โครงการ โรงเรยนสขาว (Anti-Corruption)

หลกสตร “โตไปไมโกง”

ชนมธยมศกษาปท 1พ.ศ. 2555

สำนกการศกษา กรงเทพมหานคร

ศนยสาธารณประโยชนและประชาสงคม สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร

และองคกรเพอความโปรงใสในประเทศไทย

หามจำหนาย

นางทยา ทปสวรรณ

รองผวาราชการกรงเทพมหานคร

กลาวนำ

เดกและเยาวชน ถอเปนทรพยากรมนษยทมคณคายงของประเทศ เพราะเดก

และเยาวชนในวนนจะเตบโตเปนผใหญในวนหนา การใหการศกษาแกเดกและเยาวชน

จงมความสำคญตอการกำหนดทศทางของสงคมในอนาคต ดงนน จงตองบมเพาะให

เปนผมความรความสามารถควบคไปกบการมคณธรรม จรยธรรมในจตใจ เพอใหเตบโต

เปนผใหญทมคณภาพ สรางสรรคสงคมทด มความสข เปนสงคมแหงความดงาม โดยม

ครและโรงเรยนทำหนาทถายทอดความรและบมเพาะความดตงแตวยเยาว

การจดทำหลกสตร “โตไปไมโกง” สำหรบเดกในโรงเรยนสงกดกรงเทพมหานคร

เปนโครงการทคำนงถงผลในระยะยาว ดวยความหวงวา เดก และเยาวชนทผานกระบวน

การเรยนรตามแนวทางของหลกสตรจะไดเรยนรและซมซบคณคาของความซอสตย ความ

รบผดชอบตอหนาท การมจตสาธารณะ มชวตพอเพยง และรกความเปนธรรม อนจะชวย

ปลกฝงคานยมและจตสำนกใหเยาวชนไทยเตบโตเปนคนทมศกดศร เชอมนในความสจรต

กลายนหยดในสงทถกตอง และตอตานการเอารดเอาเปรยบ การทจรตคอรรปชน และ

การโกงทกประเภท

ผมมความหวงวาดวยความพยายามเชนน จะมผลใหสงคมของกรงเทพมหานคร

เปนสงคมทมความยงยนและกาวหนา เปนเมองทนาอย ผคนมความสข และมจตสำนก

แหงความดงาม และขอขอบคณผมสวนเกยวของทกทานทรวมมอกนสรางสรรคเพอ

กรงเทพมหานครของเราทกคน

หมอมราชวงศสขมพนธ บรพตร

ผวาราชการกรงเทพมหานคร

กลาวนำ

จดหมายถงคณครคณครทรกคะ

ดฉนมความยนดยงทไดมโอกาสฝากขอคดถงคณคร ผซงอยในวชาชพเดยวกบ

ดฉน ถงแมวาวชาชพครของเราจะถกเปรยบเปรยวาเปนเสมอน “เรอจาง” ทหมดความ

สำคญสำหรบผโดยสารเมอเขาไดขามถงฝงแลว แตดฉนเชอเสมอวาความสขทแทจรง

ของคร คอ การไดมโอกาสกระตนใหผเรยนไดเปดมมมองใหม และไดนำเอาขอคดและ

ประเดนจากการเรยนไปขบคด ยอยสลาย และดดซม จนกลายเปนระบบความเชอ

ของเขาเองอยางเปนธรรมชาต

โดยเฉพาะในภาวะปจจบนน คณครคงจะอยากเหนเดกนกเรยนไดเสรมสราง

ความแขงแรงและมนคงทางดานระบบความคด และคานยมทจะเกอเสรมใหเขาเปนคน

ทดมคณธรรมและจรยธรรม ดงเสมอนการไดรบการฉดวคซนเพอปองกนโรครายของ

การโกงกนและเอาเปรยบสงคม หวงวาคณครจะไดใชคมอเปนเครองมอชวยใหนกเรยน

ไดเรยนร และซมซบคานยมหลกของหลกสตรไดอยางสนกสนานและสรางสรรค

ดร.จร วจตรวาทการ

ประธานศนยสาธารณประโยชนและประชาสงคม

เลขาธการองคกรเพอความโปรงใสในประเทศไทย

ปราการตานการทจรต กคอจรยธรรมและคณธรรมประจำใจ

อนนเปนเรองของอปนสย เปนเรองของการอบรม

การทพอแม ครบาอาจารย เพอนฝง และผใหญในสงคม

ทำใหดเปนตวอยาง

นายอานนท ปนยารชน

อดตนายกรฐมนตร

ประธานองคกรเพอความโปรงใสในประเทศไทย

สารบญ

หลกสตรโตไปไมโกง มธยมศกษาปท 1

บทท 1 หลกสตร “โตไปไมโกง” 1.1 ทมาของหลกสตร 10 1.2 หลกสตร “โตไปไมโกง” : ลกษณะพเศษ 11 1.3 วสยทศน 14 1.4 วตถประสงคของหลกสตร 14 1.5 สาระของหลกสตร 15

บทท 2 รปแบบการเรยนการสอนหลกสตร “โตไปไมโกง”

สำหรบชนมธยมศกษาตอนตน 2.1 ทฤษฎการเรยนรเพอสรางอปนสยอนดงามในระดบชน 24

มธยมศกษาตอนตน 2.2 การสอนในรปแบบชดกจกรรม 38

บทท 3 การบรณาการการสอนในหลกสตร “โตไปไมโกง” 3.1 ชดสาระหาประการ 44 3.2 ชดกจกรรมการเรยนร 45 3.3 ชดความรเกยวกบคอรรปชน 49 3.4 การออกแบบการเรยนการสอนหลกสตร “โตไปไมโกง” 50

บทท 4 การประเมนผล 4.1 การประเมนหลกสตรในภาพรวม 53 4.2 การประเมนผลอนๆ 53 4.3 กรณศกษาเชงจรยธรรม 56

สงคมไทยสวนใหญจะใหความสำคญกบฮารดแวร แตจะละเลย

ในสวนของซอฟตแวร ซงกคอคน ถาขาดสงใดสงหนง

กไปกนไมได ดงนนจงตองหนมาใหความสำคญกบคนใหมาก

และตองสงเสรมกนตงแตยงเลก โดยเฉพาะ 7 ปแรกของชวต

เพราะสงทปลกฝงอยในตวเขาจะเปลยนแปลงยาก

จะอยตดตวเปนจตใตสำนก และเปนภมคมกนหรอวคซนใหเขา

ดร.จร วจตรวาทการ

ประธานศนยสาธารณประโยชนและประชาสงคม

เลขาธการองคกรเพอความโปรงใสในประเทศไทย

10 11

หลกสตร “โตไปไมโกง”11.1 ทมาของหลกสตร

ปญหาการทจรตคอรรปชนในประเทศไทยเปนปญหาทหนกหนวงและบอนทำลาย

ประเทศในทกๆ ดาน พฤตกรรมคอรรปชนฝงรากลกในสงคมไทยมาเปนเวลายาวนาน

และทวความรนแรงขน ความแพรหลายของคอรรปชนในปจจบนมอทธพลอยางสงในการ

แปรเปลยนคานยมดงามเดมของสงคมไทยทยดมนในความสจรต คอยๆ กลายมาเปนการ

ยอมรบการคอรรปชนวาเปนเรองธรรมดา พฤตกรรมการคอรรปชนมความสลบซบซอน

และมกมผมอำนาจททจรตเขามาเกยวของ การปราบปรามการทจรตคอรรปชนจงเปนไป

โดยลำบากมากขน และความพยายามทผานมากยงไมสามารถทำใหคอรรปชนหมดไปได

การปองกนการคอรรปชนจงนาจะเปนอกมาตรการทสำคญ โดยตองเรมตนทจตสำนกของ

แตละบคคลทจะตองมความเขมแขงยดมนในความสจรต และรงเกยจพฤตกรรมการทจรต

คอรรปชน และพรอมทจะตอสกบความไมถกตอง

หลกสตรเกยวกบการตานทจรตคอรรปชนสำหรบใชในโรงเรยนในสงกดกรงเทพมหานคร

น จงกำเนดขนโดยเปนความรวมมอของกรงเทพมหานคร ศนยสาธารณประโยชนและ

ประชาสงคม สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร และองคกรเพอความโปรงใสในประเทศไทย

ซงตระหนกถงความสำคญในการสรางคานยมไมยอมรบพฤตกรรมทจรตคอรรปชนและ

การโกงทกรปแบบ โดยเฉพาะในกลมเดกและเยาวชน และเชอวาการสรางคานยมท

ถกตองนจะเปนรากฐานสำคญเพอทำใหเดกเตบโตขนเปนพลเมองทมคณภาพ และเปน

ปราการปองกนและแกไขปญหาทจรตคอรรปชนทไดผลทสด

บทท

1.2 หลกสตร “โตไปไมโกง” : ลกษณะพเศษ หลกสตร “โตไปไมโกง” มลกษณะทพเศษแตกตางไปจากหลกสตรโดยทวไป นอก

