คณภาพชวตการทางานของขาราชการในจงหวดชายแดนภาคใต

กนกวรรณ ชชพ

วทยานพนธน เปนสวนหน' งของการศกษาตามหลกสตร รฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต

คณะรฐประศาสนศาสตร สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร

2551

บทคดยอ ช�อวทยนพนธ คณภาพชวตการทางานของขาราชการในจงหวดชายแดนภาคใต ช�อผเขยน นางสาวกนกวรรณ ชชพ ช�อปรญญา รฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต ปการศกษา 2551

การศกษาเร� องน2 เปนการวจยเชงปรมาณ โดยวธการสารวจสมตวอยาง (Survey

Research) มวตถประสงคเพ�อ 1) ศกษาคณภาพชวตการทางานของขาราชการท�ปฏบตงานในพ2นท�จงหวดชายแดนภาคใต 2) เพ�อศกษาปจจยท�มความสมพนธกบคณภาพชวตการทางานของขาราชการท�ปฏบตงานในพ2นท�จงหวดชายแดนภาคใต 3) เพ�อนาผลการศกษามาใชเปนแนวทางและขอเสนอแนะในการพฒนาปรบปรงคณภาพชวตการทางานของขาราชการท�ปฏบตงานในพ2นท�จงหวดชายแดนภาคใต

เคร�องมอท�ใชในการเกบรวบรวมขอมล คอ แบบสอบถาม แบงออกเปน 3 สวน ไดแก สวนท� 1 เปนแบบสอบถามเก�ยวลกษณะสวนบคคล สวนท� 2 เปนแบบสอบถามเก�ยวกบปจจยตางๆ ไดแก ปจจยคาตอบแทน ปจจยการพฒนาขดความสามารถของบคลากร ปจจยความกาวหนาในหนาท�การงาน ปจจยธรรมนญในองคการ ปจจยความสมดลระหวางชวตงานกบชวตดานอ�น ปจจยการบรณาการทางสงคมหรอการทางานรวมกน ปจจยสภาพแวดลอมในการทางาน และปจจยความเก�ยวของสมพนธกบสงคม และสวนท� 3 เปนแบบสอบถามเก�ยวกบความตองการความชวยเหลอสนบสนนจากภาครฐ

กลมตวอยาง จงหวด ๆ ละ 120 คน รวมท2งส2น 600 คน จากประชากร คอ ขาราชการฝายพลเรอนท�ทางานในพ2นท� เขตจงหวดชายแดนภาคใต โดยนยามของรฐบาล ประกอบดวย 5 จงหวด ไดแก จงหวดปตตาน ยะลา นราธวาส สตล และสงขลาเฉพาะพ2นท� (อ.เทพา อ.สะบายอย อ.นาทว และ อ.จะนะ) สถตท�ใชในการวเคราะหไดแก ความแตกตางของรอยละ สรปผลการวจย ไดดงน2

1. ขาราชการท�ปฏบตงานในพ2นท�จงหวดชายแดนภาคใต มความเหนเก�ยวกบคณภาพชวตการทางานของตนเองในปจจยดานตาง ๆ ในระดบท�พงพอใจ เกนรอยละ 50 จานวน 7 ปจจย ไดแก ปจจยความสมพนธกบหนวยงานภายนอก รอยละ 89.3 รองลงมาคอ ปจจยการบรณาการ

(4)

ทางสงคมและการทางานรวมกน รอยละ 83.8 ปจจยธรรมนญในองคการ รอยละ 78.0 ปจจยสภาพแวดลอมในการทางาน รอยละ 72.8 ปจจยความสมดลระหวางชวตงานกบชวตดานอ�น รอยละ 71.3 ปจจยการพฒนาความรความสามารถของบคลากร รอยละ 70.2 ปจจยความกาวหนาในหนาท�การงาน รอยละ 58.4 ตามลาดบ และไมพงพอใจ จานวน 1 ปจจย คอ ปจจยคาตอบแทน รอยละ 48.8

2. ความตองการความชวยเหลอสนบสนนจากภาครฐ จากการศกษาพบวา ส� งท�ขาราชการเหลาน2ตองการมากท�สด 5 อนดบแรกคอ อนดบท� 1-4 มความตองการมากท�สด ไดแก ดานสวสดการพเศษเร�องการเพ�มเบ2 ยเล2 ยงหรอเบ2ยเส�ยงภย รองลงมาคอ เร�องอปกรณปองกนภยอนตรายจากเหตการณความไมสงบ ดานการสงเสรมขวญกาลงใจเร�องการกาหนดระยะเวลาในการโอนยายใหมความชดเจนและปฏบตได และใหมหนวยงานกลางในการแจงเร�องราวรองทกขเม�อไมไดรบความเปนธรรม อนดบท� 5 ความตองการมาก คอการใหบคลากรในหนวยงานไดรบการฝกอบรมท�เปนประโยชนตอการปฏบตงานอยางนอยปละคร2 ง

แนวทางและขอเสนอแนะในการพฒนาปรบปรงคณภาพชวตการทางานของขาราชการท�ปฏบตงานในพ2นท�จงหวดชายแดนภาคใต แบงเปน 2 แนวทาง คอ ขอเสนอแนะเชงนโยบาย ไดแก 1) สงเสรมการใชหลกนยมใหขาราชการมงไปสการมเกยรตและศกดT ศรภายใตหลกการดารงชวตแบบเศรษฐกจพอเพยง สงเสรมการออมเพ�อเกบไวใชประโยชนในอนาคตอยางมประสทธภาพ 2) มมาตรการท�สรางความเปนธรรมและโปรงใสในการพจารณาความดความชอบ มหลกการประเมนใหมท�มประสทธภาพ เปนธรรม 3) การประสานกนระหวางหนวยงานหลกในการใหความชวยเหลอสนบสนนอยางเทาเทยมกน 4) ใหรฐบาลมนโยบายท�ใหความสาคญกบเร� องคณภาพชวตการทางานอยางจรงจง การสรางกลไก ตดตาม ประเมนผล และใหรางวล ขอเสนอแนะเชงปฏบต ไดแก 1) รฐตองจดสวสดการใหแกขาราชการในพ2นท�จงหวดชายแดนภาคใต เปนกรณพเศษ 2) รฐตองใหการสนบสนนสงเสรมการศกษา ฝกอบรมดงานในพ2นท�และนอกพ2นท� 3) รฐตองสามารถใหความม�นคงปลอดภยในชวตและทรพยสนของราชการ เพ�อสรางความอนใจและศกยภาพ โดยควรสรางความสมพนธอนดกบผ นาชมชนและประชาชน 4) ผบรหารสวนราชการควรเปล�ยนกระบวนทศนการบรหารใหม โดยการใหคนทางานมชวตท�มคณภาพ คอ การมความสขกบทางานและการใชชวต ตามหลก “คนคอศนยกลางของการพฒนา” 5) มความคาดหวงใหรฐบาลสามารถแกไขปญหาสถานการณความไมสงบเรยบรอยในพ2นท�ชายแดนภาคใตไดโดยเรว ซ� งจะนาความรสกม�นคง ปลอดภย คณภาพชวต ตลอดจนคณภาพชวตการทางานของขาราชการในพ2นท�ท�ดข2น

ABSTRACT

Title of Thesis : Quality of Work Life of the Civil Servants in the Southernmost

Provinces of Thailand

Author : Miss Kanokwan Choocheep

Degree : Master of Public Administration

Year : 2008

The Survey Research is used in this study of the Southernmost Provinces of

Thailand. The objectives of this study are: 1) to study the quality of work life of the Civil

Servants in these areas. 2) to study the factors of their quality of work life. 3) to use the

result of the study as a guideline to improve quality of work life factors.

Questionnaires used in collecting data consisted of 3 parts as follows: 1) questions

concerning general basic information of respondents 2) questions concerning the quality of

work life of the Civil Servants in the Southernmost Provinces of Thailand, and

3) questions about supportive assistance needed.

600 Civil Servants in the Southernmost Provinces of Thailand were used as the

subjects in this study. It consisted of 5 provinces as follows: Yara, Pattani, Narathiwat,

Satul and 4 districts in Songkhla province. The statistics used for analyzing the data are

percentage.

The results of the study are as follows:

1. The Civil Servants in the Southernmost Provinces of Thailand have satisfactory

level over 50% of the quality of work life factors. Those 7 satisfactory factors are as

follows: 1) relationship factor = 89.3%, 2) social and work integration factor = 83.8%,

3) organizational code factor = 78%, 4) environment factor 72.8%, 5) work life balance

factor = 71.3%, 6) competency development = 70.2%, and 7) career progression factor

= 58.4%. In addition, the only one dissatisfactory factor is the compensation system =

48.8%.

2. The top 5 supportive assistance needs from the government are as follows:

1) raise the compensation, 2) improve the efficient tools/arms for guards and rescuers,

(6)

3) reconsider the practical time in rotation in certain area. 4) set up the central appeal

office such as the administrative court 5) allow the Civil Servants have opportunities to

develop their competencies related to work at least once a year.

The suggestion for improving the quality of work life of the Civil Servants in the

Southernmost Provinces of Thailand was conducted in 2 ways. The first is about the

policies; 1) encourage the civil servants to live their lives in a “Sufficiency Economy” and

“Saving for the future” 2) build the merit system and transparency to evaluate their

performance under the equality 3) integrate the assistance needs among the core

government agencies 4) support the work life balance implement the performance appraisal

and reward given equally The second suggestion is in practice; 1) provide special welfare

for the civil servants 2) support the civil servants to attend training courses, both in-house

and outside 3) provide security for life and property of the Civil Servant in the area

4) high rank officers should change their paradigm from bureaucracy, to be more “people

oriented” and 5) the government must solve the violence problems in the area urgently, for

people’s security, quality of work life balance for peace in the 5 Southernmost Provinces.

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธฉบบน� ลลวงมาไดเน�องจากผ เขยนไดรบความชวยเหลอในการใหขอมล คาปรกษา ขอเสนอแนะ ขอคดเหนจากหลายทาน ผเขยนขอขอบพระคณทานเหลาน�น ดงน�

ผเขยนขอขอบพระคณขาราชการในจงหวดชายแดนภาคใต ท�ใหขอมลเพ�อการศกษาคร� งน� คณรงทพย สวรรณโร จากศนยอานวยการบรหารงานจงหวดชายแดนภาคใต (ศอ.บต.) ท�ใหคาปรกษาการเกบรวบรวมขอมลในพ�นท� และทมงานเกบรวบรวมขอมลทกคน

ขอขอบพระคณ ศาสตราจารย ดร. พชต พทกษเทพสมบต ผซ� งเปนอาจารยท�ปรกษาของผเขยน ท�ไดกรณาสละเวลาใหคาปรกษา ขอช� แนะ และขอคดเหนท� เปนประโยชนตอการทาวทยานพนธในทกข�นตอน ตลอดจนใหกาลงใจแกผเขยนในการทาวทยานพนธเลมน� ตลอดมา และขอขอบพระคณคณะกรรมการวทยานพนธ รองศาสตราจารย ดร. จนดาลกษณ วฒนสนธ จากคณะ รฐประศาสนศาสตร และ ผอ. ลดาวลย เวทยนกล นกทรพยากรบคคลเช�ยวชาญ ของสานกงาน ก.พ. ท�ไดกรณาใหคาแนะนาในการศกษาคร� งน� รวมท�งกรณาพจารณาและตรวจสอบวทยานพนธใหถกตองสมบรณย�งข�น ตลอดจนคณาจารยสถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตรทกทานท�ไดประสาทวชาความรใหแกผเขยน เจาหนาท�ของสถาบนฯ และคณะรฐประศาสนศาสตรท�คอยชวยเหลอดานวชาการ รวมท�งเพ�อน ๆ นอง ๆ ท�คอยใหกาลงใจ โดยเฉพาะคณพรพจน ศรดน และคณปราโมช อศวาณชเลศ

ขอขอบพระคณ ผบงคบบญชาทกระดบของสานกงาน ก.พ. ท�ใหการสนบสนนใหผเขยนไดมาพฒนาตนเองใหมความรดานการบรหารงานภาครฐหรอรฐประศาสนศาสตรอยางลกซ� งในการศกษาข� นสงน� ขอขอบคณพ�และเพ�อนรวมงาน โดยเฉพาะคณพรรณวลย ว ฒนโยธน คณพไลพรรณ พนธอารยะ คณสายใจ แจงชดใจ คณสภาพรรณ สขสวสด> คณศภวลย เกตแกว คณศธา เมฆสวรรค คณพชรนทร เหสกล และคณจตตมา จนทเวช ท�คอยใหกาลงใจ ใหคาปรกษา และกระตนเตอนใหผเขยนเรงทาวทยานพนธใหเสรจโดยเรว

ขอขอบพระคณ เจาของงบประมาณท�ตระหนกถงความสาคญของการศกษาคร� งน� สนบสนนเงนอดหนนการวจย ไดแก สถาบนพระปกเกลาและสถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร

ทายสด ผเขยนขอขอบพระคณ คณแมประภาศร ชชพ คณธรศาสตร ชชพ พ�ชาย และ พ.อ.อ.สราวธ ชชพ นาชาย ท�เปนผท�ชวยดแล สงเสรม สนบสนน และใหกาลงใจ ท�สาคญย�งของผเขยนตลอดมา จนทาใหการศกษาคร� งน�ประสบความสาเรจตามท�ต�งใจ...อกคร� ง

กนกวรรณ ชชพ มถนายน 2552

สารบญ

หนา

บทคดยอ (3)

ABSTRACT (5)

กตตกรรมประกาศ (7)

สารบญ (8)

สารบญตาราง (10)

สารบญภาพ (12)

บทท" 1 บทนา หนา

1.1 ความสาคญของปญหา 1

1.2 วตถประสงค 9

บทท" 2 ทบทวนวรรณกรรม

2.1 ความหมายของคณภาพชวตและคณภาพชวตการทางาน 10

2.2 ตวแบบ กรอบแนวคด ทฤษฎ และปจจยท2มผลตอคณภาพ

ชวตการทางาน

20

2.3 ผลงานวจยท2เก2ยวของ 65

2.4 กรอบแนวคดในการวจย 72

บทท" 3 ระเบยบวธวจย

3.1 ระเบยบวธวจย 73

3.2 ประชากรและการสมตวอยาง 73

3.3 การรวบรวมขอมล 74

3.4 การประมวลผลขอมล 74

3.5 ตวแปรและนยามปฏบตการ 75

3.6 การวเคราะหขอมล 78

(9)

บทท" 4 ผลการวจย หนา

4.1 การพรรณาลกษณะสวนบคคล และปจจยดานตาง ๆ 79

4.2 ความสมพนธระหวางตวแปรตาง ๆ กบคณภาพชวตการ

ทางาน

102

4.3 ความตองการความชวยเหลอสนบสนนจากภาครฐ 103

บทท" 5 สรป อภปรายผล ขอเสนอแนะ

5.1 สรปผล 108

5.2 อภปรายผล 115

5.3 ขอเสนอแนะ 118

บรรณานกรม 123

ภาคผนวก

ภาคผนวก ก แบบสอบถามคณภาพชวตการทางานในจงหวดชายแดน

ภาคใต

135

ภาคผนวก ข หนงสอขอความอนเคราะหตอบแบบสอบถาม 144

ภาคผนวก ค คาส2งสานกนายกรฐมนตร ท2 207/2549 ลงวนท2

30 ตลาคม 2549

146

ภาคผนวก ง แผนภมโครงสรางการบรหารจงหวดชายแดนภาคใต 151

ประวตผเขยน 152

สารบญตาราง

ตารางท� หนา

2.1 องคประกอบของคณภาพชวต 21

4.1 รอยละของลกษณะสวนบคคล 80

4.2 รอยละของลกษณะการปฏบตงาน 81

4.3 รอยละของปจจยคาตอบแทน 85

4.4 รอยละของระดบความพงพอใจในคาตอบแทนโดยสรป 86

4.5 รอยละของปจจยการพฒนาความรความสามารถของบคลากร 87

4.6 รอยละของระดบความพงพอใจในการพฒนาความรความ

สามารถของบคลากรในหนวยงานโดยสรป

89

4.7 รอยละของปจจยความกาวหนาในหนาท6การงาน 90

4.8 รอยละของความพงพอใจในความกาวหนาในหนาท6การงานโดยสรป 91

4.9 รอยละของปจจยธรรมนญในองคการ 92

4.10 รอยละของความพงพอใจในธรรมนญในองคการโดยสรป 93

4.11 รอยละของปจจยความสมดลระหวางชวตงานกบชวตดานอ6น 94

4.12 รอยละของความพงพอใจในความสมดลระหวางชวตงานกบชวต

ดานอ6นโดยสรป

95

4.13 ปจจยการบรณาการทางสงคมและการทางานรวมกน 96

4.14 รอยละของความพงพอใจการบรณาการทางสงคมและการทางาน

รวมกนโดยสรป

97

4.15 รอยละของปจจยสภาพแวดลอมในการทางาน 98

4.16 รอยละความพงพอใจสภาพแวดลอมในการทางานโดยสรป 100

4.17 รอยละของปจจยความสมพนธกบหนวยงานภายนอก 100

4.18 รอยละของความพงพอใจความสมพนธกบหนวยงานภายนอก

โดยสรป

102

(11)

ตารางท�

4.19 รอยละความตองการความชวยเหลอสนบสนนจากภาครฐ 104

4.20 ขอเสนอแนะอ6น ๆ 105

5.1 รอยละความพงพอใจตอปจจยตาง ๆ ท6นามาศกษาในภาพรวม 114

สารบญภาพ

ภาพท� หนา

2.1 ความสมพนธระหวางคณภาพชวตเชงคณภาพ และคณภาพชวต

เชงปรมาณของ Vantegodt

23

2.2 กรอบแนวคดคณภาพชวตของ Rahmen et al. 30

2.3 สวนประกอบของคณภาพชวตของ Fuller 33

2.4 การจงใจใหบรรลความตองการของบคคลของ Maslow 41

2.5 ทฤษฎ ERG ของ Alderfer 43

2.6 การเปรยบเทยบทฤษฎของ Herberg และ Maslow 45

2.7 การเปรยบเทยบทฤษฎการจงใจของ Maslow, Herberg,

Alderfer และ McClelland

46

2.8 กรอบแนวคดในการวจย 72

5.1 รอยละความพงพอใจตอปจจยตาง ๆ ทQนามาศกษาในภาพรวม 114

บทท� 1

บทนา

1.1 ความสาคญของปญหา

ทรพยากรบคคลถอเปนทรพยากรท�สาคญตอองคการ บคคลคอผจดประกายความคด สรรคสราง ส�งตาง ๆ ใหเกดข+นในองคกร ไมวาจะเปนการออกแบบผลผลตสนคาและบรการ การควบคมคณภาพ การวางแผนการตลาด การกาหนดทรพยากรเงน การวางแผนกลยทธท+ งหมด รวมถงวตถประสงคหรอเปาหมายขององคการดวย ทรพยากรบคคลจงเปนหวใจสาคญท�สดในองคการ (George and John, 1991 : 2) เปาหมายของผลลพธดานทรพยากรบคคลแบงเปน 2 เปาหมาย คอ พนกงานและองคการ เน�องจากการลงทนดานการพฒนาทรพยากรบคคลจะทาใหพวกเขามความสามารถในการทางานและชวยใหองคการเหลาน+นของพวกเขาประสบผลสาเรจ (Michael, Sue and Dave, 2005 : 410) ในปจจบนความสาคญของ “คน” ในองคกรถอวาคนเปน “ทรพยากร” ท�มคาจงเกดคาวา “การบรหารทรพยากรบคคล” ข+ น หรอในบางองคการมองไปไกลกวาน+น กลาวคอมองเหนวาคนเปน “ตนทน” ท�สาคญขององคการ จงเกดคาใหมข+นมาวา “การบรหารทรพยากรบคคลท�เปนตนทน” หรอ “การบรหารทนมนษย” หรอ “Human Capital Management” (สมา สมานนท, 2550 : 3) ในองคการภาครฐทรพยากรบคคล คอ ขาราชการทกคน

ในปงบประมาณ 2550 มขาราชการในฝายพลเรอน ซ� งประจาท+งในสวนกลางและภมภาค จานวนท+งส+น 1,275,350 คน (สานกงาน ก.พ., 2550 : 2) ดานทรพยากรบคคลในมมมองของการบรหารองคการ นอกจากการใหความสาคญของการสรรหาบคลากรท�มความรความสามารถแลว ในชวงหลายปท�ผานมากระแสของการบรหารทรพยากรบคคลแนวใหม คอ การรกษาบคลากรใหอยกบองคการตอไปมความสาคญไมแพกน ท+งในภาครฐและเอกชนเกดกระแสของการสรางคณภาพชวตการทางาน และการสรางความสมดลระหวางชวตกบการทางาน มฉะน+นแลว บคลากรอาจรสกไมเปนสขกบชวตและออกจากองคการเพ�อไปแสวงหาทางเลอกท�ดกวาใหกบชวตตนเอง (ภาณภาคย พงศอตชาต, 2550 : 11-12)

2

เม�อพจารณาในเร�องขดความสามารถในการแขงขนของประเทศ กลไกสาคญอนหน� งคอ กลไกภาครฐ อนเปนกลไกขบเคล�อนท�กาหนดทศทางในรปของนโยบายการบรหารประเทศ ซ� งมการพฒนาเร�อยมานบต+งแตการปฏรประบบราชการ พ.ศ. 2540 ปจจบนมการจดทาแผนยทธศาสตรการพฒนาระบบราชการไทย (พ.ศ. 2546-2550) และในแผนดงกลาว โดยการอนมตรบรองเปนมตคณะรฐมนตรท�ก าหนดชดเจนวา หนวยราชการตองพฒนาขดความสามารถของบคลากร (Competency – Based Approach) ใหสามารถรองรบการบรการประชาชนและภารกจใหมใหได ในขณะเดยวกนกตองพฒนาคณภาพชวตการทางานของบคลากร เพ�อใหมความพรอมท�จะรบมอกบการเปล�ยนแปลงสภาพแวดลอมในการทางานดวย

แนวคดสาคญประการหน�งท�มบทบาทในการพฒนาองคการ ท+งในการบรหารจดการและการปรบปรงคณภาพการทางานในองคการ ไดมงใหความสนใจไปท�คณภาพชวตการทางาน (Quality of Working Life) เน�องจากการพฒนาคณภาพชวตการทางานจะเปนการจงใจใหบคลากรในองคการน+นทางานอยางมความสข และนามาซ� งการเพ�มผลผลต (Productivity) ท�มคณภาพและเพ�มมากข+ น คณภาพชวตการทางาน เปนส�งสนองความผาสกและความพงพอใจของผปฏบตงานทก ๆ คนในองคการ การมคณภาพชวตการทางานท�ด นอกจากทาใหบคลากรพงพอใจแลว ยงอาจสงผลตอความเจรญรงเรองดานอ�นๆ เชน สภาพสงคม เศรษฐกจ หรอผลผลตตาง ๆ และส�งสาคญคณภาพชวตการทางานจะนาไปสความพงพอใจในการทางานและความผกพนในองคการได นอกจากน+ ยงชวยใหอตราการขาดงาน การลาออกลดนอยลง เกดประสทธผลขององคกรในแงขวญกาลงใจ ความพงพอใจในงาน ตลอดจนคณภาพและปรมาณของผลผลตท�เพ�มสงข+น (Hackman and Suttle, 1977 : 14) คณภาพชวตการทางานเปนการสรางสรรคบรรยากาศท�จะทาใหผใชแรงงานไดรบความพงพอใจในการทางานสงข+น (Bluestone, 1977 : 55) คณภาพชวตการทางานจะเปล�ยนแปลงไดตลอดเวลา ตามลกษณะขององคการ และความคาดหวงของคนท�ทางานในองคการ (Davis, 1981 : 286) Werther และ Davis ไดศกษาถงปจจยท�มผลตอคณภาพชวตการทางาน แบงเปน 3 กลมคอ ปจจยดานการจดการ ไดแก การบรหารจดการหนวยงาน วตถประสงค จดมงหมาย ปจจยส�งแวดลอม ท�มผลตอองคการ ไดแก วฒนธรรมสงคม เศรษฐกจ เทคโนโลย ภาวะการแขงขน และปจจยดานพฤตกรรมของบคคล พจารณาจากความพงพอใจในงาน ความตองการของบคคล การรบร คานยม ทศนคต และภาวะการจงใจ (Werther และ Davis, 1982 : 66-67) ถาบคคลไมสามารถใหคาความหมายของงานท�ปฏบตอยไดจะทาใหมแนวโนมในการลาออกจากวชาชพ และการท�บคคลใดไมใหคณคาของงาน จะทาใหเกดความเหน�อยหนาย หมดแรงกายแรงใจ (Burnout) ทางานไปวน ๆ โดยขาดแรงจงใจ (Carson, 1989 : 1328) แตในทางตรงกนขาม ถาผทางานมองงานเปนส�งท�มคณคา มประโยชน จะทา

3

ใหเกดความรก ความพอใจในงานและทมเทอทศตนในการทางานอยางตอเน�องจรงจง (Carson, 1989 : 328)

การดาเนนการในนโยบายคณภาพชวตการทางานของขาราชการไทย หนวยงานองคกรกลางท�รบผดชอบดานนโยบายในเร�องน+ ไดแก สานกงาน ก.พ. ซ� งไดศกษาและคนหาแนวทางการพฒนาคณภาพชวตการทางานของขาราชการใหเหมาะสมกบสงคมไทยและมมาตรฐานสากล โดยอาศยหลกปรชญาดานการบรหารทรพยากรบคคลท�ประกอบดวย หลกคณธรรม (Merit-Based) หลกสมรรถนะ (Competency-Based) หลกผลงาน (Performance-Based) หลกการกระจายอานาจและความรบผดชอบ (HR Decentralization) และหลกคณภาพชวตการทางาน (Quality of Work Life) (สมา สมานนท, 2550 : 7) รวมท+ง ทาการศกษาวจยเก�ยวกบคณภาพชวตการทางาน อาท การศกษาวจยปจจยสาคญท�มผลตอคณภาพชวตการทางานของขาราชการพลเรอน (สงกดราชการสวนกลาง) โดยความรวมมอกบจฬาลงกรณมหาวทยาลย การศกษาวจยเร� องการเสรมสรางและพฒนาคณภาพชวตบคลากรภาครฐ : ความสมดลระหวางชวตกบการทางาน การศกษาเร�องระบบการเจาหนาท�สมพนธเพ�อการเสรมสรางคณภาพชวตการทางานของขาราชการพลเรอน และการผลกดนกฎหมายสาคญ ๆ โดยเฉพาะอยางย�ง พระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. 2551 ซ� งบงคบใชเม�อวนท� 26 มกราคม 2551 อนเปนกฎหมายเก�ยวกบการบรหารราชการโดยเปนการยกรางเพ�อใหทนตอการเปล�ยนแปลงและสามารถเปนกลไกหลกในการขบเคล�อนภารกจของประเทศ ใหเหมาะสมและสอดคลองกบพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการแผนดน (ฉบบท� 5) และใหการบรหารทรพยากรบคคลในภาคราชการสอดคลองกบแนวทางการบรหารราชการแนวใหมอยางแทจรง โดยพระราชบญญตฉบบน+ เปนฉบบแรกและฉบบเดยวท�ไดกลาวถงการบรหารงานบคคลภาครฐและใหความสาคญกบคณภาพชวตของขาราชการ ซ� งมบทบญญตท�เก�ยวกบคณภาพชวตของขาราชการพลเรอนในหลายมาตรา กาหนดใหสวนราชการใหความสาคญกบการพฒนาคณภาพชวต มความทนสมยและเปนสากล โดยเนนการเพ�มประสทธภาพการทางานควบคกบการดแลคณภาพชวต สรางขวญกาลงใจในการปฏบตงาน ชวยใหขาราชการดารงชวตอยางมความสขและปฏบตงานไดอยางเตมศกยภาพ ประกอบไปดวย มาตรา 13 (8) สานกงาน ก.พ. มอานาจหนาท�ในการสงเสรม ประสานงาน เผยแพร ใหคาปรกษาแนะนา และดาเนนการเก�ยวกบการจดสวสดการและการเสรมสรางคณภาพชวตสาหรบทรพยากรบคคลภาครฐ

4

มาตรา 34 การจดระเบยบขาราชการพลเรอนตองเปนไปเพ�อผลสมฤทธt ตอภารกจของรฐ ความมประสทธภาพ และความคมคา โดยใหขาราชการปฏบตราชการอยางมคณภาพ คณธรรม และมคณภาพชวตท�ด และ หมวด 4 การเพ�มพนประสทธภาพและเสรมสรางแรงจงใจในการปฏบตราชการ มาตรา 72 ใหสวนราชการมหนาท�ท�ดาเนนการใหมการเพ�มพนประสทธภาพและเสรมสรางแรงจงใจแกขาราชการพลเรอนสามญ เพ�อใหขาราชการพลเรอนสามญมคณภาพ คณธรรม จรยธรรม คณภาพชวต มขวญและกาลงใจในการปฏบตราชการใหเกดผลสมฤทธt ตอภารกจของรฐ ท+งน+ ตามหลกเกณฑและวธการท� ก.พ. กาหนด

จากกรอบนโยบายท�ชดเจนทางกฎหมายในพระราชบญญตฉบบน+ สานกงาน ก.พ. หนวยงานหลกในการรบผดชอบการบรหารทรพยากรบคคลแนวใหมในราชการพลเรอน มเปาหมายสงสดเพ�อใหผปฏบตงานไดอยางเตมศกยภาพและมประสทธภาพ เกดผลสมฤทธt ตอภารกจของรฐและตอบสนองความตองการของประชาชนตามนยของรฐธรรมนญ ไดมการปรบเปล�ยนบทบาทดานการบรหารทรพยากรบคคลในภาคราชการ โดยมจดมงหมายเพ�อสรางความเขมแขงใหกบ สวนราชการในการบรหารทรพยากรบคคลของตนเองตามหลกปรชญาการบรหารงานสมยใหมท�ผบรหารสายงานหลก คอ ผบรหารทรพยากรบคคลท�แทจรง ดวยเหตน+ ระบบการบรหารทรพยากรบคคลแนวใหมจงตองเปนระบบท�สรางความคลองตวใหแกผบรหาร ไมตดยดอยกบกฎระเบยบและตองเปนระบบท�เก+อหนนตอการทางานเชงยทธศาสตรชวยใหสวนราชการบรรลเปาหมายท�ต+งไว ในขณะเดยวกนจะตองเปนระบบท�มประสทธผล ประสทธภาพ มความโปรงใส เปนธรรม และทาใหขาราชการมความพงพอใจ ตลอดจนมคณภาพชวตท�ดดวย (สานกงาน ก.พ. สานกวจยและพฒนาระบบงานบคคล, 2549 : 3)

เพ�อใหสวนราชการทราบถงสมรรถนะในการบรหารทรพยากรบคคลของตน สานกงาน ก.พ. จงไดรเร�มนาการประเมนการบรหารทรพยากรบคคลแบบสมดล (Human Resource Scorecard) ซ� งมความแพรหลายท+งในภาคเอกชนและภาครฐของตางประเทศมาประยกตใชในราชการพลเรอน โดยไดดาเนนการศกษาและไดกาหนดกรอบมาตรฐานความสาเรจดานการบรหารทรพยากรบคคล (Standard for Success) ไว 5 มต (สานกงาน ก.พ. สานกวจยและพฒนาระบบงานบคคล, 2548 : 70 - 79) ดงน+

มตท� 1 มตดานความสอดคลองเชงยทธศาสตร เปนมตท�บงช+ วา การบรหารทรพยากรบคคล มความสอดคลองกบเปาหมายเชงยทธศาสตรและ

พนธกจของสวนราชการและจงหวดหรอไม มากนอยเพยงใด โดยจะพจารณาจากปจจยตาง ๆ เชน

5

นโยบาย แผนงาน และมาตรการดานการบรหารทรพยากรบคคล มความสอดคลองกบเปาหมายและพนธกจของสวนราชการและจงหวด มการวางแผนและบรหารกาลงคน มการบรหารกาลงคนกลมท�มทกษะและสมรรถนะสง ตลอดจนมแผนการสรางและแผนการพฒนาผบรหารทกระดบ เพ�อสรางความตอเน�องในการบรหารราชการ

มตท� 2 มตดานประสทธภาพของการบรหารทรพยากรบคคล เปนมตท�บงช+ ถงประสทธภาพของการบรหารทรพยากรบคคลของสวนราชการและจงหวด

ซ� งเนนความถกตองและทนเวลา มระบบฐานขอมลดานการบรหารทรพยากรบคคลท�ถกตอง เท�ยงตรง ทนสมย คาใชจายในกจกรรมและกระบวนการบรหารทรพยากรบคคล สะทอนผลตภาพกาลงคน และมความคมคา ตลอดจนมการนาเทคโนโลยมาใชในการบรหารทรพยากรบคคล

มตท� 3 มตดานประสทธผลของการบรหารทรพยากรบคคล เปนมตท�บงช+ ประสทธผลของการบรหารทรพยากรบคคล โดยดจากความสาเรจของสวน

ราชการและจงหวดในการรกษาไวซ� งขาราชการท�มความจาเปนตอการบรรลเปาหมายพนธกจของสวนราชการ ความพงพอใจของขาราชการและผปฏบตงานตอนโยบาย แผนงาน โครงการ และมาตรการดานการบรหารทรพยากรบคคล/ การมวฒนธรรมและบรรยากาศการทางานท�กอใหเกดการเรยนรอยางตอเน�อง/ และมระบบการบรหารผลงานและมวธการประเมนผลการปฏบตราชการท�มประสทธผล ซ� งเช�อมโยงกบผลตอบแทน

มตท� 4 มตดานความพรอมรบผดดานการทรพยากรบคคล เปนมตท�บงช+ วา การบรหารทรพยากรบคคลของสวนราชการและจงหวดมความโปรงใส

และพรอมใหมการตรวจสอบหรอไม โดยเนนความรบผดชอบตอการตดสนใจและผลของการตดสนใจดานการบรหารทรพยากรบคคล และการดาเนนการทางวนย บนหลกของความสามารถ หลกคณธรรม หลกนตธรรม และหลกมนษยธรรม

มตท� 5 มตดานคณภาพชวตและความสมดลระหวางชวตกบการทางาน มงเนนการพฒนาคณภาพชวตและความสมดลของชวตและการทางาน โดยใหความสาคญ

ตอสภาพแวดลอมในการทางานและระบบงาน การจดสวสดการและส�งอานวยความสะดวกเพ�มเตมจากสวสดการตามกฎหมาย และสงเสรมความสมพนธอนดระหวางฝายบรหารกบขาราชการผปฏบตงาน และระหวางขาราชการผปฏบตงานดวยกนเอง

อยางไรกตาม เม�อทาการสารวจศกษาถงมาตรการ กลไกอ�นๆ ท�ไดมการดาเนนการอยแลวในปจจบน โดยพจารณานอกเหนอไปจากเร�องของ เงนเดอนคาตอบแทน สวสดการพ+นฐานตางๆ ท�ขาราชการไดรบอย พบวา สวนราชการตางๆ รวมถงสานกงาน ก.พ. เองในฐานะสวนราชการ ได

6

พฒนากลไก มาตรการ ท�เก�ยวของกบการสงเสรมสมดลงานและชวตใหแกขาราชการในสงกดอยไมนอย โดยมรปแบบกลไกวธการท�พฒนาข+น เทยบไดกบรปแบบวธการของสากล (พชราภากร เทวกล, 2550 : 12-13) ไดแก

1) ระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการจดสวสดการภายในสวนราชการ พ.ศ. 2547 โดยนโยบายดงกลาว เปนไปเพ�อสงเสรมคณภาพชวตใหแกขาราชการ ผลกลไกการจดสวสดการภายใน โดยมหลกการสาคญคอ ใหสวนราชการรเร�ม ดาเนนการ หรอสนบสนนใหมการจดสวสดการภายในสวนราชการ โดยใหการจดสวสดการภายในสวนราชการ สามารถครอบคลมเจาหนาท�ของรฐทกคน ใหมคณะกรรมการสวสดการขาราชการเปนคณะกรรมการกลาง เพ�มบทบาทในการมสวนรวมของสมาชกสวสดการ และสามารถจดสวสดการในเชงธรกจได

2) กจกรรมการจด สวสดการ และเสรมสรางคณภาพชวตใหแกขาราชการ ภายใน สวนราชการ โดยสวนราชการทกแหง จดสวสดการในรปแบบตางๆ ไมวาจะเปน การจดสหกรณ ออมทรพย การจดรานคาสวสดการเพ�อขายสนคาราคาถก การจดรถรบสงท�ทางาน การจดบรการศนยรบเล+ยงเดก การจดกจกรรมคายเยาวชน รวมท+งจดกจกรรมเพ�อเสรมสรางคณภาพชวต อาท กจกรรมการออกกาลงกาย การจดแขงขนกฬาเช�อมสมพนธ การจดใหมการตรวจสขภาพประจาป การจดกจกรรมเสรมสรางสภาพแวดลอมการทางานท�ถกสขลกษณะหรอ การสนบสนนการจดชมรมกจกรรมตางๆ ภายในสวนราชการ 3) การประเมนพฒนาสมรรถนะการบรหารทรพยากรบคคล หรอ HR Scorecard เปนเคร�องมอการบรหารจดการท�สานกงาน ก.พ. พฒนาข+น และอยระหวางการสงเสรมสนบสนนใหสวนราชการและจงหวดใช เพ�อใหความตระหนกในความสาเรจของการพฒนาทรพยากรบคคลโดยการพฒนาระบบการบรหารทรพยากรบคคลใหทนสมย ตอบสนองทศทางการพฒนาองคการและพฒนาคนทางานในทกมต โดยกาหนดมตหน� งในการประเมนสมรรถนะการบรหารทรพยากรบคคล ในระดบสวนราชการและจงหวด เปนมตของคณภาพชวตและความสมดลระหวางชวตกบการทางาน (Quality of Work Life) โดยพจารณาจากนโยบาย แผนงาน โครงการและมาตรการซ�งจะนาไปสการพฒนาคณภาพชวตของขาราชการและบคลากรภาครฐ ประกอบดวยเร� องของ (ก) การมสภาพแวดลอมการทางานท�ทนสมย โดย สวนราชการ/จงหวด ใชระบบเทคโนโลยสารสนเทศและการส�อสารสาหรบการปฏบตงาน และจดสภาพแวดลอม อปกรณและส�งอานวยความสะดวกท�ไดมาตรฐานเพยงพอและปลอดภย ตอการปฏบตงานใหบรรลเปาหมาย พรอมท+งใหมการสารวจความพงพอใจขาราชการตอสภาพแวดลอมการทางาน (ข) การจดสวสดการภายในสวนราชการ/จงหวด โดยสวนราชการ/จงหวด ดาเนนการจดสวสดการภายใน ตามระเบยบสานกนายกรฐมนตร วาดวย

7

การจดสวสดการภายใน พ.ศ. 2547 สารวจความตองการของขาราชการเก�ยวกบสวสดการท�ตองการ และสารวจความพงพอใจขาราชการตอสวสดการท�ไดจดให (ค) การเสรมสรางความสมพนธท�ดโดยสวนราชการ/จงหวด จดกจกรรมเพ�อใหขาราชการทกระดบไดมโอกาสพบปะสงสรรค เพ�อความบนเทง ผอนคลาย หรอสรางความรสกท�ดตอกน เชนกจกรรมการออกกาลงกาย กจกรรมศลปะสรางสรรค กจกรรมในวาระสาคญ สารวจความพงพอใจขาราชการท�มตอบรรยากาศของสวนราชการ/จงหวด 4) โครงการสงเสรมและประสานการโอนยายเจาหนาท�ของรฐไปปฏบตงานใกลบาน โดยการสรางระบบฐานขอมลและกลไกดาเนนการท�เปดโอกาส และสงเสรมใหมการยายขาราชการขามหนวยงาน เพ�อไดทางานใกลท�อยอาศย ท�จะชวยลดภาระคาใชจายในการเดนทางลง และยงเปนมาตรการท�มสวนรวมในการแกไขปญหาการจราจรในเขตกรงเทพมหานครและปรมณฑล โดยคาดหวงใหเปนโครงการตนแบบในการนาไปประยกตใชกบหนวยงานอ�นๆ ในเขตเมองในภมภาคตอไปตามความเหมาะสม

5) ระบบการเหล�อมเวลาการทางาน โดยสวนราชการหลายแหง รวมถงสานกงาน ก.พ. ในฐานะสวนราชการ ยดหยนใหขาราชการ สามารถเลอกเวลาเขางานและเลกงานเปนชวงเวลาตางๆ เชน 07.30 - 15.30 น. 08.30 - 16.30 น. หรอ 09.30 - 17.30 น. เปนตน โดยระบบการเหล�อมเวลา มวตถประสงคหลกคอเพ�อชวยใหขาราชการหลกเล�ยงปญหาการสญเสยเวลาจากปญหาการจราจรท�คบค�งในชวงเวลาเชาและเยนหลงเวลาเลกงาน 6) การท�สวนราชการตางๆ นาคอมพวเตอร เทคโนโลยสารสนเทศและการส�อสารสนบสนนการทางาน ทาใหขาราชการผปฏบตงาน ทางานไดงาย รวดเรว คลองตวย�งข+น กเปนการสรางสรรคระบบการบรการประชาชนท�มประสทธภาพ กอเกดประโยชนตอท+งคนทางาน หนวยงาน และประชาชนประเทศชาตมากข+น นโยบาย มาตรการ และกลไกท�ยกมากลาวอางน+ นบเปนตวอยางท�ดของความพยายามของภาครฐ ในการสงเสรมสมดลคณภาพงานและคณภาพชวตของขาราชการ ท�นาไปสการกาหนดประเดนศกษาเชงลกเก�ยวกบทศนคต ความคดเหนของขาราชการตอเร�องดงกลาวตอไป

แตเปนท�ทราบกนดวาพ+นท�จงหวดชายแดนภาคใต โดยนยามของรฐบาล ประกอบดวยจงหวดปตตาน ยะลา นราธวาส สตล และสงขลาเฉพาะพ+นท� อ.เทพา อ.สะบายอย อ.นาทว และ อ.จะนะ รวม 44 อาเภอ มพ+นท� 16,409.61 ตารางกโลเมตร (สานกนายกรฐมนตร, 2549) เปนพ+นท� ท�เกดสถานการณความไมสงบเรยบรอย ซ� งจากการพจารณาขอมลรายงานการศกษาวจย รายงานการสอบสวนขยายผลเจาหนาท� จากคาใหการของประชาชนและผ ประสบเหตรนแรงโดยตรง

8

ตลอดจนถงคาสารภาพของสมาชกกลมผกอความไมสงบท�ถกจบกมหรอกลบใจออกมารายงานตวกบเจาหนาท� ทาใหขอมลท� “เปนความจรง” บางอยางมความหมายท�บงช+ อยางชดเจนวา ผกอความไมสงบท�แทจรงขณะน+ คอขบวนการแบงแยกดนแดนท�มกลม R.B.N. Co-ordinate เปนแกนนา ดงน+น จงเปนขอสมมตฐานในช+ นตนไดวา ขบวนการแบงแยกดนแดนนาจะเปนปญหาใจกลางของสถานการณความไมสงบท�มความซบซอนในพ+นท� สวนปญหาอ�นๆ กเปนปจจยในดานเง�อนไขสภาพแวดลอม หรอปจจยเชงโครงสรางท�เปนสาเหตสาคญ ซ� งมอทธพลท+งทางตรงและทางออมตอความรนแรงของปญหาท�เกดข+น (สภาท�ปรกษาเสรมสรางสนตสขจงหวดชายแดนภาคใต, 2551: 3) และจากสถานการณกอใหเกดความเสยหายกบประชาชนและขาราชการท+งตอชวตและทรพยสนอยางมาก จากสถตขอมลต+งแตมกราคม 2547 จนถงมนาคม 2552 มเหตรายซ� งเปนเหตการณความไมสงบ จานวน 8,810 คร+ ง สงผลใหมผเสยชวต จานวน 3,418 คน และบาดเจบ จานวน 5,624 คน รวมเปนจานวนท+งส+น 9,042 คน เปนขาราชการและเจาหนาท�ของรฐท�เสยชวต รวม 1,134 คดเปนรอยละ 33.18 (ศรสมภพ จตรภรมศร, 2552) นบวาเปนความเสยหายอยางย�งแกราชการ จากเหตการณความไมสงบในพ+นท�จงหวดชายแดนภาคใตดงกลาวสงผลใหขาราชการท�ปฏบตงานอยในพ+นท�เกดความหวาดกลว เกดความเครยดท�ตองเผชญกบสภาวะบบค+ น ท+ งดานการทางานและการดาเนนชวตประจาวน ซ� งสงผลตอขวญและกาลงใจและคณภาพชวตเปนอนมาก และเปนท�มาท�ทาใหผวจยสนใจศกษาคณภาพชวตการทางานของขาราชการท�ปฏบตงานในพ+นท�จงหวดชายแดนภาคใต ซ� งเปนผไดรบผลกระทบมาเปนเวลาชานานจนถอไดวาเปนปญหาสาคญในระดบตน ๆ ของประเทศไทย และเพ�อท�จะทราบวาการท�ตองปฏบตภารกจในสภาพการณ ไมวาจะเปนความหวาดกลว ความเครยด ความกดดน ภาตใตความรบผดชอบ ความทมเท กาลงกาย กาลงใจ และสตปญญา ในการตอบรบกบสถานการณ และแกไขปญหาใหคล�คลายไปในทางท�ดข+นน+น ขาราชการเหลาน+ จะมระดบคณภาพชวตการทางานเปนเชนไร มความพงพอใจคณภาพชวตการทางานเปนเชนไร และมปจจยอะไรบางท�คาดวาจะมความสมพนธกบคณภาพชวตการทางาน นอกจากน+ เพ�อตองการทราบถงสภาพการทางาน รวมท+งปญหาท�ประสบอยในการทางาน เพ�อเปนแนวทางในการพฒนาปรบปรงคณภาพชวตการทางานของขาราชการท�ปฏบตงานในพ+นท�จงหวดชายแดนภาคใตตอไป

9

1.2 วตถประสงค

1. เพ�อศกษาคณภาพชวตการทางานของขาราชการท�ปฏบตงานในพ+นท�จงหวดชายแดนภาคใต

2. เพ�อศกษาปจจยท�มความสมพนธกบคณภาพชวตการทางานของขาราชการท�ปฏบตงานในพ+นท�จงหวดชายแดนภาคใต

3. เพ�อนาผลการศกษามาใชเปนแนวทางและขอเสนอแนะในการพฒนาปรบปรงคณภาพชวตการทางานของขาราชการท�ปฏบตงานในพ+นท�จงหวดชายแดนภาคใต

บทท� 2

ทบทวนวรรณกรรม ผวจยไดศกษาคนควาจากหนงสอ บทความ รวมท�งการศกษาคนควางานวจยตางๆ ท!เก!ยวของท�งในประเทศและตางประเทศ ในเร!องคณภาพชวตการทางาน ซ! งเปนคณภาพชวตการทางานโดยท!วๆไปของปจเจกบคคลในภาพรวม เก! ยวกบความหมาย ความรความเขาใจ ท!เก!ยวของในประเดนคณภาพชวตการทางาน ซ! งสามารถสรปสาระสาคญได ดงรายละเอยดตอไปน�

2.1 ความหมายของคณภาพชวตและคณภาพชวตการทางาน 2.2 ตวแบบ กรอบแนวคด ทฤษฎ และปจจยท!มผลตอคณภาพชวตการทางาน 2.3 ผลงานวจยท!เก!ยวของ 2.4 กรอบแนวคดในการวจย

2.1 ความหมายของคณภาพชวตและคณภาพชวตการทางาน

จากการศกษาพบวาคนสวนใหญมความเขาใจคาวาคณภาพชวต (Quality of Life) แตอาจยงไมชดเจนในความหมายของคาวาคณภาพชวตการทางาน (Quality of Working Life) ผวจยจงไดรวบรวมนยามความหมายของท�งสองคาและสรปไดดงตอไปน�

2.1.1. ความหมายของคณภาพชวต

มนกวชาการจานวนมากใหความหมายของคาวา คณภาพชวต “Quality of Life” ในหลายความหมายดวยกน ไดแก Shackman (2005 อางถงใน Thanawit Butr-Udom, 2007) ใหความหมายวา เปนเร!องท!นอกเหนอจากส!งท!เปนความเปนอยท!ดดานวตถ แตเก!ยวของกบสภาพจตท!ด มความสามารถในการคดสรางสรรค มเกยรต มการยอมรบจากสงคม มความรสกของการไดถกรกโดยคนอ!น ไมมความกลว ความวตกกงวล และอธบายวา “คณภาพชวต” เปนเร!องซบซอน เพราะมความเก!ยวของกบความพอใจของแตละบคคล ท�งดานรางกาย จตใจ ความตองการทางสงคม ท�งในระดบจลภาคและมหภาค

