสารอนท าใหคความไดรบความสะดวกและรวดเรวในการด าเนนกระบวนพจารณามากยงขน ในขอบงคบของประธานศาลฎกาดงกลาวเปนการก าหนดหลกการใหคความหรอพนกงานเจาหนาทของศาลสามารถสงค าคความ ค ารอง ค าขอ ค าแถลง และเอกสารใดๆ ทคความตองยนตอศาลหรอสงตอคความอกฝายหนงโดยทางไปรษณยลงทะเบยนตอบรบ ทางโทรสาร หรอทางจดหมายอเลกทรอนกสได ซงรายละเอยดวธการตางๆ ใหเปนไปตามทส านกงานศาลยตธรรมก าหนด ซงในปจจบนมการออก “ประกาศส านกงานศาลยตธรรม เรอง หลกเกณฑและวธการสง ค าคความหรอเอกสารตอพนกงานเจาหนาทของศาลหรอตอคความอกฝายหนงโดยทางไปรษณย โทรสาร หรอจดหมายอเลกทรอนกส”39 ซงก าหนดหลกเกณฑ วธการและก าหนดแนวทางปฏบตของพนกงานเจาหนาทของศาลในการรบค าคความหรอเอกสาร รวมทงก าหนดวธการช าระคาธรรมเนยมหรอคาใชจายในกรณตางๆ อยางไรกด ขอบงคบของประธานศาลฎกาไมสามารถใชกบการยนค าคความไดในทกกรณ โดยก าหนดยกเวนมใหใชกบการยนค าฟอง ค ารองขอตงตนคด ค าฟองอทธรณ ค าฟองฎกา ค ารองสอด ค ารองขอฟองหรอตอสคดอยางคนอนาถา ค าใหการ ค าแกอทธรณหรอแกฎกา ค าบอกกลาวหรอค ารองขอถอนค าฟอง และค ารองขอเลอนคด

7. วธการช าระคาธรรมเนยมศาล โดยปกตแลวการช าระคาธรรมเนยมศาลจะกระท าโดยการช าระหรอน ามาวางศาลเปนเงนสดหรอเชคซงธนาคารรบรองโดยเจาพนกงานศาลออกใบรบให ตามทบญญตไวในมาตรา 149 วรรคสาม แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง แตมาตราดงกลาวยงไดก าหนดใหสามารถช าระโดยวธการอนไดตามวธการทก าหนดในขอก าหนดของประธานศาลฎกา ซงตอมาไดมการออก “ขอก าหนดของประธานศาลฎกา วาดวยวธการช าระคาธรรมเนยมศาล พ.ศ. 2554” ก าหนดให

38 ภาคผนวก ข. 39 ภาคผนวก ค.

DPU

70

สามารถช าระเงนคาธรรมเนยมศาลโดยวธอนนอกเหนอจากการช าระโดยเงนสดหรอเชคซงธนาคารรบรอง ไดแก

1) การช าระโดยเชคซงสวนราชการหรอรฐวสาหกจเปนผสงจาย 2) บตรเครดต บตรเดบต หรอบตรอนใดในลกษณะเดยวกน 3) หกบญชธนาคาร หรอช าระผานธนาคาร สถาบนการเงน นตบคคลทประกอบธรกจ

การบรการรบช าระหนแทนหรอดวยเครองฝากถอนเงนสดอตโนมต (ATM) 4) ทางอนเทอรเนต 5) วธการอนตามทส านกงานศาลยตธรรมก าหนด

ทงน หลกเกณฑ วธการหรอเงอนไขการช าระเงนโดยวธ อนตามทก าหนดไวในขอบงคบของประธานศาลฎกานนจะตองมการก าหนดโดยส านกงานศาลยตธรรมอกชนหนง

8. การสบพยานบคคลทอยนอกศาลโดยระบบการประชมทางจอภาพในคดแพง ในประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงซงมการเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง (ฉบบท 23) พ.ศ. 2550 ไดก าหนดหลกเกณฑใหสามารถท าการสบพยานบคคลทอยนอกศาลโดยระบบการประชมทางจอภาพไดดงน “มาตรา 120/4 คความฝายใดฝายหนงอาจขอใหศาลท าการสบพยานบคคลทอยนอกศาลโดยระบบการประชมทางจอภาพได โดยคความฝายท อางพยานตองเปนผรบผดชอบในเรองคาใชจาย หากศาลเหนวา เพอประโยชนแหงความยตธรรมศาลจะอนญาตตามค ารองนนกได โดยใหศาลด าเนนกระบวนพจารณาไปตามขอก าหนดแนวทางการสบพยานของประธานศาลฎกาโดยความเหนชอบของทประชมใหญของศาลฎกาทออกตามมาตรา 103/3 รวมทงระบวธการสบพยาน สถานท และสกขพยานในการสบพยานตามขอก าหนดของประธานศาลฎกาดงกลาว และไมถอวาคาใชจายนนเปนคาฤชาธรรมเนยมในการด าเนนคด การเบกความตามวรรคหนงใหถอวาพยานเบกความในหองพจารณาของศาล” ทงน การสบพยานบคคลทอยนอกศาลโดยระบบการประชมทางจอภาพดงกลาวตองเปนไปตามขอก าหนดแนวทางการสบพยานของประธานศาลฎกา ซงในปจจบนยงมไดมการออกขอก าหนดดงกลาวแตอยางใด

9. ขอก าหนดศาลช านญพเศษ ในการด าเนนกระบวนพจารณาของศาลช านญพเศษกฎหมายไดก าหนดใหสามารถออกขอก าหนดเกยวกบการด าเนนกระบวนพจารณาและการรบฟงพยานหลกฐานไดเองโดยอนมตประธานศาลฎกา ทงน ในปจจบนมขอก าหนดของศาลช านญพเศษทมการก าหนดเกยวกบการรบฟงพยานหลกฐานทเปนขอมลอเลกทรอนกส ไดแก

DPU

71

1) ขอก าหนดคดทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศ พ.ศ. 2540 ขอก าหนดคดทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศ พ .ศ. 2540 เปนขอก าหนดทออกโดยอาศยอ านาจตามความในมาตรา 30 แหงพระราชบญญตจดตงศาลทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศ และวธพจารณาคดทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศกลาง โดยอนมตประธานศาลฎกาออกขอก าหนดเกยวกบการด าเนนกระบวนพจารณาและการรบฟงพยานหลกฐานใชบงคบในศาลทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศ และ ศาลอนทมอ านาจด าเนนกระบวนพจารณาแทนศาลทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศ ซงขอก าหนดดงกลาวก าหนดใหศาลช านญพเศษแหงน สามารถรบฟงขอมลทบนทกหรอประมวลผลโดยเครองคอมพวเตอร ไมโครฟลม สออเลกทรอนกส หรอสอทางเทคโนโลย หรอสออเลกทรอนกสประเภทอนเปนพยานหลกฐานในคดได ตามขอก าหนดคดทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศ พ.ศ. 2540 ไดก าหนดเกยวกบการรบฟงขอมลอเลกทรอนกสไวในขอ 33-36 โดยใหขอมลอเลกทรอนกสเปนพยานหลกฐานอกประเภทหนง และมวธการน าสบ การรบฟงเปนพยานหลกฐานเปนการเฉพาะ ซงขอมลอเลกทรอนกสตามขอก าหนดฉบบน ไดแก ขอมลทบนทกโดยเครองคอมพวเตอรหรอประมวลผลโดยเครองคอมพวเตอร ขอมลทบนทกไวในหรอไดมาจากไมโครฟลม สออเลกทรอนกส หรอสอทางเทคโนโลยสารสนเทศประเภทอน ในการน าสบพยานหลกฐานทเปนขอมลอเลกทรอนกสคความจะตองปฏบตใหถกตองตามมาตรา 34 คอ ตองมการยนบญชระบพยานซงเปนการระบขอมลทจะอางไวในบญชระบพยานตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 88 พรอมยนค าแถลงแสดงความจ านง ตอศาล และตองมค ารบรองตามขอ 3 วรรคสอง ซงไดแกค ารบรองของบคคลทเกยวของหรอด าเนนการนนเกยวกบการกระท าของผใช ความถกตองของการบนทกและการประมวลผลขอมล และคความจะตองยนส าเนาสอทบนทกขอมลนนตอศาลในจ านวนทเพยงพอเพอใหคความอกฝายหนงมารบไป

1) ขอก าหนดคดลมละลาย พ.ศ. 2549 ขอก าหนดคดลมละลาย พ.ศ. 2549 ออกโดยอาศยอ านาจตามความในมาตรา 19 แหงพระราชบญญตจดตงศาลลมละลายและวธพจารณาคดลมละลาย พ.ศ. 2542 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตจดตงศาลลมละลายและวธพจารณาคดลมละลาย (ฉบบท 8) พ.ศ. 2548 มาตรา 8 ซงใหอธบดผพพากษาศาลลมละลายกลางโดยความเหนชอบของประธานศาลฎกาออกขอก าหนดเกยวกบการด าเนนกระบวนพจารณา และการรบฟงพยานหลกฐานใชบงคบในศาลลมละลาย และศาลอนทมอ านาจด าเนนกระบวนพจารณาแทนศาลลมละลาย

DPU

72

ขอก าหนดดงกลาวไดก าหนดเก ยวกบการรบฟงพยาน หลกฐานท เปนขอม ลอเลกทรอนกสไวในขอ 20-23 โดยใหขอมลอเลกทรอนกสเปนพยานหลกฐานอกประเภทหนง มวธการน าสบและการรบฟงเปนพยานหลกฐานโดยเฉพาะเชนเดยวกบขอก าหนดคดทรพยสนทางปญญา แตในการรบรองความถกตองของขอมลนนตามขอก าหนดคดลมละลาย พ.ศ. 2549 ขอ 20 จะมการรบรองถงการบนทก หรอการกระท าตามปกตของผใช หรอความถกตองของขอมลหรอไมกได แตในกรณทเปนขอมลอเลกทรอนกสทบนทกโดยเครองคอมพวเตอร หรอประมวลผลโดยเครองคอมพวเตอร ยกเวนไมโครฟลม สออเลกทรอนกส หรอสอทางเทคโนโลยสารสนเทศประเภทอน หากไมมการรบรองกจะตองแสดงใหศาลเหนถงการกระท าตามปกตของผใชและความถกตองของการบนทกและการประมวลผลขอมล

2) ขอก าหนดคดภาษอากร พ.ศ. 2544 ขอก าหนดคดภาษอากร พ.ศ. 2544 เปนขอก าหนดทออกโดยอาศยอ านาจตามความในมาตรา 20 แหงพระราชบญญตจดตงศาลภาษอากร พ.ศ. 2538 อธบดผพพากษาศาลภาษอากรกลางโดยอนมตประธานศาลฎกา ออกขอก าหนดเก ยวกบก ารด า เนนกระบวนพจารณาและ การรบฟงพยานหลกฐานส าหรบคดภาษอากร ตามขอก าหนดคดภาษอากรก าหนดเกยวกบการรบฟงพยานหลกฐานทเ ปนขอมลอเลกทรอนกสไวในขอ 30-33 โดยใหขอมลอเลกทรอนกสเปนพยานหลกฐานอกประเภทหนง มวธการน าสบและการรบฟงเปนพยานหลกฐานโดยเฉพาะ ซงมเนอหาเชนเดยวกบขอก าหนดคดทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศ พ.ศ. 2540

3.5.3 การประยกตใชเทคโนโลยสารสนเทศในกระบวนการยตธรรม ในปจจบนศาลยตธรรมเลงเหนถงความส าคญในการน าเทคโนโลยสารสนเทศมา

ประยกตใชในกระบวนการท างานตางๆ เพอการบรการประชาชนและอ านวยความยตธรรมในกระบวนการพจารณาคดในหลายดานดวยกน ดงน

1. ระบบเครอขายภายใน หรอ LAN ในงานส านวน การท างานของคอมพวเตอรระบบเครอขายภายในเพอใชในงานส านวนมขนตอนโดย

ยอย ดงน40 1) งานรบฟอง เมอคความน าคดมายนฟอง เจาหนาทกจะบนทกขอมลเขาเครอง

คอมพวเตอรโดยมเลขคดด า ชอโจทก ชอจ าเลย ฟองขอหาอะไร จ านวนทนทรพย ศาลมค าสงรบฟองหรอไม เชนเดยวกบการลงสารบบรบฟองทกประการ เพยงแตไมตองลงสารบบรบฟองในสมด

40 เพง เพงนต. (2538, กรกฎาคม-กนยายน). “การน าเทคโนโลยสมยใหมมาชวยในการเรงรดการพจารณาพพากษาคด.” ดลพำห เลม 3 ปท 42. หนา 11-14.

DPU

73

เหมอนทเคยปฏบตมา ขอมลค าฟองใหมทปอนเขาเครองคอมพวเตอรเจาหนาทสามารถพมพออกมาเปนรายวนหรอรายเดอนเพอเขาเลมเปนสารบบรบฟองแทนบนทกทท ามาแตเดมได งานในสวนนกจะไมซ าซอน การบนทกขอมลตอไปกอาจมเรองขอไตสวนคมครองชวคราวแบบฉกเฉน การขอฟองคดอยางอนาถาศาลมค าสงวาอยางไร การสงหมายเรยกจ าเลยขาดนดยนค าใหการหรอไม จ าเลยยนค าใหการและฟองแยงหรอไม จะตองบนทกขอมลเขาเครองทกขนตอน ทงนเพอความสะดวกในการตรวจส านวนทางคอมพวเตอรซงจะไดทราบวาส านวนอยในขนตอนใด

2) งานเกบส านวนคดด า ในงานรบฟองเมอจ าเลยยนค าใหการกจะมการบนทกวนนดชสองสถานไว หรอในกรณขาดนดยนค าใหการกจะสงส านวนตอมายงงานเกบส านวนคดด า โดยมการบนทกวนสงมอบส านวนไวในเครองคอมพวเตอรดวย ในงานเกบส านวนคดด าคความจะมาขอตรวจส านวนบอยๆ หากมการเคลอนไหวส านวนอยางไรกจะตองบนทกไวเพอความสะดวกแกคความในการตรวจส านวน ในระหวางทส านวนเกบอยในงานนกจะมการน าส านวนไปสบพยานซงจะตองมการเคลอนไหวของส านวนไปใหงานหนาบลลงกดวย

3) งานหนาบลลงก การสบพยานหรอการจดรายงานกระบวนพจารณาของศาลจะตองมการบนทกเขาเครองคอมพวเตอรตลอดโดยไมมขอยกเวน มใชปลอยใหผพพากษาบนทกค าใหการพยานหรอรายงานกระบวนพจารณาโดยไมมการบนทกเขาเครองคอมพวเตอรเลย มฉะนนจะไมเขาสระบบคอมพวเตอรในการทจะอ านวยความสะดวกแกการควบคมส านวน การตรวจสอบหรอการขอคดส านวนของคความจะตองปรากฏการท างานทตอเนอง คอมพวเตอรระบบ LAN จงจะไมลมเหลว รปแบบของรายงานกระบวนพจารณาทเหมอนๆ กนกอาจสรางโปรแกรมไวลวงหนาโดยเพยงแตเวนชองวางใหเตม สวนค าใหการพยานในคดแพงทจ าเลยขาดนดซงมรปคดคลายกนมากๆ เชน คดเชาซอ คดบตรเครดต คดเชาใชโทรศพทมอถอ คดตงผจดการมรดก เปนตน กอาจสรางโปรแกรมค าใหการพยานทเหมอนๆ กนไวลวงหนาโดยมชองวางใหเตมเฉพาะสวนทตางกนเทานน ซงจะท าใหการด าเนนกระบวนพจารณาเปนไปไดอยางรวดเรว

4) งานสารบบค าพพากษา เมอศาลมค าพพากษาแลวแผนกพมพค าพพากษากจะตองพมพเขาเครองคอมพวเตอร นอกจากจะไดรปแบบค าพพากษาทสวยงามแลว การแกค าผดกสามารถท าไดโดยงาย ไมตองพมพใหมทงหนา หากมการบรรจโปรแกรมการตรวจหาค าผดตามพจนานกรมเขาเครองดวยแลวกสามารถตรวจหาและแกค าผดไดโดยงาย การลงสารบบค าพพากษาจะพมพเฉพาะตอนทายของค าพพากษาแลวเขาเลมแทนสารบบค าพพากษาไดท านองเดยวกบ สารบบรบฟอง

5) งานเกบส านวนคดแดง เมอส านวนออกเลขแดงแลวกจะถกน ามาเกบทงานเกบส านวนคดแดง หากคความมาขอออกค าบงคบหรอหมายบงคบคดกอาจท าโปรแกรมในรปแบบ

DPU

74

ค าบงคบและหมายบงคบคดดวยการปอนขอมลการออกค าบงคบและหมายบงคบคดเขาเครองและพมพค าบงคบและหมายบงคบคดออกมาไดเลย ในชนบงคบคดอาจมการด าเนนกระบวนพจารณาหลงค าพพากษา เชน การรองขดทรพย การรองเฉลยทรพย การขายทอดตลาด การขอรบช าระหนในคดลมละลาย เปนตน กจะตองมการปอนขอมลในงานเกบส านวนคดแดงน การปอนขอมลเขาเครองคอมพวเตอรตามขนตอนตางๆ นเปนประโยชนในการตรวจสอบวาส านวนเดนทางไปถงขนตอนใดแลว ผพพากษาหวหนาศาลหรออธบดผพพากษาสามารถตรวจสอบจากเครองคอมพวเตอรไดวาคดเรองนนมการด าเนนกระบวนพจารณาไปถงขนตอนใด สบพยานไดกปาก เลอนคดเพราะเหตใด ก าหนดประเดนไวในชนชสองสถานอยางไรบางโดยไมตองน าส านวนมาด เมอการปอนขอมลเขาเครองคอมพวเตอรครบถวนตามขนตอนแมบางครงจะหาส านวนไมพบศาลกอาจด าเนนกระบวนพจารณาตามทนดไวไดโดยเพยงแตดงขอมลทบนทกไวจากเครองคอมพวเตอรออกมาเทานน ส าหรบประโยชนแกคความและบคคลทวไปกสามารถจะท าไดโดยใหศาลตงเครองคอมพวเตอรพรอมเครองพมพไวทงานประชาสมพนธของศาลเพอบรการแกคความและบคคลทวไป ในกรณทตองการตรวจดส านวนวาเดนไปถงขนตอนใดกใหเจาหนาทกดใหดทหนาจอ คอมพวเตอรได กลาวคอ คดทยนฟองไวศาลมค าสงรบฟองหรอไม ใหโจทกน าสงหมายเรยกภายใน 7 วน หรอ 15 วน สงหมายเรยกใหจ าเลยแลวหรอไมเมอใด จ าเลยยนค าใหการแลวหรอไม ศาลสงวาจ าเลยขาดนดหรอไม บคคลทวไปอาจขอตรวจสอบวาบคคลธรรมดาหรอนตบคคลใดไดฟองหรอถกฟองในคดอะไรหรอไม เปนจ านวนกคด

2. การใชคอมพวเตอรเครอขายระบบศนยนดความ ในการบรหารจดการคดไดมการน าเอาเทคโนโลยมาประยกตใชในการบรหารจดการคดหรอการบรหารจดการงานของศาลเพอใหมประสทธภาพ สนบสนนกระบวนพจารณาพพากษาของศาล รวมทงเพอเปนการอ านวยความสะดวกแกประชาชน เชนศาลแพงธนบรทไดน าเอากลยทธดานการพฒนาระบบเทคโนโลยสารสนเทศมาประยกตใชกบการบรหารขอมลงานคดโดยผานระบบเครอขายภายในและปรบเปลยนระบบการด าเนนการใหสอดคลองกบการพฒนาดานเทคโนโลยซงสวนส าคญคอ การพฒนาโปรแกรมศนยนดความและระบบกอนวนนด 41 โดยมการจดท าโปรแกรมแสดงรายละเอยดวนนดความผานหนาเวบไซตของศาลนนๆ เพอใหคความสามารถตรวจสอบวนนดไดโดยไมตองเดนทางมาศาล

41 กตตพงษ ศรโรจน. (2548). การใชคอมพวเตอรเครอขายระบบศนยนดความและระบบกอนวนนดกบ

การนงพจารณาคดครบองคคณะและตอเนอง: ศกษากรณศาลแพงธนบร. งำนวจยหลกสตร “ผบรหำรกระบวนกำรยตธรรมระดบสง (บ.ย.ส.) รนท 8.” วทยาลยการยตธรรม ส านกงานศาลยตธรรม. หนา 38.

DPU

75

3. การจดท าโปรแกรมระบบสนบสนนงานส านกงานอเลกทรอนกส (e-Office) สบเนองจากมการแกไขระเบยบส านกนายกรฐมนตรวาดวยงานสารบรรณ พ.ศ. 2526 โดยระเบยบส านกนายกรฐมนตรวาดวยงานสารบรรณ (ฉบบท 2) พ.ศ. 2548 เพอใหเกด “ระบบสารบรรณอเลกทรอนกส” ส านกงานศาลยตธรรมจงไดมการพฒนาระบบเอกสารโดยน าระบบสารบรรณอเลกทรอนกสมาใชกบงานศาลยตธรรม โดยเฉพาะอยางยงการพฒนาระบบงานสารบรรณและจดเกบเอกสารอเลกทรอนกส (DMS : Document Management System) ของส านกงานศาลยตธรรม ทพฒนาขนส าหรบการจดท าทะเบยนหนงสอ การจดการขอมลพนฐาน การจดเกบและสบคนขอมลเอกสาร การก าหนดระดบความปลอดภยเกยวกบการรบ -สง หนงสอภายในและภายนอก โดยใชโปรแกรมรวมกนบนเครองคอมพวเตอรแมขาย (Server) ของส านกงานศาลยตธรรม อยางไรกตาม โปรแกรมดงกลาวยงไมสอดคลองกบการปฏบตงานในระหวางศาลทวประเทศ ท าใหแตละศาลจ าตองน าเอาโปรแกรมดงกลาวไปพฒนาเพมเตมเพอแกไขใหสอดคลองกบการปฏบตงานของศาล เชน ส านกงานอธบดผพพากษาภาค 1 ไดทดลองน าระบบดงกลาวไปประยกตใชโดยรวมกบโปรแกรมเมอรของบรษท โกลบอลพอยท จ ากด ในการพฒนาใหสอดคลองกบการปฏบตงานระหวางศาลในเขตอ านาจอธบดผพพากษาภาค 1 กบทใชภายในหนวยงานของส านกงานศาลยตธรรม ดงนนโปรแกรมทน ามาใชจงเปนคนละโปรแกรมกนแตสามารถเชอมโยงขอมลระหวางกนได เปนตน

4. การฝากขงทางไกลโดยการประชมทางจอภาพผานระบบ Web Conference ในการฝากขงระหวางสอบสวนมกรรมวธทตองด าเนนการหลายขนตอนซงใชเวลาและแรงงานเจาหนาทจ านวนมาก รวมถงทรพยากรตางๆ เชน ยานพาหนะและเชอเพลงใน การเดนทาง สถานทควบคมในศาล ระบบรกษาความปลอดภยทงขณะเดนทางและขณะอยทศาล เปนตน จากปญหาความไมสะดวกในการขนสงและอาคารสถานทซงมผลถงการรกษาความปลอดภยดงกลาว จงไดมการน าเอาเทคโนโลยโทรคมนาคมมาประยกตใชกบงานฝากขงของศาล ซงแตเดมจะใชวธการสอสารโดยจดใหผตองขงอยหนากลองและจอโทรทศนในเรอนจ า แลววางสายโทรทศนตอเขาศาลเพอถายทอดภาพและเสยงไปปรากฏทหองพจารณาค ารองขอฝากขงในศาล โดยศาลสามารถพจารณาค ารองขอฝากขงและสามารถสอบถามผตองหาผานระบบโทรทศนวงจรปดได อยางไรกตาม วธการนน ามาใชไดเฉพาะกรณทศาลและเรอนจ ามทตงใกลกนเทานน ดงนน ในปจจบนจงมการพฒนาระบบฝากขงทางไกลใหมประสทธภาพมากยงขน โดยการใชระบบคอมพวเตอรเชอมโยงผานเครอขายอนเทอรเนต เชน ในศาลจงหวดสพรรณบร ทมการน าระบบการ

DPU

76

ประชมทางไกลผานเครอขายอนเทอรเนต (Internet Protocol Based Video Conferencing) หรอทเรยกวา Web Conferencing ประเภท e-Meeting มาประยกตใช ระบบการฝากขงทางไกลดงกลาวเปนประโยชนแกผเกยวของทกฝาย กลาวคอ ส าหรบศาลสามารถลดภาระความแออดของหองควบคมผตองหาและภาระในการรกษาความปลอดภยของเจาหนาทต ารวจประจ าศาล ส าหรบพนกงานสอบสวนจะชวยลดเวลาและคาใชจายในการเดนทางมาศาล ส าหรบเรอนจ าจะชวยลดภาระในการขนสงผตองหาและการรกษาความปลอดภยระหวางเดนทาง และส าหรบผตองขงเองกไดรบประโยชนจากการทไมตองถกสงมารออยในหองขงของศาล โดยสามารถพ กผ อนและท าก จกรรมใน เ รอน จ า ได จนกว า จะถ ง เ วลาพ จ ารณ า ค ารองขอฝากขง นอกจากนระบบดงกลาวยงเปนการประชมททกฝายอยพรอมหนากนจงสามารถสอสารกนไดด พนกงานสอบสวนผเสนอค ารองสามารถชแจงตอบขอซกถามของศาลหรอผตองหาได ศาลกสามารถเรยกใหชแจงขอเทจจรงเพมเตมไดอนท าใหการฝากขงมประสทธภาพมากยงขน

5. ระบบกากส านวนอเลกทรอนกส (e-Copy Case) ระบบกากส านวนอเลกทรอนกส (e-Copy Case) เปนการน าเอาเทคโนโลยมาประยกตใชกบระบบงานธรการคดโดยศาลจงหวดสโขทย ซงไดเลงเหนถงปญหาขอขดของในการปฏบตงานระหวางศาลชนตนกบศาลสง เนองจากในกรณทคความยนอทธรณหรอยนฎกา ภารกจสวนหนงทสวนงานอทธรณ/ฎกา และงานหองเกบส านวนตองปฏบตคอการจดท ากากส านวนเกบไวทศาล โดยการน าเอกสารค าคความในส านวนไปถายส าเนาจากเครองถายเอกสารซงบางครงเอกสารมเปนจ านวนมากจงเปนภาระในการจดเกบและสนเปลองงบประมาณในการจดหาครภณฑเชน กระดาษ หมกเครองถายเอกสาร เปนตน ประกอบกบในหลายกรณทจ าตองมการขอยมส านวนคนจากศาลสงเนองจากในกากส านวนไมมส าเนาเอกสารค าคความเพยงพอทจะประกอบการพจารณา จงไดมการจดท าโครงการ “กากส านวนอเลกทรอนกส (e-Copy Case)” โดยใชวธการสแกนส านวนจดเกบเปนไฟลสกล .pdf ในเครองคอมพวเตอร โดยมวตถประสงคหลกเพอลดและปองกนการเสยหายหรอสญหายเนองจากการยมส านวนคนจากศาลอทธรณหรอศาลฎกา อนจะยงผลใหการพจารณาคดของศาลเปนไปดวยความรวดเรว ลดเนอทในการจดเกบกากส านวน ประหยดคาใชจายและลดความสนเปลอง ซงโครงการนยงมการพฒนาในศาลชนตนอนๆ เชน ศาลจงหวดพงงา เชนกน

6. การสงค าคความหรอเอกสารในคดทางจดหมายอเลกทรอนกส และระบบการแจงค าสงศาลทางจดหมายอเลกทรอนกสและขอความผานโทรศพทเคลอนท เมอมการออกขอบงคบของประธานศาลฎกา และประกาศส านกงานศาลยตธรรม เกยวกบการสงค าคความหรอเอกสารตอพนกงานเจาหนาทของศาลหรอตอคความอกฝายหนงโดย

DPU

77

ทางไปรษณย โทรสาร หรอจดหมายอเลกทรอนกส เพอเปนการจดระบบการสงค าคความหรอเอกสารใหสอดคลองกบการพฒนาดานการสอสาร ศาลตางๆ จงไดรเรมทจะจดใหมการสงค าคความหรอเอกสารในคดทางจดหมายอเลกทรอนกส และระบบการแจงค าสงศาลทางจดหมายอเลกทรอนกสและขอความผานโทรศพทเคลอนทเพอเปนการอ านวยความสะดวกใหแกคความ เชน

1) ศาลแขวงพระนครใต ไดจดท า “โครงการแจงเตอนคความผานการสงขอความ หรอ Short Message Service (SMS)” โดยมวตถประสงคหลกทค านงถงผลประโยชนสาธารณะของประชาชนดวยความพงพอใจและพฒนาระบบการบรหารจดการแบบบรณาการในการบรการคความและประชาชนทมาตดตอราชการศาลตลอดจนพยาน เพอเปนการย าเตอนคความใหแจงพยานมาศาลตามวนนด ซงเรมทดลองใชมาตงแตวนท 4 มกราคม 2555 โดยจดใหมระบบการใหบรการโดยการสงขอความผานโทรศพทมอถอแจงวนสบพยานตอเนองใหคความทราบลวงหนากอนวนนดประมาณ 7-9 วนท าการ

2) ศาลแขวงนครราชสมา จดใหม “โครงการ แจงค าสงศาลทางจดหมายอเลกทรอนกสและขอความผานโทรศพทเคลอนท” เนองจากมคความยนค าคความและขอดค าสงศาลเปนจ านวนมาก ท าใหการคนหาและการใหบรการประชาชนเกดความลาชา จงน าเอาเทคโนโลยสารสนเทศมาประยกตใชในการพฒนาและสนบสนนการอ านวยความยตธรรมใหมประสทธภาพมากขน บรรลเปาหมายตามนโยบาย และลดคาใชจายและประหยดเวลาในการทประชาชนหรอคความตองเดนทางมาตรวจดค าสงศาล ซงเรมด าเนนโครงการมาตงแตวนท 1 กรกฎาคม 2555

3) ศาลจงหวดสพรรณบร จดใหบรการสงค าคความทางจดหมายอเลกทรอนกสแกคความ โดยมการประชาสมพนธ “หลกเกณฑและวธการสงค าคความหรอเอกสารในคดทางไปรษณย โทรสาร หรอจดหมายอเลกทรอนกส (e-Mail)” ใหประชาชนทวไปไดรบทราบซงมรายละเอยดดงน

(1) แบบฟอรมหรอค าขอทอนญาตใหสามารถด าเนนการไดตามโครงการ ไดแก ค าขอตรวจ ขอคดรบรองส าเนา (ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 54) ค าขอแกไขขอผดพลาดเลกนอยในค าพพากษาหรอค าสง (ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 143) ค าขอใหออกใบส าคญแสดงวาค าพพากษาหรอค าสงถงทสด (ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 147)

DPU

78

ค าขอใหก าหนดจ านวนเงนทจะวางตอศาล (ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 154) ค าขอใหสงค าบงคบแกลกหนตามค าพพากษา (ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 272) ค าขอใหออกหมายบงคบคด (ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 275)

(2) การสงค าขอหรอเอกสารทางจดหมายอเลกทรอนกส ใหจดสงในรปแบบของไฟลสกล .jpg

(3) ผประสงคยนค ารองใหยนค ารองไดภายในเวลาไมเกน 11.00 น. ของแตละวนท าการ

(4) การตดตอทางจดหมายอเลกทรอนกสใหตดตอไดท spbd@coj.go.th ทงน ศาลจงหวดสพรรณบรไดจดใหคความทประสงคจะใชบรการ สามารถยนใบสมครเขารวมโครงการบรการสงค าคความทางจดหมายอเลกทรอนกส ( e-Mail ) โดยการกรอกรายละเอยดตามแบบฟอรมทก าหนด42 และยนสงตอเจาหนาทของศาลเพอด าเนนการตอไป

จากทกลาวมาขางตนจะเหนไดวาในปจจบนศาลยตธรรมไดมแนวทางในการน าเอา

เทคโนโลยสารสนเทศมาประยกตใชในกระบวนการยตธรรมในหลากหลายรปแบบดวยกน ซงยงมอกหลายสวนงานทมความจ าเปนตองพฒนาระบบเพอรองรบ ซงผเขยนเหนวาในขนตอนของการสงเอกสาร การตรวจส านวน และการจดเกบเอกสาร หากสามารถน าเทคโนโลยสารสนเทศมาประยกตใชกนาจะชวยใหการด า เนนกระบวนการตางๆ เปนไปดวยความรวดเรวและ มประสทธภาพมากยงขนได แตในการพจารณาเพอน าเทคโนโลยดงกลาวมาปรบใชจะมผลกระทบกบหลกเกณฑตามทประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงไดก าหนดไวหรอไมอยางไร ผเขยนจะไดหยบยกขนวเคราะหตอไปในบทท 5

ทงน กอนทจะวเคราะหผลดผลเสยของการน าเทคโนโลยสารสนเทศมาประยกตใชในกระบวนการยตธรรม ผเขยนจะไดน าเสนอถงตวอยางการประยกตใชเทคโนโลยสารสนเทศกบกระบวนการยตธรรมในตางประเทศในบทถดไป โดยผเขยนไดศกษาแนวทางของตางประเทศ ซงมหลายประเทศทมการน าเอาเทคโนโลยมาประยกตใชในกระบวนการยตธรรม และบางประเทศกไดพฒนาไปสระบบทเรยกวา “ศาลอเลกทรอนกส” (Electronic Court) อยางเตมรปแบบ

42 ภาคผนวก ง.

