เดยวปในเชดนอก : ทางครปบ คงลายทอง

(PII NAI SOLO IN CHOED NOK : KHRU PEEB KONGLAITHONG’S STYLE)

ปาณสรา เผอกแหว

เชดนอกเดมเปนเพลงสาหรบปเปาประกอบการแสดงชดจบลงหวคา ซงเปนการแสดง

เบกโรงหนงใหญโดยเฉพาะ ตอมามผนาเพลงเชดนอกมาประดษฐเปนทางเดยวสาหรบเครองมออน ๆ กนแพรหลาย ทวาปกยงคงเปนเครองดนตรทสามารถถายทอดอารมณของเพลงเชดนอก

ไดสมบรณทสด เนองจากเพลงเชดนอกเปนเพลงทมทานองเออตอการสรางสรรคเปนทางเดยว

สาหรบปมากกวาเครองดนตรชนดอน ๆ นอกจากนนเดยวปในเชดนอกยงเปนเพลงเดยวของปท

รวมเอากลเมดเดดพรายตาง ๆ ของปในเขาไวดวยกนอยางครบถวนอกดวย

ทางเดยวปในเชดนอกของพระยาเสนาะดรยางค (แชม สนทรวาทน) ถอเปนทางเดยว

ทางหนงทมชอเสยงเปนทยอมรบมาตงแตสมยรชกาลท ๕ ทางเดยวดงกลาวไดรบการสบทอด

กนมาเปนระยะเวลานานภายในสานกเสนาะดรยางค ปจจบนครปบ คงลายทองเปนผสบทอด

ทางเดยวดงกลาวไว

สาระนารเกยวกบปใน

ปในเปนเครองเปาทมววฒนาการมาจาก “ปออ” และ “เรไร” ซงเปนเครองเปาโบราณทม

มานานแลวในดนแดนแหงน ภายหลงเครองเปาเหลานถกปรบปรงใหมความคงทนสวยงามยงขน

จนกลายเปน “ป” ดงเชนทเหนกนอยในปจจบน และเรมเขาไปมบทบาทในวงปพาทย นบตงแต

สมยทเราเอาอยางวงปพาทยอยางเบามาจากเบญจดรยางคของอนเดย โดยสนนษฐานวาปทใช

ในวงปพาทยอยางเบาในสมยนนคอปทมขนาดเลกเหมอนปนอก ซงใชประกอบการแสดงหนงใหญ

โขนและละครนอกทมผชายเปนผแสดงในสมยนน ตอมามการปรบปรงละครในและโขนโรงในทม

นกแสดงเปนผหญงจงปรบปรงใหปมขนาดใหญขน เรยกวา “ปใน” และเรยกปทใชมาแตเดมวา

“ปนอก” แลวใชปทมขนาดและระดบเสยงอยระหวางปนอกกบปในประกอบการแสดงหนงใหญ

ใหชอวา “ปกลาง” สวนปนอกตานนเปนปทเกดขนหลงสดสาหรบใชในวงปพาทยนางหงส

ภาพปใน

ปของไทยจงม ๔ ชนด ไดแก ปนอก ปนอกตา ปกลาง และปใน โดยปทง ๔ ชนดนมขนาด

และระดบเสยงทลดหลนกนไปตามลาดบ แตมรปรางลกษณะภายนอกทเหมอนกนทกประการคอ

ประกอบดวยสวนประกอบทสาคญ ๒ สวน ไดแก เลาปกบลนป เลาปนนเปนสวนทสรางไวใชถาวร

แตลนปเปนสวนทคนปตองคอยสรางขนใชใหมเสมอ ๆ

ปในมรนวทงหมดเพยง ๖ ร แตปมขอบเขตเสยงกวางถง ๒๔ เสยง โดยททง ๒๔ เสยง

ของปในนนแบงออกเปน ๓ กลมเสยง คอ เสยงตอ เสยงกลาง และเสยงแหบ ปในมการเรยงนว

ทซบซอน คอ ไมเรยงนวตามการเรยงเสยง อกทงเปนเครองดนตรทตองอาศยระยะเวลานาน

ในการฝกหดและฝกฝน ครเทยบ คงลายทองกาหนดขนตอนการฝกหดเปาปในขนตนไว ๕ ขนตอน

คอ เรมจากการครอบและจบมอ จากนนครผสอนจะแนะนาแนวทางในการศกษาทงในเรอง

การปฏบตตนและวธการฝกฝน แลวจงใหผเรยนเรมหดเปาเสยงตาง ๆ ทเปนพนฐาน เมอผเรยน

สามารถเปาปไดเปนเสยงตาง ๆ ไดชดเจนดแลวจงคอยหดระบายลม จากนนจงหดเปาเพลงทเปน

ทานองเปนลาดบสดทาย

ร ม ฟ ซ ล ท ด ร ม ฟ ซ ล ท ด ร ม ฟ ซ ล ท ด ร ม ฟ

ภาพการเรยงนวของปในทง ๒๔ เสยง (บญชวย โสวตร, ๒๕๒๕: ๑๑๖)

นบตงแตสมยโบราณปถอวาเปนประธานของวง คนปจงมหนาทเปนผขนตนหรอขนเพลง

เชน ขนรวประลองเสภา โหมโรงเสภา เพลงชาหรอเพลงเรอง เชด ตระ เปนตน บรรดาเพลง

เหลาน ผททาหนาทขนเพลง คอ คนป หนาทอกอยางหนง คอ การเปาเลยนเสยงคนรอง ซงถอวา

บรรดาเครองดนตรในวงปพาทยทงหมดปเปนเครองดนตรทสามารถเลยนเสยงคนรองไดคลายคลง

ทสด จงเปนหนาทอกอยางหนงของปโดยเฉพาะปใน เชน เปาวาดอกในเพลงเตากนผกบง เพลง

พระอาทตยชงดวง เพลงนกขมน หรอเปาเลยนเสยงคนรองประกอบการราฉยฉาย เปนตน

นอกจากนนเรายงสามารถพบเหนปในไดในการบรรเลงเดยวเพออวดฝมอ ทงนปในจะมวธการ

ดาเนนทานองทเปนเอกลกษณเฉพาะ ดวยวธการเปาพนเปนทางเกบผสมกบการเปาโหยซงเปน

ลกษณะเฉพาะของปทไมมในเครองอน

ความหมายของคาวา “เชดนอก”