11

Hancock (2000 อางถงใน Thanawit Butr-Udom, 2007) เสนอแนวคดเร!องคณภาพชวตวาเปนความพอใจของชวต ความรสกวาตนมคณคา มสขภาพด มความสข สามารถปรบตวได มความหมายและมชวตท!มความหมาย สามารถแยกแยะระหวางคณภาพท!ดและไมดของชวต มหรอไมมความสข พอใจหรอไมพอใจ การตดสนใจวาคณภาพชวตดหรอไมเก!ยวของกบระดบความตองการของบคคล Sirgy (2001 อางถงใน Thanawit Butr-Udom, 2007) คณภาพชวตเก!ยวของกบความสบายทางรางกายและสวนประกอบของชวต ความสมพนธกบบคคลอ!น กจกรรมทางสงคม การพฒนาตนเอง และ การเตมเตมดานจตวญญาณ กจกรรมนนทนาการเพ!อการผอนคลาย และสวนสาคญคอการไดรบความตองการข�นพ�นฐานของมนษยท!ครบถวน Lewis (2001) รวบรวมและแบงคาจากดความของคาวาคณภาพชวตเปน 5 กลม 1) คณภาพของชวตท!จะใชชวตไดอยางปกต 2) คณภาพชวต คอ ความสขความพอใจ 3) คณภาพชวตคอ ความสาเรจและเปาหมายสวนบคคล 4) คณภาพชวตคอสขภาพและจตท!ไดมาโดยธรรมชาต 5) คณภาพชวต คอความสามารถทางสงคม

Hughes, Low และ Schellenberg (2003) เสนอแนวคดดานคณภาพชวตท!ด บคคลตองมสวนประกอบ 4 สวน 1) สขภาพท!ด 2) รายไดท!ด 3) ไมมความเจบปวยทางจต 4) ความสมพนธท!ดตอผอ!น และเสรมวา ความสขในชวตของบคคลตองประกอบดวยสขภาพ สขอนามย สารอาหาร การศกษา งาน เส� อผา ส! งอานวยความสะดวก กจกรรมผอนคลาย ประกน และอสระในการดารงชวต

Singer (1971 อางถงใน พชต พทกษเทพสมบต, 2548 : 100) ไดอธบายเก!ยวกบคณภาพชวตไววา ในแงเศรษฐกจคณภาพชวตเปนเร! องท!ผคนสวนใหญมความสขและสะดวกสบายทางดานวตถ คณภาพชวตจงหมายถง การท!ผคนมความสามารถท!จะทามาหากน มรายไดเพยงพอสาหรบการใชจายในส!งจาเปนพ�นฐานตอการดารงชวตและมเวลาวางสาหรบการพกผอน ตลอดจนมโอกาสท!จะนารายไดไปใชสอยไดตามความพอใจ ซ! งกลาวโดยสรปไดวาเปนการท!บคคลมทางเลอกหลากหลายในการกาหนดรปแบบหรอวถชวต

Dalkey (1968 อางถงใน พชต พทกษเทพสมบต, 2548 : 100) อธบายเก!ยวกบคณภาพชวตวามความหมายเชนเดยวกบ “ความสข” “ความผาสก” และคาอ!น ๆ ในทานองน�น เน!องจากความหมายของคาวา คณภาพชวตยงคลมเครอ และไดเสนอแนวทางในการสรปความหมายกวาง ๆ ของคณภาพชวต โดยแบงเปน 3 กลมดงน�

1. คณภาพชวตในแงของวตถ เชน รายได วย ความสมพนธกบบคคลอ!น ๆ ในสงคม

12

2. คณภาพชวตในแงของจตใจ เชน ความพงพอใจในการทางาน ความพงพอใจในสถานภาพของสงคม ระดบความกระตอรอรนในการทางานหรอกจกรรมอ!น ๆ ในแตละวน ฯลฯ

3. คณภาพชวตในแงของความรสกนกคดโดยรวมท�งหมด เชน ความรสกมความสข ความทกข หรอความวตกกงวลตาง ๆ ความคดในการฆาตวตาย ความคดท!เก!ยวกบอนาคตในแงดๆ สาหรบนกวชาการไทยไดใหความหมายและแนวคดไวดงน� พชต พทกษเทพสมบต (2548 : 103-104) ไดรวบรวมความหมายของนกวชาการไวมากมาย (ต�งแตพระเทพเวท จนถง สปนนท เกตทต) 1) พระเทพเวท (ประยทธ ปยตโต) คอ คณสมบตของชวตท!เปนอยด มสวนรวมเก�อกลซ! งกนและกนกบสงคมและธรรมชาตแวดลอม และสามารถพฒนาตวเองใหเจรญงอกงามมความสนตสขและอสรภาพท!สมบรณ 2) สพรรณ ไชยอาพร และสนท สมครการ ใหความหมายวา คณภาพชวตคอ ชวตท!มความสขพอสมควรท�งกายและจตใจ ความสขกายคอไดรบการตอบสนองความตองการข�นพ�นฐานอยางเพยงพอ เชน ไดรบการเล�ยงดและอบรมส!งสอนจากครอบครวอยางดพอ สขอนามยแขงแรง ศกษาด อาชพการงานด โอกาสเล!อนฐานะตามความเหมาะสม ปลอดภยในชวตทรพยสนและโอกาสแสวงหาความบนเทงร!นเรงใจตามสมควร สวนความสขใจคอ การหลอหลวมปจจยทางดานความเช!อ คานยม ศลธรรมและจรยธรรมใหเกดความสมดล 3) สปนนท เกตทต ไดใหความหมายไววา คอชวตมความสข ชวตท!สามารถปรบตวเองใหเขากบธรรมชาตและส!งแวดลอม ท�งส! งแวดลอมทางกายภาพ และส! งแวดลอมทางสงคม และสามารถปรบธรรมชาตหรอส!งแวดลอมใหเขากบตนเอง โดยไมเบยดเบยนธรรมชาต ส!งแวดลอมและสงคม ไมเบยดเบยนผอ!น กลาวคอ เรยนรธรรมชาตจนปรบตวเองและธรรมชาตใหเขากน โดยไมเบยดเบยนกน

Thanawit Butr-Udom (2007 : 50-51) ไดรวบรวมความหมายของนกวชาการอ!น ๆ ไดแก (ต�งแต Nantana Siraprapasiri จนถง Department of Community Development)

1) Nantana Siraprapasiri อธบายวา บางคร� งคณภาพชวตถกเขาใจวาเปนความรสกมความสข ความรสกเก!ยวกบดานสงคม ในขณะท!บางคนมองเพยงดานสภาพสงคมท!มการจดการท!ด และมความปลอดภยในชวต คณภาพชวตเปนเร!องท!กวาง ครอบคลมท�งดานความเปนอยท!ดท�งปจจยภายในและภายนอก ปจจยภายใน เชน ความรสก ปจจยภายนอก เชน ส! งแวดลอม ไฟฟา อากาศ น�า โทรศพท ฯลฯ นอกเหนอจากน�น คณภาพชวตหมายถง คณภาพสวนบคคล เชน สขภาพ

13

สงคม เศรษฐกจ การศกษา การเมองการปกครอง ศาสนา ซ! งคณภาพชวตไมไดมการวดท!ตายตว คนแตละคน แตละประเทศ อาจมการวดคณภาพชวตท!แตกตางกน

2) Nisarat Silpadech ใหความหมายคณภาพชวตวา เปนความสาคญในการมชวตท!คนตองการ และเปนความคดตนแบบในการพฒนาประชากรในทกประเทศ ซ! งประเทศใดท!ประชากรมคณภาพชวตท! ด กจะมอตราการพฒนาประเทศท! เ รวข� นดวย คาวา “คณภาพชวต” เปน คาเปรยบเทยบท!แปรเปล!ยนตามเวลา พ�นท! และการรบร ดวยประสบการณท!แตกตางกน อาชพท!แตกตางกน ความสนใจ การศกษา คานยม ประเพณ ดงน�น จงเปนการยากท!จะใหคาจากดความท!ชดเจน ซ! งเปนอะไรท!มความหมายถงการมชวตอยอยางมคณภาพ ความเปนอยท!ดท�งสขภาพกายและจต ความสามารถในการเขาสงคม เศรษฐกจท!ด วฒนธรรม และสภาพแวดลอมท!อยอาศยท!ด

3) Surin Jirawisit ใหความหมายวา เปนระดบของชวตความเปนอยของมนษยท!เก!ยวของกบปจจยพ�นฐานของชวตท�งดานรางกาย ความรสก สงคม การคด และสภาพทางจตใจ ความคดพ�นฐานของคณภาพชวตท!ด คอการไมอยอยางเปนภาระของผอ!น หรอสรางปญหาใหกบสงคม แตเปนการท!คนเรามชวตอยางสมบรณท�งรางกายและจตใจ มความคดความสามารถในการรกษาระดบทางเศรษฐกจ สงคม การรกษาสถานภาพทางการเมองอยางเหมาะสม ฯลฯ

4) Department of Community Development ใหความหมายวา เปนสภาพความเปนอยของบคคลในดานรางกาย จตใจ สงคม ความคด จตวญญาณ และชวยในการใหบคคลมชวตท!เหมาะสมในสงคม เชน

1. ดานรางกาย สภาพความเหมาะสมในการมชวต อาหาร น�า เส�อผา 2. ความรสกของคณภาพชวต การผอนคลาย กจกรรมท!เปนประโยชน ศลปะ ความซาบซ� ง

ในวฒนธรรม ความสมพนธในครอบครว สงคม 3. คณภาพชวตในสภาพแวดลอมรอบตว คอ สภาพแวดลอมท!สะอาด มการจดการท!ด ไมม

มลภาวะ 4. ในดานวฒนธรรม คอ โอกาสทางการศกษา การมสวนรวมในกจกรรมชมชน ความเสมอ

ภาคในการประกอบอาชพ ความปลอดภย ความรวมมอในชมชน ระเบยบวนย ความเหนอกเหนใจผอ!น

5. ในดานความคด คอความเขาใจในการใชชวตบนโลก ชวต สงคม การศกษา 6. ในดานความหมายทางจตวญญาณ ความด ความซ!อสตย ความมน�าใจ ชวยเหลอผอ!นใน

ครอบครว สงคม ความภกดตอชาต

14

โดยสรปความคดเร!องคณภาพชวตท!กลาวมามความหมายถงความพอใจของปจเจกชน ซ! งเปนผลกระทบจากรางกาย จตใจ นอกจากน� คณภาพชวตรวมไปถงผลลพธจากจดเช!อมตอระหวางเศรษฐกจ สงคม และส!งแวดลอม ปจจบนยงไมมคาจากดความใด ๆ ท!ไดรบการยอมรบท!วโลก

2.1.2 ความหมายของคณภาพชวตการทางาน

มนกวชาการท!ใหแนวคดและความหมายของคณภาพชวตการทางานไวหลายทศนะ ดงน�

Walton (1975 : 92) ใหความหมายไวกวางท!ไมใชแคการกาหนดระยะเวลาของการทางาน คาตอบแทน แตยงรวมไปถงความตองการหรอปรารถนาใหชวตของบคลากรหรอผปฏบตงานในองคการมคณภาพสงข�นดวย

David (1977 : 53) หมายถง คณภาพของความสมพนธระหวางผปฏบตงานกบส!งแวดลอมโดยสวนรวมในการทางาน

Merton (1977 : 55) หมายถง จรยธรรมของการทางานและสภาวะการทางาน โดยมวตถประสงคเพ!อประเมนการทางาน ความพอใจและไมพอใจของคนงาน การจดการเพ!อประสทธภาพของผลผลต รวมถงการไดรบการยอมรบอยางกวางขวางวา คณภาพชวตการทางานมสวนตอความม!นคงและเสถยรภาพของสงคม

Hackman and Suttle (1977 : 14) หมายถง ส!งท!สนองความผาสกและความพงพอใจของผปฏบตงาน การมคณภาพชวตการทางานท!ดสามารถสรางความพงพอใจใหกบบคลากรแลว ซ! งจะสงผลตอความเจรญรงเรองดานอ!น ๆ ดวย ไมวาจะเปนคณภาพปรมาณของผลผลต สงคม เศรษฐกจ และส!งท!สาคญคอจะนาไปสความพงพอใจในการทางานและความผกพนตอองคการ และชวยลดอตราการขาดงาน ลาออกใหนอยลง เสรมประสทธผลในแงการสรางขวญกาลงใจ

Bluestone (1977 : 55) หมายถง การสรางสรรคบรรยากาศท!จะทาใหผใชแรงงานไดรบความพงพอใจในการทางานมากข�น ผานการไดเขามสวนรวมในกระบวนการตดสนใจ และแกไขปญหาสาคญขององคการ ซ! งจะมผลกระทบตอชวตการทางานของพวกเขา

Seashore (อางถงใน Davis และ Newstrom, 1977 : 105-106) กลาววา คณภาพชวตการทางาน หมายถง การท!จะทาใหเกดความพงพอใจในการทางาน รวมถงสภาพแวดลอมท!ดในการทางาน มระบบ และคาดการลวงหนาได โดยจะคานงประสทธผลในการทางาน

15

Guest (1979 : 76) หมายถง ความรสกของแตละบคคลตอการทางานหรอผลท!เกดข�นกบปจเจกบคคล อนเน!องมาจากประสบการณในการทางาน ซ! งรวมในมตตาง ๆ ไมวาจะเปน ความรสกตอผลตอบแทน ผลประโยชนท!ไดรบในทางเศรษฐกจ ความม!นคง สภาพแวดลอม การทางาน ความสมพนธกบองคกรและความสมพนธระหวางบคคล และคณคาท!แฝงอยในการทางาน

Dubrin (1981 : 513) กลาววา คณภาพชวตการทางาน หมายถง การท!จะทาใหเกดความยตธรรมในการทางาน มการบรหารงานท!คานงถงความตองการของมนษย อกท�งยงคานงถงสภาพแวดลอมในการทางานและผลประโยชนสงสดท!มนษยจะไดรบ

Skrovan (1983 : 1-6 อางถงใน สทธลกษณ สนทโรดม, 2537) หมายถง กระบวนการดาเนนงานขององคการท!สามารถทาใหสมาชกทกระดบในองคการเขามามสวนรวมในการทากจกรรมท!จะเปนการปรบปรงสภาพแวดลอมในการทางาน หรอวธการปฏบตงานและการเพ!มผลผลต โดยมจดมงหมายท!จะบรรลเปาหมาย 2 ประการ คอ การเพ!มพนประสทธภาพในการผลตขององคการ และปรบปรงคณภาพชวตท!ดใหแกลกจาง

Delamotte และ Takezawa (1984 : 2-3) กลาววา คณภาพชวตการทางานมความหมายหลายมต ดงน�

1. คณภาพชวตการทางานในความหมายกวาง หมายถง ส!งตาง ๆ ท!เก!ยวกบชวตการทางาน ไดแก คาจาง สภาพแวดลอมการทางาน ความกาวหนาในการทางานและการมมนษยสมพนธ ผลประโยชนและบรการ ซ! งสงผลกระทบตอความพงพอใจและเปนส!งจงใจสาหรบผปฏบตงาน

2. คณภาพชวตการทางานในความหมายแคบท!สด คอ ผลดของงานท!สงผลผปฏบตงาน หมายถง การปรบปรงองคการและลกษณะงาน ผปฏบตงานควรไดรบการสงเสรมระดบคณภาพชวตการทางานของแตละบคคล และสรางการมสวนรวมในการตดสนใจท!จะมผลตอการทางานของเขา รวมท�งสรางความพงพอใจในงานดวย

3. คณภาพชวตการทางานในความหมาย เทยบเทาไดกบการทางานเย!ยงมนษย (Humanization of work) หรอการปรบปรงสภาพการทางาน

นอกจากน� ไดแสดงมตท!ประกอบข�นเปนคณภาพชวตการทางานไว 5 มต คอ 1. Traditional Goal หมายถง สภาพการทางานท!เปนปญหามาอยางตอเน!อง เชน

สภาพแวดลอมในการทางาน ความปลอดภยในการทางาน ช!วโมงการทางานท!ควรไดรบการแกไขเพ!อปรบปรงคณภาพชวตการทางานของผปฏบตงานโดยการใชวธการใหม ๆ

16

2. Fair Treatment at Work หมายถง ความตองการของคนงานท!ตองการใหมความยตธรรมจากนายจาง มมมองท�งในแงบคคลในองคการและกลมตาง ๆ ในสงคม

3. Influence of Decision หมายถง การสรางการมสวนรวมในการตดสนใจเพ!อจดประสงคในการลดความแปลกแยกท!มผลมาจากการขาดอานาจในการตอรองของคนงาน

4. Challenge of Work Content เปนความสมพนธในรปแบบหน!งของคณภาพชวตการทางาน คอ โอกาสในการกาวหนาในอาชพน�นของคนงานเอง

5. Work Life ชวตการทางาน กลาวถงในมตการพฒนาท!เนนไปท!การทางานของคนงานท!เปรยบเสมอนกระบวนการท!ตองดาเนนและพฒนาในชวงชวตของคนงาน ซ! งมผลกระทบและความสมพนธโดยตรงตอคนงาน ครอบครว และสงคมของเขา

Delamotte และ Takezawa (1984 อางถงใน กฤช ดาหาร, 2539 : 7) ไดนาแนวคดคณภาพชวตการทางาน วามความสมพนธและมพ�นฐานมาจากแนวคดคณภาพชวต คอ การพฒนาสภาพชวตของคนงานใหมสภาพการทางานท!เหมาะสม ปลอดภย ไดรบสทธและผลประโยชนตาง ๆ อยางยตธรรม คณภาพชวตการทางาน บางคร� งอาจเรยกวา “Humanization of Work” คอเปนการปรบปรงสภาพการทางานใหมความเหมาะสมตอคนงานดวย นอกจากน� ในประเทศกลมสแกนดเนเวย จะมมมมองเก!ยวกบคณภาพชวตการทางานในแงของการมสภาพแวดลอมท!ด (Working Environment) และประเทศกลมสงคมนยมจะมมมมองในความหมายท!วาเปนการใหความคมครองแกคนงาน (Worker’s Protection)

Huse และ Cumming (1985 : 198-199) ไดใหความหมายของคณภาพชวตไววา เปนความสอดคลองกนระหวางความสมปรารถนาหรอความพงพอใจในงานของบคคลกบประสทธผลขององคการ หรออกนยหน!ง คณภาพชวตการทางานคอ ประสทธผลขององคการอนเน!องมาจากความผาสข (well-being) ในงานของผปฏบตงาน เปนผลสบเน!องมาจากการรบรประสบการณในการทางานซ!งทาใหพนกงานมความพงพอใจในงานน�น ๆ

Klatt , Murdick และ Schuster (1985 : 583) ไดใหความหมายไววา คณภาพชวตการทางาน หมายถง การตอบสนองความตองการพ�นฐานของพนกงาน ทาใหเกดสภาพแวดลอมในการทางานท!ด ลดความเครยดจากการทางาน พนกงานมความพงพอใจในเร!องของงานและชวตสวนตว

Ozley และ Ball (อางถงใน เช!ยวชาญ อาศวฒนกล, 2530 : 120) ไดวเคราะหคณภาพชวตการทางานและใหความหมายวา กจกรรมทกอยางท!เกดข�นในทกระดบขององคการ โดยวธการท!ทาใหศกด} ศรของความเปนมนษยและความจาเรญเตบโต (human dignity and growth) ของพนกงาน

17

ในองคการมมากข�น ทางานดวยความรวมมอกนอยางใกลชด การมสวนรวมในการตดสนใจการเปล!ยนแปลงงาน และทาใหเปาหมายของพนกงานสอดคลองกบเปาหมายขององคการ

Davis และ Newstrom (1989 : 387) ไดใหความหมายวา คณภาพชวตการทางาน เปนเร!องของความชอบหรอไมชอบเก!ยวกบสภาพแวดลอมในการทางานของคนเรา โดยมพ�นฐานจากเร!องการพฒนาสภาพแวดลอมการทางานใหดท!สด และเหมาะสมกบสภาวะเศรษฐกจขององคการ

Schuler , Butell และ Youngblood (1989 : 451) ไดใหความหมายคณภาพชวตการทางานวา เปนสถานการณท!สมาชกขององคการทกคนไดเขามามสวนรวมในการออกแบบงาน และสภาพแวดลอมทางกายภาพท!ด ซ! งเปนส!งท!ทาใหเกดความพงพอใจในการทางาน

Kossen (1991 : 217) ไดใหความหมายไววา คณภาพชวตการทางาน หมายถง การทาใหสภาพแวดลอมในการทางานมประสทธผลสนองตอบความตองการและเพ!มคณคาใหกบพนกงานในองคการ

Robbins (อางถงใน นฤดล มเพยร, 2541 : 13) ไดกลาววา คณภาพชวตการทางานหมายถง กระบวนการท!องคการไดทาการตอบสนองตอความตองการของพนกงาน จากการพฒนากลไก ตาง ๆ ท!จะเอ�ออานวยใหพนกงานมสวนรวมในการตดสนใจในส!งท!มผลกระทบตอการทางานของพนกงานหรอคณภาพชวตการทางาน เปรยบเสมอนแนวคดท!ครอบคลมปจจยตาง ๆ ท!จาเปนในการกาหนดเปาหมายรวมกนในการทาใหองคการมความเปนมนษย ความเจรญเตบโต และการมสวนรวมน!นเอง

Hodgetts (1993 : 192) ไดใหความหมายไววา คณภาพชวตการทางาน หมายถงการออกแบบงานท!จะชวยปรบปรงใหคนทางานอยางมความสขและมประสทธผลโดยคานงถงผลกระทบของงานท!มตอพนกงานและประสทธผลขององคการ และความพงพอใจของพนกงานตอการแกปญหาและการตดสนใจภายในองคการ

UNESCO (อางถงใน อจฉรา วงศวฒนามงคล, 2538 : 56) ไดใหความหมายของคณภาพชวตการทางานไววา คณภาพชวตเปนการรบรและประเมนภาวะตาง ๆ ของบคคลท!เก!ยวของกบงาน และสภาพแวดลอมของงาน และการรบรและการประเมนของบคคลน� จะแตกตางไปตามพ�นฐานชวตของบคคล สถานภาพ บทบาท และความสามารถของบคคล

Mondy และ Noe (1996 : 45) ไดใหความหมายคณภาพชวตการทางานคอ ขอบเขตท�งหมดของปจจยท!มผลตอความพงพอใจของพนกงานในการทางาน จากการทางานในองคการน�น ๆ หรอ

18

ระดบของความพงพอใจในการทางานของพนกงานท!ไดรบการสนองตอบความตองการของเขาในการทางาน จากการทางานน!นเอง

ตน ปรชญพฤทธ} (2530 : 266) หมายถง ชวตการทางานท!มศกด} ศรเหมาะสมกบเกยรตภมของความเปนมนษยของบคลากร ซ! งเปนชวตการทางานท!ไมถกเอารดเอาเปรยบ และสามารถสนองความจาเปนพ�นฐานของมนษยในแตละยคสมย

เช!ยวชาญ อาศวฒนกล (2530 : 120) ไดสรปความหมายของคณภาพชวตของการทางานไววา การปรบปรงคณภาพชวตของการทางานจะมจดเนนหนกอยท!การเพ!มความพงพอใจในการทางานใหกบพนกงาน โดยใหความสาคญกบความเปนมนษย ความจาเรญเตบโต และการมสวนรวม ท�งน� เพ!อนาไปสประสทธผลขององคการและคณภาพในการทางานของพนกงาน

ทองศร กาภ ณ อยธยา (2532 : 154) หมายถง ลกษณะงานท!คนทางานหน!งๆ ปฏบตอยในองคการหน!ง ๆ วามความพอใจตอสภาพงานน�น ๆ มากนอยเพยงใด ซ! งไดแก ความมอสระในการตดสนใจ ช!วโมงการทางานท!เหมาะสม คาตอบแทน ความเปนผนาของผบงคบบญชา

ดนย เทยนพฒ (2533 : 28) กลาววา การพฒนาทรพยากรบคคลในองคกรน� น มวตถประสงคเพ!อท!จะใหบคลากรในองคการสามารถทางานใหกบองคการไดอยางมประสทธภาพและบรรลตามวตถประสงคขององการ

สมยศ นาวการ (2533 : 3-4) ใหความหมายของคณภาพชวตการทางานวาเปนคณภาพของสมพนธภาพระหวางพนกงาน และสภาพแวดลอมของงานท!ผสมผสานระหวางลกษณะทางเทคนคและลกษณะทางมนษย

มนสว ธาดาสห (2539 : 28) กลาวไววา คณภาพชวตการทางาน คอ คณภาพชวตของลกจางหรอพนกงานในท!ทางาน โดยคานงถงการมสวนรวมของพนกงาน การสรางบรรยากาศและสภาพแวดลอมภายในหนวยงานใหด

ผจญ เฉลมสาร (2540 : 24) กลาวไววา คณภาพชวตการทางานเปนคาท!มความหมายกวางครอบคลมไปในทกดานท!เก!ยวของกบชวตในการทางานของแตละบคคลและสภาพแวดลอมในการทางานภายในองคการ แตมเปาหมายสาคญรวมกนอยท!ลดความตงเครยดทางจตใจเพ!อเพ!มความพงพอใจในงานท!ทา

สนต บางออ (2540 : 39-40) กลาวไววา คณภาพชวตในทางานเปนส!งท!คนเราจะสามารถทางานไดอยางเตมประสทธภาพ สามารถปรบปรงการเพ!มผลผลตได โดยมความพรอมท�งดาน

19

รางกายและจตใจ ซ! งถอเปนปจจยภายใน สาหรบปจจยภายนอกกคอ สภาพแวดลอมในการทางาน จะเปนส!งท!ทาใหคนเรามความสขกบการทางานเกดความพงพอใจในการทางาน

จากการทบทวนวรรณกรรมโดยสรปความหมาย พบวา คณภาพชวตและคณภาพชวตการทางานมความเก!ยวของสมพนธกนอยางมาก โดยคณภาพชวต จะกลาวถงระดบของชวตความเปนอยของมนษยในเร!องของปจจยพ�นฐานท�งภายในและภายนอก อนไดแก ดานรางกาย ความรสก สงคม เศรษฐกจ การคด รวมถงส!งแวดลอมตาง ๆ ท!ทาใหชวตมคณภาพ ซ! งส!งเหลาน� เปนสวนหน!งของคณภาพชวตการทางานดวย ความหมายของคณภาพชวตการทางาน มความหมายกวางหมายถงครอบคลมความตองการท�งดานรางกายและจตใจ โดยเปนความสมพนธตางตอบแทนท!องคการเปนผ มอบส! งแวดลอมตางๆ ทางกายภาพและลกษณะการงานท! มคณภาพใหกบผปฏบตงาน นาไปสคณภาพของความสมพนธระหวางผปฏบตงานกบองคการ และเม!อผปฏบตงานไดรบการตอบสนองความตองการแลวจะสงผลตอไปยงองคการในรปของผลผลตท!มประสทธภาพตอไป

20

2.2 ตวแบบ กรอบแนวคด ทฤษฎ และปจจยท�มผลตอคณภาพชวตการทางาน 2.2.1 ตวแบบ กรอบแนวคด ขององคประกอบและการวดคณภาพชวต

Gossweiner et al (2001) อธบายถง ความหมายหลกของบคคลและกลมในลกษณะปจจยท/ใชวดคณภาพชวตท/สมพนธกบสภาพความเปนอยของบคคล สรางข<นโดยหลายแบบมตตาง ๆ เชน ความสมพนธในครอบครว การส/อสารในสงคม การมสวนรวมในสงคม ในขณะท/ การวดคณภาพชวตเชงคณภาพเปนการวดโดยบคคลน<น ๆ จะมสวนเก/ยวของ เชนความหวง ความสข ความกงวล หรอความรสกไมปลอดภย

Zartat (1999 อางถงใน Thanawit Butr-Udom, 2007) กลาววา การวดคณภาพชวตในดานน<มากวา 2 ทศวรรษ ใชเพ/อการเปนแมแบบในการกาหนดนโยบายตาง ๆ ท< งในดานการศกษา สขภาพ การบรการทางสงคม โดยท/วไปแลว การวดคณภาพชวตรจกกนอยางกวางขวาง ใน 4 มต รางกาย สงคม อาชพ และมตดานจตใจ แตละมตมความเก/ยวเน/องกบชวตมนษย คอ

1. ความเช/อมการเปล/ยนไปจากเดม ท/เช/อวาศาสตรทางการแพทย หรอเทคโนโลยจะสามารถเพ/มคณภาพชวตได เปล/ยนไปเปนความเขาใจเพ/มข< นในเร/ องครอบครว สงคม ฯลฯ เน/องจากเปนคานยมซบซอนมากกวาเดม

2. มหลกของชวตท/นาพ<นฐานของสงคมมาใช 3. การเคล/อนไหวดานสทธนมษยชนและสทธของผบรโภคเพ/มคณภาพชวตข<น 4. การเปล/ยนแปลงดานสงคมนาไปสการวดท/เปน subjective และทศนคตดานคณภาพ

ชวต Zlatanoric (1999 อางถงใน Thanawit Butr-Udom, 2007) เสนอวธการจด 3 รปแบบ ใน

การวดคณภาพชวต 1) ใหความสาคญในดานความเปนอยท/ดทางเศรษฐกจ 2) ใหความสาคญในดานฐานขอมลทางเศรษฐกจและสงคม 3) การวดเชงคณภาพทางดานทศนคต

รปแบบท/ 1 ใหความสาคญในดานความเปนอยท/ดทางเศรษฐกจ วดท/กาลงซ<อสนคาและบรการท/สอดคลองกนระหวางรายไดและรายจายในการดารงชวต โดยมปจจยท/เก/ยวของคอ ขนาดของครอบครว ชวงอาย เพศ ระดบการศกษา ตาแหนงงาน และอ/น ๆ ปจจยเหลาน< ไมเพยงแตเก/ยวของกบรายได แตยงเก/ยวของกบสนคาและบรการดวย ซ/ งความสมพนธเหลาน< สามารถอธบายไดโดยหลกทฤษฎลาดบช<นความตองการของมาสโลว เร/มตนจาก ระดบพ<นฐาน ความตองการทางกายภาพ และความปลอดภยไปสระดบท/เหนอกวา คอการเปนเจาของ การตองการความเคารพและการท/ไดเปนตวของตวเอง

21

ถาบคคลสามารถตอบสนองไดท<งความตองการทางรางกายและจตวญญาณ คนเหลาน<นจะมความสขและจตท/ด และนาไปสความพอใจของเขา

รปแบบท/ 2 การใหความสาคญในดานฐานขอมลทางเศรษฐกจและสงคม การช< วดทางปรมาณ เชน การศกษา เวลาวาง

รปแบบท/ 3 การวดเชงคณภาพทางดานทศนคต ตวช< วดดานคณภาพ เปนการวดทศนคต เชน วดระดบความสข ความพอใจ ความรสกในการเปนอยท/ด ไมมตวเลขช< วดท/แนนอนในการวดความรสกของบคคลในดานสขภาพ เศรษฐกจ สงคม การเมอง ส/งแวดลอมตอชวต

Supang Chatawanich และ Wisnee Siltrakul (2539 อางถงใน Thanawit Butr-Udom, 2007 : 53) รายงานวา จากการศกษาท<งในและตางประเทศ พบวา คณภาพชวตเปน สภาพความเปนอยของคน ท<งดานรางกาย จตใจ สงคม อารมณ ดงตารางท/ 2.1

ตารางท� 2.1 องคประกอบของคณภาพชวต

มต ตวช<วดคณภาพชวต กายภาพ อาหาร น<า เส<อผา ส/งอานวยความสะดวก สขภาพ พลงงาน ส/งอานวยความ

สะดวกในครอบครวและท/ทางาน อารมณ สนทนาการท/มประโยชน ความซาบซ< งในศลปะและวฒนธรรมประจา

ทองถ/น ความอบอนในครอบครว และชมชน ความรสกของความรกและความเปนเจาของท/มตอเพ/อนและชมชน

ส/งแวดลอมทางกายภาพ ส/งแวดลอมท/สะอาดและมการจดการท/ด ไมมมลพษทางน< า ดน อากาศ และ เสยง มทรพยากรท/เหมาะสมสาหรบการดารงชวตและมการส/อสารท/สะดวก

ส/งแวดลอมทางวฒนธรม

โอกาสการไดรบการศกษาและการเลอกอาชพท/เทาเทยมกน การมสวนรวมในกจกรรมสาธารณะ ความรสกปลอดภยในชวต ระบบการปกครองท/ใหโอกาสและความเสมอภาค ความยตธรรมดานกายภาพและสงคม ความรวมมอในชมชน การรกษาระเบยบ การเขาใจผอ/นในชมชน การใหคณคาในการนบถอศาสนา

22

ตารางท� 2.1 (ตอ)

มต ตวช<วดคณภาพชวต

ความคด มความเขาใจในโลก ชวต สงคม การศกษา ความสามารถในการปองกนและแกไขปญหาท/เกดในครอบครวและสงคม ความสาเรจในชวตดวยตนเอง การยอมรบตนเอง และการมเปาหมายท/เหมาะสมในชวต

ทางจตวญญาณ เปนคนดตอตวเองและสงคม ซ/อสตย เหนใจผอ/น ใจกวาง กตญf ภกดชาต มความยดถอในศาสนา อทศตน และละเวนในการประพฤตช/ว

UNESCO (2005 อางถงใน Thanawit Butr-Udom, 2007) แบงคณภาพชวต ออกเปน 2

ระดบ คอ จลภาคและมหภาค เพราะคณภาพชวตท/ ด เก/ ยวกบอาหาร สขภาพ การศกษา สภาพแวดลอม และทรพยากรตาง ๆ ส/งอานวยความสะดวก และท/อยอาศย คณคา ศาสนา ความด กฎหมาย ปจจยทางจตวทยา ดงน<นการวดคณภาพชวตถกเสนอข<นมาใน 2 ระดบ

1. ระดบแรก : ปจจยท/ขาดไมได - ปรมาณอาหารข<นต/า - สขภาพดไมเจบปวย - ความปลอดภยและอสระจากส/งท/ไมถกตอง สภาพทางเศรษฐกจท/ด สงคมท/ด และม

ความสนใจในการมสวนรวมทางการเมอง 2. ระดบท/สอง : การพฒนาไปสชวตท/ดกวา

- มความเช/อท/สอดคลองกบสงคม การเมอง วฒนธรรม และสภาพแวดลอมทางเศรษฐกจ

- ความสมดลของความตองการกบความเปนไปไดในการบรรลเปาหมายเปาหมาย ในชวต

- ชวตครอบครวท/ด สอดคลองกบสงคม ชมชน และสภาพแวดลอม การวดแบบคณภาพ มการใชอยางกวางขวางในการทาวจยดานสงคมต<งแตป 1970

โดยเฉพาะวงการแพทย ตวช< วดในความคดน< เปนความรสกปลอดภย ความสขและความพอใจใน

23

ชวต ความคดเก/ยวกบความสมพนธตอผอ/นและสงคม ความคดน< เนนหนกในดานจตใจโดยเก/ยวของกบความพอใจในรปแบบปรมาณ เชน สขภาพ สงคม และสถานภาพเศรษฐกจ เปนตน การวดแบบปรมาณ Langlois และ Anderson (2002) กลาววาการวดทางคณภาพเกดข<นจากปจจยภายนอก เชน รายได ทรพยสน ส/งอานวยความสะดวก Ventegodt (2003) อธบายวา คณภาพชวต หมายถง บคคลรบรตอโลกภายนอก รวมท< งความสามารถในการปรบตวตอส/งแวดลอมและสงคม ดงภาพท/ 2.1

ภาพท� 2.1 ความสมพนธระหวางคณภาพชวตเชงคณภาพ และคณภาพชวตเชงปรมาณ แหลงท�มา : Vantegodt et al., 2003 (อางถงใน Thanawit Butr-Udom, 2007 : 70)

United Nations Economic and Social Commission for Asia and the Pacific (อางถงใน Thanawit Butr-Udom 2007 : 62) วดคณภาพชวตในระดบมหภาคโดยแบงเปน 7 กลมพ<นฐาน ประกอบดวยตวช<วด 28 ตว ไดแก

1. ความม/นคงทางเศรษฐกจ 1.1 รายได

คณภาพชวตเชงคณภาพ (Subject Quality of Life)

คณภาพชวตเชงปรมาณ (Object Quality of Life)

� ความเปนอยท� ด (Well-being) � ความพอใจในชวต (Satisfaction with

Life) � ความสข (Happiness) � ความหมายในชวต (Meaning in Life)

� ปจจยดานปรมาณ (Objective Factor) � การเตมเตมความตองการ (Fulfillment

of needs) � การรบรในขดความสามารถ ของชวต

(Realization of Life Potential) � ปจจยทางชววทยา (Biological Order)

คณภาพชวต

(Quality of Life)

24

1.1.1 การกระจายรายไดโดยกลมรายได 1.1.2 การกระจายรายไดโดยแหลงปจจย 1.2 การใชและการออม 1.2.1 รอยละของครวเรอนในการใชจายเพ/อความตองการพ<นฐาน 1.2.2 รอยละของการออม 1.3 ความยากจน 1.3.1 เสนความยากจน ซ/ งรฐเปนผกาหนด 1.3.2 รอยละของจานวนคนใตเสนความยากจน วดโดยรฐ

2. สขภาพ 2.1 อายขยของประชากร 2.2 ความผดปกตทางสขภาพ 2.2.1 ชนดของความพการ 2.2.2 ความเจบปวยท/นาไปสความพการ 2.3 อตราการตาย 2.3.1 อตราการตายของทารกแรกเกด 2.3.2 อตราการตายของเดก 2.3.3 สาเหตหลกของการตาย 2.4 สารอาหาร 2.4.1 น<าหนกของเดกอายต /ากวา 5 ขวบ 2.4.2 น<าหนกแรกเกด 2.4.3 การบรโภคแคลอร/ 2.4.4. อตราการบรโภคโปรตน คดเปนรอยละเฉล/ยของคาคนในประเทศ 2.5 หายนะ 2.5.1 อตราการตาย/พการ จากความหายนะ 2.5.2 คาชดเชยแกความเสยหาย

3. ความร 3.1 อตราการเรยน/อานหนงสอ 3.2 การศกษาอยางเปนทางการ 3.2.1 การรบคนเขาศกษา

25

3.2.2 อตราการเรยนจบ 3.3 การเรยนรตลอดชวต 3.3.1 จานวนหองสมดตอประชากร 1,000 คน 3.3.2 หนงสอพมพและหนงสอรายปกษรายเดอนตอประชากร 1,000 คน 3.3.3 สถานวทยตอประชากร 1,000 คน 3.3.4 สถานโทรทศนตอประชากร 1,000 คน 3.3.5 จานวนของศนยการศกษาผใหญ 3.4 ชวตและวฒนธรรม 3.4.1 จานวนของศนยวฒนธรรม 3.4.2 อตราการเขารวมของประชากร/องคการวฒนธรรม 3.5 ชวตกบจตวญญาณ

4. ชวตการงาน 4.1 การวางงาน/การรบคาแรงต/า 4.1.1 อตราการวางงาน 4.1.2 อตราการรบคาแรงต/า 4.2 อตราอบตเหตท/เก/ยวกบงาน 4.3 ปญหาภาคอตสาหกรรม 4.3.1 จานวนการประทวงและปดโรงงาน 4.3.2 จานวนการขาดงาน 4.4 สภาพการทางาน 4.4.1 ช/วโมงการทางานตอวน 4.4.2 จานวนวนหยด 4.4.3 ความเส/ยงตอชวตและความปลอดภย

5. ส/งแวดลอมทางกายภาพ 5.1 บานเรอน 5.1.1 รอยละของครวเรอนท/มน<าประปาใช 5.1.2 รอยละของครวเรอนท/มสวมถกหลกอนามย 5.1.3 รอยละของครวเรอนท/มไฟฟาใช 5.1.4 พ<นท/อาศยตอหวประชากร

26

5.1.5 อตราการพกอาศย 5.2 โครงสรางการคมนาคมและการส/อสาร 5.2.1 ถนนวดเปนกโลเมตรตอประชากร 1,000 คน 5.2.2 ขนสงสาธารณะตอประชากร 1,000 คน 5.2.3 โทรศพทตอประชากร 1,000 คน 5.2.4 อบตเหตทางจราจร 5.3 ส/งแวดลอมทางธรรมชาต 5.3.1 จานวนคร< งของภยธรรมชาต 5.3.2 มลพษจากส/งแวดลอม 5.3.3 การลดลงของทรพยากรธรรมชาต

6. ชวตครอบครว 6.1 เดก

6.1.1 เดกเรรอนตอเดก 1,000 คน 6.1.2 เดกใชชวตหางไกลพอแมตอเดก 1,000 คน 6.1.3 เดกอปการะตอเดก 1,000 คน 6.2 วยรน 6.2.1 อตราการตดยาในวยรน 6.2.2 เหตการณของเดกประพฤตผด 6.3 ผใหญ

6.3.1 รอยละของคนสงอายท/อยคนเดยวเทยบกบผสงอายท<งหมด 6.3.2 อตราการหยาราง 6.3.3 ครวเรอนท/มผหญงเปนหวหนาครอบครว

6.4 ความรนแรงในครอบครว 6.4.1 จานวนรายงานความรนแรง 6.4.2 จานวนรายงานการทารณกรรมเดก

7. ชวตสงคม 7.1 การรวมกจกรรมทางสงคม 7.1.1 จานวนขององคกรอาสาสมคร 7.1.2 อตราสมาชกในองคกรอาสาสมคร

27

7.2 การมสวนรวมทางการเมอง 7.2.1 จานวนขององคกรอาสาสมคร 7.2.2 ความถ/ในการเลอกต<ง 7.2.3 รอยละของการมาลงคะแนนเสยง 7.2.4 จานวนพรรคการเมอง 7.3 ความเขมแขงของประชาชน 7.3.1 จานวนการประทวง 7.3.2 การตายในท/สาธารณะ 7.3.3 จานวนคนหาย

7.4 จานวนอาชญากรรม 7.4.1 อตราการเกดและชนดของอาชญากรรม ในประเทศไทยจากแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท/ 9 (พ.ศ. 2545-2549) วดคณภาพชวตโดยมเกณฑความจาเปนพ<นฐานท/ตองบรรล 6 ดาน 37 ตวช<วด ดงน<

1. ดานสขภาพ ประกอบดวย 11 ตวช<วด 1. การฝากครรภใหแกสตรมครรภทกคน รวมท<งการใหวคซนแกทารก 2. การชวยเหลอในการทาคลอดและไดรบการดแลหลงคลอด 3. เดกแรกคลอดมน<าหนกตวเกน 2,500 กรม 4. เดก 1 ขวบไดรบวคซนท/จาเปนจนครบ 5. เดกแรกเกดด/มนมมารดาเกน 4 เดอน 6. เดกแรกเกดถง 5 ขวบ ไดรบอาหารท/เหมาะสมอยางเพยงพอ 7. เดกอาย 6-12 ป ไดรบอาหารท/เหมาะสมอยางเพยงพอ 8. เดกอาย 6-12 ป ไดรบวคซนท/จาเปนจนครบ 9. ทกคนในครอบครวกนอาหารไดมาตรฐาน 10. คนในครอบครวรวธการใชยาอยางถกตอง

11. คนอายเกน 35 ป ไดรบการตรวจรางกายประจาป 2. ดานความสะดวกในท/อยอาศย คนไดอาศยในพ<นท/ท/เหมาะสม ประกอบดวย 8 ตวช< วด 1. บานมความปลอดภย ถาวร และอยในสภาพท/ด

28

2. ครวเรอนมน<าสะอาดในการอปโภคบรโภคตลอดป 3. ครวเรอนมน<าใชเพยงพอตลอดป 4. ครวเรอนมสขาท/เหมาะสม 5. ครวเรอนไมถกรบกวนดวยมลภาวะ 6. ครวเรอนมระบบปองกนภยธรรมชาตท/เหมาะสม 7. ครวเรอนมบรรยากาศท/อบอน 3. ดานการศกษา ประชากรมชองทางในการศกษา ประกอบดวยตวช< วด 8 ตวช<วด 1. เดกอายระหวาง 3-5 ป สามารถเขารบการอนบาลกอนวยเรยน 2. เดกอายระหวาง 6-15 ป ไดรบการศกษาภาคบงคบ 9 ป 3. หลงจากจบการศกษาภาคบงคบเดกจะไดรบการศกษาระดบมธยมศกษา 4. ถาไมไดรบการศกษาระดบมธยมศกษา เดกจะไดรบการฝกอาชพ 5. ประชากร อาย 15-60 อานออกเขยนได โดยเฉพาะภาษาไทย 6. สมาชกในครวเรอนไดรบขาวสารท/มประโยชน อยางนอย 5 คร< งตอ 1 สปดาห 4. รายไดอตรากาวหนา ประชากรมอาชพและรายไดเพยงพอตอการใชชวต ประกอบดวย

3 ตวช<วด 1. ประชากรอาย 18-60 ป มอาชพและรายได 2. ครวเรอนมรายไดเฉล/ยอยางต/า 20,000 บาทตอป 3. มการออมในครวเรอน 5. การบมเพาะคณคาความเปนไทย การบมเพาะคณคาท/ดในชวต ประกอบดวย 5 ตวช<วด 1. สมาชกในครวเรอนไมตดสรา 2. สมาชกในครวเรอนไมตดบหร/ 3. จากอาย 6 ป ทกคนจะมกจปฏบตทางศาสนาอยางนอย 1 คร< งตอสปดาห 4. ผสงอายไดรบการดแลจากสมาชกในครอบครว 5. คนพการไดรบการดแลจากสมาชกในครอบครว 6. การมสวนรวมพฒนาสงคม ประชากรตระหนกและมสวนรวมในการใชสทธปกปอง

ชมชนของตนใหเกดผลประโยชน ประกอบดวย 4 ตวช<วด 1. สมาชกในครอบครวเปนสมาชกกลมท/กอต<ง 2. สมาชกในครอบครวมการถกแถลง เพ/อชมชนท/ดข<น 3. คนในครอบครวมสวนรวมในกจกรรมของหมบาน

29

4. การรบผดชอบในการออกเสยงเลอกต<ง สาหรบการวดระดบจลภาค เปนการวดระดบกลมหรอบคคล ไดแก ตวช< วดการม

สวนรวม อาชญากรรม ความม/งค/ง สถานภาพในสงคม ระดบอตราความยากจน หรอ สภาพความเปนอย

Rahman et al. (2003) ไดแบงองคประกอบ ออกเปน 8 กลม เพ/อศกษาปจจยหลกของการมชวตท/ด

1. ความสมพนธระหวางครอบครวและเพ/อน เปนความสมพนธท/เปนปจจยสาคญสาหรบความเปนอยท/ดของคน เปนท/เขาใจดวาบคคลท/มความสมพนธในครอบครวและเพ/อน มความสขกวาคนท/ขาดความสมพนธท/ดกบผอ/น ความสมพนธจงเปนสวนหน/งของการมคณภาพชวตท/ด

2. อารมณ อารมณท/ด วดโดยระดบความสข ความสขของคนไมไดข<นอยกบรายไดหรอการบรโภค แตเปนผลกระทบของความเครยด ความกดดน และสภาพจตใจ

3. สขภาพ สขภาพท/ดเปนพ<นฐานของคณภาพชวตท/ด สขภาพของบคคลสงผลกระทบท<งทางตรงและออมตอคณภาพชวต มรายงานเร/องสขภาพท/ด นามาซ/ งรายไดท/เพ/มข<น และในทางกลบกนรายไดท/ดสงผลใหสขภาพด 4. วตถส/งของ การมความเปนอยท/ดดานวตถสงผลท<งในทางบวกและลบตอคณภาพชวตท/ด ตวอยางเชน ความเปนอยท/ดเก/ยวของกบรายได เพราะทาใหไดส/ งของท/ตองการ คนกจะพยายามหารายไดใหมากข<น 5. ความเปนสวนหน/งของชมชนแวดลอม ใหความสาคญในดานการมสวนรวมทางการเมอง อสรภาพ และความเปนประชาชนของบคคล 6. งานและกจกรรมสรางสรรคของบคคล ใหความสาคญในการมงานทาและมการสรางสรรค 7. ความปลอดภยสวนบคคล เปนปจจยท/สาคญท/สดสาหรบคณภาพชวตท/ด บคคลหน/ งสามารถอยอยางมความสขในสงคม แตการมชวตอยอยางไมปลอดภยมผลกระทบโดยตรงตอคณภาพชวต 8. คณภาพของส/ งแวดลอม ตวช< วดคณภาพชวตไมสามารถถกละลายได การใหความสมพนธระหวางคณภาพชวตและส/งแวดลอมท/เปล/ยนแปลงไป คณภาพส/งแวดลอมมผลตอบคคล เชน การอยในชมชนแออดจะกอใหเกดผลกระทบตอคณภาพชวต ดงภาพท/ 2.2