เหนอจากเปนหลกสตรทมงเนนการปลกฝงจตสำนกของเดกให “โตไปไมโกง” แลว ยงม

ความพเศษในประเดนหลกๆ ทเกยวของกบคร นกเรยน และการจดการเรยนการสอน

ดงตอไปน

1) ปรชญาความเชอ : เดกทกคนมความบรสทธ ไมมเดกทมความชวรายเลวรายท

ตดมากบตว เชน พนธกรรมกำหนด เรองเลอดชว สนดานไมด เกดมากคดโกง หรอขาด

จตสำนกและคณธรรม เปนเรองทขาดการพสจนเชงประจกษ

พนองทมพนธกรรมคลายกน มทงเปนคนดและคนเลว ดงนน กระบวนการหลอ

หลอมกลอมเกลาประสบการณตางๆ โดยเฉพาะในวยเดก ยอมมอทธพลตอการปลกฝง

จตสำนกความคด ความเชอ และระบบคานยมของแตละคน

2) เปาประสงคของโครงการ ใหโอกาสการเรยนรทดทสดในวยเดกวาดวยเรอง

ปลกฝงจตสำนกและระบบคณคาความคด ความเชอ ดวยวธการตางๆ ทผสมผสานสาระ

กบการเรยนรผานประสบการณตางๆ เชน การฟงและการอานหนงสอ และการถกคย

อภปรายถงสาระของสงทเรยนร การใชสอการเรยนรอนๆ ทสนก เชน เพลง การเลนเกม

การเลนละคร การทำงานศลปะ เพอใหเกดความประทบใจกบสาระทควรร

3) กระบวนการเรยนรทเดกมสวนรวมและใหเดกเปนผปฏบตเอง คดเอง ทำเอง

และขบคดแกปญหาเอง จะเปนวธการทสรางความประทบใจใหแกเดกไดมากทสด และ

จะเปนการเรยนรทฝงรากลกลงในจตใจและความทรงจำของเดกไดยาวนานทสด

4) หลกสตรนมความพเศษและความเฉพาะเจาะจง เพราะเปนการนำรองในความ

พยายามทจะสกดคานยมหลกทเชอวา จะชวยสรางภมคมกนอยางดตอการถกยวยให

กระทำการทจรต ประพฤตมชอบ หรอคอรรปชน

5) ความพเศษนรวมถงวธการเรยนการสอนนน ไมยดวธการทวไป เชน ครจะ

มบทบาทเปนผ นำ ผ ช แนะ ผ กำกบควบคมกจกรรมตางๆ และเดกนกเรยนจะเปน

ฝายปฏบตทดลองทำ โดยมสวนรวมในทกกระบวนการและทกขนตอนของทกครงทม

การเรยนการสอนหรอทำกจกรรม

12 13

โดยสรป หลกสตรมงหวงจะฉดวคซนอนมประสทธภาพเพอใหเดกไดมภมคมกน

สามารถจะชวยตานทานสงทไมดและสงทจะมายวยในภายภาคหนาของชวต เปรยบ

เสมอนถาเราเคยฉดวคซนทดมคณภาพและประสทธภาพ เราสามารถจะมภมคมกนตอ

โรคภยทหอมลอมเรา ทำใหเรายงแขงแรงไมตดเชอตดโรคเหลานน

การทำหลกสตรน จงเปรยบเสมอนการคดคนศกษาวจย วเคราะห และผลตวคซน

ของการสรางภมคมกนตอความไมดใหแกเดกนกเรยน ถาเดกนกเรยนไดรบในปรมาณ

ทเพยงพอและเหมาะสมยอมจะสงผลใหมภมตานทานทด ทงน มการถามวาจะเหนผล

ไดอยางไร หรอจะเหนผลไดเรวแคไหน คำตอบ คอ ในชวงทดลองนำรองดำเนนการ

หลกสตรนจะมการประเมนวาหลกสตรไดถกนำไปปฏบตจรงหรอไม มปญหาอปสรรคอยางใด

หรอไม เดกนกเรยนและครมความรสกอยางไรกบหลกสตร มความพงพอใจมากนอย

เพยงใด เครองมอ สอ และวธการตางๆ ใชไดสะดวกและเปนประโยชนหรอไมการ

ประเมนในขนแรกคอการประเมนศกยภาพและการดำเนนการของหลกสตร รวมถง

ความพงพอใจของผ ใชซ งรวมถงครและนกเรยนดวย สวนผลลพธและผลกระทบ

ในระยะยาวของการปลกฝงคานยม คงตองใหเวลาฟมฟก หยงรากฝงในและบมเพาะใน

ตวเดกระยะหนงกอน จงจะประเมนไดอยางแทจรงวาไดเกดผลมากนอยเพยงใด

6) เพอใหครเขาใจ สงเสรมและสนบสนนการทดลองนำรอง หลกสตรไดรวมถง

คมอใหคร มการอบรม และการบานทฝากใหครทสนใจชวยรวมพฒนาหลกสตรตอไป

นอกจากนแลวยงมอปกรณสำหรบทกหองเรยนในทกระดบชนทเขารวมโครงการ โดยทก

หองจะไดรบกระเปาทมสอการเรยนการสอนครบถวน อาท คมอคร หนงสอ ซดเพลง

ครจะไมตองกงวลในการเตรยมส อการเรยนการสอนทจะดำเนนการในวชาน

ครสามารถจะนำสอการเรยนการสอนทโครงการจดเตรยมไวใหมาใชประโยชนไดทก

สปดาหตามสาระการเรยนทคมอไดกำหนดไว

7) เนองจากเปนหลกสตรพเศษและหลกสตรเสรมทผ บรหารกรงเทพมหานคร

เหนวาสำคญตอการสรางเดกเพ อสรางชาต กระบวนการเรยนร ของหลกสตรจงถก

ออกแบบใหมความแตกตางจากการสอนทวไป โดยเฉพาะอยางยง การปลกฝงเรองคณคา

คานยม ตองเนนวธการทางตรงแตตองไมละเลยวธการทางออม เพราะเดกตองเกด

ความประทบใจ และเกดการดดซมซมซบคณคาและคานยมอยางเปนธรรมชาตโดยไมถก

บงคบ ยดเยยด ความประทบใจนจะมผลกระทบตอการยดรากฐานของความเชออยาง

ลกซง ถาเดกไดรบการตอกยำคณคาอยางสนก ชวนคด ถกกระตน และปลกเราใหคดให

ทำอยางสมำเสมอผานสอ และวธการตางๆ ตวอยางทด คอ เมอเดกไดยนเพลงใดเพลง

หน งท เคยรอง หรอจะเปนเพลงหลกของโครงการกได เดกจะเกดความทรงจำอน

หลากหลายเกยวกบประสบการณของการฟงเรองเลา การอาน การละเลน การลงมอทำ

กจกรรมหรอจากละคร และจากการทถกคยกนทกครงหลงจากไดทำกจกรรม

กระบวนการทวนความจำ (Recall) ของมนษยสามารถจะถกกระตนหรอปลกเรา

จากสมผสตางๆ ได ดงนน หลกสตรจงมงเนนใหเดกเกดความประทบใจ และใหมแรง

บนดาลใจจากสอสมผสตางๆ ซงจะทำใหเกดการคดและไตรตรองเมอมเหตการณทาทาย

หรอลอแหลมทตองเผชญดวย

8) หลกสตร “โตไปไมโกง” ในระดบมธยมศกษาตอนตน (ม.1-3) มพนฐานมาจาก

ทฤษฎพฒนาการดานจรยธรรม โดยเนนการกระตนความคดและจดประกายจตสำนกดาน

จรยธรรมทอยในจตใจเดก โดยบทเรยนจะประกอบไปดวยกรณศกษาทนำเสนอผานสอ

หลายรปแบบและกจกรรมสรางสรรคตางๆ ทออกแบบมาเพอทาทายความคด เพอให

นกเรยนฝกฝนการคดอยางรอบดาน ใชวจารณญาณเปน และตดสนใจอยางมจรยธรรม

14 15

1.3 วสยทศน หลกสตร “โตไปไมโกง” มงหลอหลอมปลกฝงใหเดกเตบโตเปนผใหญทมคณภาพ

เปยมไปดวยคานยมและคณสมบตทพงปรารถนา ไดแก ซอสตยสจรต มจตสาธารณะ

และรบผดชอบตอสงคมสวนรวม รวมทงมความรกในความถกตองและเปนธรรม โดยยด

หลกความพอเพยงในการดำเนนชวต ซ งจะเปนพ นฐานท ขาดเสยมไดในการสราง

ภมคมกนตอการทจรตและประพฤตมชอบ และตอตานการเอารดเอาเปรยบผอน สงคม

และประเทศชาต

1.4 วตถประสงคของหลกสตร 1) เพอพฒนากระบวนการเรยนรของผเรยนใหรจกการอยรวมกบผอนอยางสนต

ดวยพนฐานของความถกตองและเปนธรรม

2) เพอสรางจตสำนกคณธรรมของผเรยนใหไมเหนแกตว ไมเอาเปรยบผอน รจก

จำแนกชวด สามารถแยกแยะความผดและความถกตอง เพอเปนภมคมกนตอปญหา

ทจรตคอรรปชน

3) เพอพฒนาใหผเรยนมคณลกษณะอนพงประสงค ไดแก ความซอสตยสจรต การ

มจตสาธารณะ ความเปนธรรมทางสงคม การกระทำอยางรบผดชอบ และการเปนอย

อยางพอเพยง

4) เพอพฒนาสมรรถนะในการคดและมวจารณญาณในการแกไขปญหาของผเรยน

ใหคดเปนและปฏบตอยางถกตอง กลาหาญ และมคณธรรม

1.5 สาระของหลกสตร คานยมและคณคาทดงามของสงคมนนมอยมากมาย ดงนน ในหลกสตรนจงได

คดเลอกคานยมหลกทเกยวของโดยตรงในการสรางจตสำนกอนจะนำไปสเปาหมายการ

สรางสรรคสงคมสจรต นำมาเปนเนอหาในการถายทอดบทเรยนตางๆ กระบวนการคด

เลอกคณคาเหลานไดมการคดสรรและวเคราะหจากผเชยวชาญในสาขาทเกยวของ เพอให

มความครอบคลมมากทสด และเหมาะสมกบสถานการณและบรบทสงคมไทยในปจจบน

สาระหลกของหลกสตรโตไปไมโกง ประกอบไปดวยคณคาความดหาประการ

ไดแก

• ความซอสตยสจรต (Honesty and Integrity)

• การมจตสาธารณะ (Greater Good)

• ความเปนธรรมทางสงคม (Fairness and Justice)

• การกระทำอยางรบผดชอบ (Responsibility and Accountability)

• การเปนอยอยางพอเพยง (Sufficiency and Moderation)

คณคาเหลานมความเชอมโยงและสรางเสรมซงกนและกนใหแขงแรงขน เสมอน

เปนการวางเสาหลกหลายๆ ตนเพอเปนรากฐานใหเดกๆ มจตสำนกทมนคงในความสจรต

รงเกยจการคดโกง และเหนแกประโยชนสวนรวมมากกวาประโยชนสวนตน

ความซอสตยสจรต (Honesty and Integrity)

แนวคด ความซอสตยสจรตเปนคานยมพนฐานทสำคญและจำเปนอยางยงในการดำเนน

ชวตทดงามและนำไปสสงคมทสจรตและใสสะอาด ความซอสตยเปนสงทเขาใจงาย แต

การสรางจตสำนกของความซอสตยสจรตใหเขมแขงอยางแทจรงนนตองอาศยการบม

เพาะและตอกยำ ฝกฝนทงความคดและพฤตกรรมใหมความซอสตยไมวาเรองเลกหรอ

ใหญ โดยเฉพาะการซอสตยตอตนเองและดวยตนเองยามไมมใครกำกบควบคม ทงน

เพอใหเดกๆ สามารถดำรงตนอยบนความซอสตยไดภายใตสภาวะสงลอใจตางๆ โดยจะ

ตองสรางความเขาใจใหเหนวาผทยอมแพตอความทจรต มพฤตกรรมคดโกงยอมแลก

ความซอสตยสจรตเพอใหไดมาซงชอเสยงอำนาจและเงนทองนน เปนผทมพฤตกรรม

นาละอาย เนองจากความไมซอสตยและทจรตนนทำรายตนเองและผอน บคคลทจรต

มไดเปนผทประสบความสำเรจอยางแทจรง ไมนานบถอ และไมสามารถมความสขใน

ระยะยาวได ในทางตรงกนขามผทยดมนอยในความซอสตยสจรตเปนผทมเกยรตและ

ศกดศร และมชวตทเจรญงอกงามอยางแทจรง

ความหมาย ความซอสตยสจรต คอ การยดมนในความสตยจรงและในสงทถกตองดงาม ม

ความซอตรง และมเจตนาทบรสทธ ประพฤตปฏบตตอตนเองและผอนโดยชอบ ไมคดโกง

การนำไปใชในเชงพฤตกรรม • พดความจรง

• ไมลกขโมย

• ทำตวเปนทนาเชอถอ ทำตามสญญา

• ตรงไปตรงมา

• กลาเปดเผยความจรง

• รจกแยกแยะประโยชนสวนตวสวนรวม

ความซอสตยสจรตHonesty and

Integrity

การมจตสาธารณะGreater Good

ความเปนธรรมทางสงคม

Fairness and Justice

การกระทำอยาง รบผดชอบ

Responsibility and Accountability

การเปนอยอยาง พอเพยง

Sufficiency and Moderation

16 17

รปท 1 คณคาความดหาประการ ในสาระหลกสตร “โตไปไมโกง”

18 19

ความเปนธรรมทางสงคม (Fairness and Justice)

แนวคด ทกคนควรไดรบความเปนธรรมอยางเสมอภาคและเทาเทยมกน ไมวาจะแตกตาง

กนดวยเชอชาต ศาสนา ภมกำเนด ฐานะ หรอการศกษา ดงนน การใหความเคารพใน

ศกดศรความเปนมนษยของผอน การไมเอาเปรยบผอน การเขาใจสทธและหนาทของ

ตนเอง และไมละเมดสทธของผอน จะชวยใหรกษาความเปนธรรมในสงคมไดมากขน

ผ ท เขาใจและรกความเปนธรรมจะไมเอาเปรยบผ อ น ผ นำท ม ความเปนธรรมจะ

ไมคดโกงจากสวนรวมหรอใหผลประโยชนแตเพยงพวกพอง แตคำนงถงทกๆ คนอยาง

เทาเทยมและยตธรรม

ความหมาย ความเปนธรรมทางสงคม คอ การปฏบตตอผอนอยางเสมอภาคและเทาเทยมกน

และอยางมเหตผล โดยไมเลอกปฏบตตอเพศ เชอชาต ชนชน สถานะทางเศรษฐกจ

และสงคม

การนำไปใชในเชงพฤตกรรม • นกถงใจเขาใจเรา

• ไมเอาเปรยบผอน

• รบฟงผอน

• เคารพใหเกยรตผอน

• กตญญอยางมเหตผล

• คำนงถงความยตธรรมโดยตลอด

การมจตสาธารณะ (Greater Good)