ความหมายในทางดนตร “เชด” หมายถง เพลงหนาพาทยทใชบรรเลงประกอบกรยา

การเดนทางไกลหรอการเดนทางทมอาการรบเรงของตวละคร ซงใชไดทงเทวดา มนษย และสตว

อกทงยงใชในการแสดงอาการตอสหรอรบกนอกดวย สวนคาวา “นอก” นน หมายถง ทาง

หรอระดบเสยงหนง ๆ ทอยในระดบเสยงทง ๗ ของดนตรไทย ซงใหชอตามปนอกทใชเปาประกอบ

ในทางนน ๆ

ทวาเชดนอกกลบมไดหมายความถง “เพลงทใชประกอบกรยาการเดนทางหรอในการตอส

ของเทวดา มนษยหรอสตว ทอยในระดบเสยงนอก” เพราะเพลงเชดนอกมไดอยในทางนอก

เนองจากการเดยวเชดนอกนนไมวาจะบรรเลงเพลงเชดนอกดวยเครองมอใดกตาม กไมปรากฏวา

บรรเลงดวยทางนอกเลย แตกลบบรรเลงดวยทางในทงสน เชดนอกจะอยในทางนอกกตอเมอเปา

ดวยปนอกเทานน

ผวจยจงอนมานไดวาเหตทเรยกเพลงเชดชนดนวา “เชดนอก” นาจะมาดวยเหตทบรรดา

ปของไทยอนไดแก ปนอก ปกลาง และปในนน ปทเกดเปนอนดบแรกสดคอปนอก ซงเปนป

ชนดแรกทใชในการบรรเลงเพลงเชดนอก ครนเมอเกดมการจาแนกปเปนชนดตาง ๆ แลวกยงคง

เรยกชอเพลงนตามชอของปทใชเปาในแตเดมวาเชดนอกไปดวย ตอมาภายหลงแมจะบรรเลง

เพลงเชดนอกดวยปชนดใดกตามกยงคงเรยกวาเชดนอกอย

ประวตความเปนมาของเพลงเชดนอก

เชดนอกนนเปนเพลงโบราณทไดรบความนยมมาตงแตสมยกรงศรอยธยา เดมเชดนอก

เปนเพลงทแตงขนสาหรบใหปเปาประกอบการเบกโรงชด “จบลงหวคา” ในการแสดงหนงใหญ

โดยเฉพาะ ตอมาการแสดงโขนไดนาการเบกโรงชดนมาเบกโรงในการแสดงโขนบาง อกทงมผนา

เพลงเชดนอกมาใชบรรเลงประกอบการแสดงโขนละครชดทมกรยาการไลจบกนของตวละคร ซง

ชดการแสดงทไดรบความนยมมากทสด ๒ ชด ไดแก การแสดงโขนชดหนมานจบนางเบญกาย

และการแสดงโขนชดหนมานจบนางสพรรณมจฉา ภายหลงมผนาเพลงเชดนอกมาประดษฐเปน

ทางเดยวสาหรบเครองมออน ๆ เพลงเชดนอกจงกลายเปนเพลงทใชบรรเลงไดในหลาย ๓ โอกาส

ใหญ ๆ ไดแก บรรเลงประกอบหนงใหญชดจบลงหวคา บรรเลงประกอบโขนละคร และบรรเลง

เดยวเพออวดฝมอ