30

ภาพท� 2.2 กรอบแนวคดคณภาพชวตของ Rahmen et al. แหลงท�มา : Rahmen et al. 2003 (อางถงใน Thanawit Butr-Udom, 2007 : 75)

องคการอนามยโลก (WHO) ใหคาจากดความของคณภาพชวตวา เปนสภาพทางกายทาง

จตวญญาณ และการอยในสงคม การท/บคคลรบรคณภาพชวตน<นอยกบวฒนธรรมและความเช/อ ซ/ งเปนผลมาจากการต< งเปาหมายและความคาดหวงถงมาตรฐานและคณภาพชวต ไดจดทาเคร/องมอวดคณภาพชวตชดยอ ฉบบภาษาไทย (World Health Organization Quality of Life Instrument (WHOQOL-BRFF-THAI) เปนเคร/องมอวดคณภาพชวตท/พฒนามาจากกรอบแนวคดของคาวาคณภาพชวต ซ/ งหมายถงการประเมนคาท/เปนจตนสย (Subjective) ซ/ งฝงแนนอยกบบรษททางวฒนธรรม สงคม และสภาพแวดลอม เพราะวานยามของ QOL จะเนนไปท/การรบรในเร/อง

คณภาพชวต

ความสมพนธกบครอบครว เพ� อน

ความปลอดภย สวนบคคล

สขภาพ

ความเปนอยท� ดดานอารมณ

งานและกจกรรมสรางสรรค

ความเปนอยท� ดดานวตถ

ความรสกเปนสวนหน� งของชมชน

คณภาพของส� งแวดลอม

31

คณภาพชวตของผ ตอบไมไดคาดหวงท/จะเปนวธการรกษาท/ ม ตอคณภาพชวต (สว ฒน มหตนรนดรกล และคณะ, 2540) คณสมบตของเคร/องวดท/พฒนาข<นขององคการอนามยโลกม 100 ขอ โดยทาการเลอกคาตอบมาเพยง 1 ขอ จากแตละหมวดใน 24 หมวด และรวมกบหมวดท/เปนคณภาพชวต และสขภาพท/วไปโดยรวมอก 2 ขอคาถาม ผเช/ยวชาญไดนาไปทดสอบความเขาใจภาษากบคนทมพ<นฐานแตกตางกน โดยเคร/องมอมคาความเช/อม/น Cronbach’s alpha coefficient เทากบ 0.8406 คาความเท/ยงตรง เทากบ 0.6515 เคร/องมอวดคณภาพชวต WHOQOL-BREF-THAI ประกอบดวยขอคาถาม 2 ชนด คอ แบบภาวะวสย (Perceived objective) และอตวสย (self-report subjective) จะประกอบดวยองคประกอบของคณภาพชวต 4 ดาน ดงน< 1. ดานรางกาย (physical domain) คอ การรบรสภาพทางดานรางกายของบคคล ซ/ งมผลตอชวตประจาวน เชน การรบรสภาพความสมบรณแขงแรงของรางกาย การรบรถงความรสกสขสบาย ไมมความเจบปวด การรบรถงความสามารถท/จะจดการกบความเจบปวดทางรางกายได การรบรถงพละกาลงในการดาเนนชวตประจาวน การรบรถงความเปนอสระท/ไมตองพ/งพาผอ/น การรบรถงความสามารถในการเคล/อนไหวของตน การรบรถงความสามารถในการปฏบตกจวตรประจาวนของตน การรบรถงความสามารถในการทางาน การรบรวาตนไมตองพ/งพายาตาง ๆ 2. ดานจตใจ (psychological domain) คอการรบรสภาพทางจตใจของตนเอง เชน การรบรความรสกทางบวกท/บคคลมตอตนเอง การรบรภาพลกษณตอตนเอง การรบรถงความรสกภมใจในตนเอง การรบรถงความม/นในในตนเอง ความคด ความจา สมาธ การตดสนใจ และความสามารถในการเรยนรตางๆ การจดการความเศรา ความกงวล ความเช/อตาง ๆ ของตน ท/มผลตอการดาเนนชวต 3. ดานความสมพนธทางสงคม (social relationships) คอการรบรเร/องความสมพนธของตนกบบคคลอ/น การรบรถงการท/ไดรบความชวยเหลอจากบคคลอ/นในสงคม การรบรวาตนไดเปนผใหความชวยเหลอบคคลอ/นในสงคมดวย รวมท<งการรบรในเร/ องอารมณทางเพศ หรอการมเพศสมพนธ 4. ดานส/งแวดลอม (environment) คอ การรบรเก/ยวกบส/งแวดลอมท/มผลตอการดาเนนชวต เชน การรบรวาตนมชวตอยอยางอสระ ไมถกกกขง มความปลอดภยและม/นคงในชวต การรบรวาไดอยในส/งแวดลอมทางกายภาพท/ด ปราศจากมลพษตาง ๆ การคมนาคมสะดวก มแหลงประโยชนทางการเงน สถานบรการทางสขภาพและสงคมสงเคราะห การรบรวาตนมโอกาสท/จะ

32

ไดรบขาวสารหรอฝกฝนทกษะตาง ๆ การรบรวาตนไดมกจกรรมสนทนาการ และมกจกรรมในเวลาวาง เปนตน

Fuller (2003 อางถงใน Thanawit Butr-Udom, 2007 : 56) ในมมมองท/ใกลเคยงกนในการวดคณภาพชวต โดยกลาววา คณภาพชวต ประกอบดวย 3 มต 1) กายภาพ (Physical) มปจจยท/เก/ยวของคอ มลพษ ความหนาแนนประชากร สขภาพและสภาพความเปนอย 2) สงคม มปจจยท/เก/ยวของคอ การศกษา สขภาพ ความปลอดภยในครอบครว 3) ทางดานจตใจ มปจจยท/เก/ยวของคอ ความพอใจ ความสาเรจ ความผดหวง ความอดอดในชวต

มวธการวดคณภาพชวต 3 วธ 1. มาตรฐานทางกายภาพ ในการดารงชวต ประกอบดวย อาหารและสารอาหาร สขภาพ ท/

อยอาศย ส/งแวดลอม โรงเรยน โรงพยาบาล และอ/น ๆ 2. มาตรฐานของชวตในดานจตใจและอารมณ ประกอบดวย ความรก มตรภาพ ครอบครว

การมลกหลาน กจกรรมสนทนาการ การศกษา ความพอใจในงาน สถานภาพ และความปลอดภยในชวต

3. มาตรฐานของชวตในดานจตวญญาณ ประกอบดวย อสระในการมความเช/อและความสามารถปฏบตตามความเช/อน<นได ดงภาพท/ 2.3

33

ภาพท� 2.3 สวนประกอบของคณภาพชวต แหลงท�มา : Fuller, 2003 (อางถงใน Thanawit Butr-Udom, 2007 : 56)

สวนประกอบของคณภาพชวต (Compositions of the Quality of Life)

มาตรฐานทางกายภาพ ของการอยอาศย

(Physical Standard of Living)

- อาหารหรอสารอาหาร (Food of Nutrition)

- สขภาพ (Health) - ส� งแวดลอม (Environment) - ความสะดวกสบาย (Facilities) - โรงเรยน (School) - โรงพยาบาล (Hospital) - ยารกษาโรค (Medical

Treatment)

มาตรฐาน ดานอารมณในจตใจ

(Mental of the Emotional Standard)

มาตรฐาน ดานความเช� อ

(Spiritual Standard)

- ความพงพอใจในงาน (Satisfaction in Work)

- ความปลอดภย (Security) - สถานภาพ (Status) - ความปลอดภยเม� ออาย มากข=น (Security at Old Age) - ความรกและมตรภาพ (Love

and Friendship) - กจกรรมสนทนาการ (Recreation) - การมเวลาพกผอนหยอนใจ

(Leisure-time)

- อสระในการเช� อ (Freedom of Beliefs)

- อสระในการกระทาท� (Freedom to Practice)

- สอดคลองกบความเช� อท� ม (According to the Beliefs)

34

2.2.2 ตวแบบ กรอบแนวคดขององคประกอบคณภาพชวตการทางาน

Walton (1975: 12-15 อางถงใน สพรรณ ไทยประดษฐ, 2546 :12 - 14)) เปนบคคลหน/งท/ไดทาการศกษาเร/อง คณภาพชวตการทางานอยางจรงจง โดยพจารณาจากคณลกษณะของบคคลเก/ยวกบคณภาพชวตเนนแนวทางความเปนมนษย (Humanistic) ศกษาสภาพแวดลอมตวบคคลและสงคมท/สงผลทาใหการทางานประสบความสาเรจ ผลผลตท/ไดรบตอบสนองความตองการ และความพงพอใจของบคคลในการทางาน และไดเสนอแนวคดเก/ยวกบลกษณะสาคญท/ประกอบข<นเปนคณภาพชวตการทางานในหนงสอ Criteria for Quality of Working life แบงออกเปน 8 ประการ คอ

1. การไดรบคาตอบแทนท/เพยงพอและยตธรรม (Adequate and Fair Compensation) คาตอบแทนเปนส/งหน/ งท/บงบอกถงคณภาพชวตการทางานได เน/องจากทกคนมความตองการทางเศรษฐกจ และจะมงทางานเพ/อใหไดรบการตอบสนองทางเศรษฐกจ ซ/ งความตองการน< เปนส/งจาเปนสาหรบการมชวตรอด บคคลนอกจากจะสรางความคาดหมายในคาตอบแทนสาหรบตนแลว ยงมองในเชงเปรยบเทยบกบผอ/น ในประเภทของงานแบบเดยวกน ดงน< เกณฑในการตดสนใจเก/ยวกบคาตอบแทนท/จะบงช<วา มคณภาพชวตการทางานน<นจะพจารณาในเร/อง

1.1 ความเพยงพอ คอ คาตอบแทน ไดจากการทางานน<นเพยงพอท/จะดารงชวตตามมาตรฐานและสงคม 1.2 ความยตธรรม ซ/ งประเมนความสมพนธระหวางคาตอบแทนกบลกษณะงาน พจารณาไดจากการเปรยบเทยบคาตอบแทนท/ไดรบจากงานของตนกบงานอ/นท/มลกษณะคลาย ๆ กน

2. สภาพการทางานท/ดมความปลอดภยและถกสขลกษณะ (Safe and Healthy Working Conditions) คอ ผปฏบตงานควรจะอยในสภาพแวดลอมทางดานรางกายและส/งแวดลอมของการทางานท/ปองกนอบตเหต และไมเกดผลเสยตอสขภาพและปลอดภยซ/ งเปนการควบคมสภาพทางกายภาพ

3. ความม/นคงและความกาวหนาในการทางาน (Opportunity for Continued Growth and Security)งานท/ผปฏบตไดรบมอบหมายจะมผลตอการคงไว และการขยายความสามารถของตนเองใหไดรบความรและทกษะใหม ๆ มแนวทางหรอโอกาสในการเล/อนตาแหนงหนาท/ท/สงข<น ในลกษณะของคณภาพชวตการทางาน ตวบงช< เร/องความกาวหนาและความม/นคงในการทางาน มเกณฑการพจารณา คอ

3.1 มการทางานท/พฒนา หมายถง ไดรบผดชอบ ไดรบมอบหมายงานมากข<น

35

3.2 มแนวทางกาวหนา หมายถง มความคาดหวงจะไดรบการเตรยมความรทกษะ เพ/องานในหนาท/ท/สงข<น

3.3 โอกาสความสาเรจ เปนความกาวหนาของโอกาสท/จะทางานใหประสบความสาเรจในองคกร หรอในสายงานอาชพอนเปนท/ยอมรบของผรวมงาน สมาชกครอบครว หรอผเก/ยวของอ/น ๆ

3.4 ความม/นคง หมายถง มความม/นคงของการวาจางและรายไดท/จะไดรบ 4. โอกาสในการพฒนาความรความสามารถของบคคล (Opportunity for Developing and Using

Human Capacity) คอ โอกาสในการพฒนาและการใชความสามารถของพนกงานในการปฏบตงานตามทกษะและความรท/ม ซ/ งจะทาใหพนกงานรสกวาตนมคณคาและรสกทาทายในการทางาน ไดใชความสามารถในการทางานเตมท/ รวมท<งความรสกวามสวนรวมในการปฏบตงาน

5. การบรณาการทางสงคมหรอการทางานรวมกน (Social integration) คอการท/ผปฏบตงานรสกวามคณคา ไดรบการยอมรบ และรวมมอกนทางานจากกลมเพ/อนรวมงาน รสกวาตนเปนสวนหน/งของกลมเพ/อนรวมงาน มบรรยากาศในการทางานท/ด ปราศจากการมคตและการทาลายซ/ งกนและกน

6. สทธของพนกงาน (Employee Rights) คอ การมสทธในเร/องสวนบคคล การมอสระในการพด การแสดงความคดเหน การใชสทธ เสรภาพ และความเสมอภาค เปนแนวทางในการปฏบตงานรวมกน รวมท<งสทธท/พนกงานควรไดรบจากองคการ ควรมความเสมอภาคกน

7. เวลาทางานกบชวตสวนตว (Work and Total Life Space) คอ ลกษณะการปฏบตงานของพนกงาน มผลกระทบตอบทบาทในชวตสวนตวของพนกงานอยางไร ท<งในเร/องของเวลา พฤตกรรม ทศนคต โดยเฉพาะบทบาท และการแบงเวลากบชวตครอบครว การพกผอน ดงน<น ควรมการสรางความสมดลระหวางงานและชวตสวนตวของพนกงาน

8. ความเก/ยวของสมพนธภายในองคการและสงคมภายนอก (Social Relevance of Work) คอ การท/พนกงานมความรสกวา กจกรรมหรองานท/ทาน<น เปนประโยชนตอสงคม มความรบผดชอบตอสงคม รวมท<งองคการของตนไดทาประโยชนใหสงคม เปนการเพ/มคณคาความสาคญ อาชพ และเกดความรสกภมใจในองคการของตนเอง Fomburn et al (อางถงใน นฤดล มเพยร, 2541 : 12) กลาววา คณภาพชวตของการทางานไววา ประกอบไปดวยองคประกอบอยางนอย 3 องคประกอบ คอ 1. เปนชดของผลลพท (outcome) ของพนกงานแตละคนซ/ งเก/ยวของกบความพงพอใจในการทางาน ความสมพนธท/ดระหวางพนกงานและหวหนา อตราการเกดอบตเหตมนอย

36

2. เปนชดของการปฏบตการขององคการ (organization practices) ไดแก การบรหารแบบมสวนรวม การทางานใหมคณคา ระบบการใหรางวล และผลตอบแทน สภาพการทางานท/ด

3. เปนรปแบบของการเปล/ยนแปลงในองคการ การปรบปรงคณภาพชวตการทางานเปนกลยทธในการบรหารทรพยากรมนษย เพ/อใหคณภาพชวตการทางานของพนกงานดข<น และปรบปรงประสทธผลขององคการทงในดานผลผลตและคณภาพ

Skrovan (1983: 1-6 อางถงใน สรวงสวรรค ตะปนตา, 2541 : 51-52) กลาววา คณภาพชวตการทางานประกอบดวย 3 ประการ คอ 1.Development คอ การพฒนาท<งในดานวธการ หรอการดาเนนการดานตาง ๆ ในอนท/จะกอใหเกดคณภาพชวตการทางานท/ด และมการพฒนาในดานคณภาพชวตของบคคลดวย ซ/ งสอดคลองกบหลกการของสทธมนษยชน และแนวคดประชาธปไตยท/เคารพในศกด� ศรของแตละบคคล 2. Dignity คอ การเคารพและยอมรบในศกด� ศรของความเปนมนษย การไดรบการตอบสนองความพงพอใจ และไดรบการยกยอง เปนท/ยอมรบความสามารถจากผอ/นหรอการเปนผ มความสาคญในทศนะของผอ/น การท/บคคลใดๆ ไดรบการยอมรบจากบคคลอ/นรอบขางวาตนมความสาคญตอองคการ กจะสามารถทางานไดอยางมประสทธภาพอนเปนการทาใหองคการไดรบผลผลตท/เพ/มมากข<น 3. Daily Practice คอ การปฏบตงานประจาวน โดยคนท/วไปตองใชเวลาอยางนอย ยอมมการปฏสมพนธกบผรวมงานในท/ทางาน การพฒนาคณภาพชวตของแตละบคคล รวมท<งการปรบปรงการทางานใหเกดประสทธภาพท/ดข<น องคประกอบหน/งท/สาคญคอ องคการน<นจะตองมระเบยบวธปฏบตในการทางานท/เอ<ออานวยใหบคคลสามารถทางานบรรลเปาหมายได ดงน<น การประสานงานท/ด เพ/อผลงานในแตละวน ตอเน/องไปยงผลงานระยะยาว จงจาเปนท/แตละองคการควรใหความสาคญมากดวยเชนกน

Ghilsalli และ Nanior (1955 : 430-433) องคประกอบท/กอใหเกดความพอใจในการปฏบตงานม 5 ประการ คอ

1. ระดบอาชพ ถาอาชพน<นอยในสถานะสงเปนท/ยอมรบของสงคมท/วไปกจะเปนท/พอใจของผประกอบอาชพน<น ๆ

2. สถานะทางสงคมการไดรบตาแหนงท/ดหรอการยกยองจากผรวมงานกจะเกดความพงพอใจในการทางานน<น ๆ

3. อาย

37

4. ส/งจงใจท/เปนเงน 5. คณภาพของการปกครองบงคบบญชา ไดแก ความสมพนธอนดระหวางหวหนาลกนอง

ชาญชย อาจนสมาจาร (2535 : 38-39) ไดเสนอแนวคดองคประกอบคณภาพชวตการทางานไว 16 ประการ ดงน<

1. ความม/นคง 2. ความเสมอภาคในเร/องคาจาง 3. ความยตธรรมในสถานท/ทางาน 4. ปลอดภยจากระบบราชการและความเขมงวดในการควบคม 5. งานมความหมายและนาสนใจ 6. กจกรรมและงานหลากหลาย 7. งานมลกษณะทาทาย 8. มขอบเขตการตดสนใจของตนเอง 9. โอกาสการเรยนรและความเจรญกาวหนา 10. ผลสะทอนกลบ ความรเก/ยวกบผลลพธ 11. อานาจหนาท/ในงาน 12. การไดรบการยอมรบจากการทางาน 13. ไดรบการสนบสนนทางสงคม 14. มอนาคต 15. สามารถสมพนธงานกบส/งแวดลอมภายนอก 16. มโอกาสเลอก ท<งน< ข<นอยกบความชอบ ความสนใจ และความคาดหวง บญเจอ วงษเกษม (2529 -2530 : 29-33) กลาววาคณภาพชวตการทางาน มสวนประกอบ

ดงน< 1. การควบคมหรอการมอสระในการปฏบตงาน เปนปจจยหน/งท/มผลตอบรรยากาศในการทางาน การใหผปฏบตงานมอสระในการทางาน 2. การยอมรบ มการยอมรบวาบคคลแตละคนเปนสวนสาคญขององคการ และมสวนชวยเหลอตอความสาเรจหรอความลมเหลวขององคการ 3. การมสวนรวมในเชงสงคม แตละคนมสวนรวมในสงคมขององคการ เปาหมาย และคานยม

38

4. ความกาวหนาและการพฒนา เปนผลลพธท/ไดมาจากการทางานรวมไปถงผลพลอยไดจากงาน เชน การทางานท/ทาทาย การไดใชความสามารถอยางเตมท/ การไดมโอกาสพฒนาทกษะและประสบความสาเรจในหนาท/การงาน 5. การไดรบรางวลตอบแทนจากการทางาน ซ/ งเปนผลท/ไดมาจากการทางาน เชน เงนเดอน คาจาง การเล/อนตาแหนงข<น ฐานะ รวมท<งผลประโยชนตอบแทนอ/น ๆ เชน สวสดการ นอกจากน< ยงไดกลาวถงปจจยสาคญอก 2 ประการ คอ สภาพแวดลอมการทางานท/เหมาะสมและศกด� ศรความเปนมนษยท/ทกคนตองไดรบ

ประโยชนของการเสรมสรางคณภาพชวตการทางาน

Hackman และ Sutte (1977 : 9) ไดกลาวถงประโยชนของคณภาพชวตการทางานไววา คณภาพชวตการทางานจะมผลตอการทางานอยางมากมาย ไดแก

1. ทาใหเกดความรสกท/ดตอตนเอง 2. ทาใหเกดความรสกท/ดตองาน (สรางความพงพอใจและมสวนรวมในงาน) 3. ทาใหเกดความรสกท/ดตอองคการ นอกจากน< ยงชวยสงเสรมในเร/องของสขภาพกายสขภาพจต ชวยใหเจรญกาวหนา มการ

พฒนาตนเองใหเปนบคคลท/มคณภาพขององคการ และยงชวยลดปญหาการขาดงาน การลาออก ลดอบตเหต และสงเสรมใหไดผลผลตและการบรการท/ดท<งคณภาพและปรมาณ

Schuler, Butell และ Youngblood (1989 : 492) กลาวถงประโยชนของคณภาพชวตการ ทางานวา

1. เปนการเพ/มความพงพอใจในการทางาน เสรมสรางขวญกาลงใจใหพนกงาน 2. ทาใหผลผลตเพ/มข<น อยางนอยท/สดกเกดจากอตราการขาดงานท/ลดลง 3. ประสทธภาพในการทางานเพมข<น จากการท/พนกงานมสวนรวมและสนใจงานมาก

ข<น 4. ลดความเครยด อบตเหต และความเจบปวยจากการทางาน ซ/ งจะสงผลถงการลด

ตนทนดานคารกษาพยาบาล รวมถงตนทนคาประกนดานสขภาพ การลดอตราการเรยกรองสทธ�จากการทาประกน

5. ความยดหยนของกาลงคนมมาก และความสามารถในการสบเปล/ยนพนกงานมมากข<น ซ/ งเปนผลจากความรสกในการเปนเจาขององคการ และการมสวนรวมในการทางานท/เพ/มข<น

39

6. อตราการสรรหาและคดเลอกพนกงานมข< น เน/องจากความนาสนใจเพ/มข< นขององคการ จากความเช/อถอเร/องคณภาพชวตการทางานท/ดขององคการ

7. ลดอตราการขาดงานและการลาออกของพนกงาน โดยเฉพาะพนกงานท/ด 8. ทาใหพนกงานรสกสนใจงานมากข<น จากการใหพนกงานมสวนรวมในการตดสนใจ

การใหสทธออกเสยงออกเสยง การรบฟงความคดเหนของพนกงาน การเคารพสทธของพนกงาน Gordon (1991 : 4) กลาวไววา การสงเสรมคณภาพชวตการทางาน จะเปนการสงเสรมใหพนกงานไดมสวนรวมในการแกปญหาและตดสนใจกบฝายบรหาร และสรางโอกาสในการทางานมากข<น คณภาพชวตการทางานเก/ยวของกบ “งาน” จะมผลโดยตรงตอคน จะทาใหเกดประสทธผลองคการ การเปล/ยนแปลงปรบปรงโครงสราง พ<นฐานของงานและระบบการทางาน ระบบการใหรางวลใหสอดคลองกบกระบวนการในการทางานและผลผลต รวมท<งการปรบปรงสภาพแวดลอมในการทางาน

2.2.3 ทฤษฎท�เก�ยวของ ความพงพอใจในการทางาน เปนผลรวมของทศนคตตาง ๆ ท/แสดงออกโดยผปฏบตงาน ทศนคตเหลาน< มความสมพนธกบงานท/ปฏบตและเก/ยวของกบปจจยตาง ๆ เชน คาจาง ความม/นคง สภาพการทางาน โอกาสท/จะไดรบความกาวหนา การไดรบการยอมรบนบถอ ความยตธรรม ความสมพนธทางสงคม การไดรบความเอาใจใส การไดรบความยตธรรม (Blum และ Nayler,1968 อางถงใน สนนท นยมในธรรม และคณะ, 2546) และความพงพอใจท<งหมดของบคคลซ/ งไดรบจากงานของเขา เพ/อนรวมงาน ผบงคบบญชา องคการและสภาพแวดลอม รวมท<งเปนผลมาจากอทธพลของโครงสรางทางบคลกภาพ (Beach , 1973 อางถงใน พยง ธระภนนท, 2532) ซ/ งความตองการของมนษยน<นมอทธพลตอทศนคตและพฤตกรรมของปจเจกบคคล สามารถศกษาไดจากกลมทฤษฎ content theories อนเปนทฤษฎท/มงใชความตองการของปจเจก (Individual Needs) สาหรบบคคล อธบายพฤตกรรมและทศนคตของคนในการทางาน

2.2.3.1. ทฤษฎลาดบข<นของความตองการของมาสโลว (Maslow’ s Hierarchy of Needs)

ทฤษฎลาดบข<นของความตองการ (Hierarchy of needs theory) ของนกจตวทยาท/ช/อ Abraham Maslow มาสโลวเปนนกจตวทยาท/มช/อเสยงมากน<น เขาแบงข<นของความตองการของมนษยเปน 5 ข<นใหญๆ (อางถงใน อดม ทมโฆสต, 2544 : 292-296) คอ

40

1) ความตองการทางดานรางกาย (Physical needs) เปนความตองการ ข<นต/าสดของ มนษย ไดแก ความตองการปจจยท/เปนพ<นฐานในการดาเนนชวต เชน ความตองการรบประทานอาหาร ความตองการท/จะพกผอน ความตองการอากาศท/จะหายใจ ความตองการท/จะทางานในสภาพแวดลอมท/ด เปนตน ความตองการดานรางกายมลกษณะท/สาคญคอ จะตองเปนความตองการท/สามารถบรรลไดดวยเวลาอนส<น และความตองการแตละดานตองเปนอสระตอกน ไมมความสมพนธโดยตรงซ/ งกนและกน นอกจากน< ความตองการทางดานรางกายถอเปนความตองการท/ขาดไมได ตราบใดท/มนษยยงมชวตอย

2) ความตองการดานความม/นคงปลอดภย (Security or Security needs) เม/อความตองการทางดานรางกายไดรบการตอบสนองแลว มนษยกจะแสวงหาความตองการดานความตองการดานความปลอดภยและม/นคงมากข<น จนทาใหความตองการดานน< มความสาคญเหนอดานอ/นๆ ความตองการดานความปลอดภยและม/นคงดงกลาวรวมเอาความ ปลอดภย ความม/นคงท<งในดานการดารงชวตและการทางาน เชน มนษยอยากมความม/นคงทางเศรษฐกจในรปของคาม/นสญญาจากฝายนายจางท/จะจายเงนเดอนคาจางหรผลตอบแทนในระยะยาว

3) ความตองการดานความเปนสมาชกของสงคม (Social needs) เม/อความตองการความปลอดภย ม/นคง ไดรบการตอบสนองแลว กลดความสาคญลง ความตองการดานสงคมจะเขามาแทนท/ มความสาคญมากท/สดแทนท/ความตองการดานความม/นคงปลอดภย ความตองการดานน< เกดจากธรรมชาตของมนษยท/ถอวาเปนสตวสงคม โดยปกตยอมตองอยรวมกนเปนกลมกเกดความตองการมสวนรวมในกลมท/ตนเปนสมาชกอย และอาจขยายเปนความตองการมสวนรวมไปยงกลมอ/นอกดวย

4) ความตองการเกยรตยศและการยอมรบนบถอ (Esteem or Recognition needs) เม/อบคคลไดมสวนรวมในกลม ความตองการดานสงคมกจะลดความสาคญลง ความตองการเกยรตยศช/อเสยง และการยอมรบนบถอจะเล/อนความสาคญข<นไปแทนท/ ความตองการดานน< เกดจากมนษย ภายหลงจากท/ไดเขาเปนสมาชกของกลมแลว มใชอยากเปนแคเพยงสมาชก แตยงตองการเกยรตยศ การยอมรบนบถอ ยอมรบจากกลมจะชวยใหบคคลรสกม/นใจ รสกมเกยรต หรอบางทอาจรสกวามอานาจ

5) ความตองการบรรลถงความปรารถนาในชวตของตนเอง (Self Actualization) เปนความตองการข<นสดทายหลงจากไดรบความตองการในระดบอ/น ๆ มาแลว ซ/ งเปนความตองการใหบรรลถงความปรารถนาในชวตของตนเอง ซ/ งเปนความตองการท/สอดคลองกบความใฝฝนในชวตการเปนมนษยของเขา ท/เขาจะทมแรงกายแรงใจเพ/อใหบรรลความปรารถนา

41

น<น ความตองการแสดงออกถงความสามารถของแตละบคคลยอมไมเหมอนกน เพราะทกคนมความแตกตางกน

แนวความคดของ Maslow ชวยใหเกดเขาใจในความตองการของคนในการทางาน และทาใหไดขอสรปวาปจจยอะไรท/ทาใหพวกเขาเกดความพงพอใจในการทางาน โดยสามารถนามาเช/อมโยงกบการบรหาร ท/จะทาใหสามารถบรรลความตองการของผปฏบตงานไดอยางเหมาะสม ดงภาพท/ 2.4

ภาพท� 2.4 การจงใจใหบรรลความตองการของบคคลของ Maslow แหลงท�มา : อดม ทมโฆสต, 2544 : 296.

การใหบรรลความปราถนาในชวตตนเอง

การไดรบยกยองนบถอ

การใหบรรลความปราถนาในชวตตนเอง

การไดรบยกยองนบถอ

•งานทJมการสรางสรรคและทาทาย•การมสวนรวมในการตดสนใจ•งานทJยดหยนและเปนอสระ

•การไดรบยกยองนบถอ•ไดรบการสนบสนนในการทางานทJสงขUน•คาชมและความเชJอถอจากหวหนา

•งานทJมการสรางสรรคและทาทาย•การมสวนรวมในการตดสนใจ•งานทJยดหยนและเปนอสระ

•การไดรบยกยองนบถอ•ไดรบการสนบสนนในการทางานทJสงขUน•คาชมและความเชJอถอจากหวหนา

ความตองการระดบสงตวจงใจทJเหมาะสม

ความตองการดานสงคม

ความตองการความมJนคงปลอดภย

ความตองการดานรางกาย

ความตองการดานสงคม

ความตองการความมJนคงปลอดภย

ความตองการดานรางกาย

•การมเพJอรวมงานทJเปนมตร•การมปฏสมพนธกบลกคา•การเปนทJพอใจของหวหนา

•เงJอนไขในการทางานทJไวใจได•ความปลอดภยในการทางาน•การชดเชยและผลประโยชน

•การพกผอนและการหยดพกเพJอความสดชJน•ความสะดวกสบายทางกายภาพ•ชJวโมงการทางานทJสมเหตผล

•การมเพJอรวมงานทJเปนมตร•การมปฏสมพนธกบลกคา•การเปนทJพอใจของหวหนา

•เงJอนไขในการทางานทJไวใจได•ความปลอดภยในการทางาน•การชดเชยและผลประโยชน

•การพกผอนและการหยดพกเพJอความสดชJน•ความสะดวกสบายทางกายภาพ•ชJวโมงการทางานทJสมเหตผล

ความตองการระดบตJา

42

2.2.3.2 ทฤษฎ ERG ของ Alderfer

ทฤษฎน<ไดแบงความตองการเปน 3 ระดบ (อางถงใน อดม ทมโฆสต, 2544 : 296-298) ไดแก

1) ความตองการใหอยรอด (existence needs) เปนความตองการท/เก/ยวของกบความตองการทางกายภาพ รวมท<งความตองการความปลอดภยและม/นคง ท<งน< เพ/อใหการดารงชวตใหอยรอด ดงน<น หากเปรยบเทยบกบทฤษฎความตองการของ Maslow ความตองการอยรอดจงเปนความตองการระดบเดยวกบความตองการทางรางกาย และความตองการดานความปลอดภยน/นเอง

2) ความตองการความสมพนธกบผอ/น (relatedness needs) เปนความตองการท/จะมความสมพนธกบบคคลตาง ๆ ในสงคม เทยบไดกบความตองการทางสงคม

3) ความตองการเจรญเตบโต (growth needs) เปนความตองการดานพฒนาไปสการเตบโตท<งในดานหนาท/การงานและทางดานจตใจ ความตองการระดบน<สามารถเทยบไดกบความตองการเกยรตยศช/อเสยง (Esteem need) และความตองการท/จะบรรลเปาหมายในชวตตวเองน/นเอง (self - actualization) ดงภาพท/ 2.5

43

ภาพท� 2.5 ทฤษฎ ERG ของ Alderfer แหลงท�มา : อดม ทมโฆสต, 2544 : 297. หมายเหต : 1) ลกศรหวลง หมายถง ความตองการท/ไดรบการตอบสนอง แลวจะทาใหเกด

ความพอใจและพฒนาไปสความตองการในระดบสงกวา 2) ลกศรหวข<น หมายถง ความตองการท/ไมตองการตอบสนอง แลวจะทาใหเกด

ความคบของใจ-หดหและถดถอยกลบไปอยในความตองการระดบต/า

ในทฤษฎ ERG ไมไดอธบายวาความตองการในระดบท/ต /ากวาจะตองไดรบความ พงพอใจ เสยกอน ความตองการท/สงกวาจงกระตนใหเกด ซ/ งทฤษฎน< พจารณาความตองการท<ง 3 ระดบสามารถมอทธพลตอพฤตกรรมของปจเจกบคคลไดพรอม ๆ กนไป

ความตองการอยรอดExistence Needs

ความตองการสมพนธกบคนอJนRelatedness Needs

ความตองการเจรญเตบโตGrowth

ความพอใจSatisfaction

ภาวะคบของใจ - ถดถอยFrustration - Regression

ความพอใจSatisfaction

ภาวะคบของใจ - ถดถอยFrustration - Regression

ระดบสง

ระดบกลาง

ระดบตJา

44

2.2.3.3 ทฤษฎ acquired – need ของ McClelland ทฤษฎของ McClelland มความตองการ 3 ชนด อนเปนท/มาของการจงใจน<น (อาง

ถงใน อดม ทมโฆสต, 2544 : 298-299) ประกอบดวย 1) ความตองการผลสมฤทธ� (Need for achievement) คอ ความปรารถนา

ท/จะทาบางส/ งบางอยางใหสาเรจลงไดอยางมประสทธภาพ รวมท<งความตองการในการแกไขปญหาหรอการเปนผเช/ยวชาญในงานท/ซบซอน

2) ความตองการอานาจ (Need for power) ไดแก ความปรารถนาในการควบคมบคคลอ/น ๆ กลาวอกนยหน/ งคอ ความตองการการมอทธพลเหนอพฤตกรรมของพวกเขาเหลาน<น ตลอดจนความตองการการมหนาท/รบผดชอบ

3) ความตองการมตรภาพ (Need for affiliation) เปนความปรารถนาในการเปนท/จะไดรบการยอมรบและสามารถรกษาความเปนมตรและความสมพนธท/อบอนกบคนอ/นๆ ได ทาใหตนเองเปนท/รกและปรารถนาของคนอ/น

ปจเจกบคคลแตละคนจะเรยนรและพฒนาความตองการเหลาน< แตกตางกนไป ท<งน< จะข<นอยกบประสบการณของแตละคนเปนสาคญ รวมท<งจะข<นอยกบความเก/ยวของสมพนธระหวางความตองการของแตละคนกบลกษณะงานท/มลกษณะเฉพาะของแตละบคคลเหลาน<นอกดวย

2.2.3.4 ทฤษฎการจงใจของ Herberg Herberg ไดทาการศกษาวจยเก/ยวกบปจจยการจงใจ และไดสรปปจจยในการ

จงใจออกเปน 2 ปจจยดวยกน(อางถงใน อดม ทมโฆสต, 2544 : 300-302) คอ 1) ปจจยเก/ยวกบสขอนามยหรอการบารงรกษา (hygiene or maintenance

factor) เปนปจจยท/ เก/ยวของกบสภาพแวดลอมของงานท/ทา (Job context) อยคอ ฐานะความสมพนธระหวางบคคลกบหวหนางาน กบเพ/อนรวมงาน และกบลกนอง เทคนคในการบงคบบญชา นโยบายขององคการ และวธการบรหาร ความม/นคงในงาน สภาพการทางาน เงนเดอน และเร/ องราวสวนตวท/ถกกระทบโดยสภาพของงาน ปจจยบารงรกษาน< ถาหากบกพรองไปจะทาใหองคการมปญหาความไมพงพอใจเกดข<น

2) ปจจยตวจงใจ (Motivation Factor) เก/ยวกบเน<อหาของงานท/ด (good job context) และมผลตอความพอใจเก/ยวกบงานท/ทา คอ ความสาเรจ (achievement) การยอมรบ (recognition) ความรบผดชอบ ความกาวหนาและคณลกษณะของงานน<น ๆ ปจจยจงใจน< จะชวยทาใหคนอทศตวใหองคการอนจะทาใหเกดประสทธภาพในท/สด

45

หากจะเปรยบเทยบกบทฤษฎการจงใจของมาสโลวแลวจะเหนวามปจจยท/เปนตวกระตนหรอจงใจน<นคลายกบลาดบข<นความตองการของมนษยท/มาสโลวกลาวไว ดงภาพท/ 2.6

ภาพท� 2.6 การเปรยบเทยบทฤษฎของเฮอรซเบรกและมาสโลว แหลงท�มา : อดม ทมโฆสต, 2544 : 301.

การเปรยบเทยบระดบความตองการของ Maslow Herzberg Alderfer และ McCelland จะเหนไดวาทฤษฎความตองการเหลาน< มลกษณะคลายคลงกน ซ/ งสามารถแบงเปน 2 ระดบใหญ ๆ คอ ความตองการระดบต/าและความตองการระดบสง (อดม ทมโฆสต, 2544 : 304-305)

ความตองการระดบต/าของมาสโลวคอ ความตองการทางกายภาพ ความตองการความปลอดภย และความตองการทางสงคมน/นเอง โดยความตองการท<ง 3 ข<นน< เปรยบไดกบปจจยสขภาพอนามย (hygiene factor) ของเฮอรซเบอรก และความตองการอยรอด (existent) รวมท<งความตองการสมพนธ (relateness) ของอลเดอรเฟอร และความตองการความผกพนธ (Need for affiliation) ของแมคคลแลนด

สาหรบความตองการในระดบสง ในสวนของมาสโลวกคอความตองการไดรบการยกยองนบถอและความตองการบรรลเปาหมายในชวตตวเอง เปรยบไดกบความตองการของนกวชาการอก 3 ทานคอ ความตองการในปจจยการจงใจ (motivator factor) ของเฮอรซเบอรก ความตองการ

ความตองการประสบความสาเรจ

ความตองการไดรบการยกยองนบถอ

ความตองการดานสงคม ความรก

ความตองการความม/นคง ปลอดภย

ความตองการดานรางกาย

ความตองการประสบความสาเรจ

ความตองการไดรบการยกยองนบถอ

ความตองการดานสงคม ความรก

ความตองการความม/นคง ปลอดภย

ความตองการดานรางกาย

งานทJทาทายความสาเรจความ

กาวหนาในงาน ความรบผดชอบ

การกาวหนา การยอมรบนบถอ

ฐานะของตาแหนง

ความสมพนธระหวางบคคล

การปกครองบงคบบญชา

นโยบายบรหารขององคกร

สภาพการทางาน

ชวตความเปนอย เงนเดอน

งานทJทาทายความสาเรจความ

กาวหนาในงาน ความรบผดชอบ

การกาวหนา การยอมรบนบถอ

ฐานะของตาแหนง

ความสมพนธระหวางบคคล

การปกครองบงคบบญชา

นโยบายบรหารขององคกร

สภาพการทางาน

ชวตความเปนอย เงนเดอน

ปจจยตวจงใจ

ปจจยสขอนามย

ปจจยตวจงใจ

ปจจยสขอนามย

46

เจรญเตบโตของอลเดอรเฟอร และความตองการอานาจและความสาเรจของแมคคลแลนด ดงภาพท/ 2.7

ภาพท� 2.7 การเปรยบเทยบทฤษฎการจงใจของมาสโลว เฮอรเบรก อลเดอรเฟอรและ

แมคคลแลนด แหลงท�มา : อดม ทมโฆสต, 2544 : 305.

การบรรลเปาหมาย

ในชวต

การไดรบการยก

ยอง นบถอ

ปจจย

ตวจงใจการเตบโต

ความสาเรจ

อานาจ

มาสโลว เฮอรซเบอรก อลเดอรเฟอร แมคคลแลนด

ความตองการ

ในระดบสง

ความตองการทาง

สงคม

ความปลอดภย

ปจจย

สขอนามย

ความผกพนธความสมพนธ

การอยรอด

ความตองการ

ในระดบต"า

กายภาพ

47

2.2.4 ปจจยท�มผลตอคณภาพชวตการทางาน

การศกษาเรองคณภาพชวตการทางาน เปนการศกษาปจจยตาง ๆ หลายประการทมบทบาทในการกาหนดระดบคณภาพชวตการทางาน โดยมพ)นฐานจากคณภาพชวตทดและเชอมโยงไปสคณภาพชวตการทางาน โดยแนวคดของนกทฤษฎ นกวชาการ และนกวจยตางๆ มดงน)

Lewin (1981 : 47-51) ไดเสนอปจจยทมผลตอคณภาพชวตการทางานไว 10 ประการ ดงน) 1. คาจางและผลประโยชนทไดรบ (Pay and Benefits) 2. สภาพของการทางาน (Conditions of Employment) 3. เสถยรภาพของการทางาน (Employment Stability) 4. การควบคมการทางาน (Control of Work) 5. มอสระ (Autonomy) 6. การเปนทยอมรบ (Recognition) 7. ความสมพนธกบผบงคบบญชา (Relations With Supervisor) 8. ข)นตอนของการเรยกรอง (Appeals Procedure) 9. ความพรอมของทรพยากรทมอย (Adequacy of Resources to Get Work Done) 10. ความอาวโส (Seniority in Employment) Werther และ Davis (1982 : 66-67) ไดกลาวถงปจจยทมผลตอคณภาพชวตการทางาน แบง

ได 3 กลม ดงน) 1. ปจจยดานพฤตกรรมของบคคล พจารณาจากสงทมผลตอความพงพอใจในงาน ความ

ตองการของบคคล การจงใจของบคคลในการทางาน ไดแก องคประกอบของพฤตกรรมบคคลคอ การรบร คานยม ทศนคต และภาวะการจงใจ

2. ปจจยดานการจดการ เปนลกษณะทกอใหเกดความแตกตางขององคการตางๆ ไดแก จดมงหมาย วตถประสงค การบรหารจดการหนวยงาน ลกษณะงาน กจกรรมการทางาน

3. ปจจยสงแวดลอม เปนสงแวดลอมภายนอกทมผลตอองคการ ไดแก วฒนธรรมสงคม เศรษฐกจ เทคโนโลย ภาวะการแขงขน

Huse และ Cumming (1985) กลาวถง ปจจยสาคญของคณภาพชวตการทางานม 8 ดาน คอ 1. ผลตอบแทนทยตธรรมและเพยงพอ (Adequate and Fair Compensation) 2. สภาพแวดลอมทปลอดภยและถกสขลกษณะ (Safe and Healthy Environment)

48

3. การพฒนาศกยภาพของผปฏบตงาน (Development of Human Capacities) การทผปฏบตานไดมโอกาสพฒนาขดความสามารถ โดยพจารณาจากงานทปฏบต ไดแก งานทใชทกษะและความสามารถทหลากหลาย ทาทาย มอสระในงาน งานทถกยอมรบวามความสาคญ

4. มความกาวหนา (Growth) 5. การบรณาการทางสงคม (Social Integration) หมายถงการทผปฏบตงานเปนทยอมรบ

ของผรวมงาน เปนมตร เอ)ออาทร รวมมอรวมใจ มความเปนหนง 6. ระเบยบขอบงคบ (Constitutionalism) การมความเสมอภาคและยตธรรมในการ

บรหารงาน ผปฏบตงานไดรบการเคารพในสทธและความเปนปจเจกบคคล ยอมรบฟงความคดเหนซงกนและกน

7. ความสมดลในชวตสวนตวและการทางาน (Total Life Space) 8. ความภมใจในองคกร (Organizational Pride) ความรสกวาองคการมความรบผดชอบตอ

สงคม และรสกภาคภมใจในองคกร Kerce และ Kewley (1993 : 194) กลาวถงปจจยทสงผลตอคณภาพชวตการทางาน วาม 4

ประการ คอ 1. ความพงพอใจในงานโดยรวม ความพงพอใจในงานเฉพาะดาน ไดแก ผลตอบแทน

สภาพแวดลอมการทางาน โอกาสทจะกาวหนา ความมนคงในการทางาน เพอนรวมงาน กายภาพ ทรพยากร

2. โอกาสในการพฒนาทกษะ การนเทศงาน 3. ลกษณะงาน ไดแก ความหลากหลาย ความมเอกลกษณของงาน ความนยสาคญ ความ

เปนอสระ การใหขอมลยอนกลบ 4. ความผกพนในงาน

University of Portsmount (2007 อางถงใน Kalayanee Koonmee และ Busaya Virakul, 2007: 72) วดคณภาพชวตการทางานใน 6 เรอง คอ

1. ความพงพอใจในงานและอาชพ (job and career satisfaction) 2. การอยดกนดโดยทวไป (general well-being) 3. ความเครยดจากงาน (stress at work) 4. การควบคมดแลงาน (control at work) 5. ปฏสมพนธระหวางททางานและทบาน (home-work interface) 6. สภาพการทางาน (working conditions)

49

Huang, Lawler และ Lei (2007 : 735-750) วดคณภาพชวตการทางานใน 4 มต 1. สมดลชวตกบงาน (work-life balance) 2. คณลกษณะงาน (job characteristics) 3. พฤตกรรมควบคมดแลงาน (supervisory behavior) 4. คาตอบแทนและผลประโยชน/กาไร (compensation and benefits) ขอคนพบแสดงใหเหนวา คณภาพชวตการทางานมผลกระทบสาคญตอพนธสญญาใน

องคการ และ แสดงใหเหนวา ความสมดลระหวางชวตครอบครวและงาน มผลกระทบทางบวก ททาใหพนกงานหรอลกจางลดความต)งใจทจะออกจากงาน

จากแนวคดดานปจจยทมผลตอคณภาพชวตการทางานของนกวชาการขางตนพอสรปไดวาคณภาพชวตการทางานม 9 ปจจย ดงตอไปน)

2.2.4.1 คาตอบแทน Walton (1974 : 12-16) กลาววา คาจางทไดรบเพยงพอทจะดารงชวตตาม

มาตรฐานของสงคมทวไปหรอไม คาจางทไดรบยตธรรมหรอไม เมอเปรยบเทยบกบตาแหนงของตนและตาแหนงอนทลกษณะคลายกน

คาตอบแทน ตามกฎหมายไทย เรยกวา คาจาง ซ งรวมถงเงนเดอน คาลวงเวลา เบ) ยขยน โบนส คาตอบแทนเปนเงนประจาวน ประจาสปดาห เบ) ยเล) ยง และสวสดการ ตามความหมายของกฎหมายคมครองแรงงานของไทยใหคานยามของคาจางวา เงน หรอเงนและสงของทนายจางจายใหลกจางเปนการตอบแทนการทางานในเวลาปกตของการทางานหรอจายใหโดยคานวณตามผลงานททาได และรวมถงเงนหรอเงนและสงของทจายใหในวนหยดซ งลกจางไมไดทางานและในวนลาดวย