แนวคด เราทกคนเปนสมาชกของสงคม ซงทกคนลวนปรารถนาทจะอยในสงคมทดและ

เปนสข สงคมจะดไดนนจงขนอยกบสมาชกในสงคมทจะตองรวมกนสรางและชวยกน

ประคบประคอง โดยการอยรวมกนของสมาชกในสงคมหนงนน ตองอาศยความเออเฟอ

เผอแผ ความเขาใจซงกนและกน รวมทงการทสมาชกในสงคมคดและทำเพอสวนรวม

ร จกการใหเพ อสงคม ไมเหนแกประโยชนสวนตนเปนใหญ และพรอมทจะเสยสละ

หรอชวยปกปองผลประโยชนของสวนรวม การปลกฝงจตสาธารณะตงแตเลกนจะเปน

พนฐานสำคญในการสรางคนดทมใชเกงเพยงอยางเดยวหรอเกงแตเอาเปรยบผอน แต

เปนคนดทจะสามารถโอบอมสงคมและพฒนาประเทศชาต โดยในระดบเยาวชนอาจ

เรมฝกฝนจากสงคมเลก เชน จตสาธารณะในโรงเรยนหรอชมชน

ความหมาย การมจตสาธารณะ คอ การมจตสำนกเพอสวนรวม มความตระหนกรและคำนงถง

สงคมสวนรวม มความรบผดชอบตอตวเองในการกระทำใดๆ เพอไมใหเกดผลกระทบ

เสยหายตอสวนรวม และพรอมทจะเสยสละประโยชนสวนตนเพอรกษาผลประโยชน

ของสวนรวม

การนำไปใชในเชงพฤตกรรม • รวมดแลสงคม

• รบผดชอบสวนรวม

• เสยสละเพอสวนรวม

• เออเฟอ เมตตา มนำใจ

• ไมเหนแกตว

20 21

การกระทำอยางรบผดชอบ(Responsibility and Accountability)

แนวคด ในทกสงคมประกอบดวยสมาชกหรอบคคลทแตกตางหลากหลาย แตละคนตาง

กมบทบาทและหนาทตางๆ ทเหมอนกนบางและตางกนบาง ต งแตเปนสมาชกของ

ครอบครว สมาชกของโรงเรยน สมาชกของททำงาน และสมาชกของสงคม ดงนน การ

อย รวมกนอยางสนตสข สมาชกทกคนจะตองเขาใจความรบผดชอบในบทบาทและ

หนาทของตนเอง ปฏบตหนาทตางๆ อยางมความรบผดชอบไมใหขาดตกบกพรอง ม

ความเขาใจซงกนและกน ไมละเมดผอน มวนยและมความเคารพตอกฎเกณฑกตกาท

ตกลงรวมกนเพอความผาสกและเปนธรรมของสงคม ผท มความรบผดชอบจะตองม

ความเปดเผยและโปรงใส พรอมทจะใหมการตรวจสอบได และหากกระทำผดกพรอมท

จะยอมรบผดและปรบปรงแกไขในการกระทำทผดพลาดของตนเอง คณคาของความ

รบผดชอบนเปนอกหนงจตสำนกทจำตองสรางและฝกฝน ผทขาดจตสำนกของความ

รบผดชอบนอกจากจะมแนวโนมทจะละเลยหนาทของตวเอง อาจนำไปสการใชอำนาจ

หนาท ในการหลบเล ยงกฎกตกาหรอกอบโกยผลประโยชน โดยไมคำนงถงความ

เดอดรอนของผอน

ความหมาย การกระทำอยางรบผดชอบ คอ การมจตสำนกในบทบาทและหนาทของตวเอง

และปฏบตหนาทใหดท สด เคารพกฎเกณฑกตกา พรอมใหตรวจสอบการกระทำได

เสมอ หากมการกระทำผดกพรอมทจะยอมรบและแกไขในสงทผด

การนำไปใชในเชงพฤตกรรม • ทำหนาทของตวเองใหดทสด

• มระเบยบวนย

• เคารพกตกา

• รบผดชอบในสงททำ กลายอมรบผดและรบการลงโทษ

• รจกสำนกผดและขอโทษ แกไขในสงผด

• กลาทำในสงทถกตอง

22 23

แนวคด การดำเนนชวตตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงนน ถอวาเปนแบบอยางทด

ทควรถอปฏบต การรจกความพอด พอประมาณในการใชชวต การรสกพอใจในสงท

ตนเองมอยการรประหยดและรคณคาสงของเปนเรองสำคญในการสรางนสยทเปนอย

อยางพอเพยง จะไมทำใหเกดการดนรนแบบเหนแกตวและขาดสต จนกระทงนำไปส

การทจรตและคดโกง ความพอเพยงนนยงสงผลใหเราไมเอาเปรยบผอ นและสงคมใน

ภาพรวมดวย

ความหมาย การเปนอยอยางพอเพยง คอ การดำเนนชวตโดยยดหลกความพอประมาณ ซอตรง

ไมละโมบโลภมาก รจกยบยงชงใจ และตองไมเอาเปรยบหรอเบยดเบยนทงตวเองและ

ผอน

การนำไปใชในเชงพฤตกรรม • รจกความเพยงพอ ความพอด

• มความอดทนอดกลน รจกบงคบตวเอง

• ไมกลวความยากลำบาก

• ไมทำอะไรแบบสดขวหรอสดโตง

• มสตและเหตผล

• การเปนอยอยางพอเพยง (Sufficiency and Moderation)

...พอเพยง มความหมายกวางขวางยงกวานอก

คอคำวาพอ กพอเพยงนกพอแคนนเอง

คนเราถาพอในความตองการกมความโลภนอย เมอมความโลภนอย

กเบยดเบยนคนอนนอย ถาประเทศใดมความคดอนน

มความคดวาทำอะไรตองพอเพยงหมายความวาพอประมาณ

ซอตรง ไมโลภอยางมาก คนเรากอยเปนสข

พอเพยงนอาจจะม มมาก อาจจะมของหรหรากได

แตวาตองไมไปเบยดเบยนคนอน... พระราชดำรส เนองในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา

ณ ศาลาดสดาลย วนท 4 ธนวาคม 2541

24 25

รปแบบการเรยนการสอนหลกสตร “โตไปไมโกง”สำหรบชนมธยมศกษาตอนตน

2 บทท

การปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และจตสำนกทดนนมความแตกตางจากการเรยน

การสอนโดยทวไป ในการปลกฝงคานยมเพอใหยดมนในความสจรตดงามใหประสบความ

สำเรจไดนน สำคญทนกเรยนจะตองรสก เขาใจ และเหนคณคาของความดงามอยาง

แทจรง และพรอมทจะนำมาเปนวถการดำเนนชวตของเขา มฉะนนแลวการเรยนการสอน

กจะเปนเพยงการทองจำเพอสอบเพยงอยางเดยวแตมไดนำไปปฏบต หลกสตรนจงถก

พฒนาขนเพอใหนกเรยนสามารถซมซบสาระและคณคาตางๆ ทถายทอดผานหลกสตรน

ไดอยางลกซง โดยไมเนนการทองจำ และสรางความมนใจในศกยภาพความดในตวเอง

เพอใหจตสำนกนแขงแรงและคงอยกบนกเรยนแมเมอเขาเตบโตขน

• ทฤษฎพฒนาการดานจรยธรรมของเพยเจต (Piaget) เพยเจตเปนนกจตวทยาและพฒนาการเดก ไดศกษาความแตกตางของความคด

ดานจรยธรรมของเดกในแตละวย และไดเรมเชอมโยงพฒนาการดานจรยธรรมเขากบ

ความฉลาดในการรบรกฎเกณฑตางๆ ทางสงคม เพยเจตเชอวาพฒนาการทางจรยธรรม

ของมนษยขนอยกบพฒนาการทางเชาวนปญญาของบคคลนนๆ ดวย (Crain, W.C.

1985. Theories of Development : Concepts and Applications. 2nd ed.

Englewood Cliffs, N.J. : Prentice-Hall. Pp.118-136.)

เพยเจตไดศกษาพฒนาการทางจรยธรรมของมนษยตงแตขนกอนการรบรดาน

จรยธรรม (Premoral Stage) เปนระดบจรยธรรมของเดกทมอายอยประมาณระหวาง

แรกเกดถง 2 ขวบ ซงในขนนเดกจะยงไมมความสามารถในการรบรสงแวดลอมอยาง

ละเอยดมากนก พฤตกรรมจงเปนไปตามความตองการทางรางกายเปนหลก มไดคำนง

ถงผอ นหรอความถกตองหรอกาลเทศะใดๆ เชน เดกจะรองเมอหว หรอรองไหเมอ

เจบปวด กลวหรอตกใจ เปนตน จากนนเมอเดกโตขนเขาจะเขาสขนปฏบตตามคำสง

(Heteronymous Stage) โดยในขนนเดกเรมรบรสภาพแวดลอมและบทบาททางสงคมได

มากขน เรมเขาใจเรองกฎวาอะไรควรทำหรอไมควรทำ ในชวงนจะมความเกรงกลวอำนาจ

ของผใหญและเหนวาคำสงของผใหญเปนประกาศตทจะตองทำตาม เดกจะเรมเรยนรและ

สงสมประสบการณดานจรยธรรมจากการปฏสมพนธกบสงคมรอบขาง เดกจะพฒนาขน

ตามวยจนถงระดบการเปนตวของตวเองมากขนและยดตนเองเปนหลก (Autonomous

Stage) เดกจะสามารถตดสนใจไดดวยเหตผลของตนเอง และเรมสงเกตและเขาใจถงความ

รสกของผอนมากขน

นอกจากการศกษาพฒนาการของเดกในระดบตางๆ ทคอนขางละเอยดของเพยเจต

แตทนาสนใจคอ การทเพยเจตพบวามความเปลยนแปลงในพฒนาการดานจรยธรรมของ

เดกอยางมากในชวงประมาณอาย 10-12 ป ซงเปนชวงทเดกกำลงเขาสความเปนผใหญ

มากขน ตวอยางเชน

2.1 ทฤษฎการเรยนรเพอสรางอปนสยอนดงาม ในระดบชนมธยมศกษาตอนตน นกเรยนในแตละวยนนนอกจากจะมระดบการเรยนรทตางกนแลว ยงมการพฒนา

ความคดเรองจรยธรรมทตางกนไปดวย ซงความเขาใจในพฒนาการและการกอตวของ

ความร สกนกคดและความฉลาดทางจรยธรรมน เปนส งสำคญท จะทำใหครผ สอน

เขาใจในธรรมชาตการเรยนร ของนกเรยนและส อสารกบนกเรยนในแตละระดบได

เหมาะสมยงขน นกจตวทยาหลายทานไดศกษาถงพฒนาการดานจรยธรรมของเดก และ

มผลการศกษาทนาสนใจ ดงตอไปน

26 27

• ดานความเชอในกฎเกณฑ

เดกเลก (ตำกวา 10-11 ขวบ) มกจะเชอวากฎเกณฑตางๆ นนเปนดงประกาศต

เปนสงทผใหญหรอพระเจากำหนดไวและหามเปลยนแปลงโดยเดดขาด แตสำหรบเดก

ทโตขน มประสบการณชวตทมากขน เขาเรมมความยดหยนในความเชอน เรมตงคำถาม

และเรมคดวาจรงๆ แลวกฎเกณฑกนาจะเปลยนแปลงไดหากทกคนเหนพอง เพราะ

กฎตางๆ ไมใชกฎศกดสทธแตมไวเพอเปนเครองมอชวยใหผคนสงคมอยรวมกนได

• ดานการวดหรอตดสนใจในทางจรยธรรม

เพยเจตพบวา ในการตดสนวาใครทำผดหรอถกนนเดกเลกมกจะตดสนจากผลของ

การกระทำ ในขณะทเดกโตมกจะใชพนฐานการตดสนจากเจตนาของผกระทำ ตวอยาง

เชน หากเดกเลกไดฟงเร องวา มเดกคนหนงทำถวยแตกไปถง 15 ใบ เนองจากเขา

พยายามจะเขาไปชวยแมถอ เปรยบเทยบกบเดกอกคนหนงท ทำถวยแตกไปหนงใบ

เนองจากเขาพยายามจะเขาไปขโมยคกก เดกเลกๆ สวนใหญจะตดสนวาเดกคนแรกทำผด

มากกวา ทงนเนองจากเดกเลกตดสนจากจำนวนหรอผลความเสยหายเปนหลก และยงม

ความเขาใจเรองเจตนานอยอย

อยางไรกตาม พฒนาการทางจรยธรรมของเดกยงเปนไปอยางตอเนอง ซงโคลเบอรก

(Kohlberg) เปนอกผหนงทมผลการศกษาทสำคญและนาสนใจ โดยเขาเชอวาพฒนาการ

ดานจรยธรรมมความละเอยดออนกวาน และไมไดหยดอยเพยงวยเดก แตดำเนนไปจนถง

วยผใหญดวย

• ทฤษฎพฒนาการดานจรยธรรมของโคลเบอรก

(Kohlberg) ในการวดระดบพฒนาการดานจรยธรรมน น โคลเบอรกทำการวจยโดยถาม

คำถามดานจรยธรรมใหกล มตวอยางตดสนใจวาจะทำเชนไร (Crain, W.C. 1985.