ภาพการแสดงหนงใหญ ชดจบลงหวคา

ภาพการแสดงโขนชดหนมานจบนางสพรรณมจฉา

การสบทอดทางเดยวปในเชดนอกของครปบ คงลายทอง

ทางเดยวปในเชดนอกทางนเปนทางเดยวทสบทอดกนภายในสานกเสนาะดรยางคมาเปน

ระยะเวลายาวนาน นบตงแตสมยของพระยาเสนาะดรยางค (แชม สนทรวาทน) มาจนถงในสมย

ของครเทยบ คงลายทอง ครบญชวย โสวตร และครปบ คงลายทอง ตามลาดบ อกทงเปนทาง

เดยวทเปนทรจกกนมาตงแตสมยรชกาลท ๕ ดงหลกฐานทปรากฏวาพระยาเสนาะฯ เคยเดยวปใน

เพลงเชดนอกบนทกแผนเสยงซงบนทกโดยบรษทโอเดยน มเครองหมายเปนรปตราตกและชางค

เอเยนตผจดจาหนายในประเทศไทยขณะนน คอ บรษทฮมบรกสยาม จากด ถอวาพระยาเสนาะฯ

เปนศลปนทานแรกของเมองไทยทเดยวปในเพลงเชดนอกบนทกแผนเสยงไว

ถดจากพระยาเสนาะฯ คอ ครเทยบ คงลายทอง ศลปนผมความสามารถในกระบวนของ

เครองเปาไทยชนดหาตวจบไดยาก ชอเสยงของครเทยบนนเปนทกลาวขวญในวงการดนตรไทย

วามลลาในการเปาปทไพเราะนาฟงยงนก ครเทยบเปนศษยเอกทางดานเครองเปาของพระยา

เสนาะฯ และเปนผทสบทอดทางเดยวปในเชดนอกของพระยาเสนาะฯ ไว

ดวยชนเชงการเปาปของครเทยบทมเอกลกษณเฉพาะทาใหครเทยบมลกศษยลกหามาขอ

เรยนกนมาก ในบรรดาศษยของครเทยบนน ครบญชวย โสวตร (อาจารยประจาสาขาวชาดรยางค

ไทย จฬาลงกรณมหาวทยาลย) และครปบ คงลายทอง (ดรยางคศลปน กรมศลปากร) ถอเปน

กาลงสาคญยงในการถายทอดวชาการเปาปของครเทยบ

ครเทยบไดถายทอดทางเดยวดงกลาวใหแกครบญชวย ซงครบญชวยไดรบมอบหมาย

จากครเทยบใหเปนผถายทอดทางเดยวดงกลาวใหแกครปบและเดกนกเรยนในวทยาลยนาฏศลป

จากนนครเทยบจะเปนผขดเกลาและแกไขกลเมดเดดพรายตาง ๆ โดยละเอยดอกทหนง ปจจบน

ผทสบทอดทางเดยวดงกลาวจากครบญชวยและครปบสวนใหญเปนนสตคณะศลปกรรมศาสตร

จฬาลงกรณมหาวทยาลย และนกศกษาจากสถาบนพฒนศลป กรมศลปากร

แผนผงการสบทอดทางเดยวปในเชดนอกของครปบ คงลายทอง

พระยาเสนาะดรยางค (แชม สนทรวาทน)

