29/10/57

1

มิ่งสรรพ์ ขาวสอาด

อภิวัฒน์ รัตนวราหะ

2

นักวิจัยชุดสู่อนาคตไทย แผนงาน นสธ.นักวิจัย National Research Universitiesกรรมการสภาวิจัยแห่งชาติสาขาเศรษฐศาสตร์

ผู้ทรงคุณวุฒิ อื่นๆ

กิตติกรรมประกาศ

3

วัตถุประสงค์

เอกสารนี้

1

ประมวล/จัดการความรู้ที่ นสธ.

สร้างขึ้น

2

เสนอประเด็นนโยบายสาธารณะที่ดีสําหรบัอนาคต

3

สร้างฉากทัศน์เกี่ยวกับอนาคตและจุดคาดงัด

ของการเปลี่ยนแปลง

เอกสารฉบับเต็ม ตารางสถิติ 59 ตาราง สามารถดาวน์โหลดฟรีที่WWW.TUHPP.NET

4

29/10/57

2

การนําเสนอในวันนี้

1

การมองอนาคตมีประโยชน์

อย่างไร

2

ภาพรวมประเทศวันนี้

3

กระแสโลก กระแสไทย

4

ความท้าทาย

5

ฉากทัศน์

5

เรื่องจริง

จินตนาการล้วนๆ

1 4

5

การมองอนาคต(Foresight)

6

ที่มา: นเรศ ดํารงชัย

การมองอนาคต (Foresight)

กระบวนการคาดการณ์เหตุการณ์ในอนาคตอย่างเปน็ระบบโดยคํานึงถึงปัจจัยรอบด้าน

ที่เปน็ทั้งแรงผลักดันให้เหตุการณ์เกิด อุปสรรคขัดขวางไม่ให้เกิดและความไม่แน่นอนที่อาจพลิกผันสถานการณ์ได้

1

กระบวนการนี้เน้นการมีส่วนร่วมของผู้มีส่วนได้ส่วนเสียความกล้าที่จะคิดนอกกรอบและความมุ่งมั่นที่จะให้อนาคตที่ดีกว่าแก่คนรุ่นต่อไป

2

7ที่มา: นเรศ ดํารงชัย

การมองอนาคต (Foresight)

เรื่องเล่าเหตุการณ์ที่เปน็ไปได้ในอนาคตทําให้สามารถจินตนาการเปน็ภาพในใจจดจําง่าย

3

ภาพอนาคตคือเรื่องที่เปน็จริงได้ (Plausible) มิใช่ภาพที่น่าจะเปน็ (Expected) หรือที่ควรจะเปน็ (Preferred)

Foresight ไม่ใช่ Vision

4

8

29/10/57

3

ที่มา: นเรศ ดํารงชัย

การมองอนาคต (Foresight)

ภาพอนาคตเปน็การซักซ้อมอนาคตเพื่อเปลี่ยนความไม่แน่นอน (Uncertainties)

จากการคุกคามเปน็ข้อได้เปรียบ

5

ภาพอนาคตสร้างความเข้าใจเกี่ยวกับปฏิสัมพันธ์ของแรงผลักดันต่างๆ ที่นําเราไปสู่อนาคต

6

9

ประเทศไทยวันนี้โชติช่วง แต่ไม่ชัชวาล

10

ความสามารถในการแข่งขนั :ตําแหน่งแหง่ทีข่องไทย

รวม(ผลิตภาพแรงงานโดยรวม)

12(47)

29(56)

23(55)

จีนมาเลเซยี ไทย

20 3128IMD (2014) เปรียบเทียบ 60 ประเทศทั่วโลก

GCI (2014-2015) เปรียบเทียบ 144 ประเทศทั่วโลก

11 12

ติดกับดกัรายไดป้านกลาง

ที่มา: Visualphotos.com

29/10/57

4

ก้าวพ้นกบัดกัรายได้ปานกลาง

เมื่อผลิตภาพแรงงานเพิ่มขึ้นร้อยละ

7เปน็เวลา 15 ปี

ที่มา: TDRI

ต่อปี4-5

เปน็เวลา 21-26 ปีต่อปี

13ที่มา: สถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย (2554)

