บทเรยนท 20

เรอง แผนท - เขมทศ เวลา 150 นาท

ขอบขายวชา1. การวางแผนทใหถกทศโดยพจารณาประกอบกบภมประเทศ2. การวางแผนทใหถกทศโดยใชเขมขด3. การเลงสกดกลบเพอหาตำาบลทอยของผใชแผนท4. การวดมมและระยะทางบนแผนท5. การใชแผนทประกอบเขมทศในการเดนทาง6. การทำาแผนทสงเขป

จดหมาย ใชแผนทและเขมทศไดถกตอง

วตถประสงคเมอจบบทเรยนนแลว ผเขารบการฝกอบรมควรจะสามารถ

1. จดวางแผนทไดถกทศ 2.กำาหนดจดทอยของตวผใชแผนท ลงในแผนทไดอยางถกตอง 3.วดมมและระยะทางจากแผนทได 4.เดนทางโดยใชแผนทประกอบกบเขมทศได 5. ทำาแผนทสงเขปเปน 6.หาทศโดยไมใชเขมทศได

วธการสอน / กจกรรม 1. บรรยาย 90 นาท 2. เดนทางโดยใชแผนทประกอบกบเขมทศ หรอทำาแผนทสงเขป

60 นาท

247

สอการสอน1. แผนท2. เขมทศ

การประเมนผล1. สงเกต2. ซกถาม

เนอหาวชาบรรยายทานไดศกษาวชาแผนทและเขมทศในชนความรเบองตนมาแลว และ

ในระดบนเปนการนำาเอาไปใชใหไดผลด โดยเฉพาะในการเดนทางไกลของลกเสอ เปนตน แตการใชแผนทไมวาจะใชเพอวตถประสงคอยางไร สงทตองปฏบตพนฐานกคอ

1. การจดแผนทใหถกทศ 2. การกำาหนดจดทอยของตวใชแผนทลงในแผนท

1. การจดแผนทใหถกทศ 11. การจดแผนทใหถกทศทางโดยพจารณาประกอบกบ

ภมประเทศผใชแผนทตองพยายามจดวางแผนท โดยจดรายละเอยดของ

ภมประเทศ ทมในแผนทตรงกบทเปนอยจรงๆ รายละเอยดทจะใชไดดตามวธน ไดแก แนวถนน ทางรถไฟ แนวรว เปนตน แตตองมการตรวจสอบเพอปองการกลบทศเหนอเปนทศใต หรอทศใตเปนทศเหนอ ทางทดควรใชแนวตง 2 แนวขนไป (ดงรป 1)

248

1.2 การจดแผนทใหถกทศโดยใชเขมทศกอนอนควรจดลกษณะเขมทศใหอยในลกษณะดงนคอ ก. หมดอกษร N บนกรอบหนาปดเขมทศอยตรงกบปลายลกศรชทศทาง (direction of travel) ดงรป 2

ข . ตอไปหมนเขมทศทงฐานจนกวาปลายเขมแมเหลกแดงชไปทอกษร N ดงรปท 3

อนดบตอไปวางแผนทลงบนพนราบ และนำาเขมทศวางบนแผนทตรงแผนภาพมมเยองแลวคอย ๆ หมนแผนท โดยอยาใหเขมทศเคลอนจากท จนกระทงแนวเขมแมเหลกแดงทบกบแนวทศเหนอแมเหลกบนแผนภาพหมนเยองแผนทนนกจะอยในลกษณะถกทศ ดงรปท 4

249

2. การกำาหนดจดทอยของตวผใชแผนทลงในแผนท

การใชแผนทอยในภมประเทศนน ผยอมตองทราบกอนวาตรงทตนยนอยนนเปนจดใดในแผนท วธหาจดทอยของตนในแผนททงายทสด คอตรวจสอบดวาตรงททตนยนอยนนมอะไรในภมประเทศ เปนทสงเกตบาง เชนทางแยก ชายปา ภเขา ถนน ฯลฯ แลวหมายจดลงใหใกลเคยงกบทสงเกตเหนใหมากทสดเทาทจะมากได แตในบางโอกาสกไมอาจกระทำาดวยวธงาย ๆ ดงกลาวมาแลวได กอาจอาศยวธดงตอไปน คอ การเลงสกดกลบ