ครเทยบ คงลายทอง

ครบญชวย โสวตร ครปบ คงลายทอง

นสตคณะศลปกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

นกศกษาสถาบนพฒนศลป กรมศลปากร

สงคตลกษณวเคราะห

จากการศกษาเดยวปในเพลงเชดนอกทางครปบ คงลายทอง พบวาเดยวปในเชดนอก

ประกอบดวยทานอง ๓ สวน ทเรยกกนวา “๓ จบ” ซงเรยกตามวธการเรยกทอนเพลงของเพลง

เชดนอกทมมาแตเดม เนองจากเรมแรกเพลงเชดนอกใชบรรเลงคกบการแสดงหนงใหญในตอน

เบกโรงชดจบลงหวคาทตองแทรกภาพหนงจบและเปาปประกอบหนงทจบกนถง ๓ ครง จงเปน

ทมาของคาวา “๓ จบ” ตอมาแมจะนาเพลงเชดนอกมาเดยวเพออวดฝมอโดยเฉพาะกยงคงเรยก

กนวา “จบ” อย ไมเรยกวา “ทอน” อยางในเพลงทวไป หรอเรยกวา “ตว” อยางทใชกบเพลงเชด

เพลงอน

ทวาวธการแบงทานองเพลงเชดนอกเปนจบตาง ๆ นน ยงเปนเรองทสบสนกนอยมาก

ดวยเหตทเชดนอกมทานองทมลกษณะยาวตดตอกนไปจนจบเพลง และไมมการบรรเลงกลบตน

ในแตละจบ อกทงเพลงเชดนอกไมมทานองสวนทซากนใหเหนไดชดเจนดงเชนในเพลงเชดอน ๆ

ซงทานองเพลงเชดทวไปนนแบงออกเปน ๒ สวน เรยกกนวา “ตว” และ “เนอ” สวนทเปนตว

เปนสวนทตางกนในแตละตว (ทอน) และสวนทเปนเนอเปนสวนทซากนทกตว ทาใหเหนเคาโครง

วา ตวไหนคอ ตว ๑ ตว ๒ ไดอยางชดเจน ฉะนนจงเปนเรองยากทจะระบไดวาจบ ๑ จบ ๒ ของ

เชดนอกสนสดตรงไหน

จากคาอธบายเรองการแบงทานองเพลงเชดนอกของผเชยวชาญดานดนตรไทยทง ๓ ทาน

ไดแก ดร.สรชยชาญ ฟกจารญ รศ.พชต ชยเสร และครปบ คงลายทอง สามารถสรปไดวา

ทานองของเพลงเชดนอกแตละจบมทานองทสาคญ ๒ สวน คอ “เนอ” และ “จบ” ซงเพลงเชดนอก

มลกษณะพเศษตรงทมทานองสวนทเปนเนออยกอนทานองสวนทเปนจบ ทาใหเพลงเชดนอก

มรปแบบการซาทานองแบบซาหว โดยสวนทซากนนนเปนทานองสวนทเปน ”เนอ” ของเพลง

และพบวาทางเดยวดงกลาวมทานองททาหนาทเชอมรอยตอระหวางจบ ๑ กบจบ ๒ และจบ ๒

กบจบ ๓ อกทงมทานองเกรนในตอนตนของจบ ๑

เมอวเคราะหแบบแผนทวงทานอง (Form of Melody) ของทางเดยวดงกลาว พบวาเดยว

ปในเชดนอกทางนมความคลคลายของการซาทานองทสามารถเขยนสญลกษณแทนไดดงน

aกข/ bก’ค/ b’ก’’ง

a แทนทานองครวญ

ก แทนเนอจบ ๑

ข แทนจบ ๑

b แทนทานองเชอม

ก’ แทนเนอจบ ๒

ค แทนจบ ๒

b' แทนทานองเชอม

ก’’ แทนเนอจบ ๓

ง แทนจบ ๓

บนไดเสยง

จากการวเคราะหเรองบนไดเสยงของเดยวปในเพลงเชดนอกทางครปบ คงลายทอง พบวา

ทางเดยวดงกลาวมการใชกลมเสยงปญจมล (Penta Centric) ๒ กลมเสยงคอ ซลทXรมX และ

รมฟXลทX โดยสามารถจาแนกบนไดเสยงทอยในทานองแตละจบไดดงตอไปน

จบ ๑ มทานองอยในกลมเสยงปญจมลทเปนทางใน (ซลทXรมX) ทงหมด

จบ ๒ ทานองประโยคท ๑ อยในกลมเสยงปญจมลทเปนทางกลางแหบ (รมฟXลทX)