DPU

บทท 4 การด าเนนกระบวนพจารณาโดยใชสออเลกทรอนกสในตางประเทศ

ในการด าเนนกระบวนพจารณาซงมการก าหนดขนตอนไวอยางชดเจนนนใน

ตางประเทศไดมการน าเอาระบบเทคโนโลยสารสนเทศเขามาประยกตใชเพอสนบสนนการท างานของศาลใหมความสะดวก รวดเรว และยงเปนการประหยดคาใชจาย ซงผเขยนไดท าการศกษาตวอยางการประยกตใชสออเลกทรอนกสในกระบวนพจารณาของตางประเทศดงตอไปน

4.1 ประเทศสงคโปร

ระบบกฎหมายของประเทศสงคโปรเปนระบบ Common Law ทมรปแบบใกลเคยงกบประเทศองกฤษมาก แตไดมการปฏรปกฎหมายซงยกเลกระบบวธพจารณาโดยคณะลกขน หรอ Trial by Jury และเปนประเทศทมการน าวทยาการ เครองมอเครองใช รวมถงเทคโนโลยรปแบบใหมเขามาปรบใชในกระบวนการยตธรรมดวย

4.1.1 โครงสรางพนฐานของศาลสงคโปร ระบบศาลของประเทศสงคโปรมศาลหลกอยสองศาล43 คอ 1. ศาล Sub-ordinate Court ซงถอวาเปนศาลชนตนทตองรบพจารณาคดทกประเภท

ประมาณ 400,000 คดตอป โดยจะท าหนาทในการพจารณาพพากษาคดแพง (Civil Trial Court) คดมโนสาเร (Small Claims Tribunals) คดครอบครว (Family Court) คดเยาวชน (Juvenile Court) นอกจากนยงมศาลคดพเศษ ไดแก ศาลพาณชย คดแพงและคดอาญา (The Commercial Civil and Criminal Court) และศาลจราจร (The Traffic Court) เปนตน

2. ศาลสง ซงศาลสงของประเทศสงคโปรแบงออกเปนสองชนศาลคอ ศาลอทธรณ (The Supreme Court) และศาลฎกา (Court of Appeal) ทงน ชอภาษาองกฤษของศาลอทธรณและศาลฎกาของศาลสงคโปรจะสลบกบศาลไทย

43 ธนะชย ผดงธต. (2549, มกราคม). “การพฒนาระบบ E-Court ของศาลสงคโปร.” ศาลยตธรรม

ปรทศน. หนา 16-24.

DPU

80

ส าหรบระบบการพจารณาพพากษาคดของศาลในประเทศสงคโปรนนมแนวทางใน การพจารณาพพากษาคดอย 3 ประการดวยกน กลาวคอ

1. ค านงถงคาใชจายของคความในการพจารณาคด 2. การบรหารเวลาในการพจารณาคด 3. กระบวนการพสจนหลกฐานและการใชกฎหมายอยางมประสทธภาพ ทงน ในระบบศาลของประเทศสงคโปรนนในขนตอนของการพจารณาคดภายหลงจาก

ทไดมการฟองคดแลว กยงมการเจรจากนอกโดยใชสออเลกทรอนกส (Electronic Mediation) ผานระบบอนเทอรเนตดวย

4.1.2 การประยกตใชเทคโนโลยกบกระบวนการยตธรรม44 ในขนตอนการพจารณาคดของศาลในประเทศสงคโปรเกอบทกขนตอนจะน าเอา

เทคโนโลยมาปรบใชเปนเครองมอสนบสนนเพอใหการพจารณาคดมประสทธภาพมากยงขน โดยเมอถงขนตอนการพจารณาคดจะมการบรหารคด ไดแก การก าหนดใหคความแสดงบญชพยาน ระบบกอนวนนด การก าหนดกระบวนพจารณา เชน การสบพยานโดยระบบการประชมทางไกล (Video Conference) เปนตน

ทงน ในการพจารณาคดของศาลสงคโปรทงศาลชนตน (Sub-ordinate Court) และศาลอทธรณ (Supreme Court) ตองกน าเอาเทคโนโลยสารสนเทศเขามาประยกตใชอยางเตมรปแบบจนเรยกไดวาศาลของประเทศสงคโปรเปนระบบศาลอเลกทรอนกสอยางแทจรง

4.1.3 ระบบศาลอเลกทรอนกสในประเทศสงคโปร สงคโปรเปนเปนประเทศทมการน าวทยาการ เครองมอเครองใช รวมถงเทคโนโลย

รปแบบใหมเขามาปรบใชในกระบวนการยตธรรมจนเรยกไดวาศาลของประเทศสงคโปรเปนศาลทเปนระบบศาลอเลกทรอนกส (e-Court) อยางแทจรง ทงน ศาลสงคโปรไดเรมวางแผนเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารครงแรกมาตงแตป ค.ศ. 1985 โดยก าหนดแผนการด าเนนการออกเปนสามระยะคอ ระยะแรกในป ค.ศ. 1985-1991 ระยะทสองป ค.ศ. 1992-1999 และระยะทสามป ค.ศ. 2000-2006 ซงการวางแผนเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารของศาลนนจะด าเนนการควบคไปกบแผนปฏบตการรฐบาลอเลกทรอนกส (e-Government Action Plan) ของรฐบาลสงคโปร

44 ธนะชย ผดงธต. เลมเดม.

DPU

81

ในการด าเนนงานระยะทสามคอในป ค.ศ. 2000-2006 ศาลสงคโปรไดก าหนดวสยทศนวาจะเปน “องคกรทมระบบองคความรเสมอนจรง (Virtual Knowledge-base) ในระดบศาลของโลก” โดยก าหนดกลยทธ 4 ดาน คอ

1. การบรหารระบบศาลเหมอนจรง (Virtual Court Service) ไดแก 1) การน าระบบการประชมผานวดโอ (Video Conferencing) มาใชในการพจารณา

สบพยานในหองพจารณาการสบพยานทางไกลผานจอภาพ โดยการสรางระบบ เชอมตอวดโอ (Video Link) กบเรอนจ าเพอสบพยานจ าเลยทเปนนกโทษ

2) การน าระบบตบรการอเลกทรอนกสทเรยกวา Automatic Traffic of fence Management System (ATOMS)” ซงคลายกบต ATM มาตดตงไวตามศนยการคาหรอสถานทตางๆ เพอใหผตองหาทท าผดกฎจราจรมาช าระคาปรบจราจรทตดงกลาวได

3) การจดท าเวบไซตของศาลชนตนเพอใหบรการขอมลเกยวกบความรและขอแนะน าเกยวกบศาล วนนดพจารณาคด ค าตดสนตางๆ เปนตน

2. การบรณาการระบบการบรหารงานศาล (Integrated Judicial Administration) แบงออกเปนสองสวน คอ

1) การสรางระบบบรหารจดการคด (Case Management Systems) ไดแก ระบบบรหารจดการการบนทกขอมลคด (Singapore Case Recording & Information Management System หรอ SCRIMS) ซงกคอการสรางฐานขอมลกลางเกยวกบประวตของคดอาญาทกคด ขอมลระยะเวลาในการพจารณาคด รายงาน สถตคด เพอน ามาใชวเคราะหทางดานตางๆ โดยขอมลเกยวกบคดตางๆ จะแสดงผลผานระบบรองขอและใบอนญาต Tickets & Summon System (Tickets 2000)

นอกจากนยงมการน าระบบการจดเกบขอมลอเลกทรอนกส (Electronic Filling System หรอ EFS) คอระบบการจดเกบขอมลคดทเปนเอกสารใหเปนรปแบบเอกสารอเลกทรอนกสทงหมด เพอเปนการใหบรการขอมลในคดไดอยางรวดเรวทงในคดแพงและคดครอบครว ซงเมอมการจดเกบขอมลเปนอเลกทรอนกสทงหมดแลวกจะสามารถสงใหศาลสงไดอยางสะดวกรวดเรว

2) การบรหารดานขอมลกฎหมาย มการใหบรการทางระบบเครอขายกฎหมาย (Lawnet) ซงเปนการใหบรการแบบศนยรวม (One Stop Portal) เกยวกบขอมลทางกฎหมายทงระบบผานเวบไซต www.lawnet.org.sg

DPU

82

3. การจดการองคความร (Knowledge Management) มการสรางฐานขอมลส าหรบ ผพพากษาเพอสนบสนนการพจารณาพพากษาคดของศาล สรางฐานขอมลจากการก าหนดโทษคดความผดกฎหมายศลกากรคอ ระบบพจารณาและคนหาอตราภาษ (Sentencing Tariff and Research Tell หรอ START) เพอใชในการเปรยบเทยบค าตดสน

4. การรวมมอแบบอจฉรยะ (Corporate Excellent) คอการสรางระบบใหบรการขอมลขาวสารระหวางศาลกบหนวยงานและองคกรตางๆ ผานทางองคกรของรฐบาล ไดแกระบบการบรหารจดการทางการคลง (Financial Management System หรอ NFS) และ ระบบบคลากรและบทบาทหนาท (Personnel & Payroll System)

ในขนตอนการพจารณาคดของศาลในประเทศสงคโปรเกอบทกขนตอนจะน าเอาเทคโนโลยมาปรบใชเปนเครองมอสนบสนนเพอใหการพจารณาคดมประสทธภาพมากยงขน

ระบบการจดเกบเอกสาร (Filing System หรอ EFS) ปจจบนศาลของสงคโปรไดใชระบบการสงค าฟองและค าคความทางอเลกทรอนกส ชอวา ระบบการจดเกบเอกสารอเลกทรอนกส (The Electronic Filing System) ซงระบบนด าเนนการโดยบรษทเอกชน ชอวา บรษท Crimson Logic อยางไรกตามระบบนจะใชเฉพาะกบคดแพงเทานน

ภาพท 4.1 การสงค าคความทางอเลกทรอนกสของสงคโปร

DPU

83

4.2 ประเทศมาเลเซย ประเทศมาเลเซยเปนระบบสหพนธรฐ ประกอบดวยดนแดนสองสวน โดยแบงเขตการปกครองเปน 13 รฐ คอ มาเลเซยตะวนตก ตงอยบนคาบสมทรมลาย ประกอบดวย 11 รฐ และมาเลเซยตะวนออก ตงอยบนเกาะบอรเนยว ประกอบดวย 2 รฐ คอ ซาบาห และซาราวก และยงมเขตการปกครองภายใตสหพนธรฐ (ดนแดนสหพนธ) อก 3 เขต คอ กรงกวลาลมเปอร (เมองหลวง) เมองปตราจายา (เมองราชการ) และเกาะลาบวน45

4.2.1 ระบบศาลตามกฎหมายมาเลเซย ประเทศมาเลเซยนนในอดตเคยตกเปนอาณานคมของประเทศองกฤษ (British

Commonwealth) ซงอยภายใตระบบกฎหมายขององกฤษ (British Rule) ดงนน ระบบกฎหมายของประเทศมาเลเซยจงไดรบอทธพลจากกฎหมายองกฤษเปนอยางมากจนถงปจจบนคอเปนกฎหมายจารตประเพณองกฤษ (English Common Law) โดยมระบบกฎหมายทแยกระหวางกฎหมายของสหพนธ (Federal Laws) ซงออกโดยรฐสภามาเลเซย และใชบงคบทวประเทศ กบกฎหมายของรฐ (State Laws) ซงออกโดยรฐสภาของแตละรฐ และใชบงคบเฉพาะกรณ นอกจากน รฐธรรมนญยงก าหนดใหมระบบกฎหมายพหนยม ไดแก กฎหมายของฆราวาส (Secular Laws) กบ กฎหมายศาสนาของอสลาม (Sharia Laws)46

4.2.2 การประยกตใชเทคโนโลยสารสนเทศกบกระบวนการยตธรรม

โดยเหตทระบบศาลในประเทศมาเลเซยมกจะถกวพากษวจารณอยเสมออนเนองมาจากความลาชาในการระงบขอพพาทอนสงผลใหคดคงคางเปนจ านวนมาก ดวยสาเหตดงกลาวจงมการรเรมระบบใหมท รจกกนในนามระบบศาลอเลกทรอนกส หรอ E-Court ระบบอเลกทรอนกสพนฐานทน ามาใชในระบบศาลเนนทการกระบวนการใชงานซงมความรวดเรวและมประสทธภาพ

ทงน โดยหลกการพนฐานทวา “Green Court” หรอศาลทเปนมตรกบสงแวดลอม ซงปราศจากการใชกระดาษ ไดมการรเรมโครงการในศาลสงทงสองของกวลาลมเปอรในป 2544 และเสรจสมบรณเปนระบบศาลอเลกทรอนกส (E-Court System) ในเดอนมนาคม 2554 โดยมกระบวน 4 รปแบบในการด าเนนระบบศาลอเลกทรอนกส คอ ระบบการประชมทางไกลผานจอภาพ (Video Conference) ระบบการบรหารจดการคด (Case Management System) ระบบการสอสารและสนบสนน (Community and Advocate Portal System) และระบบการบนทกคดและ

45 กระทรวงการตางประเทศ. (6 มนาคม 2555). ขอมลทวไป : ประเทศมาเลเซย. สบคนเมอ 20 มถนายน

2555, จาก http://www.mfa.go.th 46 พเชษฐ เมาลานนท. (2552). ตลาการภวตนในมาเลเซย: ระบบกฎหมายมาเลเซย. สบคนเมอ 15

กนยายน 2555, จาก www.thaijusticereform.com

DPU

84

การท าส าเนา (Court Recording and Transcription System) นอกจากนน ระบบสารบรรณอเลกทรอนกส (E-Filing) ยงถกน าใหน ามาใชอยางสมบรณในระบบศาลอเลกทรอนกสดวย

4.2.3 ระบบศาลอเลกทรอนกสตามกฎหมายมาเลเซย47 ในการน าเอาเทคโนโลยสารสนเทศมาประยกตใชกบกระบวนการยตธรรมโดยพฒนา

ระบบศาลอเลกทรอนกสนน ศาลของประเทศมาเลเซยไดพฒนาหลก 4 ระบบ เพอน ามาใชใน การด าเนนระบบศาลอเลกทรอนกส ไดแก

4.2.3.1 ระบบการประชมทางไกลผานจอภาพ (Video Conference: VCS) กระทรวงยตธรรมในรฐซาลาวก และรฐซาบาห ของมาเลเซยเปนผน าดาน

กระบวนการยตธรรมในมลรฐเพนนซลาในการน าเอาระบบศาลอเลกทรอนกสมาประยกตใช การใชระบบการประชมทางไกลผานจอภาพ หรอ VCS เปนสงส าคญมาในรฐซาลาวกและรฐซาบาหซงจดไดวาเปนรฐขนาดใหญในมาเลเซย เนองจากเปนรฐทมพนทขนาดใหญและขาดระบบการคมนาคม ซงโดยหลกตองใชการขนสงทางอากาศแตกมราคาแพงมาก ดงนน จงเลอกทจะใช ระบบการประชมทางไกลผานจอภาพในระบบปกต ทนายความจ านวนมากในรฐซาลาวก และรฐซาบาหตองเสยเวลาอยางมากในการเดนทางเพอไปศาลซงบางรายอาจใชเวลาในการเดนทางสองถงสามวนในขณะทการด าเนนกระบวนพจารณาใชเวลาเพยง 30 นาท ปญหาเหลานไดรบการแกไขโดยการน าเอาระบบการประชมทางไกลผานจอภาพมาใชซงไมเพยงแตประหยดเวลาในการเดนทางเทานน แตยงชวยประหยดคาใชจายอกดวย ซงเฉลยแลวสามารถประหยดคาใชจายประมาณ 2,945 รงกตมาเลเซย ตอการพจารณาหนงครง นอกจากวตถประสงคขางตนแลว การประชมทางไกลผานจอภาพยงถกน ามาใชในเพอปกปองพยานในคดขมขนและพยานทเปนเดกอายไมเกน 18 ป ในการสบพยานซงอยตางสถานทหรอตางหองอกดวย

4.2.3.2 ระบบการบรหารจดการคด (Case Management System : CMS) ระบบการบรหารจดการคด หรอ CMS คอระบบการบรหารจดการคดทไดรบการพฒนาขนโดยเฉพาะเพอพฒนาการใหบรการอยางมประสทธภาพส าหรบการบรหารจดการคดในศาล กอนทระบบนจะรเรมขน ศาลใชการบรหารจดการโดยเจาหนาทเปนผด าเนนการ (Manual System) ในระบบนการบรหารจดการคดในศาลจะมความเปนระบบและไดรบความคมครองมากขน ซงบคคลทสามารถเขาสระบบไดไดแก เจาหนาทศาล เจาพนกงานและผพพากษา โดยมกระบวนการยอย 2 ระบบ ประกอบดวย “การจดเกบเอกสารอเลกทรอนกส หรอ e-Filing” และ “ส านกงานอเลกทรอนกส หรอ e-Registration” นอกจากนน ยงมระบบการจดล าดบ (Queue Management

47 Kamal Halili Hassan, Maizatul Farisah Mokhtar. (2011). “The E-Court System in Malaysia.” 2nd International Conference on Education and Management Technology.

DPU

85

System) หรอทรจกกนวา ระบบ QMS ทเปนรปแบบยอยในโครงสรางระบบการบรหารจดการคด (CMS Model) ดวย ซงระบบนเปนระบบพนฐานทน ามาใชมากทสดในระบบการบรหารจดการคดในระหวางศาลและคความ (โดยปกตจะเกยวกบขอโตแยงของทนายความของคความทงสองฝาย) ระบบนมความเทาเทยมและเปนระบบ และยงชวยใหทนายความปฏบตภายในเวลาดวย นอกจากนยงมระบบจดการทเรยกวา “หนาเวบไซตสวนบคคล หรอ Personalized My Page” ได รบก ารออกแบบข น เพ อก า รจ ดการคด ในศาลอย า ง เป นระบบ โดย ผพพากษาแตละคนจะมเวบเพจสวนตวในการจดเกบขอมลและรายละเอยดเกยวกบคดทงหมด เลขคด สถานะของส านวนคด การพพากษาคด จ านวนคดทมการพจารณาเสรจสน ค าพพากษาศาลอทธรณ รายงานสถตและคดทเสรจสน และเอกสารส าคญ ในระบบยงมตารางเวลา หรอ Planner ทสามารถเขาดไดโดยเจาหนาท พนกงานศาลและผ พ พ ากษา โดยตารา ง เ วล าด ง กล า วจะถ กน ามาประย กต ใ ช ก บ จ ดการข นตอน การพจารณาและก าหนดวนนดคด ซง รวมขอมลทงหลายเขาดวยกน เชน วนท ชอของเจาพนกงานศาลและผพพากษา ดงนน จงเปนเรองงายและเปนประโยชนส าหรบพนกงานเจาหนาทของศาลในการก าหนดเวลานดพจารณาคด หรอการตรวจสอบตารางเวลาของพนกงานเจาหนาทและผพพากษา หากวาเจาหนาทหรอผพพากษาทเกยวของกบคดนนๆ มเรองเรงดวนซงตนกบวนนดพจารณา คดนนจะถกสงตอไปยงเจาหนาทหรอผพพากษาคนอนไดอยางงายดาย ในทางปฏบตระบบการบรหารจดการคดถกน ามาใชอยางกวางขวางในการบรหารจดการคดกอนพจารณาและน ามาประยกตใชกบการพจารณาคดเตมรปแบบ ยกตวอยางเชน ศาลพาณชยในเมอง Jalan Duta จะมการบรหารจดการคดกอนเขาสระบบงานศาลหรอนายทะเบยนผชวยอาวโส (The Senior Assistant Register - SAR) จะไดด าเนนการกอนสงไปถงผพพากษา กระบวนการดงกลาวจะเปนการเรงกระบวนการกอนพจารณาคดและชวยประหยดเวลาไดอยางมาก ในคดเหลานจะถกบรหารจดการโดยเจาพนกงานศาลและนกกฎหมายทเกยวของกบขอพพาทโดยเฉพาะ ในกระบวนการตางๆ เวลาสวนใหญจะเปนการตรวจสอบขนตนกอนเรมพจารณาโดยนายทะเบยนอาวโสซงจะชวยประหยดเวลาของผพพากษาและเปนการงายทผพพากษาจะด าเนนคดตอไป ทงน มวธการ 8 ขนตอนทนายทะเบยนผชวยอาวโสจะใชบรหารจดการกอนเรมพจารณา ไดแก ขนตอนท 1 การตรวจดตารางเวลา (ตรวจสอบจ านวนคดทมอยในวนนน) ขนตอนท 2 ตรวจสอบระบบการบรหารจดการคด (เพอพบคความฝายตางๆ ทเกยวของ) ขนตอนท 3 หากคความมาปรากฏตวตอหนา กจะถกเรยกเมอมการกดปมเรยก “Calling” ในระบบระบบการบรหารจดการคดเพอเขาหองพจารณา

DPU

86

ขนตอนท 4 ในขนตอนตอไปกจะกดปมเรมด าเนนการ “Start” ในระบบการบรหารจดการคด ขนตอนท 5 ระบบบรหารจดการคด (CMS) จะมการจดล าดบการใชงานในการเรมกระบวนการตางๆ เรยกวา “การรายงานประจ าวนอยางตอเนอง หรอ Updates Today Minutes” ขนตอนท 6 ชอของคความทมาปรากฏตวจะถกถาม หากคความมาศาลเพอยนคดกอนหนานชอของเขาจะปรากฏอยในระบบและเจาหนาทศาลจะบนทกไวในระบบโดยเพยงแคการคลกเทานน แตหากเปนคความใหมเจาหนาทศาลกจะท าการคยขอมลเขาสระบบ ขนตอนท 7 คดกจะเขาสระบบตามปกต ขนตอนท 8 หากด าเนนการตามขนตอนเสรจสน นายทะเบยนผชวยอาวโส (SAR) จะบนทกรายงานไว คอ รายละ เอยดของคดในวนนน (บางครง นายทะเบยนผชวยอาวโส อาจจดท าบนทกระหวางการด าเนนการ แตบางคนอาจจดท าบนทกเมอเสรจสนกระบวนการทงหมดกได)

1. ระบบการจดล าดบ (Queue Management System - QMS) ระบบการจดล าดบ หรอ QMS คอระบบอเลกทรอนกสในการจดระบบงานของทนายความ ซงทนายความจะท าการบนทกเมอไปถงศาลและมการลงทะเบยนซงจะรอจนกระทงถกเรยก คนทลงทะเบยนเปนคนแรกจะถกเรยกเขาหองพจารณาเปนล าดบแรก ในแตละคดเพอจะไมใหตองรอนาน คความจะกระตอรอรนทจะรบมาเพอลงทะเบยน ประโยชนของระบบนคอ เปนการรเรมคดซงมการบนทกโดยตวคความเองและไมขนอยกบหมายเลขทจดท าขนเหมอนระบบเดมทท าดวยมอ เจาหนาทศาลหรอผพพากษาเองจะไมตองรอนานและสามารถด าเนนคดตอไปไดส าหรบบคคลอนทมาพรอมแลว ดงนน จงไมท าใหเกดสถานการณทวาคความทมากอนหนาแตยงคงไมถกเรยก โดยการใชงานระบบนจะสามารถทราบไดถงเวลาทแทจรงในการมาศาลของคความทเกยวของในแตละคด การท าใหสะดวกส าหรบคความซงมคดในหลายศาลในวนเดยวกนจะมระบบแจงเตอนโดยทางขอความสน หรอ SMS (Short Messaging System) เพอแจงเตอนคความทเกยวของในกระบวนพจารณา ซงตองมการลงนามสมาชกและเกบคาบรการในอตราต า เมอมคดของตนระบบกจะมการแจงเตอนสถานะของคด

2. ระบบสารบรรณอเลกทรอนกส (e-Filing) ระบบสารบรรณอเลกทรอนกส หรอ e-Filing เปนระบบอเลกทรอนกสส าหรบการจดการเอกสารออนไลนซงไดรเรมขนเมองวนท 1 มนาคม 2554 ในระบบน ารองของระบบสารบรรณอเลกทรอนกส (e-Filing System) จะแตกตางจากการใชกระดาษในรปแบบเดม ทนายความ

DPU

87

หรอความทเกยวของสามารถสแกนเอกสารตางๆ แทนได ในระบบน ทนายความจะไมโดนเรยกเกบคาธรรมเนยมการใหบรการจนกวาจะมการบรหารจดการในศาลผานระบบของหนวยงานในการใหบรการจนถงวนท 31 พฤษภาคม 2554 การเรยกเกบคาธรรมเนยมการใหบรการจะเปนการเรยกเกบผานระบบธนาคารอเลกทรอนกส (Internet Banking) ส าหรบการจายเงน คาระบบการบรหารจดการเอกสารภายหลงจากวนทก าหนด หนวยงานทใหบรการในศาลจะเรมด าเนนการหลงจากวนท 31 พฤษภาคม 2554 แตจะเปนการใหบรการเฉพาะบคคลทวไปซงไมมทนายความ อนง ระบบสารบรรณอเลกทรอนกสถกน ามาใชโดยตรงจากส านกงานทนายความ ส านกงานทนายความจะตองจายคาธรรมเนยมธนาคารอเลกทรอนกส (e-Banking) และตองจายคาธรรมเนยมรายปส าหรบการใชใบรบรองอเลกทรอนกส (Digital Certificate) ใหกบบรษทซงรบผดชอบในการบรหารจดการระบบโดยเรมตงแตวนท 31 พฤษภาคม 2554 ระบบสารบรรณอเลกทรอนกสจะถกน ามาใชในศาลมากขนใน Johor, Pulau Pinang, Putrajaya, Ipoh และ Shah Alam ในหนวยงานบรการจ านวน 18 หนวยงาน จะมการเปดใหบรการใน Kangar, Kota Bahru, Alor Star และ Kuala Terengganu เพอชวยเหลอทนายความและคความทเกยวของในการบรหารจดการและจดเกบเอกสาร

DPU

88

ภาพท 4.2 กระบวนการในระบบ E-Filing Process (ในศาลสง) ส าหรบคดทมการลงทะเบยนตงแตวนท 1 มนาคม 2554 เปนตนไป

DPU

89

ภาพท 4.3 กระบวนการของหนวยงานใหบรการในระบบศาลอเลกทรอนกสของประเทศมาเลเซย

DPU

90

4.2.3.3 ระบบการสอสารและสนบสนน (Community and Advocate Portal System หรอ CAP)

ระบบการสอสารและสนบสนน หรอ CAP เปนกระบวนการทสรางขนเพอความสะดวกในการตดตอสอสารระหวางศาลกบประชาชน โดยมการสรางระบบการสงขอความสน หรอ SMS (Short Messaging System) ภายใตระบบน วตถประสงคหนงของระบบนคอส าหรบการประกาศเปลยนแปลงตารางนดพจารณาคดของทนายความและผพพากษา ซงงายในการเขาถงและใชงาน

4.2.3.4 ระบบการบนทกคดและการท าส าเนา (Court Recording and Transcription System)

ในระบบการบนทกปากค าพยานในคดไดรบการพฒนาเปนระบบน ารองในเดอนกนยายน 2547 ในศาลสงสองศาลดวยกนคอ ศาลแพง และศาลพาณชย และระบบนเรมใชในศาลทวประเทศเมอเดอนมนาคม 2554 ดวยคาใชจายประมาณ 100 ลานรงกตมาเลเซย ในการใชระบบนผพพากษาไมจ าเปนตองบนทกรายละเอยดในกระบวนพจารณาเนองจากอปกรณอเลกทรอนกสขนาดเลกจะท าการบนทกไวแทนซงจะชวยประหยดเวลาและลดขนตอนในศาล เครองแปลจะจดบนทกและมหนาทตองด าเนนการมากกวาผพพากษาในกระบวนการน ผพพากษาสามารถน าเอาเอกสารทพมพโดยเครองบนทกดงทปรากฏบนหนาจอไดและยงจะเปนประโยชนตอผพพากษาซงท าใหมงเนนทการด าเนนกระบวนพจารณาไดดกวา คความฝายตางๆ เชนทนายความและอยการสามารถท าส าเนาบนทกดงกลาวไดโดยไมเสยคาธรรมเนยม พยานหลกฐานจะถกบนทกและจดเกบเพอหลกเลยงความเสยงเรองการสญหายเนองจากพยานหลกฐานดงกลาวอาจน าไปใชอางองเมอมการยนอทธรณคดดงกลาว ในทางปฏบตตวอยางเชนในศาลท Jalan Duta คดสวนใหญจะมกลอง 4 ตวถกตดตงในศาลส าหรบผพพากษา พยาน โจทกและจ าเลย อยางไรกตาม ในคดพเศษหรอคดทมลกษณะเฉพาะอาจมการตดตงกลองมากถง 6 ตว

ขนตอนเกยวกบระบบการบนทกคดและการท าส าเนาจะปนการบรหารจดการโดยเจาหนาทศาลโดยผานผพพากษา ในระบบน จะมการใชคอมพวเตอรสามเครองดวยกน โดยมสองเครองส าหรบเจาหนาทศาลใช ซงมเครองหนงเปนเครองหลกซงบรหารจดการโดยเจ าหนาทศาล (โดยปกตแลวคนถอดเทปหรอเสมยนในศาลจะท าหนาทน ) และอกเครองหนงเปนเครองส ารองหากวาคอมพวเตอรเครองหลกมปญหา และคอมพวเตอรเครองทสามส าหรบผพพากษาซงใชในระหวางการด าเนนกระบวนพจารณาในศาล การบนทกเพอถอดความนนจะกระท าในรปแบบของการบนทกวดโอ (Three-minute Recording Method) ซงวธการบนทกวดโอมวตถประสงคเพอการถอดความเทานน ผพพากษาอาจก าหนดค าสงเพอควบคมการบนทกเนอหาและอาจก าหนดทศทาง

DPU

91

ส าหรบเจาหนาทซงบรหารจดการระบบการบนทกวาควรบนทกโดยวธการแบบ “เปดเผย” (Public) หรอ “ลบ” (Private) ในสถานการณดงกลาว ถามการบนทกโดยวธการแบบ “เปดเผย” (Public) จะมการท าส าเนาบนทกนนแกคความฝายทเกยวของ แตหากบนทกในลกษณะ “ลบ” คความจะท าส าเนาบนทกนนไดตอเมอไดรบอนญาตจากศาล 4.3 ประเทศออสเตรเลย

ออสเตรเลยเปนประเทศทมการปกครองแบบสหพนธรฐ (Federation) โดยแบงการปกครองออกเปน 6 รฐ ไดแก นวเซาทเวลส (New South Wales) ควสแลนด (Queensland) วคตอเรย (Victoria) ออสเตรเลยตะวนตก (Western Australia) ออสเตรเลยใต (South Australia) และทาสมาเนย (Tasmania) นอกจากนยงประกอบดวยเขตปกครอง 2 เขต คอ เขตเหนอ (Northern Territory) ซงเปนทอยของพวกชนเผาพนเมองดงเดมของออสเตรเลย และเขตเมองหลวง (Australian Capital Territory) อนเปนทตงของกรงแคนเบอรรา เมองหลวงของประเทศออสเตรเลย

รฐธรรมนญแหงออสเตรเลยก าหนดแตละรฐและเขตการปกครองตางมอ านาจในทางนตบญญต อ านาจบรหาร และอ านาจตลาการเปนของตนเองโดยอสระแยกออกจากการบรหารราชการสวนกลาง (Federal Government) แตอยางไรกตาม กฎหมายของรฐหรอเขตปกครองจะไมมผลใชบงคบหากขดแยงกบกฎหมายของสหพนธรฐ

กฎหมายของออสเตรเลยมทมาจาก 2 แหลงส าคญคอ กฎหมายลายลกษณอกษร (Statute Law) ซงผานการตราโดยฝายนตบญญตของราชการสวนกลางของรฐและเขตปกครองตางๆ กบกฎหมายจารตประเพณ (Common Law) ซงมาจากค าพพากษาของศาลสหพนธรฐและศาลของรฐตางๆ

4.3.1 ระบบศาลตามกฎหมายออสเตรเลย ศาลของออสเตรเลยแบงไดเปน 2 ระบบ48 คอ 1. ระบบศาลของสหพนธรฐ (Federal Court System) ประกอบดวย

1) ศาลสหพนธรฐ (the Federal Court of Australia) ศาลสหพนธรฐจดตงขนโดย Federal Court of Australia Act 1976 เรมเปดท าการเมอวนท 1 กมภาพนธ 1977 ในนครและเมองตางๆ ของออสเตรเลยเพอพจารณาพพากษาเฉพาะคดทกฎหมายบญญตใหอยภายใตเขตอ านาจศาลเทานน นอกจากนศาลสหพนธรฐยงมเขตอ านาจเหนอคดอทธรณค าพพากษาของศาลฎกาแหงเกาะนอรฟอลค (the Supreme Court of Norfolk Island) ค าพพากษาของ Federal Magistrates Service ใน

48 สทธพล ทวชยการ. บทความพเศษ ประสบการณจากการดงานศาลออสเตรเลย : ขอมลทวไปเกยวกบระบบศาลยตธรรมของประเทศออสเตรเลย. วารสารศาลยตธรรม. หนา 37.