ธงชย สนตวงษและชยยศ สนตวงษ (2548 : 26) กลาววา การทคาตอบแทนเปนสงหนงทบงบอกถงคณภาพชวตการทางานได เนองจากบคคลทกคนมธรรมชาตในแงมมหนง คอ ความตองการทางเศรษฐกจ จะมงทางานเพอใหไดรบการตอบสนองทางเศรษฐกจ กลไกในการดาเนนงานสวนหน งมกเปนเหตผล และจะปฏบตตามหลกเกณฑตาง ๆ เพอใหไดผลตอบแทนในรปตวเงนมาตอบสนองความตองการทจาเปนสาหรบการอยรอด ซ งจะตองไดรบการตอบสนองกอนทมนษยจะมความตองการในข)นตอไป ซ งบคคลภายนอกจะสรางความคาดหมายในคาตอบแทนสาหรบตนแลว บคคลยงมองในเชงเปรยบเทยบกบผอนและประเภทของงานแบบเดยวกนอกวา สงทตนไดรบจากการปฏบตงานเทาเทยมกบผอนไดรบหรอไม ตามความรสกของตน

50

บญแสง ชระภากร (2533 : 7-12) กลาววา คาตอบแทน หมายถง คาตอบแทนทเปนตวเงน (Salary and Wage) ซ งพจารณาเปน 2 ประเดน คอ คาตอบแทนทเหมาะสมและคาตอบแทนทเพยงพอ คาตอบแทนทเหมาะสม (Fair pay) คอการจายคาจางและเงนเดอนตามหลกงานเทากนเงนเทากน (Equal pay for equal work) ซ งเปนหลกการทตองใชเทคนคการบรหารคาจางเงนเดอน เชน การวเคราะหงาน (Job analysis) การประเมนคางาน (Job evaluation) การจดทาโครงสรางคาจางเงนเดอน (Pay structure) มาประยกตใชใหเหมาะสมแตละองคการ โดยคานงถงสภาพแวดลอมทางเศรษฐกจภายนอกองคกรดวย สวนคาตอบแทนทเพยงพอ (Adequate pay) คอ การจายคาจางและเงนเดอนตามสภาพแวดลอมทางเศรษฐกจ คาครองชพ ภาวะงนเฟอ ซ งคาจางและเงนเดอนทเหมาะสมควรจะสามารถเล) ยงครอบครวทประกอบดวยสมาชก 4 คน คอ พอ แม และลก 2 คนได เสนาะ ตเยาว (2534 : 199) กลาววา คาตอบแทน หมายถง การจายใหกบการทางานอาจเรยกเปนคาจางหรอเงนเดอนกได เงนคาจาง หมายถง เงนทคนงานไดรบโดยถอเกณฑจานวนชวโมงทางาน คาจางจะข)นลงตามชวโมงการทางาน สวนเงนเดอน ไดแก รายไดทไดประจาในจานวนคงทไมเปลยนแปลงไปตามชวโมงการทางานหรอผลผลตในการดาเนนงานขององคการหรอหนวยงานจาเปนตองอาศยความรความสามารถและมประสทธภาพเกดความรวมมอรวมใจและมความจงรกภกดในองคการน) น ข) นอยกบการใหผลประโยชนและคาตอบแทน ดงน) น คาตอบแทนจงเปนปจจยหน งทมสวนในการจงใจใหบคคลปฏบตงานอยในองคการ การจายคาตอบแทนในรปของคาจาง เงนเดอน และส งตอบแทนอน ๆ เปนหนาทขององคการหรอหนวยงานทจะตองปฏบตอยางถกตองและยตธรรม

พยอม วงศสารศร (2534 : 151) ไดใหความหมายวา คาจาง (Wage) หมายถง จานวนเงนทผปฏบตงานไดรบเปนคาตอบแทนโดยถอเกณฑจานวนชวโมงในการทางานของคนงาน เพราะคาจางสวนใหญกาหนดไวสาหรบผ ปฏบตงานเปนรายชวโมง ท เ รยกวา Nonsupervisor หรอ Bluecollar สวนเงนเดอน (Salary) หมายถง จานวนเงนทบคคลไดรบเปนคาตอบแทนการทางานถอเกณฑการจายเหมาเปนรายเดอนและถอเปนรายไดประจา เรยกวา White-collar และ Professional ซ งคาตอบแทนมความสาคญ คอ 1) เปนผลททาใหผปฏบตงานสามารถนาไปแลกเปลยนเปนสง ๆ เพอตอบสนองความตองการทางรางกายและจตใจของคนได 2) เปนรางวลทางสงคมททาใหมนษยภาคภมใจและยอมรบวา ตนเปนคนทมคณคาคนหน งในสงคมทสามารถทาสงใด ๆ ใหผอนยอมรบการกระทา 3) เปนสงทมผลกระทบโดยตรงตอการทางาน ทาใหผลงานทบคคลกระทาน) นมคณภาพหรอดอยลง ซ งคาตอบแทนท เหมาะสมจะมผลทาให

51

ผปฏบตงานมความพงพอใจในการทางาน ผลงานออกมามคณภาพหรอดอยลง ซ งคาตอบแทนทเหมาะสมจะมผลทาใหผปฏบตงานมความพงพอใจในการทางาน ผลงานออกมามคณภาพ วฒชย จานงค (อางถงใน สพจน แกวจรสฉายแสง, 2536 : 24) กลาววาเกณฑในการตดสนเกยวกบคาตอบแทนทบงบอกถงคณภาพชวตการทางานน)น พจารณาในเรอง

1) ความเพยงพอ คอ คาตอบแทนทไดจากการทางานเพยงพอดารงชวตตามมาตรฐานของสงคม

2) ความยตธรรม ซ งจะประเมนจากความสมพนธระหวางคาตอบแทนกบลกษณะงานพจารณาไดจากเมอเปรยบเทยบคาตอบแทนทไดรบจากงานของตนกบงานอนทมลกษณะคลายๆ กน อทย หรญโต (2525 : 133) กลาวถงวตถประสงคในการพจารณากาหนดอตราเงนเดอนและคาจางไว ดงน) 1) เพอเสาะหาคนทมความรความสามารถมาทางาน เปนปจจยทสาคญในการทจะจงใจใหคนมาทางาน ถาองคการใดกาหนดอตราคาจางหรอเงนเดอนตา ยอมไมมคนสนใจ แตถาอตราคาจางและเงนสงจะเปนเคร องจงใจใหคนมาสมครงานมากและมโอกาสเลอกสรรได กวางขวาง นอกจากน) การกาหนดอตราเงนเดอนและคาจางน)น จะตองคานงถงอตราคาจางหรอเงนเดอนขององคการน)นดวย คอพยายามใหทดเทยมกน มฉะน)นแลวจะไมสามารถดงดดคนมความรความสามารถมาทางานได 2) เพอสรางความพงพอใจใหกบคนงาน ท)งน)นายจางจะตองพยายามใหเขาเหนวาอตราเงนเดอนหรอคาจางน)น กาหนดอยางเปนธรรม เหมาะสมกบลกษณะงานททาอยางแทจรง การกาหนดอตราคาจางและเงนเดอนโดยเอาเปรยบลกจางเกนไป จะกอใหเกดการเรยกรองและกอความยงยากไมส)นสด

3) เพอควบคมตนทนการผลต คาจางแรงงานน)นเปนตนทนการผลตขององคการและเปนการจายเงนกอนใหญ ซ งจะตองคอยดแลเอาใจใสและศกษาวเคราะหอยเสมอวา ผลผลตขององคการทไดคมกบอตราคาจางหรอเงนเดอนทจายไปหรอไม

4) เพอกระตนใหผปฏบตงานอยางมประสทธภาพยงข)น การทางานทปราศจากการกระตนหรอสงเสรมกาลงใจน)น ยอมจะขาดความกระตอรอรน กระฉบกระเฉงและความคดรเรมการกระตนกาลงใจน)น มทางปฏบตไดหลายทาง เชน การชมเชยใหรางวล การเลอนตาแหนงฐานะ เปนตน แตมอกสงหนงทสาคญมาก คอการกาหนดอตราเงนเดอนและคาจางทเหมาะสม

52

ความสาคญของการจายคาตอบแทนตอคณภาพชวตการทางาน การจายคาตอบแทนมความสาคญตอคณภาพชวตการทางาน เนองจากการจายคาตอบแทนเปนการสรางแรงจงใจใหกบผปฏบตงาน ซ งกอใหเกดการทางานไดเตมความสามารถและมประสทธภาพ รวมท)งเกดความรวมมอรวมใจ และมความรกในองคกรน)น ๆ ดวย ดงน)น การจายคาตอบแทนแกผปฏบตงานในองคการเปนหนาททสาคญหนงขององคการ และจะตองปฏบตดวยความเหมาะสม ถกตอง และเปนธรรม มฉะน)นแลวอาจจะเปนจดทกอใหเกดปญหาอนๆ ตามมาไดโดยงายตอไป

2.2.4.2 การพฒนาขดความสามารถของบคลากร ไดกลาววา ถาพนกงานไดพฒนาและใชทกษะตาง ๆ ของเขาอยางสงสดและเตมความสามารถแลว เขาจะมโอกาสไดพฒนาตนเอง มชองทางใหไดทางานทใชทกษะสงข)น และมความรบผดชอบมากข)น ซ งจะเหนไดวา ปจจยการพฒนาขดความสามารถหรอทกษะตาง ๆ น)น เปนสงทสาคญยงในการบรหารงานบคคล ดงมนกวชาการไดกลาวถงเรองน)ไวมากมาย สปราณ ศรฉตราภมข (2524 : 1) กลาววา การพฒนาบคลากร หมายถง การเสรมสรางความร ความเขาใจ และความชานาญใหแกบคลากรในองคการ อนนามาซ งการเปลยนแปลงทศนคตและพฤตกรรมอยางคอนขางจะถาวร ซ งจะอานวยประโยชนใหบคลากรปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพมากข)น และทาใหมความเจรญกาวหนาในการทางาน พยอม วงศสารศร (2534 : 193) ใหความหมายการพฒนาบคลากรวา หมายถง การดาเนนการเพมพนความร ความสามารถ และทศนคตทดตอการปฏบตงานทตนรบผดชอบใหมคณภาพประสบความสาเรจเปนทนาพอใจขององคการ ความสาคญของการพฒนาขดความสามารถของบคลากรตอคณภาพชวตการทางาน บคลากรเปนปจจยทสาคญทสดปจจยหน งขององคการทจะพาองคการไปสความเจรญกาวหนา ฉะน)น การมบคลากรทมความถงพรอมในทกษะตาง ๆ ส งหน งคอการทบคลากรไดรบการพฒนาอยางตอเนองตลอดเวลา การบารงขวญกาลงใจในการปฏบตงานใหมประสทธภาพยงข)น กอปรกบปจจบนไมวาจะเปนเทคนค เทคโนโลย ขอมลขาวสารตาง ๆ มการเปลยนแปลงดงกลาวจงมความสาคญ และจาเปนยงตอองคการ กลธน ธนาพงศธร (2526 : 169-171) ไดกลาวถงความสาคญในการพฒนาบคลากรไวดงน)

53

1) ชวยทาใหระบบและวธการปฏบตงานมสมรรถภาพดยงข) น มการตดตอประสานงานดยงข)น สามารถแกไขขอบกพรองและปรบปรงวธการดาเนนการใหมประสทธภาพยงข)น ซ งจะเปนผลทาใหองคการประสบความเจรญรงเรองในทสด 2) ชวยทาใหเกดการประหยด ลดความส)นเปลองของวสดทใชในการปฏบตงาน เพราะบคคลทไดรบการพฒนามาแลวสามารถปฏบตงานไดอยางถกตอง มความผดพลาดในการปฏบตงานนอยลง 3) ชวยลดระยะเวลาของการเรยนรงานใหนอยลง โดยเฉพาะอยางยงผทเขาทางานใหม หรอเขารบตาแหนงใหม อกท)งยงเปนการชวยลดความเสยหายตาง ๆ ทอาจจะเกดข)นจากการทางานแบบลองผดลองถกอกดวย 4) ชวยแบงเบาภาระหนาทของผบงคบบญชาในการตอบคาถามหรอใหคาแนะนา เพราะบคคลทไดรบการพฒนาแลวจะเกดความเขาใจในลกษณะงานทตองปฏบต 5) ชวยกระตนบคลากรตาง ๆ ใหปฏบตงานเพอความเจรญกาวหนาในตาแหนงหนาทการงาน เพราะโดยทวไปแลวเมอมการพจารณาเลอนตาแหนงใด ๆ ในองคการ มกจะคานงถงความรความสามารถทบคคลน)นจะปฏบตงานในตาแหนงทไดรบการเลอนข)นได ซ งผทไดรบการพฒนาแลวยอมมโอกาสมากกวาผทไดรบการเลอนข)นได ซ งผทไดรบการพฒนาแลวยอมมโอกาสมากกวาผทมไดเขารบการพฒนา 6) ชวยทาใหบคคลทไดรบการพฒนา มโอกาสไดรบความรความคดใหม ๆ ทาใหเปนคนทนสมยตอความเจรญกาหนาทางเทคโนโลย ๆ สามารถนาไปประยกตใชในการปฏบตงานในหนาทของตนได และในทสดยอมกอใหเกดผลดตอองคการ เครอวลย ลมอภชาต (2531 : 2) กลาววา การทองคการมบคลากรทมความสมรรถภาพสง ทาใหองคการเกดประสทธผลและประสทธภาพ ดงน)น องคการจงควรพยายามรกษาบคลากรทมสมรรถภาพสงไวในองคการ พรอมท)งลดบคลากรทมสมรรถภาพในการทางานตาใหเหลอนอยทสด สาเหตทมบคลากรทมสมรรถภาพในการทางานตามอยหลายประการ แตท สาคญทสดคอ การขาดความร (Knowledge) ทกษะ (Skill) และทศนคต (Attitude) อนเหมาะสมในการทางาน หนทางหน งจะแกไขขอบกพรองดงกลาวในการทางานท)งในปจจบนและอนาคตคอ การฝกอบรมและการพฒนา ฉะน)น การพฒนาขดความสามารถของบคลากร คอ การใหโอกาสแกผปฏบตงานไดใชฝมอ พฒนาทกษะและความรของตนเอง (Walton 1974 : 12-16)

54

2.2.4.3 ความกาวหนาในหนาทการงาน ปจจยความกาวหนาในหนาทการงานเปนปจจยหนงทมความสาคญ ดงท Maslow

กลาวไว มนษยมความตองการดานความเปนสมาชกของสงคม (belonging) เชน จะตองรสกวาตนเปนสวนหนงของสงคมหรอกลมคนซงใหความยอมรบกบตน รสกวาสงทตนกาลงดาเนนการ หรอดารงชวตอยน)นไดรบการเคารพใหความสาคญโดยผอน และในข)นทสงข)นไปกเกดการเหนคณคาในชวตของตนเอง ซ งจะนาไปสความตองการทจะพฒนาตนเองใหเปนในสงทตนเองหวงหรอ บรรลในสงทตนต)งหวงไวในระดบทสงข)น

ความกาวหนาในหนาทการงาน หมายถง การมโอกาสไดเลอนตาแหนงหรอเลอนข)นไปในระดบทสงข) นจากองคการ การไดรบการฝอบรม เพอพฒนาตนเองในดานความรความสามารถและทกษะในการปฏบตงาน รวมท)งการไดรบผดชอบงานทสาคญมากข)น

อทย หรญโต (2523 : 138-139) กลาววา การเลอนตาแหนงของบคลากรในองคการจะมผลตอคณภาพชวตการทางานของบคลากรเหลาน) น จากการทบคคลไดรบการสนบสนนใหกาวข)นสตาแหนงหนาทการงานทสงและดกวาเดม ซ งหมายความวามหนาทความรบผดชอบเพมมากข)นเกยรตภมหรอฐานะทางสงคมกสงข)น คาจางคาตอบแทนกสงข)นดวย สพจน แกวจรสฉายแสง (2536 : 26) กลาววา ความมนคงและความกาวหนาในการทางาน เปนพจารณาในเรองความมากนอยของความคาดหวงของบคคลทจะดารงตาแหนงหนาทเดมของตนได และการทางานน) ทาใหมแนวทางหรอโอกาสในการเลอนตาแหนงหนาท ทสงข)น โดยมตวบงช) เรองความมนคงและความกาวหนาในหนาทมเกณฑการพจารณา คอ

1) การทางานทพฒนา หมายถง ไดรบมอบหมายรบผดชอบมากข)น 2) มแนวทางความกาวหนา หมายถง มความคาดหวงทจะไดรบการเตรยมความร

ทกษะเพองานในหนาททสงข)น 3) โอกาสความสาเรจ เปนความมากนอยของโอกาสทจะทางานใหประสบ

ความสาเรจเปนทยอมรบของเพอนรวมงาน ครอบครวและผเกยวของ 4) ความมนคง หมายถง ความมนคงของการวาจาง และรายไดทควรจะไดรบ

เสนาะ ตเยาว (2534 : 127) กลาววา การเพมประสทธภาพในการแกปญหาและทศนคตทจะปรบปรงงาน เปลยนแปลงงานใหดข)นตามแนวทางทองคการกาหนด เปนเหตการณทเกดข)นเสมอซ งเกดจากการขยายหรอลดปรมาณงาน การออกหรอเขาใหมของคนงาน หรอเพอความเหมาะสมในการปฏบตงาน ลกษณะของการเปลยนแปลงน) เกดข) นได 4 ทาง คอ เลอนตาแหนง โยกยาย ลดข)น และการออกจากงาน วตถประสงคสาคญของการเปลยนตาแหนงไดแก

55

1) เพอปรบปรงโครงสรางขององคการ 2) เพอเพมประสทธภาพของพนกงานใหสงข)น 3) เพอสงเสรมใหมการปฏบตตามระเบยบมากข)น 4) เพอปรบปรงการปฏบตงาน

นอกจากน) หลกเกณฑการเลอนตาแหนงยงมผลตอขวญกาลงใจซ งเปนสวนหน งของคณภาพชวตการทางานของบคลากรดวยเชนกน สาหรบการพจารณาหลกเกณฑ โดยทวไปจะยดหลกความรความสามารถ (Merit of Ability Factor) โดยคานงถงความรความสามารถเปนเกณฑ ไมคานงถงความอาวโส ไดแกการสอบตาง ๆ หลกอาวโสและหลกประสบการณ (Seniority and Experience) หมายถง การทบคคลไดปฏบตงานอยในองคการน)นมาเปนเวลานาน เพอเปนการตอบแทนการปฏบตงานมานาน หลกความรความสามารถและอาวโส (Merit and Seniority) วธน) เปนการประสานขอบกพรองของท)ง 2 วธแรก คอ มการพจารณาความร ความสามาถผนวกกบการปฏบตงานมานานในองคการ และระบบอปถมภ (Patronage System) ในองคการตาง ๆ มกหลกเลยงระบบน) ไดยาก เปนระบบทคานงถงพวกพอง ท)งน) เพอเสถยรภาพและควบคมนโยบายตางๆ ตามทตองการ ฉะน)น ในการพจารณาเลอนตาแหนง องคการควรใชหลกความรความสามารถเปนเกณฑ เพอใหบคลากรเกดขวญกาลงใจ ไดรบความยตธรรมในการพจารณาการเลอนตาแหนง หากองคการใชหลกระบบอปถมภ จะทาใหบคลากรเกดความไมพงพอใจในการทางาน ขวญกาลงใจถดถอย ขาดแรงจงใจใฝสมฤทธ� ในการทางาน อนจะสงผลตอคณภาพชวตทไมดในการทางานของบคลากร (พยอม วงศสารศร, 2534 : 127)

2.2.4.4 ธรรมนญในองคการ

Walton (1974 : 12) กลาววาผปฏบตงานมสทธอะไรบาง และจะปกปองสทธของตนไดอยางไร ท)งน) ยอมข)นอยกบวฒนธรรมขององคการน)น ๆ วามความเคารพในสทธสวนตวมากนอยเพยงใด ยอมรบในความขดแยงทางความคด รวมท)งวางมาตรฐานการใหผลตอบแทนทยตธรรมแกผปฏบตงาน ธรรมนญในองคการเปนหลกการทางานรวมกน

Schein (1990 : 111 อางถงในทพวรรณ หลอสวรรณรตน, 2549 : 184-187) เปนนกจตวทยากลาวถงวฒนธรรมองคการวา คอ รปแบบฐานคตพ)นฐาน ซ งสราง คนพบ หรอพฒนาข)นโดยคนกลมหนง เพอใชในการแกปญหาในการปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมภายนอกหรอการรบการกาหนดไปยงสมาชกใหม เพอใหเปนแนวทางในการรบร การคด และรสกตอปญหาตาง ๆ ทกลาวมา และไดแบงวฒนธรรมองคการเปน 3 ระดบ คอ

1) ระดบกายภาพ (Artifacts) เปนระดบพ)นผวทสามารถมองเหนจบตองได เชน วตถตาง ๆ การแตงกาย รปลกษณ ผงสานกงาน

56

2) ระดบคานยม (Values) เปนหลกการเปาหมาย และมาตรฐานทางสงคม เชน อสรภาพ ประชาธปไตย ความมงคงหรอความจงรกภกด ซ งจะเปนพ)นฐานในการตดสนใจวาอะไรเปนสงทถกหรอผด โดยคานยมเปนสงทมนษยแสดงออกอยางมสานกหรอรตว

3) ฐานคต (Assumption) เปนสงทสมาชกในองคการแสดงออกโดยไมรตว ซ งสะทอนถงความเชอทคดวาเปนจรง ซ งมอทธพลตอการรบร ความร พฤตกรรมของคน หรอความคด หรอการกระทาเพอบรรลจดมงหมาย ซ งยอมรบปฏบต โดยไมมการต)งคาถามหรอต)งขอสงสยแตอยางใด

ศวะล ศรวไล (2528 : 131 อางถงใน ชลาธป ทรพยมณ, 2538 :20-21) กลาววา การทบคคลแตละคนไมวาจะเกดจากเผาพนธใด ฐานะอยางใด ยอมมสทธสวนตวในเรองตาง ๆ ซ งผอนจะละเมดไมได และในขณะเดยวกน กจะไมสงผลกระทบหรอกอใหเกดความเดอดรอนแกผอนซ งหมายถงวา จะตองเคารพในสทธสวนตวซ งกนและกน ในการทางานกเชนกน ธรรมนญในองคการ พจารณาไดจาก

1) ความเฉพาะของตน เปนการปกปองขอมลเฉพาะตน คอในการปฏบตงานน)น ผบรหารอาจตองการขอมลตาง ๆ เพอดาเนนงาน ซ งผปฏบตงานกตองใหขอมลเฉพาะทเกยวของกบการปฏบตงาน มสทธทจะไมใหขอมลอน ๆ ทเปนเฉพาะสวนตนทไมเกยวกบการปฏบตงาน

2) มอสระในการพด คอ การมสทธทจะพดถงการปฏบตงาน นโยบาย เศรษฐกจหรอสงคมขององคการขางเคยง มสทธทจะพดถงกจกรรมทางการบรหารทละเมดตอกฎหมาย จรรยา หรอความรบผดชอบตอสงคม เปนตน

3) การมความเสมอภาค เปนการพจารณาถงความถกตองในการรกษาความเสมอภาคในเรองของบคคล กฏระเบยบ ผลทพงไดและความมนคงในงาน

4) ใหความเคารพตอความเปนมนษยผรวมงานมากนอยเพยงใด หรอยดมนในกฏระเบยบอยางมากเกนไปหรอไม

การใหความสาคญแกบคคลอยางเทาเทยมกนในการเปดโอกาสใหแสดงความคดเหนของตนในการทางานในองคการ ซ งบรรยากาศขององคการทเปนประชาธปไตยจะทาใหคนทอยในองคการมสวนรวมในองคการสง ทกคนกลาแสดงออกแสดงความคดเหน ซ งเปนการสรางขวญกาลงใจในการทางาน ความทนทานตอการแตกราวขององคการ (Millton, 1981 : 181 อางถงในสนนท นยมในธรรม และคณะ, 2546)

57

ความสาคญของธรรมนญองคการตอคณภาพชวตการทางาน เนองจากเปนปจจยสาคญในการบรหารงานทมอทธพลตอความคด การปฏบตของ

บคคล ซ งอาจมผลกระทบตอการบรหารงานและพฒนาองคการได ดงน)น หากองคการสามารถเขาใจถงวฒนธรรมองคการอยางถองแทและใชใหเขากบสถาพแวดลอมและเทคโนโลยในสงคมปจจบนไดแลว กจะสงผลในการบรหารงานคนและบรหารองคการไดบรรลเปาหมายทวางไว (ไพบลย ชางเรยน, 2532 : 126) วฒนธรรมองคการหรอธรรมนญในองคการจงเปนแบบแผนการปฏบตของบคคลในองคการ ประพฤตปฏบตไปในทศทางเดยวกน โดยเปนการกาหนดตามความเชอและคานยมองคการ ท)งน) ในการบรหารองคการผบรหารจงมความจาเปนตองพจารณาใหลกซ) งวาวฒนธรรมใดบางทจะเปนการพฒนาหรออปสรรคตอการพฒนาองคการ และการพฒนาคณภาพชวตของบคลากร (สจนดา ออนแกว, 2538 : 31) เพอใหองคการไดพฒนาไปอยางย งยน 2.2.4.5 ความสมดลระหวางชวตงานกบชวตดานอน พชราภากร เทวกล (2550) ไดศกษาและรวบรวมแนวคดเรองความสมดลระหวางชวตงานกบชวตดานอน โดยสรปดงน)

Guest (2001 อางถงใน พชราภากร เทวกล, 2550) อธบายวา “งาน” อาจหมายถง เงอนไขสภาพการทางานทไดรบคาตอบแทนเปนตวเงน (Paid Employment) แตคาวา “งาน” ในบรบทของคาวา “สมดลงานและชวต” กอาจโดยหมายรวมถงกจกรรมท)งหมดทเกยวของสมพนธกบการทางาน (Work Related Activities) ท)งทไดรบคาตอบแทน และไมไดรบคาตอบแทน (Extra Unpaid Activities) และในบางกรณกตองเสยคาใชจาย หรอมคาเสยโอกาสอกดวย เชนการใชเวลาเดนทางไปทางาน การเสยคาใชจายในการเดนทางดวยคาใชจายสวนตว การจากดควบคมคนทางานอยในสถานททางาน ซ งหากนยามความหมายของ “งาน” ในลกษณะขางตน กอาจอธบายคาวา “ชวต” ในความหมายทเทยบเคยงกนไปไดวา หมายถงกจกรรมท)งหมดนอกเหนอไปจากกจกรรมทเกยวของกบงานดงกลาว โดยทชวต ไมไดมความหมายแตเพยง “บาน” และ “ครอบครว” เพยงอยางเดยว แตหมายถงภาระผกพนตอตนเองและสงคม ทอาจแบงไดจากเวลาทบคคลตองมกจกรรมทเปนพนธะผกพนตามเงอนไขขอกาหนดกบผอน (Committed Time) ไมวาจะเปน บาน ครอบครว เพอนฝง สงคม กจกรรมสาธารณะประโยชนกบกจกรรมสวนตวโดยลาพงทบคคลเปนอสระจากเงอนไขความสมพนธหรอขอผกพนใดกบบคคลอน (Free Time) Zedeck, Mosier และ O’Driscoll (1996 อางถงใน พชราภากร เทวกล, 2550) ไดทาการศกษาเกยวกบรปแบบวธคด วถชวตของคนทางาน และเสนอตวแบบ (Model) ความสมพนธ

58

ระหวางงานกบชวตนอกเหนองาน โดยดจากทศนะตอความสมพนธระหวางงานกบชวตทอยนอกเหนอไปจากงาน มความแตกตางไปอยางนอย 5 ตวแบบ 1) ตวแบบความสมพนธของการทางานและการใชชวตในลกษณะของการ “แยกสวนจากกน” (Segmentation Model) ทอธบายรปแบบความสมพนธระหวางงานและชวตทอยนอกเหนอไปจากงาน ไดวา ท)งสองสวน ไมมความสมพนธกน คนสามารถแยกสวนระหวางงานกบชวตได โดยทท)งสองเรองไมสงผลกระทบตอกน 2) ตวแบบความสมพนธของการทางานและการใชชวตในลกษณะของการ “หลกเลยงกนไมพน” (Spillover Model) ทอธบายรปแบบความสมพนธระหวางงานและชวตทอยนอกเหนอไปจากงาน ไดวา การกระทาสงหน งสงใดในแตละดานของชวต จะสงผลท)งทางบวกหรอลบ โดยต)งใจหรอไมต)งใจ ตออกดานหนงของชวต ไดตลอดเวลา และในทกคร) ง กจกรรมในชวตนอกเหนอไปจากงานจะมผลตอชวตการงานในทางใดทางหนง เชนเดยวกบกจกรรมในสวนทเกยวของสมพนธกบการทางาน ยอมสงผลกระทบตอชวตนอกเหนอจากงานของคนทางานเสมอ 3) ตวแบบความสมพนธในลกษณะของการ “ทดแทนกน ชดเชยกน” ระหวางท)งสองดานของชวต (Compensation Model) โดย บางอยางทขาดหาย ไมอาจหาไดจากดานหนงของชวต สามารถหาชดเชย ตอบสนอง ทดแทนไดจากชวตอกดานหนง ความสมพนธระหวางงาน และชวตทนอกเหนอจากงาน จะเปนไปในลกษณะของการชดเชย ทดแทนส งทขาดหายใหแกกน เพอใหคนเกดสมดลของความพงพอใจในชวต ในชวตดานการทางานทซ) าซาก เครยด และกดดน สามารถชดเชย ทดแทนดวยการทคนไปมกจกรรมสงคมทสนกสนาน ทาทาย ปมของชวตทเปนแผล ปญหาภายในบาน อาจถกชดเชย ทดแทน ดวยการมงโหมทางานหนก 4) ตวแบบความสมพนธในลกษณะของ “การเปนเครองมอ” สความสาเรจของกน (Instrumental Model) โดยชวตในดานหนง คอกลไก เครองมอ สความสาเรจใหกบชวตในอกดานหน ง เชน คนทางานหนกเพอใหไดมาซ งเงนเดอนคาตอบแทนไปจบจายใชสอยหาความสขสาราญในชวตอกดานหน ง หรอบางคนชอบมกจกรรมทางสงคม เพอจะไดรจก เปนทรจกยอมรบ โดยคาดหวงวาอาจจะไดมาซ งเสนสาย เครอขาย ไปสความเจรญกาวหนาในหนาทการงานท)งโดยตรงและออม 5) ตวแบบในลกษณะความสมพนธของ “สงทขดแยงกน” (Conflict Model) โดยเสนอรปแบบความสมพนธระหวางงานและชวตทอยนอกเหนอจากงานวา ท)งสองสง ขดแยงกน ตางมขอเรยกรองตองการทคนทางาน ตองมการตดสนใจเลอกกระทาในทางใดทางหนงตลอดเวลา ระหวางกจกรรมในสวนทเกยวของกบงาน กบ กจกรรมเพอชวตนอกเหนอไปจากการงาน ทาใหใน

59

หลายสถานการณ ชวตคอสงทตองเลอก และคนจะรสกยากลาบากทตองตดสนใจเลอกทาอยางหนงอยางใด เพราะไมสามารถเลอกสองสงพรอมกนได Clark (2000 อางถงใน พชราภากร เทวกล, 2550) ไดนาเสนอแนวคดในการวเคราะหความสมพนธระหวางงานและชวต ดวยทฤษฎเสนแบงความสมพนธระหวางงานและชวต วาดวย “เสนแบง” ไววา ระหวางงาน (Work Life) และชวตนอกงาน (Life outside Work) จะมเสนแบงก)นอย แตกระน)น แมวาคนทกคนจะมเสนพรมแดนขดก)นกนอยระหวางงานและชวต แตไดในทกท ทกเวลา คนจะกาวขามเสนพรมแดนน)นอยเสมอ ท)งโดยต)งใจ และไมต)งใจ แนวคดทฤษฎดงกลาว นาไปสประเดนทนาสนใจในการศกษาวเคราะหตอไปอกมากมาย อาท การอธบายธรรมชาตของเสนแบงงานและชวต การวเคราะหถงเหตผลความจาเปนทคนตองมเสนแบงระหวางสองดานของชวต ความครอบคลมในงานในประเภททกจการและบานอยในมตสถานทและเวลาเดยวกน เชน กจการของเจาของรานขายของทอยในหองแถว ผประกอบอาชพเกษตรกรทมทพกอาศยอยในททากนของตน หรอผประกอบกจการโรงแรมหรอบานพกตากอากาศ ทตนเองพกอาศยอยในสถานทประกอบกจการดวย หรอการศกษาคณลกษณะของเสนแบงในงานประเภททคนทางานเปน “ผรบจาง” ทตองปฏบตหนาทในสานกงาน ในเวลางาน ทมเสนแบงงานและชวตดวยมตของเวลาและสถานท ทเปนรปธรรม เชน การกาหนดเวลาเรมและเลกงาน สถานททางาน กบบาน กบเสนแบงงาน และชวตในเชงนามธรรม เชนจรยธรรม จรรยาบรรณในการทางาน ทแยกประโยชนของงานกบประโยชนสวนตวออกจากกน Arthur และ Rousseau (1996 อางถงใน พชราภากร เทวกล, 2550) แสดงความเหนไววา ดวยพฒนาการทางเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร ทรดหนาไปอยางไมหยดย )ง ททาใหคนสามารถตดตอสอสารกนในทกเรองไดในแบบไมจากดสถานทและเวลา ทาใหคนในยคสมยปจจบน ตองประสบปญหากบการทไมสามารถแยกแยะตนเองออกไดชดเจน วาสถานทใด ในเวลาใด ตนกาลงอยในชวตดานการทางาน หรอชวตทอยนอกเหนอไปจากงาน ททาใหเสนแบงงานและชวต ดเหมอนจะยงจางลงไปอก ส งน) นาไปสประเดนศกษาวา หากปรากฎการณดงกลาวเปนจรง และเปนสงทหลกเลยงไมได รฐบาล หนวยงาน หรอคนทางานเอง จะมมาตรการ กลไก ทลดความกดดน สรางความสะดวกใจ ความพงพอใจ ศกยภาพและความพรอมในการกาวขามเสนแบงน)ไปมาอยางมประสทธภาพ อยางมสมดล การทางานในองคการเปนเพยงปจจยหน งในการดารงชวตของมนษย มนษย ทกคนยอมตองการมเวลาสวนตวทไมตองการใหมสงใดมารบกวน นอกจากการทางานแลว ทกคนยอมตองการมเวลาพกผอนเปนองตวเองหรอทากจกรรมนนทนาการ (บญแสง ชระภากร, 2533 :

60

12) ความสาคญของเวลาจงอยทภารกจหรอกจกรรมทเราจะทาใหเสรจภายในเวลาทมอยอยางจากดการใชเวลาในการบรหารงานเปนหลกสาคญทผปฏบตงานจะตองจดการตนเอง โดยกาหนดแผนในการทางานควรมลกษณะเปนแผนการทางานในภาพรวม เพอใหการทางานมประสทธภาพและคณภาพชวตทดและเหมาะสม (มานะ สนธวงษานนท, 2534 : 69) ดงน)นจะเหนไดวาการบรหารเวลาจงเปนสงทสาคญ 2.2.4.6 การบรณาการทางสงคมหรอการทางานรวมกน Walton (1974 : 12-16) กลาววา การทผปฏบตงานมความรสกวาตนประสบความสาเรจและมคณคาจะมผลตอบคคลน)นในดานความเปนอสระจากอคตความรสกตอชมชน การเปดเผยของตนเองรสกวาไมมการแบงชนช)นวรรณะในหนวยงานและรสกวามการเปลยนแปลงในทางทดข)นกวาเดม เทพนม เมองแมน และสวง สวรรณ (2529 : 156) กลาววา บคคลสวนมากซ งมกทางานโดยคาดหวงวา ความตองการของตนจะไดรบการตอบสนอง แตหลงจากเรมทางานบคคลกจะรบรวาบคคลเพยงคนเดยวไมอาจตอบสนองความตองการและความปรารถนาของตนไดโดยลาพงในทก ๆ เร อง ประกอบกบมนษยเปนสตวสงคม คอมการรวมกนเปนกลมเปนหม มพฤตกรรมกลมทเกดข) นจากกจกรรม การปฏสมพนธ และความรสกของบคคลทอยรวมกน กจกรรมการทางาน จงเปนการทางานรวมกน เกดเปนกลม เปนหนวยงาน หรองคการท มจดมงหมาย ซ งกเปนลกษณะการรวมเปนสงคม ความสมพนธระหวางบคคลกบสถาบนหรอองคการน)น กลาวคอ บคคลหลาย ๆ ฝายประกอบกนเปนองคการ โดยมการทากจกรรมตาง ๆ หรอปฏสมพนธตอกน เพอดาเนนการใหบรรลวตถประสงคทกาหนดไว (ศรอร ขนธหตถ, 2532 : 22) การบรณาการทางสงคมหรอการทางานรวมกน เปนการทาใหตนเองมความรและเหนคณคาในตนเอง มการยอมรบ และความรวมมอกนทางานดวยด ซ งเปนการเกยวของกบสงคมและองคการ ธรรมชาตของความสมพนธระหวางบคคลในองคการมผลตอบรรยากาศในการทางาน ซ งลกษณะเชนน)พจารณาไดจาก 1) ความเปนอสระจากอคต เปนการพจารณาจากการทางานรวมกน โดยคานงถงทกษะความสามารถ ศกยภาพของบคคล ไมควรมอคตหรอไมควรคานงถงพวกพอง การแขงขนในเรองสวนตวมากกวาเรองความสามารถ 2) ไมมการแบงช)นวรรณะในองคการหรอทมงาน

61

3) การเปลยนแปลงในการทางานรวมกน คอ ควรมความรสกวาบคคลทกคนมการเปลยนแปลงไปในทางทดข)นกวาเดม 4) การสนบสนนในกลม คอ มลกษณะการทางานชวยเหลอซ งกนและกนมความเขาใจในลกษณะของบคคลใหการสนบสนนทางอารมณสงคม 5) มความรสกวาการทางานรวมกนทดในองคการมความสาคญ 6) การตดตอสอสารในลกษณะเปดเผย คอ สมาชกในองคการหรอบคคลททางานควรแสดงความคดความรสกของตนอยางแทจรงตอกน

2.2.4.7 สภาพแวดลอมในการทางาน Walton (1974 : 12-16) กลาวในเรองสภาพแวดลอมในการทางานวา ควรเปน

สงแวดลอมทถกสขลกษณะและปลอดภย ท)งทางดานกายภาพและดานจตใจ นนคอ สภาพการทางานตองไมกอใหเกดสขภาพทไมด และควรกาหนดมาตรฐานเกยวกบสภาพแวดลอมทสงเสรมสขภาพ ซ งรวมถง การควบคมเกยวกบเสยง กลน และการรบกวนทางสายตา

สมพงษ เกษมสน (2526 :216) กลาววา สภาพการทางานเปนปจจยสงเสรมปจจยหน ง ถาไมเหมาะสมกอาจจะกอใหเกดความไมพอใจในงาน ซ งสภาพการทางาน หมายถง สภาพแวดลอมตาง ๆ ทางกายภาพ รวมถง การออกแบบและจดสถานททางาน การตดต)งเครองมอเครองใชตาง ๆ ในขณะเดยวกน บคคลกมความตองการความปลอดภย ดงน)น สภาพการทางานททาใหมคณภาพชวตการทางาน จงมลกษณะทตองสงเสรมสขภาพอนามยและความปลอดภยเอ)ออานวยตอการปฏบตหนาทท ดท สด ซ งจะทาใหบคคลมความรสกวาไมตองมชวตอยางหวาดระแวง วตกกงวลตอการเสยงอนตรายตาง ๆ

จนตนา บญบงการ (2528) กลาววา คณภาพชวตการทางานของบคลากรสวนหนงน)นข)นอยกบสภาพแวดลอมในการทางาน ซ งจะทาใหบคลากรปฏบตงานไดอยางรวดเรว ประหยด และมประสทธภาพสงสด ผบรหารจะตองมยทธวธในการทางานโดยการจดสภาพแวดลอมใหเอ)ออานวยตอคณภาพชวตการทางานของบคลากร ม 3 ประการ คอ

1) สภาพแวดลอมทางกายภาพ ประกอบดวย อปกรณทอานวยความสะดวกในการปฏบตงาน เชน เครองมอเครองใช แสงสวาง อณหภมการถายเทอากาศ หองทางานเปนสดสวน รวมถงการใหสวสดการตาง ๆ เปนตน สง ๆ ตางเหลาน) เปนสงทเกยวของกบขวญกาลงใจในการปฏบตงานทด

(1) การจดใหมอปกรณปฏบตงานอยางเพยงพอ

62

- จะชวยใหการปฏบตงานสะดวกรวดเรวยงข) น มผลผลตในปรมาณทสงข)น

- ชวยใหเกดความเปนระเบยบเรยบรอยคนหางาย สวยงาม สบายตา

- ลดความเมอยลา เบอหนายของผปฏบตงาน (2) การจดสถานทใหเหมาะสม คอ จดสรรใหใชพ)นททกตารางน)วทมอย

อยางคมคาทสด โดยทวไปหลกการจดสถานททางานมกคานงถงสงตาง ๆ ดงน) - การจดการทางเดนของงานใหลดส)นทสดในเชงเสนตรง - พ)นททางานตอคนกวางพอแกการปฏบตงาน มหองน) าในจดท

สะดวก - จดใหผปฏบตงานกลมเดยวกน หรองานทตองตดตอสอสารกน

อยบรเวณเดยวกน เพอไมตองเสยเวลา และกาลงใจในการตดตอสอสาร - ควรคานงถงความปลอดภยและรองรบการเปลยนแปลงใน

อนาคต - แสง และส ท เหม าะส ม เ ป นการชวย รกษา สขภา พของ

ผปฏบตงาน เพมขวญกาลงใจ โดยใหผทางานรสกสบาย และภมใจในความสวยงามของสถานททางาน

2) สภาพแวดลอมทางชวะเคม คอ บรรดาส งเหลอใช ส งมชวตเลก ๆ และสงแวดลอมทางเคม ผปฏบตงานอาจไปสมผสโดยรตวและไมรตวในระหวางการทางาน ซ งเปนอนตรายตอสขภาพ เชน แสงจากเครองถายเอกสารมผลตอสายตา จงควรหาวธปองกนทเหมาะสมเพอใหเกดความปลอดภย อนจะเปนการสรางขวญกาลงใจ การดแลเอาใจใสและรกษาบคลาการใหอยกบองคการไดนาน ซ งเปนการเสรมสรางคณภาพชวตการทางานของบคลากร

3) สภาพแวดลอมทางเศรษฐกจและสงคมในททางาน อาจเปนเร องของความสมพนธของผรวมงาน การบงคบบญชา ซ งมผลกระทบตอประสทธภาพและคณภาพชวตการทางานดวยเชนกน มาตรฐานดานความตองการทางสงคม มการศกษาสงข) น การเจรญทางเทคโนโลย ความตองการทางดานรางกายและจตใจสงข)นไปดวย ในขณะเดยวกนโครงสรางองคการและรปแบบในการบงคบบญชาและการบรหารของราชการโดยทวไปยงเปลยนไปไมมากนก ผเขามาทางานรนใหมมกรสกผดหวงทตองมาเผชญกบสภาพแวดลอมทลาหลงและมปญหา ไม

63

สอดคลองกบสภาวะภายนอกทเปลยนแปลงไป ทาใหผเขามาปรบตวไมทนและเปนปญหาในการบรหารทรพยากรมนษยและสงผลตอประสทธภาพและความสาเรจขององคการในทสด

การเสรมสรางความสมพนธอนดระหวางผทางานรวมกน ท)งในระดบแนวต)งและแนวนอนเปนการชวยผอนคลาย และแกปญหาดงกลาวไดในระดบหนง ซ งวธการกมต)งแตสงเสรมต)งแตสงเสรมใหมกจกรรมดานการสอสาร ท)งอยางเปนทางการและไมเปนทางการ ใหมกจกรรมสงสรรคอยางเปนกนเอง จดต) งหนวยงานเจาหนาทสมพนธข) น รบผดชอบงานเสรมสรางและกระชบความสมพนธระหวางบคคลในองคการทตองเรมกอนอนใดคอ ผบงคบบญชา ตองใหการสนบสนนงานเพอเปนการกระตนใหเกดสภาวะแวดลอมทด นอกจากน)น ยงตองยอมรบเขาใจถงพฤตกรรมของคนทแตกตางกนไป ตองใหโอกาสแกทกคนในองคการโดยเทาเทยมกนและไมไปสรางแรงกดดนใหแกผรวมงานโดยไมจาเปน

สมชาย วงศเจรญผล (2538 อางถงใน ผจญ เฉลมสาร, 2540ข : 11) กลาวถงการจดสภาพแวดลอมในการทางาน โดยควรพจารณา 4 กลม ไดแก

1) สงแวดลอมทางกายภาพ เชน แสง เสยง ความรอน 2) สงแวดลอมทางเคม ไดแก สารเคมในการทางานซงสามารถผานเขาสรางกายได 3) สงแวดลอมในการทางานทางชวภาพ ไดแก เช)อโรคและแมลงนาโรคตาง ๆ 4) สงแวดลอมทางดานเศรษฐกจและสงคม หมายรวมถง สมพนธภาพระหวาง

นายจางกบลกจาง เพอนรวมงาน รวมท)งคาตอบแทนและความรสกมนคงปลอดภยในระบบโดยปกตสงเหลาน)จะเกยวของกบบคคลทปฏบตงานในสถานประกอบการโดยจะมผลกระทบตอภาวะสขภาพของคนงาน และจะมผลตอประสทธผลในการทางานดวย

2.2.4.8 ความเกยวของสมพนธกบสงคม ความเกยวของสมพนธกบสงคม นบเปนเรองทสาคญประการหน งทผปฏบตงานจะตองรสกและยอมรบวาองคกรทตนปฏบตอยน)นรบผดชอบตอสงคมในดานตาง ๆ ท)งในดานผลผลต การจากดของเสย การรกษาสงแวดลอม การจางงาน การตลาด เปนตน นอกจากน) ยงกลาวอกวา กจกรรมของหนวยงานทไมมความรบผดชอบตอสงคมจะทาใหเกดการลดคณคาความสาคญของงานและอาชพในกลมผปฏบตงาน (Walton, 1974 : 12-16) ธงชย สนตวงษ และชยยศ สนตวงษ (2548 : 54) กลาววา จากการทมนษยเปนสตวสงคม มชวตทเกยวโยงกบสงคมเสมอและมลกษณะทเปนระบบเปด มการตอบสนองตอพลงหรอตวกระตนจากส งแวดลอมภายนอก การเปลยนแปลงหรอผลกระทบจากสภาพแวดลอมภายนอกตาง ๆ บคคลจะตองคานงถงและมการปรบตวเอง เพอความอยรอดในสงคมอยางสงบสข

64

การคานงถงความตองการของสงคม เปนลกษณะกจกรรมขององคการทดาเนนไปในลกษณะทไดรบผดชอบตอสงคมจะกอใหเกดคณคาความสาคญของงาน และวชาชพในกลมผปฏบต เชน ความรสกในกลมผปฏบตงานทรบรวาองคการของตนไดมสวนรวมรบผดชอบตอสงคม นอกจากน)เมอมการคานงถงความตองการของสงคมแลวการทางานกจะสอดคลองเปนทยอมรบของสงคม ผปฏบตกจะไดรบการยอมรบนบถอจากสงคมในทสด

องคการเปนหนวยหน งของสงคมทประกอบดวยบคคลหลาย ๆ ฝาย รวมกนจดกจกรรมข)นในนามของหนวยงาน เพอดาเนนการใหบรรลวตถประสงคทกาหนดไว การทบคลจะทางานรวมกนใหไดผลดน)น มความจาเปนททกคนจะตองรบรระบบสงคมและพฤตกรรมทางสงคมของบคคลทเขารวมกนทางานในหนวยงานเสยกอน (ศรอร ขนธหตถ, 2532 : 22)

2.2.4.9 ปจจยสวนบคคล ป จ จย ส ว น บ ค ค ล ห ร อ ค ณ ส ม บต ท า ง ช ว ภ า พ ข อ ง ม น ษ ย ( Biographical

Characteristics) ถอวาเปนตวแปรพ)นฐานตวหน งทมอทธพลอยางมากตอการจงใจ อานาจ และการเมองหรอวฒนธรรมองคการ และเปนตวแปรทมความสาคญมากในองคการ โดยจะพจารณาจากอาย เพศ สถานภาพสมรส ตาแหนงหนาทการงาน จากการศกษาวจยหลายเร องไดสรปความสมพนธของปจจยสวนบคคลมความสมพนธกบการทางาน โดยสรปดงน) (อดม ทมโฆสต, 2544 : 131)