นอกจากนนมกลมเสยงอยในทางใน (ซลทXรมX) ทงหมด

จบ ๓ ทานองประโยคท ๑ อยในกลมเสยงปญจมลทเปนทางกลางแหบ (รมฟXลทX)

นอกจากนนมกลมเสยงอยในทางใน (ซลทXรมX) ทงหมดเชนเดยวกบจบ ๒

ทางเดยวปในเชดนอกทางนจงมทานองเพลงอยในกลมเสยง ซลทXรมX ซงอยในทางใน

เกอบทงหมด และมการใชกลมเสยง รมฟXลทX ซงอยในทางกลางแหบเพยง ๒ ประโยคเทานน

จงสามารถสรปไดวาทางเดยวดงกลาวมกลมเสยงอยในทางในเปนพน และมกลมเสยงกลางแหบ

รองลงมา โดยมการเปลยนบนไดเสยงไปมาระหวางทางในกบทางกลางแหบ ซงเปนกลมเสยงท

เปนคเสยงเสนาะ คอ กลมเสยงทเปนค ๔ หรอค ๕ ตอกน

จงหวะ

เพลงเชดนอกเปนเพลงทมจงหวะชนดพเศษ คอ มการเขาออกระหวางจงหวะชนดทมการ

ควบคมจงหวะกบจงหวะชนดทไมมการควบคมจงหวะ ซงผวจยเรยกจงหวะชนดแรกวา “จงหวะ

นบ” และเรยกจงหวะชนดทสองวา “จงหวะลอย” ฉะนนจงกลาวไดวา ”เพลงเชดนอกเปนเพลงท

มการเขาออกระหวางจงหวะนบกบจงหวะลอย”

จากการวเคราะหลกษณะการเขาออกระหวางจงหวะนบกบจงหวะลอยทพบในเดยวปใน

เชดนอกทางน พบวาทางเดยวดงกลาวมการผสมผสานระหวางจงหวะทงสองแบบ ดงตอไปน

จบ ๑ จงหวะลอย-จงหวะนบ-จงหวะลอย

จบ ๒ จงหวะลอย-จงหวะนบ-จงหวะลอย-จงหวะนบ-จงหวะลอย

จบ ๓ จงหวะลอย-จงหวะนบ-จงหวะลอย-จงหวะนบ-จงหวะลอย-จงหวะนบ-จงหวะลอย

แสดงใหเหนวาเดยวปในเชดนอกทางนมความเขมขนในเรองการเขาออกระหวางจงหวะ

นบกบจงหวะลอยมากขนเรอย ๆ ในแตละจบ จบ ๓ เปนจบทมการเขาออกของจงหวะมากทสด

รองลงมาคอ จบ ๒ และจบ ๑ ตามลาดบ โดยทมจงหวะลอยเปนจงหวะในการขนตนและลงจบ

เพลง อกทงเปนจงหวะทมปรมาณมากทสดในเพลง เดยวปในเชดนอกทางครปบ คงลายทอง จง

มจงหวะลอยเปนพน ซงการเขาออกระหวางจงหวะนบกบจงหวะลอยนเองทเปนตวการสาคญใน

การแสดงลลาและอารมณของเพลงเชดนอก ความแตกตางระหวางจงหวะลอยกบจงหวะนบเปน

สงทาใหเกดความขดแยง ยงทานองเพลงดาเนนเขาสตอนทายของเพลงมากขนเทาใด ยงพบวาม

การเขาออกของจงหวะมากขนเทานน ทาใหเพลงเชดนอกมสภาพคบของมากขนเรอย ๆ

จนกระทงตอนจบมจงหวะลอยเขามาเปนตวผอนคลาย เพอคลคลายความขงตงทมมาทงหมดให

เบาบางลง และสาเรจจบลงไดอยางสมบรณ ทาใหเพลงเชดนอกเปนเพลงทมจลน คอ ความ

เคลอนไหว (Mobility)

