สงวนลขสทธ

สำ�นกพมพ บรษทพฒน�คณภ�พ

วช�ก�ร (พว.) จำ�กด

พ.ศ. ๒๕๕๘

สถาบนพฒนาคณภาพวชาการ (พว.)

๗๐๑ ถนนนครไชยศร แขวงถนน

นครไชยศร เขตดสต กรงเทพฯ

๑๐๓๐๐ โทร. ๐-๒๒๔๓-๘๐๐๐

(อตโนมต ๑๕ ส�ย),

๐-๒๒๔๓-๑๘๐๕

แฟกซ : ทกหม�ยเลข,

แฟกซอตโนมต :

๐-๒๒๔๑-๔๑๓๑,

๐-๒๒๔๓-๗๖๖๖ ชนประถมศกษ�ปท ๒

กลมส�ระก�รเรยนรสขศกษ�และพลศกษ�

ต�มหลกสตรแกนกล�งก�รศกษ�ขนพนฐ�น พทธศกร�ช ๒๕๕๑

หนงสอเรยน รายวชาพนฐาน

website : www.iadth.com

รองศ�สตร�จ�รย ดร.เรณม�ศ ม�อน

แพทยหญงเขมฤทย วรรณรสพ�กย

ผเรยบเรยง

ผตรวจ

บรรณาธการ

ดร.จฑ�ม�ศ บตรเจรญ

ดร.ปร�ณ เสนย

อ�จ�รยจรย เล�หพงษ

อ�จ�รยนฤมล วจตรรตนะ

สขศกษาและพลศกษา

ค�ำน�ำ สำรบญ

หนงสอเรยน รายวชาพนฐาน สขศกษาและพลศกษา กลมสาระการเรยนรสขศกษา

และพลศกษา ชนประถมศกษาปท ๒ ไดจดทำาขนตามมาตรฐานการเรยนร ตวชวดและ

สาระการเรยนรของหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐานพทธศกราช๒๕๕๑โดยมเนอหา