DPU

92

สวนทไมใชคดครอบครว และค าพพากษาของศาลฎกาของรฐตางๆ ซงพจารณาคดทอยในเขตอ านาจของศาลสหพนธรฐ อธบดผพพากษา (Chief Justice) ของศาลสหพนธรฐมอ านาจหนาทในการบรหารจดการงานของศาลสหพนธรฐ ในการบรหารจดการ อธบดฯ จะมอบอ านาจบรหารใหแก ผพพากษากได รวมทงไดรบความชวยเหลอสนบสนนทางดานการบรหารจากผอ านวยการประจ าศาล (Registrar of the Court) นอกจากน ศาลสหพนธรฐยงใหความชวยเหลอและสนบสนนการด าเนนงานดานงานธรการและการด าเนนกระบวนการพจารณาคดของคณะกรรมการวนจฉยเฉพาะเรอง (Tribunal) ไดแก Australian Competition Tribunal, Copyright Tribunal, Defense Force Discipline Appeal Tribunal และ Federal Police Disciplinary Tribunal

2) ศาลสง (The High Court of Australia) เปนศาลชนสงสดของระบบศาลยตธรรมออสเตรเลย ตงอย ณ กรงแคนเบอรรา ไดรบการจดตงขนในป ค .ศ. 1901 โดยมาตรา 71 แหงรฐธรรมนญ ศาลสงมอ านาจในการตความและบงคบใชกฎหมายมอ านาจพจารณาวากฎหมายใดมบทบญญตทขดตอรฐธรรมนญหรอหลกการส าคญแหงกฎหมาย และพจารณาคดอท ธรณ ค าพพากษาของศาลสหพนธรฐ ศาลฎกาของรฐและเขตปกครองตางๆ รวมทงศาลครอบครว (Family Court of Australia) แมวาศาลสงจะมอ านาจพจารณาคดอทธรณค าพพากษาของศาลตางๆ ดงกลาวขางตน แตสทธในการอทธรณของคความมไดเปนไปโดยอตโนมต ค ารองอทธรณจะตองไดรบการพจารณาในเบองตนวามเหตสมควรตามทกฎหมายบญญตไว ค าพพากษาของศาลสงถอเปนการวางบรรทดฐานทางกฎหมายวธพจารณาความและการบงคบใชกฎหมายสารบญญตใหศาลยตธรรมตางๆ ทวประเทศตองปฏบตตาม

2. ระบบศาลของรฐตางๆ (State Court System) ในแตละรฐและแตละเขตปกครองจะมระบบศาลเปนของตนเองโดยอสระ ซงมกจดระดบชนของศาลยตธรรมออกเปน ศาลสง (Supreme Court) ศาลชนกลาง (District Court) และศาลชนตน (Local Court) รวมทงอาจมการจดตงคณะกรรมการวนจฉยเฉพาะเรองเพอพจารณากรณพพาทเฉพาะเรองทกฎหมายบญญตไวเปนพเศษอกดวย

4.3.2 การประยกตใชเทคโนโลยสารสนเทศกบกระบวนการยตธรรม ศาลสหพนธรฐแหงออสเตรเลยเปนศาลชนน าของโลกในดานการน าเทคโนโลยมาใชเพอเพมชองทางใหประชาชนสามารถขอรบบรการจากศาลไดสะดวกยงขนซงสอดรบกบภารกจของศาลในการอ านวยความยตธรรมและเผยแพรผลงานใหกบสาธารณชนทราบ จากการท ศาลสหพนธรฐมเขตอ านาจครอบคลมทวประเทศ ประกอบกบภมประเทศทกวางใหญของประเทศ

DPU

93

ออสเตรเลย ท าใหมความจ าเปนในการน าเทคโนโลยมาใชเพอใหศาลสามารถใหบรการและเผยแพรขอมลขาวสารใหประชาชนไดอยางทวถง49

ศาลสหพนธรฐไดพฒนายทธศาสตรศาลอเลกทรอนกส (e-Court Strategy) รวมถงการใชเวบไซตของศาล (www.fedcourt.gov.au) การประชมทางไกลโดยสงขอมลดวยภาพ (Video-conferencing) การพจารณาหรอการรบฟงพยานหลกฐานผานระบบเครอขายคอมพวเตอร รวมถงเทคโนโลยอนๆ เชน เวทแลกเปลยนความคดเหนออนไลนของศาลอเลกทรอนกส (e-Court Online Forum) การน าสงเอกสารและการสบคนขอมลทางอเลกทรอนกส (e-Filing และ e-Search) รวมถงระบบการตดตามความเคลอนไหวของส านวนคดโดยคอมพวเตอรเปนฐาน ซงเ รยกวา เคสแทรก (Casetrack) โดยในเดอนเมษายน พ.ศ. 2544 ศาลไดเปดใหบรการดานเอกสาร โดยคความอาจเลอกทจะน าสงเอกสาร และช าระคาธรรมเนยมศาล รวมถงไดรบเอกสารทมการลงลายมอชอหรอประทบตรารบเอกสารของศาลสหพนธรฐผานระบบอเลกทรอนกส โดยใชระบบเวบไซตของศาลเปนเครองมอส าคญในการปรบใชกบเทคโนโลยใหมๆ เพอประโยชนในการอ านวยความสะดวกแกผขอรบบรการ

4.3.2.1 ระบบคมทะเบยนสวนตว (Individual Docket System : IDS) ระบบคมทะเบยนคดสวนตวเปนองคประกอบส าคญทท าใหการตดตามส านวนคดของศาลสหพนธรฐเปนไปอยางมประสทธภาพ โดยศาลสหพนธรฐไดเรมน าระบบคมทะเบยนสวนตวดงกลาวมาใชในป พ.ศ. 2540 หลงจากทไดศกษาประสบการณในการควบคมการด าเนนคดในศาลตางๆ กอนทจะมการน าระบบคมทะเบยนคดแบบใหมมาใชในการบรหารส านวนคดของศาลสหพนธรฐ ส านงานธรการศาลสหพนธรฐ (Registry) เปนหนวยงานหลกทท าหนาทคมทะเบยนคดโดยใชระบบการคมบญชส านวนคดจากสวนกลาง (Master Calendar System) ซงเปนระบบการจายส านวนคดไปยงผพพากษาทมตารางนดหมายวางตรงกบเวลาทมการจายส านวนคดนน หรอจายไปยงผพพากษาทสามารถรบพจารณาคดนนได อนมลกษณะของระบบพจารณาคดตอเนอง ภายใตระบบดงกลาวจงอาจเกดกรณทผพพากษาทไดรบจายส านวนทอยในชวงสดทายของการด าเนนกระบวนพจารณาโดยผพพากษาอาจไมเคยศกษาหรอท าส านวนคดนนมากอนเลยกได ในปจจบนภายใตระบบคมทะเบยนสวนตว เมอไดมการยนค าฟองมายงส านกงานธรการศาลสหพนธรฐ เจาหนาทของศาลจดท าแฟมส านวนแลว ส านวนจะถกสงเขาสระบบการสมจายส านวนไปยงผพพากษาล าดบถดไปในบญชจายส านวน ตวอยางเชน เมอมการฟองคดเกยวกบ

49 นาตาชา วศนดลก. (2549). ค าแปลบทความประกอบการบรรยายเรอง การบรหารและการตดตามส านวนคดของศาลสหพนธแหงออสเตรเลย โดย Justice Brian Tamberlin.

DPU

94

การเลอกปฏบตเขามายงหนวยธรการศาล คดนนจะถกจายไปยงผพพากษาล าดบถดไปในบญชจายส านวน หลกจากคดไดถกจายไปยงผพพากษาแลวคดดงกลาวจะอย ในทะเบยนคดของ ผพพากษานนจนกระทงเสรจสนกระบวนพจารณาและมค าพพากษาในคด ในระหวางด าเนนการพจารณานนผพพากษาทเปนเจาของส านวนจะท าหนาทพจารณาและมค าสงใดๆ ทเกยวกบคดทงหมด กรณหากมเรองเรงดวนเกดขนในระหวางด าเนนกระบวนพจารณาซงผพพากษาเจาของส านวน (Docket Judge) ไมสามารถพจารณาเรองเรงดวนนนใหแลวเสรจไดภายในระยะเวลาทก าหนด เรองดงกลาวจะถกสงไปยงผพพากษาทมหนาทพจารณาคดหรอค าขอฉกเฉนทไมสามารถรอการยนค าขอตอส านกงานธรการศาลผานการจายคดแบบสมไปยงผพพากษาเจาของส านวนตามกระบวนการปกตได50 เพอใหผพพากษาวนจฉยในประเดนนน ส าหรบในคดทตองอาศยผพพากษาทมความเชยวชาญเฉพาะดาน คดจะไดรบการจายไปยงผพพากษาในองคคณะทเชยวชาญในคดประเภทนน สวนคดทไมสามารถจดใหอยในองคคณะเชยวชาญใดไดกจะถกกระจายไปยง ผพพากษาทกคน

การน าระบบคมทะเบยนคดสวนตวมาใชนนมวตถประสงคส าคญเพอประโยชนของทงคกรณและศาลในเรองตางๆ ดงตอไปน

1. เพอประหยดเวลาและคาใชจาย เนองจากการทผพพากษาเจาของส านวนดแลส านวนคดในความรบผดชอบของตนมาแตเรมตน จงยอมมความเขาใจในคดเปนอยางด สงผลใหเกดประโยชนเปนการประหยดเวลาทผพพากษาเคยตองเสยไปในการศกษาส านวนคดใหมทกครงทไดรบการจายส านวนเพอพจารณาคดในแบบเดม และท าใหมความจ าเปนตองใชกระบวนการรบฟงกอนการพจารณาคด (Pre-trail Hearings) ทเปนทางการนอยลงดวย

2. เพอเพมประสทธภาพในการบรหารส านวนคดโดยรวม เนองจากผพพากษาเขาไปบรหารส านวนคดดวยตนเองในเชงรก

3. เพอใหคกรณเขาสประเดนพพาททแทจรงแหงคดไดรวดเรวยงขนและเปนการจ ากดประเดนพพาทใหมความชดเจนขนดวย

4. เพอใหสามารถระบคดทสมควรสงไปยตขอพพาทดวยกระบวนการไกลเกลยไดดยงขน

5. เพอเพมประสทธภาพและความยดหยนในการก าหนดวนพจารณาค าขอในระหวางด าเนนกระบวนพจารณา (Interlocutory Applications) โดยเฉพาะอยางยงในกรณทจ าเปน ตองพจารณาในเรองนนโดยดวน

6. เพอเพมความมประสทธภาพและความคมคากบตนทนตอคด

50 John Methieson, (2004). Duty Judge Matters – Administrative Arrangements.

DPU

95

7. เพอใหผพพากษาแตละคนสามารถบรหารจดการเวลาและตารางนดหมายของตนไดดยงขน ลกษณะส าคญอกประการหนงของระบบคมทะเบยนสวนตวคอ การเปลยน แปลงบทบาทของอธบดศาล (Chief Justice) หรอผพพากษาผรบผดชอบงานสารบบ (List Judge) จากเดมทเคยเปนผจายส านวนใหกบผพพากษาเปนการใชระบบการสมจายส านวนซ งเปนวธการจายส านวนทปลอดจากขอครหาถงความไมเปนธรรมในการจายส านวน ในกรณทผพพากษาบางนายไดรบส านวนคดทนาสนใจหรอมความส าคญมากกวาคนอน ระบบการสมจายส านวนยงใชในกรณทมการจายคดไปตามองคคณะเชยวชาญตางๆ โดยผพพากษาทอยในองคคณะเช ยวชาญเดยวกนจะไดรบโอกาสในการรบผดชอบส านวนคดทนาสนใจหรอส าคญไมแตกตางกน ระบบการสมจายส านวนคดเปนระบบทสนบสนนหลกความเปนอสระของผพพากษา เนองจากปรมาณคดทอยในความรบผดชอบของผพพากษาแตละนายเปนไปตามระบบการจายส านวน มใชเกดขนจากการพจารณาจายส านวนโดยบคคล และยงเปนระบบทเสรมสรางความรวมมอและประสานกลมเกลยวกนภายในศาลอกดวย ระบบดงกลาวชวยใหผพพากษาสามารถตดตามและควบคมส านวนของตนไดดยงขน ซงจะท าใหผพพากษาสามารถควบคมปรมาณคดในความรบผดชอบของตนใหไมเกดคดคางพจารณา ทงน เนองจากการทผพพากษาสามารถบรหารส านวนคดไดอยางมระบบ ยอมท าให ผพพากษามเวลามากขนในการวนจฉยคดและในการเขยนค าพพากษา นอกจากนน ย งเปนการลดภาระของผพพากษาทรบผดชอบในการจายส านวนหรออธบดศาลโดยการปลอยใหระบบท างานแทน

4.3.2.2 ระบบศาลอเลกทรอนกส (e-Court Initiatives) ศาลสหพนธ รฐเ รมทดลองใหบ รการในโครงการศาลอ เลกทรอนกสต งแต วนท 23 กมภาพนธ พ.ศ. 2544 เปนศาลแรกในประเทศออสเตรเลย โดยศาลสามารถท าค าสงอเลกทรอนกสผานระบบอนเทอรเนต โดยระบบน เปนเวทแลกเปลยนความคดเหนทางอเลกทรอนกส (Web-based Forum) ซงประชาชนทวไปสามารถเขาใชไดผานเวบไซตของศาล และใชเปนหองพจารณาเสมอนจรงเพอค าสงหรอค าวนจฉยใดๆ ผานระบบออนไลน ซงระบบศาลอเลกทรอนกสเปนระบบทเพมความยดหยนในการท างานของศาล เชน เปนระบบทสามารถเปดด าเนนการไดตลอดเวลาแมในชวงนอกเวลาท าการตามปกต และคกรณสามารถยนค าขอหรอม ค าขอใหศาลมค าสงตามทคความรองขอเปนการลวงหนาได ศาลอเลกทรอนกสไดรบการออกแบบเพอมค าสงและเปนระบบสนบสนนการพจารณาพพากษาคดในกรณดงตอไปน

DPU

96

1. คกรณเหนวาการมาศาลดวยตนเองเปนการสรางภาระ เกดความไมสะดวก หรอสนเปลองเกนไป

2. คกรณฝายทอยในพนทหางไกล หรออยตางประเทศซงไมอาจมาศาลได หรอเปนการไมสะดวกอยางยงทจะมาศาลเพอเขารวมกระบวนการกอนการพจารณาพพากษา

3. คกรณมจ านวนมาก หรอเปนการฟองรองทคกรณแตละฝายมผลประโยชนทคาบเกยวกน และตองมการรวมมอกนระหวางคกรณ

4. กรณทมการด าเนนการเกยวกบค าขอระหวางด าเนนกระบวนการพจารณาในชวงกอนทจะมการพจารณาประเดนหลกแหงคดซงใชเวลานาน โดยเฉพาะอยางยงในคดเกยวกบทรพยสนทางปญญา การพาณชย ประเพณปฏบตทางการคา ศาลสหพนธรฐจะเปนผควบคมดแลระบบศาลอเลกทรอนกส โดยผพพากษาจะเปนผก าหนดว าคดส วนใดส วนหน งห ร อท งหมดสมควรพ จารณาโดยศาล อ เล กทรอนกส โดยพจารณาจากลกษณะและความซบซอนของคด แงมมและมมมองของคกรณ จ านวนคกรณ ความพรอมของคกรณในการใชงานจดหมายอเลกทรอนกสและอนเทอรเนต ลกษณะของหลกฐานทจะตองใชในกระบวนพจารณา และความเรงดวนของคด ดงนนศาลจงไดพฒนาระบบเบยบวธในการควบคมการใชศาลอเลกทรอนกสขน ขอดของระบบศาลอเลกทรอนกสคอ

1. ศาลสามารถเปดใหบรการและท าค าสงไดตลอด 24 ชวโมง ทกวน และผขอใชบรการสามารถเขาสระบบไดทงจากทท างาน ทบาน หรอทอนใดผานระบบเครอขายอนเทอรเนต

2. ผพพากษาและคความสามารถเรยกดรายงานบนทกเหตการณตางๆ ทเกดขนในคดไดอยางรวดเรวและทนท

3. สามารถผลตรายงานบนทกทพรอมใหผขอใชบรการศาลสามารถเขาตรวจ สอบไดตลอดเวลา

4. ประหยดเวลาและคาใชจายของทนายความและผของใชบรการ รวมทงศาลและผพพากษา

5. เพมความยดหยนในการปฏบตภารกจของศาล 4.3.3 ระบบศาลอเลกทรอนกสตามกฎหมายออสเตรเลย51 ในการพฒนาระบบศาลอเลกทรอนกสเพอเพมความยดหยนในการท างานของศาลของ

ประเทศออสเตรเลยดงทกลาวมาขางตนนน มระบบทน ามาใชงานอยหลายระบบดวยกนดงน

51 Federal of Australia. (1996-2012). Case Management Service. Retrieved February 2, 2013, from http://www.fedcourt.gov.au

DPU

97

4.3.3.1 ระบบรกษาความปลอดภยในการเขาสระบบศาลอเลกทรอนกส ระบบรกษาความปลอดภยในการเขาสระบบศาลอเลกทรอนกส เปนอกระบบหนงทถกสรางขนโดยใชวธการก าหนดรหสผานสวนตวใหกบผทไดรบอนญาตใหเขาใชบรการไดเปนการเฉพาะราย โดยผใชบรการสามารถเขาไปตรวจสอบขอมลไดเฉพาะแตในคดทตนมความเกยวของเทานน

4.3.3.2 ระบบการจดเกบและเรยกดขอมลอเลกทรอนกส (e-filing) การจดเกบและเรยกดขอมลอเลกทรอนกส หรอ Electronic Filing System ระบบ e-filing เปนระบบทอ านวยความสะดวกในการบรหารจดการเอกสารจากรปแบบกระดาษไปสเอกสารในรปแบบอเลกทรอนกส ซงเอกสารตางๆ ทตองสงแกศาลสามารถสงไดโดยไมจ าตองใชกระดาษ ขอดของระบบนคอ ประหยดเวลาและคาใชจาย งายตอการเขาถงและสามารถเรยกดเอกสารไดตลอดเวลา

4.3.3.3 ระบบการบรหารจดการคด (Case Management Systems) ระบบนชวยใหศาลและผทเกยวของสามารถตรวจสอบขอมลคดไดอยางงายดายและมประสทธภาพ ซงเปนระบบทมความซบซอนเนองจากเปนการบรหารจดการคดตงแตกระบวนการเรมแรกในการฟอง การนดพจารณาคด การสงหมายแกคความ ตลอดจนกระบวนการตางๆ ทเกยวของ และการจดเกบสถตตางๆ นอกจากนระบบดงกลาวยงชวยขจดกระบวนการตางๆ ทซ าซอนและท าใหการบรหารจดการคดเปนไปอยางมประสทธภาพมากขน

4.3.3.4 ระบบบนทกเสยง (Voice Recognition) เทคโนโลยระบบบนทกเสยงถกน ามาใชในหองพจารณาเพอใชในการบนทกกระบวนพจารณา ในศาลทมการใชระบบการบนทกเสยงทมประสทธภาพไมจ าตองมเจาหนาทผจดบนทกรายงานอก การบนทกเหตการณตางๆ ในชวงเวลานนจะปรากฏบนหนาจอคอมพวเตอรในระหวางกระบวนพจารณา 4.4 ประเทศเกาหลใต

ประเทศเกาหลใตนนไดแบงเขตการปกครองออกเปน 8 จงหวด 1 จงหวดปกครองตนเองพเศษ 6 มหานคร 1 นครพเศษ และ 1 นครปกครองตนเองพเศษ โดยระบบกฎหมายของประเทศเกาหลใตตงแตอดตเปนตนมานนไดรบเอากฎหมายจากภายนอกมาบงคบใชเนองดวยอทธพลทางการเมองทงสน ทงนเปนเพราะทตงของประเทศซงอยในคาบสมทรเกาหล ลอมรอบไปดวยประเทศมหาอ านาจ ทตองการแผอทธพลเขามาครอบง าไมวาจะเปนประเทศจน ญปน และรสเซย เรมตนดวยการรบเอากฎหมายจนมาบงคบใชเปนอนดบแรก จนไดเขามามอทธพลใน

DPU

98

ประเทศเกาหลเปนเวลานานนบไดเปนศตวรรษ มการยอมรบเอาลทธขงจอดวย ผลปรากฎวาลทธดงกลาวไดเขามาหลอหลอมวถชวตความเปนอยของชาวเกาหลแทบทกดาน ไมวาจะเปนทางดานสงคม การเมอง การปกครองและกฎหมาย ประเทศตอมาเขามามอทธพลและมผลตอการเปลยนแปลงในระบบกฎหมายของประเทศเกาหลใตเปนอยางมาก คอ ประเทศญปน ซงไดเขามาแทรกแซงในประเทศเกาหลเพอตองการลดอทธพลของจนในประเทศเกาหล ประเทศญปนไดพยายามผลกดนใหระบบกฎหมายของประเทศเกาหลเปนแบบตะวนตก โดยอางวาจะท าใหประเทศเกาหลทนสมย เปนทยอมรบของนานาชาต นอกเหนอไปจากนน ไดมการพยายามเปลยนแปลงสงคมใหเปนแบบตะวนตก ตอมาเมอประเทศญปนไดเขายดครองประเทศเกาหลโดยสมบรณในป ค.ศ. 1910 ประเทศญปนไดน าเอากฎหมายของตนมาบงคบใชในประเทศเกาหลโดยตรง หลงสงครามโลกครงทสองเมอมการแยกเกาหลออกเปนสองประเทศแลว ประเทศสาธารณรฐเกาหลหรอเกาหลใต ไดด าเนนการยกรางกฎหมายใหม เพอการบงคบใชในประเทศ ปรากฎวาไดยอมรบเอาหลกกฎหมายตะวนตก และกฎหมายแองโกลอเมรกนโดยชดแจง

ระบบกฎหมายของประเทศเกาหลใตในปจจบน52 ถอไดวาเปนระบบกฎหมาย Civil Law ทไดจดท ากฎหมายเปนลายลกษณอกษรในรปของประมวลกฎหมายตางๆ (Codification) อนเปนการรวบรวมกฎหมายในเรองเดยวกนเขาไวดวยกน มการจดท าเปนหมวดหม และมระบบการบงคบใชทอางองกนได นบวาเปนระบบกฎหมายทสามารถบงคบใชไดสะดวก ประชาชนสามารถทราบไดวากฎหมายเปนอยางไร เพราะไดมการบญญตไวเปนลายลกษณโดยชดแจง รไดวามสทธและหนาทเปนประการใดและจะด าเนนการอยางใด จงจะเปนการชอบดวยกฎหมาย นอกจากนไดมการจดระบบศาลใหทนสมย เพอสามารถอ านวยความเทยงธรรมในการพจารณาพพากษาคดทเกดขน ผพพากษามอสระในการพจารณาพพากษาอรรถคดและมบทบาททส าคญในการแปลความปรบท ากฎหมาย53 ซงกฎหมายพนฐานในประเทศเกาหลไดแก รฐธรรมนญ ประมวลกฎหมายแพง ประมวลกฎหมายพาณชย ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง ประมวลกฎหมายอาญา และประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา54

4.4.1 ระบบศาลของเกาหลใต

52 Cornell Law Library. (2004). Overview of Legal Systems in the Asia-Pacific Region: South Korea. 53 สธร ศภนตย. (2530). ระบบกฎหมายของเกาหล. โครงการวจยระบบกฎหมายของเกาหล สถาบน

เอเชยตะวนออกศกษา มหาวทยาลยธรรมศาสตร. หนา 1. 54 Korealaw.com. (2013). Korea Legal System Overview: Six Basic Codes and Other Laws. Retrieved

February 25, 2013, from http://www.korealaw.com

DPU

99

ระบบศาลของเกาหลใตประกอบดวย ศาลฎกา ศาลสงหรอศาลอทธรณ ศาลแขวง ศาลครอบครว ศาลสทธบตร และศาลปกครอง การจดระบบและเขตอ านาจศาลของศาลแหงประเทศเกาหลใตเปนไปตาม หมวด 5 และหมวด 6 ของรฐธรรมนญแหงสาธารณรฐเกาหล ในระบบศาลของประเทศเกาหลใตไมมระบบการพจารณาขอเทจจรงโดยลกขน (Juries) ดงนนผพพากษาจงเปน พจารณาทงปญหาขอเทจจรง (Question of Fact) และปญหาขอกฎมาย (Questions of Law)

1. ศาลฎกา (Supreme Court) เปนศาลสงสดของประเทศ ตงอยทกรงโซล ประกอบดวยประธานศาลฎกาและผพพากษาอก 13 คน ซงไดรบการแตงตงจากประธานาธบด มระยะเวลาการด ารงต าแหนง 6 ป และเฉพาะประธานศาลฎกาจะไมสามารถแตงตงซ าไดอก55 ในการพจารณาคดของศาลฎกาอาจจะมการรวมพจารณาคดกนทงคณะ หรอแยกออกเปนคณะเลกทประกอบดวย ผพพากษาคณะละ 4 คนศาลฎกาท าหนาทในการพจารณาคดทมผไมเหนดวยกบค าตดสนของศาลสง (High Court) ศาลอทธรณ และศาลชนตน รวมทงตดสน เพอรบรองผลการเลอกตงทวไป และการเลอกตงประธานาธบด อกทงมอ านาจในการตรวจสอบขนสดทายทางดานกฎหมายของพระราชกฤษฎกา กฎระเบยบ หรอขอก าหนดในการบรหารราชการตางๆ56

ศาลฎกาสามารถออกกฎเกณฑทเกยวของกบระเบยบการภายในของศาลฎกา ไดแกแนวการบรหารของศาล และกระบวนการพจารณาคดความ ทงน ในการยนคดตอศาลฎกาใหพจารณาคดนนจะตองมหลกฐานแนชดตรงตามแนวปฏบต กลาวคอ ส าหรบคดแพงตองมขอก าหนดทางกฎหมาย โดยรฐธรรมนญอนญาตใหศาลชนตนสามารถตดสนความในระดบหนงกอน สวนคดอาญานนการทจะยนคดตอศาลฎกาไดกตอเมอเปนคดทขดตอรฐธรรมนญ หรอตอกฎหมาย เชน เรองการท าแทง (Abolition) หรอการกลบค าพพากษาตดสนลงโทษทมการรวบรวมหลกฐานผดพลาดอยางเหนไดชด หรอเปนกรณทถกลงโทษจ าคกทไมสมเหตสมผล

2. ศาลอทธรณ (High Court) ประกอบดวยประธานผพพากษา และผพพากษารวมอก 3 คน ท า หนาทในการ พจารณาคด ทไดรบการ อทธรณภายหลงทไดรบการตดสนจากศาลชนตนและศาลครอบครว ทงทเปนคดแพงและคดอาญา คดการปกครอง หรอคดอนใดทไดระบไวในกฎหมาย ศาลอทธรณในเกาหลใตม 5 แหง ตงอยทกรงโซล เตก กวางจ ปซานและเตจอน ในการพจารณาคดนน ศาลอทธรณจะรอฟนการพจารณาคดใหมอกครง ซงค าตดสนอาจจะเหนดวยหรอไมเหนดวยกบการตดสนของศาลชนตนกได อนง ศาลอทธรณเทานนทสามารถ

55 Korealaw.com. (2013). Korea Legal System Overview: Court System. Retrieved February 25,

2013, from http://www.korealaw.com 56 ศนยเกาหลศกษา มหาวทยาลยรามค าแหง. (2545). บทความใหมเกยวกบเกาหลศกษา: ฝายตลาการ.

สบคนเมอ 25 กมภาพนธ 2556, จาก http://www.ru.ac.th/korea/article/

DPU

100

ตดสนคดความทบคคลหรอองคกร ท าการฟองรองในผลการตดสน หรอค าสงของหนวยงานราชการ หรอฟองรองในเรองการถกถอดถอนใหออกจากต าแหนงได

3. ศาลชนตน (District Court) ท าหนาทในการพจารณาตดสนคดทวไปแทบทกคด ปจจบน ศาลชนตนตงอยทกรงโซล และในเมองหลกอก 12 เมอง ศาลชนตนในกรงโซลแบงออกเปน 2 ศาล คอ ศาลแพงแหงกรงโซล และศาลอาญาแหงกรงโซล ตามปกต ในการพจารณาคดของศาลชนตนนน จะมผพพากษา 1 คน ท าหนาทดงกลาว ยกเวนเปนคดรายแรง เชน คดแพงทมมลคาทรพยสนตงแต 50 ลานวอน (37,000 เหรยญสหรฐ) ขนไป หรอคดอาญาทจะตอง ตดสนใหผตองหาตองโทษประหารถงชวตทจะมคณะผพพากษาพจารณาคดรวมหลายคน ศาลชนตนมสาขาศาล หรอเรยกวา ศาลชนตนสาขายอย ทใหผพพากษาพจารณาคด 1 คน ซงมอยจ านวน 42 แหง และมศาลเทศบาลอก 105 แหง (นบจนถงวนท 1 กรกฎาคม 1998) เปาหมายของศาลชนตนสาขายอยกคอ ด าเนนการพจารณาคดเชนเดยวกบงานของศาลชนตนทวไป สวนศาลเทศบาลท าหนาทบรการ ทางดานกฎหมายแกประชาชน ดงนน จะเหนไดวา ศาลชนตนสาขายอยและศาลเทศบาลท าหนาทใน การตดสนคดความเลก ๆ นอย ๆ เชน การทะเลาะววาท การหยาราง หรอคดทมการยอมความกนได

4. ศาลครอบครว (Family Court) ศาลครอบครวท าหนาทพจารณาคดทเกยวของกบการแตงงาน คดเยาวชน หรอคดในครอบครวศาลครอบครว จะไมเปดใหคนทวไปเขารบฟงเพราะตองการสงวนคดความทเปนเรองสวนตวปจจบน ศาลครอบครวตงอย ในกรงโซลแหงเดยว สวนทองทอนจะใหศาลชนตนท าหนาทแทน

5. ศาลปกครอง (Administrative Court) ศาลปกครองเปดท าการครงแรกทกรงโซล ในวนท 1 มนาคม ค.ศ. 1998 เพอพจารณาคดเรองราวเกยว กบการปกครองเทานน ศาลชนตนทตงอยนอกกรงโซลจะท าหนาทพจารณาคดเรองการปกครอง

6. ศาลสทธบตร (Patent Court) ศาลสทธบตรเรมเปดครงแรกในวนท 1 มนาคม ค.ศ. 1998 ทเมอง เตจอน ท าหนาทในการพจารณา ขอพพาทดาน สทธบตร ทไดรบการสงขนมาจากงานสทธบตร หรอเปนตวกลางในการพจารณาเรอง นกอนทจะสงตอใหศาลฎกาเพอตดสนขนสดทาย อยางไรกตาม ศาลชนตนทวไปกสามารถ พจารณาคดขอพพาทดานสทธบตรไดเชนกน

DPU

101

4.4.2 การประยกตใชเทคโนโลยสารสนเทศกบกระบวนการยตธรรม เกาหลใตถอเปนประเทศชนน าในการประยกตใช เทคโนโลยสารสนเทศกบกระบวนการยตธรรมเนองจากวสยทศนในการพฒนาระบบเทคโนโลยสารสนเทศทมการวางโครงสรางและแผนปฏบตการอยางเปนระบบตงแตยคแรกของการพฒนาเทคโนโลยสารสนเทศ วสยทศนในการพฒนากระบวนการยตธรรมของเกาหลใตนนไดกาวเขาสระบบศาลยตธรรมอเลกทรอนกส (Judicial e-System) ตามค าแนะน าของสถาบนวทยาศาสตรและเทคโนโลย (Korea Institute of Science and Technology หรอ KIST) ซงท าการศกษาเกยวกบความเปนไปไดในการพฒนากระบวนการยตธรรมทางอเลกทรอนกส (Judiciary e-Proceedings) ตงแตป 2522 ในป 2529 ศาลฎกากไดน า UNISYS 1100 ซงเปนเมนเฟรมคอมพวเตอรขนาดใหญมาใชในการปฏบตงานและไดพฒนาระบบการบรหารจดการคดแพงขน (The Civil Management Program)57 ตอมาในป 2541 ในรเรมการก าหนดแผนปฏบตการระยะยาวในการพฒนาระบบยตธรรมทางอเลกทรอนกส (Judiciary e-System) ซงในแผนปฏบตการดงกลาวไดก าหนดใหตองด าเนนการตดตงระบบบรหารจดการคด (Case Management System) ในทกศาลทวประเทศภายในป 2544 นอกจากน ขอมลเกยวกบการด าเนนการทางกฎหมายในกรณพเศษอาจจะมการเขาถงทางออนไลนผานการเชอมตอกบระบบเวบไซตของศาลฎกา ในป 2546 ระบบบรหารจดการคดโดยการท างานผานทางโปรแกรมบราวเซอร (Web-based) ไดถกพฒนาขนเพอน ามาใชในกระบวนการยตธรรม ซงในแผนแมบทการรเรมระบบบรหารจดการคดอเลกทรอนกส (The Electronic Case Filing System) ในการคนหาและจดเกบเอกสารตางๆ จะน ามาใชด าเนนการในป 2547 และพฒนาสโครงการระบบศาลอเลกทรอนกส (e-Court) ในป 2548 ระหวางป 2549-2550 การพฒนาโครงการระบบครบวงจรส าหรบผพพากษาในการบรหารจดการขอมลคด หรอ JUSTICE (Judge’s Unified System for Intelligent Case Management) ถกน าเสนอเพอใหการสนบสนนแบบเอนกประสงคในการบรหารจดการคดตางๆ รวมถงตารางนดหมายการพจารณาและการจดท าค าพพากษา และในป 2551-2552 การจดตงกระบวนพจารณาทางอเลกทรอนกสกไดรเรมขนโดยการพฒนาจากระบบเทคโนโลยสารสนเทศของศาลทมอย โดยในป 2551 ไดจดสรางศนยบรหารจดการเทคโนโลยสารสนเทศศาลยตธรรม (Judicial IT Management Center) ของศาลฎกาขน และในป 2552 ไดจดท าระบบหองพจารณาคด อ เลกทรอนกส