1) อาย เปนส งท นาสนใจศกษาจากปจจบนและตอเนองถงอนาคต เมอเปรยบเทยบอายของพนกงาน พบวา พนกงานอาวโสมขอด คอ มความชานาญงาน มประสบการณ รจกพจารณา มความภกด และมคณภาพ แตขอเสยของพนกงานอาวโส คอ ขาดความยดหยนในการทางาน และไมคอยยอมรบในการเปลยนแปลงทางเทคโนโลย สาหรบอายกบการออกจากงาน พบวา คนทมอายมากกวาจะมแนวโนมในการลาออกจากงานนอยคนทมอายต า กวา เพราะวาไดคาจางสง ไดลางาน พกรอนมากกวา และไดเงนบาเนจบานาญสง สวนเรองอายกบความสมพนธของผลผลตน)น มความเชอวาระดบผลผลตจะลดลงเมออายเพมข)น เนองจากความเรว ความวองไว ความแขงแรง การประสานงานกนของรางกายจะลดลงไปตามอาย การทางานตอเนองหลายปทาใหเกดความเบอหนาย ขาดการกระตนทางดานการใชสมอง แตกมขอโตแยงวาไมแนเสมอไป สาหรบความสมพนธระหวางอายกบความพงพอใจในงาน จากการศกษาพบวา มความสมพนธอยางมาก และพบวาเปนความสมพนธรปตว U (U-shaped relationship) นอกจากน) งานทเปนวชาชพ อาย และความพงพอใจในงานจะเพมข)นตามกน สวนงานทไมใชวชาชพ ความพงพอใจในงานจะลดตาลง ในชวงวยกลางคน และจะเพมสงข)นเมออายเพมข)นชวงหลง

65

2) เพศ เพศไมมผลตอผลการปฏบตงาน มหลกฐานในการศกษาอยางมากมาย พบวา ไมมความแตกตางระหวางผหญงกบผชายในเรองความสามารถในการแกปญหา ปจจบนเราพบวาผหญงเขามามบทบาทในเรองการทางาน แตกไมมรายงานใดทจะสรปไดวาเพศมผลตอความแตกตางในการปฏบตงาน และเพศกไมมผลตอเรองความพงพอใจในงาน

3) สถานภาพสมรส ในเรองของสถานภาพการแตงงานกบประสทธภาพในการทางาน มรายงานวาพนกงานทแตงงานแลวจะหยดงานนอย อตราการออกจากงานลดลง และมความพงพอใจในงานมากกวาคนทยงไมไดแตงงาน เนองจากการแตงงานชวยสรางความรบผดชอบทมากข)น นอกจากน) ยงมความตองการงานทมนคงเปนสาคญ

4) ตาแหนงหนาท ตาแหนงหนาทซ งนาจะมผลตอการทางาน จากการศกษาพบวา ผปฏบตงานทมความอาวโส นาจะมความสมพนธในทางบวกกบระดบของผลผลต คอ ผอาวโสในการทางานนาจะมระดบการทางานทมผลผลตทสง เพราะวาการทางานมานานทาใหมประสบการณในการทาสง ทาใหงานมประสทธภาพมากยงข)น นอกจากน) ตวแปรเรองน) เปนปจจยสาคญในการอธบายการขาดงานไดเปนอยางด และยงสมพนธกบการออกจากงานวาเปนไปทางตรงกนขาม คอเมออายมากข)น อตราการออกจากงานจะลดนอยลง และกสมพนธกบความพงพอใจในการทางาน กลาวคอ เมอตาแหนงสงข)นจะมความพงพอใจในงานสงเชนเดยวกน

โดยสรปจากการทบทวนวรรณกรรมในเร องปจจยทมผลตอคณภาพชวตการทางานมจานวน 9 ปจจย ไดแก ปจจยคาตอบแทน ปจจยการพฒนาขดความสามารถของบคลากร ปจจยความกาวหนาในหนาทการงาน ปจจยธรรมนญในองคการ ปจจยความสมดลระหวางชวตงานกบชวตดานอน ปจจยการบรณาการทางสงคมหรอการทางานรวมกน ปจจยสภาพแวดลอมในการทางาน ปจจยความเกยวของสมพนธกบสงคม และปจจยสวนบคคล

2.3 ผลงานวจยท�เก�ยวของ

ในการศกษาวจยเรองคณภาพชวตการทางานมผศกษาวจยจานวนมากในภาครฐและเอกชน ท)งในประเทศและตางประเทศ ดงน)

มานะ สนธวงษานนท (2534) ไดทาการศกษาคณภาพชวตการทางานทสงผลตอการปฏบตงานของหวหนาการประถมศกษาอาเภอในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ โดยมการศกษาปจจยคณภาพชวตการทางาน แบงเปนดานท)งหมด 8 ดาน ไดแก ดานสงแวดลอมทปลอดภยและสงเสรมสขภาพ ดานการพฒนาความสามารถของบคคล ดานการบรณาการดานสงคม ดานลทธรฐธรรมนญ

66

และดานการเกยวของสมพนธกบสงคม ดานความเจรญงอกงามและสวสดภาพ ดานจงหวะของชวตโดยสวนรวม และดานการใหสงตอบแทนทเหมาะสมและยตธรรม พบวา ระดบตวกาหนดคณภาพชวตการทางานของหวหนาการประถมศกษาอาเภอในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ โดยภาพรวมอยในระดบปานกลาง และเมอพจารณาเปนรายดาน พบวา ม 5 ดาน ทอยในระดบมาก ไดแก ดานสงแวดลอมทปลอดภยและสงเสรมสขภาพ ดานการพฒนาความสามารถของบคคล ดานการบรณาการดานสงคม ดานลทธรฐธรรมนญ และดานการเกยวของสมพนธกบสงคม ตามลาดบ มสองดานทอยในระดบปานกลาง ไดแก ดานความเจรญงอกงามและสวสดภาพ และดานจงหวะของชวตโดยสวนรวม ตามลาดบ และพบวา ทอยในระดบนอยมเพยงดานเดยว ไดแก ดานการใหสงตอบแทนทเหมาะสมและยตธรรม

สพจน แกวจรสฉายแสง (2536) ไดศกษาระดบคณภาพชวตการทางานของ เจาหนาทสาธารณสขระดบตาบลในจงหวดลพบร ตลอดจนศกษาความสมพนธกบปจจยคดสรร ซ งไดแก ลกษณะทางประชากร การรบรและคานยมตาง ๆ วามความสมพนธกบคณภาพชวตการทางานหรอไม โดยทาการศกษาลกษณะทางประชากรดาน อาย ตาแหนงหนาท ประสบการณในการทางาน การรบร และคานยม พบวาสวนใหญมการรบรและคานยมอยในระดบปานกลางและมความสมพนธกบระดบคณภาพชวตการทางาน อยางมนยสาคญทางสถตโดยทการรบรตอความสามารถเชงวชาชพและการรบรตอระบบบรหารสามารถทานายคณภาพชวตการทางานไดรอยละ 14.74 สาหรบปญหาอปสรรคของการพฒนาคณภาพชวตการทางาน ไดแก คาตอบแทนทไมพอเพยง มเวลาวางสาหรบตนเองและครอบครวนอย ขาดความมนคงและกาวหนาในงาน ความเสยงตออบตเหต การตดโรคและความเครยด ความดอยโอกาสในการพฒนา ความสามารถและความเหนแกตวของเพอนรวมงาน และเมอพจารณาโดยภาพรวมเกยวกบคณภาพชวตของกลมตวอยางดงกลาว พบวา ระดบคณภาพชวตการทางานรวมของทกดานของเจาหนาทสาธารณสขสวนใหญรอยละ 72.2 อยในระดบปานกลาง นอกจากน) ยงพบวา ความมนคงและความกาวหนาในการทางาน พจารณาในเรองความมากนอยของความคาดหวงของบคคลทจะดารงตาแหนงหนาทเดมของตนได และการทางานน) ทาใหมแนวทางหรอโอกาสในการเลอนตาแหนงหนาททสงข)น โดยมตวบงช) เรองความมนคงและความกาวหนาในหนาทมเกณฑการพจารณา คอ การทางานทพฒนา มแนวทางความกาวหนา โอกาสความสาเรจ เปนทยอมรบของเพอนรวมงาน ครอบครวและผเกยวของ ความมนคง

67

สจนดา แกวออน (2538) ไดศกษาคณภาพชวตการทางานของอาจารยในสหวทยาลย ทวาราวด จานวน 248 คน โดยแบงการศกษาคณภาพชวตการทางานของอาจารยตามองคประกอบ 8 ดาน ตามแนวคดของ Walton พบวา รายการทมผระบสงสดในแตละดาน ดงน) 1. ดานคาตอบแทนทยตธรรมและเพยงพอ พบวา อาจารยจะไมเปลยนงาน ถงแมวาจะมตาแหนงอนทเทาเทยมกบตาแหนงปจจบน แตเงนเดอนสงกวา 2. ดานสงแวดลอมทปลอดภยและสงเสรมสขภาพ พบวา อาคารและอปกรณตาง ๆ ของวทยาลยอยในระดบทปลอดภยและสภาพแวดลอมในวทยาลยสงเสรมการเรยนการสอน 3. ดานการพฒนาความสามารถของบคคล พบวา วทยาลยใหการสนบสนนและสงเสรมการพฒนาความสามารถของอาจารย 4. ดานความกาวหนาและความมนคงในงาน พบวา วทยาลยมการสงเสรมความกาวหนาในตาแหนงหนาทและการงานในวทยาลยมความมนคง 5. ดานบรณาการสงคม พบวา เพอนรวมงานใหความร ความสามารถ 6. ดานธรรมนญในองคการ พบวา มการเคารพสทธสวนบคคล 7. ดานความสมดลระหวางชวตงานกบชวตดานอน พบวา อาจารยพอใจกบการใชเวลาเพอการทางาน ครอบครว สงคม และการมเวลาสวนตว 8. ดานการเกยวของสมพนธกบสงคม พบวา มสวนรวมในกจกรรมของชมชนในดานวชาการ สาหรบความสมพนธระหวางปจจยคดสรรกบคณภาพชวตการทางาน พบวา มความสมพนธทางบวกกบคณภาพชวตการทางานอยางมนยสาคญทางสถต สวนเพศไมมความสาคญทางสถต และผลการวจยโดยภาพรวม พบวา อาจารยในในสหวทยาลยทวาราวดมคณภาพชวตการทางานอยในระดบด เมอพจารณาในแตละวทยาลย พบวา มลกษณะเชนเดยวกนกบในภาพรวม ยกเวน วทยาลยครกาญจนบร มคณภาพชวตอยในระดบกลาง

ผจญ เฉลมสาร (2540ก) ไดศกษาวจยคณภาพชวตการทางานของพนกงานระดบกลาง : ศกษากรณโรงงานในนคมอตสาหกรรม เวลโกรว จงหวดฉะเชงเทรา ผลการศกษา พบวา พนกงานมระดบคณภาพชวตการทางานในระดบพอใช รอยละ 42.5 และระดบดรอยละ 30.0 ไดแก สภาพแวดลอมในการทางานมระบบความปลอดภยในการทางานด และปญหาสงคกคามสขภาพนอย ปรมาณงานมความเหมาะสมกบพนกงาน พนกงานมความพงพอใจในการทางานสง แตสภาวะทางอารมณสวนใหญมอาการวตกกงวลและเครยดเปนบางคร) ง และเมอพจารณาปจจยทมความสมพนธกบคณภาพชวตการทางาน พบวา อาย การสนบสนนของครอบครว ประสบการณใน

68

การทางาน ระดบการศกษา การศกษาดงานฝกอบรมและเขารวมสมมนา ตลอดจนความคาดหวงจากการทางานปจจยท)งหมดดงกลาวขางตนลวนมความสมพนธกบคณภาพชวตการทางาน

สมหวง พธยานวฒน และคณะ (2540) ไดศกษาวจยคณภาพชวตการทางานของขาราชการพลเรอนสงกดราชการสวนกลาง แบงการศกษาเปนองคประกอบ 4 ประการ คอ ลกษณะงาน ความเกยวของผกพนกบงาน ความพงพอใจในงานเฉพาะดาน และความพงพอใจในงานโดยรวม กลมตวอยางจากขาราชการสวนกลาง 6,487 คน พบวา ปจจยทมผลตอคณภาพชวตการทางานเปนอยางยงม 5 ประการ คอ ปจจยความกาวหนา ปจจยคาตอบแทน ปจจยการพฒนาขาราชการเพอสงเสรมประสทธภาพการทางาน ปจจยสวสดการ และปจจยผบงคบบญชาและการปกครองบงคบบญชา

สทน บญแขง (2541) ไดศกษาคณภาพชวตการทางานของขาราชการครสงกดสานกงานการประถมศกษาจงหวดอานาจเจรญ 8 ดาน ตามแนวคดของ Walton มระดบคณภาพชวตการทางาน โดยสรปดงน) ดานความสมพนธกบหนวยงานอนอยในระดบสง รองลงมาดานการพฒนาความรความสามารถอยในระดบปานกลาง ดานธรรมนญในองคการอยในระดบปานกลาง ดานความกาวหนาในงานอยในระดบปานกลาง ดานความสมดลระหวางชวตกบงานอยในระดบปานกลางและนอยทสด ดานคาตอบแทนทมความเหมาะสมอยในระดบปานกลาง สาหรบขอมลเบ)องตนของขาราชการ และปจจยทเกยวของกบคณภาพชวตการทางาน ไดแก อาย เงนเดอน ลกษณะงาน ความสมพนธกบเพอนรวมงาน และสภาพแวดลอมในการทางานมความสมพนธกบคณภาพชวตการทางาน สวน เพศ สถานภาพ ตาแหนง ระดบการศกษา สถานภาพสมรส อายราชการ และการปกครองบงคบบญชา ไมมความสมพนธกบคณภาพชวตการทางาน ซ งเมอพจารณาโดยภาพรวม พบวา ระดบคณภาพชวตการทางานของขาราชการครสงกดสานกงานการประถมศกษาจงหวดอานาจเจรญ 8 ดาน ตามแนวคดของ Walton มระดบคณภาพชวตการทางานอยในระดบปานกลาง

พา ไมจนทรด (2541) ไดทาการศกษาวจยเรอง คณภาพชวตการทางานของขาราชการคร สงกดกรมสามญศกษา เฉพาะกรณอาเภอสงขะ จงหวดสรนทร ผลการศกษาสรปไดดงน) 1. ขาราชการครสงกดกรมสามญศกษา อาเภอสงขะ จงหวดสรนทร สวนใหญเปนเพศหญง สถานภาพสมรสแลวและอยดวยกน วฒปรญญาตรข)นไป อายราชการตากวา 5 ป 2. ผลการศกษาระดบคณภาพชวตการทางานของขาราชการคร สงกดกรมสามญศกษา อาเภอสงขะ จงหวดสรนทร พบวา อยในระดบปานกลาง ท)ง 6 ดาน คอ ดานธรรมนญในองคการ

69

ดานความกาวหนาในงาน ดานการเกยวของสมพนธกบหนวยงานอน ความสมดลระหวางชวตงานกบชวตดานอน ดานคาตอบแทนทเหมาะสม และดานการพฒนาความสามารถของบคคล 3. ผลการวเคราะหขอมล พบวา อาย สถานภาพสมรส ระดบการศกษา อายราชการ ลกษณะสายงาน และตาแหนงทแตกตางกนไมมผลตอระดบความแตกตางของคณภาพชวตการทางาน ยกเวนผลการวเคราะหในดานลกษณะงานและดานทศนะตอเพอนรวมงานมผลตอระดบความแตกตางของคณภาพชวตการทางาน องคประกอบรายยอยทกดาน (ยกเวนธรรมนญในองคการ) มความสมพนธกบผลการปฏบตงานโดยเฉพาะอยางยงองคประกอบคณภาพชวตการทางาน ดานสงแวดลอมทปลอดภยและสงเสรมสขภาพและดานการเกยวของสมพนธกบสงคม สามารถทานายผลการปฏบตงานไดพงพอใจท)ง 4 มตยอยและมตรวม พบวา ในมตรวมระดบความพงพอใจอยในระดบสง (รอยละ 68.9) เมอพจารณารายได พบวา มตความพงพอใจในการยอมรบของผทเกยวของโดยตรงในการทางานมตการมสวนรวมในกจกรรมทเกยวเนองกบงานประจา มตในนโยบายและการจดการหรอบรการ มความพงพอใจในระดบสง (รอยละ 72.0, 70.1 และ 82.2 ตามลาดบ) สวนในมตงานและเงนเดอนมความพงพอใจในระดบปานกลาง (รอยละ 87.8) สาหรบปจจยทมผลตอคณภาพชวตการทางาน ผลการทดสอบสมมตฐาน พบวา ปจจยทมผลตอระดบคณภาพชวตการทางาน ไดแก ปจจยดานอาย สวนปจจยทไมมผลตอคณภาพชวตการทางาน ไดแก ระดบการศกษา รายได ประสบการณการทางานและการตดตอกบผใชแรงงานจากภายนอก

วราภรณ ประกอบผล (2543) ไดศกษาวจยคณภาพชวตการทางานของขาราชการตารวจตระเวนชายแดน: ศกษากรณขาราชการตารวจตระเวนชายแดนสวนกลาง แบงการศกษาเปน 8 ดาน ไดแก ดานคาตอบแทนทเพยงพอและยตธรรม ดานความกาวหนาและความมนคง ดานพฒนาความสามารถของบคคล ดานธรรมนญองคการ ดานสภาพแวดลอม ดานความสมดลระหวางชวตงานกบชวตดานอนๆ ดานการเกยวของสมพนธกบสงคม ดานการ บรณาการดานสงคมหรอการทางานรวมกน ผลการศกษาพบวา ขาราชการตารวจตระเวนชายแดนสวนกลาง มระดบคณภาพชวตการทางานรวมทกดานอยในระดบปานกลาง โดยเรยงลาดบตามคาเฉลยจากมากไปหานอย คอ ดานการเกวของสมพนธกบสงคม ดานธรรมนญองคการ ดานความสมดลระหวางชวตงานกบชวตดานอนๆ ดานการบรณาการดานสงคมหรอการทางานรวมกน ดานความกาวหนาและความมนคง ดานสภาพแวดลอม และดานการพฒนาความสามารถบคคล และดานคาตอบแทนทเพยงพอและยตธรรม ในเรองปจจยทมผลตอคณภาพชวตการทางาน ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา สถานภาพ

70

สมรส สถานภาพในการทางานมความสมพนธกบคณภาพชวตการทางานอยางมนยสาคญทางสถต สวนปจจยดาน อาย ระดบการศกษา สถานภาพสมรส เงนเดอน อายราชการ ไมมความสมพนธกบคณภาพชวตการทางาน

ขนษฐา ไตรยปกษ (2548) ไดศกษาความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคล ความผกพนตอองคการ การมสวนรวมในงานของบคลากร กบคณภาพชวตการทางานของพยาบาลประจาการ และปจจยทสามารถรวมกนพยากรณคณภาพชวตการทางานของพยาบาลประจาการ โรงพยาบาลสงกดสานกการแพทย กรงเทพมหานคร กลมตวอยางเปนพยาบาลประจาการ โรงพยาบาลสงกดสานกการแพทย กรงเทพมหานคร จานวน 403 คน ไดจากการสมตวอยางงาย เครองมอทใชในการวจย เปนแบบสอบถามประกอบดวยแบบสอบถามขอมลสวนบคคล แบบสอบถามความผกพนตอองคการ แบบสอบถามการมสวนรวมในงานของบคลากร และแบบสอบถามคณภาพชวตการทางาน ตรวจสอบความตรงตามเน)อหา และหาคาความเทยงของเครองมอโดยใชสตรสมประสทธ�แอลฟาของครอนบราคไดคาเทากบ .87, .92 และ .89 ตามลาดบ วเคราะหขอมลโดยใชสถตการแจกแจงความถ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน คาสมประสทธ� การจรณ คาสมประสทธ� สหสมพนธแบบเพยรสน และวเคราะหการถดถอยพหคณแบบข)นตอน ผลการวจยสรปไดดงน) 1. คณภาพชวตการทางาน การมสวนรวมในงานของบคลากรของพยาบาลประจาการ อยในระดบสงและความผกพนตอองคการของพยาบาลประจาการ โรงพยาบาลสงกดสานกแพทย กรงเทพมหานคร อยในระดบปานกลาง 2. ปจจยสวนบคคล ไดแก ระดบการศกษาและประสบการณการปฏบตงาน ไมมความสมพนธกบคณภาพชวตการทางานของพยาบาลประจา 3. ความผกพนตอองคการ มความสมพนธทางบวกกบคณภาพชวตการทางานของพยาบาลประจาการ อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 (r = 0.67) 4. การมสวนรวมในงานของบคลากร มความสมพนธทางบวกกบคณภาพชวตการทางานของพยาบาลประจาการ อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 (r = 0.75) 5. ตวแปรทรวมกนพยากรณคณภาพชวตการทางานของพยาบาลประจาการ ไดอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 คอ การมสวนรวมในงานของบคลากรและความผกพนตอองคการ โดยสามารถรวมกนพยากรณคณภาพชวตการทางานของพยาบาลประจาการได 61.5% (R[superscript 2] = .615) สมการพยากรณในรปคะแนนมาตรฐานมดงน) คณภาพชวตการทางาน = 0.549 การมสวนรวมในงานของบคลากร + 0.303 ความผกพนตอองคการ

71

พชรภากร เทวกล (2550) ไดศกษาพฒนาตวแบบและนโยบายการเสรมสรางความสมดลระหวางงานและชวตทเหมาะสมกบสงคมไทย จากแบบสอบถามและการวจยแบบสนทนากลม โดยใชกลมตวอยางขาราชการทเขาอบรมหลกสตรนกบรหารระดบสงและหลกสตรผนาคลนลกใหม แบงการศกษาโดยแบงเปน 5 ตวแบบ คอ ตวแบบความสมพนธของการทางานและการใชชวตในลกษณะของการแยกสวนจากกน หลกเลยงกนไมพน ทดแทนกนชดเชยกนระหวางท)งสองดานของชวต การเปนเครองมอสความสาเรจของกน และสองสงทขดแยงกน พบวา รอยละ 84 คดวาชวตมความสมดลของงานและชวต มตวแบบแยกสวนจากกน มากทสด รอยละ 36 และโดยสรปขาราชการจะเหนวาตนเองมภาระรบผดชอบท)งในงานและชวตอยมาก แตขาราชการกยงคงมความสขท)งในงานและชวต และคดเชอมโยงความหมายของคาวาความสขและคาวาสมดลไวดวยกน ความสมดลน)ไดมาจากการทตนเองเปนทพงแหงตน ซ งนโยบาย มาตรการ กลไกของรฐ กลบมบทบาทนอยกวาในการเสรมสรางใหขาราชการมสมดลงานและชวตอยางมคณภาพ และคาดหวงใหผเกยวของกบการพฒนานโยบายไดเหนคณคาความสาคญของชวตท)งสองดานของคนทางาน มากกวาทจะเหนคาแคความสาคญของการพฒนามาตรการกลไกพฒนาประสทธภาพในเรองทเกยวของกบงานเทาน)น

Duncan (2003 อางถงใน ณฏฐา บวหลวง, 2551) ไดศกษาคณภาพชวตการทางานของประเทศในแถบสแกนดเนเวยกบประเทศอน ๆ ในสหภาพยโรป พบวา ยงไมพบขอมลเดนชดทจะอธบายความแตกตางได แตจากขอมลทไดในมมมองของพนกงานในองคการในดานคณภาพชวตการทางาน ไดแก ระดบการมสวนรวมในงานและการตดสนใจ โอกาสเตบโตในอาชพ และความมนคงในงาน พบวา พนกงานในประเทศเดนมารก สวเดน และกลมตวอยางบางสวนของประเทศฟนแลนด มคณภาพในการทางานและโอกาสการมสวนรวมในการตดสนใจตาง ๆ มากกวาประเทศอน ๆ ในสหภาพยโรป โดยใหเหตผลถงความแตกตางของลกษณะสภาพสงคม ธรกจ และเศรษฐกจในแตละกลม

Louis, Kathryn และ Kate (2003 อางถงใน ณฏฐา บวหลวง, 2551) ศกษาคณภาพชวตการทางานของพนกงานในมหาวทยาลยจอรจเมสน (George Mason University) ประเทศสหรฐอเมรกา พบวา แหลงของความพงพอใจ แบงเปน 6 มต คอ ความเปนธรรม สภาพการทางาน เงนเดอนและสวสดการ อสระในการทางานและการเตบโต การมโอกาสทากจกรรมอน ๆ ทไมใชงาน ความพงพอใจโดยรวมในชวตและงาน นอกจากน) ยงไดศกษาวฒนธรรมระหวางการทางานและครอบครว ขอตกลงขององคการทมใหกบพนกงาน และแหลงความเครยด แบงเปน 6 มต คอ ความเปนธรรม

72

สภาพการทางาน กฎระเบยบ ความสมพนธกบคนอน ทจอดรถและการเดนทางไปมาระหวางบานกบสานกงาน และเรองสวนตวในครอบครว

2.4 กรอบแนวคดในการวจย

จากการทบทวนความหมาย แนวคด และทฤษฎ ของคณภาพชวตการทางาน และผลงานวจยท เกยวของดงกลาวแลว ผวจ ยจงกาหนดเปนกรอบแนวคดในการวจย โดยแสดงความสมพนธระหวางตวแปรอสระและตวแปรตาม ดงภาพท 2.8

ภาพท� 2.8 กรอบแนวคดในการวจย

คณภาพ

ชวตในการ

ทางาน

ปจจยสวนบคคล

ปจจยคาตอบแทน

ปจจยการพฒนาขดความสามารถของบคลากร

ปจจยความกาวหนาในหนาท* การงาน

ปจจยธรรมนญในองคการ

ปจจยความสมดลระหวางชวตงานกบชวตดานอ* น

ปจจยการบรณาการทางสงคมหรอการทางานรวมกน

ปจจยสภาพแวดลอมในการทางาน

ปจจยความเก* ยวของสมพนธกบสงคม

บทท� 3

ระเบยบวธวจย

การวจยเร�องคณภาพชวตการทางานของขาราชการในจงหวดชายแดนภาคใต คร งน เปนการวจยเชงปรมาณ ซ� งในบทน ประกอบไปดวย ระเบยบวธวจย ประชากรและกลมตวอยาง การรวบรวมขอมล การประมวลผลขอมล ตวแปรและนยามปฏบตการ และการวเคราะหขอมล ดงรายละเอยดตอไปน

3.1 ระเบยบวธวจย

การวจยเร�องคณภาพชวตการทางานของขาราชการในจงหวดชายแดนภาคใต ใชวธวจย

เชงสารวจโดยการสมตวอยาง (Sample Survey Research)

3.2 ประชากรและการสมตวอยาง

ประชากรท�ทาการศกษาในคร งน คอ ขาราชการฝายพลเรอนท�ทางานในพ นท�เขตจงหวด

ชายแดนภาคใต โดยนยามของรฐบาล ประกอบดวย 5 จงหวด ไดแก จงหวดปตตาน ยะลา นราธวาส สตล และสงขลาเฉพาะพ นท� (อ.เทพา อ.สะบายอย อ.นาทว และ อ.จะนะ) ซ� งมจานวนประมาณ 60,000 คน (ศนยอานวยการบรหารจงหวดชายแดนภาคใต , 2552)

สมตวอยางแบบหลายข นตอน (Multistage Sampling) ซ� งมกระบวนการในการสมตวอยาง 2 ข นตอน ไดแก ข นตอนท� 1 การสมตวอยางตามกลม (Cluster Sampling) ซ� งไดแก การแบงประชากรขาราชการออกเปนจงหวดตาง ๆ และคดเลอกกลมตวอยางในแตละจงหวด ๆ ละ120 คน รวมมตวอยางท งส น 600 คน เกบรวบรวมขอมลโดยการใชแบบสอบถาม (Questionnaire) ของกลมตวอยางท�กาหนด ท งน จะใชวธการทอดแบบสอบถามใหกลมตวอยางตามระเบยบวธวจยแบบการสมตวอยาง (Sampling Survey) (พชต พทกษเทพสมบต, 2550)

74

3.3 การรวบรวมขอมล

ผวจยดาเนนการเกบรวบรวมขอมล ในการสารวจเร� องคณภาพชวตการทางานน ได

กาหนดเคร�องมอท�ใชในการศกษาเปนแบบสอบถาม ใหผตอบคาถามไดกรอกคาตอบดวยตวเอง (Self-Administered Questionnaire) โดยมข นตอนดงตอไปน

1) จดทมเกบรวมรวมขอมลจากคนในพ นท�ของจงหวดชายแดนภาคใต 2) ทาหนงสอขอความอนเคราะหตอบแบบสอบถาม 3) ดาเนนการเกบขอมลตางๆ โดยใชแบบสอบถาม ดงตอไปน สวนท� 1 เปนแบบสอบถามเก�ยวลกษณะสวนบคคล สวนท� 2 เปนแบบสอบถามเก�ยวกบปจจยตางๆ ไดแก ปจจยคาตอบแทน ปจจยการ

พฒนาขดความสามารถของบคลากร ปจจยความกาวหนาในหนาท�การงาน ปจจยธรรมนญในองคการ ปจจยความสมดลระหวางชวตงานกบชวตดานอ�น ปจจยการบรณาการทางสงคมหรอการทางานรวมกน ปจจยสภาพแวดลอมในการทางาน และปจจยความเก�ยวของสมพนธกบสงคม

สวนท� 3 เปนแบบสอบถามเก�ยวกบความตองการความชวยเหลอสนบสนนจากภาครฐ การรวบรวมขอมล จากขาราชการฝายพลเรอนท�ปฏบตงานในพ นท�จงหวดชายแดน

ภาคใต

3.4 การประมวลผลขอมล

นาแบบสอบถามท� เกบขอมลไดมาตรวจสอบทบทวนความถกตองสมบรณของ

แบบสอบถาม และใหคาคะแนนพรอมท งลงรหส (Coding) แลวนามาประมวลผลโดยโปรแกรมสาเรจรป SPSS (Statistical Package for Social Sciences)

75

3.5 ตวแปรและนยามปฏบตการ

3.5.1 ตวแปรในการวจย ประกอบไปดวยตวแปร 2 ประเภท ไดแก

1) ตวแปรอสระ (Independent Variables) 9 ตว คอ 1. ลกษณะสวนบคคล 2. ปจจยคาตอบแทน

3. ปจจยการพฒนาขดความสามารถของบคลากร 4. ปจจยความกาวหนาในหนาท�การงาน 5. ปจจยธรรมนญในองคการ 6. ปจจยความสมดลระหวางชวตงานกบชวตดานอ�น 7. ปจจยการบรณาการทางสงคมหรอการทางานรวมกน 8. ปจจยสภาพแวดลอมในการทางาน 9. ปจจยความเก�ยวของสมพนธกบสงคม

2) ตวแปรตาม (Dependent Variables) คอ คณภาพชวตการทางาน

3.5.2 นยามปฏบตการ

ปจจยสวนบคคล ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา สถานภาพ ตาแหนงระดบ อายราชการ พ นท�จงหวด เงนเดอนปจจบน เวลาในการทางาน จานวน 12 ขอ ไดแก แบบสอบถาม (ตอนท� 1) ขอ 1-12 ปจจยคาตอบแทน หมายถง เงนเดอนท�ไดรบเพยงพอกบรายจายในชวตประจาวน โดยไมรวมรายไดพเศษอ�นนอกจากเงนท�ไดรบจากราชการ การมเงนเดอนเหลอพอท�จะเกบออมสาหรบอนาคต เปนเงนเดอนท�เหมาะสมกบปรมาณงานท�ทานทาอย อตราเงนเดอนมความเหมาะสมเม�อเปรยบเทยบกบผรวมวชาชพท�มลกษณะงานคลาย ๆ กน มการเล�อนข นเงนเดอนท�เหมาะสมเม�อเปรยบเทยบกบผลการปฏบตงาน ไดรบคาตอบแทนอยางยตธรรม และมสวสดการ เชน คารกษาพยาบาล คาเลาเรยนบตร คาลดหยอน คาเส�ยงภย และอ�น ๆ อยางความเหมาะสม จานวน 8 ขอ ไดแก แบบสอบถาม ขอ 1.1-1.8 ปจจยการพฒนาขดความสามารถของบคลากร หมายถง การมโอกาสเพ�มพนความรความสามารถโดยการเขาฝกอบรม ศกษาดงานท งในประเทศและตางประเทศ การไดรบมอบหมายใหปฏบตงานท�มความสาคญท�จะชวยพฒนาความรความสามารถ ความคดและทกษะ การมโอกาสไดใชความรความสามารถในการทางานอยางเตมท� การมโอกาสใชความคดรเร�ม

76

สรางสรรคในการทางานเพ�อใหเกดประโยชนตอหนวยงาน หนวยงานของทานมแหลงความรขอมลขาวสารท�สามารถคนควาไดอยางสะดวก หนวยงานใหความสาคญในการพฒนาบคลากรของหนวยงาน ผบงคบบญชาใหคาปรกษาแนะนาเม�อมปญหาหรอมอปสรรคในการทางาน จานวน 10 ขอ ไดแก แบบสอบถาม ขอ 2.1-2.10 ปจจยความกาวหนาในหนาท�การงาน หมายถง การไดรบการสนบสนนใหมความกาวหนาในตาแหนงหนาท�การงาน มโอกาสเจรญกาวหนาในหนาท�การงาน การมระบบตาแหนงหนาท�พรอมท�จะสามารถกาวข นสตาแหนงท�สงกวาไดตามลาดบ หนวยงานมการพจารณาความดความชอบหรอปรบเปล�ยนเล�อนตาแหนงโดยพจารณาจากความรความสามารถในการทางานเปนเกณฑ และเปนไปอยางเปนธรรมและโปรงใส จานวน 7 ขอ ไดแก แบบสอบถาม ขอ 3.1-3.7 ปจจยธรรมนญในองคการ หมายถง หนวยงานมนโยบาย ระเบยบท�เปนแนวทางปฏบตงานท�ดสาหรบบคลากร มการประเมนการปฏบตงานตามระเบยบแบบแผนท�กาหนดไวและนามาใชในการใหคณใหโทษ หนวยงานมการสอบถามความคดเหนของทานเพ�อนาไปแกไขปรบปรงสภาพการทางานใหดข น โดยใหมโอกาสและมอสระในการแสดงความคดเหนในการทางาน ผบงคบบญชาเปดโอกาสใหทานเลอกวธปฏบตงาน ผบงคบบญชาใหความเสมอภาคในการทางาน เพ�อนรวมงานและผบงคบบญชาของทานใหความเคารพในสทธสวนบคคลโดยไมกาวกายในเร�องสวนตวท�ไมเก�ยวของกบการทางาน จานวน 9 ขอ ไดแก แบบสอบถาม ขอ 4.1-4.9 ปจจยความสมดลระหวางชวตงานกบชวตดานอ�น หมายถง การปฏบตงานท�ไมมผลกระทบตอเวลาท�เปนสวนตวในการดแลสขภาพหรอพกผอน การปฏบตงานท�ไมมผลกระทบตอเวลาท�ใหกบครอบครว สงคม และการมเวลาเปนสวนตว ภาระงานท�รบผดชอบไมทาใหเกดปญหาเก�ยวกบสขภาพรางกายและจตใจเชน เครยด นอนไมหลบ ปวยงาย มความรสกกระปร กระเปราพรอมท�จะปฏบตงานในแตละวน รบประทานอาหารตรงเวลาพก ทางานเสรจในเวลาปฏบตงานโดยไมทางานนอกเวลาปฏบตงาน หรอไมนางานกลบไปทาตอท�บาน มความพงพอใจในวนหยดท�มอยในปจจบน จานวน 10 ขอ ไดแก แบบสอบถาม ขอ 5.1-5.10 ปจจยการบรณาการทางสงคมหรอการทางานรวมกน หมายถง หนวยงานมการจดกจกรรมท�สงเสรมใหบคลากรไดมโอกาสทางานรวมกนอยเสมอ การเขารวมกจกรรมตาง ๆ ของหนวยงานอยเสมอ การทางานไดรบความรวมมอจากเพ�อนรวมงานเปนอยางด บคลากรในหนวยงานของทานทกระดบมความสมพนธกนเปนอยางด บคลากรในหนวยงานของทานม

77

โอกาสไดรบขอมลตางๆ รวมท งปญหาท�เกดข นจากการทางาน การไดรบความชวยเหลอหรอสนบสนนจากผบงคบบญชาในการทางาน จานวน 8 ขอ ไดแก แบบสอบถาม ขอ 6.1-6.8 ปจจยสภาพแวดลอมในการทางาน หมายถง หนวยงานมความพรอมและสะดวก เชน มท�จอดรถ มท�พกผอนเปนสวนตว การมหองทางานท�มสภาพท�สงเสรมความรสกใหอยากทางาน มอปกรณ เคร� องมอ เคร� องใช รวมท งหนวยงานของทานมระเบยบในการจดหาอปกรณ เคร� องมอ เคร� องใช ในการทางานท�สะดวก รวดเรวในการทางานอยางพอเพยงและมความเหมาะสมในการทางาน มหองจดประชมไดอยางมประสทธภาพและเพยงพอ หนวยงานสนบสนนใหจดสภาพการทางานใหเอ ออานวยตอการมสขภาพอนามยและความปลอดภย หนวยงานจดใหมการตรวจสขภาพอยางนอยปละ 1 คร ง หนวยงานมแผนการปองกนความเส�ยงหรออนตรายตาง ๆ ท�อาจเกดข นขณะปฏบตงาน และหนวยงานมระบบการรกษาความปลอดภยท�ดเย�ยมและเหมาะสม จานวน 10 ขอ ไดแก แบบสอบถาม ขอ 7.1-7.10 ปจจยความเก�ยวของสมพนธกบสงคม หมายถง การใหความรวมมอหรอตอบคาถามในกรณท�หนวยงานภายนอกขอความรวมมอหรอซกถามเก�ยวกบขอมล ความคดเหน และแนวทางการปฏบตงาน หนวยงานภายนอกใหความรวมมอในการปฏบตงาน ไดรบความคลองตวและไมตดขดในการประสานงานกบหนวยงานภายนอก ผลท�ไดจากการประสานงานกบหนวยงานภายนอกชวยสนบสนนการทางานของทานใหเกดประสทธภาพ หนวยงานปฏบตหนาท�เปนท�พอใจตอหนวยงานท�เก�ยวของและผมารบบรการ จานวน 6 ขอ ไดแก แบบสอบถาม ขอ 8.1-8.6

คณภาพชวตการทางาน หมายถง สภาพการทางานท�มผลตอความพงพอใจในการทางาน ซ� งกอใหเกดระดบของชวตความเปนอยของมนษยในเร�องของปจจยพ นฐานท งภายในและภายนอก อนไดแก ดานรางกาย ความรสก สงคม เศรษฐกจ การคด รวมถงส�งแวดลอมตาง ๆ ท�ทาใหชวตมคณภาพ โดยวดจากปจจยคณภาพชวตท ง 8 ปจจย ไดแก ปจจยคาตอบแทน ปจจยการพฒนาขดความสามารถของบคลากร ปจจยความกาวหนาในหนาท�การงาน ปจจยธรรมนญในองคการ ปจจยความสมดลระหวางชวตงานกบชวตดานอ�น ปจจยการบรณาการทางสงคมหรอการทางานรวมกน ปจจยสภาพแวดลอมในการทางาน และปจจยความเก�ยวของสมพนธกบสงคม และนาไปสคณภาพของความสมพนธระหวางผ ปฏบตงานกบองคการ และเม�อผปฏบตงานไดรบการตอบสนองความตองการแลวจะสงผลตอไปยงองคการในรปของผลผลตท�มประสทธภาพตอไป

78

3.6 การวเคราะหขอมล

ในการศกษาคร งน ไดใชคอมพวเตอรโปรแกรม SPSS for Windows โดยนาเสนอในรปของตาราง พรอมการพรรณาและแปลความหมายจากสถตท�ใชในการวเคราะหไดแก ความแตกตางของรอยละ

บทท� 4

ผลการวเคราะห ในการศกษาเร�องคณภาพชวตของขาราชการในจงหวดชายแดนภาคใต เกบรวบรวมขอมลโดยใชแบบสอบถาม กลมตวอยางจากขาราชการผปฏบตงานในจงหวดชายแดนภาคใต จานวน 600 ตวอยาง ใน 5 จงหวด (สานกนายกรฐมนตร, 2549) แบงเปนจงหวดละ 120 ตวอยาง คอ ปตตาน ยะลา นราธวาส สตล และสงขลา ซ� งสามารถวเคราะหประมวลผลสรป โดยประกอบดวยหลกการวเคราะห 3 สวน ดงน>

4.1 การพรรณาลกษณะสวนบคคล และปจจยดานตาง ๆ 4.2 ความสมพนธระหวางตวแปรตาง ๆ กบคณภาพชวตการทางาน 4.3 ความตองการความชวยเหลอสนบสนนจากภาครฐ

4.1 การพรรณาลกษณะสวนบคคล ปจจยดานตาง ๆ

4.1.1 ลกษณะสวนบคคล

ลกษณะสวนบคคล พบวา ผตอบแบบสอบถามเปนหญงมากกวาชาย โดยเปนหญง รอยละ 52.3 และเปนชายรอยละ 47.7 ในดานชวงอาย พบวา มอายอยในชวง 46–50 ป รอยละ 18.4 มากท�สด รองลงมาคอ 36–40 ป รอยละ 15.2 โดยมอายเฉล�ยท� 40 ป และคาเบ�ยงเบนมาตรฐาน 9.8 ในดานระดบการศกษา (ข>นสงสด) พบวาสวนใหญมการศกษาระดบปรญาตร รอยละ 66.5 รองลงมาคอ ต�ากวาปรญญาตร รอยละ 19.8 และสงกวาระดบปรญญาตร รอยละ 13.7 ในดานสถานภาพ พบวาสวนใหญมสถานภาพสมรสมากกวาโสด โดยผท�มสถานภาพสมรสรอยละ 68.8 และผท�ม สถานภาพโสดรอยละ 26.7 สาหรบดานรายได พบวา สวนใหญมรายไดอยระหวาง 15,001 -20,000 บาท คดเปนรอยละ 22.3 รองลงมา มรายไดอยระหวาง 10,001 -15,000 บาท คดเปนรอยละ 18.8 ดงตาราง 4.1

80

ตารางท� 4.1 รอยละของลกษณะสวนบคคล

ลกษณะสวนบคคล รอยละ (จานวน) เพศ ชาย 47.7 (286) หญง 52.3 (314) รวม 100.0 (600)

อาย ต �ากวา 25 ป 6.7 ( 40) 26 – 30 ป 11.9 ( 21) 31 – 35 ป 14.4 ( 86) 36 – 40 ป 15.2 ( 91) 41 – 45 ป 15.0 ( 90) 46 – 50 ป 18.4 (110) 51 – 55 ป 12.8 ( 77) 56 – 60 ป 5.8 ( 35) รวม 100.0 (600) X = 40.68 SD = 9.8 Min = 21 Max = 60

ระดบการศกษา ต�ากวาปรญญาตร 19.8 (119)

ปรญญาตร 66.5 (399)

สงกวาปรญญาตร 13.7 ( 82) รวม 100.0 (600) สถานภาพสมรส โสด 26.7 (160) สมรส 68.8 (413) หมาย 2.2 ( 13) หยาราง 2.3 ( 14) รวม 100.0 (600)

รายได 5,000-10,000 บาท 10.3 ( 62) 10,001-15,000 บาท 18.8 (113) 15,001-20,000 บาท 22.3 (134) 20,001-25,000 บาท 13.8 ( 83)

81

ตารางท� 4.1 (ตอ) ลกษณะสวนบคคล รอยละ (จานวน) 25,001-30,000 บาท 14.5 ( 87) 30,001-35,000 บาท 12.8 ( 77) 35,001-40,000 บาท 3.7 ( 22) 40,001 ข>นไป 3.7 ( 22) รวม 100.0 (600)

สาหรบลกษณะการปฏบตงาน พบวา ผตอบแบบสอบถามสงกดกระทรวงศกษาธการ

รอยละ 29.8 รองลงมาคอ กระทรวงสาธารณสข รอยละ 20.9กระทรวงมหาดไทย รอยละ 19.5 และสานกงานตารววจแหงชาต รอยละ 8.7 ตามลาดบ มระดบตาแหนง (เดม) อยในชวงระดบ 7-8 มากท�สด รอยละ 28.3 รองลงมา เปนชวงระดบ 5-6 รอยละ 26.7 และระดบ 3-4 รอยละ 12.7 มอายราชการ อยในชวง 15-20 ป รอยละ 23.0 จานวนวนท�ใชในการปฏบตงานตอสปดาห สวนใหญปฏบตงาน 5 วน มากท�สด รอยละ 75.7 รองลงมา คอทางานมากกวา 5 วนตอสปดาห รอยละ 22.5 จานวนช�วโมงท�ใชในการทางานตอวน สวนใหญใชเวลาประมาณ 7 -8 ช�วโมง รอยละ 58.3 และทางานมากกวา 8 ช�วโมง รอยละ 32.7 โดยเร�มงานโดยฉล�ยระหวาง 8.00 – 9.00 น. มากท�สด รอยละ 73.6 รองลงมา คอ เร�มงานกอน 8.00 น. รอยละ 20.1 และส>นสดการทางานโดยเฉล�ย 16.30 - 17.00 น. รอยละ 65.5 สาหรบระยะเวลาในการเดนทางจากบานถงท�ทางาน สวนใหญอยระหวาง 0-10 นาท รอยละ 39.8 รองลงมา คอ 11-20 นาท รอยละ 30.7 ดงตาราง 4.2

ตารางท� 4.2 รอยละของลกษณะการปฏบตงาน ลกษณะการปฏบตงาน รอยละ (จานวน)

สงกด กระทรวงศกษาธการ 29.8 (179) กระทรวงสาธารณสข 20.9 (125) กระทรวงมหาดไทย 19.5 (117) สานกงานตารวจแหงชาต 8.7 ( 52) กระทรวงเกษตรและสหกรณ 7.0 ( 42) สานกงานศาลยตธรรม 3.8 ( 7) กระทรวงการคลง 0.7 ( 4)

82

ตารางท� 4.2 (ตอ) ลกษณะการปฏบตงาน รอยละ (จานวน)

สงกด กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและส�งแวดลอม 0.7 ( 4) กระทรวงแรงงาน 0.5 ( 3) กระทรวงวฒนธรรม 0.5 ( 3) กระทรวงการพฒนาสงคมและความม�นคงของมนษย 0.3 ( 2) กระทรวงยตธรรม 0.3 ( 2) กระทรวงคมนาคม 0.3 ( 2) อ�น ๆ 11.0 ( 66) รวม 100.0 (600)

ระดบตาแหนง (เดม) ระดบ 1-2 6.3 ( 38) ระดบ 3-4 12.7 ( 76) ระดบ 5-6 26.7 (160) ระดบ 7-8 ข>นไป 30.3 (170) อ�นๆ 24.0 (144) รวม 100.0 (600) อายราชการ นอยกวา 1 – 5 ป 20.0 ( 120) 6 -10 ป 9.3 ( 56) 11-15 ป 23.0 (138) 16-20 ป 10.5 ( 63) 21-25 ป 10.8 ( 65) 26-30 ป 14.8 ( 89) 31-35 ป 9.5 ( 57) 36-40 ป ข>นไป 2.0 ( 12) รวม 100.0 (600) วนในการทางานตอสปดาห นอยกวา 5 วน 1.8 ( 1) 5 วน 75.7 (454) มากกวา 5 วน 22.5 (135) รวม 100.0 (600)

83

ตารางท� 4.2 (ตอ) ลกษณะการปฏบตงาน รอยละ (จานวน)

ช�วโมงในการทางานตอวน นอยกวา 8 ช�วโมง 9.0 ( 54) 7-8 ช�วโมง 58.3 (350) มากกวา 8 ช�วโมง 32.7 (196) รวม 100.0 (600)

เวลาเร�มงานโดยเฉล�ย กอนเวลา 8.00 น. 20.1 (121) เวลา 8.00-9.00 น. 73.6 (443) หลงเวลา 9.00 น. 6.0 ( 36) รวม 100.0 (600)

เวลาส5นสดการทางานโดยเฉล�ย กอนเวลา 16.30 น. 18.5 (111) เวลา 16.30-17.00 น. 65.5 (393) หลงเวลา 17.00 น. 16.0 ( 96) รวม 100.0 (600)