สาระครอบคลมสาระท ๑ การเจรญเตบโตและพฒนาการของมนษย สาระท ๒

ชวตและครอบครว สาระท ๓การเคลอนไหวการออกกำาลงกายการเลนเกมกฬาไทยและ

กฬาสากลสาระท ๔การสรางเสรมสขภาพสมรรถภาพและการปองกนโรคและสาระท ๕

ความปลอดภยในชวตโดยมงเนนการสรางและพฒนาพฤตกรรมสขภาพทงดานความรเจตคต

คณธรรมคานยม และการปฏบตเกยวกบสขภาพควบคไปดวยกน รวมทงการใชกจกรรม

การเคลอนไหว การออกกำาลงกาย การเลนเกมและกฬา ในการพฒนาสขภาพทงทางกาย

จตสงคมและปญญาใหเหมาะสมกบวยของผเรยน

เพอใหเกดประโยชนสงสดแกผสอนและผเรยน หนงสอเรยนเลมนจงไดนำาเสนอ

เนอหาททนสมย มกจกรรมการเรยนรทนำาไปสการประเมนผลตรงตามตวชวด มคำาถาม

พฒนากระบวนการคดและสอดแทรกขอมลเกยวกบอาชพนาร อนรกษสงแวดลอม

ปลอดภยไวกอน เวบไซตแนะนำา สนกกบคำาศพท ความรเพมเตม กจกรรมพฒนาการอาน

และจดประกายโครงงานเพอใหผเรยนมความรมากขน

รองศาสตราจารยดร.เรณมาศมาอน

พญ.เขมฤทยวรรณรสพากย

สาระท ๑ : การเจรญเตบโตและพฒนาการของมนษย

หนวยการเรยนรท ๑ อวยวะภายในรางกายทสำาคญ ๕

หนวยการเรยนรท ๒ ธรรมชาตของชวตมนษย ๑๙

สาระท ๓ : การเคลอนไหว การออกกำาลงกาย การเลนเกม

กฬาไทย และกฬาสากล

หนวยการเรยนรท ๕ การเคลอนไหวรางกายเบองตน ๕๐

หนวยการเรยนรท ๖ การออกกำาลงกายและกจกรรม

ทางกาย ๖๗

หนวยการเรยนรท ๗ สนกกบการเลนเกมเบดเตลด ๘๑

หนา

สาระท ๒ : ชวตและครอบครว

หนวยการเรยนรท ๓ บทบาทหนาทของสมาชกในครอบครว ๒๙

หนวยการเรยนรท ๔ พฤตกรรมทางเพศ ๓๗

จดประกายโครงงาน ๑๖๗

สาระท๔: การสรางเสรมสขภาพสมรรถภาพและการปองกนโรค

หนวยการเรยนรท ๘ การสรางเสรมสขภาพทด ๙๔

หนวยการเรยนรท ๙ การดแลตนเองเมอเจบปวยและบาดเจบ ๑๑๑

สาระท ๕ : ความปลอดภยในชวต

หนวยการเรยนรท ๑๐ ยาสามญประจำาบาน ๑๒๒

หนวยการเรยนรท ๑๑ สารเสพตดและสารอนตรายใกลตว ๑๓๒

หนวยการเรยนรท ๑๒ การปองกนอบตเหตและอคคภย ๑๔๗

บรรณานกรม ๑๖๘

หนวยการเรยนรท อวยวะภายในรางกายทสำาคญ

๑.อธบายลกษณะและหนาทของอวยวะภายใน(พ๑.๑ป.๒/๑)

๒.อธบายวธดแลรกษาอวยวะภายใน(พ๑.๑ป.๒/๒)

อวยวะภายในรางกายมลกษณะและหนาทแตกตางกน เพอใหสามารถดำารงชวต

และเจรญเตบโตตามปกตเราจงตองดแลรกษาอวยวะภายในอยางถกตอง

ตวชวด

ผงสาระการเรยนร

สาระสำาคญ

อวยวะภายในรางกาย

อวยวะภายในรางกายทสำาคญ

ตบ

ไต

กระเพาะอาหาร

ลำาไส

ปอด

สมอง

หวใจ

การดแลรกษาสมองทำาไดดงน

สขศกษาและพลศกษา ป.๒6 อวยวะภายในรางกายทสำาคญ 7

อวยวะภายในรางกาย เปนอวยวะทมองไม เหน

และไมสามารถจบตองได เชน หวใจ ปอด ตบ ไต

กระเพาะอาหาร

ลำ�ไสเลก

ตบ

ไต

ปอด

สมอง

หวใจ

กระเพ�ะอ�ห�ร

ลำ�ไสใหญ

เพอน ๆ คดวาอวยวะใดสำาคญทสด เพราะอะไร

สมอง (อานวา สะ-หมอง) เปนอวยวะทถก ๑.สมอง

๓. อานหนงสอ เลนเกมทฝกความคด ฝกคดเลขเรว เพอเปนการฝกการคด และความจำาอยเสมอ ซงจะทำาใหสมองไมฝอ

๒. สวมหมวกนรภยในขณะถบรถจกรยาน หรอขบขซอนทายรถจกรยานยนต และคาดเขมขดนรภยเมอโดยสารบนรถยนต เพอปองกนอบตเหตทอาจทำาใหสมองไดรบอนตราย

๔. รบประทานอาหารใหตรงเวลาและไมรบประทานมากเกนไป เพอใหมสารอาหารไปเลยงสมองไดอยางเพยงพอ

๕. ไมรบประทานอาหารทมรสหวานมากเกนไป เพราะอาหารรสหวานเปนสาเหตของการขาดสารอาหารและขดขวางการพฒนาการของสมอง

๖. ไมสบบหร เพราะจะทำาใหเปนโรคสมองฝอ

๑. ทำากจกรรมตาง ๆ ดวยความระมดระวง ไมประมาท ไมเลนกนดวยความรนแรง เพอปองกนอนตรายททำาใหสมองไดรบการกระทบกระเทอน เชน การลมศรษะฟาดพน