จงหวะจงเปนเอกลกษณสาคญของเพลงเชดนอกทพบไดนอยในเพลงทวไป นอกจาก

เพลงเชดนอกแลวเพลงอน ๆ ทพบวามจงหวะในลกษณะเดยวกนอกมกจะเปนเพลงเดยวชนสง

เชนเดยวกน ไดแก ทยอยเดยว กราวใน เปนตน

ชวงเสยง

จากการวเคราะหชวงเสยงของทางเดยวปในเพลงดงกลาว พบวามระดบเสยงตาสดอย

ทเสยง ท (อยในชวงเสยงตอ) และมระดบเสยงสงสดอยทเสยง ร (อยในชวงเสยงแหบ) รวมม

ความกวางของชวงเสยงตงแตระดบเสยงตาสดถงเสยงสงสดทงสน ๑๗ ขนคเสยง ดงภาพ

ร

ท

ภาพความกวางของชวงเสยงทใชในทางเดยวปในเชดนอก

และสามารถจาแนกเปนกลมเสยงตาง ๆ ไดดงน

กลมท ๑ เสยงตอ ไดแก เสยง ท รวมทงสน ๑ เสยง

กลมท ๒ เสยงกลาง ไดแก เสยง ด ร ม ฟ ซ ล ท ด รวมทงสน ๘ เสยง

กลมท ๓ เสยงแหบ ไดแก เสยง ร ม ฟ ซ ล ท ด ร รวมทงสน ๘ เสยง

เมอพจารณาการใชกลมเสยงตาง ๆ ในทางเดยวปในเพลงเชดนอกทางน พบวาทางเดยว

ดงกลาวอยในกลมเสยงกลางและเสยงแหบโดยสวนใหญ เพราะมการใชเสยงตอเพยงเสยงเดยว

เทานน ทเปนเชนนผวจยมความเหนวา นาจะเนองมาจากเรองคณสมบตของเสยง ซงเปน

ธรรมดาของเสยงทพรรณนาถงความเศราโศกนนยอมมนาเสยงทมตาและเชองชา ในทางกลบกน

ยอมไมมคตกวคนไหนใชเสยงตาแสดงความกระฉบกระเฉงในดนตรไดสาเรจ เพลงเชดนอกจงม

นาเสยงคอนไปทางเสยงสงทแสดงถงความกระชมกระชวยเปนสวนใหญ

การใชเมดพราย

จากการศกษาทางเดยวปในเพลงเชดนอกของครปบ คงลายทอง ในเรองของการใช

เมดพราย พบวาทางเดยวดงกลาวมใชกลวธในการเปาปในทหลากหลาย ซงมการใชกลเมด

ตาง ๆ ในการเปาปในมากถงมากถง ๑๒ วธ ไดแก สบด ควง ขย ตนว พรม ปรบ ครนลม ครนนว

ตอดลน ตอดลม ประคองลน และประคองลม

เดยวปในเชดนอก ทางครปบ คงลายทอง จงเปนทางเดยวปในทมการใชกลวธในการทา

เมดพรายตาง ๆ ของปในไดอยางครบถวนสมบรณ ทงในแงของการใชนว ลม และลน ซงการทา

กลวธตาง ๆ ทไดกลาวมานนตองอาศยความละเอยดถถวน ความมานะอดทนในการฝกฝน

และปฏบตอยางยง จงจะสามารถสรางสรรคเมดพรายตาง ๆ ใหออกมาสมบรณดงทปรารถนาได

เอกลกษณของเพลงเชดนอก

คณลกษณะพเศษของเดยวเชดนอกนนถอวาจงหวะเปนเรองทเดนชดทสด เพราะ

เชดนอกถอเปนเพลงเดยวทแสดงถงความแมนยาในเรองของจงหวะ ดงทครบญชวย โส

วตร ไดกลาวถงคณสมบตของเดยวเชดนอกไววา “เพลงกลมทใชแสดงความสามารถของ

การเปนผแมนในจงหวะ ไดแก เพลงทใหอสรภาพในการดาเนนทานองทมสวนทไมอยใน

อานาจของการควบคมจงหวะและอยในอานาจของการควบคมจงหวะ เชน เพลงเชดนอก

ทยอยเดยว เปนตน (บญชวย โสวตร, ๒๕๓๑: ๘)