อัตราเจรญิเติบโตทางเศรษฐกจิเฉลีย่ 11 ปีของไทย

11-years Moving Average GDP Growth

14

กับดักทรัพยากรมนุษย์

สาเหตุของการตดิกบัดกั

1

ทรัพยากรธรรมชาติ

ร่อยหรอลง

2

รายได้ภาษีไม่เพียงพอ

3

เอกชนยังขาดนวัตกรรม

4

ขาดแคลนแรงงานทักษะ

ระบบการศึกษา/การฝึกอบรมต่อเนื่อง

งบ R&D ตํ่ามหาวิทยาลัยไม่วิจัย

15

เกษตรไม่ใช่รายได้หลกั

ครอบครัวแหว่งกลาง

ค่าใช้จ่ายเหล้ายาสูบ/บันเทิง

สูงกว่าการศึกษา

ความยากจนลดลงความเหลื่อมลํ้ามากขึ้น

ชีวิตคนไทย: บริบูรณข์ึ้นแตอ่บอุ่นน้อยลง

16

29/10/57

5

อายุขัยเฉลี่ย74.3 ปี

(ที่ 5 ของอาเซียน)

สุขภาพ: ต้องไปใหถ้ึงสุขภาวะ

1

HIV/AIDS ยังสูงที่สุดในอาเซียน

(5.3 แสนคน 2555)

2

สาเหตุการตายเปลี่ยนจากโรคติดเชื้อ

เปน็อุบัติเหตุพฤติกรรม

และพันธุกรรม

3

สุขภาพทางจิตมีแนวโน้มน่ากังวล

ฆ่าตัวตายสําเร็จลดลง

แต่ความพยายามมากขึ้น

4

17

ชนบทไทย: ชีวิตในทวภิพ

ชนบทเปน็ตลาด

อุปโภคบริโภคใหญ่

1

แรงงานรับเหมา

โดยพ่อค้าเกษตร

3

การถือครองที่ดินโดยคนเมือง/

ต่างชาติ

52 4

การขยายตัวของภาคบริการ

ในชนบท

แรงงานต่างด้าว

แทรกซึมอยู่ทัว่ชนบทไทย

18

เกษตรไทย: โฉมใหม่ นโยบายเกา่

1 2

เกษตรดั้งเดิมทยอยเกษียณไป

เกษตรเชิงพาณิชย์

3

เกษตรทางเลือก

นโยบายทรัพยากรธรรมชาตินโยบายที่ต่างกัน (R&D)

(อ้อย ข้าว มัน VS. ไก่หางดํา)

19

สองขั้วของเกษตรกรรมไทย

20

เกษตรเชิงอนุรักษ์/เกษตรพอเพียงเน้นผลทางสังคม

และนิเวศ(Multifunctional)

เกษตรเชิงพาณิชย์เน้นความสามารถแข่งขันในตลาดโลก

29/10/57

6

ความแตกต่างเป้าหมาย

โอกาสและข้อจํากัดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม

ผลเสียจากการเหมารวมว่าเกษตรกรรมไทยเหมือนๆ กันหมด

ตัวอย่างจากโครงการจํานําข้าว

เกษตรเชิงพาณิชย์เน้นความสามารถแข่งขันในตลาดโลก

เกษตรเชิงอนุรักษ์/เกษตรพอเพียงเน้นผลทางสังคม

และนิเวศ(Multifunctional)

21

สองขั้วของเกษตรกรรมไทยนโยบายประชานยิมไมแ่กป้ญัหาที่เหตุ

“เรามักจะหาทางออกง่ายๆ เข้ามาว่ากันเช่น รู้ว่าชาวนานั้นยากจน เราก็ไม่หาวิธีการแก้ที่รากฐาน

แต่เรามาแก้เชิงระยะสั้นๆ ให้เขาอยู่รอดเช่น ประกันรายได้ จํานําข้าว

........................เหมือนการรดนํ้าที่ใบไม่ได้รดนํ้าที่รากเราขาดความจริงจังที่จะปฏิรูปหรือปฏิวัติขบวนการเหล่านี้”

(สมคิด จาตุศรีพิทักษ์, 2556)

22

อุตสาหกรรมทีใ่ช้แรงงานเข้มข้นProduct upgrading / Service upgrading / Process upgrading

ไม่พอActive VS. Passive

(อาชนันท์ และพิสุทธิ์, 2554)

อุตสาหกรรม: ผ่านมาแลว้กผ็า่นไป?

23

อุตสาหกรรม: ผ่านมาแลว้ก็ผ่านไป?

เชื้อเพลิงในประเทศ

หมดลง

1

แรงงานต่างด้าว

ย้ายกลับ?