ระยะเวลาท�ใชในการเดนทางจากบานถงท�ทางาน 0-10 นาท 39.8 (239) 11-20 นาท 30.7 (184) 21-30 นาท 14.8 (189) 31-40 นาท 2.9 ( 17) 41 นาท ข>นไป 11.8 ( 71) รวม 100.0 (600)

ระยะเวลาการปฏบตงานในพ5นท�จงหวดชายแดนภาคใต นอยกวา 1 – 5 ป 33.7 (202) 6 -10 ป 8.2 ( 49) 11-15 ป 21.0 (126) 16-20 ป 9.2 ( 55) 21-25 ป 9.8 ( 59) 26-30 ป 11.7 ( 67) 31–35 ป 5.8 ( 35)

84

ตารางท� 4.2 (ตอ) ลกษณะการปฏบตงาน รอยละ (จานวน) 36-40 ป ข>นไป 1.1 ( 7) รวม 100.0 (600)

4.1.2 ปจจยดานตาง ๆ จากการทบทวนความหมาย แนวคด และทฤษฎ ของคณภาพชวตการทางาน ซ� งประกอบดวย 8 ปจจย คอ ปจจยคาตอบแทน ปจจยการพฒนาความรความสามารถของบคลากร ปจจยความกาวหนาในหนาท�การงาน ปจจยธรรมนญในองคการ ปจจยความสมดลระหวางชวตงานกบชวตดานอ�น ปจจยการบรณาการทางสงคมและการทางานรวมกน ปจจยสภาพแวดลอมในการทางาน และปจจยความสมพนธกบหนวยงานภายนอก ผเขยนไดนาปจจยดงกลาวมาศกษาคณภาพชวตการทางานของขาราชการในพ>นท�จงหวดชายแดนภาคใต โดยต>งคาถามท�สะทอนถงสภาพการณ ณ ปจจบน ซ� งใหผตอบแสดงความคดเหนจากขอคากลาว วาเหนดวยหรอไมเหนดวย โดยคากลาวท�สรางข>นเปนคากลาวลกษณะเชงบวก (Positive Question) ความเหนดวยจงหมายถงความพงพอใจในเร�องคาตอบแทน การพฒนาความรความสามารถของบคลากร ความกาวหนาในหนาท�การงาน ธรรมนญในองคการ ความสมดลระหวางชวตงานกบชวตดานอ�น การบรณาการทางสงคมและการทางานรวมกน สภาพแวดลอมในการทางาน และความสมพนธกบหนวยงานภายนอกท�ไดรบจากการปฏบตงาน ผลจากการศกษาสามารถสรปไดดงน> 4.1.2.1 ปจจยคาตอบแทน ปจจยคาตอบแทน ผเขยนไดถามคาถาม 6 ขอ เพ�อศกษาความพงพอใจในเร�องคาตอบแทนท�ไดรบจากการปฏบตงานในจงหวดชายแดนภาคใต พบวา กลมตวอยาง (ขาราชการท�ปฏบตในพ>นท�จงหวดชายแดนภาคใต) มความพงพอใจเก�ยวกบปจจยคาตอบแทน จานวน 2 เร�อง (วดจากการรวมคาตอบ เหนดวยอยางย�งและเหนดวยเขาดวยกน และมคาสงกวารอยละ 50) ไดแก ในเร�องสวสดการท�ไดรบ เชน คารกษาพยาบาล คาเลาเรยนบตร คาลดหยอน คาเส�ยงภย และอ�นๆ มความเหมาะสมแลว รอยละ 58.0 รองลงมา คอ การไดรบการเล�อนข>นเงนเดอนท�เหมาะสม เม�อเปรยบเทยบกบผลการปฏบตงาน รอยละ 51.6 โดยไมพงพอใจ จานวน 4 เร�อง (วดจากการรวมคาตอบ เหนดวยอยางย�งและเหนดวยเขาดวยกน และมคาต�ากวารอยละ 50) ซ� งกลมตวอยาง เหนวา เงนเดอนท�ไดรบเพยงพอกบรายจายในชวตประจาวน เพยงรอยละ 47.7 การไดรบคาตอบแทนอยางยตธรรมเม�อเปรยบเทยบกบผรวมวชาชพท�มลกษณะงานคลาย ๆ กน เพยงรอยละ 40.3 การไดรบ

85

เงนเดอนเหมาะสมกบปรมาณงานท�ทาอย เพยง รอยละ 40.2 และเงนเดอนท�ไดรบมเหลอพอท�จะเกบออมสาหรบอนาคต เพยงรอยละ 34.5

ซ� งอาจกลาวไดวา กลมตวอยาง เกนรอยละ 50 มความเหนวา เงนเดอนท�ไดรบไมเพยงพอกบรายจายในชวตประจาวน การไดรบคาตอบแทนยงไมยตธรรมเม�อเปรยบเทยบกบผ รวมวชาชพท�มลกษณะงานคลาย ๆ กน การไดรบเงนเดอนไมเหมาะสมกบปรมาณงานท�ทาอย และเงนเดอนท�ไดรบไมมเหลอพอท�จะเกบออมสาหรบอนาคต ดงตาราง 4.3 ตารางท� 4.3 รอยละของปจจยคาตอบแทน

คากลาว เหนดวย อยางย�ง

เหนดวย ไม

เหนดวย

ไมเหนดวยอยาง

ย�ง

ไมทราบ/ไมแนใจ

รวม

สวสดการท�ทานไดรบ เชน คา 8.0 50.0 32.2 9.0 0.8 100.0 (600) รกษาพยาบาล คาเลาเรยนบตร คาลดหยอน คาเส�ยงภย และอ�น ๆ มความเหมาะสมแลว

58.0

ทานไดรบการเล�อนข>นเงนเดอนท� 3.8 47.7 37.7 9.3 1.3 100.0 (600) เหมาะสม เม�อเปรยบเทยบกบผลการปฏบตงาน

51.6

เงนเดอนท�ทานไดรบเพยงพอกบ 2.5 45.6 39.5 11.5 1.0 100.0 (600) รายจายในชวตประจาวน 47.7 ทานไดรบคาตอบแทนอยาง 2.3 38.0 38.5 19.0 2.2 100.0 (600) ยตธรรมเม�อเปรยบเทยบกบผรวมวชาชพท�มลกษณะงานคลาย ๆ กน

40.3

ทานไดรบเงนเดอนเหมาะสมกบ 1.8 38.4 44.6 14.0 1.2 100.0 (600) ปรมาณงานท�ทานทาอย 40.2

86

ตารางท� 4.3 (ตอ)

คากลาว เหนดวย อยางย�ง

เหนดวย ไม

เหนดวย

ไมเหนดวยอยาง

ย�ง

ไมทราบ/ไมแนใจ

รวม

เงนเดอนท�ทานไดรบเหลอ 2.2 32.3 46.6 16.0 3.0 100.0 (600) พอท�จะเกบออมสาหรบอนาคต 34.5

นอกจากน> ผเขยนยงไดถามคาถามโดยตรงวา “โดยสรปทานมความพอใจในปจจยคาตอบแทน อยในระดบใด” (วดจากการรวมคาตอบพอใจมากและพอใจเขาดวยกน) คาตอบท�ไดกยนยนคาตอบคาถามท>ง 6 ขอขางตน น�นคอ รอยละ 48.8 พอใจกบปจจยคาตอบแทน ซ� งนอยกวาความไมพอใจในปจจยคาตอบแทน รอยละ 51.2

และเม�อไดใหคะแนนความพงพอใจในปจจยคาตอบแทน 0-10 คะแนน พบวา รอยละของคะแนนสงสดคอ 5 คะแนน รอยละ 29.8 รองลงมา 6 คะแนน รอยละ 16.2 และนอยท�สดคอ 0 คะแนน รอยละ 0.3 คะแนนความพงพอใจในปจจยคาตอบแทน โดยเฉล�ยเทากบ 5.71 คาเบ�ยงเบนมาตรฐาน 1.76 ดงตาราง 4.4

ตารางท� 4.4 รอยละของระดบความพงพอใจในคาตอบแทนโดยสรป คาตอบแทน รอยละ (จานวน) พอใจมาก 4.5 ( 27) พอใจ 44.3 (266) พอใจนอย 36.7 (220) ไมพอใจ 14.2 ( 85) ไมแนใจ/ไมทราบ 0.3 ( 2) รวม 100.0 (600) X = 5.71 SD = 1.76 Min = 0 Max = 10

87

4.1.2.2 ปจจยการพฒนาความรความสามารถของบคลากร ปจจยการพฒนาความรความสามารถของบคลาการ ผเขยนไดถามคาถาม 8 ขอเพ�อ

ศกษาความพงพอใจในเร�องการพฒนาความรความสามารถของบคลาการจากการปฏบตงานในจงหวดชายแดนภาคใต พบวา กลมตวอยาง (ขาราชการท�ปฏบตในพ>นท�จงหวดชายแดนภาคใต) มความพงพอใจเก�ยวกบปจจยการพฒนาความรความสามารถของบคลาการ จานวน 7 เร�อง (วดจากการรวมคาตอบ เหนดวยอยางย�งและเหนดวยเขาดวยกน และมคาสงกวารอยละ 50) ไดแก การไดรบมอบหมายใหปฏบตงานท�มความสาคญท�จะชวยพฒนาความรความสามารถ ความคด และทกษะของตวเอง รอยละ 89.0 ความสามารถขอความรหรอคาปรกษาแนะนาเม�อมปญหาหรอมอปสรรคในการทางานไดกบบคคลในหนวยงานงาน อาท ผบงคบบญชา เพ�อนรวมงาน รอยละ 85.0 การมโอกาสในการใชความคดรเร� มสรางสรรคในการทางานเพ�อใหเกดประโยชนตอหนวยงานของทาน รอยละ 84.6 การมโอกาสไดใชความรความสามารถในการทางานอยางเตมท� รอยละ 84.3 หนวยงานท�ทาอยใหความสาคญในการพฒนาบคลากร รอยละ 71.3 การมโอกาสเพ�มพนความรความสามารถโดยการเขาฝกอบรมดงานในประเทศ รอยละ 66.5 และหนวยงานมแหลงความรขอมลขาวสารท�ทานสามารถคนควาไดอยางสะดวก รอยละ 63.5 โดยไมพงพอใจ

จานวน 1 เร�อง (วดจากการรวมคาตอบ เหนดวยอยางย�งและเหนดวยเขาดวยกน และมคาต�ากวา รอยละ 50) ซ� งกลมตวอยาง เหนวา หนวยงานสนบสนนใหฝกอบรมศกษาดงานตางประเทศ เพยง รอยละ 41.3 ดงตาราง 4.5

ตารางท� 4.5 รอยละของปจจยการพฒนาความรความสามารถของบคลากร

คากลาว เหนดวย อยางย�ง

เหนดวย ไม

เหนดวย

ไมเหนดวยอยาง

ย�ง

ไมทราบ/ไมแนใจ

รวม

ทานไดรบมอบหมายใหปฏบต 7.3 81.7 10.3 0.5 0.2 100.0 (600) งานท�มความสาคญท�จะชวยพฒนาความรความสามารถ ความคด และทกษะของทานเอง

89.0

88

ตารางท� 4.5 (ตอ)

คากลาว เหนดวย อยางย�ง

เหนดวย ไม

เหนดวย

ไมเหนดวยอยาง

ย�ง

ไมทราบ/ไมแนใจ

รวม

ทานสามารถขอความรหรอคา 8.8 76.2 12.7 1.8 0.5 100.0 (600) ปรกษาแนะนาเม�อมปญหาหรอมอปสรรคในการทางานไดกบบคคลในหนวยงานงาน อาท ผบงคบบญชา เพ�อนรวมงาน

85.0

ทานมโอกาสในการใชความคด 10.5 74.1 13.7 1.2 0.5 100.0 (600) รเร�มสรางสรรคในการทางานเพ�อใหเกดประโยชนตอหนวยงานของทาน

84.6

ทานมโอกาสไดใชความรความ 14.2 70.1 14.3 1.2 0.2 100.0 (600) สามารถในการทางานอยางเตมท� 84.3 หนวยงานของทานใหความสาคญใน 10.3 61.0 22.7 5.2 0.8 100.0 (600) การพฒนาบคลากรของหนวยงานทาน 71.3 ทานมโอกาสเพ�มพนความรความ 10.0 56.5 24.8 6.8 1.8 100.0 (600) สามารถโดยการเขาฝกอบรมดงานในประเทศ

66.5

หนวยงานของทานมแหลงความ 7.2 56.4 31.5 3.8 1.2 100.0 (600) รขอมลขาวสารท�ทานสามารถคนควาไดอยางสะดวก

63.5

หนวยงานของทานสนบสนนให 6.0 35.3 33.0 19.8 5.8 100.0 (600) ทานฝกอบรมศกษาดงานตางประเทศ 41.3

นอกจากน> ผเขยนยงไดถามคาถามโดยตรงวา “โดยสรปทานมความพอใจในปจจย

ความรความสามารถของบคลาการ อยในระดบใด” (วดจากการรวมคาตอบพอใจมากและพอใจเขา

89

ดวยกน) คาตอบท�ไดกยนยนคาตอบคาถามท>ง 8 ขอขางตน น�นคอ รอยละ 70.2 พงพอใจกบปจจยความรความสามารถของบคลาการ และมรอยละ 29.8 ไมพอใจกบปจจยความรความสามารถของบคลาการ

และเม�อไดใหคะแนนความพงพอใจในปจจยความรความสามารถของบคลาการ 0-10 คะแนน พบวา รอยละของคะแนนสงสดคอ 7 คะแนนรอยละ 36.0 รองลงมา 8 คะแนน รอยละ 16.3 และนอยท�สดคอ 0 รอยละ 0.5 คะแนนความพงพอใจโดยเฉล�ยเทากบ 6.28 คาเบ�ยงเบนมาตรฐาน 1.72 ดงตาราง 4.6

ตารางท� 4.6 รอยละของระดบความพงพอใจในการพฒนาความรความสามารถของบคลากรใน หนวยงานโดยสรป การพฒนาความรความสามารถของบคลากรในหนวยงาน รอยละ (จานวน) พอใจมาก 9.7 ( 58) พอใจ 60.5 (363) พอใจนอย 23.5 (141) ไมพอใจ 5.2 ( 31) ไมแนใจ/ไมทราบ 1.2 ( 7) รวม 100.0 (600) X = 6.28 SD = 1.72 Min = 0 Max = 10

4.1.2.3 ปจจยความกาวหนาในหนาท�การงาน ปจจยความกาวหนาในหนาท�การงาน ผเขยนไดถามคาถาม 5 ขอเพ�อศกษาความ

พงพอใจในเร�องความกาวหนาในหนาท�การงาน จากการปฏบตงานในจงหวดชายแดนภาคใต พบวา กลมตวอยาง (ขาราชการท�ปฏบตในพ>นท�จงหวดชายแดนภาคใต) มความพงพอใจเก�ยวกบปจจยการพฒนาความรความสามารถของบคลาการ จานวน 4 เร�อง (วดจากการรวมคาตอบ เหนดวยอยางย�งและเหนดวยเขาดวยกน และมคาสงกวารอยละ 50) ไดแก การไดรบการสนบสนนใหมความกาวหนาในตาแหนงหนาท�การงาน รอยละ 66.5 การมโอกาสท�จะเจรญกาวหนาในหนาท�การงานอยในระดบท�ทานพอใจ รอยละ 59.1 หนวยงานมการพจารณาความดความชอบหรอปรบเปล�ยนเล�อนตาแหนงโดยพจารณาจากความรความสามารถในการทางานเปนเกณฑ รอยละ 58.9 หนวยงานมตาแหนงหนาท�พรอมท�จะใหทานกาวข>นสตาแหนงท�สงกวาไดตามลาดบ” รอยละ 53.5 โดยไมพงพอใจ จานวน 1 เร� อง (วดจากการรวมคาตอบเหนดวยอยางย�งและเหนดวยเขา

90

ดวยกน และมคาต�ากวารอยละ 50) ซ� งกลมตวอยาง เหนวา หนวยงานมการพจารณาความดความชอบและการเล�อนตาแหนงเปนไปอยางเปนธรรมและโปรงใส รอยละ 49.8 ดงตาราง 4.7

ตารางท� 4.7 รอยละของปจจยความกาวหนาในหนาท�การงาน

คากลาว เหนดวย อยางย�ง

เหนดวย ไม

เหนดวย

ไมเหนดวยอยาง

ย�ง

ไมทราบ/ไมแนใจ

รวม

ทานไดรบการสนบสนนใหมความ 5.8 60.7 25.8 5.3 2.3 100.0 (600) กาวหนาในตาแหนงหนาท�การงาน 66.5 โอกาสท�จะเจรญกาวหนาในหนาท�การ 3.2 55.9 32.2 5.8 3.0 100.0 (600) งานอยในระดบท�ทานพอใจ 59.1 หนวยงานมการพจารณาความดความ 5.2 53.7 28.3 8.7 4.2 100.0 (600) ชอบหรอปรบเปล�ยนเล�อนตาแหนงโดยพจารณาจากความรความสามารถในการทางานเปนเกณฑ

58.9

หนวยงานของทานมตาแหนง หนาท� 5.5 48.0 34.7 7.5 4.3 100.0 (600) พรอมท�จะใหทานกาวข>นสตาแหนงท�สงกวาไดตามลาดบ

53.5

หนวยงานมการพจารณาความดความ 6.0 43.8 34.3 10.0 5.8 100.0 (600) ชอบและการเล�อนตาแหนงเปนไปอยางเปนธรรมและโปรงใส

49.8

นอกจากน> ผเขยนยงไดถามคาถามโดยตรงวา “โดยสรปทานมความพอใจในปจจยความกาวหนาในหนาท�การงานอยในระดบใด” (วดจากการรวมคาตอบพอใจมากและพอใจเขาดวยกน) คาตอบท�ไดกยนยนคาตอบคาถามท>ง 5 ขอขางตน น�นคอ รอยละ 58.4 พอใจกบปจจยความกาวหนาในหนาท�การงาน และรอยละ 41.6 ไมพอใจกบปจจยความกาวหนาในหนาท�การงาน

91

และเม�อไดใหคะแนนความพงพอใจในปจจยความกาวหนาในหนาท�การงาน 0-10 คะแนน พบวา รอยละของคะแนนสงสดคอ 6 คะแนนรอยละ 45.3 รองลงมา 7 คะแนน รอยละ 14.2 และนอยท�สดคอ 0 รอยละ 0.2 คะแนนความพงพอใจโดยเฉล�ยเทากบ 5.97 คาเบ�ยงเบนมาตรฐาน 1.58 ดงตาราง 4.8

ตารางท� 4.8 รอยละของความพงพอใจในความกาวหนาในหนาท�การงานโดยสรป ความกาวหนาในหนาท�การงาน รอยละ (จานวน) พอใจมาก 8.7 ( 52) พอใจ 49.7 (298) พอใจนอย 52.9 (317) ไมพอใจ 6.5 ( 39) ไมแนใจ/ไมทราบ 0.8 ( 5) รวม 100.0 (600) X = 5.97 SD = 1.58 Min = 0 Max = 10

4.1.2.4 ปจจยธรรมนญในองคการ ปจจยธรรมนญในองคการ ผเขยนไดถามคาถาม 7 ขอ เพ�อศกษาความพงพอใจใน

เร� องธรรมนญในองคการจากการปฏบตงานในจงหวดชายแดนภาคใต พบวา กลมตวอยาง (ขาราชการท�ปฏบตในพ>นท�จงหวดชายแดนภาคใต) มความพงพอใจเก�ยวกบธรรมนญในองคการท>ง 7 เร�อง (วดจากการรวมคาตอบ เหนดวยอยางย�งและเหนดวยเขาดวยกน และมคาสงกวารอยละ 50) ไดแก เพ�อนรวมงานและผบงคบบญชาของทานใหความเคารพในสทธสวนบคคล ไมกาวกายในเร�องสวนตวของทานท�ไมเก�ยวของกบการทางาน รอยละ 80.3 หนวยงานมนโยบาย ระเบยบท�เปนแนวทางปฏบตงานท�ดสาหรบบคลากร รอยละ 74.8 หนวยงานมการประเมนการปฏบตงานตามระเบยบแบบแผนท�กาหนดไวและนามาใชในการใหคณใหโทษ รอยละ 70.7 การมโอกาสและมอสระในการแสดงความคดเหนในการทางาน รอยละ 69.0ผบงคบบญชาใหความเสมอภาคในการทางาน รอยละ 67.8 ผบงคบบญชาเปดโอกาสใหทานเลอกวธปฏบตงาน รอยละ 66.7 และหนวยงานมกสอบถามความคดเหนเพ�อนาไปแกไขปรบปรงสภาพการทางานใหดข>น รอยละ 58.9 ดงตาราง 4.9

92

ตารางท� 4.9 รอยละของปจจยธรรมนญในองคการ

คากลาว เหนดวย อยางย�ง

เหนดวย ไม

เหนดวย

ไมเหนดวยอยาง

ย�ง

ไมทราบ/ไมแนใจ

รวม

เพ�อนรวมงานและผบงคบบญชาของ 10.2 70.1 14.8 3.3 1.5 100.0 (600) ทานใหความเคารพในสทธสวนบคคล ไมกาวกายในเร�องสวนตวของทานท�ไมเก�ยวของกบการทางาน

80.3

หนวยงานของทานมนโยบาย ระเบยบ 4.8 70.0 21.3 1.3 1.5 100.0 (600) ท�เปนแนวทางปฏบตงานท�ดสาหรบบคลากร

74.8

หนวยงานของทานมการประเมน 4.5 66.2 26.7 1.5 1.2 100.0 (600) การปฏบตงานตามระเบยบแบบแผนท�กาหนดไวและนามาใชในการใหคณใหโทษ

70.7

ทานมโอกาสและมอสระในการแสดง 4.8 64.2 25.0 4.0 2.0 100.0 (600) ความคดเหนในการทางาน 69.0 ผบงคบบญชาของทานใหความเสมอ 7.2 60.6 24.2 5.2 2.8 100.0 (600) ภาคในการทางาน 67.8 ผบงคบบญชาเปดโอกาสใหทานเลอก 6.2 60.5 27.3 4.0 2.0 100.0 (600) วธปฏบตงาน 66.7 หนวยงานของทานมกสอบถามความ 3.2 55.7 33.2 6.3 1.7 100.0 (600) คดเหนของทานเพ�อนาไปแกไขปรบปรงสภาพการทางานใหดข>น

58.9

93

นอกจากน> ผเขยนยงไดถามคาถามโดยตรงวา “โดยสรปทานมความพอใจในปจจยธรรมนญในองคการอยในระดบใด” (วดจากการรวมคาตอบพอใจมากและพอใจเขาดวยกน) คาตอบท�ไดกยนยนคาตอบคาถามท>ง 7 ขอขางตน น�นคอ รอยละ 78.0 ไมพอใจกบปจจยธรรมนญในองคการ และรอยละ 22.0 พอใจกบปจจยธรรมนญในองคการ

และเม�อไดใหคะแนนความพงพอใจในปจจยธรรมนญในองคการ 0-10 คะแนน พบวา รอยละของคะแนนสงสดคอ 8 คะแนนรอยละ 36.5 รองลงมา 7 คะแนน รอยละ 21.5 และนอยท�สดคอ 0 รอยละ 0.2 คะแนนความพงพอใจโดยเฉล�ยเทากบ 6.82 คาเบ�ยงเบนมาตรฐาน 1.67 ดงตาราง 4.10

ตารางท� 4.10 รอยละของความพงพอใจในธรรมนญในองคการโดยสรป ธรรมนญในองคการ รอยละ (จานวน) พอใจมาก 13.8 ( 83) พอใจ 64.3 (385) พอใจนอย 18.2 (109) ไมพอใจ 3.2 ( 19) ไมแนใจ/ไมทราบ 0.7 ( 4) รวม 100.0 (600) X = 6.82 SD = 1.67 Min = 0 Max = 10

4.1.2.5 ปจจยความสมดลระหวางชวตงานกบชวตดานอ�น ปจจยความสมดลระหวางชวตงานกบชวตดานอ�น ผเขยนไดถามคาถาม 8 ขอเพ�อ

ศกษาความพงพอใจในเร� องความสมดลระหวางชวตงานกบชวตดานอ�นจากการปฏบตงานในจงหวดชายแดนภาคใต พบวา กลมตวอยาง (ขาราชการท�ปฏบตในพ>นท�จงหวดชายแดนภาคใต) มความพงพอใจเก�ยวกบปจจยความสมดลระหวางชวตงานกบชวตดานอ�น จานวน 7 เร�อง (วดจากการรวมคาตอบ เหนดวยอยางย�งและเหนดวยเขาดวยกน และมคาสงกวารอยละ 50) ไดแก ในแตละวนมรสกกระปร> กระเปราพรอมท�จะปฏบตงาน รอยละ 82.4 มความพงพอใจในวนหยดท�มอยในปจจบน รอยละ 79.7 ปจจบนพอใจกบการมเวลาใหครอบครว สงคม และการมเวลาเปนสวนตว รอยละ 63.6 การปฏบตงานไมมผลกระทบตอเวลาท�เปนสวนตวในการดแลสขภาพหรอพกผอนของทาน รอยละ 63.5 ในระหวางเวลาทางานสามารถรบประทานอาหารตรงเวลาพก รอยละ 62.9

94

การปฏบตงานไมมผลกระทบตอเวลาท�ใหกบครอบครว รอยละ 61.2 ภาระงานท�ทานรบผดชอบไมทาใหเกดปญหาเก�ยวกบสขภาพรางกายและจตใจ เชน เครยด นอนไมหลบ ปวยงาย รอยละ 51.7 โดยไมพงพอใจ จานวน 1 เร�อง (วดจากการรวมคาตอบ เหนดวยอยางย�งและเหนดวยเขาดวยกน และมคาต�ากวารอยละ 50) ซ� งกลมตวอยาง เหนวา เขามกตองทางานนอกเวลาปฏบตงาน หรอนางานกลบไปทาตอท�บาน ทาใหพอใจเพยงรอยละ 28.1 ดงตาราง 4.11

ตารางท� 4.11 รอยละของปจจยความสมดลระหวางชวตงานกบชวตดานอ�น

คากลาว เหนดวย อยางย�ง

เหนดวย ไม

เหนดวย

ไมเหนดวยอยาง

ย�ง

ไมทราบ/ไมแนใจ

รวม

ในแตละวนทานรสกกระปร> กระเปรา 8.8 73.6 15.2 1.0 1.3 100.0 (600) พรอมท�จะปฏบตงาน 82.4 ทานมความพงพอใจในวนหยดท�ม 7.5 72.2 14.8 4.7 0.8 100.0 (600) อยในปจจบน 79.7 ปจจบนทานพอใจกบการมเวลาให 5.8 57.8 28.2 7.3 0.8 100.0 (600) ครอบครว สงคม และการมเวลาเปนสวนตวของทาน

63.6

การปฏบตงานของทานไมมผลกระทบ 5.0 58.5 29.8 5.7 1.0 100.0 (600) ตอเวลาท�เปนสวนตวในการดแลสขภาพหรอพกผอนของทาน

63.5

ในระหวางเวลาทางาน ทานรบประทาน 6.7 56.2 29.8 5.8 1.5 100.0 (600) อาหารตรงเวลาพกของทาน 62.9 การปฏบตงานของทานไมมผลกระทบ 4.7 56.5 29.5 7.8 1.5 100.0 (600) ตอเวลาท�ใหกบครอบครว 61.2

95

ตารางท� 4.11 (ตอ)

คากลาว เหนดวย อยางย�ง

เหนดวย ไม

เหนดวย

ไมเหนดวยอยาง

ย�ง

ไมทราบ/ไมแนใจ

รวม

ภาระงานท�ทานรบผดชอบไมทาให 5.0 46.7 36.8 9.5 2.0 100.0 (600) เกดปญหาเก�ยวกบสขภาพรางกายและจตใจ เชน เครยด นอนไมหลบ ปวยงาย

51.7

ทานมกจะไมทางานนอกเวลาปฏบต 2.3 25.9 47.7 22.7 1.5 100.0 (600) งาน หรอนางานกลบไปทาตอท�บาน 28.1

นอกจากน> ผเขยนยงไดถามคาถามโดยตรงวา “โดยสรปทานมความพอใจในปจจย

ความสมดลระหวางชวตงานกบชวตดานอ�นอยในระดบใด” (วดจากการรวมคาตอบพอใจมากและพอใจเขาดวยกน) คาตอบท�ไดกยนยนคาตอบคาถามท>ง 8 ขอขางตน น�นคอ รอยละ 71.3 พอใจกบปจจยความสมดลระหวางชวตงานกบชวตดานอ�น และรอยละ 28.7 ไมพอใจกบปจจยความสมดลระหวางชวตงานกบชวตดานอ�น

และเม�อไดใหคะแนนความพงพอใจในปจจยความสมดลระหวางชวตงานกบชวตดานอ�น 0-10 คะแนน พบวา รอยละของคะแนนสงสดคอ 8 คะแนนรอยละ 33.8 รองลงมา 7 คะแนน รอยละ 19.5 และนอยท�สดคอ 0 รอยละ 0.2 คะแนนความพงพอใจโดยเฉล�ยเทากบ 6.68 คาเบ�ยงเบนมาตรฐาน 1.72 ดงตาราง 4.12

ตารางท� 4.12 รอยละของความพงพอใจในความสมดลระหวางชวตงานกบชวตดานอ�นโดยสรป ความสมดลระหวางชวตงานกบชวตดานอ�น รอยละ (จานวน) พอใจมาก 13.8 ( 83) พอใจ 57.5 (345) พอใจนอย 23.2 (139) ไมพอใจ 5.5 ( 33) รวม 100.0 (600) X = 6.68 SD = 1.72 Min = 0 Max = 10

96

4.1.2.6 ปจจยการบรณาการทางสงคมและการทางานรวมกน ปจจยการบรณาการทางสงคมและการทางานรวมกน ผเขยนไดถามคาถาม 6 ขอ

เพ�อศกษาความพงพอใจในเร�องการบรณาการทางสงคมและการทางานรวมกน จากการปฏบตงานในจงหวดชายแดนภาคใต พบวา กลมตวอยาง (ขาราชการท�ปฏบตในพ>นท�จงหวดชายแดนภาคใต) มความพงพอใจเก�ยวกบปจจยการบรณาการทางสงคมและการทางานรวมกนท>ง 6 เร�อง (วดจากการรวมคาตอบ เหนดวยอยางย�งและเหนดวยเขาดวยกน และมคาสงกวารอยละ 50) ไดแก การเขารวมกจกรรมตาง ๆ ของหนวยงานอยเสมอ รอยละ 92.8 การทางานของทานไดรบความรวมมอจากเพ�อนรวมงานเปนอยางด รอยละ 83.9 การทางานไดรบความชวยเหลอจากผบงคบบญชาในการทางานเปนอยางด รอยละ 79.0 หนวยงานจดกจกรรมท�สงเสรมใหบคลากรไดมโอกาสทางานรวมกนอยเสมอ รอยละ 77.3 บคลากรในหนวยงานมโอกาสไดรบขอมลตาง ๆ รวมท>งปญหาท�เกดข>นจากการทางาน รอยละ 77.0 บคลากรในหนวยงานทกระดบมความสมพนธกนเปนอยางด รอยละ 75.5 ดงตาราง 4.13 ตารางท� 4.13 ปจจยการบรณาการทางสงคมและการทางานรวมกน

คากลาว เหนดวย อยางย�ง

เหนดวย ไม เหนดวย

ไมเหนดวยอยาง

ย�ง

ไมทราบ/ไมแนใจ

รวม

ทานเขารวมกจกรรมตาง ๆ ของ 17.3 75.5 6.0 1.0 0.2 100.0 (600) หนวยงานอยเสมอ 92.8 การทางานของทานไดรบความรวม 10.7 73.2 13.8 1.2 1.2 100.0 (600) มอจากเพ�อนรวมงานเปนอยางด 83.9 การทางานของทานไดรบความชวย 8.8 70.2 18.2 2.0 0.8 100.0 (600) เหลอจากผบงคบบญชาในการทางานเปนอยางด

79.0

หนวยงานของทานจดกจกรรมท� 8.8 68.5 19.5 2.3 0.8 100.0 (600) สงเสรมใหบคลากรไดมโอกาสทางานรวมกนอยเสมอ

77.3

97

ตารางท� 4.13 (ตอ)

คากลาว เหนดวย อยางย�ง

เหนดวย ไม เหนดวย

ไมเหนดวย

อยางย�ง

ไมทราบ/ไมแนใจ

รวม

บคลากรในหนวยงานของทานมโอกาส 7.7 69.3 19.8 1.8 1.3 100.0 (600) ไดรบขอมลตาง ๆ รวมท>งปญหาท�เกดข>นจากการทางาน

77.0

บคลากรในหนวยงานของทานทก 12.0 63.5 21.2 1.7 1.7 100.0 (600) ระดบมความสมพนธกนเปนอยางด 75.5

นอกจากน> ผเขยนยงไดถามคาถามโดยตรงวา “โดยสรปทานมความพอใจในปจจยการบรณาการทางสงคมและการทางานรวมกน อยในระดบใด” (วดจากการรวมคาตอบพอใจมากและพอใจเขาดวยกน) คาตอบท�ไดกยนยนคาตอบคาถามท>ง 6 ขอขางตน น�นคอ รอยละ 83.8 พอใจกบปจจยการบรณาการทางสงคมและการทางานรวมกน และรอยละ 16.2 ไมพอใจกบปจจยการบรณาการทางสงคมและการทางานรวมกน

และเม�อไดใหคะแนนความพงพอใจในการบรณาการทางสงคมและการทางานรวมกน 0-10 คะแนน พบวา รอยละของคะแนนสงสดคอ 8 คะแนน รอยละ 40.5 รองลงมา 7 คะแนน รอยละ 21.3 และนอยท�สดคอ 0 รอยละ 0.2 คะแนนความพงพอใจโดยเฉล�ยเทากบ 7.08 คาเบ�ยงเบนมาตรฐาน 1.50 ดงตาราง 4.14

ตารางท� 4.14 รอยละของความพงพอใจการบรณาการทางสงคมและการทางานรวมกนโดยสรป การบรณาการทางสงคมและการทางานรวมกน รอยละ (จานวน) พอใจมาก 17.0 (102) พอใจ 66.8 (401) พอใจนอย 15.2 ( 91) ไมพอใจ 1.0 ( 6) รวม 100.0 (600) X = 7.08 SD = 1.50 Min = 0 Max = 10

98

4.1.2.7 ปจจยสภาพแวดลอมในการทางาน สภาพแวดลอมในการทางาน ผเขยนไดถามคาถาม 8 ขอเพ�อศกษาความพงพอใจ

ในเร�องสภาพแวดลอมในการทางาน จากการปฏบตงานในจงหวดชายแดนภาคใต พบวา กลมตวอยาง (ขาราชการท�ปฏบตในพ>นท�จงหวดชายแดนภาคใต) มความพงพอใจเก�ยวกบปจจยสภาพแวดลอมในการทางาน จานวน 6 เร�อง (วดจากการรวมคาตอบ เหนดวยอยางย�งและเหนดวยเขาดวยกน และมคาสงกวารอยละ 50) ไดแก หนวยงานจดใหมการตรวจสขภาพอยางนอยปละ 1 คร> ง รอยละ 76.7 หนวยงานมแผนการปองกนความเส�ยงหรออนตรายตาง ๆ ท�อาจเกดข>นขณะปฏบตงาน รอยละ 66.5 หนวยงานมระบบการรกษาความปลอดภยท�ดและเหมาะสม รอยละ 66.4 หนวยงานสนบสนนใหจดสภาพการทางานใหเอ>ออานวยตอการมสขภาพอนามยและความปลอดภย รอยละ 62.7 หองทางานมสภาพท�สงเสรมความรสกใหอยากทางาน รอยละ 58.5 หนวยงานมหองจดประชมไดอยางมประสทธภาพและเพยงพอ รอยละ 52.0 โดยไมพงพอใจ

จานวน 2 เร�อง (วดจากการรวมคาตอบ เหนดวยอยางย�งและเหนดวยเขาดวยกน และมคาต�ากวา รอยละ 50) ซ� งกลมตวอยาง เหนวา หนวยงานมอปกรณ เคร� องมอ เคร� องใช ในการทางานอยางพอเพยงและมความเหมาะสมในการทางาน รอยละ 47.2 หนวยงานมความพรอมและสะดวก เชน มท�จอดรถ มท�พกผอนเปนสวนตว รอยละ 36.5 ดงตาราง 4.15

ตารางท� 4.15 รอยละของปจจยสภาพแวดลอมในการทางาน

คากลาว เหนดวย อยางย�ง

เหนดวย ไม

เหนดวย

ไมเหนดวยอยาง

ย�ง

ไมทราบ/ไมแนใจ

รวม

หนวยงานของทานจดใหมการตรวจ 20.0 56.7 14.8 7.0 1.5 100.0 (600) สขภาพอยางนอยปละ 1 คร> ง 76.7 หนวยงานของทานมแผนการปองกน 9.2 57.3 25.3 6.2 2.0 100.0 (600) ความเส�ยงหรออนตรายตาง ๆ ท�อาจเกดข>นขณะปฏบตงาน

66.5

หนวยงานของทานมระบบการรกษา 8.2 58.2 24.5 7.0 2.2 100.0 (600) ความปลอดภยท�ดและเหมาะสม 66.4

99

ตารางท� 4.15 (ตอ)

คากลาว เหนดวย อยางย�ง

เหนดวย ไม

เหนดวย

ไมเหนดวยอยาง

ย�ง

ไมทราบ/ไมแนใจ

รวม

หนวยงานของทานสนบสนนใหจด 4.2 58.5 28.8 7.8 0.7 100.0 (600) สภาพการทางานใหเอ>ออานวยตอการมสขภาพอนามยและความปลอดภย

62.7

หองทางานของทานมสภาพท�สงเสรม 3.5 55.0 32.5 7.5 1.5 100.0 (600) ความรสกใหอยากทางาน 58.5 หนวยงานของทานมหองจดประชม 4.5 47.5 35.0 12.0 0.7 100.0 (600) ไดอยางมประสทธภาพและเพยงพอ 52.0 หนวยงานของทานมอปกรณ เคร�องมอ 5.0 43.0 38.5 12.4 1.2 100.0 (600) เคร�องใช ในการทางานอยางพอเพยงและมความเหมาะสมในการทางาน

47.2

หนวยงานของทานมความพรอมและ 4.2 32.3 48.5 14.7 0.3 100.0 (600) สะดวก เชน มท�จอดรถ มท�พกผอนเปนสวนตว

36.5

นอกจากน> ผเขยนยงไดถามคาถามโดยตรงวา “โดยสรปทานมความพอใจในปจจย

สภาพแวดลอมในการทางานอยในระดบใด” (วดจากการรวมคาตอบพอใจมากและพอใจเขาดวยกน) คาตอบท�ไดกยนยนคาตอบคาถามท>ง 8 ขอขางตน น�นคอ รอยละ 72.8 พอใจกบปจจยสภาพแวดลอมในการทางาน และรอยละ 27.2 ไมพอใจกบปจจยสภาพแวดลอมในการทางาน

และเม�อไดใหคะแนนความพงพอใจในปจจยคาตอบแทน 0-10 คะแนน พบวา รอยละของคะแนนสงสดคอ 7 คะแนนรอยละ 33.0 รองลงมา 8 คะแนน รอยละ 18.8 และ นอยท�สดคอ 0 รอยละ 0.2 คะแนนความพงพอใจโดยเฉล�ยเทากบ 6.48 คาเบ�ยงเบนมาตรฐาน 1.75 ดงตาราง 4.16

100

ตารางท� 4.16 รอยละความพงพอใจสภาพแวดลอมในการทางานโดยสรป สภาพแวดลอมในการทางาน รอยละ (จานวน) พอใจมาก 11.5 ( 69) พอใจ 61.3 (368) พอใจนอย 21.8 (131) ไมพอใจ 5.4 ( 32) รวม 100.0 (600) X = 6.48 SD = 1.75 Min = 0 Max = 10

4.1.2.8 ปจจยความสมพนธกบหนวยงานภายนอก ปจจยความสมพนธกบหนวยงานภายนอก ผเขยนไดถามคาถาม 4 ขอเพ�อศกษา

ความพงพอใจในเร�องความสมพนธกบหนวยงานภายนอกจากการปฏบตงานในจงหวดชายแดนภาคใต พบวา กลมตวอยาง (ขาราชการท�ปฏบตในพ>นท�จงหวดชายแดนภาคใต) มความพงพอใจ

เก�ยวกบปจจยความสมพนธกบหนวยงานภายนอกท>ง 4 เร�อง (วดจากการรวมคาตอบ เหนดวยอยางย�งและเหนดวยเขาดวยกน และมคาสงกวารอยละ 50) ไดแก ทานใหความรวมมอหรอตอบคาถามในกรณท�หนวยงานภายนอกขอความรวมมอหรอซกถามเก�ยวกบขอมล ความคดเหน และแนวทางการปฏบตงาน รอยละ 93.4 หนวยงานปฏบตหนาท�เปนท�พอใจตอหนวยงานท�เก�ยวของและผมารบบรการ รอยละ 88.9 มความคลองตวและไมตดขดในการประสานงานกบหนวยงานภายนอก รอยละ 81.7 หนวยงานภายนอกใหความรวมมอในการปฏบตงานของทาน รอยละ 79.5 ดงตาราง 4.17

ตารางท� 4.17 รอยละของปจจยความสมพนธกบหนวยงานภายนอก

คากลาว เหนดวย อยางย�ง

เหนดวย

ไม เหนดวย

ไมเหนดวยอยาง

ย�ง

ไมทราบ/ไมแนใจ

รวม

ทานใหความรวมมอหรอตอบคาถาม 11.7 81.7 6.5 0.2 - 100.0 (600) ในกรณท�หนวยงานภายนอกขอความรวมมอหรอซกถามเก�ยวกบขอมล ความคดเหน และแนวทางการปฏบตงาน

93.4

101

ตารางท� 4.17 (ตอ)

คากลาว เหนดวย อยางย�ง

เหนดวย

ไม เหนดวย

ไมเหนดวยอยาง

ย�ง

ไมทราบ/ไมแนใจ

รวม

หนวยงานของทานปฏบตหนาท�เปน 8.0 80.9 9.3 0.2 1.7 100.0 (600) ท�พอใจตอหนวยงานท�เก�ยวของและผมารบบรการ

88.9

ทานมความคลองตวและไมตดขดใน 8.8 72.9 16.7 0.5 1.2 100.0 (600) การประสานงานกบหนวยงานภายนอก 81.7 หนวยงานภายนอกใหความรวมมอ 5.0 74.5 17.7 2.0 0.8 100.0 (600) ในการปฏบตงานของทาน 79.5

นอกจากน> ผเขยนยงไดถามคาถามโดยตรงวา “โดยสรปทานมความพอใจในปจจย

ความสมพนธกบหนวยงานภายนอกอยในระดบใด” (วดจากการรวมคาตอบพอใจมากและพอใจเขาดวยกน) คาตอบท�ไดกยนยนคาตอบคาถามท>ง 4 ขอขางตน น�นคอ รอยละ 89.3 พอใจกบปจจยความสมพนธกบหนวยงานภายนอก และรอยละ 10.7 ไมพอใจกบปจจยความสมพนธกบหนวยงานภายนอก

และเม�อไดใหคะแนนความพงพอใจในปจจยความสมพนธกบหนวยงานภายนอก 0-10 คะแนน พบวา รอยละของคะแนนสงสดคอ 8 คะแนนรอยละ 43.1 รองลงมา 7 คะแนน รอยละ 19.7 และนอยท�สดคอ 1 รอยละ 0.2 คะแนนความพงพอใจโดยเฉล�ยเทากบ 7.28 คาเบ�ยงเบนมาตรฐาน 1.36 ดงตาราง 4.18

102

ตารางท� 4.18 รอยละของความพงพอใจความสมพนธกบหนวยงานภายนอกโดยสรป ความสมพนธกบหนวยงานภายนอก รอยละ (จานวน) พอใจมาก 20.3 (122) พอใจ 69.0 (414) พอใจนอย 10.3 ( 62) ไมพอใจ 0.4 ( 4) รวม 100.0 (600) X = 7.28 SD = 1.36 Min = 1 Max = 10

4.2 ความสมพนธระหวางตวแปรตาง ๆ กบคณภาพชวตการทางาน

การวเคราะหความสมพนธระหวางตวแปรตาง ๆ กบคณภาพชวตการทางาน เปนการวเคราะหเพ�อศกษาปจจยท�มความสมพนธ มอทธพล กบคณภาพชวตการทางาน โดยใชสถต ความ

แตกตางของรอยละ การทดสอบ χ2- test จากสมมตฐาน ซ� งตวแปรท�นามาหาความสมพนธกบ

คณภาพชวตการทางาน ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา สถานภาพรายได อายราชการ ตาแหนง คาตอบแทน การพฒนาความรความสามารถของบคลากร ความกาวหนาในหนาท�การงาน ธรรมนญในองคกร ความสมดลระหวางชวตงานกบชวตดานอ�น การบรณาการทางสงคมและการทางานรวมกน สภาพแวดลอมในการทางาน และความสมพนธกบหนวยงานภายนอก

จากการวเคราะหพบวา กลมตวอยางท�มความพงพอใจ (วดโดยการรวมคาตอบ เหนดวยอยางย�งและเหนดวยเขาดวยกน) กบคณภาพชวตการทางาน และกลมตวอยางท�ไมพงพอใจ (วดโดยการรวมคาตอบ ไมเหนดวยอยางย�งและไมเหนดวยเขาดวยกน) กบคณภาพชวตการทางาน ซ� งเปนตวแปรตามน>น มความแตกตางกนอยางชดเจน น�นคอ กลมตวอยางท�มความพงพอใจในคณภาพชวตการทางาน รอยละ 96.8 และกลมท�ไมพงพอใจเพยงรอยละ 3.2 ความแตกตางกนน> จะทาใหผลการวเคราะหไมมความจาเปนท�จะทาการวเคราะหตอไป เพราะ ตวแปรน>นไมมการกระจายของขอมลท�เหมาะสม ซ� งเปนไปตามกฎของ Jame A. Davis ท�ไดกลาวไววา “Make Sure Your Variable Vary” ในการวเคราะหตวแปรตามและตวแปรอสระท�นามาวเคราะหจะตองมความแตกตาง (Vary) ในตวมนเอง ซ� งเปนหวใจของการวเคราะหหรอหาความสมพนธ กลาวคอ ถาตวแปรอสระหรอตวแปรตามแปรในตวมนนอยลงหรอใกลเคยงความคงท�มากข>น ความจาเปนจะนามาอธบายความแตกตางในทศนคตคงไมม เพราะทศนคตแทบจะไมแตกตางกนอยแลว หรอคน

103

เกอบท>งหมดเหนดวยในทานองเดยวกน ซ� งการกระจายของขอมลท�เหมาะสมสาหรบการวเคราะห จงควรอยในสดสวนไมต�ากวา 20 : 80 (พชต พทกษเทพสมบต, 2550: 422)

จากกลมตวอยางน> การกระจายของขอมลเทากบ 96.8 : 3.2 ถอวาไมมการกระจายของขอมลท�เหมาะสม ซ� งผเขยนไดพยายามดาเนนการวเคราะหตามวตถประสงคท�ต>งไวแลว แตดวยกฎเกณฑดงกลาวจงทาใหไมสามารถท�จะวเคราะหหรอความจาเปนในการวเคราะหตอไปเพ�อศกษาความสมพนธของตวแปรตาง ๆ กบคณภาพชวตการทางาน

4.3 ความตองการความชวยเหลอสนบสนนจากภาครฐ ความตองการความชวยเหลอสนบสนนจากภาครฐ ผเขยนไดถามคาถามแบงเปน 4 ดาน รวม 11 ขอ เพ�อศกษาความตองการความชวยเหลอสนบสนนจากภาครฐของขาราชการท�ปฏบตงานในจงหวดชายแดนภาคใต พบวา กลมตวอยางมความตองการความชวยเหลอสนบสนนจากภาครฐ สวนใหญอยในระดบมากถงมากท�สดในทกดาน มรายละเอยดดงน>

ดานสวสดการพเศษ มความตองการอยในระดบมากท�สด คอ การเพ�มเบ> ยเล> ยงเส�ยงภย รอยละ 44.2 และใหมอปกรณปองกนภยอนตรายจากเหตการณความไมสงบ รอยละ 37.3 รองลงมาตามลาดบ

ดานการสงเสรมขวญกาลงใจ มความตองการอยในระดบมากท�สด คอ ใหมการกาหนดระยะเวลาในการโอนยาย ใหมความชดเจนและปฏบตได รอยละ 37.7 รองลงมา คอ ใหมการมหนวยงานกลางในการแจงเร�องราวรองทกขเม�อไมไดรบความเปนธรรม รอยละ 36.8