เดยวเชดนอกจงจดอยในกลมเพลงทแสดงถงความสามารถของผบรรเลงในการควบคม

จงหวะ ซงสอดคลองกบผลการวเคราะหทผวจยไดกลาวมาแลวขางตนวา เชดนอกเปนเพลงทม

ความพเศษในเรองของจงหวะ คอ เปนเพลงทมการเขาออกของจงหวะ ระหวางจงหวะแบบลอย

กบจงหวะแบบนบ ผทเดยวเพลงนจงตองเปนผทมความแมนยาในเรองของจงหวะ โดยสามารถ

เขาออกระหวางจงหวะทงสองแบบไดอยางถกตอง ไมเกดการสะดดทาใหอารมณของเพลงเสยไป

ลลาเฉพาะของครปบ คงลายทอง

เดยวปในเชดนอกทางนเปนทางเดยวทมผานกระบวนการถายทอดความรจากครกบศษย

ดวยวธมขปาฐะมาเปนระยะเวลานาน ยอมเกดการผสมผสานคละเคลากนระหวางลลาของสานก

(School Style) และลลาเฉพาะบคคล (Personal Style) จนตกผลกเปนทางเดยวปในเชดนอกทม

ความงดงามและไพเราะนาฟงยงทางหนง

กลาวถงลลาเฉพาะในการเปาปของสานกเสนาะดรยางค คอ เรองความกระจางชดของ

เสยง (Clarity) ดงทครปบไดตงขอสงเกตในเรองนไววา “จะสงเกตเหนวาเอกลกษณเฉพาะของ

เรา (สานกเสนาะดรยางค) คอ เรองการทาเสยง เนนเสยง ทชดเจนไมเพยน” (ปบ คงลายทอง,

สมภาษณ, ๑๙ มกราคม ๒๕๔๙) แตหากจะกลาวถงลลาเฉพาะในการเปาปในของครปบแลว

ครปบเปนศลปนผมความเปนเลศในดานการถายทอดอารมณเพลง เปนศลปนผทสามารถใช

ทวงทานองเพลง การใชเมดพราย และการบงคบลมใหสนยาวหนกเบาไดสอดคลองกบอารมณ

เพลงมากทสดทานหนง ซงลลาเฉพาะในการเปาปของครปบนเองทเปนปจจยสาคญสงเสรมให

ทางเดยวปในเชดนอกทางนมการใชเมดพรายทหลายหลาก มทวงทานองทไมซาซาก มสานวน

ขนตนทชวนตดตาม และมสานวนลงจบทสมบรณ

การแสดงชดหนมานจบนางเบญกาย

เดมการแสดงชดจบนางเปนการแสดงทมอยในโขน แตถกนามาแสดงเปนชดการแสดง

เบดเตลดเมอ พ.ศ.๒๔๙๘ นายธนต อยโพธ อดตอธบดกรมศลปากรเปนผคดรเรม การแสดงชดน

ประดษฐทาราโดยครเจรญจต ภทรเสว และครกร วรศะรน ในครงแรกมครพรง ดนตรรส เปนผ

เดยวระนาดเอก ตอมาจงเปลยนมาใชปในเดยวแทนโดยมครเทยบ คงลายทอง เปนผทรบชวงตอ

ศลปนคแรกทแสดงชดหนมานจบนางเบญกาย คอ อาจารยรจนา พวงประยงค และนายบญเลศ

(ไมทราบนามสกล)

ภาพการแสดงชดหนมานจบนางเบญกายโดยอาจารยรจนา พวงประยงคและนายบญเลศ

(ไมทราบนามสกล) (วมลศร ลมธนากล, ๒๕๓๔: ๓๓)