57 The Supreme Court of Korea. (2012). Judicial Information Systems: History. Retrieved March 15, 2013, from eng.scourt.go.kr

DPU

102

(e-Courtrooms) ขนทวประเทศ และในปเดยวกนนเองกไดเตรยมการส าหรบจดท ากระบวนการด าเนนคดทางอเลกทรอนกส (e-Litigation) ส าหรบคดทรพยสนทางปญญา โครงการตางๆ ทกลาวถงนส าเรจลลวงในปถดมา และในวนท 26 เมษายน 2553 ในการพจารณาคดรปแบบอเลกทรอนกส (e-Trials) ในคดทรพยสนทางปญญาไดด าเนนการทงในศาลทรพยสนทางปญญาและศาลฎกา นอกจากน ศาลฎกายงไดวางแผนทจะจดท าโครงการน ารองเพอทดสอบระบบการด าเนนคดทางอเลกทรอนกส (e-Litigation) ในคดแพงในป 2554 และการประยกตใชระบบพจารณาคดอเลกทรอนกส (e-Trials) กบคดปกครอง คดครอบครว และคดลมละลายในป 2555 ดงจะเหนไดจากแผนภาพตอไปน

ภาพท 4.4 แผนปฏบตการพฒนากระบวนพจารณาทางอเลกทรอนกสของเกาหลใต นอกจากน ศาลฎกาไดวางแผนปฏบตการเพอจดท าระบบเอกสารอเลกทรอนกสแทนการใชเอกสารกระดาษทเกยวของในคดทงหมดเพอประสทธภาพสงสดในการใหบรการและอ านวยความสะดวกแกคความ และศาลยตธรรมจะพฒนาการจดเกบโดยการบนทกอเลกทรอนกส

DPU

103

(e-Records) ในกระบวนพจารณา เพอประหยดคาใชจายทเกดขนจากการจดเกบ ประหยดพลงงาน และตระหนกถงแนวโนมของการลดมลภาวะ58 ระบบศาลอเลกทรอนกส (e-Courts) อยางเตมรปแบบไดเปดใหบรการตงแตวนท 26 เมษายน 2553 ส าหรบคดทรพยสนทางปญญา ซงระบบการด าเนนคดทางอเลกทรอนกส (e-Litigations) เปนสวนทจะน ามาประยกตใชกบการฟองรองคดแพงและคดประเภทอนๆ ตอไป ในการจดเกบเอกสารอเลกทรอนกส (e-Filing) ในคดแพงนนเปาประสงคหลกคอเรองของประสทธภาพในการใหบรการแกสาธารณะเพอสนบสนนกระบวนการฟองรองด าเนนคดตางๆโดยปราศจากกระดาษ ซงจะมการขยายระบบการจดเกบเอกสารอเลกทรอนกส (e-Filing) ใหน าไปใชกบการด าเนนคดแพงภายในเดอนมกราคม 2555 ซงจะใหระบบศาลยตธรรมของเกาหลใตกาวเขาสระบบศาลอเลกทรอนกส (e-Court) อยางเตมรปแบบ ในอนาคต คดทงหมดจะถกพจารณาโดยระบบศาลอเลกทรอนกส (e-Court) ซงไดรบการพฒนาเพอสงเสรมประสทธภาพ ความสะดวกและความโปรงใสในกระบวนพจารณา ดวยความหวงทจะปฏบตตามนวตกรรมทางกระบวนพจารณาคดและการแบงปนขอมลการพจารณาคด ทงหมดทงมวลนเพอน าไปสการใหบรการประชาชนอยางแทจรง

ภาพท 4.5 แผนการด าเนนกระบวนพจารณาในระบบศาลอเลกทรอนกสแบบครบวงจร ของเกาหลใต 4.4.3 ระบบศาลอเลกทรอนกสตามกฎหมายเกาหลใต วสยทศนของการน าระบบอเลกทรอนกสมาใชในกระบวนการยตธรรมของเกาหลใตคอ “ระบบแหงการด าเนนกระบวนยตธรรม” (Systemization of Judicial Process) และ “การสงเสรมความสามารถของสาธารณะในการเขาถงขอมลศาลยตธรรม” (Enhancement of Public

58 The Supreme Court of Korea. (2012). Judicial Information Systems: Future Plans. Retrieved March 15, 2013, from eng.scourt.go.kr

DPU

104

Accessibility)59 ซงองคกรตลาการมการพฒนาโดยการน าเทคโนโลบสารสนเทศเขามาประยกตใชกบระบบการจดการคดในศาล การท าทะเบยนทรพยสน และการจดท าส ามะโนประชากร องคกรตลาการไดพฒนาตามแผนปฏบตการโดยการน าระบบการจดเกบคดอเลกทรอนกส (Electronic Case Filing System หรอ ECFS) เขามาใชในการบรหารจดการคด ซงเปนกาวแรกในการพฒนาไปสระบบศาลอเลกทรอนกสในอนาคต ระบบกระบวนพจารณาอเลกทรอนกส (Electronic Demand Procedure System) ไดน ามาประยกตใชในป 2549 ภายหลงจากมการปรบเปลยนวสยทศนและยอมรบนวตกรรมระหวางผใชงาน โดยระบบการด าเนนคดทางคดอเลกทรอนกส (e-Litigation) และระบบศาลอเลกทรอนกส (e-Court) เปนขนสดทายของการน ามาปรบใช 4.4.3.1 ระบบเทคโนโลยสารสนเทศทน ามาใชในกระบวนการยตธรรม60 ในการน าเทคโนโลยสารสนเทศมาประยกตใชในกระบวนการยตธรรม เกาหลใตไดพฒนาระบบเทคโนโลยสารสนเทศเพอรองรบการใชงานในระบบศาลอเลกทรอนกสดงน

1. ระบบเครอขาย61 ระบบเครอขายของศาลยตธรรมใชระบบเครอขายภายใน (Local Area Network หรอ

LAN) และระบบอนเทอรเนต (Inter-networking) ในทกศาลรวมทงศาลจงหวดและศาลแขวงประกอบดวยระบบเครอขายขนาดใหญผานทางเครองกระจายสญญาณโดยการเชอมตอภายใน ในศาลยตธรรมจะเชอมตอกบเครอขายภายนอก เชน กระทรวงการปกครองและความมนคง ส านกงานอยการ ธนาคารและสงอ านวยความสะดวกอนๆ ผานทางสายเคเบลประสทธภาพสง

ระบบปองกนการบกรก (Intrusion Detection System หรอ IDS) และระบบก าจดไวรส (Anti-Virus System) ถกตดตงเพอเพมประสทธภาพในการรกษาความมนคงปลอดภยของระบบเครอขายศาลยตธรรม ส าหรบการรกษาความมนคงปลอดภยในการเชอมตอกบเครอขายภายนอกจะใชเทคโนโลยการสรางระบบเครอขายขอมลสวนบคคล (Virtual Private Networks หรอ VPN) ในการปฏบตการ

2. ระบบขอมลสารสนเทศ62

59 The Supreme Court of Korea. (2012). Judicial Information Systems: Vision. Retrieved March 15,

2013, from eng.scourt.go.kr 60 The Supreme Court of Korea. (2012). Judicial Information Systems: Status. Retrieved March 15,

2013, from eng.scourt.go.kr 61 The Supreme Court of Korea. (2012). Judicial Information Systems: Courts with Network System.

Retrieved March 15, 2013, from eng.scourt.go.kr

DPU

105

1) ระบบบรหารจดการคด (Case Management System หรอ CMS) ระบบนน ามาใชอยางสมบรณกบทงขอมลในคดแพง คดอาญา คดครอบครว คดปกครอง และคดประเภทอนๆ ซงเปนเปนประโยชนกบทกศาลทวประเทศ

ส าหรบคดอาญา ขอมลตางๆ จะใชงานรวมกบส านกงานอยการ และระบบการแลก เปล ยนขอมลซ งจ ดท าโดยส านกงานต า รวจ ส านก งานอยการ และทณฑสถา น ซงระบบขอมลสารสนเทศนถอเปนสวนหนงของการพฒนาไปสระบบศาลอเลกทรอนกสอยางเตมรปแบบ

2) ระบบขอมลศาลยตธรรม (Judicial Information System หรอ JIS) ดงทไดกลาวมากอนหนาน ในการระบบคนหาขอมลตองการความรวดเรวและการเขาถงขอมลทแมนย า เชน การคนหากค าพพากษาศาลฎกาและศาลลาง บทบญญตของกฎหมายและระเบยบ ผลการวจย ฯลฯ ในปจจบนฐานขอมลจงถกปรบปรงใหอย ในรปแบบของขอมลอเลกทรอนกสท เขยนดวยภาษาคอมพวเตอร XML (Extensible Markup Language) และสะดวกตอการใชงานในการคนหา ในเดอนมถนายน 2550 ระบบขอมลศาลยตธรรมไดจดท าขนอยางเตมรปแบบ ประกอบไปดวยค าพพากษาศาลฎกา 79,446 ฉบบ ค าพพากษาศาลลาง 47,478 ฉบบ ค าพพากษาศาลรฐธรรมนญ 2,312 ฉบบ และยงมกฎหมาย ระเบยบตางๆ รวมถงรฐธรรมนญ สนธสญญา ค าบงคบตามค าพพากษา เปนตน ระบบขอมลศาลยตธรรมมความส าคญคอ ประการแรกสามารถเชอมโยงขอมลระหวางค าพพากษา บทบญญตของกฎหมาย และผลงานวจยทางกฎหมายไวในทเดยวกน ประการทสอง มประสทธภาพและความถกตองแมนย าในการเขาถงค าพพากษาของศาล และประการทสาม มการจดระบบสารานกรมกฎหมายและรายการดชนเพอชวยใหผใชงานสามารถคนหาขอมลไดอยางงายดาย

3) ระบบบรหารจดการค าพพากษา (Decisions Management System) ระบบนถกพฒนาขนเพอการจดเกบและรกษาค าพพากษาทงหมด และสามารถใชประโยชนในการอางองความเชอมโยงทางคด

62 The Supreme Court of Korea. (2012). Judicial Information Systems: Information System. Retrieved

March 15, 2013, from eng.scourt.go.kr

DPU

106

3. ระบบการลงทะเบยน63 ระบบการลงทะเบยน (Registration System หรอ RS) ชวยใหเขาถงการจดพมพหรอการอานส าเนาเอกสารทไดรบการขนทะเบยนไวผานทางออนไลนหรอทส านกงานทะเบยนใด ๆ หรอศาล ซงระบบการลงทะเบยนนไดรบการรบรองโดย มาตรฐานกระบวนการในการพฒนางาน (Capability Maturity Model Integration)64 และ ISO 2000065 ระบบการลงทะเบยนถกน ามาใชในศาลฎกาโดยวตถประสงคหลกในการพฒนาการใหบรการสาธารณะและลดภาระคาใชจายทางเศรษฐกจและสงคมซงประกอบดวยสองสวนคอ

1) ระบบส านกทะเบยน (The Registry Work System) ซงมเจาหนาทของศาลด าเนนการ เรมใหบรการในป 2541 ตงแตเรมด าเนนการตามแผนพฒนาระบบเทคโนโลยสารสนเทศในป 2533 ซงมการพฒนาระบบการลงทะเบยนรนถดมาตามแผนปฏบตการในป 2546 ส านกทะเบยนเทคโนโลยสารสนเทศมการบรหารจดการอยางมประสทธภาพโดยเจาหนาทลงทะเบยนและการใหบรการในการอานหรอจดพมพเอกสารรายวน ซงเกอบรอยละ 80 เปนการใหบรการทางออนไลน

2) ส านกทะเบยนทางอนเทอรเนต (Internet Registry Office) ส าหรบผใชงานทวไป เปดใหบรการส าหรบการอานเอกสารผานการลงทะเบยนทางอนเทอรเนตตงแตเดอนกมภาพนธ 2544 ซงอ านวยความสะดวกแกผใชบรการทวไปท าใหสามารถเขาถงขอมลทไดรบการขนทะเบยนตางๆ ไดจากทบานโดยปราศจากขอจ ากดเรองเขตการปกครอง ซงมค าขอกวา 300,000 เรองตอวนทยนผานระบบออนไลน 4.4.3.2 ระบบศาลอเลกทรอนกส (e-Court)66 ในระบบศาลอเลกทรอนกสของเกาหลใตประกอบดวย 5 สวน ดงน

1. E-Court Portal หรอ ชองทางเขาสระบบศาลอเลกทรอนกส

63 The Supreme Court of Korea. (2012). Judicial Information Systems: Registration system (RS). Retrieved March 15, 2013, from eng.scourt.go.kr

64 CMMI หรอ มาตรฐานกระบวนการในการพฒนางาน ยอมาจาก Capability Maturity Model Integration ผก าหนดมาตรฐานน คอ สถาบนวศวกรรมซอฟตแวร มหาวทยาลยคารเนกเมลลอน สหรฐอเมรกา (Software Engineering Institute, Carnegie Mellon University, USA)

65 ISO ยอมาจาก International Organization for Standardization คอ องคการมาตรฐานสากล หรอองคการระหวางประเทศวาดวยการมาตรฐาน เปนองคกรทออกมาตรฐานตางๆ ทเกยวของกบธรกจ และอตสาหกรรม ซง ISO20000 เปนมาตรฐานสากลดานการบรหารบรการเทคโนโลยสารสนเทศโดยเฉพาะ

66 The Supreme Court of Korea. (2012). Judicial Information Systems: E-Court. Retrieved March 15, 2013, from eng.scourt.go.kr

DPU

107

ชองทางเขาสระบบศาลอเลกทรอนกสเปนชองทางเพอเขาสระบบศาลอเลกทรอนกสและบรการศาลยตธรรมโดยผานอนเทอรเนต ซงประชาชนสามารถเขาถงขอมลศาลยตธรรมทตองการไดอยางสะดวกรวดเรว และในอนาคตชองทางเขาสระบบศาลอเลกทรอนกสจะสามารถรองรบและจดการเอกสารทงหลายในคด เชน การลงทะเบยนอสงหารมทรพย การลงทะเบยนส ามะโนครว และการขายทอดตลาดทรพยสนตามค าสงศาล ระบบใหค าปรกษาโดยอตโนมต (Automatic Consultation System หรอ ACS) เปนระบบทจดใหมขนเพออ านวยความสะดวกส าหรบการเขาถงขอมลของศาลและอนญาตใหยนเอกสารกระดาษในกรณจ าเปนไดแมจะมไดมาทศาล ในระบบนประชาชนจะสามารถประหยดเวลาและคาใชจาย และเพลดเพลนกบระบบการใหบรการทหลากหลายโดยปราศจากขอจ ากดทงในเรองเวลาและสถานท

2. ระบบการด าเนนคดทางอเลกทรอนกส (e-Litigation Procedure) ระบบนสมพนธกบกระบวนการจดเกบเอกสารซงรวมถงการจดเกบเอกสารการรองเรยน การใหบรการ กระบวนพจารณา และการเกบรกษาบนทกตางๆ ในการประยกตใชกระบวนการทางอเลกทรอนกสเรมตนจากการด าเนนคดฟองรองหนสน และขยายไปสศาลแขวง คดแพงและคดอาญา โดยมเปาหมายคอการสรางระบบศาลไรกระดาษ (Paperless Courts)

3. ระบบหองพจารณาคดอเลกทรอนกส (e-Courtrooms) ระบบศาลอเลกทรอนกสเรมตนจากการสนบสนนดวยเทคโนโลยระดบสงในการด า เนนกระบวนพจารณา โดยการบนทกกระบวนพจารณาคดท งหมดจะถกจดเกบทางอเลกทรอนกสและใชระบบการแสดงเอกสารพยานหลกฐานโดยระบบเครอขายหากเปนกรณทสามารถท าได ความกาวหนาของระบบหองพจารณาคดอเลกทรอนกสถอเปนแนวทางในการสรางหองพจารณาเสมอนจรง (Virtual Courtroom) หรอหองพจารณาคดแบบคอมพวเตอร (Cyber Courtroom) ทสามารถด าเนนกระบวนพจารณาไดในทกสถานทโดยปราศจากอปสรรคทางดานเวลาและระยะทาง

4. ระบบบรการเอกสารอเลกทรอนกส (e-Recording Service) ระบบบรการเอกสารอเลกทรอนกสใชส าหรบการจดเกบและการบรหารจดการเอกสารตางๆ ของศาลรวมถงค าพพากษาจากระบบศาลอเลกทรอนกสโดยผานสออเลกทรอนกส ในการเกบรกษาเอกสารของศาลรวมถงค าพพากษาทเคยมมากอนซงอยในรปแบบกระดาษผานการจดเกบแบบอเลกทรอนกสชวยลดคาใชจายและทรพยากรทใชในการจดเกบ

DPU

108

เอกสารกระดาษไดอยางมาก และในขณะเดยวกนยงเปนการเพมประสทธภาพในการบรหารจดการเอกสารอกดวย

5. ระบบการบรหารจดการศาลยตธรรมอจฉรยะ (Intelligent Court Administration) ระบบการบรหารจดการศาลยตธรรมอจฉรยะเปนพนฐานของศาลอเลกทรอนกสซงเปนระบบการบรหารจดการภายในของศาลยตธรรมในการสนบสนนขอมลทจ าเปนส าหรบการท าค าพพากษา โดยกระบวนการอเลกทรอนกส การบรหารจดการความร การจดการขอมลเชงสถตและทรพยากรบคคลถอเปนสวนส าคญในการสนบสนนการท างานของระบบดงกลาว การเขาถงขอมลทเกยวของกบกระบวนการท าค าพพากษาแบบทนทวงททมประสทธภาพ จากการศกษาแนวทางการพฒนาระบบศาลอเลกทรอนกสในตางประเทศจะเหนไดวาในตางประเทศเลงเหนถงความส าคญของความกาวหนาทางเทคโนโลยและการเปลยนแปลงอยางรวดเรวในสงคมยคโลกาภวฒน จงไดพฒนาระบบโครงสรางพนฐานส าคญดงเชนกระบวนการยตธรรมเพอใหสามารถรองรบความกาวหนาทางเทคโนโลยไดอยางทนทวงท ในขณะทประเทศไทยยงอยในจดเรมตนของการพฒนาเทานน ทงน กระบวนการของตางประเทศทนาจะน ามาเปนตนแบบในการพฒนาระบบงานศาลยตธรรมของประเทศไทยจะมความเหมาะสมและสอดคลองกบการด าเนนกระบวนวธพจารณาความของไทยหรอไม อยางไร ผเขยนจะไดกลาวถงในบทถดไป

DPU

บทท 5 ปญหาและวเคราะหการด าเนนกระบวนพจารณาในการสงค าคความ และการตรวจส านวนคดตามกฎหมายวธพจารณาความของไทย

ในการด าเนนกระบวนพจารณาในศาล แมวาจะมการก าหนดกระบวนการ ขนตอน

วธการและผลของการปฏบตในการด าเนนกระบวนพจารณาอยางชดแจงดงทปรากฏในกฎหมายวธพจารณาความ แตอยางไรกตาม เมอน ากฎหมายมาปรบใชในทางปฏบตแมผลทางกฎหมายเปนเชนเดยวกน แตทวาโดยลกษณะของพฤตการณและขอเทจจรงในแตละกรณนนยอมแตกตางกนออกไป หลกกฎหมายทมอยจงอาจไมเอออ านวยความยตธรรมในลกษณะเดยวกนไดในทกกรณ นอกจากน แมกฎหมายจะก าหนดขนตอน รายละเอยด และผลของการด าเนนการไวอยางชดเจน แตดวยสภาพสงคมทปรบเปลยนไปตามยคสมย จงอาจท าใหกระบวนการขนตอนทกฎหมายก าหนดอาจไมสามารถน ามาใชไดอยางมประสทธภาพ และอาจสงผลกระทบตอการอ านวยความยตธรรม แมวาในปจจบนจะมการน ากระบวนการทางเทคโนโลยเขามาชวยในระบบงานศาลยตธรรมดงทผเขยนไดกลาวไวในบทท 3 หวขอ 3.5 การน าเทคโนโลยสารสนเทศมาใชในกระบวนการยตธรรม กตาม แตกเปนเพยงสวนชวยในกระบวนการบรหารจดการภายในระบบงานศาลยตธรรมเทานน ยงไมอาจถอไดวามการน าเทคโนโลยมาประยกตใชกบระบบงานศาลยตธรรมในเชงการใหบรการประชาชนไดอยางแทจรง นอกจากนในปจจบนกระบวนการทางศาลสวนใหญยงไมรองรบกระบวนการทางเทคโนโลยเทาทควร ทงในกระบวนพจารณาและการรบฟงพยานหลกฐาน ในขณะทประเทศก าลงพฒนาไปสสงคมเทคโนโลยสารสนเทศอยางเตมรปแบบ จงควรเรงใหความส าคญในการน าระบบเทคโนโลยสารสนเทศมาประยกตใชในการปฏบตงานมากยงขนทงในแงการปฏบตงานภายในองคกรและการใหบรการแกบคคลภายนอก และเพอใหสามารถพฒนาระบบงานศาลยตธรรมของประเทศไทยใหเปนรปแบบศาลอเลกทรอนกส (e-Court) ทสมบรณและมประสทธภาพได

ทงน จากการศกษาผ เขยนพบวาการด าเนนกระบวนพจารณาคดตามกฎหมายวธพจารณาความในบางกรณไดแก การสงค าคความหรอเอกสาร การตรวจส านวน และการจดเกบเอกสาร เมอน ามาปรบใชในทางปฏบตยงปรากฏขอขดขางบางประการอนกอใหเกดความลาชาในการด าเนนคด ทงกอใหเกดภาระแกคความและศาล อนสงผลกระทบตอการอ านวยความยตธรรมแก

DPU

110

ประชาชน ซงในบางกรณนาจะมการพฒนารปแบบหรอกระบวนการเพออ านวยความสะดวกโดยการใชกระบวนการทางอเลกทรอนกสเขามาชวยดงน

5.1 ก ก ก ก

ในการด าเนนกระบวนพจารณาคดในศาล กฎหมายไดก าหนดประเภทหรอรายการเอกสารทคความจะตองน าสงใหแกศาล คความอกฝายหนง หรอบคคลภายนอกไวตามหลกเกณฑทปรากฏในประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง เชน ค าฟอง ค าใหการ ค ารองหรอค าขอ หมายเรยก ส าเนาค าแถลงการณ ส าเนาพยานเอกสาร เปนตน และไดก าหนดกระบวนการขนตอนในการน าสงเอกสารไวในประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง ภาค 1 ลกษณะ 4 การยนและสงค าคความและเอกสาร ซงผเขยนไดกลาวถงหลกการไวแลวในบทท 3 แตทวากยงปรากฏปญหาซงกอใหเกดความลาชาในกระบวนการยตธรรมและสงผลใหเกดผลกระทบตอการอ านวยความยตธรรมแกประชาชน

5.1.1 กระบวนพจารณาตามกฎหมายกบปญหาในการสงค าคความหรอเอกสารใหแกคความหรอบคคลภายนอก

ในการสงค าคความหรอเอกสารใหแกคความอกฝายหนงหรอบคคลภายนอก ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงไดก าหนดวธการ ขนตอนและระยะเวลาส าหรบใหคความปฏบตตงแตเรมคดไปจนกระทงสนสดการบงคบคด ทงนกเพอใหมความชดเจนวาคความจะตองปฏบตอยางไรและในระยะเวลาเทาใด เพอก าหนดระยะเวลาทเหมาะสมในการด าเนนคดและมใหคความกระท าการใดๆ เพอใหคดเนนชากวาทควรจนมลกษณะเปนการประวงคด หรอกอใหเกดความเสยหายแกคความอกฝายหนง แตในทางปฏบตกยงพบวามขอเทจจรงหลายปจจยซงท าใหการบงคบใชกฎหมายไมสามารถบงคบใชในเชงการอ านวยความยตธรรมแกประชาชนไดอยางแทจรง และกลายเปนชองวางใหคความน าไปใชในการตอสคดโดยไมสจรตได

1. การสงหมายเรยกและส าเนาค าฟอง ตามมาตรา 173 แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง บญญตวา “เมอศาลได

รบค าฟองแลว ใหศาลออกหมายสงส าเนาค าฟองใหแกจ า เลยเพอแกคด และภายในก าหนดเจดวนนบแตวนยนค าฟอง ใหโจทกรองขอตอพนกงานเจาหนาทเพอใหสงหมายนน” ดงนน เมอมการยนค าฟองแลวโจทกจงมภาระหนาทตองน าสงหมายเรยกและส าเนาค าฟองหรอค ารองใหแกจ าเลย ซงประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงไดก าหนดขนตอนและวธการในการสงค าคความไวดงทกลาวมาแลวในบทท 3 หวขอ 3.2 โดยโจทกตองรองขอใหเจาพนกงานศาลน าสงหมายเรยกและส าเนาค าฟองแกคความอกฝายหนง ซงโจทกเปนผเสยคาธรรมเนยมศาลในการสงหมาย ทงน หาก

DPU

111

ไมสามารถสงหมายโดยวธปกตได โจทกตองน าความนนแถลงตอศาล และศาลอาจมค าสงใหน าสงหมายเรยกและส าเนาค าฟองโดยวธอนได เชน การปดหมาย เปนตน ซงกรณทเปนการสงหมายดวยวธอนเชนการปดหมาย การปดประกาศ หรอการโฆษณานน กฎหมายก าหนดใหมผลใชไดตอเมอพนระยะเวลา 15 วน นบแตวนทไดปดหมาย ปดประกาศหรอโฆษณา

ในทางปฏบตกรณทศาลมค าสงใหปดหมายไดนน หากจ าเลยเปนบคคลทมรายการทางทะเบยนระบภมล าเนาในเอกสารทางราชการ โจทกจะเปนผไปคดส าเนาทะเบยนราษฎรมาจากทางส านกงานเขตหรออ าเภอเพอใชเปนเอกสารแนบทายค าแถลงขอใหปดหมาย ณ ภมล าเนาของคความหรอบคคลนนตามรายการระบภมล าเนา หากไมมผรบหมายศาลโดยชอบศาลจะพจารณาจากรายการส าเนาทะเบยนราษฎรทคดมานนวาถกตองและอนญาตใหปดหมายได เพราะเมอมการสงหมายเรยกและส าเนาค าฟองแลวไมปรากฏวามผรบหมายหรอกรณมการระบแจงตามใบตอบรบของเจาพนกงานศาลแจงวาบานปดมกจะมการปดหมายและถอวาจ าเลยทราบผลการสงหมายโดยชอบดวยกฎหมายแลว ทงทในความเปนจรงจ าเลยอาจยายทอยไปกอนหนานนและไมมภมล าเนาทแทจรงตามทปรากฏในใบรายการทะเบยนราษฎรนน หรอเปนกรณทเจาพนกงานเดนหมายไปถงบานของจ าเลยปรากฏวาบานนนถกไฟไหมหรอมการรอถอนไปแลว เชนนศาลมกจะมค าสงโจทกสงหมายเรยกและส าเนาค าฟองโดยการประกาศทางหนงสอพมพหรอโดยการประกาศหนาศาลแทนซงในความเปนจรงแลวมโอกาสนอยมากทจ าเลยในคดนนจะทราบ เพราะสวนใหญการประกาศหนงสอพมพไมวาจะเปนการประกาศในคดจดการมรดกเพอเปดโอกาสใหทายาทอนเขามาคดคานหรอการประกาศหมายเรยกและส าเนาค าฟองมกจะประกาศในหนงสอพมพทองถนทไมแพรหลายแกประชาชนทวไป อกทงวธการตดประกาศหนาศาลกไมมโอกาสทบคคลทจะเปนจ าเลยจะมาศาลเปนปกตเพอดประกาศหนาศาลแตอยางใด ท าใหเกดปญหาตามมาคอเมอจ าเลยทราบในภายหลงวาตนถกฟองกจะมรองขอใหพจารณาคดใหมตามหลกเกณฑของการขาดนดยนค าใหการ การขาดนดพจารณา หรอแมกระทงจ าเลยเพงจะมาทราบวาตนถกฟองในภายหลงเมอศาลมค าพพากษาไปเสยกอนแลวจนกระทงมการด าเนนกระบวนการบงคบคดอนท าใหเกดปญหาขอใหเพกถอนกระบวนพจารณาของศาลทงหมดเพราะจ าเลยไมทราบวาตนถกฟองคด

2. การสงเอกสารหรอค าคความระหวางการพจารณา ในชนการพจารณาคดเมอจ าเลยทราบถงการฟองรองของโจทกและเขาส กระบวน

พจารณาแลว ในระหวางการด าเนนกระบวนพจารณากมกจะมการสงค ารอง ค าคความตางๆ ระหวางกน ทงการยนค าขอบางประการทจ าเปนตองใหคความอกฝายหนงทราบกอนเพอใหโอกาสในการคดคาน เชน การยนค ารองขอแกไขเพมเตมค าฟอง ค าใหการ บญชพยานทจะตองมการสงส าเนาใหแกอกฝาย การสงหมายนดตางๆ หรอ การยนค ารองขอคมครองชวคราวระหวางการ

DPU

112

พจารณาตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 253 หรอมาตรา 254 เชนนหากจ าเปนตองสงส าเนาใหแกอกฝายหนง ในทางปฏบตทคความฝายหนงอาจยกเอาเหตใดเหตหนงขนกลาวอางวาตนยงไมไดรบเอกสารบางอยางจากคความอกฝายท าใหตองเสยเปรยบในการตอสคดอนเปนชองทางใหคความทไมสจรตใชวธการนประวงคดได หรอในระหวางการด าเนนคดซงแตละคดใชระยะเวลายาวนานกอาจมกรณทคความฝายใดฝายหนงยายภมล าเนาหรอไมสามารถตดตอไดโดยไดมการแจงแกคความอกฝายหนงหรอศาล หรอคความฝายทจะตองน าสงเอกสารไดทราบถงเหตดงกลาวแตมไดแถลงขอเปลยนภมล าเนาการน าสงเอกสารแกคความอกฝายหนง จนเปนเหตใหไมสามารถสงเอกสารแกคความฝายผรบเอกสารไดกจะเปนเหตใหการด าเนนกระบวนพจารณาชะงกไปตองรอสงส าเนาเอกสารค ารองหรอหมายนดของศาลอกครงหนง ซงสงผลใหระยะเวลาในการด าเนนคดเนนชาออกไปอก

นอกจากน ในการสงเอกสารตางๆ คความยงมภาระตางๆ ทตามมาเชน คาพาหนะและคาปวยการในการสงค าคความและเอกสารทางคด ซงศาลจะมการก าหนดอตราทแตกตางกนไปเนองจากความแตกตางในเรองระยะทาง อกทงยงตองปรบราคาตามสภาพเศรษฐกจและสงคมทเปลยนแปลงไป ตวอยางเชน ศาลแขวงสราษฎรธาน64ไดมการประกาศปรบเปลยนอตราคาพาหนะและคาปวยการในการสงค าคความและเอกสารทางคด โดยใหเหตผลวา “ตามทปรากฏใหเหนวาระยะสบปกวาทผานมาจนถงปจจบน สภาพเศรษฐกจในประเทศไทยมการเปลยนแปลงท าใหคาครองชพสนคาอปโภคบรโภคมราคาสงขนอยางตอเนอง โดยเฉพาะคาน ามนเชอเพลง จงสงผลกระทบใหคาใชจายในการสงค าคความในศาลแขวงสราษฎรธานมคาใชจายสงขนตามไปดวย ประกอบกบอตราคาสงค าคความทใชในปจจบนเปนอตราทใชมาเปนเวลาถง 7 ปแลว ศาลแขวงสราษฎรธานจงมความจ าเปนตองปรบปรงอตราคาสงค าคความและเอกสารทางคดใหม...” เชนนจงเหนไดวาในการสงค าคความหรอเอกสารแกคความอกฝายหนงนนมใชคความฝายทสงเอกสารจะตองจดท าส าเนาเอกสารเพอสงใหแกคความอกฝายหนงและแถลงตอเจาหนาทศาลเพอน าสงเทานน แตยงมภาระเรองคาใชจายในการน าสงทเพมขนดวย ซงอตราดงกลาวยอมเปนไปตามสภาวะเศรษฐกจท อตราคาครองชพเพมสงขนอยตลอดเวลา จงเป นอกสวนหนงทนาจะมกระบวนการทสนบสนนการสงค าคความทสามารถชวยลดภาระของคความในสวนนได

64 ศาลจงหวดนนทบร. (2555). ขาวประชาสมพนธ – ศาลจงหวดนนทบร: ปรบปรงอตราคายานพาหนะ

และคาปวยการในการสงค าคความและเอกสารทางคด. สบคนเมอ 5 กมภาพนธ 2556 จาก http://www.ntbc.coj.go.th/news_view.php?id_news=186#

DPU

113

จากปญหาในการสงหมายเรยกหรอส าเนาค าฟอง ค ารองขอ หรอการด าเนนกระบวน

พจารณาระหวางศาลดงกลาวมาขางตนจะเหนไดวา แมกฎหมายวธพจารณาความจะก าหนดขนตอนไวอยางชดเจนเพยงใด แตเมอความเปนจรงในการด าเนนการแตละครงลวนแลวแตมปจจยและสภาพแวดลอมทแตกตางกนไป ประกอบกบสภาพสงคมและการด าเนนชวตประจ าวนของคนในสงคมมรปแบบทหลากหลายและซบซอนมากขน การปฏบตตามขนตอนทกฎหมายวธพจารณาความก าหนดไวแตเดมจงมขอขดของและสงผลใหเกดความลาชา

5.1.2 การประยกตใชเทคโนโลยอเลกทรอนกสกบการสงค าคความ ในปจจบนเทคโนโลยอเลกทรอนกสถกน ามาประยกตใชในชวตประจ าวนมากยงข น

การตดตอสอสารสามารถท าไดโดยรวดเรวและมความแมนย าสง ซงศาลยตธรรมกไดน ามาประยกตใชในกระบวนการยตธรรมเชนกนซงในกระบวนการสงค าคความหรอเอกสารแกคความหรอบคคลภายนอกและถอไดวาเปนเรองแรกทมการออกประกาศก าหนดหลกเกณฑทน าเอาเทคโนโลยอเลกทรอนกสมาชวยในการด าเนนกระบวนพจารณา ไดแก “ขอบงคบของประธานศาลฎกา วาดวยการสงค าคความหรอเอกสารตอพนกงานเจาหนาทของศาลหรอตอคความอกฝายหนงโดยทางไปรษณย โทรสาร หรอจดหมายอเลกทรอนกส พ.ศ. 2550”65 และ “ประกาศส านกงานศาลยตธรรม เรอง หลกเกณฑและวธการสงค าคความหรอเอกสารตอพนกงานเจาหนาทของศาลหรอตอคความอกฝายหนงโดยทางไปรษณย โทรสาร หรอจดหมายอเลกทรอนกส”66 โดยไดมการพฒนาระบบการสงค าคความหรอเอกสารในคดทางจดหมายอเลกทรอนกส และระบบการแจงค าสงศาลทางจดหมายอเลกทรอนกสและขอความผานโทรศพทเคลอนทเพออ านวยความสะดวกแกคความ ซงสวนมากเปนเรองของการอ านวยความสะดวกแกคความในการคนหาวนนดหรอค าสงของคความ

ทงน ผเขยนมขอสงเกตวา ในกระบวนการสงค าคความหรอเอกสารในคดทางจดหมายอเลกทรอนกส และระบบการแจงค าสงศาลทางจดหมายอเลกทรอนกสและขอความผานโทรศพทเคลอนทซงศาลยตธรรมไดพฒนาขนนนมใชกระบวนการทมการพฒนาพรอมกนในทกศาลทวประเทศ แตขนอยกบความพรอมในการบรหารจดการของแตละศาลวาจะมความพรอมในการเปดใหบรการในเรองดงกลาวมากนอยเพยงใด

65 ภาคผนวก ข. 66 ภาคผนวก ค.