การเลงสลดกลบ (Resection) เปนวธหาจดทอยของตวผใชแผนท โดยการเลงแนวจากจดทกำาหนด

ไดแนนอนในภมประเทศและในแผนท 2 จด ยอนหลบมาหาผปฏบต ดงรปท 5 สมมตวา A กบ B และ a กบ b เปนจด 2 จด ทกำาหนดไดแนนอนทงในภมประเทศจรงและในแผนท

250

วธทำา 1. จดวางแผนทใหถกทศ

2. วางบรรทดลงบนแผนท โดยใหขอบบรรทดผานจด a ในแผนท แลงเลงแนวขอบบรรทดใหตรงไปยงจด A ในภมประเทศ

3. ขดเสนตรงตามแนวบรรทด คอ แนว a - A ลงบนแผนทและลากตอลงมาในทศทางทผปฏบตอย

4. ตอไปวางขอบบรรทด ผานจด b ในแผนทลงในแผนท แลวเลงแนวขอบบรรทดใหตรงไปยงจด B ในภมประเทศ

5. ขดเสนตรงตามแนวขอบบรรทด คอ b - B ลงบนแผนทและลากตอมาในทศทางทผปฏบตอยจะตดกบเสนตรงแนว a - A ทลากลงมาไว

6. จดตดของเสนตรง 2 แนวทลากลงมาตดกนตามขอ 3 และขอ 5 คอ จดทอยของผปฏบตใน แผนท (คอจด C ในรปท 5 )

การวดมมและระยะทางในแผนทการวดมมแผนท

1. จดวางแผนทใหถกทศ

251

2. กำาหนดจดเรมตน ลงบนแผนทใหตรงกบจดทผใชแผนทในภมประเทศจรง

3. ลากเสนตรงระหวางจดเรมตนไปยงจดทจะเดนทางตอไป (สมมตจดเรมจาก A ไป B ดงรปท 6)

4. วางเขมทศทาบเสนตรงทลากระหวาง A และ B5. หมนเฉพาะตวเรอนเขมทศจนกระทงอกษร N บนกรอบหนาปด

เขมทศอยตรงกบปลายเขม แมเหลกแดงในตวเรอนเขมทศ

6. ตวเลขทปรากฏอยตรงปลายทางปลายหางลกศรชทศทาง (Direction of travel) คอ คาของมม

ทจะตองเดนทางไป (จากรปท 6 วดมมอะซมธจาก A ไป B ไดเทากบ 60 องศา)

การวดระยะในแผนทจากรปท 7 สมมตตองการวดระยะทางในแผนท จากจด A ไปยง

จด B เรากหากระดาษทมขอบเปนเสนตรง ทาบใหตรงจดทง 2 นน แลวใหทำาเครองหมายขดเลก ๆ ไวบนขอบกระดาษใหตรงกบจด A และ B

252

ดงรปท 7 เสรจแลวนำาไปทาบวดกบมาตราสวนเสนบรรทด ซงพมพไวทางตอนลางของแผนทจะทราบระยะไดทนท ดงรปท 8

การเดนทาง โดยใชแผนทประกอบเขมทศ

เวลากลางวนในแผนท

- วางแผนทใหถกทศ- หมายจดเรมตนลงบนแผนท- ลากเสนตรงจากจดเรมตนไปยงจดทจะเดนทางไป- วดมมจากจดเรมตนไปยงจดทจะเดนทางไป- วดระยะทางจดเรมตนไปยงจดทจะเดนทางไป

ในภมประเทศจรง- ยกเขมทศใหไดระดบ- ตงมมอะซมธเทากบมมทวดไดในแผนทแลวเลงไปทหมายทเดนชดในแนวทเราจะเดนทางไป- เดนทางไปยงทหมายตามระยะทางทวดไดในแผนท