การแสดงชดนมตวละครสาคญ ๒ ตว ไดแก หนมานและนางเบญกาย ซงผทจะสวม

บทบาทเปนหนมานและนางเบญกายจะตองเปนผทมลกษณะเหมาะสมกบตวละครดวย ดงนน

การคดเลอกผแสดงชดนจงตองคดสรรกนเปนพเศษในเรองของความสามารถในการรายรา รปราง

หนาตา และบคลกภาพของผแสดง สาหรบเครองแตงกายในการแสดงชดนมลกษณะเดยวกบ

การแตงกายของตวลงและตวนางในการแสดงโขนโดยทวไป คอ หนมานแตงยนเครองตวลง

มเครองนงหมสขาว และสวมศรษะตามแบบของหนมาน สวนนางเบญกายแตงยนเครองตวนาง

มผานงและผาหมสเหลองขลบแดง สวมรดเกลาเปลว

การแสดงชดหนมานจบนางเบญกายนสามารถมไดในหลายโอกาส ไมวาจะเปนงานมงคล

หรองานอวมงคล การแสดงชดนจงเปนชดการแสดงทไดรบความนยมอยางยง ทวาในปจจบน

ทารากบทานองเพลงในการแสดงชดนเกอบจะไมตรงกนเสยทเดยว ผวจยจงไดทาการศกษากลวธ

การเดยวปในเชดนอกประกอบการแสดงดงกลาว

กลวธการเดยวปในเชดนอกประกอบการแสดงชดหนมานจบนางเบญกาย

จากการศกษากลวธการเดยวปในเชดนอกประกอบการแสดงชดหนมานจบนางเบญกาย

ของครปบ คงลายทอง สามารถสรปหลกการสาคญในการเดยวปในประกอบการแสดงชดนไดวา

เดมศลปนทงสองฝาย ไดแก ผเลนและผรานนตางตองคอยสงเกตทานองซงกนและกน เพอให

ทานองและทาราสอดคลองสมพนธกนโดยตลอดทงการแสดง แตปจจบนเนองจากกระบวนการ

ถายทอด การนาไปใชทตางวาระ ความสามารถของศลปน รวมถงศลปนทงสองฝายนนมได

ปรกษาหารอกนในการปรบปรงทาราและทานองทคลาดเคลอนอยใหเปนมาตรฐาน

การแสดงชดหนมานจบนางเบญกายในปจจบน ดนตรนนทาหนาทเปรยบเสมอนไฟเวท

ททาหนาทคอยตามตดตวละคร สวนใหญคนปจะตองคอยสงเกตทารา โดยเฉพาะระหวางจบ ๑

ถงจบ ๒ นน คนรามกจะไมเขาใจทานองป คนปจงตองรจกดดแปลง เพมเตม หรอตดทอน

ทานองทเปาใหสอดคลองกบทาราโดยอตโนมตขณะทมการแสดงใหได คนราจะฟงทานองปเขาใจ

อกครงกตอเมอคนปเปาทานองวา “จบตวใหตดตใหตาย ฉวยตวใหตดตใหแทบตาย” เปนอนเขาใจ

ตรงกนวาคอ จบ ๓ ดงนน สงสาคญในการแสดงชดหนมานจบนางเบญกายกคอ ศลปนทงสอง

ฝายจะตองถอยทถอยอาศยกน ประณประนอม และตองเปนผทมไหวพรบปฏภาณในการบรรเลง

หรอการแสดงสง เพอทจะสามารถดดแปลงแกไขการบรรเลงหรอทาราของตนไปตามสถานการณ

ไดทนทวงท

สรปทายเรอง จากการศกษาครงน กลาวไดวาเดยวปในเชดนอกเปนศลปกรรมชนยอดชนหนงของไทย

ดวยเปนศลปกรรมทใหความงามทางสนทรยศลปถง ๓ ระดบ นอกจากจะใหความเจรญหเจรญตา

แลว เดยวปในเชดนอกยงสะทอนคณคาของความเปนไทยไดอยางชดเจน โดยเฉพาะในเรองของ

ความประนประนอม ความมนาใจ และความรกอสระ ดงจะเหนไดวาแมเชดนอกจะเปนเพลงเดยว

แตกไมสามารถเลนไดโดยลาพงผเดยว จะตองมฉงและกลองเขาสอดประสานดวย และการ

บรรเลงเดยวทตองใชศกยภาพในการบรรเลงขนสงนน คนป คนฉง และคนกลองตางกตองถอยท

ถอยอาศยกน ความลองลอยของทานองปและอสระในการใชทวงทานองนนกเปรยบเทยบไดกบ

ความรกอสระของไทย ความงามชนยอดจงมอยมอยางสมบรณพรอมในเดยวปในเชดนอก