Theories of Development : Concepts and Applications. 2nd ed.

Englewood Cliffs, N.J. : Prentice-Hall. Pp.118-136.)

ตวอยางคำถามดานจรยธรรม ทโคลเบอรกใชในการวจย

• กรณขโมยยา

ในประเทศยโรป มสตรผหนงกำลงปวยหนกจนใกลเสยชวตดวย

โรคมะเรงชนดพเศษและรายแรง มยาชนดหนงซงหมอคดวานาจะชวยเธอ

ได เปนยาททำจากสารซงมคนขายยาในเมองเดยวกนทเธออยน เพ ง

คนพบขน ยาตวนมตนทนในการผลตสงมาก และมหนำซำคนขายยายง

บวกกำไรอกสบเทา ทำใหยามราคาแพงลบลว

สามของผหญงทปวยกพยายามอยางหนกทจะหาเงนมาเพอซอยา

ใหได ไดพยายามรวบรวมเงนทงหมดทมอยและขอยมเงนจากเพอน แต

รวบรวมเงนมาไดเพยงครงเดยวของคายา เขาจงตดสนใจไปหาคนขายยา

และเลาใหฟงวาภรรยาเขากำลงจะตาย และขอรองใหคนขายยาขายให

เขาในราคาถกลงกอนและเขาจะทยอยจายเงนทงหมดใหในภายหลง แต

คนขายยาตอบวา คงจะไมไดเพราะเขาเปนผคนพบยาและตองการจะทำ

เงนใหไดมากทสด สามคนนในทสดแลวดวยความจนตรอกจงงดเขาไปใน

รานขายยาเพอขโมยยามาใหภรรยา

สามคนนควรจะทำเชนนนหรอไม

28 29

ความโดดเดนของงานวจยของโคลเบอรกอยทการทเขามไดมองเพยงการตดสนใจ

ของบคคลเพยงอยางเดยววาจะเลอกทำสงใด แตโคลเบอรกเชอวาสงทแสดงและแยกแยะ

ใหเหนถงพฒนาการดานจรยธรรมของบคคลนนๆ คอ การใหเหตผลวาทำไมจงตดสนใจ

เชนนน โดยในการทดลองจะถามคำถามทางจรยธรรมในลกษณะคลายๆ ตวอยางในขาง

ตนนหลายคำถาม และอาจถามคำถามทเกยวเนองเพมเตมเพอทำความเขาใจวาทำไม

ผตอบจงมความคดเหนเชนนน ทงนเนองจากตองการดกระบวนการทางความคดและ

การใหเหตผลของผตอบ โคลเบอรกไดทำการวจยอยางตอเนอง และพฒนาลำดบขนของ

พฒนาการดานจรยธรรมเปนหกขน ดงน

ขนท 2 ปจเจกนยมและการแลกเปลยน (Individualism and Exchange)

ในขนนเดกเรมคดวาสงทผใหญบอกอาจไมถกทสดหรอดทสดสำหรบเขาเสมอไป

และเรมเรยนรวาคนแตละคนกมความคดตางๆ กน และมเหตผลในการกระทำทตางกนไป

เดกจะพยายามหาเหตผลของการกระทำ โดยจากกรณคำถามดานจรยธรรมขางตน สงท

ถก คอ สงทดทสดสำหรบสาม เชน

“สามอาจขโมยเพราะเคาไมรวาการขโมยเปนสงทผด”

“สามอาจตองขโมยหากเขาตองการใหภรรยามชวตอย แตกไมตองขโมยหาก

ตองการภรรยาใหม”

“สามอาจตองขโมยเพราะถาภรรยาตายจะไมมคนชวยเลยงลกเลกๆ แตจรงๆ แลว

กไมนาขโมยเพราะหากโดนจบกจะตองตดคก”

ในขนนมใชวาเดกจะไมรวาการขโมยเปนสงทไมด เพยงแตเดกใหความสำคญตอ

ความเปนปจเจกและความเปนธรรม (ในทศนะของเดก) ในขนนการลงโทษมใชสงทสำคญ

ทสด แตเปนเพยงความเสยงทอาจเกดขน แรงจงใจคอสงททำแลวไดรางวลมากกวากลว

การถกลงโทษ

โคลเบอรกเหนวา ในขนนระดบจรยธรรมของเดกกยงอยในระดบปจเจกอย โดย

การตดสนใจขนอยกบการแลกเปลยนผลประโยชนเปนหลก โดยยงไมคำนงไปถงคณคาท

ครอบครวหรอสวนรวมยดถอ

ขนท 1 การเชอฟงและการลงโทษ (Obedience and Punishment Orientation)

ขนนจะคลายกบขนของเดกเลกทเพยเจตระบไว คอ เดกจะมความคดวากฎเกณฑ

เปนสงตายตว และเปนประกาศตทผ ใหญกำหนดไว หากไมทำตามจะตองถกลงโทษ

การกระทำทด คอ ทำตามสงทผ ใหญบอกไวและไมถกลงโทษ การทำตามกฎจงเปน

ผลดตอตนเองมากกวา โดยมไดคดไปถงเจตนาหรอทมาของการกระทำ

จากคำถามในงานวจยของโคลเบอรกตามตวอยางในขางตน เดกทอยในขนนมกจะ

มความเหนวา ‘สามทำผดเพราะทำผดกฎหมาย’ ‘การขโมยเปนสงทไมด’ และเมอถามวา

ทำไมการขโมยถงเปนสงทไมด เดกสวนใหญจะคดไปในแงผลกระทบทเกดขนตอตนเอง

เชน การขโมยเปนสงทไมดเพราะเมอทำแลวจะตองโดนลงโทษ เดกเลกๆ สวนใหญจะอย

ในขนน โดยสวนใหญจะไมเหนดวยกบการขโมย แตอาจมเดกบางคนทเหนดวยกบการ

ขโมย แตเมอถามเหตผลวาทำไม เดกอาจยงใหเหตผลเกยวกบกระบวนการลงโทษเปน

หลกจงยงจดอยในกลมน เชน เดกอาจตอบวา “สามเคากพยายามขอรองคนขายยาแลว

และไมไดขโมยไปเยอะอะไรมากมาย ไมนาจะถกลงโทษนะ”

ในขนนโคลเบอรกเหนวาเดกเขาใจวาเรองจรยธรรมเปนเรองภายนอก เปนเพยงสง

ทผใหญบอกและเขาตองทำตามเทานน

30 31

ขนท 3 ทำในสงทผอนเหนวาด (Good Interpersonal Relationships)

ในขนนโดยปกตจะเกดขนเมอเดกเขาสชวงยางเขาวยรน โดยเดกจะเรมเขาใจ

จรยธรรมในทางนามธรรมมากขน ไมใชเพยงการไมทำในสงทผใหญหามเทานน แตเดก

รบรวาครอบครวและสงคมมความคาดหวงทางจรยธรรมกบเขาอยางไรบาง เขาใจวา

การเปนคนดนนประกอบไปดวยคณคาหลายอยางทคำนงถงทงการกระทำและเจตนา

เขาใจเรองการเหนอกเหนใจคนอน ความสงสาร ความมเมตตา เปนตน ดงนน คำตอบ

เรองการขโมยยาสำหรบเดกทอยในขนนมกจะเปนไปในทำนองวา

“จรงๆ แลวสามกนาสงสาร เขาทำเพราะตองการชวยชวตภรรยา”

“สามมเจตนาดทตองการชวยชวตคนทเขารก”

“สามทไหนบางจะทนดภรรยาตายไปโดยไมทำอะไรเลยได”

สำหรบเดกทเหนวาสามทำถกและนาสงสาร อาจเหนวาจรงๆ แลวในแงจรยธรรม

คนขายยาทำผด โดยใหเหตผลวา คนขายยาเปนคนเหนแกตว โลภมาก เหนแกเงนโดยไม

สนใจชวตผอน เปนตน เดกบางคนคดวาคนททำแบบคนขายยาควรถกจบไปเขาคกดวยซำ

คำตอบของเดกชายดอน อายสบสามป :

“จรงๆ แลวคนขายยานนแหละผด เพราะวามนไมเปนธรรมเลยทเขาโกงราคายาไป

เสยสงขนาดนนแลวปลอยใหคนทไมมปญญาซอตองตายไป สามคนนรกภรรยามากและ

ตองการชวยชวตเธอ ผมคดวาเปนใครกตองทำแบบนกนทงนน เราไมควรเอาเขาไปขงคก

คดวาศาลตองพจารณาความรอบดานอยแลว และศาลกคงเหนวาจรงๆ แลวคนขายยาโกง

ราคายามากไปจรงๆ”

คำตอบของเดกในขนนสวนใหญจะมการใหเหตผลทคลายๆ กบเดกชายดอน

กลาวคอ คำนงถงเจตนาของผกระทำ เขาใจเรองความรกของสามทมตอภรรยา เขาใจเรอง

ความไมเปนธรรมของราคายา และคดวาศาลกจะตองเขาใจประเดนเหลาน คำตอบใน

ลกษณะนแสดงถงการพฒนาการทางจรยธรรมโดยคดถงธรรมเนยมของสงคม (Conven-

tional Morality) ดวยวาเปนสงทใครๆ กตองคดหรอทำแบบน หรออยางนอยกเขาใจวา

ทำเพราะอะไร

ขนท 4 คดถงระเบยบของสงคม (Maintaining the Social Order)

การตดสนใจในระดบขนทสามนนจะไดผลมากหากเปนการตดสนใจกรณทเปนเรอง

ของคนสองคน เปนเรองของเพอนหรอสมาชกในครอบครวทใกลชด ผทเราเขาใจปญหา

และเจตนาเขาเปนอยางดและพยายามจะชวยเขาใหพนจากปญหานนๆ อยางไรกตามใน

ขนทสน ผตอบมไดคำนงถงความสมพนธเหลานเทานน แตยงคดถงผลกระทบระยะยาวท

จะเกดขนตอสวนรวมดวย ดงนน จงใหความสำคญตอการทำหนาทของตนในฐานะ

สมาชกของสงคม เพอใหสงคมเปนระเบยบเรยบรอย

ผทอยในขนนจงมความเหนตอการขโมยของสามวา ถงแมเขาจะเขาใจเจตนาทด

ของสาม และเขาใจเหตผลวาทำไมจงขโมยยา แตกคงจะไมสามารถเหนดวยหรอคดวาการ

ขโมยเปนสงทสมควรทำแลวได เพราะหากทกคนทำผดกฎหมายเพราะอะไรกตามทตวเอง

คดวาเปนสงทด เพราะมเจตนาด แตถาเปนอยางนสงคมคงจะปนปวนไปหมด แลวเราจะ

อยกนอยางไร

สำหรบในพฒนาการจรยธรรมขนทสน ผทอยในขนนจะตดสนใจโดยคดถงผล

กระทบตอสงคมโดยรวมและในระยะยาวเปนสำคญ จะเหนไดวาเดกเลกๆ ทอยในขนท

หนงกมผลของการตดสนใจเชนเดยวกน คอ สามท ขโมยยาทำผด (เน องจากทำผด

กฎหมาย) แตความตางคอ การตดสนใจของเดกเลกคดแตเพยงวาผดกฎ แตเหตผลในการ

ตดสนใจของผทอยในขนทสนนซบซอนกวาเหตผลของเดกในขนทหนงมาก

32 33

ขนท 6 ยดถออดมคตทเปนหลกการสากล (Universal Principles)