3

นโยบายสาธารณะ

52 4

แรงงานแพงกว่า

เพื่อนบ้าน

ขาดเทคโนโลยีของตัวเอง

ภาษีแรงงานต่างด้าว?

R&D

24

29/10/57

7

อุตสาหกรรม: ไม่ตายแตเ่ลีย้งไมโ่ต?

สัดส่วนแรงงานอุตสาหกรรมร้อยละ

14(นอกภาคการเกษตรร้อยละ 59

ของแรงงานทั้งหมด)

สัดส่วนจีดีพีภาคการผลิตร้อยละ

33(นอกภาคการเกษตรร้อยละ 89

ของจีดีพีทั้งหมด)

สูงกว่าเกาหลีใต้

25

กระแสโลกาภิวัฒน์

26

หัวขบวนรถด่วนสายบูรพา

บูรพาภวิตัน์

(เอนก เหล่าธรรมทัศน์, 2554)

วิธีคิดใหม่ ทําเมืองชายแดนให้เปน็ Hub

27

บูรพาภวิตัน์

(เอนก เหล่าธรรมทัศน์, 2554)

มองเพื่อนบ้านในแง่มุมของ

โอกาสและความร่วมมือ

ไม่ใช่คู่แข่ง

ปัญหาเศรษฐกิจไทย

อาจต้องใช้ปัจจัยภูมิเศรษฐศาสตร์

มาแก้ไข

28

29/10/57

8

จีน : อินเดีย แทรกซึมทั้งระดับรากหญ้าเกิดการแลกเปลี่ยนทางวัฒนธรรมขนานใหญ่

บูรพาภวิตัน์

29

AEC กับความสามารถในการแขง่ขัน

ลําดับผลิตภาพแรงงาน(59 ประเทศ ปี 2013)(PPP/แรงงาน/ชั่วโมง)

ที่มา: WCY 2014

สิงคโปร์

18มาเลเซยี

47จีน

56ไทย

57อินโดนเีซยี

58ฟิลิปปนิส์

59

ไทยมีผลิตภาพการผลติโดยรวมตํา่

30

AEC กับการเปิดเสรภีาคบรกิาร

ภาคบริการมีผลิตภาพการผลิตตํ่า

ลําดับผลิตภาพแรงงานภาคบริการ(59 ประเทศ ปี 2013)(PPP/แรงงาน/ชั่วโมง)

ที่มา: WCY 2014

สิงคโปร์

3มาเลเซยี

47จีน

55ไทย

56อินโดนเีซยี

58ฟิลิปปนิส์

59

31

Connectivity

Hub

การเคลื่อนย้ายของแรงงานทักษะสูง

แหล่งพลังงาน

32

Paradigm Shift

AEC

29/10/57

9

เทคโนโลยี: ลิขิตชีวติ

เทคโนโลยีติดตามเป้าหมาย

1

เทคโนโลยีด้านสมองกล

3

เทคโนโลยีเปน็เนื้อเดียวกับมนุษย์มากขึ้น

52 4

Big data การรักษาแบบเฉพาะคน

ตามแผนที่พันธุกรรม

คนเหนือคน Digital Divide33

โลกเฮี้ยว (Climate Change)

ผลกระทบต่อพื้นที่ไม่เท่ากันการกระจายอํานาจสู่ท้องถิ่น / ผลกระทบต่อการผลิตข้าว

34

กระแสไทย

35

การเข้าสู่สงัคมผู้สงูวยัอยา่งสมบรูณ์

Complete Aged Society

ที่มา: ปราโมทย์, 2557 36

29/10/57

10

สึนามิประชากร

ที่มา: ปราโมทย์, 2557 37

ประมาณจาํนวนผู้สงูอายุทีม่ภีาวะทพุพลภาพ

ทุพพลภาพ = ไม่สามารถทํากิจกรรมในชีวิตประจําวันได้ด้วยตนเองได้แก่ กินอาหาร อาบนํ้า แต่งตัว ขับถ่าย และการเคลื่อนที่ภายในบ้าน

180.52553

471.22583

113.82553

268.42583

294.32553

739.62583

38

อาวุโส…โอ.เค.?