เวลากลางคน

253

1,

ในแผนท ปฏบตเชนเดยวกนในภมประเทศจรง

ปฏบตเชนเดยวกน แตถาไมสามารถมองเหนภมประเทศหรอทหมายทเดนชดได กจดคนเดนลวงหนาไปในแนวเลง 1 คน ระยะหางเทาทระยะสายตาจะสามารถมองเหนได และกระทำาเชนนเปนชวง ๆ ไปกจะสามารถเดนทางไปไดถกตองหมายเหต เมอบรรยายและสาธตการใชแผนทประกอบเขมทศเสรจสนแลว ควรใหผเขารบการฝกอบรม

ฝกปฏบตการเดนทางโดยใชแผนทประกอบเขมทศจรง ๆ โดยใชระยะทางประมาณ

2 - 4 กโลเมตร ภายในเวลา 1 ชวโมง

แผนท - เขมทศ เอกสารประกอบ

แผนทสงเขป

แผนทสงเขป คอแผนทหรอรปภาพทหรอเสนทางในการเดนทวาดขนซงแสดงรายละเอยดตาง ๆ ตามความตองการ แผนทสงเขปนจะใหความละเอยดถกตองพอประมาณเทานน

254

ในทางการลกเสอนยมทำาแผนทสงเขปเสนทางเดน แผนทสงเขปของลกเสอ จะแสดงลกษณะ ภมประเทศทเดนชดทอยบรเวณใกลเคยงกบเสนทางเดนออกไปทงสองขาง สงจำาเปนในการทำาแผนทสงเขปคอ ตองใชเขมทศเปนทเดนชดทอยบรเวณใกลเคยงกบเสนทางเดนออกไปทงสองขาง สงจำาเปนในการทำาแผนทสงเขป คอ ตองใชเขมทศเปนและรระยะกาวของตน เชน รวาระยะ 1 กาวของตนเทากบเทาไร และในระยะทาง 100 เมตร ตนเองจะเดนไดกกาว เปนตน โดยทวไปคนปกตจะมความยาวของกาว เทากบ 75 ซ.ม. หรอนาทละ 116 กาว หรอเดน 4 ก.ม. ตอ 1 ช.ม. เราอาจคำานวณหาความยาวของกาวของเราไดดงตวอยางตอไปน

ระยะทาง 100 เมตรเดนได 133 กาว

ฉะนน 1 กาวจะเทากบ เมตร

ไดประมาณ .75 ม. หรอประมาณ 75 ซ.ม.

การทำาแผนทสงเขป 1. เขยนลกศรเหนอทศแมเหลก ลงบนหวกระดาษดานบน

2. จดวางแผนกระดาษ วางใหถกทศโดยใชเขมทศ

255

N

3. กำาหนดจดเรมตนลงบนกระดาษลงบนแผนกระดาษ (สมมตคอจดท 1)

4. ลากเสนตรงเบา ๆ จากจดเรมตนไปตามแนวทศทางทจะเดนทางไปยงจดท 2

2

5. ใชเขมทศเลงไปตามทศทางนน โดยเลงไปยงทหมายทเดนชด6. อานคามมอะซมธแมเหลกทวดไดและจดลงไวในสมดทำาแผนท7. ผทำาออกเดนทางจากจดเรมตน (จดท 1 ) ไปตามทศทางนนจนถงจดท 2 และวดระยะทางโดยการ นบกาว พรอมทงเกบรายละเอยดลกษณะภมประเทศระหวางสองขางทางดวย

256

N

1

1

N

8. เมอเดนไปถงจดท 2 แลว กหมายจดนนลงบนเสนตรงทลากเบา ๆ บนกระดาษโดยการใชมาตราสวน ทกำาหนดขนใหพอเหมาะ9. จากจดท 2 เรากจดวางแผนกระดาษใหถกทศเสยกอน แลวลากเสนตรงเบา ๆ จากจดท 2 ไปตาม แนวทศทางทจะเดนทางตอไป การปฏบตกเชนเดยวกบทกลาวมาแลวขางตน