หลกมนษยธรรมและหลกประชาธปไตยทบคคลในขนทหาคดวาเปนพนฐานของ

สงคมทดนนอาจจะยงไมสามารถนำไปสสงคมทดเสมอไป เชน คนสวนใหญอาจลงคะแนน

เสยงใหอะไรบางอยางทสงผลดแกตนแตไมดกบคนสวนนอยบางกลม ดงนน โคลเบอรกจง

คดวานาจะมหลกอดมคตสากลอะไรบางอยางทนำไปสสงคมทมความเปนธรรมอยาง

แทจรง ซงความคดในลกษณะนกตรงกบสงทนกคดทางสงคมหลายๆ คน เชน คานธ

หรอ มารตน ลเธอร คง ไดเคยแสดงความคดเหนไววา หลกอดมคตทเปนสากลนน

เรยกรองใหเราทกคนปฏบตตอกนโดยเสมอภาคและเทาเทยมกน เคารพในศกดศรความ

เปนมนษยของทกคน หลกความเสมอภาคและเปนธรรมนเปนหลกใชกบทกๆ คน ดงนน

เราจงจะไมลงคะแนนเสยงใหส งท เปนประโยชนตอคนบางกลมแตทำใหอกกลมตอง

เดอดรอน

ในทางปฏบตโคลเบอรกเสนอใหลองตดสนสถานการณในลกษณะเอาใจเขามาใสใจ

เรา เชน ในกรณของสามขโมยยานน ถาคนขายยาเปลยนบทบาทมาเปนภรรยาทกำลงจะ

เสยชวต หรอสามทกำลงจะสญเสยภรรยาบาง เขาจะรสกเชนไร อยางไรกตาม ในขนน

ยงเปนขนทยากทคนสวนใหญในสงคมจะไปถง ดงนน โคลเบอรกจงเรยกขนนวาเปนเพยง

ขนทางทฤษฎเทานน

ขนท 5 คำนงถงสญญาทางสงคมและสทธสวนบคคล

(Social Contract and Individual Rights)

ผทอยในขนทสซงเปนขนกอนหนานมกจะคดเหนโดยนกถงสวนรวมเปนหลก อยาก

จะใหกลไกของสงคมเปนไปโดยเรยบรอย แตผทอยในขนทหาจะใครครวญถงสงคมทดใน

ทางทฤษฎและปรชญามากขน จงเกดมคำถามเกยวกบสงคม เชน สงคมทเปนระเบยบ

เรยบรอยนนเปนสงคมทดแลวหรอไม สงคมทดควรเปนเชนไร อะไรคอคณคาทางสงคมท

สงคมปจจบนของเรากำลงยดถออย และคณคานนเปนคณคาทควรยดถอหรอไม

ผทอยในขนนมพนฐานทางความคดทวา สงคมทดนนเกดจากสญญาทางสงคมท

สมาชกในสงคมมตอกน (โดยสมครใจและเทาเทยม) ซงเปนสญญาทเปนประโยชนสำหรบ

ทกฝาย ถงแมในสงคมจะประกอบไปดวยผคนหลายกลมและหลายความเหน แตกเชอวา

ทกฝายนาจะเหนพองดวยกนในหลกการสองประการ คอ (1) สทธมนษยชนขนพนฐาน

ของแตละคนควรไดรบการคมครอง และ (2) การใชกระบวนการประชาธปไตยในการ

แกไขกฎหมายใหเปนธรรมขนและทำใหสงคมดขน

หากยอนกลบมายงตวอยางกรณสามขโมยยาเพอไปชวยภรรยาทกำลงจะเสยชวต

ความเหนของผทอยในขนทหานกคอ เขาไมเหนดวยกบการกระทำทผดกฎหมาย (เพราะ

กฎหมายเปนสญญาทางสงคมทตกลงกนไว เวนแตจะเปลยนแปลงโดยวธการประชาธปไตย)

อยางไรกตาม สทธทจะมชวตอยของภรรยากควรไดรบการคมครอง มผชายทานหนงตอบ

คำถามนวา

“สามมหนาทตองชวยชวตภรรยา ดงนน ความจรงทวาชวตของเธอกำลงตกอยใน

อนตราย (และเขาพยายามจะชวย) นาจะอยเหนอกฎเกณฑทกอยางทจะเอามาตดสนการ

กระทำของสาม ชวตสำคญกวาสงของใดๆ”

และเมอถามเขาวาศาลควรตดสนเชนไร เขาตอบวา

“ปกตแลวหลกมนษยธรรมและหลกกฎหมายตองไปดวยกน แตในกรณนขดแยง

กนอย ศาลควรตดสนโดยใหนำหนกแกหลกมนษยธรรม แตอยางไรกตาม กตองรกษา

กฎหมายไว โดยลงโทษสามในสถานเบา”

ผทอยในขนนจะมความคดอสระในแงทวาสงคมควรยดถอคณคาอะไร สงคมทด

ในอดมคตควรเปนเชนไร (โดยไมจำเปนจะตองเปนสงทยดถอกนอยในปจจบน)

34 35

การเรยนรทางจรยธรรมเกดขนไดอยางไร

(ตามทฤษฎของโคลเบอรก)

โคลเบอรกเชอวาพฒนาการทางจรยธรรมนนมไดเกดขนเพยงเพราะเดกโตขน หรอ

เกดจากการปฏสมพนธกบผอน สถานการณในสงคมหลายๆ อยางอาจสามารถกระตน

ความสงสยและความรสกดานจรยธรรมทอยลกๆ ในจตใจของบคคล แตการพฒนาการ

ทางจรยธรรมจะเกดขนไดตอเมอแตละบคคลไดนำปญหาดานจรยธรรมในแงมมตางๆ มา

ขบคด โดยเฉพาะหากไดถกคยและแลกเปลยนประเดนเหลานกบคนอน ซงในการถกคยน

ผรวมสนทนาอาจตงคำถามตอความคดเหนของกนและกน หรอชวนกนคดในมมมองอน

ซงกระบวนการเหลานทำใหแตละคนจะสามารถคอยๆ ปรบความคดและยกระดบความ

คดเหนทางจรยธรรมของตวเองใหกวางขนและสมบรณมากขนไดอก

ตวอยางในการสนทนา

พนกงานชายและหญงพดคยกนถงเรองกฎใหมของบรษททเพงจะนำมาใช พนกงาน

ชายออกความเหนวาเมอกฎออกมาแลวทกๆ คนกควรเคารพและทำตาม เพราะกฎม

ความจำเปนและสำคญตอความเปนระเบยบเรยบรอยของบรษท ตามทฤษฎของ

โคลเบรก การใหเหตผลในลกษณะนจดอยในลำดบขนท 4 พนกงานหญงแยงวาทก

องคกรแมกระทงองคกรมาเฟยกมกฎ แตไมไดหมายความวากฎเหลานนจะถกตองตาม

หลกจรยธรรมทงหมด พนกงานชายเมอไดรบฟงกมองเหนวามขอเทจจรงทไมเหมอนกบ

สงทเขาคดอย จากการสนทนานหากดำเนนตอไปและคสนทนาชวนกนคดตอจะทำใหทงค

สามารถมความคดเหนในประเดนนไดสมบรณข น และอาจยกระดบพฒนาการดาน

จรยธรรมขนไปอกได

คนมฝมอแตไมใชคนด เปนอนตรายรายแรงแกสงคม

จะตองเปนทงคนดและมฝมอ จงจะเปนผมคณคา

แกประเทศชาต สงคมและตนเอง

ศาสตราจารยสญญา ธรรมศกดอดตนายกรฐมนตร

36 37

สนทนาผานบทบาทสมมต

การเลนบทบาทสมมต เปนอกหนงกจกรรมซงอนทจรงแลวกเปนวธการสนทนาใน

อกรปแบบหนง ซงสามารถนำไปสการเปลยนแปลงทางความคดได การเลนบทบาทสมมต

เปดโอกาสใหไดรบรความคดเหนและความรสกของผอน โดยเฉพาะสำหรบเดกกจกรรม

บทบาทสมมตเปนกจกรรมทเหมาะสมมาก เนองจากเดกๆ จะไดเรยนรวาคนแตละคนม

ความเหนไมเหมอนกน แตจะทำอยางไรใหอยรวมกนไดโดยไมทำรายหรอเอาเปรยบกน

และกน เมอเดกคอยๆ พดคยกนเพอรวมกนหาทางออก เดกจะคอยๆ พฒนาความเขาใจ

เรองความเปนธรรม

กจกรรมทนำมาใชเพอกระตนความคดและการถกคยนนอาจทำไดหลายรปแบบ

แตไมวาจะเปนรปแบบใดกตามสงสำคญคอ จะตองเปดโอกาสใหเดกๆ ไดแสดงความคด

เหนไดจรงๆ และไดอยางเตมท โดยไมตองกลววาจะผดหรอจะถกตอวา หากเดกไมถก

กดดนวาจะตองแสดงความคดเหนภายใตกรอบเขากจะกลาทจะคดมากขนและจะพฒนา

กระบวนการคดแกปญหาและหาทางออกไดดขน

การนำทฤษฎพฒนาการดานจรยธรรมมาใชในการเรยนการสอน

ในแงการนำมาใชทางการศกษาในระดบโรงเรยนนนไดมการนำทฤษฎดานการ

พฒนาการทางจรยธรรมมาสงเคราะหและจดเปนกระบวนการเรยนรและเพมทกษะทาง

จรยธรรม ซงนอกจากตองกระตนกระบวนการทางความคดของนกเรยนแลว ยงตองสอดแทรก

คณคาความดเพอใหนกเรยนสามารถนำคณคาเหลานนมาใชการตดสนใจไดดวย โดย

องคประกอบในกระบวนการสอนเพอพฒนาดานจรยธรรมมทงหมด 4 ประการ (Anderson,

C. and others. 2003. Minnesota Community Voices and Character

Education : Final Report and Evaluation. Roseville : Minnesota Department

of Education.) ดงน

• สำนกทางจรยธรรม (Ethical Sensitivity) สอนโดยการใหนกเรยนทำ

กจกรรมทชวยใหเรยนรวาการกระทำของเขาสงผลตอผอนไดอยางไรบาง เพอใหนกเรยน

ไดคำนงถงจรยธรรมอยเสมอ รจกเหนอกเหนใจผอน และพฒนาความสามารถในการ

วนจฉยสถานการณตางๆ ไดถกตองมากขน

• การตดสนใจทางจรยธรรม (Ethical Judgment) คำนงถงการตดสนใจทาง

ดานจรยธรรม โดยเนนการสรางทกษะในการตดสนใจทคำนงถงผลกระทบอยางรอบดาน

และการใหความเปนธรรม นอกจากนยงเนนใหนกเรยนตรวจสอบความรสกของตวเองวา

อะไรนำไปสการตดสนใจเชนนน

• แรงจงใจทางจรยธรรม (Ethical Motivation) เขาใจและสามารถเปรยบเทยบ

คณคาตางๆ ทตวเองยดถออยโดยนำคณคาเหลานนมาสการตดสนใจดานจรยธรรม

กจกรรมการสอนจะรวมถงกจกรรมทเปดโอกาสใหนกเรยนไดชวยเหลอผอน การเรยน

รคณคาทดของสงคม เรยนรจากผนำทดและวฒนธรรมหรอธรรมเนยมทด

• ความเขมแขงทางจรยธรรม (Ethical Character) เนนการพฒนาทกษะ

ความสามารถและความเขมแขงในการยดมนในจรยธรรมภายใตแรงกดดนตางๆ อดทนตอ

รางวลลอใจ มความกลาหาญทางจรยธรรม

38 39

2.2 การสอนในรปแบบชดกจกรรม เนองจากเปนหลกสตรพเศษและหลกสตรเสรมทผบรหารกรงเทพมหานคร เหนวา