ลกษณะของสมอง

จดประกายความคด หอหมอยภายในกะโหลกศรษะ มลกษณะเปนกอน

และมรอยหยก ลกษณะดงภาพ

สมอง มหนาทควบคมการทำางานของรางกาย เชน

การเคลอนไหว การมองเหน การไดกลน นอกจากน

สมองยงทำาหนาทคด จำา รบรความรสก อารมณ

และการเรยนรตาง ๆ

อวยวะภายในรางกาย

หวใจหอง

บนซายหวใจ

หองบนขวา

หวใจหอง

ลางขวา

หวใจหอง

ลางซาย

สขศกษาและพลศกษา ป.๒8 อวยวะภายในรางกายทสำาคญ 9

หวใจ เปนอวยวะทตงอยภายใน

ทรวงอกดานซ าย มลกษณะดงภาพ

ม ขนาดประมาณกำ าป นของ เจ าของ

แบงออกเปน ๔ หอง คอ หองบน ๒ หอง

ซายและขวา หองลาง ๒ หอง ซายและขวา

ห ว ใ จ ม ห น า ท ส บ ฉ ด เ ล อ ด ไ ป

เลยงสวนตาง ๆ ของรางกาย

เพอน ๆ ทราบหรอไมวาหวใจของเดกหญงและเดกชายเตนกครงตอนาทและแตกตางกนหรอไมคำาตอบ : ลองจบชพจรของตนเอง และเปรยบเทยบกบเพอน

ลกษณะภายในของหวใจ

การออกกำาลงกาย

ชวยใหหวใจแขงแรง

การดแลรกษาหวใจทำาไดดงน

๑. รบประทานผกและผลไมทชวยบำารงหวใจ

ปองกนไขมนเกาะหลอดเลอดหวใจ

๒. ออกกำาลงกายอยางสมำาเสมอ เพอใหหวใจแขงแรง สบฉดเลอดไดด

๓. ไมรบประทานอาหารทมรสหวานและไขมนมากเกนไป เพราะจะทำาใหอวน ซงหวใจ ตองทำางานหนก

๔. ถารสกเหนอยงาย หวใจทำางานผดปกต ใหรบไปพบแพทย

๒.หวใจ

จดประกายความร

อาหารทชวยบำารงสมอง

จากภาพนมรปสามเหลยมทงหมดกรป และปรบมอใหเพอนคนเกง

ทตอบถกดวยคะ

๙. ไมใชงานสมองหนกเมอรางกายออนแอ หรอกำาลงปวย เพราะจะทำาให ประสทธภาพการทำางานของสมองลดลง

๘. นอนหลบพกผอนใหเพยงพอ เพราะการอดนอนจะทำาใหเซลลสมองตายได

๑๐. รบประทานอาหารทมวตามน บ ๑ บ ๖ และบ ๑๒ เชน ผก ผลไม ถว งา นม เนอสตว ไข ขาวกลอง เพอใหสมองมพฒนาการทดขน

๑๑. ฝกทกษะการพดคยกบผอนเปนประจำา เพราะทกษะการพดเปนตวแสดงถง ประสทธภาพของสมองทมพฒนาการทด

๗. อยในพนททมอากาศถายเทสะดวก ไมนอนคลมโปง เพราะสมองตองการ ออกซเจนไปหลอเลยงเพอใหสมองทำางานไดอยางมประสทธภาพ