ดานการเสรมสรางประสทธภาพในการปฏบตงาน มความตองการอยในระดบมากทกเร�อง ไดแก การใหบคลากรในหนวยงานไดรบการฝกอบรมท�เปนประโยชนตอการปฏบตงานอยางนอยปละคร> ง รอยละ 44.3 ใหมหลกสตรฝกอบรมใหความรดานกฎหมายท�สาคญตอการปฏบตงาน/วนยราชการ รอยละ 40.5 ใหมหลกสตรฝกอบรมใหความรดานศาสนาและวฒนธรรมไทยและมสลม รอยละ 38.0 และใหมหลกสตรฝกอบรมใหความรดานภาษาทองถ�นเพ�อการส�อสาร รอยละ 33.0

ดานสขภาพ มความตองการอยในระดบมากทกเร�อง ไดแก ใหมการตรวจสขภาพประจาป รอยละ 40.8 และตองการใหหนวยงานมกจกรรมหรอการฝกอบรมเก�ยวกบการสงเสรมสขภาพ รอยละ 40.7

ดานการสงเสรมรายได มความตองการอยในระดบมาก ไดแก การใหจดหาแหลงเงนพเศษสาหรบผตองการทาธรกจหรอประกอบอาชพเสรม มความตองการรอยละ 30.7 ดงตาราง 4.19

104

ตารางท� 4.19 รอยละ (จานวน) ความตองการความชวยเหลอสนบสนนจากภาครฐ

ความตองการ ความชวยเหลอสนบสนนจากภาครฐ

มากท�สด มาก ปานกลาง

นอย นอยท�สด

ดานสวสดการพเศษ 1. ใหเพ�มเบ>ยเล>ยงหรอเบ>ยเส�ยงภย 44.2

(265) 28.0 (168)

16.2 (97)

7.5 (45)

4.2 (25)

2. ใหมอปกรณปองกนภยอนตรายจากเหตการณความไมสงบ

37.3

(224)

27.8 (167)

16.7 (100)

11.0 (66)

7.2 (43)

ดานการสงเสรมขวญกาลงใจ 3. ใหมการกาหนดระยะเวลาในการโอนยาย ใหมความชดเจนและปฏบตได

37.7

(226)

26.5 (159)

22.0 (132)

8.3 (50)

5.5 (33)

4. ใหมหนวยงานกลางในการแจงเร�องราว รองทกขเม�อไมไดรบความเปนธรรม

36.8

(221)

29.7 (178)

19.3 (116)

9.2 (55)

5.0 (30)

ดานการเสรมสรางประสทธภาพในการปฏบตงาน 5. ใหบคลากรในหนวยงานไดรบการฝกอบรมท�เปนประโยชนตอการปฏบตงานอยางนอยปละคร> ง

22.0 (132)

44.3

(266) 24.5 (147)

7.0 (42)

2.2 (13)

6. ใหมหลกสตรฝกอบรมใหความรดานกฎหมายท�สาคญตอการปฏบตงาน/วนยราชการ

17.7 (106)

40.5

(243) 24.5 (147)

13.3 (80)

4.0 (24)

7. ใหมหลกสตรฝกอบรมใหความรดานศาสนาและวฒนธรรมไทยและมสลม

11.2 (67)

38.0

(228) 26.7 (160)

17.7 (106)

6.5 (39)

8. ใหมหลกสตรฝกอบรมใหความรดานภาษาทองถ�นเพ�อการส�อสาร

12.8 (77)

33.0

(198)

28.5 (171)

17.8 (107)

7.8 (47)

ดานสขภาพ 9. ใหมการตรวจสขภาพประจาป 33.5

(201) 40.8

(245)

18.8 (113)

5.0 (30)

1.8 (11)

10. ใหหนวยงานมกจกรรมหรอการฝกอบรมเก�ยวกบการสงเสรมสขภาพ

16.8 (101)

40.7

(244) 27.8 (167)

11.5 (69)

3.2 (19)

105

ตารางท� 4.19 (ตอ)

ความตองการ ความชวยเหลอสนบสนนจากภาครฐ

มากท�สด มาก ปานกลาง

นอย นอยท�สด

ดานการสงเสรมรายได 11. ใหจดหาแหลงเงนพเศษสาหรบผตองการทาธรกจหรอประกอบอาชพเสรม

16.5 (99)

30.7

(184) 22.2 (133)

21.3 (128)

9.3 (56)

ขอเสนอแนะอ�น ๆ เก�ยวกบความตองการท�นอกเหนอจากส�งท�ทานไดรบในหนวยงาน วา

ควรมแนวทางหรอการกระทาอยางไรท�จะทาใหคณภาพชวตการทางานในจงหวดชายแดนภาคใตดข>น ดงตาราง 4.20

ตารางท� 4.20 ขอเสนอแนะอ�น ๆ

ขอเสนอแนะ จานวน

สวสดการพเศษ - การไดรบเงนเบ>ยเล>ยงและเบ>ยเส�ยงภยควรใหตรงเวลา ไมควรตกเบก 3 - การเชาซ>อบาน ดอกเบ>ยต�า 2 - เพ�มเวลาพกผอนประจาป 1 - ควรใหขาราชการไดรบเงน พสร. ทกคน หรอคนท�มอายราชการมากกอน 1 - ควรมบานพกขาราชการอยางพยงพอ 1 - จดสถานท�ออกกาลงกายในหนวยงาน เน�องจากภายนอกยงไมปลอดภย 1 - การเดนทางไปตางจงหวดท�ไมใชราชการ โดยเฉพาะการกลบภมลาเนา

ขาราชการควรเบกได 1

ดานการสงเสรมขวญกาลงใจ - คาเบ>ยเล>ยงเส�ยงภยควรพจารณาความเส�ยงภยจรง ไมใชพจารณาจากตาแหนง 2 - ผบรหารควรเขาถงปญหาระดบปฏบต 2 - ระดบหวหนาท�ยายมา ควรกาหนดระยะเวลาปฏบตงานท�ชดเจนและนาน

เพยงพอ ไมใชจะมาเพ�อรบตาแหนงและกยายกลบไป มฉะน>นสถานท�แหงน>จะเปนแหลงสรางเดกนายใหเจรญในทางลด

1

106

ตารางท� 4.20 (ตอ) ขอเสนอแนะ จานวน

- การเล�อนระดบของทกหนวยงานควรใชมาตรฐานท�เหมอนหรอใกลเคยงกน 1 - ใหผปฏบตงานเดม 5 ป สามารถเปล�ยนสายงานได 1 - คาตอบแทนควรเสมอภาคกน ขาราชการควรไดมากกวาลกจางช�วคราว เพราะ

ตองรบผดชอบมากกวา 1

- ขาราชการท�สอบไดควรมาทางานในพ>นท� ไมใชไปชวยราชการท�อ�น 1 - มการเย�ยมเยยนอยางนอยปละคร> ง และใหกาลงใจผใตบงคบบญชา ไมใชเปนการ

สรางความกดดน 1

- เม�อขาราชการไดรบบาดเจบ ใหคาตอบแทนและยายกลบภมลาเนา 1 - การแทรกแซงจากหนวยงาน เชน นกการเมอง ผมอทธพล ขาราชการช>นผนอยไม

สามารถเรยกรองความยตธรรมได 1

- คาตอบแทนควรใหเหมาะสมกบงาน มากกวาการพจารณาท�วชาชพอยางเดยว 1 - ขาราชการฝายปกครองจะไมไดรบเบ>ยเล>ยงในการปดลอมตรวจคน แตในทาง

กฎหมายระบไววาตองเปนการทางานรวมกนของ ทหาร ตารวจ และเจาหนาท�ปกครอง จงควรใหหนวยงานมระเบยบท�คลายคลงกน

1

- หากมการกระทาผดวนยควรลงโทษโดยเรว เพ�อมใหเปนเย�ยงอยาง 1 - สทธประโยชนท�ขาราชการในจงหวดชายแดนภาคใตควรจะไดรบ เชน การนบ

เวลาทวคณในการพจารณาเล�อนระดบ แตสวนกลางมกไมคอยสนใจ ทาใหรสกวาสวนกลางไมเขาใจในสถานการณ จงอยากใหสวนกลางมาอยท�น�บาง

1

- ใหแกปญหาอตราเงนเดอนเตมข>น ใหมการปรบฐานและข>นสงสดของแตละข>นเงนเดอน

1

- คาเบ>ยเล>ยงของขาราชการตารวจไมเทากน ในพ>นท�ชายแดนภาคใตไดนอยกวา ท>งท�งานหนกเทากนหรอมากกวา

1

- เพ�มคาครองชพใหขาราชการ ระดบ 5-6 ดวย 1 - ผบงคบบญชาตองปฏบตตนเปนแบบอยางท�ด มความยตธรรม 1

107

ตารางท� 4.20 (ตอ) ขอเสนอแนะ จานวน - การพจารณาวทยะฐานะควรกาหนดระยะเวลาหรอประสบการณในการสอน

มากกวาฐานเงนเดอน 1

- เพ�มกรอบตาแหนงความกาวหนาของงานเพ�มข>นในระดบผปฏบต 1 - การเล�อนระดบท�สงข>นควรพจารณาขาราชการในพ>นท�จงหวดชายแดนภาคใต

กอน 1

ดานการเสรมสรางประสทธภาพในการปฏบตงาน - ควรใหประชาชนเขามามสวนรวมในการทางาน แสดงความคดเหน การ

แกปญหาในทองถ�น สรางความสามคค 3

- สงเสรมใหขาราชการช>นผนอยแสดงความคดเหนมากข>น 2 - เพ�มอตรากาลง โดยเฉพาะตารวจ บางทตองทางานตลอด 24 ช�วโมง 2 - ควรไดมการฝกอบรมนอกพ>นท�จงหวดชายแดนภาคใต ศกษาดงาน ประมาณ 5-6

วน อยางนอยปละคร> ง เพ�อเปนการผอนคลายจากสถานการณ 2

- ใหหนวยงานจดกจกรรมสงเสรมความสามคค การทางานเปนทม และความกระตอรอรน ใหมความพรอมตลอดเวลา

2

- การจดสรรงบประมาณ และอปกรณการเรยนการสอน 1 - การตดต>ง internet ในหนวยงานอยางพอเพยง 1 - ใหหนวยงานจดท�พกสาหรบขาราชการท�ตองปฏบตงานเปนกะ/เขาเวร ท>งกอน

และหลงเขาเวร เน�องจากปจจบนไมสามารถเดนทางในยามวกาลได แม ท�พกจะอยไมหางไกลจากสถานท�ทางานมากนก เชน ออกเวร 0.30 น. ตองรอกลบบาน 6.00 น. หรอเขาเวร 0.30 น. ตองมารอเขาเวรต>งแต 20.00 น.

1

- จดหาอาวธปนท�ทนสมย กระทดรด มากกวาน> เชนใหมกลองมองกลางคน รถตดเกราะ

1

- การอบรมดงานใหพจารณาขาราชการอยางท�วถง ระดบตาบลและผปฏบตดวย 1 - ใหการอบรมคอมพวเตอร internet ใหกบขาราชการตารวจทกคน 1 - ตรวจสอบตาแหนงแตไมมคนครอง เพ�อจดหาบคลากรมาชวยทางาน 1 - การรบบรรจขาราชการควรพจารณาคนในพ>นท�กอน 1

บทท� 5

สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ

การศกษาเร องคณภาพชวตของขาราชการในจงหวดชายแดนภาคใต ดวยวธวจยเชงสารวจ (Survey Research) โดยใชแบบสอบถามเปนเครองมอในการเกบรวบรวมขอมล จากกลมตวอยางจานวน 600 คน ใน 5 จงหวด คอ ปตตาน ยะลา นราธวาส สงขลา และสตล แบงเปนจงหวดละ 120 คน ศกษาปจจยตวแปรอสระตาง ๆ ไดแก ปจจยสวนบคคล ปจจยคาตอบแทน ปจจยการพฒนาความรความสามารถของบคลากร ปจจยความกาวหนาในหนาทการงาน ปจจยธรรมนญในองคการ ปจจยความสมดลระหวางชวตงานกบชวตดานอน ปจจยการบรณาการทางสงคมและการทางานรวมกน ปจจยสภาพแวดลอมในการทางาน ปจจยความสมพนธกบหนวยงานภายนอก และตวแปรตามคอคณภาพชวตการทางาน ซ งสามารถสรปผลไดดงนH

5.1 สรปผลการวจย 5.1.1 ลกษณะสวนบคคล จากการศกษาขอมลลกษณะทางประชากรและสงคมของกลมตวอยาง พบวา ผตอบ

แบบสอบถามเปนหญงและชายมสดสวนใกลเคยงกน มอายอยในชวง 46–50 ป รอยละ 18.4 มากทสด และชวงอาย 36–40 ป รอยละ 15.2 โดยมอายเฉลยท 40 ป ในดานการศกษา (ขHนสงสด) พบวาสวนใหญมการศกษาระดบปรญาตรรอยละ 66.5 ในดานสถานภาพ พบวาสวนใหญมสถานภาพสมรสมากกวาโสด (สถานภาพสมรสรอยละ 68.8 และผทสถานภาพโสดรอยละ 26.7) สาหรบดานรายได พบวา มรายไดอยระหวาง 15,001-20,000 บาท คดเปนรอยละ 22.3 รองลงมา มรายไดอยระหวาง 10,001-15,000 บาท คดเปนรอยละ 18.8

ส า หรบ ขอมล ทวไ ปเ ก ยวกบ ป ฏบตง า น พ บ วา ผ ตอบแบ บส อบ ถ าม สง กดกระทรวงศกษาธการ รอยละ 29.8 รองลงมาคอ กระทรวงสาธารณสข รอยละ 20.9กระทรวงมหาดไทย รอยละ 19.5 และสานกงานตารววจแหงชาต รอยละ 8.7 ตามลาดบ มระดบตาแหนง (เดม) อยในชวงระดบ 7-8 มากทสด รอยละ 28.3 รองลงมา เปนชวงระดบ 5-6 รอยละ 26.7 และระดบ 3-4 รอยละ 12.7 มอายราชการ อยในชวง 15-20 ป รอยละ 23.0 จานวนวนทใช

109

ในการปฏบตงานตอสปดาห สวนใหญปฏบตงาน 5 วน มากทสด รอยละ 75.7 รองลงมา คอทางานมากกวา 5 วนตอสปดาห รอยละ 22.5 จานวนชวโมงทใชในการทางานตอวน สวนใหญใชเวลาประมาณ 7-8 ชวโมง รอยละ 58.3 และทางานมากกวา 8 ชวโมง รอยละ 32.7 โดยเรมงานโดยฉลยระหวาง 8.00–9.00 น. มากทสด รอยละ 73.6 รองลงมา คอ เรมงานกอน 8.00 น. รอยละ 20.1 และสHนสดการทางานโดยเฉลย 16.30-17.00 น. รอยละ 65.5 สาหรบระยะเวลาในการเดนทางจากบานถงททางาน สวนใหญอยระหวาง 0-10 นาท รอยละ 39.8 รองลงมา คอ 11-20 นาท รอยละ 30.7

5.1.2 ปจจยท�นามาศกษา

ปจจยทนามาศกษาคณภาพชวตการทางานของขาราชการในจงหวดชายแดนภาคใต ประกอบดวย 8 ปจจย คอ ปจจยคาตอบแทน ปจจยการพฒนาความรความสามารถของบคลากร ปจจยความกาวหนาในหนาทการงาน ปจจยธรรมนญในองคการ ปจจยความสมดลระหวางชวตงานกบชวตดานอน ปจจยการบรณาการทางสงคมและการทางานรวมกน ปจจยสภาพแวดลอมในการทางาน และปจจยความสมพนธกบหนวยงานภายนอก ผเขยนไดนาผลจากการศกษาวจยสามารถสรปไดดงนH

5.1.2.1 ปจจยคาตอบแทน พบวา ผตอบแบบสอบถามสวนใหญไมพงพอใจกบคาตอบแทนทไดรบ โดยเหนวา คาตอบแทน/เงนเดอนทไดรบไมมเหลอพอทจะเกบออมสาหรบอนาคต (รอยละ 62.6) เงนเดอนไมเหมาะสมกบปรมาณงานททานทาอย (รอยละ 58.6) เงนเดอนทไดรบไมยตธรรมเมอเปรยบเทยบกบผรวมวชาชพทมลกษณะงานคลาย ๆ กน (รอยละ 57.5) และเงนเดอนทไดรบไมเพยงพอกบรายจายในชวตประจาวน (รอยละ 51.0) แตยงมความพงพอใจในเรอง สวสดการทไดรบ เชน คารกษาพยาบาล คาเลาเรยนบตร คาลดหยอน คาเสยงภย และอน ๆ มความเหมาะสมแลว (รอยละ 58.0) และการไดรบการเลอนขHนเงนเดอนทเหมาะสม เมอเปรยบเทยบกบผลการปฏบตงาน (รอยละ 51.6) และยงพบวา โดยสรปมความพอใจในปจจยคาตอบแทน (วดจากการรวมคาตอบพอใจมากและพอใจเขาดวยกน) รอยละ 48.8 ซ งนอยกวาความไมพอใจในปจจยคาตอบแทน รอยละ 51.2 และเมอไดใหคะแนนความพงพอใจในปจจยคาตอบแทน 0-10 คะแนน พบวา ผตอบแบบสอบถามสวนใหญไดใหคะแนนความพงพอใจสาหรบปจจยคาตอบแทน อยท 5 คะแนนจาก 10 คะแนน โดยมคาเฉลยเทากบ 5.71

110

5.1.2.2 ปจจยการพฒนาความรความสามารถของบคลากร พบวา ผตอบแบบสอบถามสวนใหญพงพอใจกบการพฒนาความรความสามารถของบคลากรของหนวยงาน โดยเหนวา ตนเองไดรบมอบหมายใหปฏบตงานทมความสาคญทจะชวยพฒนาความรความสามารถ ความคด และทกษะของตนเอง (รอยละ 89.0) นอกจากนH ยงสามารถขอความรหรอคาปรกษาแนะนาเมอมปญหาหรอมอปสรรคในการทางานไดกบบคคลในหนวยงาน อาท ผบงคบบญชา เพอนรวมงาน (รอยละ 85.0) มโอกาสในการใชความคดรเรมสรางสรรคในการทางานเพอใหเกดประโยชนตอหนวยงาน (รอยละ 84.6) มโอกาสไดใชความรความสามารถในการทางานอยางเตมท (รอยละ 84.3) หนวยงานใหความสาคญในการพฒนาบคลากรของหนวยงาน (รอยละ 71.3) มโอกาสเพมพนความรความสามารถโดยการเขาฝกอบรมดงานในประเทศ (รอยละ 66.5) ในหนวยงานมแหลงความรขอมลขาวสารทสามารถคนควาไดอยางสะดวก (รอยละ 63.5) แตเหนวาหนวยงานยงไมสนบสนนใหฝกอบรมศกษาดงานตางประเทศ (รอยละ 41.3) และยงพบวา โดยสรปมความพอใจในปจจยความรความสามารถของบคลาการ (วดจากการรวมคาตอบพอใจมากและพอใจเขาดวยกน) รอยละ 70.2 และรอยละ 29.8 ไมพอใจกบปจจยความรความสามารถของบคลาการ และเมอไดใหคะแนนความพงพอใจในปจจยความรความสามารถของบคลาการ 0-10 คะแนน พบวา ผตอบแบบสอบถามสวนใหญไดใหคะแนนความพงพอใจสาหรบปจจยการพฒนาความรความสามารถของบคลากร อยท 7 คะแนนจาก 10 คะแนน โดยมคาเฉลยเทากบ 6.28

5.1.2.3 ปจจยความกาวหนาในหนาทการงาน พบวา ผตอบแบบสอบถามสวนใหญพงพอใจกบความกาวหนาในหนาทการงาน โดยเหนวา ไดรบการสนบสนนใหมความกาวหนาในตาแหนงหนาทการงาน (รอยละ 66.5) มโอกาสทจะเจรญกาวหนาในหนาทการงานอยในระดบททานพอใจ (รอยละ 59.1) หนวยงานมการพจารณาความดความชอบหรอปรบเปลยนเลอนตาแหนงโดยพจารณาจากความรความสามารถในการทางานเปนเกณฑ (รอยละ 58.9) หนวยงานมตาแหนงหนาทพรอมทจะใหขHนสตาแหนงทสงกวาไดตามลาดบ (รอยละ 53.5) หนวยงานมการพจารณาความดความชอบและการเลอนตาแหนงเปนไปอยางเปนธรรมและโปรงใส (รอยละ 49.8) และยงพบวา โดยสรปมความพอใจในปจจยความกาวหนาในหนาทการงาน (วดจากการรวมคาตอบพอใจมากและพอใจเขาดวยกน) รอยละ 58.4 และรอยละ 41.6 ไมพอใจกบปจจยความกาวหนาในหนาทการงาน และเมอไดใหคะแนนความพงพอใจในปจจยความกาวหนาในหนาทการงาน 0-10 คะแนน พบวา ผตอบแบบสอบถามสวนใหญไดใหคะแนน

111

ความพงพอใจสาหรบปจจยความกาวหนาในหนาทการงาน อยท 6 คะแนนจาก 10 คะแนน โดยมคาเฉลยเทากบ 5.97

5.1.2.4 ปจจยธรรมนญในองคการ พบวา ผตอบแบบสอบถามสวนใหญพงพอใจกบธรรมนญในองคการ โดยเหนวา เพอนรวมงานและผบงคบบญชาใหความเคารพในสทธสวนบคคล ไมกาวกายในเรองสวนตวของทานทไมเกยวของกบการทางาน (รอยละ 80.3) หนวยงานมนโยบาย ระเบยบทเปนแนวทางปฏบตงานท ดสาหรบบคลากร (รอยละ 74.8) หนวยงานมการประเมนการปฏบตงานตามระเบยบแบบแผนทกาหนดไวและนามาใชในการใหคณใหโทษ (รอยละ 70.7) การมโอกาสและมอสระในการแสดงความคดเหนในการทางาน ( รอยละ 69.0) ผ บงคบบญชาของทานใหความเสมอภาคในการทางาน ( รอยละ 67.8) ผบงคบบญชาเปดโอกาสใหเลอกวธปฏบตงาน (รอยละ 66.7) หนวยงานมกสอบถามความคดเหนเพอนาไปแกไขปรบปรงสภาพการทางานใหดขHน (รอยละ 58.9) และยงพบวา โดยสรปทานมความพอใจในปจจยธรรมนญในองคการ (วดจากการรวมคาตอบพอใจมากและพอใจเขาดวยกน) รอยละ 78.0 และรอยละ 22.0 พอใจกบปจจยธรรมนญในองคการ และเมอไดใหคะแนนความพงพอใจในปจจยธรรมนญในองคการ 0-10 คะแนน พบวา ผตอบแบบสอบถาม สวนใหญไดใหคะแนนความพงพอใจสาหรบปจจยธรรมนญในองคการ อยท 8 คะแนนจาก 10 คะแนน โดยมคาเฉลยเทากบ 6.82

5.1.2.5 ปจจยความสมดลระหวางชวตงานกบชวตดานอน พบวา ผตอบแบบ สอบถามสวนใหญพงพอใจกบความสมดลระหวางชวตงานกบชวตดานอน โดยเหนวา ในแตละวนรสกกระปรH กระเปราพรอมทจะปฏบตงาน (รอยละ 82.4) รสกมความพงพอใจในวนหยดทมอยในปจจบน (รอยละ 79.7) ปจจบนมความพอใจกบการมเวลาใหครอบครว สงคม และการมเวลาเปนสวนตวของทาน (รอยละ 63.6) การปฏบตงานไมมผลกระทบตอเวลาทเปนสวนตวในการดแลสขภาพหรอพกผอนของทาน (รอยละ 63.5) ในระหวางเวลาทางานสามารถรบประทานอาหารตรงเวลาพก (รอยละ 62.9) การปฏบตงานไมมผลกระทบตอเวลาทใหกบครอบครว (รอยละ 61.2) ภาระงานทรบผดชอบไมทาใหเกดปญหาเกยวกบสขภาพรางกายและจตใจ เชน เครยด นอนไมหลบ ปวยงาย (รอยละ 51.7) แมผตอบแบบสอบถามสวนใหญมกจะทางานนอกเวลาปฏบตงาน หรอนางานกลบไปทาตอทบาน (รอยละ 70.4) และยงพบวา โดยสรปมความพอใจในปจจยความสมดลระหวางชวตงานกบชวตดานอน (วดจากการรวมคาตอบพอใจมากและพอใจเขาดวยกน) รอยละ 71.3 และรอยละ 28.7 ไมพอใจกบปจจยความสมดลระหวางชวตงานกบชวตดานอน และเมอไดใหคะแนนความพงพอใจในปจจยความสมดลระหวางชวตงานกบชวตดาน

112

อน 0-10 คะแนน พบวา ผตอบแบบสอบถามสวนใหญไดใหคะแนนความพงพอใจสาหรบปจจยธรรมนญในองคการ อยท 8 คะแนนจาก 10 คะแนน โดยมคาเฉลยเทากบ 6.68

5.1.2.6 ปจจยการบรณาการทางสงคมและการทางานรวมกน พบวา ผตอบแบบ สอบถามสวนใหญพงพอใจกบการบรณาการทางสงคมและการทางานรวมกน โดยเหนวา ตนเองไดเขารวมกจกรรมตาง ๆ ของหนวยงานอยเสมอ (รอยละ 92.8) การทางานไดรบความรวมมอจากเพอนรวมงานเปนอยางด (รอยละ 83.9) การทางานไดรบความชวยเหลอจากผบงคบบญชาในการทางานเปนอยางด (รอยละ 79.0) หนวยงานจดกจกรรมทสงเสรมใหบคลากรไดมโอกาสทางานรวมกนอยเสมอ (รอยละ77.3) บคลากรในหนวยงานมโอกาสไดรบขอมลตางๆ รวมทH งปญหาท เ กดขH นจากการทางาน (รอยละ 77.0) บคลากรในหนวยงานทกระดบมความสมพนธกนเปนอยางด (รอยละ 75.5) และยงพบวา โดยสรปทานมความพอใจในปจจยการบรณาการทางสงคมและการทางานรวมกน (วดจากการรวมคาตอบพอใจมากและพอใจเขาดวยกน) รอยละ 83.8 และรอยละ 16.2 ไมพอใจกบปจจยการบรณาการทางสงคมและการทางานรวมกน และเมอไดใหคะแนนความพงพอใจในการบรณาการทางสงคมและการทางานรวมกน 0-10 คะแนน พบวา โดยสรปผตอบแบบสอบถามสวนใหญไดใหคะแนนความพงพอใจสาหรบปจจยธรรมนญในองคการ อยท 8 คะแนนจาก 10 คะแนน โดยมคาเฉลยเทากบ 7.08

5.1.2.7 ปจจยสภาพแวดลอมในการทางาน พบวา ผตอบแบบสอบถามสวนใหญพงพอใจกบสภาพแวดลอมในการทางาน โดยเหนวา หนวยงานจดใหมการตรวจสขภาพอยางนอยปละ 1 ครH ง (รอยละ 76.7) หนวยงานมแผนการปองกนความเสยงหรออนตรายตาง ๆ ทอาจเกดขHนขณะปฏบตงาน (รอยละ 66.5) หนวยงานมระบบการรกษาความปลอดภยทดและเหมาะสม (รอยละ 66.4) หนวยงานสนบสนนใหจดสภาพการทางานใหเอHออานวยตอการมสขภาพอนามยและความปลอดภย (รอยละ 62.7) หองทางานมสภาพทสงเสรมความรสกใหอยากทางาน (รอยละ 58.5) หนวยงานมหองจดประชมไดอยางมประสทธภาพและเพยงพอ (รอยละ 52.0) และมส งทยงไมเพยงพอ คอ ความพรอมและสะดวกของหนวยงาน เชน มทจอดรถ มทพกผอนเปนสวนตว (รอยละ 63.2) และหนวยงานยงขาดอปกรณ เครองมอ เครองใช ในการทางานอยางพอเพยงและมความเหมาะสมในการทางาน (รอยละ 51.7) และยงพบวา โดยสรปมความพอใจในปจจยสภาพแวดลอมในการทางาน (วดจากการรวมคาตอบพอใจมากและพอใจเขาดวยกน) รอยละ 72.8 และรอยละ 27.2 ไมพอใจกบปจจยสภาพแวดลอมในการทางาน และเมอไดใหคะแนนความพงพอใจในปจจยคาตอบแทน 0-10 คะแนน พบวา ผตอบแบบสอบถาม

113

สวนใหญไดใหคะแนนความพงพอใจสาหรบสภาพแวดลอมในการทางาน อยท 7 คะแนนจาก 10 คะแนน โดยมคาเฉลยเทากบ 6.48

5.1.2.8 ปจจยความสมพนธกบหนวยงานภายนอก พบวา ผตอบแบบสอบถาม สวนใหญพงพอใจกบความสมพนธกบหนวยงานภายนอก โดยเหนวา ตนเองใหความรวมมอหรอตอบคาถามในกรณทหนวยงานภายนอกขอความรวมมอหรอซกถามเกยวกบขอมล ความคดเหน และแนวทางการปฏบตงาน (รอยละ 93.4) หนวยงานของตนเองปฏบตหนาทเปนทพอใจตอหนวยงานทเกยวของและผมารบบรการ (รอยละ 88.9) ตนเองมความคลองตวและไมตดขดในการประสานงานกบหนวยงานภายนอก (รอยละ 81.7) หนวยงานภายนอกใหความรวมมอในการปฏบตงาน (รอยละ 79.5) และยงพบวา โดยสรปมความพอใจในปจจยความสมพนธกบหนวยงานภายนอก (วดจากการรวมคาตอบพอใจมากและพอใจเขาดวยกน) รอยละ 89.3 และรอยละ 10.7 ไมพอใจกบปจจยความสมพนธกบหนวยงานภายนอก และเมอไดใหคะแนนความพงพอใจในปจจยความสมพนธกบหนวยงานภายนอก 0-10 คะแนน พบวา ผตอบแบบสอบถามสวนใหญไดใหคะแนนความพงพอใจความสมพนธกบหนวยงานภายนอก อยท 8 คะแนนจาก 10 คะแนน โดยมคาเฉลยเทากบ 7.28

การศกษาเร องคณภาพชวตการทางานของขาราชการในจงหวดชายแดนภาคใตโดยภาพรวม พบวา ขาราชการทปฏบตงานในพHนทจงหวดชายแดนภาคใตมความพงพอใจในคณภาพชวตการทางานในปจจยตาง ๆ เกอบทกปจจย ยกเวน ปจจยคาตอบแทน โดยปจจยทมความพงพอใจสงสดคอ ปจจยความสมพนธกบหนวยงานภายนอก รอยละ 89.3 รองลงมาคอ ปจจยการบรณาการทางสงคมและการทางานรวมกน รอยละ 83.8 ปจจยธรรมนญในองคการ รอยละ 78.0 ปจจยสภาพแวดลอมในการทางาน รอยละ 72.8 ปจจยความสมดลระหวางชวตงานกบชวตดานอน รอยละ 71.3 ปจจยการพฒนาความรความสามารถของบคลากร รอยละ 70.2 ปจจยความกาวหนาในหนาทการงาน รอยละ 58.4 ตามลาดบ ดตารางท 5.1 และภาพท 5.1

114

ตารางท� 5.1 รอยละความพงพอใจตอปจจยตาง ๆ ทนามาศกษาในภาพรวม

ปจจย ความ

พงพอใจ คาเฉลย

0-10 คะแนน ความสมพนธกบหนวยงานภายนอก 89.3 7.28 การบรณาการทางสงคมและการทางานรวมกน 83.8 7.08 ธรรมนญในองคการ 78.0 6.82 สภาพแวดลอมในการทางาน 72.8 6.48 ความสมดลระหวางชวตงานกบชวตดานอน 71.3 6.68 การพฒนาความรความสามารถของบคลากร 70.2 6.28 ความกาวหนาในหนาทการงาน 58.4 5.97 คาตอบแทน 48.8 5.71

0 20 40 60 80 100

ความสมพนธกบหนวยงานภายนอก 89.3%

การบรณาการทางสงคมและการทางานรวมกน

ธรรมนญในองคการ 78.0%

สภาพแวดลอมในการทางาน 72.8%

ความสมดลระหวางชวตงานฯ 71.3%

การพฒนาความรความสามารถฯ 70.2%

ความกาวหนาในหนาท(การงาน 58.4%

คาตอบแทน 48.8%

ภาพท� 5.1 รอยละความพงพอใจตอปจจยตาง ๆ ทนามาศกษาในภาพรวม

115

5.2 การอภปรายผลการศกษาวจย การอภปรายผลการศกษา ผเขยนจะขอนาเสนอประเดนขอคนพบทนาสนใจเกยวกบปจจยทมผลตอคณภาพชวตการทางาน แบงเปน 4 ประเดน ดงนH

5.2.1 ประเดนท� 1 ปจจยคาตอบแทน

ผลจากการศกษา พบวา ขาราชการทปฏบตงานในพHนทจงหวดชายแดนภาคใต มากกวาคร งมความรสกไมพงพอใจกบคาตอบแทนทไดรบ โดยเฉพาะเงนเดอนยงไมเหมาะสมกบงานททาอย ยงไมยตธรรมเมอเปรยบเทยบผรวมวชาชพทมลกษณะคลาย ๆ กน โดยเฉพาะภาคเอกชน ซ งเงนเดอนทไดรบนH ยงไมเพยงพอกบรายจายในชวตประจาวน ซ งกทาใหไมมเงนเหลอเกบไวสาหรบอนาคต และเปนปจจยเดยวในปจจยทHงหมดทนามาศกษาเกยวกบคณภาพชวตการทางานทมขาราชการมากกวาคร งไมพงพอใจคดเปนรอยละ 51.2 ซ งสอดคลองกบ การศกษาวจยตางๆ ทมกลมตวอยางเปนขาราชการเชนเดยวกน ไดแก มานะ สนธวงษานนท (2534) ศกษาคณภาพชวตก า ร ทา ง า น ท ส ง ผ ล ต อ ก า ร ป ฏ บต ง า น ข อ ง หว ห น า ก า ร ป ระ ถ ม ศ ก ษ า อา เ ภอ ใ น ภ า คตะวนออกเฉยงเหนอ สพจน แกวจรสฉายแสง (2536) ไดศกษาระดบคณภาพชวตการทางานของเจาหนา ทสาธารณสขระดบตาบลในจงหวดลพบร พา ไมจนทรด (2541) ไดทาการศกษาคณภาพชวตการทางานของขาราชการคร สงกดกรมสามญศกษา เฉพาะกรณอาเภอสงขะ จงหวดสรนทร และ วราภรณ ประกอบผล (2543) ไดศกษาคณภาพชวตการทางานของขาราชการตารวจตระเวนชายแดน: ศกษากรณขาราชการตารวจตระเวนชายแดนสวนกลาง

สาหรบเร องทขาราชการฯ มากกวาคร งพงพอใจในปจจยคาตอบแทนคอ เร องของสวสดการทไดรบ เชน คารกษาพยาบาล คาเลาเรยนบตร คาลดหยอน คาเสยงภย และอนๆ และเรองการไดรบการเลอนขHนเงนเดอนทเหมาะสมเมอเปรยบเทยบกบผลการปฏบตงาน จากผลการศกษาชHชดวา ปจจยคาตอบแทนของขาราชการนHนจะนอยกวาภาคเอกชน เมอเปรยบเทยบกบผรวมวชาชพเดยวกน เรองของสวสดการ ภาครฐนHนสามารถทาไดอยางด ซ งถอวาเปนจดเดนของระบบราชการไทย อยางไรกตาม เรองของคาตอบแทนถอนHนเปนปจจยสาคญ ดงท อทย หรญโต (2523) กลาวไววา คาตอบแทนในการทางานนHนเพอเสาะหาคนทมความรความสามารถมาทางาน อนเปนเคร องจงใจ ซ งคนจะมาสมครงานมากและมโอกาสเลอกสรรไดอยางกวางขวาง การกาหนดอตราเงนเดอนและคาจางนHน จะตองคานงถงพยายามใหทดเทยมกน มฉะนHนแลวจะไมสามารถดงดดคนมความรความสามารถมาทางานได

116

5.2.2 ประเดนท� 2 ปจจยความกาวหนาในหนาท�การงาน

ผลจากการศกษา พบวา ขาราชการทปฏบตงานในพHนทจงหวดชายแดนภาคใต มากกวาคร งพอใจในเรองตาง ๆ สาหรบปจจยความกาวหนาในหนาทการงาน ไดแก การสนบสนนใหมความกาวหนาในตาแหนงหนาทการงาน โอกาสทจะเจรญกาวหนาในหนาทการงาน การพจารณาความดความชอบหรอปรบเปลยนเลอนตาแหนงโดยพจารณาจากความรความสามารถในการทางานเปนเกณฑ และหนวยงานมตาแหนงหนาทพรอมทจะใหกาวขHนสตาแหนงทสงกวาได แตยงไมพงพอใจกบการพจารณาความดความชอบและการเลอนตาแหนงเปนไปอยางเปนธรรมและโปรงใส ซ งสงนH ถอเปนการบนทอนขวญและกาลงของขาราชการอยางมากและจะมผลกระทบตอระดบการปฏบตงาน ประเดนดงกลาวจงควรใหผวางกรอบนโยบายตระหนกใหมาก ซ งจะสงผลกระทบในวงกวางตอไป ดงท พยอม วงศสารศร (2534 : 127) กลาววา หลกเกณฑการเลอนตาแหนงยงมผลตอขวญกาลงใจซ งเปนสวนหน งของคณภาพชวตการทางานของบคลากรดวยเชนกน การพจารณาเลอนตาแหนง องคการควรใชหลกความรความสามารถเปนเกณฑ เพอใหบคลากรเกดขวญกาลงใจ ไดรบความยตธรรมในการพจารณาการเลอนตาแหนง หากองคการใชหลกระบบอปถมภ จะทาใหบคลากรเกดความไมพงพอใจในการทางาน ขวญกาลงใจถดถอย ขาดแรงจงใจใฝสมฤทธ[ ในการทางาน อนจะสงผลตอคณภาพชวตทไมดในการทางานของบคลากร

5.2.3 ประเดนท� 3 ปจจยความสมดลระหวางชวตงานกบชวตดานอ�น

ผลจากการศกษา พบวา ขาราชการทปฏบตงานในพHนทจงหวดชายแดนภาคใต สวนใหญมชวตทสมดลระหวางชวตงานและชวตดานอน ซ งแมวา ขาราชการสวนมาก รอยละ 70.4 ทมกตองทางานนอกเวลาปฏบตงาน หรอตองนางานกลบมาทาตอทบาน ซ งเปนทนาสงเกตวาขาราชการเหลานHนยงสามารถจดการกบตวเองได โดยไมรสกวาคณภาพชวตของเขาลดลง โดยในแตละวนกยงรสกกระปรH กระเปราพรอมทจะปฏบตงาน มความพอใจในวนหยดทม มเวลาใหครอบครว สงคม และการมเวลาเปนสวนตว ในการดแลสขภาพและพกผอน รบประทานอาหารกลางวนตรงเวลา และคดวาภาระงานทรบผดชอบนHน กไมทาใหเกดปญหาเกยวกบสขภาพรางกายและจตใจ ทจะทาใหเกดความเครยด นอนไมหลบ หรอเจบปวยตาง ๆ ซ งสอดคลองกบการศกษาของ วราภรณ ประกอบผล (2543) ไดศกษาวจยคณภาพชวตการทางานของขาราชการตารวจตระเวนชายแดน: ศกษากรณขาราชการตารวจตระเวนชายแดนสวนกลาง ทมผลการศกษาเร องดงกลาวอยในระดบมาก และ พชรภากร เทวกล (2550) ทไดศกษาพฒนาตวแบบและ

117

นโยบายการเสรมสรางความสมดลระหวางงานและชวตทเหมาะสมกบสงคมไทย แบงการศกษาโดยแบงเปน 5 ตวแบบ คอ ตวแบบความสมพนธของการทางานและการใชชวตในลกษณะของการ แยกสวนจากกน หลกเลยงกนไมพน ทดแทนกนชดเชยกนระหวางทHงสองดานของชวต การเปนเครองมอสความสาเรจของกน และสองสงทขดแยงกน พบวา รอยละ 84 คดวาชวตมความสมดลของงานและชวต มตวแบบแยกสวนจากกน มากทสด และโดยสรปขาราชการจะเหนวาตนเองมภาระรบผดชอบทHงในงานและชวตอยมาก แตขาราชการกยงคงมความสขทHงในงานและชวต และคดเชอมโยงความหมายของคาวาความสขและคาวาสมดลไวดวยกน ความสมดลนHไดมาจากการทตนเองเปนทพงแหงตน ซ งนโยบาย มาตรการ กลไกของรฐ กลบมบทบาทนอยกวาในการเสรมสรางใหขาราชการมสมดลงานและชวตอยางมคณภาพ และคาดหวงใหผเกยวของกบการพฒนานโยบายไดเหนคณคาความสาคญของชวตทHงสองดานของคนทางาน มากกวาทจะเหนคาแคความสาคญของการพฒนามาตรการกลไกพฒนาประสทธภาพในเรองทเกยวของกบงานเทานHน

5.2.3 ประเดนท� 4 ปจจยสภาพแวดลอมในการทางาน

ผลจากการศกษา พบวา ขาราชการทปฏบตงานในพHนทจงหวดชายแดนภาคใต สวนใหญพงพอใจกบสภาพแวดลอมในการทางาน ไมวาจะเปนการมแผนการปองกนความเสยงหรออนตรายตาง ๆ ทอาจเกดขH นขณะปฏบตงาน การมระบบการรกษาความปลอดภยทดและเหมาะสม การสนบสนนจากหนวยงานใหจดสภาพการทางานใหเอHออานวยตอการมสขภาพอนามยและความปลอดภย มการตรวจสขภาพประจาป มหองทางานและหองประชมทมประสทธภาพเหมาะกบการทางาน ซ งสอดคลองกบแนวคด ทฤษฎ เกยวกบปจจยสภาพแวดลอมในการทางานทควรมหลกสาคญ ไดแก สขภาพและความปลอดภย ดงทฤษฎความตองการของ Maslow และ Herzberg ซ งเปนความตองการพHนฐานของมนษย และเสรมแรงจงใจในการปฏบตงาน (อดม ทมโฆสต, 2544 : 305) นอกจากนH ยงเปนไปตามคากลาวของ Walton (1974) ทไดกลาวในเรองสภาพแวดลอมการทางานวา ควรเปนสงแวดลอมทถกสขลกษณะและปลอดภย ทHงทางดานกายภาพและดานจตใจ นนคอ สภาพการทางานตองไมกอใหเกดสขภาพทไมด และควรกาหนดมาตรฐานเกยวกบสภาพแวดลอมทสงเสรมสขภาพ ซ งรวมถง การควบคมเกยวกบเสยง กลน และการรบกวนทางสายตา ถงแมจะมความพอใจกบสภาพแวดลอมตาง ๆ ดงกลาว แตกพบวามส งทไมพงพอใจ ไดแก การมเครองมอ เครองใช ในการทางานอยางไมพอเพยงและความเหมาะสมในการทางาน และความไมพรอมและสะดวกในเร องทจอดรถและสถานท

118

พกผอนเปนสวนตว ซ งอาจเปนเพราะงบประมาณและพHนทของหนวยงานทมอยางจากด ซ งไมเพยงพอตอการจดทาส งอานวยความสะดวกในเรองของทจอดรถทด รวมทHงสถานทพกผอนสวนตว เชน หองสมดคนควา มมกาแฟ สวนสาธารณะ ซ งสถานทราชการยงใหความสาคญนอย โดยเฉพาะสถานทราชการขนาดเลก แตสงเหลานH เปนจดเลก ๆ ทจะแสดงใหเหนวาหนวยงานมความเอาใจใสกบบคลากรขององคกร ซ งเมอเกดภาวะความเครยด กดดน หรอตองใชความคดแกปญหาทสาคญบางเรอง สถานทเหลานHกจะชวยใหเขารสกดขHนไดในระดบหนง

จากการศกษาจะเหนไดวา แมพHนทจงหวดชายแดนภาคใตจะประสบปญหาความไมสงบเรยบรอย แตหนวยงานตาง ๆ กพยายามหาวธปองกนเหตรายทจะเกดขHน ซ งจะมามผลกระทบตอคณภาพชวตการทางานของขาราชการในพHนทเปนอยางด

5.3 ขอเสนอแนะ

5.3.1 ขอเสนอแนะเชงนโยบาย ผลจากการศกษานH ชH ใหเหนถงสภาพความเปนจรงทเกดขHนกบขาราชการทปฏบตงานในพHนทจงหวดชายแดนภาคใตอยางแทจรง และตองยอมรบวาขอสงเกตหลายประการเปนสงทไมสามารถจะแกไขไดในระดบทองถน เนองจากเปนปญหาระดบประเทศหรอระดบมหภาค ผเขยนจงขอเสนอแนะแนวทางเชงนโยบายและเชงปฏบต ดงนH

1) ปจจยคาตอบแทนเปนปจจยเพยงปจจยเดยวในปจจยทHงหมดทนามาศกษา และพบวา ขาราชการมความพอใจนอย และมความสอดคลองกบการวจยเรองดงกลาวหลาย ๆ ครH งดงทไดอภปรายไปแลว ซ งเปนผลมาจากบญชเงนเดอนของขาราชการเปนไปตามกฎ ก.พ. วาดวยการเลอนขHนเงนเดอน อกทHง ขาราชการไทยมอยเปนจานวนมาก การปรบอตราเงนเดอนจะสงผลตองบประมาณรายจายของประเทศ หนวยงานบรหารงานบคคลภาครฐ หรอสานกงาน ก.พ. ไดทราบปญหาและแนวทางแกไขอยแลว โดยการประกาศใชพระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. 2551 เมอวนท 26 มกราคม 2551 และใหมการประเมนผลการปฏบตงานทเชอมโยงกบหลกสมรรถนะ และจะไปมผลตอการเลอนขHนเงนเดอนและอตราเงนเดอน ตามมาตรา 74 และ 76 ของพระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. 2551 โดยการเลอนเงนเดอนเปนเปอรเซนต ซ งจะเรมใชในปงบประมาณ 2553 (สานกงาน ก.พ., 2552) ซ งการเลอนขHนเงนเดอนจะขHนอยกบตวขาราชการเอง ซ งมความอทศ ปฏบตงานดวยความตHงใจเปนทโดดเดน มใชการผลดกนไดรบการพจารณาดเดน หลกการดงกลาวนHนดอยแลว ซ งจะเปนการสงเสรมขวญกาลง

119

ใหกบขาราชการทอทศตนแกราชการ สงทควรสงเสรมคอมาตรการทสรางความจรงจงในการปฏบตอยางเปนธรรมใหกบขาราชการทกคน ในขณะเดยวกนกตองกาหนดหลกนยมใหขาราชการมงไปสการมเกยรตและศกด[ ศรภายใตหลกการดารงชวตแบบเศรษฐกจพอเพยง รวมถงการสงเสรมการออมเพอเกบไวใชประโยชนในอนาคตอยางมประสทธภาพ

2) ระบบความเปนธรรมและความโปรงใสในการพจารณาความดความชอบ เพอสนองตอปจจยความกาวหนาในหนาทการงาน ขาราชการมากกวาคร งทปฏบตงานในพHนทจงหวดชายแดนภาคใต เหนวา การพจารณาดงกลาวยงไมสรางความเปนธรรมและความโปรงใสจรง อยางไรกตาม หนวยงานบรหารงานบคคลภาครฐไดจดชองทางสาหรบการอทธรณรองทกขในกรณทไมไดรบความเปนธรรมในการพจารณาความดความชอบไว โดยผานจากตนสงกดสHนสดทสานกงาน ก.พ. ซ งกถอวาในระดบนโยบายนHนไดดาเนนการแลว แตปญหาคอ ผบงคบบญชายงไมสามารถทาใหเกดเปนความพงพอใจกบผใตบงคบบญชาได ดงนH น เพอใหการปฏบตมประสทธภาพมากขHน ระดบนโยบายอาจตองมการออกมาตรการการประเมนผลการปฏบตงานทสามารถบงคบใชไดอยางจรงจง สาหรบการลงโทษของขาราชการทมความประพฤตไมด ใหมการนาเผยแพรเพอใหเหนผลของการกระทาในสงทเปนตวอยางทไมดและไมใหเปนเยยงอยาง รวมทHงการประกาศชHแจงหลกเกณฑการประเมนผลการปฏบตงานอยางทวถง และเพอใหผลการประเมนเปนประโยชนกบการพฒนางานและบคลากรอยางแทจรง ผเขยนคดวาในระดบของการบรหารโครงการ ควรมการประเมนแบบ 360 องศา ทนอกจากผ บงคบบญชาไดประเมนผใตบงคบบญชาแลว ผใตบงคบบญชากประเมนผบงคบบญชาดวย ซ งระบบราชการยงไมเปดโอกาสใหมการประเมนแบบนH ขอดของการประเมนดงกลาวนH ทาใหทราบจดดจดดอยของตนเอง การเปดใจยอมรบ การยอมรบฟงความคดเหนของผอน สรางความเขาใจ สนบสนนหลกการประชาธปไตย ซ งจะเปนการพฒนาองคการและบคลากรอยางแทจรง