DPU

114

ส าหรบการสงค าคความหรอเอกสารแกคความหรอบคคลภายนอกนนหากสามารถน าเอากระบวนการทางอเลกทรอนกสมาประยกตใชไดนาจะชวยใหกระบวนการตางๆ สามารถท าไดอยางรวดเรวและประหยดคาใชจายมากยงขน อยางไรกตาม แนวความคดในการพฒนาดงกลาวตองพจารณาควบคไปกบกระบวนพจารณาตามทก าหนดไวในประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงดวย

1. การสงค าคความ ในการยนฟองคดซงประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงก าหนดใหโจทกตองน าสง

ส าเนาค าฟองใหแกคความอกฝายหนงพรอมหมายเรยกของศาลนนกเพอใหคความอกฝายหนงไดรบทราบวาตนถกฟองรองด าเนนคด กฎหมายจงไดก าหนดวธการน าสงหมายเรยกและส าเนาค าฟองดงทปรากฏในมาตรา 73 – มาตรา 80 โดยตองเปนการน าสงโดยมเจาพนกงานศาลเปนผน าสงและตองสงในเวลากลางวนใหแกบคคลทระบไวในค าคความ อกทงเจาพนกงานศาลจะตองน าใบรบลงลายมอชอคความ หรอรายงานการสงค าคความหรอเอกสารซงลงลายมอชอเจาพนกงานศาลตอศาลเพอรวมไวในส านวนความดวย อยางไรกด กฎหมายกไดเลงเหนถงปญหาทอาจเกดขนในการน าสงนนเชนกนวาหากเจาพนกงานศาลน าสงในเวลาและวธทถกตองแลวแตไมสามารถหาตวบคคลผรบเอกสารนนจะท าอยางไร กฎหมายจงไดก าหนดวธการปฏบตในล าดบรองลงไป เชน การสงใหแกทนายความ หรอบคคลผมอายเกนยสบปซงอยหรอท างานในบานเรอนหรอทส านกท าการงานทปรากฏวาเปนของคความหรอบคคลนนกไดเนองจากเปนผทบรรลนตภาวะและมความรสกผดชอบแลว หรอจนทายทสดแลวไมสามารถทจะด าเนนการไดกฎหมายกไดเปดชองใหสามารถด าเนนการดวยวธอนได เชน การปดค าคความ การประกาศโฆษณา หรอการประกาศหนงสอพมพ เปนตน ทงนกเพอใหแนใจวาบคคลทถกฟองรองนนไดรบทราบอยางแทจรงถงการฟองรองทเกดขนและเพอมใหเกดกรณคความกลนแกลงกน กระบวนการสงหมายเรยกและส าเนาค าฟองจงถอไดวาเปนขนตอนแรกทส าคญในการน าคความทกฝายเขาสกระบวนพจารณา

เมอในการน าสงส าเนาค าฟองใหแกคความอกฝายหนงเปนไปเพอใหคความฝายทถกฟองรองไดรบทราบถงเหตแหงการฟองรอง ทงยงเพอปองกนมใหมการกลนแกลงกนในทางคด กระบวนการดงกลาวหากจะน าเอากระบวนการทางอเลกทรอนกสมาประยกตใชอาจตองพจารณาวาจะมความเหมาะสมหรอไม ซงกระบวนการทางอเลกทรอนกสทจะสามารถน ามาปรบใชกบกระบวนการดงกลาวในเบองตนทอาจท าได เชน การสงส าเนาค าฟองและหมายเรยกโดยทางโทรสาร การสงส าเนาค าฟองและหมายเรยกโดยทางไปรษณยอเลกทรอนกส เปนตน

DPU

115

ผเขยนมความเหนวาในการเรมตนคดนนมแตเพยงฝายผยนค าฟองเทานนทจะทราบไดวาตนจะยนคดตอศาลเพอฟองรองบงคบคดเอาแกบคคลใด แมผยนค าฟอง เชน ธนาคาร ผใหก ผถกท าละเมด ฯลฯ จะมขอมลการตดตอคกรณอกฝายหนงทงหมายเลขโทรศพท หมายเลขโทรสาร หรอทอยไปรษณยอเลกทรอนกส กตาม แตเมอการสงหมายเรยกและค าคความเปนไปเพอใหบคคลผถกฟองรองไดรบทราบถงการฟองรอง หากจะก าหนดใหสามารถน าสงหมายเรยกและส าเนา ค าฟองโดยกระบวนการทางอเลกทรอนกสไดอาจท าใหยากตอการตรวจสอบวาบคคลผถกฟองรองจะไดรบหมายเรยกและส าเนาค าฟองจรงหรอไม ถงแมจะสามารถตรวจสอบไดจากไปรษณยอเลกทรอนกสของผสงแตกไมสามารถยนยนไดวาทางฝงผรบขอมลจะไดรบขอมลนนจรงหรอไม หากพจารณาตวอยางของตางประเทศทผเขยนท าการศกษาไวในบทท 4 กจะเหนไดวากระบวนการทางอเลกทรอนกสทน ามาประยกตใชนนเปนกระบวนการภายหลงจากทคความทงสองฝายเขาสกระบวนพจารณาคดแลว เชน ประเทศสงคโปรจะสามารถด าเนนกระบวนพจารณาโดยวธการทางอเลกทรอนกสไดกตอเมอคความทงสองฝายยนยอม เปนตน

ดงนน ผเขยนจงมความเหนวาแมการน าเทคโนโลยอเลกทรอนกสมาประยกตใชในกระบวนการยตธรรมจะชวยอ านวยความสะดวก และความรวดเรวในการด าเนนการได แตส าหรบกรณของการน าสงส าเนาค าฟองและค าใหการในครงแรกทคความทกฝายจะเขาสคดนาจะยงมใชกรณทจะน าเอาเทคโนโลยอเลกทรอนกสมาปรบใชไดอยางเหมาะสมเทาใดนก นอกจากน หากพจารณาถงแนวทางในการน าเทคโนโลยอเลกทรอนกสมาประยกตใชในเรองของการสงค าคความหรอเอกสารโดยวธการทางอเลกทรอนกสของศาลยตธรรม ในขอบงคบของประธานศาลฎกา วาดวยการสงค าคความหรอเอกสารตอพนกงานเจาหนาทของศาลหรอตอคความอกฝายหนงโดยทางไปรษณย โทรสาร หรอจดหมายอเลกทรอนกส พ.ศ. 255067 กยงไดก าหนดขอยกเวนไวอยางชดเจนวา

“ขอ 3 ขอบงคบนใหใชบงคบแตการสงค าคความ ค ารอง ค าขอ ค าแถลง และเอกสารใดๆ ทคความตองยนตอศาลหรอสงตอคความอกฝายหนง ยกเวนค าฟอง ค ารองขอตงตนคด ค าฟองอทธรณ ค าฟองฎกา ค ารองสอด ค ารองขอฟองหรอตอสคดอยางคนอนาถา ค าใหการ ค าแกอทธรณหรอแกฎกา ค าบอกกวาหรอค ารองขอถอนค าฟอง และค ารองขอเลอนคด”

67 ภาคผนวก ข.

DPU

116

ดงนน ผเขยนจงมความเหนวา การสงค าคความหรอเอกสารโดยกระบวนการทางอเลกทรอนกสทน ามาประยกตใชควรใชส าหรบการด าเนนกระบวนการภายหลงจากทคความทงสองฝายเขาสกระบวนพจารณาคดและไดแสดงความประสงคทจะใหมการน าสงค าคความหรอเอกสารทางอเลกทรอนกสไดนาจะมความเหมาะสมมากกวา

2. การสงเอกสารอนๆ ในระหวางการพจารณา ส าหรบการสงเอกสารอนๆ ในระหวางการพจารณานนมทงเอกสารทเปนค าคความ

ค าสงของศาล หรอเอกสารประกอบในกระบวนการพจารณาคด ซงในกรณนปจจบนกมการน าเอาเทคโนโลยอเลกทรอนกสเขามาประยกตใชในบางสวนดงทไดยกตวอยางมาแลว คอระบบการสงค าคความหรอเอกสารในคดทางจดหมายอเลกทรอนกส และระบบการแจงค าสงศาลทางจดหมายอเลกทรอนกสและขอความผานโทรศพทเคลอนท โดยม “ประกาศส านกงานศาลยตธรรม เรอง หลกเกณฑและวธการสงค าคความหรอเอกสารตอพนกงานเจาหนาทของศาลหรอตอคความอกฝายหนงโดยทางไปรษณย โทรสาร หรอจดหมายอเลกทรอนกส”68 ก าหนดหลกเกณฑ วธการและก าหนดแนวทางปฏบตของพนกงานเจาหนาทของศาลในการรบค าคความหรอเอกสาร รวมทงก าหนดวธการช าระคาธรรมเนยมหรอคาใชจายในกรณตางๆ ซงในขอ 2 ของประกาศฉบบดงกลาว ก าหนดวา

“ขอ 2 เมอศาลใดมความพรอมทจะรบค าคความหรอเอกสารทสงโดยทางโทรสารหรอจดหมายอเลกทรอนกส ใหออกประกาศของศาลแจงหมายเลขโทรสารหรอทอยจดหมายอเลกทรอนกสของศาลนน และใหแจงหมายเลขโทรศพททคความสามารถใชตดตอกบพนกงานเจาหนาทเพอตรวจสอบความถกตองสมบรณของการสงค าคความหรอเอกสารนนใหทราบทวกนดวย”

ผเขยนมขอสงเกตวาแมจะมระเบยบขอบงคบทออกมาก าหนดหลกเกณฑในกรณดงกลาว แตในทางปฏบตกสามารถด าเนนการไดเพยงบางศาลซงมความพรอมในการด าเนนการเทานน นอกจากน ในการสงค าคความหรอเอกสารโดยทางอเลกทรอนกสนนเปนการด าเนนการโดยแตละศาลจะมการก าหนดวธการดวยตนเอง เชน ศาลแขวงนครราชสมา 69 มการประกาศใหผใชบรการทราบเกยวกบโครงการ แจงค าสงศาลทางจดหมายอเลกทรอนกสและขอความผานโทรศพทเคลอนท โดยผทสนใจจะใชบรการสามารถสอบถามและเขารวมโครงการได "โดย

68 ภาคผนวก ค. 69 ศาลแขวงนครราชสมา. (2555). ขาวประชาสมพนธ: โครงการ แจงค าสงศาลทางจดหมาย

อเลกทรอนกสและขอความผานโทรศพทเคลอนท. สบคนเมอ 4 กมภาพนธ 2556 จาก http://www.nksmc.coj.go.th/news_view.php?id_news=318

DPU

117

สามารถแจงกบเจาหนาทศาลฯ เมอมาตดตอราชการศาลได" หรอศาลจงหวดนครสวรรค70 ทจดท าโครงการ “งานอทธรณ-ฎกา แจงค าสงศาลใหคความทราบทาง SMS หรอ E-mail” ซงกมลกษณะเดยวกนกบการใหบรการในศาลอนๆ คอตองใหคความเปนผตดตอไปยงเจาหนาทศาลทเกยวของในเรองนนๆ โดยตรงซงในกรณนศาลจงหวดนครสวรรคกไดแจงใหผทสนใจสามารถ “ตดตอไดทงานอทธรณ-ฎกา” เปนตน

ทงน จากตวอยางการด าเนนโครงการตางๆ ของศาลยตธรรมจะเหนไดวา ในกรณทจะน าสงเอกสาร แจงค าสง หรอสงขอมลใดๆ ใหแกคความหรอบคคลภายนอกรบทราบนน มใชศาลมขอมลของผรบอยแลวจะน าสงไดทนท หากแตตองใหฝายผรบแสดงความจ านงทจะขอเขาสกระบวนการดงกลาวโดยยนยอมใหมการน าสงโดยผานกระบวนการทางอเลกทรอนกสกอนดวย

อยางไรกตาม ในการประยกตใชเทคโนโลยอเลกทรอนกสในการสงค าคความหรอเอกสารโดยทางอเลกทรอนกสนนจ าตองค านงถงหลกเกณฑตามกฎหมายวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกสมาประกอบดวย เนองจากจะมผลกระทบในเรองของระยะเวลาในการรบ-สงขอมลอเลกทรอนกส ซงตามพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. 2544 แกไขเพมเตม พ.ศ. 2551 ไดก าหนดหลกเกณฑวธการสงและการรบขอมลอเลกทรอนกสไวในมาตรา 22 และมาตรา 23 ดงทผเขยนไดกลาวมาแลวในบทท 2 โดยใหถอวามการสงขอมลอเลกทรอนกสเมอขอมลอเลกทรอนกสนนไดเขาสระบบขอมลทอยนอกเหนอการควบคมของผสงขอมลหรอบคคลซงไดสงขอมลนนในนามของผสงขอมล และถอวามการรบขอมลอ เลกทรอนกสตอเมอขอมลอเลกทรอนกสนนเขาสระบบขอมลทไดก าหนดไว เมอน ามาพจารณาปรบเขากบเรองของการสงเอกสารหรอค าคความตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงแลวจะเหนไดวา โดยหลกแลวกฎหมายมไดก าหนดเรองเวลาในการทจะถอวาคความหรอบคคลภายนอกนนไดรบค าคความหรอเอกสารเมอใด เพราะเมอน าสงใหแกคความหรอบคคลภายนอกไดตามวธการท กฎหมายก าหนดยอมเหนไดชดเจนอยแลววาบคคลนนไดรบเอกสารแลว เวนแตในกรณทไมสามารถน าสงคความหรอเอกสารไดตามปกตและตองน าสงโดยวธพเศษ กฎหมายจะก าหนดใหมผลใชไดตอเมอก าหนดเวลาสบหาวนหรอระยะเวลานานกวานนตามทศาลเหนสมควรก าหนดไวลวงพนไปแลว ซงมผลคอจะถอวาคความหรอบคคลภายนอกนนไดรบเอกสารเมอพนก าหนดสบหาวนนบแตวนทไดท าการน าสงโดยวธพเศษ ซงผเขยนเหนวากรณการน าสงโดยวธการทางอเลกทรอนกส ยอมเปรยบไดกบกรณทเปนการน าสงโดยวธปกต เนองจากการทผรบแสดงความจ านงทจะรบค าสง ค าคความ

70 ศาลจงหวดนครสวรรค. (2555). หนาแรก: ประกาศ. สบคนเมอ 29 มกราคม 2556 จาก

http://www.nkwc.coj.go.th

DPU

118

หรอเอกสารใดๆ ผานวธการทางอเลกทรอนกส ยอมแสดงไดวาฝายผรบมระบบทสามารถรองรบการสงเอกสารและสามารถเขาตรวจสอบไดอยแลวจงยนยอมทจะใหมการน าสงเอกสารนนเขาสระบบของตนได ดงนน หากมการน าสงค าคความหรอเอกสารแกคความหรอบคคลภายนอกโดยวธการทางอเลกทรอนกสตามทคความหรอบคคลภายนอกไดแสดงความจ านงไวแลว ค าคความหรอเอกสารทจะตองน าสงนนยอมถอไดวาสงนบแตเวลาทขอมลอเลกทรอนกสนนไดเขาสระบบขอมลทอยนอกเหนอการควบคมของผสงขอมล เชน เจาหนาทศาลจดสรางไปรษณยอเลกทรอนกสส าหรบการสงเอกสารใหแกคความพรอมแนบไฟลเอกสารแลวเสรจ เมอท าการกดปมสงขอความและระบบแจงด าเนนการเรยบรอย ณ เวลาดงกลาวขอมลอเลกทรอนกสนนไดวงเขาสระบบใหบรการไปรษณยอเลกทรอนกสและผสงไมสามารถทจะท าการแกไขไดแลวนนกคอระบบขอมลทอยนอกเหนอการควบคมของผสงขอมล จงถอวาเอกสารนนไดถกสงไปตงแตเวลานนแลว และเมอไปรษณยอเลกทรอนกสฉบบนนไดวงเขาสระบบขอมลซงกคอระบบไปรษณยอเลกทรอนกสทฝายผรบไดแจงไวแกศาล เวลานนยอมถอไดวาผรบไดรบเอกสารนนเรยบรอยแลวนนเอง 5.2 การตรวจส านวนคด 5.2.1 ขอพจารณาเกยวกบการตรวจส านวนคด ในการด าเนนกระบวนพจารณาคดในศาลการยนค าคความหรอเอกสารใดๆ ทเกยวของทกครงกจะตองมการน าเขาสสารบบและการจดท าส านวนคด โดยมการรวบรวมเอกสารทงหมดเปนส านวนความและมกระบวนการจดเกบตามทกฎหมายก าหนด ทงน ในระหวางทส านวนคดอยในศาลยอมมไดทงส านวนคดทอยระหวางการพจารณาและยงมไดพจารณา ซงกจะมทงกรณทผพพากษาตองตรวจส านวนคดเพอพจารณาหรอมค าสงอยางใดๆ หรอคความอาจรองขอตรวจส านวนคดและคดถายส านวนคดได แตเนองดวยส านวนคดนนอยในรปแบบของเอกสารกระดาษประกอบกบปจจบนปรมาณส านวนคดทเพมสงขนมากจงอาจเกดปญหาตางๆ ในการตรวจส านวนคด ดงน

1. กรณการยนเอกสารเพมเตม และการคนหาเอกสารเพอตรวจส านวน ดงทกลาวมาแลวในเรองของการสงค าคความหรอเอกสารวาในระหวางการด าเนน

กระบวนพจารณายอมจะตองมการน าสงเอกสารตางๆ ไมวาจะเปนคความ ค ารอง ค าขอ ค าสงศาล พยานเอกสาร หรอเอกสารอนๆ ใดตอศาลหรอตอคความอกฝายหนงเพมเตมเสมอ ซงเมอมการยนเอกสารใดๆ เขามากยอมเปนหนาทตามทกฎหมายก าหนดใหตองมการจดเกบรวบรวมเอกสารนนไวในส านวนความ ถาหากคดอยในระหวางการพจารณาและมการยนเอกสารตอศาลระหวางนน ศาลยอมสามารถรวบรวมเอกสารดงกลาวไวในส านวนความไดทนท แตหากวามการยนเอกสาร

DPU

119

ใดๆ เพมเตมโดยการยนตอเจาหนาทศาล ไมวาคดนนจะยงอยในหองเกบส านวน หรอถกน าสงไปยงผพพากษาเจาของส านวน เจาหนาทศาลกตองตรวจสอบการเดนทางของส านวนนนวาในเวลานนส านวนมการจดเกบอยทใดเพอน าเอกสารไปรวมส านวน หากส านวนอยในการพจารณาของ ผพพากษาเจาของส านวนเจาหนาทศาลกตองด าเนนการจดสงเอกสารตางๆ นนใหแกผพพากษาเจาของส านวนเพอรวบรวมไวในส านวนความอกทอดหนง

นอกจากน หากพจารณาถงระบบการท างานของผพพากษาโดยเฉพาะอยางยงในศาลชนตนซงจะมการสบเปลยนหมนเวยนเปนประจ าแลวกจะเหนไดวา ในการด าเนนกระบวนพจารณาคดเรองหนงๆ นนใชเวลานานกวาจะมการนดความ การสบพยาน ตลอดจนการท าค าพพากษา ซงองคคณะทพจารณาคดนนอาจถกสบเปลยนโยกยายไปตามวาระ ดงนน ส านวนคดหนงๆ ผพพากษาทรบค าฟองไวพจารณาตงแตตน ผพพากษาทเปนองคคณะในการนงพจารณา หรอ ผพพากษาทเปนองคคณะในการท าค าพพากษา อาจมใชผพพากษาคนเดยวกนทงหมด หรอในกรณศาลทมการบรหารจดการภายในทเรยกวา “เวรสง” โดยมผพพากษาทเปนเวรอยประจ าปฏบตหนาทในแตละวนเพอรอสงรบฟองหรอสงค ารองตางๆ ซงสามารถมค าสงไปไดในทนททมค ารองยนเขามา กรณนแมคความจะสามารถทราบค าสงไดภายในวนนน แตเนองจากผพพากษาผท าค าสงมไดเปนเจาของส านวนหรอเปนผพพากษาทไดนงพจารณาคดนนๆ มากอนยอมท าใหไมทราบรายละเอยดของคดอยางครบถวน

2. เอกสารช ารด เสยหาย หรอสญหาย เนองจากส านวนความในศาลถกจดเกบในรปแบบกระดาษซงสวนมากส านวนคดแตละ

เรองตองใชระยะเวลานานหลายปในการด าเนนการจนจบกระบวนการ ทงส านวนนนจะถกสงไปตามล าดบขนตอนการรบผดชอบตงแตฝายรบฟอง ฝายตรวจส านวน หองเกบส านวน งานจายส านวน ผพพากษาเจาของส านวนและองคคณะหรอผพพากษาทเขามารบพจารณาตอ กระบวนการบงคบคด ทงยงมกระบวนการอทธรณฎกาซงแลวแตคดไปวาจะสนสดในชนใด จากสภาพการใชงานส านวนความดงกลาวในเอกสารทอยในรปของเอกสารกระดาษจงมโอกาสทเอกสารในส านวนความนนจะช ารดหรอสญหายไดซงเปนปญหาทเกดขนบอยครง หรอบางครงบางศาลมปญหาเกยวกบสถานทจดเกบส านวนความ ท าใหส านวนความเปยกน าและฉกขาด หรอเปอยยยจนไมสามารถอานเนอความในเอกสารนนได ปญหาเหลานลวนแตสงผลกระทบตอการด าเนนกระบวนยตธรรมทงสน

DPU

120

3. ความลาชาในการคนหาส านวนคด เนองจากปรมาณคดทเขาสศาลมเปนจ านวนมากประกอบกบการจดเกบส านวนความซง

เปนเอกสารจะตองวางซอนกนไปเพอความสะดวก แมกฎหมายจะก าหนดใหมการลงสารบบความ และก าหนดเลขคดเรยงกนไปกตาม แตในการจดเกบส านวนซงในทางปฏบตจะใชการวางซอนกนไปตามล าดบเลขส านวนความในหองเกบส านวนนนกยงยากตอการคนหา เนองจากปรมาณส านวนทมมากและขนาดของส านวนความแตละเรองซงวางทบซอนกนนนท าใหไมสามารถเคลอนยายเพอคนหาไดโดยงาย หรอในบางครงส านวนมการเคลอนยาย เชน เอาออกไปคดถายส านวน ส านวนถกจายใหแกองคคณะผพพากษาโดยไมเรยงตามล าดบเลขคด ท าใหคนหาส านวนไมพบ เหลานยอมท าใหสนเปลองเวลาในการคนหาส านวนทงสน

นอกจากน ในการตดตามส านวนคดวามความเคลอนไหวอยางใดๆ ในบางครงการหาส านวนไมพบอาจเนองมาจากความหลงลมของเจาหนาทซงไมไดลงสารบบความ หรอลงวนทหรอเวลาคลาดเคลอน จงท าใหไมสามารถทราบความเคลอนไหวของคดทถกตองได

4. คาใชจายส าหรบคความ ปจจบนในการด าเนนกระบวนพจารณาในศาลไมวาคความนนจะอยในสถานะเปน

โจทก จ าเลย หรอผรองสอดกตาม การจะด าเนนการอยางใดๆ ในศาลอนเปนการกระท าในการด าเนนกระบวนพจารณายอมตองอาศยทนายความเปนผเขามาท าหนาทวาตาง แกตางหรอด าเนนกระบวนพจารณาอยางใดใหเสมอ ซงการวาจางแตงตงทนายความนนจะมคาใชจายไมวาจะเปนการเดนทางมาศาลเพอปฏบตหนาทโดยอาจค านวณเปนจ านวนนด (ครง) ททนายมาศาลด าเนนการตางๆ ใหแมแตในกรณของการขอตรวจส านวนหรอการคดถายเอกสารส านวนความซงตวคความเองอาจจะเขามาตรวจสอบค าสงหรอขอเขามาคดเอกสารเองไมไดเพราะไมมความรในเรองกฎหมายและไมทราบขนตอนในการด าเนนกระบวนพจารณาของศาล แตจะมทนายความเปนผด าเนนการแทนใหเสยทงสน เนองจากการสงค าคความ ค ารอง ค าแถลง ทคความตองการยนตอศาลจงตองมการน าเอกสารดงกลาวมายนตอศาลเพอใหศาลลงตราประทบรบรวมไวอย ในส านวนความ แมเปนเพยงการยนค ารองขอวางเงนคาธรรมเนยมใหครบถวนตามทศาลมค าสง การขอขยายระยะเวลายนอทธรณ การยนค าแถลงยนยนภมล าเนาของคความอกฝายหนงเพอใหศาลมค าสงสงหมายเรยกและส าเนาค าฟองโดยการปดหมาย คความฝายนนหรอทนายความกจ าตองเดนทางมาศาลหรออาจมการมอบฉนทะใหเสมยนทนายความเดนทางมาศาลเพอยนค ารองดงกลาว ในบางกรณเปนเพยงเรองเลกนอยแตคความกตองเสยคาใชจายในการด าเนนการ

DPU

121

ปญหาตางๆ ทผเขยนยกขนกลาวขางตนนลวนแลวแตเปนปญหาทเกดขนจรงในทางปฏบตซงผเขยนเหนวาไมวาปญหาทสงผลกระทบเกยวกบการตรวจส านวนคดจะเกดขนจากสภาพของเอกสารส านวนความเอง จากความผดพลาดของบคคลผตองด าเนนการเกยวกบเอกสารนน หรอเพราะเหตใดๆ กตามยอมสงผลกระทบกระเทอนตอการอ านวยความยตธรรมแกประชาชนทงสน หากสามารถพฒนาระบบงานศาลโดยมกระบวนการสนบสนนเพอสามารถตดตามส านวนคดไดอยางรวดเรวและมประสทธภาพจะชวยอ านวยความยตธรรมแกประชาชนไดดยงขน 5.2.2 การประยกตใชเทคโนโลยอเลกทรอนกสกบกระบวนการตรวจส านวน

1. การประยกตใชเทคโนโลยอเลกทรอนกสในกระบวนการทเกยวของกบการตรวจส านวนคดในปจจบน

จากทผ เขยนไดอธบายตวอยางการน าเทคโนโลยสารสนเทศมาประยกตใชในกระบวนการยตธรรมในบทท 3 จะเหนไดวามบางระบบพจารณาแลวเหนไดวาเอออ านวยตอกระบวนการตรวจส านวนในระบบงานยตธรรมทงในกรณทผพพากษาเปนผตรวจส านวน หรอคความขอตรวจหรอคดถายส านวน ไดแก

1) ระบบเครอขายภายใน หรอ LAN ในงานส านวน ทจะมเจาหนาทคอยบนทกขอมลการท างานในขนตอนตางๆ ในงานรบฟอง งานเกบส านวนคดด า งานหนาบลลงก งานเกบส านวนคดแดงเขาเครองคอมพวเตอรเพอประโยชนในการตรวจสอบวาส านวนเดนทางไปถงขนตอนใด ซงผพพากษาหรอเจาหนาทศาลสามารถตรวจสอบจากเครองคอมพวเตอรไดวาคดเรองนนมการด าเนนกระบวนพจารณาไปถงขนตอนใด สบพยานไดกปาก เลอนคดเพราะเหตใด ก าหนดประเดนไวในชนชสองสถานอยางไรบางโดยไมตองน าส านวนมาด นอกจากน ยงใหบรการแกคความและบคคลทวไป ในกรณทตองการตรวจดส านวนวาเดนไปถงขนตอนใดกใหเจาหนาทกดใหดทหนาจอคอมพวเตอรได

2) ระบบกากส านวนอเลกทรอนกส (e-Copy Case) ซงใชวธการสแกนส านวนจดเกบเปนไฟลสกล .pdf ในเครองคอมพวเตอร ซงชวยอ านวยความสะดวกแกผพพากษาในการเรยกดเอกสารทอยในส านวน หรอการสงเอกสารระหวางศาลชนตนและศาลสงในกรณทคดนนอยในระหวางการพจารณาของศาลอทธรณหรอศาลฎกาทงหมดหรอบางสวนท าใหตองมการสงส านวนไปมาระหวางศาล อยางไรกตาม ดงทผ เขยนไดตงขอสงเกตไวกอนหนานแลววากระบวนการทศาลยตธรรมน ามาประยกตใชนนมงเนนในเชงการบรหารจดการภายในศาลเปนหลก ดงนน กระบวนการตางๆ ทน ามาใชจงอาจยงไมสามารถตอบสนองการแกไขปญหาทเกดขนไดอยางมประสทธภาพเทาใดนก