ภายนอก ภายใน

ภายนอก

ภายใน

สขศกษาและพลศกษา ป.๒10 อวยวะภายในรางกายทสำาคญ 11

ปอด เปนอวยวะทต งอยภายใน

ทรวงอกทง ๒ ขาง มลกษณะดงภาพ

มหนาทฟอกเลอดเสยใหเปนเลอดด เพอ

ใหหวใจใชสบฉดไปเลยงอวยวะตาง ๆ

ทวรางกาย

การดแลรกษาปอดทำาไดดงนลกษณะภายนอกและภายใน

ของปอด

ใชหนากากอนามยปดจมก เมอไอ จาม หรออยในบรเวณ

ทมควนพษหรอฝนละอองหรอเพอปองกน

โรคทางเดนหายใจ

การปลกตนไม ทำาใหรมรน มอากาศทบรสทธ (อานวา บอ-ร-สด) ชวยใหหวใจ และปอดทำางานไดด

๑. สดอากาศบรสทธ อยในบรเวณทมอากาศ ปลอดโปรง ถายเทไดสะดวก จะชวยใหปอด

ทำางานเปนปกต

๒. ไมอยในททมฝนละอองหรอควนพษจากการจราจร หรอโรงงานอตสาหกรรม เพราะจะเปนอนตรายตอปอด

๓. ออกกำาลงกายอยางสมำาเสมอจะชวยใหปอด แขงแรง

๔. ไมสดดมสารเสพตดหรอสารอนตราย เชน กาว (glue) แลกเกอร (lacquer) ควนบหร

๕. ใช ผ าป ดปากและจมก เม อ ไอหร อจาม เพอปองกนการแพรกระจายของเชอโรคสผอน

อนรกษสงแวดลอม

๓.ปอด

ลกษณะภายนอกและภายในของตบ

การรบประทานอาหารทไมมสารเคมเจอปน จะทำาใหตบแขงแรง

ตบ เปนอวยวะภายในทใหญทสด

อยภายในชองทองคอนไปทางดานขวา ม

ลกษณะดงภาพ มหนาทสรางนำาด ซงม

ความสำาคญสำาหรบใชในกระบวนการยอย

อาหาร ตบยงชวยขบหรอกำาจดส�รพษ

(อานวา สาน-พด) เมอสะสมในรางกาย

มากจนเกนไป และเปนแหลงสะสมแรธาต

วตามนตาง ๆ

การดแลรกษาตบทำาไดดงน

๓. นอนหลบพกผอนอยางเพยงพอ

๔. ดมนำาสะอาด ไมดมนำาอดลมหรอเครองดมชกำาลง เพราะจะทำาใหตบทำางานหนกในการกำาจดสารพษ

๕. ไมซอยารบประทานเอง เพราะสารเคมในยาจะไปสะสมในตบ

๑. รบประทานอาหารทมประโยชน

สะอาด และไมมสารเคมเจอปน

๒. ออกกำาลงกายอยางสมำาเสมอ

๔.ตบ

เพราะเปนการทำาลายปอด และเปนอนตรายตอสขภาพ

นำาเปลา

อยาดมฉนนะ!!ฉนเปนอนตรายตอรางกายเธอ

ดมฉนสจะทำาใหเธอมสขภาพดนำาอดลม

ภายใน ภายนอก

สขศกษาและพลศกษา ป.๒12 อวยวะภายในรางกายทสำาคญ 13

อวยวะใดทำาหนาทเหมอนเครองกรองนำา

ไต เปนอวยวะทมลกษณะคลายเมลดถว

อยภายในชองทองดานหลง โดยตงอยดานซาย

และดานขวาของกระดกสนหลง ฝงละ ๑ ขาง

ไต มหนาทกรองของเสยออกจากเลอด

และขบออกมากบนำาในรปของปสสาวะ

การดมนำา

ชวยใหไตทำางานไดด

การดแลรกษาไตทำาไดดงนลกษณะภายนอก

และภายในของไต

๑. ดมนำาสะอาดวนละประมาณ ๖-๘ แกว

จะชวยใหไตทำางานไดด

๔. ออกกำาลงกายสมำาเสมอและพกผอนอยางเพยงพอจะทำาใหไตทำางานไดอยางปกต

๒. ไมรบประทานอาหารรสจดเกนไป เพราะจะทำาใหไตทำางานหนก และอาจเกดภาวะไตวายได

๓. ไมกลนปสสาวะเปนเวลานาน ๆ เพราะจะทำาใหเกดภาวะกรวยไตอกเสบเฉยบพลน และโรคอน ๆ ตามมาได

คำาถามทาทาย

๕.ไต

การรบประทานอาหารตรงเวลาทำาใหกระเพาะอาหารทำางานไดด

ลกษณะของกระเพาะอาหาร

กระเพ�ะอ�ห�ร เปนอวยวะ

ทอยภายในชองทอง มลกษณะเปน

ถงกลามเนอ มความเหนยวและ

ยดหดตวได มหนาทบรรจและยอย

อาหารใหเลกลง

การดแลรกษากระเพาะอาหารทำาไดดงน

๑. เคยวอาหารใหละเอยดกอนกลน เพอชวย ลดภาระการทำางานของกระเพาะอาหาร

๓. ไมรบประทานอาหารรสจด เพราะอาหาร รสจดจะทำาใหกระเพาะอาหารเกดอาการ ระคายเคองหรออกเสบได