สำคญตอการสรางเดกเพอสรางชาต กระบวนการเรยนรของหลกสตรจงถกออกแบบใหม

ความแตกตางจากการสอนทวไป โดยเฉพาะอยางยง การปลกฝงเรองคณคา คานยม

นกเรยนตองเกดแรงบนดาลใจ และเกดการดดซมซมซบคณคาและคานยมอยางเปน

ธรรมชาตโดยไมถกบงคบยดเยยด ใหนกเรยนไดรบการตอกยำคณคาอยางสนก ชวนคด

ถกกระตน และปลกเราใหคด ใหโอกาสฝกฝนทำจรง จงจะสงผลตอการสรางรากฐานของ

อปนสยอนดงามอยางมนคง และยงสามารถทำใหเกดการคดและแกปญหาไดดวยตนเอง

เมอมเหตการณทาทายหรอลอแหลมทตองเผชญ

ในระดบมธยมศกษาตอนตนน ชดกจกรรมตางๆ จงถกคดคนขนและนำมาบรรจไว

ในหลกสตร เพอใหนกเรยนไดเรยนรโดยคำนงถงพฒนาการดานจรยธรรมของนกเรยนใน

วยน โดยเรมตงแตกระบวนการทำความเขาใจสาระของคณคาตางๆ ทงหาประการ และ

การบมเพาะความรสกนกคด และจตสำนกเพอการทำด และเพอเปนการกระตนความคด

และทกษะการตดสนใจของนกเรยนในวยน หลกสตรจงไดใหความสำคญกบการนำกรณ

ศกษามาใชเพอใหนกเรยนไดฝกคด ฝกตดสนใจโดยพจารณาผลกระทบรอบดาน และเปด

โอกาสใหนกเรยนไดเรยนรถงความหลากหลายทางความคดของเพอนในกลม นอกจากนน

ในระดบมธยมศกษาตอนตนนยงจะไดมการเรยนรความรเบองตนเกยวกบคอรรปชนดวย

• ความซอสตยสจรต• การมจตสาธารณะ • ความเปนธรรมทางสงคม • การกระทำอยางรบผดชอบ• การเปนอยอยางพอเพยง

• สำนกทางจรยธรรม • การตดสนใจทางจรยธรรม• แรงจงใจทางจรยธรรม• ความเขมแขงทางจรยธรรม

• ชดสาระหาประการ• ชดกจกรรมการเรยนร• ชดความรเกยวกบคอรรปชน

คณคาความดหาประการ

กระบวนการพฒนาการ

ดานจรยธรรม

กจกรรมเรยนร

40 41

การบรณาการการสอนในหลกสตร “โตไปไมโกง”3 บทท

หลกสตร “โตไปไมโกง” ในชนมธยมศกษาตอนตนประกอบดวยชดกจกรรม 3 สวน

คอ

1. ชดสาระหาประการ การสอนจะเรมจากกจกรรมในชดกจกรรมพนฐาน เพอเปนการวางพนฐานความ

เขาใจในสาระตางๆ ใหแกนกเรยนอยางเขมขน และเพอเปนการเตรยมความพรอมของ

นกเรยนใหการมสวนรวมไดอยางเตมทในชดกจกรรมเลอกตางๆ

2. ชดกจกรรมการเรยนร ชดกจกรรมการเรยนรมทงหมด 3 ชด โดยมวตถประสงคเพอเปนการตอกยำความ

เขาใจในสาระผานกจกรรมตางๆ ทครและนกเรยนสนใจ โดยครสามารถออกแบบการสอน

โดยเลอกสอนทงชดกจกรรมหรอเลอกผสมผสานกจกรรมไดตามเหมาะสม

3. ชดความรเกยวกบคอรรปชน เปนการเรมใหความรเกยวกบแนวความคดเกยวกบคอรรปชนพนฐาน เพอสรางการ

รบรและตระหนกถงปญหา

ภาพรวมโครงสรางชดกจกรรม

ชนมธยมศกษาปท 1

1. ชดสาระหาประการ

เรยนรคณคาความดทง 5 ประการทอยในสาระของหลกสตร

กจกรรม 1. เรยนรสาระผานเพลงโตไปไมโกง

2. มนษยยอดเยยมยอดแย พรอมสมดทำมอ

3. ญาญาเดอะซรส

4. เรองแมเภา

5. เรองเลาจากวดทศน

6. แสบจวปวนหวใจ

42 43

1. อะไรบางทไมถกตอง2. ใครเดอดรอน 13. ใครเดอดรอน 24. ทำอยางไร5. รถโรงเรยน6. มอบ

1. คณคาของอาชพ 1 : ถาในโลกนไมม...2. คณคาของอาชพ 2 : จรรยาบรรณของฉน3. โตขนอยากเปนอะไร4. เฮฮา อาชพ5. นสยอยางน... เลกเถอะคะ6. ตามหาคนด (คนดในอาชพนนๆ...)7. ความสข

1. แถวบาน2. ใคร ทำอะไร ทไหน3. เรองขหมา4. ภาพเปนเรอง5. คนแถวบาน6. บ.ก.หวเหด

กจกรรม 1. อะไรคอโกง 1

2. อะไรคอโกง 2

3. พากยหนง 1

4. พากยหนง 2

5. บนไดงคอรรปชน

6. ผลของการคอรรปชน 1

7. ผลของการคอรรปชน 2

2. ชดกจกรรมการเรยนร

ชดกจกรรมท 1 เรองบนถนน

ชดกจกรรมท 2 ทำมาหากน

ชดกจกรรมท 3 แถวบาน

เรยนร 5 คณคาความดผาน เรองราวบนถนน โดยเฉพาะ เรองของการมจตสาธารณะ ความรบผดชอบ และความ เปนธรรมทางสงคม

เรยนร 5 คณคาความดผาน เรองราวของคนในอาชพตางๆ

เรยนรเกยวกบสงคมและ ชมชนทตวเองอาศยอย และการนำหลกคณคา 5 ประการมาใชในการอยรวมกบผอน

กจกรรม กจกรรม กจกรรม

3. ชดความรเกยวกบคอรรปชน

เรยนรความหมาย รปแบบ และผลรายของคอรรปชน

44 45

3.1 ชดสาระหาประการ

วตถประสงคของชดสาระหาประการ • เพ อใหนกเรยนไดเรยนร และเขาใจความหมายของสาระหลกของหลกสตร

โตไปไมโกง ประกอบดวยคณคาความดหาประการ ไดแก

J ความซอสตยสจรต (Honesty and Integrity) หรอยอวา ซส

J การมจตสาธารณะ (Greater Good) หรอยอวา จส

J ความเปนธรรมทางสงคม (Fairness and Justice) หรอยอวา ปธ

J การกระทำอยางรบผดชอบ (Responsibility and Accountability)

หรอยอวา รช

J การเปนอยอยางพอเพยง (Sufficiency and Moderation)

หรอยอวา พพ

• เพ อสรางความคนเคย และทศนคตท ดของนกเรยนในการเรยนในรปแบบ

กจกรรม และพรอมทจะมสวนรวมในการเรยนรในขนตอไป

กจกรรม กจกรรมการเรยนร สาระหาประการของช นมธยมศกษาปท 1 ประกอบดวย

กจกรรมดงตอไปน

3.2 ชดกจกรรมการเรยนร ชดกจกรรมการเรยนรเปนชดกจกรรมทมความหลากหลาย โดยประกอบไปดวยชด

กจกรรม 3 ชด เพอเปนแนวทางใหครผสอนสามารถเลอกสอนไดตามความสนใจและ

ความเหมาะสม เพอเปนการทบทวนและตอกยำเนอหาสาระของหลกสตร

วตถประสงคของชดกจกรรมการเรยนร 1. เพอเปนการตอกยำความเขาใจในคณคาความดทง 5 ประการ ไดแก