DPU

122

2. แนวทางในการน าเอาเทคโนโลยอเลกทรอนกสมาประยกตใชเพมเตม หากพจารณาวธการน าเอากระบวนการทางเทคโนโลยอเลกทรอนกสมาประยกตใชในกระบวนพจารณาของตางประเทศดงทกลาวไวในบทท 4 จะเหนไดวา ในตางประเทศมการจดท าระบบทเออตอการคนหา การตดตาม การตรวจและคดถายส านวนคดอยหลายลกษณะดวยกน เชน ประเทศสงคโปรมระบบการจดเกบขอมลคดอเลกทรอนกส หรอประเทศเกาหลใตทพฒนาระบบการบรการเอกสารทางอเลกทรอนกสโดยประชาชนผใชบรการสามารถลงทะเบยนและใชบรการขอตรวจดหรอคดถายเอกสารผานระบบอเลกทรอนกสไดโดยไมตองเดนทางศาลแตอยางใด ส าหรบประเทศไทยทแตเดมการขอคดหรอถายส าเนาค าเบกความพยาน ค าพพากษา หรอค าคความอนใดในส านวนนน เจาหนาทศาลมกจะนดใหคความมารบในอก 1 หรอ 2 สปดาห ในบางครงเจาหนาทศาลกถายส าเนาเอกสารใหไมไดตามนดเพราะหาส านวนไมพบ คความผขอกจะตองผดหวงและเสยความรสกไปนน เมอไดรเรมน ากระบวนการทางอเลกทรอนกสเขามาพฒนาระบบการใหบรการ หากสามารถพฒนาระบบการจดเกบเอกสารส านวนความในรปของขอมลอเลกทรอนกส และสามารถใหบรการประชาชนผานทางอเลกทรอนกสได เชน การขอคดส านวนคดโดยเจาหนาทศาลสามารถคนหาส านวนคดผานเครองคอมพวเตอรและจดพมพเอกสารไดทนท นอกจากจะประหยดเวลาในการตรวจดส านวนคดและหาส านวนเพอน ามาถายส าเนาเอกสารแลว ยงสามารถตรวจสอบเอกสารในส านวนไดอยางรวดเรว แมนย าและใชเวลาเพยงเลกนอยเทานน ทงยงเปนการทนคาใชจายของคความทไมตองเดนทางมารบอกในภายหลง นอกจากน ในกรณส านวนหายกอาจพมพขอมลของคดนนทงหมดจากเครองคอมพวเตอรมาแทนส านวนเดมไดโดยการขอส าเนาค าฟอง ส าเนาค าใหการ หรอส าเนาค าคความอนๆ จากคความมาเปนส านวนใหมได เมอมวธการท าส านวนใหมแทนส านวนเดมอยางงายดายเชนน การท าส านวนหายกอาจจะไมเกดขนได

3. ขอพจารณาประกอบ แนวคดในการจดท าระบบการจดท าเอกสารส านวนความใหอยในรปของขอมล

อเลกทรอนกส รวมถงการใหบรการประชาชนเชนการขอคดถายส านวนคดโดยการจดพมพออกจากระบบอเลกทรอนกสนน แมจะสามารถอ านวยความสะดวกในการด าเนนการแตกตองพจารณาใหสอดคลองกบหลกเกณฑตามกฎหมายวธพจารณาความดวย กลาวคอ

หากพจารณาถงวธการในการน า เทคโนโลย อ เลกทรอนกสมาประยกตใชในกระบวนการดงกลาวผเขยนเหนวาตามตวบทกฎหมายมไดมขอจ ากดวธการคดถายส าเนาเอกสารไวแตอยางใด ซงตามมาตรา 54 แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง ไดก าหนดเพยงตวบคคลผมสทธขอตรวจหรอคดส าเนาเอกสาร ขอจ ากดในการอนญาตใหตรวจหรอคดส าเนาเอกสาร วธการตรวจหรอคดส าเนาเอกสาร และการรบรองส าเนาเอกสารเทานน ดงนนผเขยนจงมความเหน

DPU

123

วาในการตรวจส านวนหรอคดส าเนาเอกสารส านวนความนนสามารถน าเอากระบวนการทางเทคโนโลยอเลกทรอนกสเขามาประยกตใชได ซงจะชวยอ านวยความสะดวกในการบรหารจดการ การคนหาเอกสาร ประหยดเวลาและคาใชจายของทงศาลและคความไดเปนอยางมาก อยางไรกตาม การจะน าเอาเทคโนโลยอเลกทรอนกสเขามาชวยสนบสนนการด าเนนการในขนตอนดงกลาวควรตองพจารณากระบวนการทสอดคลองกบหลกเกณฑตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงดวย กลาวคอ

กรณการก าหนดตวบคคลผมสทธขอตรวจหรอคดส าเนาเอกสาร และขอจ ากดในการอนญาตใหตรวจหรอคดส าเนาเอกสารนน ในการสรางระบบเพอใหคความสามารถตรวจหรอคดถายส านวนความไดนนจ าตองค านงถงกระบวนการในการเขาถงขอมลดวย โดยตองก าหนดความสามารถในการเขาถงขอมลอเลกทรอนกสในแตละระดบชนเนองจากแตละบคคลย อมมความสามารถในการเขาถงขอมลทแตกตางกน เชน ผพพากษาเจาของส านวนยอมสามารถเขาถงขอมลเอกสารในส านวนไดทกอยาง ในขณะทคความหรอบคคลอนจะถกจ ากดสทธตามความในกฎหมายท าใหในบางกรณไมอาจเขาถงขอมลเหลานนได เปนตน การสรางระบบรกษาขอมล ระบบชนความลบของเอกสาร และระบบการรกษาความมนคงปลอดภยจงเปนสงจ าเปนอยางยง

ส าหรบวธการตรวจหรอคดส าเนาเอกสารนนหากดตวอยางของตางประเทศซงมกระบวนการทใหคความสามารถรองขอและตรวจดเอกสารไดทางอเลกทรอนกส และยงสามารถจดพมพเอกสารนนไดดวยตนเองเชนในเกาหลใตกจะเหนไดวา มการสรางระบบการลงทะเบยนเขาใชงานและระบบการรกษาความมนคงปลอดภยไวอยางเขมงวด การใหบรการดงกลาวจงสามารถระบตวบคคลผเขาใชงานและคนหาเอกสารทคความตองการไดอยางรวดเรวและแมนย าโดยศาลและคความสามารถลงทะเบยนเขาสระบบผานทางอนเทอรเนตไดตลอด 24 ชวโมง ดงนนการใหบรการดงกลาวจงไมถกจ ากดดวยระยะเวลาวาจะตองรองขอและคดถายในชวงเวลาใด ทงน ผเขยนมขอสงเกตวาในกฎหมายวธพจารณาความแพงของไทยก าหนดใหการตรวจหรอคดส าเนาท าไดโดยผขอหรอบคคลซงไดรบแตงตงจากผขอเปนผคดตามเวลาและเงอนไขทจาศาลหรอผอ านวยการซงเปนหวหนาส านกงานของศาลแตละศาลในปจจบนก าหนด ผเขยนเหนวาถาหากน าเอาเทคโนโลยอเลกทรอนกสเขามาประยกตใชนาจะชวยลดขอจ ากดทางดานเวลาในการตรวจหรอคดส าเนาไดในระดบหนงเนองเพราะกระบวนการทางเทคโนโลยอเลกทรอนกสสามารถสบคน ตรวจสอบและจดพมพไดอยางรวดเรวและแมนย าซงจะชวยใหขอจ ากดทางดานเวลาในการตรวจหรอคดส าเนาของคความลดนอยลงได

DPU

124

อยางไรกด ผ เขยนมขอสงเกตเพมเตมวา หากจะน าเทคโนโลยอเลกทรอนกสมาประยกตใชแตเพยงบางสวนโดยคความตองมายนค ารองทศาลและเจาหนาทศาลสามารถสบคนและจดพมพส านวนความนนผานทางเครองมออเลกทรอนกสผเขยนเหนวากรณดงกลาวมไดกระทบหลกเกณฑตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงแตอยางใด ซ ายงจะชวยใหกระบวนการท างานของเจาหนาทศาลมความสะดวกรวดเรว และชวยประหยดเวลาทงเจาหนาทศาลและคความ มากขนดวย แตหากจะน าเทคโนโลยอเลกทรอนกสมาประยกตใชอยางเปนระบบผเขยนเหนวามขอพจารณาส าคญอยสามประการดวยกน กลาวคอ

ประการทหนงระบบดงกลาวควรจะตองมกระบวนการยนยนหรอระบตวบคคลผยนค าขอไดอยางแนนอน

ประการทสอง การจะจดเกบเอกสารในรปของขอมลอเลกทรอนกสนนในกรณทเปนการแปลงจากเอกสารกระดาษใหอยในรปของขอมลอเลกทรอนกสจ าตองมกระบวนการทนาเชอถอวาเอกสารนนถกตองตรงกนกบเอกสารกระดาษดวย

ประการทสาม กระบวนการในการจดพมพเอกสารนนมความนาเชอถอมากนอยเพยงใด ทงน ตองพจารณาประกอบกบหลกเกณฑตางๆ ตามทพระราชบญญตวาดวยธรกรรม

ทางอเลกทรอนกส พ.ศ. 2544 แกไขเพมเตม พ.ศ. 2551 และกฎหมายล าดบรองตางๆ ทก าหนดไวซงผเขยนจะไดน าเสนอหลกเกณฑทส าคญในหวขอ 5.4

ในประเดนเรองการรบรองส าเนาเอกสารซงกฎหมายวธพจารณาความแพงก าหนดใหตองมการรบรองส าเนาเอกสารทคด โดยขอใหจาศาลหรอผอ านวยการของศาลเปนผคดส าเนาและรบรองส าเนาเอกสารนน หากเพยงแตมยนค ารองทศาลและเจาหนาทศาลสามารถสบคนและจดพมพส านวนความนนผานทางเครองมออเลกทรอนกสออกจากระบบของศาล บคคลผมหนาทรบรองส าเนาเอกสารนนยอมด าเนนการรบรองเอกสารดงกลาวใหแกคความไปไดในทนท แตหากเปนกรณทพฒนาจนสามารถสรางระบบใหคความสามารถจดพมพเอกสารนนไดเองแลว ผเขยนเหนวากรณนหลกกฎหมายดงกลาวอาจไมสอดคลองกบทางปฏบตเทาใดนก เนองจากหากคความจดพมพเอกสารนนภายนอกศาลโดยมไดน าเอกสารนนใหเจาหนาทศาลผมหนาทรบรองเอกสารท าการรบรองเอกสารดงกลาวกไมอาจถอไดวาเปนการคดส าเนาเอกสารทถกตองตามกฎหมาย หรอหากจะตองใหคความน าเอกสารนนเดนทางมาทศาลเพอขอใหเจาหนาทศาลรบรองเอกสารนนใหกคงจะไมสมเจตนาในการปรบปรงกระบวนการเพอลดภาระคาใชจายและเวลาในการด าเนนการ กรณนผเขยนจงมความเหนวาควรจะน าขอพจารณาเรองลายมอชออเลกทรอนกส ตามหลกเกณฑทปรากฏในพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. 2544 แกไขเพมเตม พ.ศ. 2551 มาพจารณาประกอบ พรอมไปกบการประกาศก าหนดหลกเกณฑเรองการตรวจส านวนหรอคดถาย

DPU

125

ส านวนโดยกระบวนวธทางอเลกทรอนกสเพมเตมเพอใหสามารถประยกตใช เทคโนโลยอเลกทรอนกสกบขนตอนกระบวนการตรวจส านวนหรอคดถายส าเนาเอกสารในส านวนความไดโดยไมขดกบประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง 5.3 การจดเกบเอกสาร 5.3.1 กระบวนพจารณาตามกฎหมายกบปญหาในการจดเกบเอกสาร ในปจจบนเนองจากปรมาณการท าธรกรรมในแตละวนไมวาจะเปนในหนวยงานภาครฐ หรอองคกรเอกชนตางกมปรมาณเพมสงขน การจดเกบเอกสารในรปกระดาษเพยงอยางเดยวจงกอใหเกดปญหาในดานการหาสถานทจดเกบและการดแลรกษา ในระบบการบรหารจดการของศาลยตธรรมกเชนกนทประสบกบปญหาการจดเกบส านวนคด และการสบคน เนองจากการจดเกบเอกสารอนเปนส านวนความในปจจบนนนจะตองน าเอกสารทงหมดไมวาจะเปนค าฟอง ค าใหการ บญชพยาน ใบแตงทนายความ เอกสารทายฟอง รายงานการเดนหมาย บนทกค าเบกความพรอมเอกสารอางสงเพอใหศาลหมายเอกสารรวมอยในส านวนความซงกอใหเกดขอขดของในหลายประการดงน

1. เอกสารช ารด เสยหาย หรอสญหาย ดงทไดกลาวมาแลววาเอกสารทงหมดในกระบวนพจารณาคดนนอยในรปแบบของ

เอกสารกระดาษซงงายตอการเสอมสภาพและถกท าลาย ซงแตละส านวนคดลวนแตตองใชระยะเวลาในการพจารณาคด อกทงตองมการเคลอนยายส านวนไปมา ยอมเปนเหตใหส านวนความนนช ารดเสยหายได แตแมจะเสยหายแตเพยงบางสวนกอาจสงผลใหการด าเนนกระบวนพจารณาลาชาเพราะเหตทตองหาเอกสารหรอใหคความสงมาใหใหม หรอหากเอกสารนนเปนขอพจารณาส าคญในคดกอาจมผลกระทบตอรปคดได

2. การขนยาย เนองจากส านวนความนนจดเกบในรปเอกสารกระดาษซงจะมการเยบรวมส านวนใน

ลกษณะเยบมมส านวนดวยหมดรอยส านวนเขาไวดวยกน หากปรมาณเอกสารมมากกจ าเปนตองจดท าเอกสารเปนตอนๆ และรอยเชอกระหวางตอน เรยกวา ส านวนตอนท 1 ส านวนตอนท 2 เปนตน ซงการจดเกบเอกสารในลกษณะนกอใหเกดภาระในการคนหาหรอส าสงเพอเสนอแกผพพากษาในการพจารณาคด หรอเมอปรากฏวาเมอศาลยตธรรมทมเขตอ านาจอนจ าเปนตองขอยมส านวนผกเขาดวยกนใชในการพจารณาคดของศาลอนกเปนปญหาในการจดเกบและสงมอบใหแกศาลอนเพราะอาจเกดการสญหายหรอถกท าลายไดโดยงายระหวางการสงตอไปยงศาลอน เชน การสงประเดนจากศาลในจงหวดหนงเพอไปสบพยานทมภมล าเนาอยในเขตอ านาจของอกศาลหนงซง

DPU

126

ตองมการสบพยานประเดนโดยการสงส านวนทงหมดซงเปนกระดาษไปยงอกศาลหนง และเมอสบพยานปากดงกลาวเสรจแลวกตองมการรวบรวมถอยค าส านวนความสงคนกลบมายงศาลเจาของส านวนเดมเพอด าเนนกระบวนพจารณาตอไป ซงปรากฏวาในระหวางทมการสงส านวนไปมาเชนนนนอาจเกดปญหาส านวนความสญหายหรอถกท าลายไปบางสวน เปนตน

3. สถานทในการจดเกบเอกสาร หากพจารณาตวเลขสถตคดทเขาสศาลยตธรรมในแตละปจะเหนไดวาปรมาณคดทเขาส

ศาลยตธรรมมจ านวนเพมสงขนทกป ในขณะเดยวกนคดทพจารณาพพากษาเสรจไปจากศาลในแตละปยอมไมเทากบปรมาณคดทเขาสศาล นนจงหมายความวาปรมาณส านวนคดทถกจดเกบไวในศาลยตธรรมแตละแหงจะมจ านวนสงขนทกป ท าใหตองเพมพนทในการจดเกบเอกสารมากขนตามไปดวย ซงศาลยตธรรมกมกจะประสบปญหากบขนาดพนททจ ากดท าใหไมสามารถรองรบจ านวนส านวนคดทมอยไดอยางพอเพยงสงผลใหตองจดหาสถานทส าหรบการจดเกบส านวนคดเพมเตมและกระทบกบปรมาณคาใชจายทเพมสงขนตามไปดวย

4. การบรหารจดการและภาระคาใชจาย ดงทกลาวมาขางตนเมอปรมาณส านวนคดเพมมากขนความยากในการบรหารจดการ

และเกบรกษาส านวนความซงอยในรปของกระดาษ ภาระในการจดเกบและสนเปลองงบประมาณในการจดหาครภณฑเชน กระดาษ หมกเครองถายเอกสาร และภาระในการดแลรกษาและคาใชจายตางๆ ยอมเพมสงขนตามไปดวย นอกจากน ปรมาณบคลากรทเกยวของในการดแลรกษาเอกสารส านวนความตางๆ อาจจะมปรมาณไมสมพนธกบปรมาณเอกสารทเพมสงขนซงกเปนอกปจจยหนงทสงผลกระทบตอกระบวนการบรหารจดการเอกสารส านวนความ 5.3.2 การน าเทคโนโลยอเลกทรอนกสมาประยกตใชกบการจดเกบเอกสาร ในการแกปญหาการจดเกบและการบรหารจดการเอกสารของหนวยงานตางๆ ในปจจบนนน หนวยงานทงภาครฐและเอกชนไดน าเทคโนโลยอเลกทรอนกสมาประยกตใชในการจดท าและการจดเกบเอกสารจงชวยใหการบรหารจดการเอกสารเปนไปไดโดยงาย ซงในหลายองคกรกไดพฒนาระบบการจดเกบเอกสารใหอยในรปของเอกสารอเลกทรอนกส โดยการจดท าเอกสาร หรอการแปลงเอกสารใหอยในรปของขอมลอเลกทรอนกส

1. การประยกตใชเทคโนโลยอเลกทรอนกสในการบรหารจดการส านวนคดในปจจบน ส าหรบศาลยตธรรมทไดมการน าเอาเทคโนโลยอเลกทรอนกสมาประยกตใชใน

กระบวนการตางๆ เพอชวยอ านวยความสะดวกรวดเรวและเพมประสทธภาพในการด าเนนงานดงตวอยางทผเขยนไดกลาวถงในบทท 3 แลวนน เหนไดวาแมระบบการด าเนนการสวนใหญจะมงเนน

DPU

127

ไปในเรองของการบรหารจดการ แตเมอน ามาพจารณาประกอบกบกระบวนการในการจดเกบเอกสารแลวจะเหนไดวามระบบทเอออ านวยตอการจดเกบเอกสารอยเชนกน ไดแก

1) ระบบเครอขายภายใน หรอ LAN ซงชวยใหการตดตามความเคลอนไหวของส านวนคดท าไดสะดวกมากขน

2) ระบบกากส านวนอเลกทรอนกส (e-Copy Case) ซงชวยบรรเทางานหองเกบส านวนในการจดท าส าเนากากส านวนส าหรบสงใหศาลสงเพอประกอบการพจารณาคด

2. ขอพจารณาในการน าเอาเทคโนโลยอเลกทรอนกสมาประยกตใชกบกระบวนการจดเกบเอกสารส านวนความ

ในการเกบรกษาเอกสารส านวนความคดนนยอมเปนไปตามหลกเกณฑในมาตรา 51 แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง ทก าหนดใหตองเกบรกษาไวในสถานทปลอดภย อยางไรกตาม เอกสารส านวนความอาจเกดการช ารด เสยหายหรอสญหายได กฎหมายจงไดก าหนดทางแกไวในมาตรา 53 โดยเมอศาลเหนสมควรหรอเมอคความฝายทเกยวของยนค าขอโดยท าเปนค ารอง ใหศาลสงคความหรอบคคลผถอเอกสารนนน าส าเนาทรบรองถกตองมาสงตอศาล แตหากส าเนาเอกสารนนทงหมดหรอบางสวนหาไมได กใหศาลมค าสงใหพจารณาคดนนใหม หรอมค าสงอยางอนตามทเหนสมควรเพอประโยชนแหงความยตธรรม ทงน ในกรณทเอกสารสญหายทงหมดหรอบางสวนและไมสามารถหาได กฎหมายไดก าหนดใหศาลมค าสงพจารณาคดนนใหม ซงกตองยอนกลบไปจดเรมตนของเอกสารฉบบนน ซงกระบวนการนจะท าใหศาลและคความเสยเวลาเปนอยางมาก

หากจะน าเอากระบวนวธการทางอเลกทรอนกสเขาประยกตใชกบการจดเกบเอกสารส านวนความในคด ผ เขยนเหนวาหากสรางกระบวนการจดเกบใหอยในรปแบบเอกสารอเลกทรอนกสไดยอมมขอดคอ ชวยลดปรมาณการใชกระดาษและพนทในการจดเกบเอกสารแลว ยงชวยอ านวยความสะดวกในการสบคน เคลอนยายส านวนความ นอกจากนการจดเกบเอกสารในรปของขอมลอเลกทรอนกสยงลดความเสยงในความช ารดหรอเสยหายไดอกดวย ทงน หากพจารณาประกอบกบหลกเกณฑในการจดท าส านวนคดทจะตองรวบรวมบรรดาสรรพเอกสารตางๆ เขาไวในส านวนความกจะเหนไดวา หลกเกณฑเกยวกบการจดเกบเอกสารออกแบบมาส าหรบน าไปใชกบส านวนความทอยในรปของเอกสารกระดาษ แตหากจะน าเอาเทคโนโลยอเลกทรอนกสเขามาประยกตใชในกระบวนการจดเกบส านวนความนนกมไดมขอขดหรอแยงกบกฎหมายวธพจารณาความทก าหนดหลกเกณฑในการจดเกบเอกสารแตอยางใด

DPU

128

อยางไรกตาม กระบวนการจดเกบเอกสารส านวนความตางๆ เมอเปนการน าส านวนคดเขาสศาลในรปของเอกสารกระดาษ หากจะจดเกบเอกสารดงกลาวในรปของไฟลขอม ลอเลกทรอนกสจงมขอพจารณาส าคญคอ เมอเอกสารส านวนอยในรปของเอกสารกระดาษยอมมความจ าเปนจะตองจดท าหรอแปลงเอกสารดงกลาวใหอยในรปของขอมลอเลกทรอนกส ซงในปจจบนมการประกาศหลกเกณฑเกยวกบการจดท าหรอการแปลงเอกสารใหอยในรปของขอมลอเลกทรอนกส คอ ประกาศคณะกรรมการธรกรรมทางอเลกทรอนกส เรอง หลกเกณฑและวธการในการจดท าหรอแปลงเอกสารและขอความใหอยในรปของขอมลอเลกทรอนกส พ .ศ. 2553 ซงผเขยนจะขอกลาวถงหลกการส าคญของประกาศฉบบดงกลาวในขอ 5.4

ดงนน ผ เขยนจงเหนวาในกรณของการจดเกบเอกสารส านวนความนน การทศาลยตธรรมจะน าเอาเทคโนโลยอเลกทรอนกสมาประยกตใชกบกระบวนการจดเกบเอกสารยอมกอใหเกดผลดทงในแงของการบรหารจดการเอกสาร สถานทการจดเกบ ความสะดวกในการจดเกบ สบคนหรอตดตามเอกสาร และลดความเสยงในความช ารดเสยหายของเอกสารแลว คณประโยชนดงทกลาวมานนยงเปนการสนบสนนการอ านวยความยตธรรมแกประชาชนอกดวย เนองจากท าใหระบบการพจารณาคดมความสะดวก รวดเรวมากยงขน อกทงหลกเกณฑทปรากฏในประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงกมไดจ ากดวาส านวนความนนจะตองจดท าในรปของเอกสารกระดาษเทานน จงนาจะประยกตใชเทคโนโลยอเลกทรอนกสในการจดเกบเอกสารส านวนความตางๆ ใหอยในรปของขอมลอเลกทรอนกสได แตอยางไรกตาม ตองค านงถงหลกเกณฑทางกฎหมายทเกยวของโดยเฉพาะอยางยงกฎหมายเกยวกบการท าธรกรรมทางอเลกทรอนกสและกฎหมายล าดบรองทก าหนดผลทางกฎหมาย หลกเกณฑ วธการขนตอนตางๆ ในกรณทมการกระท าใดๆ ทเกยวของกบกระบวนการทางอเลกทรอนกสดวย ซงตามพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. 2544 แกไขเพมเตม พ.ศ. 2551 ไดก าหนดหลกเกณฑไวในมาตรา 12 อยางชดเจนวา

“มาตรา 12 ภายใตบงคบบทบญญตมาตรา ๑๐ ในกรณทกฎหมายก าหนดใหเกบรกษาเอกสารหรอขอความใด ถาไดเกบรกษาในรปขอมลอเลกทรอนกสตามหลกเกณฑดงตอไปน ใหถอวาไดมการเกบรกษาเอกสารหรอขอความตามทกฎหมายตองการแลว

(1) ขอมลอเลกทรอนกสนนสามารถเขาถงและน ากลบมาใชไดโดยความหมายไมเปลยนแปลง

(2) ไดเกบรกษาขอมลอเลกทรอนกสนนใหอยในรปแบบทเปนอยในขณะทสราง สง หรอไดรบขอมลอเลกทรอนกสนน หรออยในรปแบบทสามารถแสดงขอความทสราง สง หรอไดรบใหปรากฏอยางถกตองได

DPU

129

(3) ไดเกบรกษาขอความสวนทระบถงแหลงก าเนด ตนทาง และปลายทางของขอมลอเลกทรอนกส ตลอดจนวนและเวลาทสงหรอไดรบขอความดงกลาว ถาม

ความในวรรคหนง มใหใชบงคบกบขอความทใชเพยงเพอวตถประสงคในการสงหรอรบขอมลอเลกทรอนกส

หนวยงานของรฐทรบผดชอบในการเกบรกษาเอกสารหรอขอความใด อาจก าหนดหลกเกณฑรายละเอยดเพมเตมเกยวกบการเกบรกษาเอกสารหรอขอความนนได เทาทไมขดหรอแยงกบบทบญญตในมาตราน”

จะเหนไดวาพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. 2544 แกไขเพมเตม พ.ศ. 2551 รองรบใหสามารถเกบรกษาเอกสารหรอขอความในรปของขอมลอเลกทรอนกสได โดยก าหนดเงอนไขในการเกบรกษาเอกสารหรอขอความในรปของขอมลอเลกทรอนกสทส าคญคอ ขอมลอเลกทรอนกสนนจะตองสามารถเขาถงและน ากลบมาใชไดโดยความหมายไมเปลยนแปลง รวมทงไดเกบรกษาใหอยในรปแบบทเปนอยในขณะทสราง สง หรอไดรบขอมลอเลกทรอนกสนน ซงในกรณท เปนการด าเนนการโดยหนวยงานของรฐกยงตองพจารณาประกอบมาตรา 35 พระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. 2544 แกไขเพมเตม พ.ศ. 2551 ทก าหนดใหการท าธรกรรมทางอเลกทรอนกสของหนวยงานภาครฐหรอโดยหนวยงานภาครฐจะท าไดเมอมการตราพระราชกฤษฎกาก าหนดหลกเกณฑและวธการทหนวยงานภาครฐจะตองปฏบตกอนจงจะมผลโดยชอบตามกฎหมายฉบบน โดยมการก าหนดหลกเกณฑและรายละเอยดในพระราชกฤษฎกาก าหนดหลกเกณฑและวธการในการท าธรกรรมทางอเลกทรอนกสภาครฐ พ.ศ. 2549 ดงทไดกลาวมาแลวในบทท 2

ดงนน เพอใหแนวทางในการประยกตใชเทคโนโลยอเลกทรอนกสกบกระบวนการยตธรรมเปนไปอยางถกตองตามกฎหมาย และหลกเกณฑตางๆ จงตองพจารณาใหสอดคลองกบการด าเนนการตามกฎหมายวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกสและกฎหมายล าดบรองก าหนดไวดวย จงจะถอวามผลตามกฎหมาย ผเขยนจงมความเหนวากรณนจงควรจดท าประกาศก าหนดหลกเกณฑของศาลยตธรรมเพอรองรบการด าเนนการดงกลาว ดงเชนกรณของการสงค าคความหรอเอกสารในคดทางจดหมายอเลกทรอนกส และระบบการแจงค าสงศาลทางจดหมายอเลกทรอนกสและขอความผานโทรศพทเคลอนท ซงมการออกขอบงคบของประธานศาลฎกา และประกาศส านกงานศาลยตธรรมก าหนดหลกเกณฑในเรองดงกลาวอยางชดเจน ซงอาศยอ านาจตามความในมาตรา 6 (4) และ (5) แหงพระราชบญญตใหใชประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง พทธศกราช 2477 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตใหใชประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง (ฉบบท 2) พ.ศ. 2543 ในการก าหนดหลกเกณฑในเรองดงกลาว

DPU

130

ทงน ความในมาตรา 6 แหงพระราชบญญตใหใชประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง พทธศกราช 2477 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตใหใชประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง (ฉบบท 2) พ.ศ. 2543 ก าหนดวา

“มาตรา 6 ใหประธานศาลฎกาโดยความเหนชอบของคณะกรรมการบรหารศาลยตธรรมมอ านาจออกขอบงคบตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงในเรองตอไปน

(1) การแตงตง การระบตว และการสาบานของลาม ผแปล และผเชยวชาญการก าหนดจ านวนคาปวยการ และการชดใชคาใชจายใหบคคลเหลานน

(2) จดวางระเบยบทางธรการในเรองเจาพนกงานศาล รวมทงการก าหนดคาธรรมเนยมนอกจากทระบไวในตาราง 5 ทายประมวลกฎหมายน ตลอดจนการชดใชคาใชจายใหบคคลเหลานน

(3) จดวางระเบยบทางธรการในเรองการเกบรกษาและการท าลายสารบบความ สารบบค าพพากษา สมดค าพพากษา และสารบบอนๆ ของศาล ตลอดจนส านวนความทงหลาย

(4) จดวางระเบยบทางธรการในเรองการยนเอกสารตอพนกงานเจาหนาทของศาล เพอยนตอศาลหรอเพอสงใหแกคความหรอบคคลผใดผหนง และในเรองการขอรองดวยวาจาเพอใหศาลพจารณาและชขาดตดสนคดมโนสาเร

(5) จดวางระเบยบทางธรการในเรองทคความฝายหนงจะสงตนฉบบเอกสารไปยงอกฝายหนง

ขอบงคบนน เมอไดประกาศในราชกจจานเบกษาแลว ใหใชบงคบได” หากพจารณาตามความในมาตราดงกลาว ผเขยนจงเหนวาหากศาลยตธรรมจะพฒนา

ระบบการจดเกบเอกสารส านวนความโดยการประยกตใชเทคโนโลยอเลกทรอนกสเพอจดเกบเอกสารส านวนความทอยในรปแบบกระดาษใหอยในรปของขอมลอเลกทรอนกสแลว เพอใหสามารถรองรบหลกเกณฑทางกฎหมายและปฏบตไดอยางมประสทธภาพอาจมการประกาศก าหนดระเบยบขอบงคบดงเชนกรณการด าเนนการดงกลาว ดงเชนกรณของการสงค าคความหรอเอกสารในคดทางจดหมายอเลกทรอนกส โดยประธานศาลฎกาสามารถอาศยอ านาจตามความในมาตรา 6 (3) แหงพระราชบญญตใหใชประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง พทธศกราช 2477 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตใหใชประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง (ฉบบท 2) พ.ศ. 2543 ในการออกขอบงคบประธานศาลฎกาเกยวกบการจดเกบและการแปลงเอกสารหรอส านวนความในรปแบบกระดาษใหเปนเอกสารหรอส านวนความในรปของขอมลอเลกทรอนกสได ทงน การก าหนดหลกเกณฑ รายละเอยด หรอมาตรฐานดงกลาวยอมตองเปนไปตามหลกเกณฑหรอมาตรฐานทกฎหมายวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกสและกฎหมายล าดบรองก าหนดไว หากสามารถด าเนนการในเรองการจดเกบเอกสารหรอส านวนความในรปแบบขอมลอเลกทรอนกสได

DPU

131

กจะเปนประโยชนตอเนองไปยงเรองของการจดสงส านวนความ และการตรวจส านวนดงทผเขยนไดกลาวไวแลวดวย

5.4 หลกเกณฑทางกฎหมายธรกรรมทางอเลกทรอนกส ทตองน ามาพจารณาประกอบการประยกตใชเทคโนโลยสารสนเทศ ดงทผเขยนไดวเคราะหไวในขอ 5.2 และ 5.3 วาหากจะน าเทคโนโลยอเลกทรอนกสมาประยกตใชในกระบวนการยตธรรมทงในเรองของการสงเอกสารหรอค าคความ การจดท าขอมลหรอเอกสารส านวนความใหอยในรปของขอมลอเลกทรอนกสเพอประโยชนในการตรวจส านวนคด หรอการจดเกบเอกสาร ซงด าเนนการในศาลยตธรรมอนถอเปนหนวยงานของรฐจงตองด าเนนการตามหลกเกณฑและวธการทกฎหมายวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกสและกฎหมายล าดบรองทเกยวของก าหนดไว ดงทผเขยนไดน าเสนอหลกการไวในบทท 2 ในสวนนผเขยนจงขอกลาวถงรายละเอยดในสวนทจ าเปนตองน ามาพจารณาประกอบการประยกตใชเทคโนโลยอเลกทรอนกสในระบบงานศาลในขนตอนของการสงเอกสารหรอค าคความ การจดท าขอมลหรอเอกสารส านวนความใหอยในรปของขอมลอเลกทรอนกส ดงน

1. การรกษาความมนคงปลอดภยในการจดเกบเอกสารอเลกทรอนกส เนองจากระบบอเลกทรอนกสทน ามาประยกตใชเพออ านวยความสะดวกรวดเรวใน

กระบวนการยตธรรมนนเปนเรองทเกยวของกบการพจารณาตดสนคดซงมผลกระทบตอสทธและหนาทระหวางบคคล ดงนน การรกษาความมนคงปลอดภยของระบบเทคโนโลยสารสนเทศทรองรบระบบศาลอเลกทรอนกส หรอ e-court จงเปนเรองทมความส าคญเปนอยางมาก เนองจากเปนหลกการพนฐานในการสรางความเชอมนใหกบการด าเนนงานผานระบบเทคโนโลยสารสนเทศ

ทงน ในพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. 2544 กไดก าหนดหลกเกณฑเกยวกบการท าธรกรรมทางอเลกทรอนกสภาครฐไว ดงทปรากฏในหมวด 4 ธรกรรมทางอเลกทรอนกสภาครฐ ซงในมาตรา 35 ก าหนดวา