๒. รบประทานอาหารใหตรงเวลา เพอปองกนการเกดโรคกระเพาะ

๖.กระเพาะอาหาร

๔. รบประทานอาหารใหพอด ไมรบประทานจนอมเกนไป เพราะ กระเพาะอาหารอาจทำางานหนกจนเกนไป

๕. นอนหลบพกผอนอยางเพยงพอจะทำาใหกระเพาะอาหารทำางานไดอยาง มประสทธภาพ

๖. ออกกำาลงกายอยางสมำาเสมอจะชวยใหกระเพาะอาหารแขงแรง และไม ออกกำาลงกายหลงรบประทานอาหารทนท

ผงสรปสาระสำาคญ

อวยวะภายในรางกาย คอ อวยวะทไมสามารถมองเหนไดอยภายในรางกาย มหนาทการทำางานแตกตางกน

อวยวะภายในรางกายทสำาคญ

สมอง : อยภายในกะโหลกศรษะ คอยควบคมการทำางานของรางกาย รบความรสก

คด จำา การเรยนร ฉะนนจงควรฝกการดแลสมองใหทำางานไดดอยตลอดเวลา

หวใจ : อยในทรวงอก มหนาทสำาคญคอสบฉดเลอดไปเลยงสวนตาง ๆ ของรางกาย

จงควรออกกำาลงกายและรบประทานอาหารทมประโยชน เพอใหหวใจทำางานไดด

ปอด : อยในทรวงอก มหนาทฟอกเลอดเสยเปนเลอดด สงใหหวใจสบฉดไปเลยง

รางกาย การออกกำาลงกายและหลกเลยงจากฝนละออง ควนพษจะทำาใหปอดแขงแรง

ตบ : อยในชองทองดานบน คอยกำาจดสารพษ และสะสมวตามน การรบประทาน-

อาหารทไมมสารพษเจอปน ทำาใหตบทำางานไดด

ไต : ม ๒ ขาง คลายเมดถว อยในชองทองดานหลง คอยกรองของเสยออกจาก

เลอด การดมนำาใหเพยงพอ ไมกลนปสสาวะนาน ๆ ไมรบประทานอาหารรสเคมจด

จะทำาใหไตทำางานไดด

กระเพ�ะอ�ห�ร : อยในชองทอง มหนาทยอยอาหาร การเคยวอาหารใหละเอยด

รบประทานอาหารใหตรงเวลาจะทำาใหกระเพาะอาหารทำางานไดด

ลำ�ไส :

ลำาไสเลก : อยในชองทอง คอยยอยและดดซมสารอาหาร

ลำาไสใหญ : อยตอจากลำาไสเลก คอยดดซมนำาและธาต

อาหาร

การขบถายเปนเวลา

รบประทานอาหารมเสนใย

ลำาไสจะทำางานไดด

สขศกษาและพลศกษา ป.๒14 อวยวะภายในรางกายทสำาคญ 15

ลำ�ไส มลกษณะเปนทอยาวกลวง ขดไปมาอยในชองทอง ม ๒ ประเภท คอ ๑. ลำ�ไสเลก มหนาทยอยอาหารและดดซมสารอาหารใหรางกาย ๒. ลำ�ไสใหญ มหนาทดดซมนำาและสารอาหารจากเสนใยอาหารทมาจากลำาไสเลก และขบถาย ลกษณะของลำาไสเลก

และลำาไสใหญ

การรบประทานอาหารทมเสนใยอาหารเปนประจำา

ทำาใหลำาไสทำางานไดด

อวยวะภายในรางกายมลกษณะและหนาทการทำางานแตกตางกน แตมความสมพนธกน เราจงตองดแลรกษาใหถกวธ เพอใหอวยวะทกสวนทำางานไดตามปกต

การดแลรกษาลำาไสทำาไดดงน

๒. รบประทานอาหารทมเสนใย เชน ผก ผลไม เพราะมเสนใยอาหารมาก ชวย ในการขบสารพษ

๓. เคยวอาหารใหละเอยดกอนกลน เพอให ลำาไสยอยและดดซมสารอาหารไดสะดวก

๕. ดมนำาสะอาดวนละประมาณ ๖-๘ แกว จะทำาใหการลำาเลยงอาหาร ภายในลำาไสเปนไปอยางสะดวก ทำาใหไมเกดอาการทองผก