ความซอสตยสจรต การมจตสาธารณะ ความเปนธรรมทางสงคม

การกระทำอยางรบผดชอบ และการเปนอยอยางพอเพยง

2. เพอใหนกเรยนสามารถเชอมโยงสาระและคณคาความดตางๆ เขากบวถชวต

โดยผานเรยนรและการทำกจกรรมตางๆ ทครและนกเรยนสนใจ

1. เรยนรสาระผานเพลงโตไปไมโกง x x x x x 1 คาบ

2. มนษยยอดเยยมยอดแย x x x x x 1 คาบ พรอมสมดทำมอ

3. ญาญาเดอะซรส x x x 1 คาบ

4. เรองแมเภา x x x 1-2 คาบ

5. เรองเลาจากวดทศน x x x 1-2 คาบ

6. แสบจวปวนหวใจ x 3-4 คาบ

ชอกจกรรม สาระ

เวลาเรยน ซส จส ปธ รช พพ

ชอกจกรรม สาระ

เวลาเรยน ซส จส ปธ รช พพ

46 47

กจกรรมการเรยนร ชนมธยมศกษาปท 1• ชดกจกรรมท 1 เรองบนถนน

ถนนเปนของสวนรวม เปนสมบตสาธารณะททกคนใชรวมกน เรองราวของการเดน

ทางและชวตบนทองถนนนนมมากมาย ทงในแงการมนำใจและการเอาเปรยบซงกน

และกน รวมทงการรวมรกษาและการทำลายของสาธารณะ ซงพฤตกรรมตางๆ นสง

ผลกระทบตอสวนรวมในวงกวาง ในชดกจกรรมนนกเรยนจะไดเรยนร 5 คณคาความด

ผานเรองราวบนถนน โดยเฉพาะเรองของการมจตสาธารณะ ความรบผดชอบ และความ

เปนธรรมทางสงคม

• ชดกจกรรมท 2 ทำมาหากน

การทำมาหาเลยงชพเปนสวนสำคญของชวตของผคนในสงคม ซงในทกสงคมนนม

อาชพตางๆ มากมายซงลวนแตเกอกลกน ทกอาชพจงมความสำคญ โดยเฉพาะการ

ประกอบอาชพโดยสจรต มความซอสตยและรบผดชอบในหนาทของตน ไมวาจะอยใน

อาชพใดกตาม ในชดกจกรรมนนกเรยนจะไดเรยนรทง 5 คณคาความดผานเรองราวของ

คนในอาชพตางๆ

1. อะไรบางทไมถกตอง x x x 1-2 คาบ

2. ใครเดอดรอน 1 x 1 คาบ

3. ใครเดอดรอน 2 x x 2 คาบ

4. ทำอยางไร x x x 1 คาบ

5. รถโรงเรยน x 1 คาบ

6. มอบ x x 1 คาบ

1. คณคาของอาชพ 1 : ถาในโลกนไมม... x x x x x 1 คาบ

2. คณคาของอาชพ 2 : จรรยาบรรณของฉน x x x x x 1 คาบ

3. โตขนอยากเปนอะไร x x x x x 1 คาบ

4. เฮฮา อาชพ x x x x x 1 คาบ

5. นสยอยางน...เลกเถอะคะ x x x x x 1-2 คาบ

6. ตามหาคนด (คนดในอาชพนนๆ...) x x x x x 1 คาบ

7. ความสข x x x x x 1 คาบ

ชอกจกรรม สาระ

เวลาเรยน ซส จส ปธ รช พพ

48 49

3.3 ชดความรเกยวกบคอรรปชน

วตถประสงคการเรยนร ในระดบมธยมศกษาตอนตนน นกเรยนเรมเขาใจและเรมสนใจสภาพสงคมรอบตว

มากขน จงเปนวยทเหมาะสมในการแนะนำแนวความคดเรองคอรรปชนเบองตน โดย

เปนการนำสาระทงหามาเชอมโยงกบปรากฎการณทางสงคมตางๆ ทเปนกรณคอรรปชน

เพอใหนกเรยนไดรบร ขบคดและตระหนกถงปญหาน โดยสำหรบในชนมธยมศกษาปท 1

บทเรยนจะเรมดวยการแนะนำความหมายและคำศพทตางๆ ทเกยวกบคอรรปชน และ

เรยนรเกยวกบรปแบบและผลรายของคอรรปชนผานกจกรรมตางๆ

1. อะไรคอโกง 1 เพอเขาใจพฤตกรรมและความหมายของคำวาโกงและ 1 คาบ

การทจรตคอรรปชน

2. อะไรคอโกง 2 เพอเขาใจความหมายของคำวาคอรรปชนและเพอให 1 คาบ

รถงพฤตกรรมการทจรตคอรรปชนทสงผลกระทบตอ

เศรษฐกจและสงคม

3. พากยหนง 1 เพอใหเขาใจเกยวกบปญหาทจรตคอรรปชน 1 คาบ

4. พากยหนง 2 เพอใหเขาใจเกยวกบปญหาทจรตคอรรปชน 1 คาบ

5. บนไดง เพอใหนกเรยนเขาใจพฤตกรรมทถกตองเหมาะสม 1 คาบ

คอรรปชน ทควรปฏบตเปนประโยชนตอสวนรวม และพฤตกรรม

ทจรตคอรรปชนททำใหสวนรวมเกดความเสยหาย

6. ผลของการ เพอตระหนกถงผลรายทเกดจากการทจรตคอรรปชน 1-2 คาบ

คอรรปชน 1 ซงสรางความเสยหายแกสวนรวมและประเทศชาต

7. ผลของการ เพอตระหนกถงผลรายทเกดจากการทจรตคอรรปชน 1 คาบ

คอรรปชน 2 ซงสรางความเสยหายแกสวนรวมและประเทศชาต

• ชดกจกรรมท 3 แถวบาน

แถวบานเปนชมชนทผคนหลากหลายมาอาศยอยรวมกนซงนกเรยนกเปนหนงใน

สมาชกของชมชนนดวย แถวบานจงเปนสงคมขนาดเลกทนกเรยนคนเคย การอยรวมกน

อยางเปนปกตสขของชมชนนนยอมขนอยกบผอยอาศยทกคนวาจะปฏบตตนอยางไร ม

ความใสใจตอสวนรวมมากนอยแคไหน ในชดกจกรรมนนกเรยนจะไดเรยนรเกยวกบ

ชมชนและสงคมใกลตว และนำหลกคณคา 5 ประการมาใชในการอยรวมกบผอน เพอ

ตอกยำการมจตสำนกเพอสวนรวมซงเปนพนฐานของการอยรวมกนในทกสงคม

ชอกจกรรม สาระ

เวลาเรยน ซส จส ปธ รช พพ

1. แถวบาน x x 1 คาบ

2. ใคร ทำอะไร ทไหน x x x x x 1 คาบ

3. เรองขหมา x x 3 คาบ

4. ภาพเปนเรอง x x x x x 1 คาบ

5. คนแถวบาน x x x x x 2 คาบ

6. บ.ก.หวเหด x x x 2 คาบ

ชอกจกรรม จดประสงคการเรยนร เวลาเรยน

50 51

3.4 การออกแบบการเรยนการสอนหลกสตร “โตไปไมโกง”

หลกสตร “โตไปไมโกง” ไดออกแบบไวใชสำหรบการจดการเรยนการสอนใน

คาบเรยน จำนวน 40 คาบ เรยนตลอดทงปการศกษา ใชเวลาเรยน 1 คาบตอสปดาห

โดยครผสอนสามารถวางแผนการสอนไดทงปการศกษา ในการออกแบบการเรยนการสอน

ในหลกสตร “โตไปไมโกง” ครผสอนควรคำนงถงหลกการเบองตน ดงน

1) ชดสาระหาประการ ควรเรมตนการเรยนการสอนในหลกสตร “โตไปไมโกง”

ดวยชดสาระหาประการ เพราะชดสาระหาประการจะเปนการปพนฐานความ

เขาใจและความคนเคยตอแนวคดและความหมายของคณคาความด 5 ประการ

ทเปนสาระของหลกสตร และจะเปนการทบทวนความจำและตอกยำคณคา

ความด รวมทงเตรยมนกเรยนเขาสบทเรยนตอไป

2) ชดกจกรรมการเรยนร การนำชดกจกรรมการเรยนรมาใชน นขนอยกบคร

ทจะพจารณาวานกเรยนและครพรอมจะดำเนนกจกรรมใดหรอมความสนใจ

ในกจกรรมใด ซงแตละชดกจกรรมประกอบดวยกจกรรมยอยทใชเวลารวม

6-7 สปดาห ครผ สอนอาจจดการเรยนการสอนทละชดกจกรรม หรออาจ

จดสลบกจกรรมกได อยางไรกตาม บางกจกรรมเปนทเปนกจกรรมตอเนอง เชน

กจกรรมละคร กอาจจะตองคดเลอกบทเรยนมาสอนใหตอเนองกน

3) ชดความรเกยวกบคอรรปชน เมอนกเรยนมความเขาใจในคณคาความดทง

หาประการแลว ชดความรเกยวกบคอรรปชนนจะเปนการนำสาระทงหามา

เชอมโยงกบปรากฎการณทางสงคมตางๆ ทเปนกรณคอรรปชน

4) ในการจดการเรยนการสอนแตละกจกรรม ครผ สอนสามารถจดเวลาได

ตามความพรอม แตละกจกรรมสามารถขยายหรอลดระยะเวลาตามเงอนไขของ

หองเรยน ทงน ครผ สอนควรคำนงถงความครอบคลมดานสาระและความ

หลากหลายของกจกรรมดวย

5) ในการประเมนผล ครผสอนควรออกแบบการประเมนผลการเรยนการสอนดวยการ

ตดตาม สงเกตพฤตกรรมและการเปลยนแปลงตางๆ ภายในโรงเรยน และตดตาม

พฤตกรรมของนกเรยนรายบคคล นอกจากนควรกำหนดใหคาบสดทายของการเรยน

เปนคาบททบทวนบทเรยนและใชกรณศกษาเชงจรยธรรมเพอการประเมนผล

โดยพจารณาการเปลยนแปลงจากลกษณะการใหเหตผลของนกเรยนตอกรณศกษา

(ดรายละเอยดในบทท 4 การประเมนผล)

ใหเดกของเรารความหมายของ

คำวามเกยรต ….เกยรตทแทจรงคอ

เกยรตทรอยกบตววาไดกระทำดถกตอง

มคณคาควรแกการยกยอง

แลวกภาคภมใจในตวเอง ….

ดวยการสามารถยกมอไหวตนเอง …

ถายกมอไหวตวเองได มนกไมมเรองทจรต…

พทธทาสภกข สวนโมกขพลาราม “คณธรรมของคร”

52 53

การประเมนผล4 บทท

การประเมนผลการเรยนการสอนของหลกสตร “โตไปไมโกง” จะไมใชวธการสอบ

หรอการวดผล เพราะการทจะเหนผลสำเรจจากการปลกฝงคณคาใหแกเดกนนตองใชเวลา

ยาวนาน ซงการทคณคาจะแสดงตวเปนพฤตกรรมและอปนสยไดน นตองใชเวลาจน

กระทงเดกเตบโตเปนผใหญ และยงขนกบเงอนไขอนๆ ทเกยวของกบการกลอมเกลาเดก

เมอเขาเตบโตขนไป ไมวาจะเปน ครอบครว กลมเพอน หรอสอทไดรบ อกทงการวดผล

ดวยการคาดหวงใหเดกตอบใหถกตองนน เปนการวดไดในระดบความรความเขาใจเทานน

ไมสามารถบงชไดวามการเปลยนแปลงในระดบจตสำนกหรอไม อกทงการประเมนหรอ

วดผลหลงการเรยนการสอนยงอาจทำใหบรรยากาศการเรยนการสอนไมเอออำนวยตอ

การเรยนใหสนกและมความสข ทำใหวชา “โตไปไมโกง” เปนวชาทไมแตกตางจากวชา

อนๆ ทตองมการสอบและประเมนผานหรอไมผาน

อยางไรกตาม ในหลกสตรกไดมการจดใหมการประเมนผลเพ อพจารณาผล

การเรยนการสอนระยะสน เพอเปนการศกษาทงปจจยสำเรจและอปสรรค และบนทก

ประสบการณตางๆ เพอนำไปสการปรบปรงแกไขในสวนทยงบกพรองใหดขน และเผย

แพรบทเรยนตางๆ เพอใหผเกยวของและผสนใจไดนำหลกสตรไปปรบใชอยางแพรหลาย

มากขน

4.1 การประเมนหลกสตรในภาพรวม ในชวงทดลองนำรองดำเนนการหลกสตรนจะมการประเมนจากผเชยวชาญ วา

หลกสตรไดถกนำไปปฏบตจรงหรอไม มปญหาอปสรรคอยางใดหรอไม นกเรยนและ

ครมความรสกอยางไรกบหลกสตร มความพงพอใจมากนอยเพยงใด เคร องมอ ส อ

และวธการตางๆ ใชไดสะดวกและเปนประโยชนหรอไม การประเมนในขนแรกคอการ

ประเมนศกยภาพและการดำเนนการของหลกสตร รวมถงความพงพอใจของผใชซงรวมถง

ครและนกเรยนดวย สวนผลลพธและผลกระทบในระยะยาวของการปลกฝงคานยม

คงตองใหเวลาฟมฟก หยงรากฝงในและบมเพาะในตวเดกระยะหนงกอน จงจะประเมนได

อยางแทจรงวาไดเกดผลมากนอยเพยงใด

4.2 การประเมนผลอนๆ

• สมดบนทก

ในระหวางชวโมงเรยนกจกรรมพนฐานในชวงตนของหลกสตรจะมการใหนกเรยน

ทำสมดบนทก ซงนกเรยนสามารถใชสำหรบบนทกกจกรรมตางๆ ทเรยนในหลกสตร

“โตไปไมโกง” ผลงานของนกเรยนในสมดบนทกนถอเปนสวนหนงในการแสดงผลวา

นกเรยนไดทำกจกรรมอะไรไปบาง อยางไรกตาม ผลงานเหลานเปนการนำเสนอผลใน

เชงผลงาน (Output) วานกเรยนไดเรยนรหรอรวมทำกจกรรมอะไร สวนการประเมน

ผลลพธนน เนองจากหลกสตรนเปนการปลกฝงจตสำนกจงจะตองดจากพฤตกรรม วา

นกเรยนมการนำสงทเรยนไปใชมากนอยแคไหน มการเปลยนแปลงในเชงพฤตกรรมทดขน

หรอไม ทงในระยะสนและระยะยาว

• การสงเกตพฤตกรรมและการเปลยนแปลงตางๆ ภายในโรงเรยน

อยางไรกตาม เมอพจารณาความสำเรจในระยะสน ครตองมการตดตามสงเกต

พฤตกรรมของนกเรยนแตละคนวามการเปลยนแปลงพฤตกรรมไปในทางทดขนหรอไม

รวมทงการสนทนากบเดกอยางไมเปนทางการและการสอบถามพฤตกรรมของเดกจาก

ผปกครอง โดยพฤตกรรมในแตละสาระอาจพจารณาไดจากพฤตกรรมตอไปน

54 55

สาระ

• การไมพดโกหก พดความจรงอยเสมอ • ไมลกขโมย • ทำตวเปนทนาเชอถอ • ทำตามสญญา • ตรงไปตรงมา • กลาเปดเผยความจรง• เกบของแลวคน • ไมหยบของโดยไมไดรบอนญาต • ยมของแลวคน