“ค าขอ การอนญาต การจดทะเบยน ค าสงทางปกครอง การช าระเงน การประกาศ หรอการด าเนนการใดๆ ตามกฎหมายกบหนวยงานของรฐหรอโดยหนวยงานของรฐ ถาไดกระท าในรปของขอมลอเลกทรอนกสตามหลกเกณฑและวธการทก าหนดโดยพระราชกฤษฎกา ใหน าพระราชบญญตนมาใชบงคบและใหถอวามผล โดยชอบดวยกฎหมายเชนเดยวกบการด าเนนการตามหลกเกณฑและวธการทกฎหมายในเรองนนก าหนด ทงน ในพระราชกฤษฎกาอาจก าหนดใหบคคลทเกยวของตองกระท าหรองดเวนกระท าการใดๆ หรอใหหนวยงานของรฐออกระเบยบเพอก าหนดรายละเอยดในบางกรณดวยกได

DPU

132

ในการออกพระราชกฤษฎกาตามวรรคหนง พระราชกฤษฎกาดงกลาวอาจก าหนดใหผประกอบธรกจบรการเกยวกบธรกรรมทางอเลกทรอนกสตองแจงใหทราบ ตองขนทะเบยน หรอตองไดรบใบอนญาต แลวแตกรณ กอนประกอบกจการกได ในกรณน ใหน าบทบญญตในหมวด 3 และบทก าหนดโทษทเกยวของมาใชบงคบโดยอนโลม”

โดยในปจจบนในการใหบรการภาครฐดวยวธการทางอเลกทรอนกสไดมการก าหนดมาตรฐานขนต าในการรกษาความมนคงปลอดภยของระบบสารสนเทศตามพระราชกฤษฎกาก าหนดหลกเกณฑและวธการในการท าธรกรรมทางอเลกทรอนกสภาครฐ พ.ศ. 2549 และประกาศคณะกรรมการธรกรรมทางอเลกทรอนกส เรอง แนวนโยบายและแนวปฏบตในการรกษาความมนคงปลอดภยดานสารสนเทศของหนวยงานของรฐ พ.ศ. 2553

ดงนนหากศาลยตธรรมซงเปนหนวยงานภาครฐจะประยกตใชเทคโนโลยอเลกทรอนกสในการใหบรการตางๆ จงควรค านงถงหลกเกณฑ มาตรฐานและแนวปฏบตตางๆ ตามทกฎหมายก าหนดดวย

2. หลกเกณฑการแปลงเอกสารใหอยในรปขอมลอเลกทรอนกส ในปจจบนเทคโนโลยสารสนเทศมบทบาทส าคญตอการด าเนนงานดานตางๆ รวมไป

ถงการท าธรกรรมทางอเลกทรอนกสของหนวยงานในทกภาคสวนตลอดจนบคคลทวไปมากยงขน สงผลใหแนวทางการปฏบตและระบบงานมการเปลยนแปลงหลายประการ การเปลยนแปลงทส าคญประการหนงคอ การเปลยนรปแบบการใชงานของเอกสารหรอขอความทอยในรปของกระดาษ หรอในสอรปแบบอนมาอยในรปแบบของขอมลอเลกทรอนกส

ในป 2551 ไดมการตราพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส (ฉบบท 2) พ.ศ.2551 แกไขปรบปรงพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ.2544 ออกใชบงคบ การแกไขปรบปรงกฎหมายดงกลาวมจดมงหมาย เพอสงเสรมใหหนวยราชการและเอกชน ท า ใช และเกบรกษาขอมลอเลกทรอนกส (e-Documents) แทนเอกสารกระดาษใหเกดขนอยางจรงจง เนองจากหนวยงานของภาครฐบางแหงและภาคเอกชน ยงคงจดท าหรอจดเกบรกษาเอกสารในรปแบบกระดาษอยางทเคยปฏบตอยเดม เพราะยงไมมนใจวาขอมลอเลกทรอนกสจะสามารถใชรบฟงเปนพยานหลกฐานในการพจารณาคดในศาลแทนเอกสารกระดาษไดอยางสมบรณ และมความเหนวายงคงตองถอปฏบตตามกฎหมายเฉพาะทก าหนดใหเกบรกษาเอกสารกระดาษตามระยะเวลาทก าหนด กฎหมายทแกไขปรบปรงใหมจงมบทบญญตท เพมความมนใจวา ขอมลอเลกทรอนกสจะสามารถใชรบฟงเปนพยานหลกฐานในการพจารณาคดในศาลแทนเอกสารกระดาษไดอยางสมบรณ บญญตใหชดเจนขนวา เอกสารซงเปนสงพมพออก (Print Out) ทมขอความถกตองครบถวนตรงกบขอมลอเลกทรอนกสทมหนวยงานทมอ านาจรบรอง สามารถใช

DPU

133

แทนตนฉบบได และมบทบญญตรองรบการแปลงเอกสารกระดาษใหอยในรปของขอมลอเลกทรอนกสในภายหลงดวย71

ส าหรบธรกรรมแตเดมไมวาของเอกชนหรอทางราชการทท าขนในรปของเอกสารกระดาษทงหมดตงแตแรก หรอแมในภายหลงจะไดปรบปรงมาใชระบบอเลกทรอนกสแลว แตกมบางสวนยงคงท าในรปของเอกสารกระดาษอย เชน ค าขอและใบอนญาตตางๆ เอกสารการจดทะเบยนหนสวนบรษท แบบยนช าระภาษ ใบขนสนคาขาออกและขาเขา สญญาซอขาย เอกสารการท าธรกรรมทางการเงนกบสถาบนทางการเงน ใบเสรจรบเงน เปนตน เอกสารกระดาษเหลานเปนภาระในการดแลเกบรกษา เปลองเนอทในการเกบ ดแลรกษายาก คาใชจายสง คนหาล าบาก หนวยงานของเอกชนและทางราชการหลายแหงมความตองการทจะแปลงเอกสารกระดาษทงใหเปนเอกสารทางอเลกทรอนกส คอแปลงใหอยในรปของดจทลไฟล และเกบรกษาไวในรปทเรยกวา e-Document เพอประโยชนในการเกบรกษา ลดภาระคาใชจาย งายตอการคนหาเรยกด และงายตอการสงตอสอสาร แตเนองจากพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ.2544 ไมมบทบญญตรองรบการแปลงเอกสารกระดาษใหเปนขอมลทางอเลกทรอนกสในภายหลงไวอยางชดแจง ในการแกไขปรบปรงกฎหมายดงกลาวจงมการเพมเตม เปนมาตรา 12/1 เพอรองรบการแปลงเอกสารกระดาษใหเปนเอกสารอเลกทรอนกสไว โดยก าหนดวา การจดท าหรอแปลงเอกสารและขอความใหอยในรปของขอมลอเลกทรอนกสใหเปนไปตามหลกเกณฑและวธการทคณะกรรมการธรกรรมทางอเลกทรอนกสก าหนดดวย เหตทตองก าหนดหลกเกณฑและวธการจดท าหรอการแปลงเอกสารและขอความใหอยในรปของขอมลอเลกทรอนกสนนเพอใหเปนทเชอถอไดวาเปนขอมลอเลกทรอนกสทถกตองตรงกบเอกสารกระดาษของเดม

ในปจจบนคณะกรรมการธรกรรมทางอเลกทรอนกส ตามพระราชบญญตธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ.2544 ไดออกประกาศคณะกรรมการธรกรรมทางอเลกทรอนกส เรอง หลกเกณฑและวธการในการจดท าหรอแปลงเอกสารและขอความใหอยในรปของขอมลอเลกทรอนกส พ.ศ. 255372 บงคบใช โดยประกาศฉบบนมจดมงหมายเพอเปนขอก าหนดการปฏบตทสามารถสรางผลลพธในทศทางทสอดคลองกนภายใตกฎหมายวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส ทงน หลกเกณฑและวธการในการจดท าหรอแปลงเอกสารและขอความใหอยในรปของขอมลอเลกทรอนกสทคณะกรรมการธรกรรมทางอเลกทรอนกสประกาศก าหนดนไดมงเนนถงเรองการ

71 สกล หาญสทธวารนทร. (17 สงหาคม 2553). “การแปลงเอกสารกระดาษ เปนเอกสารอเลกทรอนกส

ทกฎหมายรบรอง.” กรงเทพธรกจ. 72 ภาคผนวก ข.

DPU

134

จดท าหรอแปลงเอกสารและขอความใหอยในรปของขอมลอเลกทรอนกสในภายหลงดวยวธการทางอเลกทรอนกสเปนส าคญ

ตามมาตรา 12/1 แหงพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ .ศ. 2544 ก าหนดใหการจดท าหรอแปลงเอกสารใหอยในรปของขอมลอเลกทรอนกสอนจะมผลตามกฎหมายรองรบนนใหเปนไปตามหลกเกณฑและวธการทคณะกรรมการธรกรรมทางอเลกทรอนกสก าหนด ดงนน คณะกรรมการธรกรรมทางอเลกทรอนกสจงออกประกาศฉบบนเพอก าหนดหลกเกณฑและวธการอนเปนมาตรฐานขนต าในการจดท าหรอแปลงเอกสารและขอความใหอยรปของขอมลอเลกทรอนกส โดยประกาศฉบบนแบงไดเปน 2 สวนคอ

สวนทหนง ตวประกาศอนเปนสวนทวาดวยหลกเกณฑและวธการในการจดท าหรอแปลงเอกสารและขอความใหอยในรปของขอมลอเลกทรอนกส ประกอบดวย หลกเกณฑในการจดท าหรอแปลง กระบวนการจดท าหรอแปลง การตรวจสอบและการรบรองคณภาพกระบวนการจดท าหรอแปลง การบนทกการด าเนนการ ผรบผดชอบในการด าเนนงาน การก าหนดมาตรการในการรกษาความมนคงปลอดภยของขอมลอเลกทรอนกส หนาทของผจดท าหรอแปลง และการจดท าวธปฏบต

สวนทสองเปนขอก าหนดแนบทายประกาศซงมสองฉบบ ไดแก (1) ขอก าหนดวธปฏบตในการจดท าหรอแปลงเอกสารและขอความใหอย ในรปของขอมลอเลกทรอนกส และ (2) ขอก าหนดวธปฏบตในการจดท าหรอแปลงเอกสารและขอความใหอย ในรปของขอมลอเลกทรอนกสส าหรบระบบการหกบญชเชคดวยภาพเชคและระบบการจดเกบภาพเชค ซงทงสองฉบบก าหนดวธปฏบตอนเปนมาตรฐานขนต าในการจดท าหรอแปลง

ดงนน ในเรองของการจดท าหรอแปลงเอกสารและขอความใหอยในรปของขอมลอเลกทรอนกสจะเหนไดวามกฎหมายท เกยวของ คอ พระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. 2544 แกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2551 ในมาตรา 10, 11, 12 และ 12/1 และประกาศคณะกรรมการธรกรรมทางอเลกทรอนกสเรอง หลกเกณฑและวธการในการจดท าหรอแปลงเอกสารและขอความใหอยในรปของขอมลอเลกทรอนกส พ.ศ. 2553

หลกการส าคญของประกาศคณะกรรมการธรกรรมทางอเลกทรอนกส เรอง หลกเกณฑและวธการในการจดท าหรอแปลงเอกสารและขอความใหอยในรปของขอมลอเลกทรอนกส พ.ศ. 2553 นนมหลกการส าคญคอ การแปลงเอกสารและขอความใหอยในรปของอเลกทรอนกส จะตองท าใหมความหมายหรอรปแบบเหมอนกบเอกสารและขอความเดม ดวยวธการทเชอถอไดในการระบตวผแปลงทรบผดชอบในการแปลงนน และตองมมาตรการปองกนมใหมการเปลยนแปลงแกไข แตมขอยกเวนส าหรบการบนทกเพมเตมทไมมผลตอความหมายของขอมลอเลกทรอนกส

DPU

135

ทงน เปาหมายของหลกเกณฑและวธการในการจดท าหรอแปลงเอกสารและขอความใหอยในรปของขอมลอเลกทรอนกสเพอ73

1) มการพสจนตวตน (Authenticity) กลาวคอ ขอมลอเลกทรอนกสนนมการระบหรอยนยนบคคลผจดท าหรอแปลงขอมลอเลกทรอนกส

2) มความนาเชอถอ (Reliability) กลาวคอ ขอมลอเลกทรอนกสนนสามารถแสดงขอความทถกตองและมความหมายตรงกนกบเอกสารและขอความเดมทกครงทใชงาน

3) มความครบถวน (Integrity) กลาวคอ ขอมลอเลกทรอนกสนนมความครบถวน และไมถกเปลยนแปลงหรอแกไขจากผทไมไดรบอนญาต

4) น าไปใชได (Usability) กลาวคอ ขอมลอเลกทรอนกสนนมสภาพใชการได มความพรอมใช และน าไปใชงานไดเสมอในเวลาทตองการ

ดงนน หากสามารถน าเอาเทคโนโลยอเลกทรอนกสในเรองจดท าหรอแปลงเอกสารและขอความใหอยในรปของขอมลอเลกทรอนกสมาประยกตใชกบการจดเกบรปแบบของการเกบเอกสารในลกษณะของเอกสารอเลกทรอนกส (e-Document) แทนการจดเกบเอกสารส านวนความในรปแบบเดม ยอมอ านวยความสะดวกตอการสบคนและความมนคงปลอดภยในการเกบรกษา ทงงายตอการจดสง เชน การสงใหศาลอนเมอปรากฏวามการยมส านวนความ หรอการสบพยานประเดน เปนตน ทงน เพอความสะดวกในการบรหารจดการขอมลส านวนคดและยงชวยใหมความรวดเรว ถกตอง แมนย าอนเปนการอ านวยความยตธรรมแกประชาชนอยางแทจรง

3. การรบรองสงพมพออก ในกรณของการจดท า การจดเกบ หรอการตดตอสอสารในบางกรณอาจตองมการน า

ขอมลอเลกทรอนกสแสดงออกมาในรปของสงพมพออก (printout) ซงแตเดมไมมกฎหมายรองรบวาสงพมพออกจะมสถานะทางกฎหมายอยางไร ตอมาไดมการปรบแกพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. 2544 โดยเพมเตมบทบญญตใน มาตรา 10 วรรคส ใหถอวาสงพมพออกสามารถใชแทนตนฉบบได อยางไรกตาม การจะอางองขอความของขอมลอเลกทรอนกสโดยถอแทนตนฉบบนนอยภายใตเงอนไขทกฎหมายก าหนดดวย กลาวคอ ประการแรกสงพมพออกนนตองมขอความถกตองครบถวนตรงกบขอมลอเลกทรอนกส การก าหนดไว

73 จกรพงษ ชาวงษ. เลมเดม.

DPU

136

เชนนกเพอใหการน าสงพมพออกดงกลาวมาใชเปนพยานหลกฐานในชนกระบวนพจารณาของศาลหรอใชในการอางองแทนตนฉบบมความนาเชอถอ74

เงอนไขทส าคญอกประการหนงคอ ตองมการรบรองสงพมพออกโดยหนวยงานทมอ านาจ ซงในเงอนไขประการทสองนหมายความถง หนวยงานนนเปนผมอ านาจในการรบรองระบบการพมพออก กลาวคอ เปนผตรวจสอบและรบรองระบบของหนวยงานหรอองคกรตาง ๆ วาระบบทใชในการน าเขาขอมลอเลกทรอนกสท เปนตนฉบบของสงพมพออก และขนตอน กระบวนการในการจดท าสงพมพออกนนไดถกจดท าขนอยางมมาตรฐานดานเทคโนโลยสารสนเทศซงมความมนคงปลอดภยและระบบดงกลาวสามารถจดท าสงพมพออกไดอยางถกตองตรงกบขอมลอเลกทรอนกสทเปนตนฉบบนนเอง ซงสงพมพออกทไดถกจดท าผานระบบทไดรบการรบรองโดยหนวยงานทมอ านาจกจะเปนการเพมน าหนกความนาเชอถอในการอางองและใชเปนพยานหลกฐานในชนศาลอกดวย

การจะอางองสงพมพออกของขอความทมการน าเสนอหรอเกบรกษาในรปของขอมลอเลกทรอนกส โดยใชสงพมพออกแทนตนฉบบนนอยภายใตเงอนไขท กฎหมายก าหนดสองประการตามมาตรา 10 วรรคสแหงพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกสฯ กลาวคอ75

1) สงพมพออกนนตองมขอความถกตองครบถวนตรงกบขอมลอเลกทรอนกส และ 2) ตองมการรบรองสงพมพออกโดยหนวยงานทมอ านาจ ทงน เนองจากสงพมพออกทถกพมพออกจากระบบอเลกทรอนกสอาจจะมปญหาเรอง

ความถกตอง ครบถวนของขอมลอเลกทรอนกสจงจ าเปนตองมการรบรองระบบของสงพมพออกเสยกอนวา มความนาเชอถอในการรกษาความถกตองครบถวนของขอมลหรอไม เพยงใด ดวยเหตดงกลาว คณะกรรมการธรกรรมทางอเลกทรอนกส จงไดออก “ประกาศคณะกรรมการธรกรรมทางอเลกทรอนกส เรอง การรบรองสงพมพออก พ.ศ. 2555” เพอก าหนดคณสมบตของหนวยงานรบรองสงพมพออก และก าหนดหลกเกณฑในการรบรองระบบการพมพออก โดยก าหนดค านยามใหหนวยงานรบรองสงพมพออก หมายความถงคณะกรรมการธรกรรมทางอเลกทรอนกสหรอหนวยงานทมอ านาจรบรองสงพมพออกตามทคณะกรรมการประกาศก าหนด

74 ส านกงานพฒนาธรกรรมทางอเลกทรอนกส (องคการมหาชน). (3 ตลาคม 2554). คลงความร :

เอกสารเผยแพร เรอง ตนฉบบกบสงพมพออก. สบคนเมอวนท 6 มนาคม 2556 จาก www.etda.or.th. 75 ส านกงานพฒนาธรกรรมทางอเลกทรอนกส (องคการมหาชน). (9 มนาคม 2555). คลงความร :

เอกสารเผยแพร เรอง การรบรองสงพมพออกและหนวยงานรบรองสงพมพออก. สบคนเมอวนท 4 มนาคม 2556 จาก www.etda.or.th.

DPU

137

ตามประกาศฉบบดงกลาว มไดหมายความวาการพมพออกในทกกรณจ าเปนทหนวยงานผพมพออกจะตองจดใหมการรบรองระบบการพมพออกในทกกรณจงจะสามารถใชเปนแทนตนฉบบได ดงนน จงไดก าหนดใหสงพมพออกใน 3 กรณดงจะกลาวตอไปนเปนสงพมพออกทถอวาไดมการรบรองโดยหนวยงานรบรองสงพมพออกและมผลใหใชแทนตนฉบบไดทนท คอ

1) เจาของขอมลอเลกทรอนกส ผควบคมขอมลอเลกทรอนกส หรอบคคลภายใตบงคบของเจาของขอมลอเลกทรอนกสหรอผควบคมขอมลอเลกทรอนกส เปนผจดท าสงพมพออกจากระบบการพมพออกทอยภายใตการควบคมดแลของเจาของขอมลอเลกทรอนกสหรอผควบคมขอมลอเลกทรอนกสนนเอง เนองจากเปนกรณทเจาของขอมลหรอบคคลใตบงคบบญชาเปนผพมพออกภายระบบทอยภายใตการควบคมเองยอมทราบไดวาสงทพมพออกนนถกตองตรงกนกบตนฉบบซงอยในรปของขอมลอเลกทรอนกสหรอไม

2) หนวยงานของรฐทมอ านาจในการเกบรกษาหรอควบคมขอมลอเลกทรอนกสของบคคลอนหรอบคคลภายใตบงคบหนวยงานของรฐ เปนผจดท าสงพมพออกจากระบบการพมพออกทอยภายใตการควบคมดแลของหนวยงานของรฐนน

3) หนวยงานของรฐทมอ านาจในการก ากบหรอควบคมดแล หรอหนวยงานทอยภายใตการก ากบหรอควบคมดและของหนวยงานของรฐ เปนผจดท าสงพมพออกทมมาตรฐานเทยบเทาหรอเหมาะสมกวาหลกเกณฑและวธการทก าหนดในประกาศน ทงน กเพอเปนการชองใหหนวยงานทมมาตรฐานในการจดท าสงพมพออกทดอยแลวไมจ าเปนตองได รบการรบรองโดยหนวยงานรบรองสงพมพออกอก

ส าหรบกรณทมการพมพสงพมพออกออกจากระบบนอกเหนอจากสามกรณขางตนจ าเปนจะตองมหนวยงานกลางทจะเขามาควบคมระบบในการรบรองสงพมพออกเพอสรางความมนใจในกระบวนการพมพออกวาขอมลทไดจะมความครบถวนและถกตอง ซงหนวยงานทท าหนาท รบรองระบบของส งพมพออกจะตองพจารณาระบบส งพมพออกให เปนไปตามหลกเกณฑ ดงตอไปน

1) มกระบวนการทมความมนคงปลอดภยดานสารสนเทศ 2) มระบบส ารองขอมลอเลกทรอนกส และระบบการกคนขอมลทเหมาะสม 3) จดท าโดยมเทคโนโลยและมาตรการปองกนมใหมการเปลยนแปลงขอมล เวนแตจะ

ไดรบอนญาต 4) มกระบวนการบนทกหลกฐานการรบรองหรอบนทกเพมเตมขอมลอเลกทรอนกส

5) มกระบวนการบนทกหลกฐานการจดท าสงพมพออกเพอใชในการตรวจสอบประวตการจดท าสงพมพออก

DPU

138

6) มวธการทเชอถอไดในการระบตวตนของผทเกยวของกบระบบการพมพออก 7) มระบบการจดเกบเอกสารทท าในรปของขอมลอเลกทรอนกสทมความมนคง

ปลอดภยและสามารถตรวจสอบภายหลงได หากหนวยงานใดไดรบการรบรองระบบการพมพออกจากหนวยงานรบรองสงพมพ

ออกแลว สงพมพออกทออกจากระบบการพมพออกทไดรบการรบรองนนยอมสามารถใชแทนตนฉบบได ซ งในปจจบนนคณะกรรมการธรกรรมทางอเลกทรอนกสไดออกประกาศคณะกรรมการธรกรรมทางอเลกทรอนกส เรอง หนวยงานรบรองสงพมพออก พ .ศ. 2555 เพอก าหนดให “ส านกงานพฒนาธรกรรมทางอเลกทรอนกส (องคการมหาชน) หรอ สพธอ.” เปนหนวยงานทท าหนาทตรวจสอบระบบการพมพออกของหนวยงานตาง ๆ ทขอใหรบรองระบบการพมพออก ซงเมอประกาศใชไดไมนานทางกรมพฒนาธรกจการคา กระทรวงพาณชย กเปนหนวยงานแรกทขอให สพธอ. รบรองระบบการพมพออกของระบบหนงสอรบรองนตบคคลทางอเลกทรอนกส ซงปจจบนท าใหประชาชนสามารถใชบรการขอหนงสอรบรองนตบคคลผานสาขาของธนาคารใกลบานได โดยหนงสอรบรองนตบคคลซงพมพออกจากระบบการพมพออกระหวางกรมพฒนาธรกจการคาและธนาคารสามารถใชแทนตนฉบบได จงทงสะดวกและประหยด เวลา แทนการไปขอทกรมพฒนาธรกจการคาทตองเสยเวลาเดนทาง นอกจากนสงพมพออกดงกลาวยงมผลใชไดตามกฎหมายอกดวย

ทงน หากน าไปพจารณาประกอบกบกรณของการจดพมพเอกสารของศาลยตธรรมดงกระบวนการทผเขยนไดวเคราะหมาแลว ผเขยนเหนวาสามารถแบงออกไดเปนสองสวนดวยกน ไดแก

1) กรณทจดสรางระบบงานอเลกทรอนกสส าหรบการสงเอกสารใหแกคความทเกยวของรบทราบในขนตอนการสงค าคความหรอเอกสารใหแกคความหรอบคคลภายนอกอนเปนค าคความหรอเอกสารทมการน าสงในระหวางพจารณา กรณนเปนการสงเพอใหบคคลผรบเอกสารไดทราบรายละเอยดเนอความในเอกสารนนเชนเดยวกบการสงโดยวธการตามกฎหมายวธพจารณาความแพง โดยการน าสงในรปแบบของขอมลอเลกทรอนกส เชน การสงโดยทางไปรษณยอเลกทรอนกส เชนนบคคลผไดรบเอกสารยอมตองท าการพมพเอกสารเหลานออกจากระบบอเลกทรอนกสมาอยในรปของเอกสารกระดาษซงเปนการจดพมพภายนอกศาล เชน สงพมพเอกสารจากไปรษณยอเลกทรอนกสในทบาน หรอทท างาน กรณนจงมความจ าเปนทศาลยตธรรมตองผานการตรวจสอบและรบรองระบบของศาลยตธรรมโดยหนวยงานทมหนาท วาระบบทใชในการน าเขาขอมลอเลกทรอนกสทเปนตนฉบบของสงพมพออก และขนตอน กระบวนการในการจดท าสงพมพออกนนไดถกจดท าขนอยางมมาตรฐานดานเทคโนโลยสารสนเทศซงมความมนคง

DPU

139

ปลอดภยและระบบดงกลาวสามารถจดท าสงพมพออกไดอยางถกตองตรงกบขอมลอเลกทรอนกสทเปนตนฉบบ เพอสรางความมนใจในกระบวนการพมพออกวาขอมลทคความหรอบคคลภายนอกไดรบไปนนมความครบถวนและถกตองตรงกบเอกสารทปรากฏในส านวนความ

2) ในกรณทเปนการจดเกบเอกสารส านวนความในรปของขอมลอเลกทรอนกสซงใชภายในศาลยตธรรม หรออาจมการใหบรการบางอยางแกประชาชนในการจดพมพขอมลหรอเอกสารตางๆ ซงอยในระบบของศาลยตธรรมโดยประชาชนสามารถแจงความประสงคตอเจาหนาทศาลเพอใหจดพมพเอกสารดงกลาวใหไดนน กรณนถอไดวาเปนเรองทเจาของขอมลอเลกทรอนกส ผควบคมขอมลอเลกทรอนกส หรอบคคลภายใตบงคบของเจาของขอมลอเลกทรอนกสหรอผควบคมขอมลอเลกทรอนกส ซงกคอศาลยตธรรมหรอเจาหนาทศาลยตธรรมเปนผจดท าสงพมพออกจากระบบการพมพออกทอยภายใตการควบคมดแลของศาลยตธรรมเอง เชนนยอมไมจ าตองผานการตรวจสอบและรบรองระบบทใชในการน าเขาขอมลอเลกทรอนกสของศาลยตธรรมแตอยางใด

การจะน าเอาเทคโนโลยมาประยกตใชในกระบวนการยตธรรมยงมสงส าคญอกประการหนงคอ ความมนคงปลอดภยของขอมล เนองจากเอกสารส านวนคดความตางๆ ลวนแลวแตเปนความลบ การเกบรกษาจงตองมกระบวนการทสามารถท าใหแนใจไดวาเอกสารนนจะถกเกบรกษาอยางถกตอง ครบถวน และปลอดภยดวย อยางไรกด เกยวกบกระบวนการในการรกษาความมนคงปลอดภยของขอมลนนเปนประเดนในทางเทคนคเสยสวนใหญ ผเขยนจงขอไมกลาวถง ณ ทน ทงน ผเขยนจะไดสรปและเสนอแนะแนวทางในการปรบปรงกฎหมายเพอรองรบการน าเทคโนโลยอเลกทรอนกสมาประยกตใชในกระบวนการยตธรรมตอไปในบทท 6

DPU

บทท 6 บทสรปและขอเสนอแนะ

6.1 บทสรป

เนองจากการด าเนนกระบวนการพจารณาคดในปจจบนยงคงเปนการด าเนนการในรปเอกสารกระดาษ ซงกอใหเกดขอขดของในทางปฏบตในหลายประการ อนกอใหเกดความลาชาในการด าเนนคด ภาระแกคความในการเดนทางมาศาลหรอการด าเนนการตาง รวมงขอขดของในกระบวนการของศาลเอง เชน การสงหมายขามเขต ระบบการคนหาหรอตรวจสอบส านวนคด เปนตน ประกอบกบในปจจบนมการน าเอาเทคโนโลยอเลกทรอนกสมาประยกตใชในการประกอบกจกรรมตาง ซงศาลยตธรรมเองกยงมนโยบายในการพฒนาระบบบรหารของศาลเพอใหรองรบวธการทางอเลกทรอนกส หากสามารน าเอากระบวนการทางอเลกทรอนกสมาประยกตใชในการด าเนนกระบวนพจารณาของศาลได ยอมกอใหเกดความสะดวกและชวยลดภาระในดานตาง ทงตอคความและตอศาลดวย

หากพจารณาการด าเนนการในระบบของตางประเทศจะเหนไดวาในตางประเทศไดพฒนาระบบงานตาง ทเกยวของกบกระบวนการยตธรรมโดยน าเอาเทคโนโลยอเลกทรอนกสเขามาชวยในการด าเนนการในหลายขนตอน ซงนบไดวามสวนชวยในการอ านวยความยตธรรมไดเปนอยางมาก ทงนเพราะมความสะดวก รวดเรว ประหยดเวลาและลดภาระคาใชจายทงตอศาลและตอคความ โดยจะเหนไดวาในระบบการพฒนาของตางประเทศจะมการพฒนาโดยวางโครงสรางพนฐานทจ าเปนตอการด าเนนการตาง ในลกษณะเดยวกนในศาลทวประเทศเพอใหทกศาลสามารพฒนาไปไดอยางพรอมเพรยง ดงนน หากศาลยตธรรมของไทยเลงเหนงความส าคญของการประยกตใชเทคโนโลยอเลกทรอนกสกควรเรงจดวางโครงสรางตาง เพอใหสามารด าเนนการตอไปไดอยางมประสทธภาพมากยงขน

ส าหรบประเทศไทยจากการศกษาวเคราะหของผเขยนพบวากระบวนการส าคญซงสงผลใหเกดความลาชาในการด าเนนคดและกอใหเกดภาระแกคความและศาลทส าคญไดแก กระบวนการสงค าคความและเอกสารแกคความหรอบคคลภายนอก การตรวจส านวนคด และการจดเกบเอกสาร ซงสวนหนงทสงผลใหเกดความลาชากเนองดวยการจดเกบส านวนความในรปของเอกสารกระดาษนนเอง หากสามารน าเอาเทคโนโลยอเลกทรอนกสมาประยกตใชกบกระบวนการ

DPU

141

ตาง เหลานไดกนาจะชวยอ านวยความสะดวก และลดอปสรรคในการอ านวยความยตธรรมแกประชาชนลงได ซงมขอพจารณาดงน

1. ซงกฎหมายก าหนดกระบวนการขนตอนในการน าสงเอกสารไวในประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง ภาค 1 ลกษณะ 4 การยนและสงค าคความและเอกสาร แตทวายงปรากฏปญหาซงสงผลใหเกดผลกระทบและกอใหเกดความลาชาในกระบวนการยตธรรม ยกตวอยางเชน กรณทมการยนฟองแลวแตไมสามารน าสงหมายเรยกและส าเนาค าฟองใหแกจ าเลยในคดนนได เชน เนองจากปญหาการยายภมล าเนาของจ าเลยแตไมมการยายส ามะโนครว หรอกรณทไมสามารสงค าคความโดยวธปกตไดจงตองน าสงโดยวธการปดประกาศหนาศาล เชนนโอกาสทบคคลทจะเปนจ าเลยจะมาศาลเปนปกตเพอดประกาศหนาศาลแตอยางใด ท าใหเกดปญหาตามมาคอเมอจ าเลยทราบในภายหลงวาตนกฟองกจะมรองขอใหพจารณาคดใหม กรณปญหาในทางปฏบตตาง เหลานยอมสงผลกระทบตอการอ านวยความยตธรรมเปนอยางมาก ดงนนหากสามารน าเอากระบวนการทางอเลกทรอนกส เชน การสงค าคความหรอเอกสารทางไปรษณยอเลกทรอนกส มาประยกตใชไดนาจะชวยใหกระบวนการตาง สามารท าไดอยางรวดเรวและประหยดคาใชจายมากยงขน อยางไรกตาม ในการเรมตนคดนนมแตเพยงฝายผยนค าฟองเทานนทจะทราบไดวาตนจะยนคดตอศาลเพอฟองรองบงคบคดเอาแกบคคลใด แมผยนค าฟองจะมขอมลการตดตอคกรณอกฝายหนง แตเมอการสงหมายเรยกและค าคความเปนไปเพอใหบคคลผกฟองรองไดรบทราบงการฟองรอง หากจะก าหนดใหสามารน าสงหมายเรยกและส าเนาค าฟองโดยกระบวนการทางอเลกทรอนกสไดอาจท าใหยากตอการตรวจสอบวาบคคลผกฟองรองจะไดรบหมายเรยกและส าเนาค าฟองจรงหรอไม ดงนน การสงค าคความหรอเอกสารโดยกระบวนการทางอเลกทรอนกสทน ามาประยกตใชจงควรใชส าหรบการด าเนนกระบวนการภายหลงจากทคความทงสองฝายเขาสกระบวนพจารณาคดและไดแสดงความประสงคทจะใหมการน าสงค าคความหรอเอกสารทางอเลกทรอนกสได