๔. ขบถายอจจาระใหเปนเวลา เพอใหลำาไสทำางานไดอยางมประสทธภาพ และไมทำาใหกากอาหารตกคางหรออดตนในลำาไส จนเกดอาการทองผก

๖. ออกกำาลงกายอยางสมำาเสมอเพอใหลำาไสเคลอนไหวและทำางานไดด

ลำาไสเลก

ลำาไสใหญ

๗.ลำาไส

๑. รบประทานเนอปลา นม ไข เพราะเปน อาหารทสามารถยอยและดดซมไดงาย

ลำาไสของเรามความยาวมาก ลำาไสเลกยาว ๗.๕ เมตร ลำาไสใหญยาว ๑.๕ เมตร

เพอน ๆ ลองคดซ รวมแลวลำาไสของเรามความยาวเทาไร?

สรป

กากอาหารออกมาเปนอจจาระผานทางทวารหนก

นกเรยนอานคำาและความหมายของคำาตอไปน

สนกกบคำ�ศพท

การหายใจ

การรบประทานอาหาร

การออกกำาลงกาย

สขศกษาและพลศกษา ป.๒16 อวยวะภายในรางกายทสำาคญ 17

โรคเกยวกบอวยวะภายใน http://www.siamhealth.net

คำ�ศพท

ลกษณะ ลก-สะ-หนะ สมบตเฉพาะตว

สมำาเสมอ สะ-หมำา-สะ-เหมอ เสมอเปนปกต

เสมอตามกำาหนด

อบตเหต อ-บด-ต-เหด เหตทเกดขนโดยไมคาดคด

คำ�อ�น คว�มหม�ย

brain (เบรน) สมองbody (บอด' ด) รางกายheart (ฮารท) หวใจ

แพทย (อานวา แพด) หรอหมอ คอ ผทรกษาอาการเจบปวย และโรคตาง ๆ

อาชพนาร

เวบไซตแนะนำา

กจกรรมพฒนาการอาน

เพอน ๆ มใครอยากเปนหมอบางคะ

๑. นกเรยนนำากระดาษแผนใหญ ๒ แผน มาวางทพนหนาชนเรยน จากนนให นกเรยนชาย ๑ คน และนกเรยนหญง ๑ คน นอนลงบนกระดาษคนละแผน แลวใหเพอน ๆ ใชสเทยนหรอสไมเขยนตามโครงราง จากนนนำาไปตดบน กระดาน และใหนกเรยนชวยกนวาดภาพอวยวะภายในบนโครงรางของ นกเรยนชาย และวาดภาพอวยวะภายนอกบนโครงรางของนกเรยนหญง ๒. นกเรยนทกคนยนเปนวงกลม รวมกนรองเพลงและสงสงของ เชน ลกบอล ไปรอบ ๆ วง เมอเพลงจบแลวสงของอยทใครใหชตำาแหนงบอกชอและหนาท ของอวยวะภายในรางกาย ๑ อวยวะ โดยเลนไปเรอย ๆ จนชออวยวะภายในครบ ๓. นกเรยนทำาแผนผงแสดงความสมพนธเกยวกบการทำางานของรางกาย (การหายใจ การรบประทานอาหาร การออกกำาลงกาย) กบอวยวะภายใน ตวอย�งแผนภ�พคว�มคด

กจกรรมการเรยนร

หนวยการเรยนรท

การเกด แก เจบ ตาย

ธรรมชาตของชวตมนษย

ชวงวยตาง ๆ ของมนษย

ธรรมชาตของชวตมนษย

อธบายธรรมชาตของชวตมนษย (พ ๑.๑ ป. ๒/๓)

การเกดและการเจรญเตบโตจนกระทงถงวยสงอาย รวมทงการแก การเจบปวย

และการตายทเกดขนไดกบทกวย ถอเปนธรรมชาตของชวตมนษยทไมสามารถหลกเลยง

ได แตเราสามารถใชชวตใหมความสขไดดวยการรจกดแลเอาใจใสสขภาพรางกายและจตใจ

อยเสมอ ในทกชวงวยของชวตมนษย

ตวชวด

ผงสาระการเรยนร

สาระสำาคญ