ตวอยางพฤตกรรม

• ความซอสตยสจรต

• การมจตสาธารณะ

• ความเปนธรรมทางสงคม

• การกระทำอยางรบผดชอบ • ทำหนาทของตวเองใหดทสด • มระเบยบวนย • เคารพกตกา • รบผดชอบในสงททำ • กลายอมรบผดและรบการลงโทษ • รจกสำนกผดและขอโทษ • ยนดแกไขในสงผด กลาทำในสงทถกตอง • การสงการบานตรงเวลา • รบผดชอบในงานทไดรบมอบหมาย • รบผดชอบเวรทำความสะอาดของหอง

• การเปนอยอยางพอเพยง • การรจกความเพยงพอ ความพอด • มความอดทนอดกลน • รจกบงคบตวเองใหมความพอประมาณ• ไมกลวความยากลำบาก เพยรพยายาม • ไมทำอะไรแบบสดขวหรอสดโตง • มสตและเหตผล • ไมฟมเฟอย • ใชของอยางประหยดและรคณคา • การรจกพอเมอไดรบของแจก

สาระ ตวอยางพฤตกรรม

• การรวมดแลสงคม • ความรบผดชอบตอเรองสวนรวม • การอาสาและเสยสละเพอประโยชนของ สวนรวม ความเออเฟอ • การมเมตตากรณา • การมนำใจ • การไมเหนแกตว • รกษาของสวนรวม รจกปดนำปดไฟ • ทำความสะอาดหองเรยน ทำงานของ สวนรวมโดยไมเกยงวาเปนภาระเพม• ปกปองทรพยสนสวนรวม ดแลสงแวดลอมทางธรรมชาต

• การนกถงใจเขาใจเรา • การรบฟงผอน • การเคารพใหเกยรตผอน • รจกกตญญและตอบแทนบญคณอยาง มเหตผล • คำนงถงความยตธรรมและความถกตอง ไมวาจะมอะไรเกดขนกตาม • การรกษากฎเกณฑกตกาของสวนรวม • ไมรงแกใคร • ปกปองผทออนแอกวา • ไมนงเฉยตอสงทไมถกตอง • ไมแซงคว • ไมเอาเปรยบใครและรกษาสทธของตนเอง • ไมเหนดวยกบเพอนในทางทผด

56 57

4.3 กรณศกษาเชงจรยธรรม

วตถประสงคของกรณศกษา

กรณศกษาเชงจรยธรรมทนำมาใชในขนตอนนมจดประสงคเพอประเมนผลการใช

เหตผลเชงจรยธรรมของนกเรยน นกเรยนจะไดใชทกษะการคด และความรความเขาใจ

ทเรยนมาตลอดหลกสตรนำมาประมวลใชกบสถานการณทเกดขนในกรณศกษา ซงเมอ

ประเมนจากการตอบคำถามและใหเหตผลของนกเรยน ครจะสามารถทราบไดวา

นกเรยนจะสามารถคดไดรอบดานและรบมอกบสถานการณทาทายตางๆ ไดอยาง

เหมาะสม โดยการนำคณคาในสาระตางๆ มาใชไดหรอไม

การนำกรณศกษาไปใช

ตามหลกคดทวาการฝกคด คอ การสรางปญญา ดงนน เพอกระตนใหนกเรยนไดใช

ทกษะในการขบคดอยางเตมท กรณศกษาเชงจรยธรรมท นำมาใชในหลกสตรจง

ถกออกแบบมาใหสามารถใหคำตอบไดหลายทาง เนองจากความสำเรจของกระบวนการ

กรณศกษานมไดอยทการใหคำตอบเพยงอยางเดยว แตอยทการใหเหตผลทผานการ

ใครครวญมาแลวอยางด พจารณาขอดขอเสยจากการหาทางออกเชงจรยธรรมอยางถถวน

ซงเมอนกเรยนผานกระบวนการใชความคดบอยๆ ในลกษณะน ทกษะในการขบคดผสม

ผสานกบการนำคณคาจรยธรรมทดงามมาเปนพนฐานในการคด จะตดตวนกเรยนไปและ

เขาจะสามารถนำทกษะนมาใชไดเมอจะตองเผชญกบความทาทายเชงจรยธรรมทอาจจะ

เกดขนในอนาคตและอาจจะซบซอนกวาน

ถาคณทำถกตอง

ยดความถกตอง

คณจะเผชญหนากบใครกได

ดร.สเมธ ตนตเวชกล

ประธานมลนธประเทศไทยใสสะอาด

58 59

กรณศกษา ยอดนกดบเพลง

ยอดเปนพนกงานดบเพลง วนนหลงเลกงานระหวางเดนทางกลบบานเกดแผนดนไหว

รนแรงขนในเมอง ยอดคาดวานาจงเกดเพลงไหมขนหลายจด พนกงานดบเพลงทกคนทราบ

ดวาเมอเกดเหตการณฉกเฉนแบบนขนยอดและเพอนพนกงานดบเพลงทกคนควรจะตอง

กลบเขาประจำการโดยดวนเพอจะไดเรงออกไปยงจดไฟไหม ยอดตดตอกบภรรยาและ

ลกไมไดเลยและเปนหวงครอบครวมาก จงตดสนใจม งหนากลบบานแทนทจะกลบ

เขาไปประจำการในสถานดบเพลง

คำถามเพอกระตนทกษะความคดเชงจรยธรรม

1. ก. ยอดควรถกลงโทษในฐานะไมมาทำงานตามหนาทหรอไม

ข. เพราะอะไร

2. ก. หากนกเรยนเปนครอบครวของยอด นกเรยนอยากใหยอดตดสนใจกลบมาบาน

หรอกลบไปสถานดบเพลง

ข. เพราะอะไร

3. ก. เพอนพนกงานดบเพลงคนอนจะรสกอยางไรในการตดสนใจของยอด

ข. เพราะอะไร

4. ก. เราทเปนประชาชนทวไปคาดหวงอะไรจากยอดผเปนพนกงานดบเพลง

ในสถานการณฉกเฉนเชนน

ข. เพราะอะไร

5. ยอดควรแกไขสถานการณนดวยวธอนไดหรอไม เขานาจะทำอะไรไดบาง

คนมฝมอแตไมใชคนด เปนอนตรายรายแรงแกสงคม

จะตองเปนทงคนดและมฝมอ จงจะเปนผมคณคา

แกประเทศชาต สงคมและตนเอง

ศาสตราจารยสญญา ธรรมศกด

อดตนายกรฐมนตร

ขอขอบคณ

ม.ร.ว. สขมพนธ บรพตร ผวาราชการกรงเทพมหานครนางทยา ทปสวรรณ รองผวาราชการกรงเทพมหานครนายเจรญรตน ชตกาญจน ปลดกรงเทพมหานครนางนนนาท ชลตานนท รองปลดกรงเทพมหานคร

พระราชญาณกว (ปยโสภณ)คณหญงอมพร มศขพล.ต.อ. วสษฐ เดชกญชรนางผาณต นตทณฑประภาศศ. ดร. สมบต ธำรงธญวงศศ. นพ. เทพ หมะทองคำรศ. อรชมา ยทธวงศดร. อมรวทย นาครทรรพนายวระศกด ขขนธนนายชาญชย พณทเสน

นายอานนท ปนยารชนดร. สเมธ ตนตเวชกลนายมชย วระไวทยะนายปานเทพ กลาณรงคราญนายเนาวรตน พงษไพบลยนายภญโญ ทองชยศ. ดร. อมมาร สยามวาลาศ. ดร. ยงยทธ ยทธวงศนางสรางค เปรมปรดนายวลลภ ตงคณานรกษ

นายกฤษฎา สขสงวน ผอำนวยการสำนกการศกษากรงเทพมหานคร นางสาวมาสวมล รกบานเกด รองผอำนวยการสำนกการศกษากรงเทพมหานคร นายอดมศกด นาด ผอำนวยการสำนกงานยทธศาสตรการศกษา นางอธภทร สายนาค นกวชาการศกษาชำนาญการ

รศ. ดร. จร วจตรวาทการผศ. ดร. วฒเทพ อนทปญญาดร. กนกกาญจน อนแกนทรายผศ.ดร. ตรวทย อศวศรศลป ดร. พมพรำไพ พนธวชาตกลนางรชน มณโรจนนางสาวสตพร มทาพรนางสาวแกวตา เยอกเยน

ผศ. ดร. จรวรรณ ภกดบตรดร. ศทธนา วจตรานนทนพ.มล. ทยา กตยากรนางสาวศรญญการ เทยมบญกจนางจตราภา หมะทองคำนางสาวพรรณทพา ทพยโสตถนางดาราวลย มวงนอย

รศ. ดร. จร วจตรวาทการดร. กนกกาญจน อนแกนทรายผศ.ดร. ตรวทย อศวศรศลปนางสาวรสนา โตสตระกลนายประสงค เลศรตนวสทธ

ผศ. ดร. จรวรรณ ภกดบตรดร. ศทธนา วจตรานนทรศ. ดร. ตอตระกล ยมนาคนายวนชย วงศมชย

นายสนต แตพานชนายบรรจง เวยงพลนายประกอบ สทธกาโมทยนายรตนชย นาคปานเสอนายรกชาต แจมจนทร

นายจตรการ แกวถนคอยนายคณศร ทบทมนายวรเทพ รตนอมพวลย และชมรมกตารไทยนางสาวอรอนงค ทองรอด

นางสรางค เปรมปรด นายวรตต วจตรวาทการนายสนต แตพานช

ดร. สมชาต วศษฐชยชาญนางสาวจฑาทพย วงศไพศาล

ทปรกษาการจดทำหลกสตร

คณะกรรมการดำเนนการ (ฝายกรงเทพมหานคร)

ผเชยวชาญดานการเสรมสรางธรรมาภบาลและการตอตานคอรรปชน

ผเชยวชาญดานการผลตสอประกอบหลกสตร

ผเชยวชาญดานสอรณรงคและการประชาสมพนธ

คณะกรรมการดำเนนการ

ทปรกษาโครงการ

60 61

62 63

คณะครและนกเรยนโรงเรยนมธยมบานบางกะปคณะครและนกเรยนโรงเรยนแกนทองอปถมภ

บทละคร แสบจวปวนหวใจ อนเคราะหโดย นางศกนกานต เวชชาชวะ เพลง ทำดไดด อนเคราะหโดย บรษท จเอมเอม แกรมม จำกด (มหาชน)หนงสอเรอง แมเภา อนเคราะหโดย นายประภาส ชลศรานนท วดทศน ตอน มสเตอรบน อนเคราะหโดย บรษท แคททาลสท อลลายแอนซ (ประเทศไทย) จำกด วดทศน ตอน เดกหอ อนเคราะหโดย บรษท จเอมเอม ไท หบ จำกด วดทศน ตอน ชวตพอเพยง อนเคราะหโดย ธนาคารทหารไทย จำกด (มหาชน)วดทศน ตอน ผรบสงนกเรยนประจำทาง อนเคราะหโดย บรษท โตโยตา มอเตอร ประเทศไทย จำกด วดทศน ตอน เดยวไมโครโฟน อนเคราะหโดย นายอดม แตพานช และนายสนต แตพานช

เรณ ปญญาดนายปฎฐวจน เฟองเพชรนายฐตภทร มงคลชนางสาวสรมา สวรรณไตรภพ

นางทชา ณ นคร นางศลดา รงสกรรพม นางสาวลดดา ทองศรแกว

รศ. อรชมา ยทธวงศนายบรรจง เวยงพลนายจตรการ แกวถนคอย นายทศพล รงผลสถต

นางสาวเสาวนย วงศจนดา นายนพนธ เลศพรยกมลนายพายพ แกวเกรด

ผเชยวชาญดานเครองมอการเรยนการสอน

ผเชยวชาญดานพฒนาการและจตวทยาเดก

ภาพประกอบ

สอการเรยนการสอนประกอบหลกสตร

คณะสาธตเตรยมความพรอมหลกสตรและทดสอบเครองมอ

นายไตรรงค ประสทธผล (หจก.หวแจกน) นายอรรถพล เชดชยฤทธนางสาวสมญญา สทธกาญจน

นายคณศร ทบทมนายประกอบ สทธกาโมทยนายรตนชย นาคปานเสอ