ทงน จ าตองค านงงหลกเกณฑตามกฎหมายวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกสมาประกอบดวย เนองจากจะมผลกระทบในเรองของระยะเวลาในการรบ -สงขอมลอเลกทรอนกส เนองจากประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมไดก าหนดเรองเวลาในการทจะอวาคความหรอบคคลภายนอกนนไดรบค าคความหรอเอกสารเมอใด เวนแตในกรณทไมสามารน าสงคความหรอเอกสารไดตามปกตและตองน าสงโดยวธพเศษ ซงเมอพจารณาเปรยบเทยบแลวจะเหนไดวากรณการน าสงโดยวธการทางอเลกทรอนกส ยอมเปรยบไดกบกรณทเปนการน าสงโดยวธปกต เนองจากการทผรบแสดงความจ านงทจะรบค าสง ค าคความ หรอเอกสารใด ผานวธการทางอเลกทรอนกส ยอมแสดงไดวาฝายผรบมระบบทสามารรองรบการสงเอกสารและสามารเขาตรวจสอบไดอย

DPU

142

แลวจงยนยอมทจะใหมการน าสงเอกสารนนเขาสระบบของตนได ดงนน หากมการน าสงค าคความหรอเอกสารแกคความหรอบคคลภายนอกโดยวธการทางอเลกทรอนกสตามทคความหรอบคคลภายนอกไดแสดงความจ านงไวยอมอวาเอกสารนนไดกสงไปตงแตเวลาทเจาหนาทศาลกดปมสงเอกสารแลว และเมอไปรษณยอเลกทรอนกสฉบบนนไดวงเขาสระบบขอมลซงกคอระบบไปรษณยอเลกทรอนกสทฝายผรบไดแจงไวแกศาล เวลานนยอมอไดวาผรบไดรบเอกสารนนเรยบรอยแลวนนเอง

2. ระบบการตรวจส านวนคด ในการด าเนนกระบวนพจารณาคดในศาลการยนค าคความหรอเอกสารใด ทเกยวของทกครงกจะตองมการน าเขาสสารบบและการจดท าส านวนคด โดยมการรวบรวมเอกสารทงหมดเปนส านวนความและมกระบวนการจดเกบตามทกฎหมายก าหนด แตเนองดวยส านวนคดนนอยในรปแบบของเอกสารกระดาษประกอบกบปจจบนปรมาณส านวนคดทเพมสงขนมากจงอาจเกดปญหาตาง ในการตรวจส านวนคด เชน การคนหาเอกสารเพอตรวจส านวน เอกสารช ารด เสยหาย หรอสญหาย หรอคาใชจายในการคดายเอกสารของคความและศาล เปนตน ไมวาปญหาทสงผลกระทบเกยวกบการตรวจส านวนคดจะเกดขนจากสภาพของเอกสารส านวนความเอง จากความผดพลาดของบคคลผตองด าเนนการเกยวกบเอกสารนน หรอเพราะเหตใด กตามยอมสงผลกระทบกระเทอนตอการอ านวยความยตธรรมแกประชาชนทงสน หากสามารพฒนาระบบงานศาลโดยมกระบวนการสนบสนนกระบวนการตรวจส านวนหรอคดส าเนาเอกสารส านวนความโดยน ากระบวนการทางเทคโนโลยอเลกทรอนกสเขา มาประยกตใช จะชวยอ านวยความสะดวกในการบรหารจดการ การคนหาเอกสาร ประหยดเวลาและคาใชจายของทงศาลและคความไดเปนอยางมาก ซงตองพจารณาประกอบกบหลกเกณฑตาง ตามทพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. 2544 แกไขเพมเตม พ.ศ. 2551 และกฎหมายล าดบรองตาง ทเกยวของ

ทงน กฎหมายวธพจารณาความแพงก าหนดใหตองมการรบรองส าเนาเอกสารทคด โดยขอใหจาศาลหรอผอ านวยการของศาลเปนผคดส าเนาและรบรองส าเนาเอกสาร ซงกรณนหากน าเอาเทคโนโลยอเลกทรอนกสมาประยกตใชกมขอพจารณาในสองกรณดวยกน กลาวคอ

กรณแรก หากกรณเจาหนาทศาลสามารสบคนและจดพมพส านวนความนนผานทางเครองมออเลกทรอนกสออกจากระบบของศาล บคคลผมหนาทรบรองส าเนาเอกสารนนยอมด าเนนการรบรองเอกสารดงกลาวใหแกคความไปไดในทนทตามทกฎหมายวธพจารณาความก าหนด

DPU

143

กรณทสอง หากเปนกรณทพฒนาจนสามารสรางระบบใหคความสามารจดพมพเอกสารนนไดเองแลว หากคความจดพมพเอกสารนนภายนอกศาลโดยมไดน าเอกสารนนใหเจาหนาทศาลผมหนาทรบรองเอกสารท าการรบรองเอกสารดงกลาวกไมอาจอไดวาเปนการคดส าเนาเอกสารทกตองตามกฎหมาย หรอหากจะตองใหคความน าเอกสารนนเดนทางมาทศาลเพอขอใหเจาหนาทศาลรบรองเอกสารนนใหกคงจะไมสมเจตนาในการปรบปรงกระบวนการเพอลดภาระคาใชจายและเวลาในการด าเนนการ จงควรจะน าขอพจารณาเรองลายมอชออเลกทรอนกส ตามหลกเกณฑทปรากฏในพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ .ศ. 2544 แกไขเพมเตม พ.ศ. 2551 มาพจารณาประกอบ พรอมไปกบการประกาศก าหนดหลกเกณฑเรองการตรวจส านวนหรอคดายส านวนโดยกระบวนวธทางอเลกทรอนกสเพมเตมเพอใหสามารประยกตใชเทคโนโลยอเลกทรอนกสกบขนตอนกระบวนการตรวจส านวนหรอคดายส าเนาเอกสารในส านวนความไดโดยไมขดกบประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง

3. การจดเกบส านวนคด เนองจากส านวนความในปจจบนเปนการด าเนนการในรปแบบเอกสารทงหมดไมวาจะเปนค าฟอง ค าใหการ บญชพยาน ใบแตงทนายความ เอกสารทายฟอง รายงานการเดนหมาย บนทกค าเบกความพรอมเอกสารอางสงเพอใหศาลหมายเอกสารรวมอยในส านวนความ เปนตน ซงเอกสารทงหมดนนงายตอการเสอมสภาพและกท าลาย ทงยงกอใหเกดปญหาในดานการหาสานทจดเกบและการดแลรกษา ในระบบการบรหารจดการ หากน าเทคโนโลยอเลกทรอนกสมาประยกตใชในการจดท าและการจดเกบเอกสารจงชวยใหการบรหารจดการเอกสารเปนไปไดโดยงาย ชวยลดปรมาณการใชกระดาษและพนทในการจดเกบเอกสาร และยงชวยอ านวยความสะดวกในการสบคน เคลอนยายส านวนความ นอกจากนการจดเกบเอกสารในรปของขอมลอเลกทรอนกสยงลดความเสยงในความช ารดหรอเสยหายไดอกดวย อยางไรกตาม กระบวนการจดเกบเอกสารส านวนความตาง เมอเปนการน าส านวนคดเขาสศาลในรปของเอกสารกระดาษ หากจะจดเกบเอกสารดงกลาวในรปของไฟลขอมลอเลกทรอนกสจงมขอพจารณาส าคญคอ เมอเอกสารส านวนอยในรปของเอกสารกระดาษยอมมความจ าเปนจะตองจดท าหรอแปลงเอกสารดงกลาวใหอยในรปของขอมลอเลกทรอนกส โดยพจารณาหลกเกณฑตามประกาศคณะกรรมการธรกรรมทางอเลกทรอนกส เรอง หลกเกณฑและวธการในการจดท าหรอแปลงเอกสารและขอความใหอยในรปของขอมลอเลกทรอนกส พ.ศ. 2553 และเมอเปนการด าเนนงานโดยศาลยตธรรมซงเปนหนวยงานของรฐกตองพจารณาประกอบมาตรา 35 พระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. 2544 แกไขเพมเตม พ.ศ. 2551 ทก าหนดใหการท าธรกรรมทาง

DPU

144

อเลกทรอนกสของหนวยงานภาครฐหรอโดยหนวยงานภาครฐจะท าไดเมอมการตราพระราชกฤษฎกาก าหนดหลกเกณฑและวธการทหนวยงานภาครฐจะตองปฏบตกอนจงจะมผลโดยชอบตามกฎหมาย

6.2 ขอเสนอแนะ

จากการศกษาสภาพปญหาและขอขดของในการด าเนนกระบวนพจารณาทเกยวกบการสงค าคความหรอเอกสารแกคความหรอบคคลภายนอก การตรวจส านวน และการจดเกบเอกสาร ในกระบวนการของศาลยตธรรมแลว ผเขยนพบวาปญหาส าคญประการหนงทพบมากในกระบวนพจารณาคด คอ ความลาชาในการด าเนนคด อนเนองมาจากแทบจะทกกระบวนการในการด าเนนคดนนลวนแลวแตด าเนนการและจดเกบในรปแบบเอกสารกระดาษ ซงนอกจากจะกอใหเกดปญหาความลาชาในการด าเนนคดแลวยงมผลกระทบในสวนอน ทตามมาดวย เชน การเดนทางมาศาลของคความ ภาระในการจดเกบ คนหาเอกสาร และการดแลบรหารระบบการจดเกบส านวนคดซงมปรมาณมาก ผเขยนจงเลงเหนวาหากสามารน าเอากระบวนการทางอเลกทรอนกสมาประยกตใชกบกระบวนการตาง ในการด าเนนกระบวนพจารณาของศาลนาจะชวยลดภาระของศาลและคความได ซงผเขยนขอเสนอแนะแนวทางในการพจารณากฎหมายและแนวทางทควรด าเนนการเพมเตมดงน

1. กรณของการน าสงส าเนาค าฟองและค าใหการในครงแรกทคความทกฝายจะเขาสคดนาจะยงมใชกรณทจะน าเอาเทคโนโลยอเลกทรอนกสมาปรบใชไดอยางเหมาะสม เนองจากการสงหมายเรยกและค าคความเปนไปเพอใหบคคลผกฟองรองไดรบทราบงการฟองรอง หากจะก าหนดใหสามารน าสงหมายเรยกและส าเนาค าฟองโดยกระบวนการทางอเลกทรอนกสไดอาจท าใหยากตอการตรวจสอบวาบคคลผกฟองรองจะไดรบหมายเรยกและส าเนาค าฟองจรงหรอไม ดงนน กระบวนการทางอเลกทรอนกสทน ามาประยกตใชนนจงควรเปนกระบวนการภายหลงจากทคความทงสองฝายเขาสกระบวนพจารณาคดแลว และไดแสดงความประสงคทจะใหมการน าสงค าคความหรอเอกสารทางอเลกทรอนกสได สวนการน าสงค าคความหรอเอกสารแกคความหรอบคคลภายนอกภายหลงจากทคความหรอบคคลภายนอกเขาสกระบวนพจารณาคดและไดแสดงความประสงคทจะใหมการน าสงค าคความหรอเอกสารทางอเลกทรอนกส การน าสงโดยวธการทางอเลกทรอนกสยอมเปรยบไดกบกรณทเปนการน าสงโดยวธปกต ซงหากมการน าสงค าคความหรอเอกสารแกคความหรอบคคลภายนอกโดยวธการทางอเลกทรอนกสตามทคความหรอบคคลภายนอกไดแสดงความจ านงไวยอมอวาเอกสารนนไดกสงไปตงแตเวลาทเจาหนาทศาลกดปมสงเอกสารแลว และเมอไปรษณยอเลกทรอนกสฉบบนนไดวงเขาสระบบขอมลซงก คอระบบ

DPU

145

ไปรษณยอเลกทรอนกสทฝายผรบไดแจงไวแกศาล เวลานนยอมอไดวาผรบไดรบเอกสารนนเรยบรอยแลวนนเอง

2. ในการตรวจส านวนคดซงเปนกรณทคความขอตรวจหรอคดายส านวนซงกฎหมายวธพจารณาความแพงก าหนดใหการคดายส านวนตองมการรบรองส าเนาเอกสารนน ควรจะน าขอพจารณาเรองลายมอชออเลกทรอนกส ตามหลกเกณฑทปรากฏในพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. 2544 แกไขเพมเตม พ.ศ. 2551 มาพจารณาประกอบ พรอมไปกบการประกาศก าหนดหลกเกณฑเรองการตรวจส านวนหรอคดายส านวนโดยกระบวนวธ ทางอเลกทรอนกสเพมเตมเพอใหสามารประยกตใชเทคโนโลยอเลกทรอนกสกบขนตอนกระบวนการตรวจส านวนหรอคดายส าเนาเอกสารในส านวนความไดโดยไมขดกบประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง

3. เพอใหแนวทางในการประยกตใชเทคโนโลยอเลกทรอนกสกบกระบวนการยตธรรมเปนไปอยางกตองตามกฎหมาย และหลกเกณฑตาง จงตองพจารณาใหสอดคลองกบการด าเนนการตามกฎหมายวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกสและกฎหมายล าดบรองก าหนดไวดวยจงจะอวามผลตามกฎหมาย จงควรมการจดท าประกาศก าหนดหลกเกณฑของศาลยตธรรมเพอรองรบการด าเนนการดงกลาว ดงเชนกรณของการสงค าคความหรอเอกสารในคดทางจดหมายอเลกทรอนกส และระบบการแจงค าสงศาลทางจดหมายอเลกทรอนกสและขอความผานโทรศพทเคลอนท ซงมการออกขอบงคบของประธานศาลฎกา และประกาศส านกงานศาลยตธรรมก าหนดหลกเกณฑในเรองดงกลาวอยางชดเจน ซงอาศยอ านาจตามความในมาตรา 6 (4) และ (5) แหงพระราชบญญตใหใชประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง พทธศกราช 2477 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตใหใชประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง (ฉบบท 2) พ.ศ. 2543 ในการก าหนดหลกเกณฑในเรองดงกลาว

ดงนน หากศาลยตธรรมจะพฒนาระบบการจดเกบเอกสารส านวนความโดยการประยกตใชเทคโนโลยอเลกทรอนกสเพอจดเกบเอกสารส านวนความทอยในรปแบบกระดาษใหอยในรปของขอมลอเลกทรอนกสแลว เพอใหสามารรองรบหลกเกณฑทางกฎหมายและปฏบตไดอยางมประสทธภาพอาจมการประกาศก าหนดระเบยบขอบงคบดงเชนกรณการด าเนนการดงกลาว ดงเชนกรณของการสงค าคความหรอเอกสารในคดทางจดหมายอเลกทรอนกส โดยประธานศาลฎกาสามารอาศยอ านาจตามความในมาตรา 6 (3) แหงพระราชบญญตใหใชประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง พทธศกราช 2477 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตใหใชประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง (ฉบบท 2) พ.ศ. 2543 ในการออกขอบงคบประธานศาลฎกาเกยวกบการจดเกบและการแปลงเอกสารหรอส านวนความในรปแบบกระดาษใหเปนเอกสารหรอส านวนความในรป

DPU

146

ของขอมลอเลกทรอนกสได ทงน การก าหนดหลกเกณฑ รายละเอยด หรอมาตรฐานดงกลาวยอมตองเปนไปตามหลกเกณฑหรอมาตรฐานทกฎหมายวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกสและกฎหมายล าดบรองก าหนดไว หากสามารด าเนนการในเรองการจดเกบเอกสารหรอส านวนความในรปแบบขอมลอเลกทรอนกสได กจะเปนประโยชนตอเนองไปยงเรองของการจดสงส านวนความ และการตรวจส านวนดวย

จากทไดท าการศกษาวเคราะหแนวทางการประยกตใชเทคโนโลยอเลกทรอนกสในกระบวนการยตธรรมในสวนทเกยวกบการสงค าคความหรอเอกสารแกคความหรอบคคลภายนอก การตรวจส านวน และการจดเกบเอกสารนน ผเขยนพบวา การจะน าเทคโนโลยอเลกทรอนกสมาประยกตใชกบกระบวนการตาง ในกระบวนพจารณาคดแมจะชวยอ านวยความสะดวกรวดเรวและลดภาระคาใชจายได หากแตตองค านงงหลกเกณฑตามกฎหมายวธพจารณาความทมอยดวยวากระบวนการดงกลาวจะสงผลกระทบตอการอ านวยความยตธรรมแกประชาชนหรอไม อยางไรกตาม เนองจากสภาพของสงคมทเปลยนแปลงไปศาลยตธรรมจ าตองเรงพฒนากระบวนการตาง ในกระบวนยตธรรมเพอรองรบรปแบบการท าธรกรรมในลกษณะใหม ทเกดขน รวมงแนวทางการประยกตใชเทคโนโลยอเลกทรอนกสในกระบวนพจารณาคดของศาลเองดวย ดงนน กระบวนการพจารณาคดของศาลกจ าตองปรบเปลยนเพอใหสอดคลองกบพฒนาการทางเทคโนโลยสารสนเทศเชนกน ทงน เพอการอ านวยความยตธรรมแกสงคมอยางมประสทธภาพ

DPU

บรรณานกรม

DPU

148

บรรณานกรม ภาษาไทย

หนงสอ เขมชย ชตวงศ. (2551). ค ำอธบำยกฎหมำยลกษณะพยำน (พมพครงท 8). กรงเทพมหานคร: นต

บรรณการ. ชยวฒน วงศวฒนศานต, ทวศกด กออนนตกล และสรางคณา แกวจ านงค. (2545).

ค ำอธบำยพระรำช บญญตวำดวยธรกรรมทำงอเลกทรอนกส พ.ศ.2544. กรงเทพมหานคร: ซเอดยเคชน.

ประมล สวรรณศร. ค ำอธบำยกฎหมำยลกษณะพยำน. กรงเทพมหานคร: กรงธน. ไพโรจน วายภาพ. (2552). ค ำอธบำยกฎหมำยวธพจำรณำควำมแพง ภำค ๑ บททวไป

(พมพครงท 2). กรงเทพมหานคร: เนตบณฑตยสภา. ____________. (2553, พฤศจกายน). ค ำอธบำยกฎหมำยวธพจำรณำควำมแพง ภำค ๒ ลกษณะ ๑

วธพจำรณำสำมญในศำลชนตน (พมพครงท 5). กรงเทพมหานคร: นพรตน ศรเพชรพงษ.

____________. (2553). ค ำอธบำยกฎหมำยวธพจำรณำควำมแพง ภำค ๒ ลกษณะ ๒ วธพจำรณำวสำมญในศำลชนตน หมวด 2 กำรพจำรณำโดยขำดนด (พมพครงท 7). กรงเทพมหานคร: นพรตน ศรเพชรพงษ.

สนท สนนศลป. (2555, พฤษภาคม). ค ำอธบำยประมวลกฎหมำยวธพจำรณำควำมแพงประกอบค ำพพำกษำศำลฎกำ. กรงเทพมหานคร: สตรไพศาล.

สราวธ ปตยาศกด. (2555). กฎหมำยเทคโนโลยสำรสนเทศ Information Technology Law. กรงเทพมหานคร: นตธรรม.

โสภณ รตนากร. (2459). ค ำอธบำยกฎหมำยลกษณะพยำน. กรงเทพมหานคร: นตบรรณการ.

DPU

149

บทความ ธนะชย ผดงธต. (2549, มกราคม). “การพฒนาระบบ E-Court ของศาลสงคโปร.” ศำลยตธรรม

ปรทศน. หนา 16-24. นาตาชา วศนดลก. (2549). “การบรหารและการตดตามส านวนคดของศาลสหพนธแหง

ออสเตรเลย.” แปลจำก บทควำมประกอบกำรบรรยำยเรอง กำรบรหำรและกำรตดตำมส ำนวนคดของศำลสหพนธแหงออสเตรเลย เสนอตอผพพำกษำศำลปกครองแหงประเทศไทย โดยผพพำกษำ Brian Tamberlin.

ปรารถนา ธรรมบ ารง. “ระบบกากส านวนอเลกทรอนกส (e-copy case).” วำรสำรศำลยตธรรมปรทศน. หนา 109-111.

พนย ณ นคร. (2543, มถนายน). “กฎหมายวาดวยพาณชยอเลกทรอนกสและลายมอชออเลกทรอนกส.” บทบณฑตย เลมท 56 ตอน 2. หนา 8-9.

ภาน รงสสหส. (2542, มกราคม-มถนายน). “กระบวนการใหมในการพจารณาคด.” ดลพำห 46. หนา 135-149.

ศนยเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารในศาลฎกา. (2553, 23 มนาคม). “ประวตความเปนมาของระบบสารสนเทศค าพพากษาศาลฎกา.”

สมชาย พวงภ. (2550, กนยายน). คอลมนวสยทศนองคกร “โครงการฝากขงทางไกลโดยการประชมทางจอภาพผานระบบ web conference : การบกเบกของศาลจงหวดสพรรณบร.” วำรสำรศำลยตธรรมปรทศน. หนา 99-106.

ส านกเทคโนโลยสารสนเทศ. “บทสมภาษณประธานศาลฎกาเกยวกบนโยบายดานการพฒนาเทคโนโลยสารสนเทศ.” วำรสำรศำลยตธรมปรทศน. หนา 19-25.

สนย มโนมยอดม. (2541, ธนวาคม). “ปญหาในทางปฏบตเกยวกบการเสนอบนทกถอยค าในการสบพยานบคคลตามขอก าหนดคดทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศ พ.ศ. 2540 ขอ 29, 30.” วำรสำรกฎหมำยทรพยสนทำงปญญำและกำรคำระหวำงประเทศ.

สมปอง เสนเนยม. (2524, พฤษภาคม-มถนายน). “แนวทางปฏบตในการเรงรดการพจารณาคด.” ดลพำห 33. หนา 53-54.

DPU

150

วทยานพนธ

ชลพรรณ ออสปอนพนธ. (2540). เทคโนโลยสำรสนเทศในกระบวนกำรยตธรรม: ศกษำกรณศำลและกระทรวงยตธรรม. (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต) กรงเทพมหานคร: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ด ารงค บ ารงศลป. (2546). ปญหำกำรพจำรณำคดตอเนองในคดแพง. (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต) กรงเทพมหานคร: มหาวทยาลยธรกจบณฑตย.

มนนพทธ คงทอง. (2554). มำตรกำรทำงกฎหมำยในกำรพจำรณำคดแพงใหรวดเรว: ศกษำกรณกำรเลอนคด. (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต) กรงเทพมหานคร: มหาวทยาลยธรกจบณฑตย.

กฎหมาย

ขอก าหนดคดทรพยสนทางปญญา และการคาระหวางประเทศ พ.ศ. 2541. ขอก าหนดคดภาษอากร พ.ศ. 2544. ขอก าหนดคดลมละลาย พ.ศ. 2549. ขอก าหนดของประธานศาลฎกา วาดวยวธการช าระคาธรรมเนยมศาล พ.ศ. 2554. ขอบงคบของประธานศาลฎกา วาดวยการสงค าคความหรอเอกสารตอพนกงานเจาหนาทของศาลหรอตอคความอกฝายหนงโดยทางไปรษณย โทรสาร หรอจดหมายอเลกทรอนกส พ.ศ. 2550. ขอบงคบของประธานศาลฎกาวาดวยหลกเกณฑและวธการเกยวกบการออกค าสงหรอหมายอาญา พ.ศ. 2548. ประกาศส านกงานศาลยตธรรม เรอง หลกเกณฑและวธการสงค าคความหรอเอกสารตอพนกงานเจาหนาทของศาลหรอตอคความอกฝายหนงโดยทางไปรษณย โทรสาร หรอจดหมายอเลกทรอนกส. ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง. พระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. 2544. พระราชบญญตวาดวยการกระท าความผดเกยวกบคอมพวเตอร พ.ศ. 2550.

DPU

151

เอกสารอนๆ

เฉลมเกยรต ชาญศลป. (2550). ปจจยทมผลกระทบตอความลาชาในการพจารณาพพากษาคดของศาลอทธรณภาค 1. เอกสำรวชำกำรสวนบคคลหลกสตร “ผบรหำรกระบวนกำรยตธรรมระดบสง (บ.ย.ส.)” รนท 10. วทยาลยการยตธรรม ส านกงานศาลยตธรรม.

นนทชย เพยรสนอง. (2539). “การใชเทคโนโลยสารสนเทศกบผลกระทบทางกฎหมาย.” เอกสำรวชำกำรสวนบคคลหลกสตร “ผบรหำรกระบวนกำรยตธรรมระดบสง (บ.ย.ส.)”. วทยาลยการยตธรรม กระทรวงยตธรรม.

ทว ประจวบลาภ. (2542). “การปฏรปศาลยตธรรมของไทยยคปจจบน.” เอกสำรวชำกำรสวนบคคลหลกสตร “ผบรหำรกระบวนกำรยตธรรมระดบสง (บ.ย.ส.)” รนท 4. วทยาลยการยตธรรม กระทรวงยตธรรม.

มงคล ทบเทยง. (2540). “ปญหาความลาชาในการด าเนนกระบวนพจารณาคดของศาลในสงกดส านกงานอธบดผพพากษาภาค 8.” เอกสำรวชำกำรสวนบคคลหลกสตร “ผบรหำรกระบวนกำรยตธรรมระดบสง (บ.ย.ส.)” รนท 2. วทยาลยการยตธรรม กระทรวงยตธรรม.

ศรชย วฒนโยธน. (2551). “ขอขดของในการบรหารศาลยตธรรม.” เอกสำรวชำกำรสวนบคคลหลกสตร “ผบรหำรกระบวนกำรยตธรรมระดบสง (บ.ย.ส.)” รนท 11. วทยาลยการยตธรรม ส านกงานศาลยตธรรม.

ศรพร เครอภ. (2549). “เทคโนโลยสารสนเทศเพอการพฒนากระบวนพจารณาของศาลยตธรรม.” เอกสำรวชำกำรสวนบคคลหลกสตร “ผบรหำรกระบวนกำรยตธรรมระดบสง (บ.ย.ส.)” รนท 9. วทยาลยการยตธรรม ส านกงานศาลยตธรรม.

สนตชย ลอมณนพรตน. (2541). “แนวทางการเพมประสทธภาพการนงพจารณาคดของศาลโดยการน าเทคโนโลยสมยใหมมาใช.” เอกสำรวชำกำรสวนบคคลหลกสตร “ผบรหำรกระบวนกำรยตธรรมระดบสง (บ.ย.ส.)” รนท 3. วทยาลยการยตธรรม กระทรวงยตธรรม.

สวมล พชญไพบลย และเดชอดม ขนนะสทธ. “การสอบสวนคดอาญาในประเทศมสลม กรณศกษาเฉพาะประเทศสงคโปร มาเลเซย อนโดนเซย.” รำยงำนกำรเกบขอมลกระบวนยตธรรมทำงอำญำในประเทศมสลม ศกษำเปรยบเทยบกระบวนกำรยตธรรมทำงอำญำของประเทศไทย. สถาบนวจยและพฒนากระบวนการยตธรรม ส านกกจการยตธรรม กระทรวงยตธรรม.

DPU

152

ส านกงานศาลยตธรรม. แผนปฏบตกำร 4 ป ส ำนกงำนศำลยตธรรม พ.ศ. 2553-2556. ____________. แผนยทธศำสตรศำลยตธรรม พ.ศ. 2553-2556. อภชย ประเสรฐสรรพกจ. (2541). “ปญหาและอปสรรคของการน าระบบฐานขอมลมาประยกตใช

ในกระบวนการเรงรดการพจารณาพพากษาคดของศาลอทธรณภาค 3.” งำนวจยหลกสตร “ผบรหำรกระบวนกำรยตธรรมระดบสง (บ.ย.ส.)” รนท 3. วทยาลยการยตธรรม กระทรวงยตธรรม.

โอภาส อนนตสมบรณ. (2546). “แผนพฒนาระบบงานศาลแพงเพอเพมประสทธภาพในการอ านวยความยตธรรมแกประชาชน.” เอกสำรวชำกำรสวนบคคลหลกสตร “ผบรหำรกระบวนกำรยตธรรมระดบสง (บ.ย.ส.)” รนท 6. วทยาลยการยตธรรม ส านกงานศาลยตธรรม.

ภาษาตางประเทศ

BOOKS Singapore Academy of Law. (2005, May). Electronic Litigation in Singapore: A Roadmap for

the Implementation of Technology in the Litigation Process.

ARTICLES Division for Public Administration and Development Management, Department of Economic

and Social Affairs, United Nations. (November 2011). “MALAYSIA – Public Administration Country Profile.”

Kamal Halili Hassan, Maizatul Farisah Mokhtar. (2011). “The E-Court System in Malaysia.” 2nd International Conference on Education and Management Technology.

Lauren May, Mark Burdon. (20 July, 2006). “Information Protection Management Structures in Australian E-courts.” Journal of Theoretical and Applied Electronic Commerce Research. pp. 58-67.

DPU

153

Rusnah Johare, Nurussobah Hussin and Adnan Jamaludin. (June, 2009). “Management of Electronic Court Records: An Example from the TEAM Malaysia Case Studies.” Proceeding of the InterPARES3 International Symposium.

Shery Jackson. (6 January, 2008). “Keeping it Simple: Court-Provided Technology Brings the ‘Electronic Trial’ to the Ordinary Litigant.” Bond Law Review, Volume 20. pp. 52-81.

Wan Satirah Wan Mohd Saman, Abrar Haider. (2012). “Electronic Court Records Management: A Case Study.” Journal of e-Government Studies and Best Practices.

ELECTRONIC SOURCES

Laws of Malaysia. (2012). Constitution, Government and legistration. Retrieved June 20, 2012.

from http://jurist.law.pitt.edu/world/malaysia.htm#Courts Supreme Court of Singapore. (2012). Retrieved December, 2012. from

http://app.supremecourt.gov.sg The Subordinate Court of Singapore. (2013). e-Service. Retrieved December, 2012. from

http://app.subcourts.gov.sg

DPU

ภาคผนวก

DPU

155

ภาคผนวก ก

พระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. 2544

แกไขเพมเตม พ.ศ. 2551

DPU

156

DPU

157

DPU

158

DPU

159

DPU

160

DPU

161

DPU

162

DPU

163

DPU

164

DPU

165

DPU

166

DPU

167

DPU

168

DPU

169

DPU

170

DPU

171

DPU

172

DPU

173

DPU

174

DPU

175

ภาคผนวก ข ขอบงคบของประธานศาลฎกา วาดวยการสงค าคความหรอเอกสารตอพนกงานเจาหนาทของศาลหรอตอคความอกฝายหนงโดยทางไปรษณย

โทรสาร หรอจดหมายอเลกทรอนกส พ.ศ. 2550

DPU

176

DPU

177

DPU

178

DPU

179

ภาคผนวก ค ประกาศส านกงานศาลยตธรรม เรอง หลกเกณฑและวธการสงค าคความ หรอเอกสารตอพนกงานเจาหนาทของศาลหรอตอคความอกฝายหนง

โดยทางไปรษณย โทรสาร หรอจดหมายอเลกทรอนกส

DPU

180

DPU

181

DPU

182

DPU

183

DPU

184

DPU

185

DPU

186

DPU

187

DPU

188

DPU

189

DPU

190

DPU

191

ภาคผนวก ง ใบสมครเขารวมโครงการบรการสงค าคความทางจดหมาย

อเลกทรอนกส (E-mail) ของศาลจงหวดสพรรณบร

DPU

192

ใบสมครเขารวมโครงการ

บรการสงค าคความทางจดหมายอเลกทรอนกส ( E-mail )

คดหมายเลขด าท.............................

คดหมายเลขแดงท...........................

ศาล..................................................

วนท...........เดอน.....................................พทธศกราช.....................

ความ แพง / อาญา โจทก

ระหวาง จ าเลย ขาพเจา . อยบานเลขท หมท ถนน ต าบล/แขวง . อ าเภอ/เขต จงหวด โทรศพท . Email Address : .

ขอสมครเขารบบรการสงค าคความหรอเอกสารในคดทางจดหมายอเลกทรอนกส ( E-mail ) ตอศาลจงหวดสพรรณบรท spbc@coj.go.th

ลงชอ ผสมคร

( )

เจาหนาท

ไดตรวจสอบแลวผสมครไดรบการแตงตงใหเปนทนายในคด ความ แพง / อาญา ในคดหมายเลขด าท / หมายเลขแดงท / โดยถกตองเรยบรอยแลว

ลงชอ ผตรวจสอบ

( )

อนมต

ไมอนมต

ใหเขารวมโครงการ

( ) ผพพากษาหวหนาศาลจงหวดสพรรณบร DPU

193

ประวตผเขยน ชอ-นามสกล นายธนา พทยะเวสดสนทร วฒการศกษา นตศาสตรบณฑต มหาวทยาลยรามค าแหง ปการศกษา 2543 เนตบณฑตไทย สมย 58 จากส านกอบรมศกษากฎหมายแหงเนตบณฑตยสภา ปการศกษา 2548 ต าแหนงและสถานทท างานปจจบน ผพพากษาศาลชนตน ประจ าศาลจงหวดนนทบร

DPU