39

การเปลีย่นแปลง

ภูมิทัศน์การเมือง

40

29/10/57

11

การเหินของภาคการทอ่งเทีย่ว (จีน)

41ที่มา: ปรับปรุงจาก Untong (2012)

ที่มา: ปรับปรุงจาก Untong (2012)

การเหินของภาคการทอ่งเทีย่ว (รวมทกุชาต)ิ

42

ปัญหาจากการทอ่งเทีย่ว

การเติบโตของการท่องเที่ยวสุขภาพ88,000 ล้านบาท

ในปี 2555

1

การจัดการSupply และการเบียดใช้ทรัพยากร

3

ความเหลื่อมลํ้า

52 4

ปลดล็อคแพทยสภา

การเก็งกําไร/บุกรุกที่ดิน(ของรัฐ)

1.38 แสนล้านบาทในปี 2560

ร้อยละ 9 ของรายรับท่องเที่ยว

43

ความเปน็เมอืง

คนไทยเปน็คนเมือง

ไปแล้ว

เมืองกลืนชนบท

Healthy cities

กรุงเทพฯยังเปน็เอกนคร

Healthy workplace

เปน็เรื่องสําคัญ

44

29/10/57

12

ชีวิต 3 โลก

โลกดิจิทัล

เมืองชนบท

45

อีสานรุ่งโรจน์

การค้าชายแดน

การลงทุน

การท่องเที่ยว

Connectivity Hub

46

ความท้าทาย

47

กลุ่มคนรวยมีรายได้> คนจน 11 เท่า

(ประเทศพัฒนาแล้ว 4.6 เท่า)

กรุงเทพฯมีความเหลื่อมลํ้าสูงสุด

ในประเทศ

คนรวย(10% ของผู้ถือครอง) ครองที่ดิน (60%)

ความเหลือ่มล้าํ

48

29/10/57

13

ค่าสัมประสิทธิ์ความไม่เสมอภาค ผู้ถือหุ้น 10 อันดับแรก ถือครองหุ้น

นโยบายสาธารณะภาษีที่ดิน / ภาษีทรัพย์สิน / ภาษีกําไรหุ้น ฯลฯ

ความเหลือ่มล้าํ

>100,000ล้านบาท

รายได้ (2555)

0.484ทรัพยส์นิ (2552)

0.656

49

พลังงาน: ถึงเวลาตอ้งสรา้งทางเลือก

ประเทศที่พึ่งพา

พลังงานนําเข้า(50%)

1

ภาคเกษตรใช้พลังงาน

มากขึ้น

3

เมืองใช้พลังงาน

มากขึ้น

52 4

สํารองปิโตรเลียม(Proven) หมดลงใน16-18 ปี

ภาคท่องเที่ยวใช้พลังงาน

มากขึ้น

50

พลังงาน: ถึงเวลาตอ้งสรา้งทางเลือก

R&D ตํ่าอาจต้องซื้อเทคโนโลยี

จากจีน

6 7

นโยบายพลังงาน

งดใช้นโยบาย

ประชานิยม

เตรียมภาษีพลังงาน/คาร์บอน

พลังงานหมุนเวียน

51

0

100,000

200,000

300,000

400,000

500,000

600,000

ก.ศึกษาธิการ งบกลาง ก.มหาดไทย ก.กลาโหม ก.คลัง ก.คมนาคม

502,245.5

365,084.0 341,220.3

193,499.8 186,336.5

112,382.2

2557 2558

การศึกษา: งบประมาณไมใ่ช่ปญัหา

หน่วย: ล้านบาท

52

29/10/57

14

ระบบการศึกษา

งบประมาณใช้มากขึ้น

แต่ผลลัพธ์ตํ่าลงความเหลื่อมลํ้าของการเข้าถึง

การอุดหนุนในระดับตํ่าในประถมศึกษา มัธยมศึกษา อุดมศึกษา

ระหว่างการศึกษาในระบบ กับการศึกษาต่อเนื่องระยะยาว

53

รู้ปัญหาทั้งระบบ แต่ก็ยังแก้ไม่ได้“เห็นทีต้องปฏิวัติ!”