สมดทำาแผนทโดยสงเขปในสมดทำาแผนทสงเขปจะมตารางแสดงรายละเอยดตางๆ ดงน

257

สงทตองแสดงไวในแผนทสงเขป 1. เครองหมายทศเหนอแมเหลก 2. ชอผทำา 3. วน เดอน ป ท ทำา 4. มม และระยะทาง 5. สถานทสำาคญทเดนชด

ตวอยางทำาแผนทสงเขปคายพกแรม

258

สญลกษณ มาตราสวน

เตนท มลลเมตร 50 มม. = 50 กาว

ตนไมใหญ

เสาธงคาย

บอนำาอปกรณทำาแผนทสงเขป

1. กระดาษวาดเขยน 2. ดนสอดำาทไมออนไมแขงจนเกนไป (ถาใชดนสอสนำาเงน-

แดง กจะทำาใหแผนทสงเขปชดเจนดงาย) 3. ไมบรรทด ไมโปรแทรกเตอร ยางลบ 4. เขมทศซลวา

ฯลฯ

การหาทศโดยไมใชเขมทศ 1. การหาทศโดยอาศยดวงอาทตย

เราทราบแลววาดวงอาทตยขนทางทศตะวนออก และตกทางทศตะวนออก และตกทางทศตะวนตก ในตอนเชาเมอดวงอาทตยขนถาเราหนหนาไปทางดวงอาทตย ดานหลงเราจะเปนทางทศตะวนตก ดานซายมอเราจะเปนทศเหนอ และดานขวามอเราจะเปนทศใต แตการโคจรของดวงอาทตยโดยธรรมชาตนนไมคงท คอจะโคจรไปในขอบฟาดานเหนอ (ตะวนออมเหนอ)และโคจรไปในขอบฟาดานใต (ตะวนออมใต) สวนวถโคจรทดวงอาทตยจะโคจรผานตรงศรษะเราพอดนนในปหนง ๆ จะมเพยงวนเดยวเทานนเปนเปนอยางมาก

259

ผทำา วาท ร.ต.สนต ยวยทธ15. ต.ค. 2524

จากวถโคจรของดวงอาทตยในวนหนง ๆ ของแตละฤดกาล ยอมทำาใหวตถทอยกลางแจงมเงาทอดไปในทศทางตาง ๆ โดยประมาณดงนฤดตะวนออมเหนอ (ประมาณเดอนเดอน เมษายน ถงสงหาคม)

เชา เงาจะทอดไปทางทศตะวนตกเฉยงใตเทยง เงาจะทอดไปทางทศใตบาย เงาจะทอดไปทางทศตะวนออกเฉยงใต

ฤดตะวนออมใต (ประมาณเดอนสงหาคม ถงเดอนเมษายน)เชา เงาจะทอดไปทางทศตะวนตกเฉยงเหนอเทยง เงาจะทอดไปทางทศเหนอบาย เงาจะทอดไปทางทศตะวนออกเฉยงเหนอ

2.การหาทศโดยอาศยดวงจนทรดวงจนทรขนทางทศตะวนออกและตกทางทศตะวนตก เชน เดยวกบ

ดวงอาทตยแตดวงจนทรสามารถบอกขางขนขางแรมได คอ เวลาขางขนดวงจนทรจะหนดานเวาแหวงไปทางทศตะวนออก เวลาขางแรมดวงจนทรจะหนดานเวาแหวงไปทางทศตะวนตก

3.การหาทศโดยอาศยดวงดาวโดยดจากดาวเหนอ เพราะดาวเหนอจะอยตรงบรเวณขวโลกเหนอ

ตลอดเวลา การหาดาวเหนอ (Polaris) มวธหาโดยดจาก ก . กลมดาวหมใหญ หรอไทยเราเรยกวา กลมดาวจรเข จะมอย 7

ดวง ดาวคหนาสด(ดวงท 1 และ 2 ) จะทำาหนาทชไปทดาวเหนอ

260

ข. กลมดาวคางคาว จะมอย 5 ดวง เปนรป W ควำา ถาเราลากเลนสมมตจากดวงท 2 ลงมายงดวงทอยใตกลมคางคาว กจะชตรงไปทดาวเหนอ

261