3) ความตองการความชวยเหลอสนบสนนจากภาครฐ ขาราชการทปฏบตงานในพHนทจงหวดชายแดนภาคใต ถอเปนขาราชการกลมทรฐบาลและใหการดแลเปนพเศษ เนองจากเปนบคคลผเสยสละในการปฏบตงานทามกลางสถานการณทมความหวาดกลว ความเครยด ความกดดน จากการศกษาพบวา สงทขาราชการเหลานHตองการมากทสด 5 อนดบแรกคอ อนดบท 1-4 มความตองการมากท�สด ไดแก ดานสวสดการพเศษเร องการเพมเบH ยเลH ยงหรอเบH ยเส ยงภย รองลงมาคอ เรองอปกรณปองกนภยอนตรายจากเหตการณความไมสงบ ดานการสงเสรมขวญกาลงใจเร องการกาหนดระยะเวลาในการโอนยายใหมความชดเจนและปฏบตได และใหมหนวยงานกลางในการแจงเรองราวรองทกขเมอไมไดรบความเปนธรรม อนดบท 5 ความตองการ

120

มาก คอการใหบคลากรในหนวยงานไดรบการฝกอบรมทเปนประโยชนตอการปฏบตงานอยางนอยปละครH ง

หนวยงานรบผดชอบโดยเฉพาะหนวยงานกลางบรหารงานบคคลภาครฐ ควรวางกรอบแนวนโยบายทเปนการเฉพาะเหลานH โดยประสานกบหนวยงานทเกยวของเพอจดทากรอบการพฒนาทย งยน ไดแก ศนยอานวยการบรหารจงหวดชายแดนภาคใต (ศอ.บต.) ดแลบงคบบญชาขาราชการทปฏบตงานในพHนทจงหวดชายแดนภาคใต สานกงานคณะกรรมการขาราชการพลเรอน (สานกงาน ก.พ.) ดแลบงคบบญชาขาราชการพลเรอน สานกงานคณะกรรมการครและบคลากรทางการศกษา (สานกงาน ก.ค.ศ) ดแลบงคบบญชาขาราชการคร สานกงานตารวจแหงชาต ดแลบงคบบญชาขาราชการตารวจ รวมจดทากรอบการพฒนา สงเสรมขวญกาลงใจ ใหความชวยเหลอเพอใหเปนไปตามทศทางเดยวกน และสนองตอบความตองการของขาราชการทปฏบตในพHนทชายแดนภาคใตอยางแทจรง

4) ใหรฐบาลมนโยบายทใหความสาคญกบเรองคณภาพชวตการทางานอยางจรงจง การสรางกลไก ตดตาม ประเมนผล และใหรางวลการดาเนนงานของสวนราชการในเรองนH อยางจรงจง การสนบสนนใหสวนราชการทาการสารวจปญหา ความตองการ ดานคณภาพชวตและคณภาพชวตการทางานของขาราชการอยางสมาเสมอ และนาไปเปนสวนหนง ของการวางแผนปรบปรงประสทธภาพภายในหนวยงาน

5.3.2 ขอเสนอแนะเชงปฏบต

1) รฐตองจดสวสดการใหแกขาราชการในพHนทจงหวดชายแดนภาคใต เปนกรณพเศษ ไมวาจะเปนคาตอบแทน คาเบHยเลHยงเสยงภย คารกษาพยาบาล คาลดหยอนภาษ ทอยอาศย คาเลาเรยนบตร การมอบเหรยญเชดชเกยรต และสรางสวสดการใหม ๆ เชน การเบกคาเดนทางเพอไปเยยมบานปละครH ง สาหรบขาราชการทไมไดมภมลาเนาอยในพHนทภาคใต เปนตน เพอเปนการสรางขวญและกาลงใจแกขาราชการทปฏบตงานในพHนท ตลอดจนเปนแรงจงใจใหขาราชการในสวนภมภาคอน ๆ เขามาทางาน และนาแนวคดวธการทางานใหมมาแกไขปญหาในพHนท

2) รฐตองใหการสนบสนนสงเสรมการศกษา ฝกอบรมดงาน ใหแกขาราชการอยางสมาเสมอทHงการศกษาอบรมดงานในพHนทและนอกพHนท เพอเปนการพฒนาบคลกรในองคการ สงเสรมประสทธภาพความกาวหนาในหนาทการงาน

3) รฐตองสามารถใหความมนคงปลอดภยในชวตและทรพยสนของราชการในระหวางการปฏบตหนาทไดอยางแทจรง เพอเปนการสรางความอนใจและศกยภาพของหนวยงานราชการ

121

โดยผบรหารสวนราชการควรใหการดแลเปนกรณพเศษ และควรสรางความสมพนธอนดกบผนาชมชน ประชาชน ใหเขามามสวนรวมในการดแลชมชนรวมกน

4) ผบรหารสวนราชการควรเปลยนกระบวนทศนการบรหารใหม โดยการสรางความร ความเขาใจ ในทศทางของการเหนคาความเปนคน โดยการรณรงคอยางจรงจงในเรองคณภาพชวตการทางาน สรางเปาหมายของการบรหารทรพยากรบคคลภาครฐ ใหคนทางาน มชวตทมคณภาพ คอ การมความสขกบทางานและการใชชวต การพฒนาคนใหม ทสอดคลองกบหลก “คนคอศนยกลางของการพฒนา” ทไมเนนเพยงเรองของงานเทานHน แตเนนเรองสมดลของชวตและการทางาน โดยควรใหสวนงานทเกยวของในหนวยงานจดทาแบบสารวจความตองการเกยวกบคณภาพชวตการทางาน และนามาบรรจลงในแผนการพฒนาของหนวยงาน ทHงนH เพอใหเกดคณคาของทHงบคคล หนวยงาน และสงคมโดยรวม

5) มความคาดหวงใหรฐบาลสามารถแกไขปญหาสถานการณความไมสงบเรยบรอยในพHนทชายแดนภาคใตไดโดยเรว ซ งจะนาความรสกมนคง ปลอดภย คณภาพชวต ตลอดจนคณภาพชวตการทางานของขาราชการทปฏบตงานในพHนทชายแดนภาคใตทดขHน

5.3.3 ขอเสนอแนะในการวจยคร4งตอไป 1) ควรศกษาตอไปในเชงลกเกยวกบปจจยการสรางสมดลชวตงานกบชวตดานอน

เนองจากการศกษาพบวา ขาราชการทปฏบตงานในจงหวดชายแดนภาคใตสวนใหญ แมตองนางานมาทางานนอกเวลา แตกยงมความพงพอใจในสมดลชวตงานและชวตดานอนของตนเอง จงควรศกษารปแบบพฤตกรรมการทางาน ทศนคตการทางานและการใชชวต ความตองการของบคคล การจงใจของคนในการทางาน ซ งจะนามาอธบายในเรองของคณภาพชวตการทางานไดอยางลกซH งยงขHน

2) ควรศกษาตวแปรอสระอนทสามารถสงผลตอคณภาพชวตการทางานได อาท เสถยรภาพของการทางาน การควบคมการทางาน ความสมพนธกบผบงคบบญชา ขHนตอนของการเรยกรอง ความอาวโส ความภมใจในองคกร การบรหารจดการของหนวยงาน ลกษณะงาน ส งแวดลอมภายนอกองคกรทมผลตอองคกร ไดแก วฒนธรรม สงคม เศรษฐกจ เทคโนโลย ภาวะการแขงขน

3) การศกษาเชงคณภาพ/การศกษารายกรณ (Case Study) ในหนวยงานภาครฐทมผลการดาเนนการดเดนในเรองการสรางคณภาพชวตการทางานใหกบบคลากรในหนวยงาน เพอใหเหนปจจยความสาเรจ ตลอดจนขHนตอนการดาเนนการทชดเจนในการสรางนโยบายและการปฏบต

122

การประเมน ผลกระทบตอความสาเรจของงานและบคลกรในองคกร หรอการศกษาเปรยบเทยบระหวางหนวยงานดเดนและหนวยงานทควรปรบปรง

บรรณานกรม

กลธน ธนาพงศธร. 2526. การพฒนาบคลากร. เอกสารการชดวชา การบรหารงานบคคล หนวยท� 5 มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช.

กฤช ดาหาร. 2539. คณภาพชวตในการทางานของแรงงานกอสรางหญงในจงหวดยโสธร. ภาคนพนธคณะพฒนาสงคม สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

ขนษฐา ไตรยปกษ. 2548. ความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคล ความผกพนตอองคการ การ

มสวนรวมในงานของบคลากร กบคณภาพชวตการทางานของพยาบาลประจาการ

โรงพยาบาลสงกดสานกการแพทย กรงเทพมหานคร. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

เครอวลย ล�มอภชาต. 2531. หลกและเทคนคการจดการฝกอบรมและพฒนา : แนวทางการวาง

แผนการเขยนโครงการและการบรหารโครงการ. กรงเทพฯ : สยามศลปการพมพ.

จนตนา บญบงการ. 2528. สภาพแวดลอมทางธรกจ. กรงเทพฯ : วทยพฒน.

ชลาธป ทรพยมณ. 2538. ศกษาวจยปจจยทางสงคมเศรษฐกจท3มผลตอคณภาพชวตการทางาน

ของขาราชการกรมสรรพากรภาคกลาง. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ชาญชย อาจนสมาจาร. 2535. พฤตกรรมในองคการ. กรงเทพฯ : ศนยสงเสรมกรงเทพ.

เช�ยวชาญ อาศวฒนกล. 2530. มตใหมของการบรหารงานบคคลในภาครฐบาล. กรงเทพฯ:สานกพมพโอเดยนสโตร.

ณฏฐา บวหลวง. 2551. คณภาพชวตในการทางาน. เอกสารประกอบการฝกอบรมออนไลน สานกงาน ก.พ. (อดสาเนา)

124

ตน ปรชญพฤทธC . 2530. ตวแปรดานพฤตกรรมศาสตรท3สาคญในการพฒนาองคการ: ศกษา

กรณขาราชการในสงกดกรมสงเสรมการเกษตร. เอกสารการสอนชดวชา การพฒนาอ ง ค ก า ร ห น ว ย ท� 4 ม ห า ว ท ย า ล ย ส โ ข ท ย ธ ร ร ม า ธ ร า ช น น ท บ ร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

ทองศร กาภ ณ อยธยา. 2532. การบรหารงานบคคลแนวทางใหม. กรงเทพฯ : โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ทพวรรณ หลอสวรรณรตน. 2549. ทฤษฎองคการสมยใหม. กรงเทพฯ : สานกพมพรตนไตร.

เทพนม เมองแมน และสวง สวรรณ. 2529. พฤตกรรมองคการ. กรงเทพฯ : โรงพมพไทยวฒนาพานช.

ธงชย สนตวงษ และชยยศ สนตวงษ. 2548. พฤตกรรมของบคคลในองคการ. พมพครE งท� 7. กรงเทพฯ: ประชมชาง.

นพรตน รงอทย. 2533. มตใหมแผนพฒนาบคคล. จฬาลงกรณวารสาร. ปท� 2-3, ฉบบท� 8-9 (กรกฎาคม-ธนวาคม) : 15.

นฤดล มเพยร. 2541 . คณภาพชวตการทางานของพนกงานตอนรบบนเคร3องบน บรษท การบน

ไทย จากด (มหาชน). วทยานพนธปรญญามหาบณฑต มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

บญเจอ วงษเกษม. 2529 -2530. คณภาพชวตการทางานกบการเพ�มผลผลต. วารสารเพ3มผลผลต. 26 (ธนวาคม-มกราคม) : 29-33.

บญแสง ชระภากร. 2533. การปรบปรงคณภาพชวตการทางาน. จลสารพฒนาขาราชการ. 25, 1 (มกราคม-มนาคม) : 6.

เบญจางค บารงสข. 2542. ศกษาคณภาพชวตการทางานของขาราชการกองการเจาหนาท3สานกงาน

ปลดกระทรวงสาธารณสข. ภาคนพนธคณะพฒนาสงคม สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

125

ผจญ เฉลมสาร. 2540ก. คณภาพชวตการทางานของพนกงานระดบกลาง : ศกษากรณโรงงานใน

นคมอตสาหกรรม เวลโกรว จงหวดฉะเชงเทรา. ภาคนพนธคณะพฒนาสงคม สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

ผจญ เฉลมสาร. 2540ข. คณภาพชวตการทางาน. Productivity World. 2 (มนาคม – เมษายน) : 24-25.

พยอม วงษสารศร. 2534. การบรหารงานบคคล. กรงเทพฯ : พรานนกการพมพ.

พยง ธระภนนท. 2532. ปจจยท3มอทธพลตอความพงพอใจในการปฏบตงานของขาราชการ

ตารวจ กองกากบการ 7 สนตบาล. ภาคนพนธคณะรฐประศาสนศาสตร สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

พระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. 2551. 2551. กรงเทพฯ : สานกงาน ก.พ.

พชรภากร เทวกล. 2550. การพฒนาตวแบบและนโยบายการเสรมสรางความสมดลระหวางงาน

และชวตท3เหมาะสมกบสงคมไทย. เอกสารรายงานประกอบการฝกอบรมหลกสตรนกบรหารระดบสง : ผนาท�มวสยทศนและคณธรรม รนท� 53 สานกงาน ก.พ.

พา ไมจนทรด. 2541. คณภาพชวตการทางานของขาราชการคร สงกดกรมสามญศกษา : ศกษา

เฉพาะกรณอาเภอสงขะ จงหวดสรนทร. ภาคนพนธคณะพฒนาสงคม สถาบน บณฑตพฒนบรหารศาสตร.

พชต พทกษเทพสมบต. 2548. 12 แนวคดทางรฐประศาสนศาสตร : ความหมาย การวด. กรงเทพฯ : สานกพมพเสมาธรรม.

พชต พทกษเทพสมบต. 2550. การสารวจโดยการสมตวอยาง : ทฤษฎและปฏบต. พมพครE งท� 4. กรงเทพฯ : สานกพมพเสมาธรรม.

126

ไพฑรย อยพะเนยด. 2543. คณภาพชวตการทางานของขาราชการตารวจชMนประทวนสงกด

สถานตารวจภธร อาเภอเมองฉะเชงเทรา. ภาคนพนธคณะพฒนาสงคม สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

ไพบลย ชางเรยน. 2532. วฒนธรรมกบการบรหาร. กรงเทพฯ : อกษรเจรญทศน.

ภาณภาคย พงศอตชาต. 2550. สมดลระหวางชวตกบการทางาน (Work life Balance). ใน การ

เสรมสรางคณภาพชวตและการทางาน กระแสใหมของการบรหารทรพยากรบคคล. กรงเทพฯ : สานกงาน ก.พ. หนา 11-12.

มนสว ธาดาสห. 2539. การเพ�มผลผลตกบคณภาพชวตการทางาน. Productivity World. 1 (กนยายน – ตลาคม): 33-34.

มานะ สนธวงษานนท. 2534. คณภาพชวตการทางานท3สงผลตอการปฏบตงานของหวหนาการ

ประถมศกษาอาเภอในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต มหาวทยาลยศลปากร.

วราภรณ ประกอบผล. 2543. คณภาพชวตการทางานของขาราชการตารวจตระเวนชายแดน:

ศกษากรณขาราชการตารวจตระเวนชายแดนสวนกลาง. ภาคนพนธคณะพฒนาสงคม สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

ศรอร ขนธหตถ. 2532. องคการและการจดการ. กรงเทพฯ : อกษราพพฒน.

ศรสมภพ จตรภรมศร. 2552. สถานการณใหมชายแดนใต: ความเส3ยงในการถกรกกลบทาง

การทหารและตรงกาลงในทางการเมอง. คนวนท� 23 พฤษภาคม 2552. จาก http:// www.deepsouthwatch.org/node/288

ศนยอานวยการบรหารจงหวดชายแดนภาคใต. 2552. จานวนขาราชการฝายพลเรอนในจงหวด

ชายแดนภาคใต ณ วนท3 3 มนาคม 2552. (อดสาเนา).

127

สภาท�ปรกษาเสรมสรางสนตสขจงหวดชายแดนภาคใต. 2551. สภาพปญหาและแนวทางแกไข

สถานการณความไมสงบในจงหวดชายแดนภาคใต. ยะลา : สภาท�ปรกษาเสรมสรางสนตสขจงหวดชายแดนภาคใต.

สมพงษ เกษมสน. 2526. การบรหาร. กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช.

สมยศ นาวการ. 2533. การพฒนาองคการและการจงใจ. กรงเทพฯ : สานกพมพดวงกมล.

สมหวง พธยานวฒน และคณะ. 2540. คณภาพชวตการทางานของขาราชการพลเรอนสงกด

ราชการสวนกลาง. เอกสารวจยเสนอตอสานกงาน ก.พ. กรงเทพฯ : ศนยวจยปฏบตการเพ�อพฒนาการศกษาและสงคม จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สรวงสวรรค ตะปนตา. 2541. คณภาพชวตการทางานของชางไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

สานกงานคณะกรรมการขาราชการพลเรอน. 2548. การเสรมสรางและพฒนาคณภาพชวตบคลากร

ภาครฐ : ความสมดลระหวางชวตกบการทางาน. กรงเทพฯ : สานกงาน ก.พ.

สานกงานคณะกรรมการขาราชการพลเรอน. 2549. ระบบการเจาหนาท3สมพนธเพ3อการ

เสรมสรางคณภาพชวตการทางานของขาราชการพลเรอน. กรงเทพฯ : สานกงาน ก.พ.

สานกงานคณะกรรมการขาราชการพลเรอน. 2552. เตรยมชMแจงสวนราชการสรางความเขาใจ

เล3 อนขM น เ งนเดอ นระ บบ ใหม . คนว นท� 1 9 ม ถ นา ย น 25 52 จาก http://www. cscnewact.com /News

สานกงานคณะกรรมการขาราชการพลเรอน. สานกพฒนาระบบจาแนกตาแหนงและคาตอบแทน. 2550. กาลงคนภาครฐ 2550 : ขาราชการพลเรอนสามญ. กรงเทพฯ : สานกงาน ก.พ.

สานกงานคณะกรรมการขาราชการพลเรอน. สานกวจยและพฒนาระบบงานบคคล. 2548. ทน

มนษยกบการพฒนาสมรรถนะการบรหารทรพยากรบคคล. กรงเทพฯ : สานกงาน ก.พ.

128

สานกงานคณะกรรมการขาราชการพลเรอน. สานกวจยและพฒนาระบบงานบคคล. 2549. คมอการ

จดทาแผนกลยทธการบรหารทรพยากรบคคล. กรงเทพฯ : สานกงาน ก.พ.

สานกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ. แผนยทธศาสตรการพฒนาระบบราชการไทย

พ.ศ. 2546-2550. กรงเทพฯ : สานกงาน ก.พ.ร.

สานกนายกรฐมนตร. 2549. (30 ตลาคม) มตคณะรฐมนตร ท� 207/2549. การบรหารราชการใน

จงหวดชายแดนภาคใต.

สนต บางออ. 2540. การสรางคณภาพชวตท�ดในการทางาน. Productivity World. 2 (กรกฎาคม – สงหาคม 2540): 39-40.

สมา สมานนท. 2550. หลกสตรเฉพาะทางสาหรบรองรบการทางานตามระบบจาแนกตาแหนง

และคาตอบแทนใหม. เอกสารประกอบการการฝกอบรม สาหรบผบรหารท�รบผดชอบดานการบรหารทรพยากรบคคล สานกงาน ก.พ. กรงเทพฯ : สานกงาน ก.พ. .

สจนดา แกวออน. 2538. คณภาพชวตการทางานของอาจารยในสหทวารวด. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สปราณ ศรฉตราภมข. 2524. การฝกอบรมและการพฒนาบคคล. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยธรรมศาสตร

สทน บญแขง. 2541. คณภาพชวตการทางานของขาราชการครสงกดสานกงานการประถมศกษา

จงหวด อานาจเจรญ. ภาคนพนธคณะพฒนาสงคม สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

สทธลกษณ สนโรดม. 2537. มาตรการทางกฎหมายตอการพฒนาคณภาพชวตแรงงาน. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

สนนท นยมในธรรม และคณะ. 2546. การศกษาปจจยของแรงจงใจท3สงผลตอความพงพอใจใน

งานของพนกงานฝายผลต บ รษท ฝา จบ จ ากด (มหาชน) . ภาคนพนธ คณะรฐประศาสนศาสตร สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

129

สพจน แกวจรสฉายแสง. 2536. ความสมพนธระหวางปจจยคดสรรกบคณภาพชวตการทางาน

ของเจาหนาท3สาธารณสขตาบล จงหวดลพบร. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต มหาวทยาลยมหดล.

สพรรณ ไทยประดษฐ. 2546. การศกษาคณภาพชวตการทางาน กรณศกษา : พนกงานการ

ไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย สานกงานใหญ. ภาคนพนธคณะบรหารธรกจ มหาวทยาลยหอการคาไทย.

สวฒน มหตนรนดรกล และคณะ. 2540. เปรยบเทยบแบบวดคณภาพชวตองคการอนามยโลก

ทก 100 ตวชMวด และ 26 ตวชMวด. เชยงใหม : โรงพยาบาลสวนปรง.

เสนาะ ตเยาว. 2534. สขภาพและความปลอดภย. เอกสารการสอนชดวชา การบรหารสวนบคคล หนวยท� 9 มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช.

อจฉรา วงศวฒนามงคล. 2538. การวจยเพ�อสรางดชนคณภาพในการทางานและคณภาพชวตท�วไป. ใน รายงานการสมมนาเร3องการวจยและพฒนาระบบพฤตกรรมไทย. กรงเทพฯ : รงศลปการพมพ. 23-25.

อดม ทมโฆสต. 2544. การจดการ. เอกสารประกอบการศกษาวชา รศ. 610 และ รอ. 610 คณะ รฐประศาสนศาสตร สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

อทย หรญโต. 2523. หลกการบรหารงานบคคล. กรงเทพฯ : พรานนกการพมพ.

อษา แกวอาภา. 2545. ความสมพนธระหวางบรรยากาศการส3อสารขององคการ การเพ3มคณคา

ในงานกบคณภาพชวตการทางานของพยาบาลประจาการหนวยงานอบตเหตและฉกเฉน

โรงพยาบาลศนย. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต. จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

Bluestone, Irving. 1977. Implementing Quality-of-Worklife Programe. Management Review. 66, 7 (July): 55.

Carson, V.B. 1989. Spirtual Dimension of Nursing Pratice. Philadelphia: W.B. Saunders.

130

David, Louis E. 1977. Enchancing Quality of Working Life : Development in The United States. International Labour Review. 116 (July-August): 53.

Davis, K. 1981. Human Behavior at Work : Organization Behavior. New York : McGraw-Hill.

Davis, K. and Newstrom, J.W. 1977. Organizational Behavior at work. 10th ed. NewYork: McGraw-Hill.

Davis, K. and Newstrom, J.W. 1989. Human Behavior at Work : Organizational Behavior. Singapore : McGraw-Hill.

Delamotte, Yves and Takezawa, Shin-cha. 1984. Quality of Working Life in International

Perspective. Geneva : International Labour Office.

Dubrin, A.J. 1981. Personal and Human Resource Management. New York: Van Nostrand.

Ghilsalli, E.E. and Nanior, J.C. 1955. Personnel and Industrial Psychology. New York : McGraw-Hill.

Gordon, J.R. 1991. A Diagnostic Approach to Organizational Behavior. Massachusetts : Allyn and Bacon.

Gossweiner, Veronika et al. 2001. Quality of Life and Socail Quality. Working Paper No.12. Retrieved November 8, 2005 from http://europa.eu.int/commm/ employment_socail/eoss/downloads/working_paper_12_de.pdf

Guest, Revert H. 1979. Quality of Work Life-learning from Tarytown. Harvard Business

Review. 57 (July-August): 76.

131

Hackman, J.R. and Sutte, L.J. 1977. Improving Life at Work. : Behavioral Science

Approaches to Organizational Change. Santa Monica, California : Goodyear Publishing.

Hodgett, M.R. 1993. Modern Human Relation at Work. 5th ed. Fort Worth : Dryden Press.

Huang. T.C., Lawler, J. and Lei, C.Y. 2007. The Effects of Quality of Work Life on Commitment and Turnover Intention. Social Behavior And Personality. 35 (6): 735-750.

Hughes, Karen. D., Lowe, G. and Schellenberg, G. . 2003. Men’s and Women’s Quality of

Life in the New Canadian Economy. Retrieved October 20, 2008 from http://cprn.org/doc.cfm?=65&l=en

Huse, E. and Cumming, T. 1985. Organization Development and Change. New York : West Publishing.

Kalayanee Koonmee and Busaya Virakul. 2007. Ethics, Quality of Work Life, and Employee Job-related Outcomes: A Survey of HR and Marketing in Thai Businesses. NIDA

Development Journal. 47 (October-December) : 72.

Kerce, E. W. and Kewley. S.B. 1993. Improving Organizational Survey : New Direction,

Methods and Application. Newbury Park, Calif : Sage Publications.

Klatt, L.A., Murdick, R.G and Schuster, F.E. 1985. Human Resource Management. New York : McGraw-Hill.

Kossen, S. 1991. The Human Side of Organization. 5th ed. New York : Harper Collins Publishers.

132

Lewin, David. 1981. Collective Bargaining and the Quality of Work Life. Organizational

Dynamics. 10, 2 (Autumn) : 37-53.

Lewis, David et al. 2001. Extrinsic and Intrinsic Determinants of Quality of Work Life.

International Journal of Health Care Quality Assurance. 14 (3): IX Retrieved February 26, 2005 from http://proquest.umi.com

Langlois, Andre and Anderson, Dale E. 2002. Resolving the Quality of Life /Well-being Puzzle: Toward a New Model. Canadian Journal of Regional Science. (Autumn): 501-512. Retrieved July 18, 2005 from http://lib.unb.ca/TextsCJRS/Autumn02/ langlois.pdf

Merton, Herbert C. 1977. A Look at Factor Affecting The Quality of Workig Life. Monthly

labour Review. 100 (October) 64-65.

Michael, L., Sue, M. and Dave, U. 2005. The Future of Human Resource Management : 64

Thought Leaders Explore the Critical HR Issues of Today and tomorrow. New jersey : John Wiley.

Milkovich, G.T. and Boudrean, J. W. 1991. Human Resource Management. 6th ed. Homewood : Irwin.

Mondy, R.W. and Noe, R.M. 1996. Human Resource Management. New York : Prentice-Hall.

Rahman, Tauhidur et al. 2003. Measuring the Quality of Life Across Countries: A

Sensitivity Analysis of Well-Being Indices. Paper Present at WIDER International Conference on Inequality, Poverty and Human Well-Being, May 30-31, Helsinki, Finland. Retrieved August 2, 2005 from http: wider.unu.edu/…/Conference-2003-2/Conference% 202003-2-papers/papers-pdf/Rahman%20Tauhidur%20250403.pdf

133

Schuler, R.S., Butell, N.J. and Youngblood, S.A. 1989. Effective Personal Management. 3rd ed. Minnessota : Nest Publishing.

Thanawit Butr-Udom. 2007. The Quality of Life of Thai Labour in Singapore. Doctoral dissertation, National Institute of Development Administration.

Walton, Richard E. 1974. Improving the Quality of Life. Harvard Business Review. (May- June): 12-16.

Walton, Richard E. 1975. Criteria for Quality of Working Life :The Quality of Working

Life. New York : Free Press.

Werther, William B. and Davis, Keith. 1982. Personnel Management and Human

Resources. Tokyo : McGraw-Hill.

ภาคผนวก ก

135

รหส…….........

แบบสอบถามเพ�อการวจย เร�อง “ คณภาพชวตการทางานของขาราชการในจงหวดชายแดนภาคใต”

.............................. วตถประสงค

เพ�อการศกษาและนาผลการวจยในภาพรวมไปประกอบการตดสนใจเชงนโยบายในการวางแนวทางการพฒนาปรบปรงคณภาพชวตของขาราชการในพ,นท�จงหวดชายแดนภาคใต และขอขอบคณท�ทานสละเวลาในการใหขอมลคร, งน,

ตอนท� 1 ขอมลสวนบคคล

1. รบราชการในพ�นท�จงหวด ชายแดนภาคใต 1 � ยะลา 2� ปตตาน 3 � นราธวาส 4 � สงขลา 5 � สตล 2. ระยะเวลาท�ทางานในพ�นท�จงหวดชายแดนภาคใต (เตม) ……………………… ป 3. ทานเปน 1� ชาย 2� หญง 4. อาย (เตม) ……………….. ป 5. ระดบการศกษา 1 � ต �ากวาปรญญาตร 2 � ปรญญาตร 3 � สงกวาปรญญาตร 4 � อ�นๆ ระบ…………… 6. สถานภาพ 1� โสด 2 � สมรส 3 � หมาย 4 � หยาราง 7. ขาราชการในสงกดกระทรวง …………………………………………... กรม ………………………….. 8. ช�อตาแหนง ……………………………………………………………….. 1 � ระดบ 1-2 2 � ระดบ 3-4 3 � ระดบ 5-6 4 � ระดบ 7-8 5 � ระดบ 8 ข�นไป 6 � อ�นๆ (เชน ตารวจ คร) ระบ…………………………………….…..…… 9. ระยะเวลารบราชการ (เตม) …………………. ป 10. รายไดสทธ …………………….. (บาท/เดอน) 1�5,000-10,000 บ/ด 2�10,001-15,000 บ/ด 3�15,001-20,000 บ/ด 4�20,001-25,000 บ/ด 5�25,001-30,000 บ/ด 6�30,001-35,000 บ/ด 7�35,001-40,000 บ/ด 8�>40,001 บ/ด ข�นไป 11. เวลาทางานโดยเฉล�ย ………………………….. วนตอสปดาห …………………………… ช�วโมงตอวน 12. เวลาเร�มงานโดยเฉล�ย ……………………………น. เวลางานส�นสด ……………………………. น. 13. ระยะเวลาท�ใชในการเดนทางจากบานถงท�ทางาน …………………………….. นาท

136

ตอนท� 2 คณภาพชวตในการทางาน

ลาดบ

ท� ขอคาถาม

เหน

ดวย

อยางย�ง

เหน

ดวย

ไม

เหน

ดวย

ไมเหน

ดวย

อยางย�ง

ไม

ทราบ/

ไมแนใจ

1 ปจจยคาตอบแทน

1.1 เงนเดอนท�ทานไดรบเพยงพอกบรายจายในชวตประจาวน

1.2 เงนเดอนท�ทานไดรบมเหลอพอท�จะเกบออมสาหรบอนาคต

1.3 ทานไดรบเงนเดอนเหมาะสมกบปรมาณงานท�ทานทาอย

1.4 ทานไดรบการเล�อนข,นเงนเดอนท�เหมาะสม เม�อเปรยบเทยบกบผลการปฏบตงาน

1.5 ทานไดรบคาตอบแทนอยางยตธรรมเม�อเปรยบเทยบกบ ผรวมวชาชพท�มลกษณะงานคลาย ๆ กน

1.6 สวสดการท�ทานไดรบ เชน คารกษาพยาบาล คาเลาเรยนบตร คาลดหยอน คาเส�ยงภย และอ�น ๆ มความเหมาะสมแลว

1.7 โดยสรปทานพอใจในคาตอบแทนท�ไดอยทกวนน�มากนอยเพยงใด 1�ไมพอใจ 2�พอใจนอย 3�พอใจ 4�พอใจมาก 9�ไมแนใจ/ไมทราบ 1.8 ถาใหคะแนน 0-10 ทานจะใหคะแนนความพงพอใจในคาตอบแทนของทานมากนอยเพยงใด ระบ……………….คะแนน

ลาดบ

ท� ขอคาถาม

เหน

ดวย

อยางย�ง

เหน

ดวย

ไม

เหน

ดวย

ไมเหน

ดวย

อยางย�ง

ไม

ทราบ/

ไมแนใจ

2 ปจจยการพฒนาความรความสามารถของบคลากร

2.1

ทานไดรบมอบหมายใหปฏบตงานท�มความสาคญท�จะชวยพฒนาความรความสามารถ ความคด และทกษะของทานเอง

2.2 ทานมโอกาสไดใชความรความสามารถในการทางานอยางเตมท�

2.3 ทานมโอกาสในการใชความคดรเร�มสรางสรรคในการทางานเพ�อใหเกดประโยชนตอหนวยงานของทาน

2.4 ทานมโอกาสเพ�มพนความรความสามารถโดยการเขาฝกอบรม ดงานในประเทศ

137

ลาดบ

ท� ขอคาถาม

เหน

ดวย

อยางย�ง

เหน

ดวย

ไม

เหน

ดวย

ไมเหน

ดวย

อยางย�ง

ไม

ทราบ/

ไมแนใจ

2.5

ทานสามารถขอความรหรอคาปรกษาแนะนาเม�อมปญหาหรอมอปสรรคในการทางานไดกบบคคลในหนวยงานงาน อาท ผบงคบบญชา เพ�อนรวมงาน

2.6 หนวยงานของทานมแหลงความรขอมลขาวสารท�ทานสามารถคนควาไดอยางสะดวก

2.7 หนวยงานของทานใหความสาคญในการพฒนาบคลากรของหนวยงานทาน

2.8 หนวยงานของทานสนบสนนใหทานฝกอบรมศกษาดงานตางประเทศ

2.9 โดยสรปทานพอใจในการพฒนาความรความสามารถของบคลากรในหนวยงานของทานมากนอยเพยงใด 1�ไมพอใจ 2�พอใจนอย 3�พอใจ 4�พอใจมาก 9�ไมแนใจ/ไมทราบ 2.10 ถาใหคะแนน 0-10 ทานจะใหคะแนนการพฒนาความรความสามารถของบคลากรในหนวยงานของทานมากนอยเพยงใด ระบ……………….คะแนน

ลาดบ

ท� ขอคาถาม

เหน

ดวย

อยางย�ง

เหน

ดวย

ไม

เหน

ดวย

ไมเหน

ดวย

อยางย�ง

ไม

ทราบ/

ไมแนใจ

3 ปจจยความกาวหนาในหนาท�การงาน

3.1 ทานไดรบการสนบสนนใหมความกาวหนาในตาแหนงหนาท�การงาน

3.2 โอกาสท�จะเจรญกาวหนาในหนาท�การงานอยในระดบท�ทานพอใจ

3.3 หนวยงานของทานมตาแหนง หนาท�พรอมท�จะใหทานกาวข,นสตาแหนงท�สงกวาไดตามลาดบ

3.4

หนวยงานมการพจารณาความดความชอบหรอปรบเปล�ยนเล�อนตาแหนงโดยพจารณาจากความรความสามารถในการทางานเปนเกณฑ

3.5 หนวยงานมการพจารณาความดความชอบและการเล�อนตาแหนงเปนไปอยางเปนธรรมและโปรงใส

138

3.6 โดยสรปทานพอใจในความกาวหนาในหนาท�การงานของทานและหนวยงานมากนอยเพยงใด 1�ไมพอใจ 2�พอใจนอย 3�พอใจ 4�พอใจมาก 9�ไมแนใจ/ไมทราบ 3.7 ถาใหคะแนน 0-10 ทานจะใหคะแนนความกาวหนาในหนาท�การงานของทานและหนวยงานมากนอยเพยงใด ระบ……………….คะแนน

ลาดบ

ท� ขอคาถาม

เหน

ดวย

อยางย�ง

เหน

ดวย

ไม

เหน

ดวย

ไมเหน

ดวย

อยางย�ง

ไม

ทราบ/

ไมแนใจ

4 ปจจยธรรมนญในองคการ

4.1 หนวยงานของทานมนโยบาย ระเบยบท�เปนแนวทางปฏบตงานท�ดสาหรบบคลากร

4.2

หนวยงานของทานมการประเมนการปฏบตงานตามระเบยบแบบแผนท�กาหนดไวและนามาใชในการใหคณใหโทษ

4.3 หนวยงานของทานมกสอบถามความคดเหนของทานเพ�อนาไปแกไขปรบปรงสภาพการทางานใหดข,น

4.4 ทานมโอกาสและมอสระในการแสดงความคดเหนในการทางาน

4.5 ผบงคบบญชาเปดโอกาสใหทานเลอกวธปฏบตงาน 4.6 ผบงคบบญชาของทานใหความเสมอภาคในการทางาน

4.7

เพ�อนรวมงานและผบงคบบญชาของทานใหความเคารพในสทธสวนบคคล ไมกาวกายในเร�องสวนตวของทานท�ไมเก�ยวของกบการทางาน

4.8 โดยสรปทานพอใจธรรมนญในองคการของทานมากนอยเพยงใด 1�ไมพอใจ 2�พอใจนอย 3�พอใจ 4�พอใจมาก 9�ไมแนใจ/ไมทราบ 4.9 ถาใหคะแนน 0-10 ทานจะใหคะแนนความพงพอใจธรรมนญในองคการของทานมากนอยเพยงใด ระบ……………….คะแนน

ลาดบ

ท� ขอคาถาม

เหน

ดวย

อยางย�ง

เหน

ดวย

ไม

เหน

ดวย

ไมเหน

ดวย

อยางย�ง

ไม

ทราบ/

ไมแนใจ

5 ปจจยความสมดลระหวางชวตงานกบชวตดานอ�น

5.1 ในแตละวนทานรสกกระปร, กระเปราพรอมท�จะปฏบตงาน

139

ลาดบ

ท� ขอคาถาม

เหน

ดวย

อยางย�ง

เหน

ดวย

ไม

เหน

ดวย

ไมเหน

ดวย

อยางย�ง

ไม

ทราบ/

ไมแนใจ

5.2 ในระหวางเวลาทางาน ทานรบประทานอาหารตรงเวลาพกของทาน

5.3 ทานมกจะไมทางานนอกเวลาปฏบตงาน หรอนางานกลบไปทาตอท�บาน

5.4

ภาระงานท�ทานรบผดชอบไมทาใหเกดปญหาเก�ยวกบสขภาพรางกายและจตใจ เชน เครยด นอนไมหลบ ปวยงาย

5.5 ทานมความพงพอใจในวนหยดท�มอยในปจจบน

5.6 การปฏบตงานของทานไมมผลกระทบตอเวลาท�เปนสวนตวในการดแลสขภาพหรอพกผอนของทาน

5.7 การปฏบตงานของทานไมมผลกระทบตอเวลาท�ใหกบครอบครว

5.8 ปจจบนทานพอใจกบการมเวลาใหครอบครว สงคม และการมเวลาเปนสวนตวของทาน

5.9 โดยสรปทานพอใจความสมดลระหวางชวตงานกบชวตดานอ�นมากนอยเพยงใด 1�ไมพอใจ 2�พอใจนอย 3�พอใจ 4�พอใจมาก 9�ไมแนใจ/ไมทราบ 5.10 ถาใหคะแนน 0-10 ทานจะใหคะแนนความพงพอใจความสมดลระหวางชวตงานกบชวตดานอ�นของทานมากนอยเพยงใด ระบ……………….คะแนน

ลาดบ

ท� ขอคาถาม

เหน

ดวย

อยางย�ง

เหน

ดวย

ไม

เหน

ดวย

ไมเหน

ดวย

อยางย�ง

ไม

ทราบ/

ไมแนใจ

6 ปจจยการบรณาการทางสงคมและการทางานรวมกน

6.1 หนวยงานของทานจดกจกรรมท�สงเสรมใหบคลากรไดมโอกาสทางานรวมกนอยเสมอ

6.2 การทางานของทานไดรบความรวมมอจากเพ�อนรวมงานเปนอยางด

6.3 การทางานของทานไดรบความชวยเหลอจากผบงคบบญชาในการทางานเปนอยางด

6.4 ทานเขารวมกจกรรมตาง ๆ ของหนวยงานอยเสมอ

140

ลาดบ

ท� ขอคาถาม

เหน

ดวย

อยางย�ง

เหน

ดวย

ไม

เหน

ดวย

ไมเหน

ดวย

อยางย�ง

ไม

ทราบ/

ไมแนใจ

6.5 บคลากรในหนวยงานของทานทกระดบมความสมพนธกนเปนอยางด

6.6 บคลากรในหนวยงานของทานมโอกาสไดรบขอมลตาง ๆ รวมท,งปญหาท�เกดข,นจากการทางาน

6.7 โดยสรปทานพอใจการบรณาการทางสงคมและการทางานรวมกนมากนอยเพยงใด 1�ไมพอใจ 2�พอใจนอย 3�พอใจ 4�พอใจมาก 9�ไมแนใจ/ไมทราบ 6.8 ถาใหคะแนน 0-10 ทานจะใหคะแนนความพงพอใจการบรณาการทางสงคมและการทางานรวมกนของหนวยงานทานมากนอยเพยงใด ระบ……………….คะแนน

ลาดบ

ท� ขอคาถาม

เหน

ดวย

อยางย�ง

เหน

ดวย

ไม

เหน

ดวย

ไมเหน

ดวย

อยางย�ง

ไม

ทราบ/

ไมแนใจ

7 สภาพแวดลอมในการทางาน

7.1 หนวยงานของทานมอปกรณ เคร�องมอ เคร�องใช ในการทางานอยางพอเพยงและมความเหมาะสมในการทางาน

7.2 หนวยงานของทานมความพรอมและสะดวก เชน มท�จอดรถ มท�พกผอนเปนสวนตว

7.3 หนวยงานของทานมหองจดประชมไดอยางมประสทธภาพและเพยงพอ

7.4 หนวยงานของทานสนบสนนใหจดสภาพการทางานใหเอ,ออานวยตอการมสขภาพอนามยและความปลอดภย

7.5 หองทางานของทานมสภาพท�สงเสรมความรสกใหอยากทางาน

7.6 หนวยงานของทานจดใหมการตรวจสขภาพอยางนอยปละ 1 คร, ง

7.7 หนวยงานของทานมแผนการปองกนความเส�ยงหรออนตรายตาง ๆ ท�อาจเกดข,นขณะปฏบตงาน

7.8 หนวยงานของทานมระบบการรกษาความปลอดภยท�ดและเหมาะสม

7.9 โดยสรปทานพอใจสภาพแวดลอมในการทางานมากนอยเพยงใด 1�ไมพอใจ 2�พอใจนอย 3�พอใจ 4�พอใจมาก 9�ไมแนใจ/ไมทราบ

141

7.10 ถาใหคะแนน 0-10 ทานจะใหคะแนนความพงพอใจสภาพแวดลอมในการทางานของทานมากนอยเพยงใด ระบ……………….คะแนน

ลาดบ

ท� ขอคาถาม

เหน

ดวย

อยางย�ง

เหน

ดวย

ไม

เหน

ดวย

ไมเหน

ดวย

อยางย�ง

ไม

ทราบ/

ไมแนใจ

8 ปจจยความสมพนธกบหนวยงานภายนอก

8.1 หนวยงานภายนอกใหความรวมมอในการปฏบตงานของทาน

8.2

ทานใหความรวมมอหรอตอบคาถามในกรณท�หนวยงานภายนอกขอความรวมมอหรอซกถามเก�ยวกบขอมล ความคดเหน และแนวทางการปฏบตงาน

8.3 ทานมความคลองตวและไมตดขดในการประสานงานกบหนวยงานภายนอก

8.4 หนวยงานของทานปฏบตหนาท�เปนท�พอใจตอหนวยงานท�เก�ยวของและผมารบบรการ

8.5 โดยสรปทานพอใจในความสมพนธกบหนวยงานภายนอกมากนอยเพยงใด 1�ไมพอใจ 2�พอใจนอย 3�พอใจ 4�พอใจมาก 9�ไมแนใจ/ไมทราบ 8.6 ถาใหคะแนน 0-10 ทานจะใหคะแนนความพงพอใจความสมพนธกบหนวยงานภายนอกของหนวยงานทานมากนอยเพยงใด ระบ……………….คะแนน ตอนท� 3 ความตองการความชวยเหลอสนบสนนจากภาครฐ

ลาดบ

ท� ขอคาถาม

มากท�สด

มาก ปานกลาง

นอย นอยท�สด

1) ดานสขภาพ

9.1 ใหมการตรวจสขภาพประจาป

9.2 ใหหนวยงานมกจกรรมหรอการฝกอบรมเก�ยวกบการสงเสรมสขภาพ

2) ดานการเสรมสรางประสทธภาพในการปฏบตงาน

9.3 ใหบคลากรในหนวยงานไดรบการฝกอบรมท�เปนประโยชนตอการปฏบตงานอยางนอยปละคร� ง

9.4 ใหมหลกสตรฝกอบรมใหความรดานกฎหมายท�สาคญตอการปฏบตงาน/วนยราชการ

142

ลาดบ

ท� ขอคาถาม

มากท�สด

มาก ปานกลาง

นอย นอยท�สด

9.5 ใหมหลกสตรฝกอบรมใหความรดานภาษาทองถ�นเพ�อการส�อสาร

9.6 ใหมหลกสตรฝกอบรมใหความรดานศาสนาและวฒนธรรมไทยและมสลม

3) ดานการสงเสรมรายได

9.7 ใหจดหาแหลงเงนพเศษสาหรบผตองการทาธรกจหรอประกอบอาชพเสรม 4) ดานสวสดการพเศษ

9.8 ใหเพ�มเบ�ยเล�ยงหรอเบ�ยเส�ยงภย 9.9 ใหมอปกรณปองกนภยอนตรายจากเหตการณความไมสงบ

5) ดานการสงเสรมขวญกาลงใจ

9.10 ใหมการกาหนดระยะเวลาในการโอนยาย ใหมความชดเจนและปฏบตได

9.11 ใหมการมหนวยงานกลางในการแจงเร�องราวรองทกขเม�อไมไดรบความเปนธรรม

ขอเสนอแนะ

โปรดใหขอเสนอแนะเก�ยวกบความตองการท�นอกเหนอจากส�งท�ทานไดรบในหนวยงานของทาน วาควรมแนวทางหรอการกระทาอยางไรท�จะทาใหคณภาพชวตการทางานของทานดข,น ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... .........................................................................................................................................................................

@@@@@@@@@@

ภาคผนวก ข

ภาคผนวก ค

ภาคผนวก ง

151

แผนภมโครงสรางการบรหารจงหวดชายแดนภาคใต

ตามคาส�งสานกนายกรฐมนตร ท� ๒๐๗ / ๒๕๔๙ ลงวนท� ๓๐ ตลาคม ๒๕๔๙

แหลงท� มา : เวบไซต ศนยอานวยการบรหารจงหวดชายแดนภาคใต (ศอ.บต.) www.sbpac.go.th/files/content/strategy/structure.jpg (22 มถนายน 2552)

ประวตผเขยน ช� อ นางสาวกนกวรรณ ชชพ

ประวตการศกษา � ปรญญาตร ครศาสตรบณฑต สถาบนราชภฏสวนสนนทา เกยรตนยมอนดบ 2

(คะแนนเฉล' ย 3.55) � ปรญญาโท ครศาสตรมหาบณฑต สาขาวจยการศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย

(คะแนนเฉล' ย 3.50) ตาแหนง สถานท�

นกทรพยากรบคคลปฏบตการ สถาบนพฒนาขาราชการพลเรอน สานกงานคณะกรรมการขาราชการพลเรอน (ก.พ.)

ประสบการณทางวชาการ � วทยานพนธเร' อง กรณศกษาคณลกษณะของผดาเนนการสนทนาในการวจยแบบ สนทนากลม (Focus Group Research) � คณะทางานรวมวจย

� โครงการวจยเอกสารเก' ยวกบใบอนญาตประกอบวชาชพครในประเทศตาง ๆ � การประเมนผลโครงการโรงเรยนสามประโยชน � โครงการศกษาความคดเหนท' มตอการปฏรปการศกษา