54

ก่อให้เกิดความไม่เปน็ธรรม

ระบบราชการ: รวมศูนย์แต่แยกส่วน

ไร้ประสิทธิภาพ คอร์รัปชัน

โครงการของรัฐ กระบวนการนิติบัญญัติ

55

รวมศูนย์

การกระจายอํานาจ: รากฐานประชาธิปไตย

ยกให้แต่ภาระแต่กักงบประมาณไว้

ขาดกฎหมายลูกรองรับ

(ภาษี/เงินได้/สิ่งแวดล้อม)

1 2 3 4

ร่าง พ.ร.บ. การจัดการ

ทรัพยากรธรรมชาติใหม่ๆ ก็ยังเหมือนเดิม

การจัดการอย่างมีส่วนร่วม

56

29/10/57

15

ทรัพยากรธรรมชาต:ิ ยังขาดการบรูณาการ

ที่ดิน ทรัพยากรนํ้า

57

การทํางานร่วมกับมวลชนบูรณาการกับโลจิสติกส์

ทรัพยากรประมง

ทรัพยากรธรรมชาต:ิ ใช้จนสุดสายปา่น

ท่องเที่ยว

อัตราเพิ่มผลิตภาพการผลิตภาคบริการ แรงงาน -0.09% ผลิตภาพการผลิตรวม 3.65%

58

สิ่งแวดล้อม

มีมาตรฐานแต่

ไม่มีการจัดการ

1

ปัญหาสิ่งแวดล้อมข้ามแดน

และหมอกควัน

3

การจัดการอย่างมีส่วนร่วม

52 4

การจัดการเปลี่ยนพฤติกรรม

Polluters

การแก้ไขปัญหา

จากบนลงล่าง

59

คอร์รัปชัน: หยั่งรากลงลกึ?

ประชาชนต้องมีส่วนร่วม

โครงการพัฒนาต้องอยู่ใน

งบประมาณ

60

29/10/57

16

แรงงานขา้มชาติ

การมองแรงงานต่างด้าวอย่างไร้ตัวตน

ไม่มีพันธะทางสังคม ยกปัญหามาให้สังคม

3-5 ล้านคน

61

แรงงานข้ามชาติ รุ่น 2

เปน็พลเมืองทางวัฒนธรรมไม่ใช่พลเมืองตามกฎหมาย

นโยบายสาธารณะ

ต้องมองปัญหา

อย่างรอบด้าน

แรงงานรุ่นสอง = ไทยใหม่? ภาษีแรงงานต่างด้าว?

62

สังคมไทยไร้ดุลยภาพอนาคตชีวิตคนไทย?

63

ฉากทัศน์ชีวิตคนไทยพุทธศักราช 2576

64

29/10/57

17

ซิมโฟนปีีพ่าทย์

เปน็ชีวิตที่อยู่ภายใต้ระบบระเบียบที่ชัดเจนแต่ละคนมีหน้าที่และความเชี่ยวชาญเฉพาะทาง

รู้หน้าที่และบทบาทของตนเองภายในสังคมเปน็ชีวิตที่อยู่ในองค์กรอย่างเปน็ระเบียบ

และเปน็ทางการ

65

ซิมโฟนปีีพ่าทย์

ก้าวพ้นกับดักรายได้ปานกลาง

การกลับมาของรัฐพัฒนา

คนเราเกิดมานิ้วมือยาวไม่เท่ากัน

ชีวิตยืนยาวเท่าที่จ่ายได้

66

ซิมโฟนปีีพ่าทย์

แก่ เดียวดายชายขอบ

สัญชาตินั้นสําคัญไฉน

ชีวิตเมืองภายใต้

ยานยนต์ภิวัตน์

ชีวิตเสมือนกับดักดิจิทัล

67

แจ๊สหมอลาํ

เปน็ชีวิตที่เปน็ไปตามความคิดที่เน้นความเปน็อิสระ และเสรีภาพส่วนบุคคล แม้ว่าสังคมจะมีกฎระเบียบอยู่ก็ตาม แต่ก็สามารถปรับเปลี่ยน

ประยุกต์ใช้ได้ตามสถานการณ์และความเหมาะสม

68

29/10/57

18

แจ๊สหมอลาํ

ก้าวพ้นกับดักทุนนิยม

เทศบาลภิวัตน์ ชีวิตอิสระเสรีเหนืออื่นใด

ท้องถิ่นไหนมือยาว

สาวได้สาวเอา

69

แจ๊สหมอลาํ

คนเมืองทันสมัยในชนบท

ใต้ร่มธงไทยนั้นปวงชนทุกคน

คือไทย

ในนํ้ามีปลาในนาไม่มีคนทํา

ดิจิทัลท้องถิ่น

70

ขอบคุณค่ะ

เอกสารฉบบัเต็ม ตารางสถติ ิ 59 ตาราง สามารถดาวนโ์หลดฟรทีี่WWW.TUHPP.NET

71